TỰA
- Muôn sự muôn vật từ đâu đến và sẽ đi về đâu?
- Muôn sự muôn vật
là gì mà lại từ đâu đến rồi sẽ đi về đâu?
- Kia sông nọ núi,
dây người đó vật, kìa nhà kìa xe v.v... đó không phải là
muôn sự muôn vật sao?
- Ðâu phải. Hãy theo
dõi cuộc đàm đạo giữa vua Di lan đà và Tỳ kheo Na tiên
thử xem (Vua Di lan đà người gốc Hy lạp, một bộ tướng
của Á lịch sơn đại [Alexander 356-323 trước Tây lịch], cai
trị vùng Tây Bắc ấn, tại thượng lưu Ngũ Hà, khoảng
giữa thế kỷ thứ hai, ba trước Tây lịch).
Một hôm vua đến
chùa San khê đa (Sankheyya) thăm, gặp Tỳ kheo Na tiên, tọa
chủ chùa này. Vua hỏi:
- Bạch Ðại đức,
qúy danh là gì?
- Người ta gọi bần
tăng là Na tiên. Các pháp hữu của bần Tăng cũng gọi bần Tăng
là Na tiên. Nhưng đó là tên suông, đặt ra để phân biệt người
nọ với người kia mà thôi, chứ trong cái tên đó không hề
có cái "ta" hay cái "của ta".
Vua ngạc nhiên liền
phân bua với người chung quanh:
- Các vị hãy ghi nhớ
lời của Ðại đức Na tiên vừa nói. Ngài nói không có cái
ta trong cái tên Na tiên, có tin được chăng?
Phân bua xong, vua hỏi
tiếp:
- Bạch Ðại đức,
nếu không có cái "ta" trong đó thì khi thí chủ cúng
dường y bát, vật thực v.v... ai thâu nhận? Ai bảo tồn luân
lý, đạo nghĩa? Ai tham Thiền nhập định? Ai hành đạo nhập
Niết bàn? Ai giữ giới? Ai phạm giới" Ai tạo nghiệp? Ai
chịu quả? Nếu có kẻ giết Ðại đức cũng không phạm
tội sát sanh ư? V.v... Trẫm chưa rõ, mong Ðại đức giải cho.
Thưa Ðại đức, đã nghe rõ chưa?
- Tâu Ðại vương, đã
nghe rõ.
- Người nghe đó
không phải là Na tiên sao? Vua hỏi.
- Không phải. Na tiên
đáp.
- Thế thì ai là Na
tiên? Tóc trên đầu ngài đó không phải là Na tiên?
- Không phải.
- Mặt, mày, da, thịt
ngài đó không phải là Na tiên?
- Không phải.
- Mắt, tai, mũi, lưỡi,
thân, ý ngài đó không phải là Na tiên?
- Không phải.
- Tất cả các thứ
ấy gom lại không phải là Na tiên?
- Không phải.
- Hay ngoài các thứ
ấy là Na tiên?
- Không phải?
- Thế sao đoạn trước
Ðại đức bảo với trẫm rằng người ta gọi Ðại đức
là Na tiên, như thế là Ðại đức đã nói dối?
- Ðại đức Na tiên
chậm rãi tâu:
- Tâu Ðại vương!
Chẳng hay Ðại vương đến đây bằng đi bộ hay bằng xe?
- Trẫm đến bằng xe,
chỉ khi tiến vào đây, trẫm mới đi bộ.
Nghe xong Ðại đức Na
tiên liền phân bua với người xung quanh, xin các vị nhớ cho,
Bệ hạ nói Bệ hạ đến đây bằng xe, có thể tin được
không? Phân bua xong, Ðại đức Na tiên hỏi tiếp:
- Tâu Ðại vương,
Ðại vương bảo rằng ngài ngự đến bằng xe, đó là ngài
nói thật chứ?
- Trẫm nói thật.
- Vậy xin cho bần Tăng
biết rõ xe của Bệ hạ.
- Gọng có phải là xe
không?
- Không phải.
- Trục có phải là xe
không?
- Không phải.
- Bánh có phải là xe
không?
- Không phải.
- Căm, thùng, ách, dây
cầm, có phải là xe không?
- Không phải.
- Hay các thứ ấy gom
lại là xe chăng?
- Không phải.
- Hay ngoài các thứ
ấy, còn có một thứ đặc biệt không dính gì các thứ ấy,
gọi là xe?
- Không phải.
Ðại đức dừng giây
lát rồi tâu:
- Nãy giờ bần Tăng
đã gạn hỏi tường tận các thứ, Bệ hạ đều trả lời
là không phải xe. Như vậy sao vừa rồi Ðại vương nói với
bần Tăng là Ðại vương đến bằng xe. Ðiều đó tưởng đáng
ngờ vực lắm! Xin qúi vị xung quanh hãy làm chứng cho.
Qua câu chuyện đàm đạo
thâm thúy, sống động, thú vị đó, đủ để thấy rằng Na
tiên chỉ là tên suông, chứ không có Na tiên thật; xe cũng
là cái tên suông, chứ không có xe thật. Na tiên như vậy, xe
như vậy, thì núi, sông, cây, cỏ, người, vật cũng đều như
thế. Chúng đều là giả tướng hiện hữu giữa các mối tương
quan tương duyên, chứ không thật có.
Ðã không thật có
thì còn lý do gì để hỏi, nó có từ đâu và sẽ đi về đâu,
có từ bao giờ, và bao giờ tiêu mất. Ai lại ngớ ngẩn đi
tìm cho ra một Na tiên không thật, một chiếc xe không thật,
coi thử có từ đâu và đi về đâu?
Thế nhưng tại sao ta
vẫn thấy xe, thấy người, vẫn thấy có mọi sự tác dụng?
Ðó là do thức biến.
Các duyên hợp lại là các duyên hợp lại chứ sao lại thành
xe, thành người, thành núi, sông, cây cỏ, thành cực vi v.v...?
Các duyên không phải xe, cớ sao hợp lại, lại thành xe; các
duyên không phải người, cớ sao hợp lại thành người?
Những cái không phải xe hợp lại thành xe, những cái không
phải người hợp lại thành người. Vậy các hòn đá hợp
lại sao không thành cơm?
Vả lại khi những
thứ không phải xe hợp lại, sao không gọi đó là phi xe mà
lại gọi là xe? Những thứ không phải người hợp lại, sao
không gọi đó là phi người mà lại gọi là người? Dù nói
thị hay nói phi đều không đúng. Vì có thị xe mới có phi xe,
có thị người mới có phi người, chứ thị xe tìm đã không
thấy, thì làm sao có phi xe, thị người tìm đã không ra thì
làm sao có phi người? Vậy thị hay phi đều do thức biến. Na
tiên là thức biến, xe là thức biến, núi, sông, người,
vật v.v... là thức biến. Lìa ngoài thức thì không một tướng
gì hiện hữu, cho nên kinh nói: "Vạn pháp duy thức";
và đã là thức biến, thì Na tiên chỉ là thức, xe chỉ là
thức, núi, sông, người, vật chỉ là thức. Tất cả chỉ
là thức. Ðều chỉ là thức thì bình đẳng dung thông, không
trong không ngoài, không xưa không nay, không lớn không nhỏ v.v...
Như Cổ đức nói:" Vô biên cát hải tự tha bất cách ư
mao đoan, thập thể cổ kim thủy chung bất ly ư đương niệm"
(muôn vàn thế giới cùng ở trên đầu mãy lông, ức kiếp xưa
nay không lìa ngoài một niệm).
Nhưng biến thức có
hai cách:
1. Nhân duyên biến –
có đủ nhân duyên mới hiện hữu, như sợi dây hiện hữu
được do có duyên gai kế hợp lại, có tướng có dụng,
chứ không phải như lông rùa, sừng thỏ. Mọi hiện hữu
trong thế gian cũng vậy, do thức phân biệt danh tướng, sắc,
tâm, huân tập vào Tạng thức nhiều đời nhiều kiếp thành
chủng tử (tập khí, thói quen) cố hữu, nên khi thức móng
khởi thì liền hiện ra đủ các tướng đúng như khi được
huân tập vào Tạng thức, và trong đó tự phân biệt ra Kiến
phần có năng lực nhận biết và Tướng phần là đối tượng
của nhận biết. Kiến, Tướng phần như vậy là nhân duyên
biến. Ở đây, tất cả chỉ có thấy và bị thấy, biết và
bị biết, chứ không gì khác. Không có gì là núi, sông, người,
vật. Ðó là nhân duyên biến.
2. Phân biệt biến -
tức nhũng điều do vọng tình phân biệt biến ra, hoàn toàn
chủ quan ảo tưởng, như đi đạp nhằm sợi dây tưởng lầm
là con rắn, hoặc như người bị bịnh cuồng loạn thấy
cảnh giới thay đổi khác với ngày thường. Cũng như thế,
Kiến phần biết và Tướng phần bị biết nói trên không
phải là ngã và pháp; người và vật, nhưng tâm phàm phu phân
biệt sai lầm cho đo là ngã và pháp, là người và vật. Nếu
tướng ngã pháp này được huân tập mãi vào Tạng thức
thành chủng tử có sẵn, thì khi thức móng khởi lên liền
thấy ngã pháp.
Những gì do phân
biệt biến thì dễ thay đổi, loại bỏ, những gì nhân duyên
biến thì khó thay đổi loại bỏ. Và những gì do tâm thức
riêng của mỗi người biến ra, gọi là biệt biến, thì dễ
thay đổi; còn những gì do nhiều tâm thức của nhiều hữu
tình chung biến ra, gọi là cọng biến, thì khó thay đổi.
Tất cả mọi tướng
mà ta gọi là hiện hữu, đều là tướng hiện hữu của
thức theo hai cách đó biến ra. Ðó là Duy thức biến. Nói Duy
thức biến cũng đồng nghĩa với nói " y thức biến".
Như câu tụng thứ ba trong luận này nói: "Bỉ y thức sở
biến", tức các pháp kia nương thức biến ra, hay nương
thức khởi lên.
Hết thảy không tự
hiện hữu mà chỉ hiện hữu giữa các mối quan hệ, giữa
các duyên, theo Tánh Không thì gọi đó là Duyên khởi hay
Duyên sanh, theo Pháp Tướng Duy Thức tông thì gọi đó là
"y tha khởi". Duy thức biến, y thức biến cũng tức y
thức khởi. Nói y tha là nương cái khác, cái khác là phiếm
chỉ, còn nói y thức là chỉ đó tức là thức, chỉ định
cụ thể. Thức là một trong những cái duyên cho các hiện
hữu, nhưng thức là cái duyên đặc biệt, rõ rệt bao quát hơn
cả, cho nên ở đây không nói y tha khởi chung chung mà nói
thẳng "y thức biến, y thức khởi", hay "A lại
gia duyên khởi".
Nói y thức biến còn
có tác dụng đặc biệt là đối trị cái bịnh vọng ngoại
tha hóa, để xoay nhìn lại mình, thấy lại mình vốn là chủ
nhân ông của mọi hiện hữu, như thấy lại bản lai diên
mục. Từ đó chuyển bỏ dần lối thấy biết sai lầm gây đau
khổ, thành cái Trí tuệ Bát nhã, trí Ðại viên cảnh, xây
dựng cảnh giới an vui tự tại.
Ðạo lý Duy tâm, Duy
thức này được nói nhiều trong các kinh. Vì đạo Phật là
đạo chú trọng chữ tâm, lấy tâm truyền tâm, tâm là gốc
của mê ngộ, như kinh Pháp Cú nói: "Tâm là chủ, tâm
dẫn đầu các pháp, tâm tạo tác, nói hay làm với tâm ô
nhiễm thì sự khổ sẽ kéo đến như bánh xe lăn theo chân con
vật kéo..." Hoặc như kinh Hoa Nghiêm nói" Nhất thiết
duy tâm tạo". Kinh Lăng già nói: "Do tự tâm chấp trước,
tâm hiện tợ cảnh bên ngoài, cảnh được thấy đó chẳng
phải có thật, thế nên nói Duy tâm". Kinh Giải Thâm mật
nói: " Cảnh sở duyên của các thức, đều do các thức
hiện" và biết bao chữ tâm chữ thức, như chữ thức
duyên danh sắc, A lại gia, thức thực v.v... tham, sân. si, nhĩ
thức v.v... trong các kinh đều được diễn tả như là nguồn
gốc của mọi sự mọi vật.
Các Bộ phái Phật
giáo khai triển và hệ thống hoá các thứ tâm ấy, rõ nét
nhất là phái Hữu bộ hệ thống hoá thành 75 pháp, trong đó
tâm là chủ yếu. Ðến Du già Sư Ðịa Luận hệ thống hóa
thành 200 pháp, đến Duy thức tông thì rút lại còn 100 pháp,
gom vào năm vị, trong đó Tâm thức là chủ.
Năm vị 100 pháp là:
1. Sắc là tướng
của thức nhận biết, ngoài thức thì không có tướng sắc.
2. Tâm vương là tự
thể của thức.
3. Tâm sở là quyến
thuộc, sở thuộc của thức.
4. Bất tương ưng
hành là cái bóng của Sắc, Tâm, Tâm sở hợp lại.
5. Vô vi pháp là thực
tánh của thức.
100 pháp đều là
thức, liên hệ với thức mới có đưọc.
Có người ngờ rằng:
Sông kia núi nọ khi ta chưa sanh nó đã có, khi ta chết rồi
nó vẫn còn, thế sao gọi là thức biến? hoặc như chiếc
máy vi tính, khi khoa học chưa chế ra thì không ai biết, khi
khoa học chế ra rồi người ta mới biết, thế sao gọi là
thức biến?
Ðâu biết rằng sông
kia núi nọ khi ta chưa sanh nó đã có, khi ta chết rồi nó
vẫn còn, vậy nó là có với ai? Còn với ai? Ai biết nó có?
ai biết nó còn? Nếu khi ta đang sống trong hiện tại mà
biết được núi sông khi ta chưa sanh hay sau khi ta chết, thì
đó là cái biết theo tưởng tượng, mà tưởng tượng thì đâu
phải ngoại thức.
Vả lại núi kia sông
nọ là có, máy vi tính là có, cái có đó có giống cái có
của Na tiên dưới mắt vua Di lan đà, hay cái có của chiếc
xe dưới mắt Na tiên không? Nếu cái có đó cũng giống cái
có của Na tiên dưới mắt vua Di lan đà, cái có của chiếc
xe dưới mắt Na tiên, thì đều là cái có do thức biến.
Không phải núi mà
thấy núi, là thức biến. Không phải sông mà thấy sông, là
thức biến. Không phải vậy mà thấy vậy, là thức biến.
Ðể xiển dương đạo
lý Duy thức một cách hệ thống chặt chẽ, đầu thế kỷ
thứ năm Tây lịch, Bồ tát Thiên Thân (Vasubandhu) đã dựa
các kinh Ðại thừa A tỳ đạt ma, Nhập Lăng Già, Giải Thâm
Mật, nhất là luận Du già Sư Ðịa, Hiển Dương Thánh Giáo,
Nhiếp Ðại Thừa, Biện Trung Biên v.v... mà viết ra 30 bài
tụng ngắn gọn, nhưng nội dung hết sức phong phú. Có thể
chia làm bốn phần sau đây:
- Phần đầu – Phá
chấp ngã pháp, tức thuộc Biến kế sở chấp tánh.
- Phần hai - Giảng
kỹ về Duy thức tướng, tức thuộc Y tha khởi tánh.
- Phần ba - Giảng về
ba Vô tánh, tức Duy thức tánh, thuộc Viên thành thật tánh.
- Phần bốn - Giảng
về sự tu chứng qua năm hạnh vị.
Hoặc theo xưa có
nhiều cách chia, như: Trong ba mươi bài tụng, hai mươi bốn
bài đầu nói về Tướng Duy thức, bài thứ hai mươi lăm nói
về Tánh Duy thức, năm bài cuối cùng nói Hạnh vị tu chứng
Duy thức.
Trong hai mươi bốn
bài đầu; một bài rưỡi đầu lược nói Tướng Duy thức,
hai mươi hai bài rưỡi sau nói rộng về Tướng Duy thức.
Ba tự tánh; Biến kế
sở chấp, Y tha khởi và Viên thành thật có ý nghĩa không
khác gì ý nghĩa "không, giả, trung" trong bài tụng ở
Trung luận:" Nhân duyên sở danh pháp, ngã thuyết tức
thị không, thị danh vi giả danh, diệc danh Trung đạo nghĩa".
Biển kế sở chấp ngã pháp, là "không", Tâm, Tâm
sở và Kiến tướng phần Y tha khởi huyễn sự là "giả",
Viên thành thật tức chơn như là "trung".
Ngài Long Thọ đứng
trên chơn không vô tướng, Viên thành thật tánh mà phá Biển
kế chấp. Ngài Thế Thân đứng trên Duy thức Y tha khởi để
phá Biển kế chấp. Hai phương thuốc cùng chữa một bịnh,
bịnh ảo tưởng về thật ngã, thật pháp.
Luận sư Thanh Biện
vì phá vọng tình chấp có, cho nên nói hết thảy pháp đều
không. Luận sư Hộ pháp, vì phá vọng tình chấp không, cho
nên nói hết thảy pháp Duy thức huyễn có. Nói không để
phá có, nói có để phá không, đều cùng mục đích đưa tri
kiến người ta tới chỗ ngộ nhập thật tướng Trung đạo,
lìa tứ cú tuyệt bách phi.
Nói Duy thức không, nhưng
ý không phải ngừng lại nơi không, nếu ngừng lại nơi
không thì thành ác thủ không. Nói Duy thức có, nhưng ý không
phải ngừng lại nơi Duy thức có, nếu ngừng lại nơi Duy
thức có, tức là pháp chấp. Như trong luận Thành Duy thức
này cuốn hai nói: "Nếu chấp Duy thức là thật có, thì
không khác gì chấp ngoại cảnh, cũng là pháp chấp".
Bồ tát Thiên Thân
viết xong 30 bài tụng Duy thức này vào lúc cuối đời mình,
chưa kịp giải thích. Sở dĩ có được sự giải thích chi ly
như ngày nay còn thấy được là do mười vị Ðại luận sư
nói nhau chú giải.
Trong mười Ðại
luận sư này, ngài Thân Thắng, Hỏa Biện là đồng thời
Thiên Thân, cách hơn 100 năm sau ngài
Thiên Thân, có tám Ðại luận sư là Ðức Huệ, An Huệ,
Nan đà, Tịnh Nguyệt, Thắng Hữu, Trần Na, Trí Nguyệt và đệ
tử ngài Trần Na là ngài Hộ Pháp, cùng nhau tiếp tục giải
thích, mỗi vị mười quyển, mười vị thành 100 quyển.
Ngài Huyền Trang sau 16
năm du học Ấn Ðộ về Trung Hoa rút yếu nghĩa của 100
quyển luận kia, dịch ra Hoa văn tóm gọn trong mười quyển.
Trong mười quyển này lý nghĩa chủ yếu là của ngài Hộ
Pháp, cho nên nói bộ Luận Thành Duy Thức mười quyển này do
Hộ Pháp v.v... tạo. Chính ngài Giới Hiền, chủ trì trường
Ðại học Phật giáo Na lan đà lúc ngài Huyền Trang sang Ấn
Ðộ học là đệ tử của ngài Hộ Pháp. Ngài Giới Hiền đã
truyền cho ngài Huyền Trang môn học Duy thức này.
Nói đến Tam Tạng
Pháp Sư Huyền Trang thì đại đa số người đều biết,
hoặc biết qua tiểu sử, qua Tây Du Ký hay biết qua phim Tây
Du, Ðường Tam Tạng thỉnh kinh. Dù qua cách nào người ta cũng
thấy ngài là một bậc vĩ nhân hy hữu. Nhà học giả Nguyễn
Hiến Lê đã viết về ngài như vầy: "Ðọc xong tiểu
sử của ông, ta mới thấy tấm gương của ông để lại cho
ta soi không có một chút vết. Các vĩ nhân khác, trừ vài vị
Thánh, còn có thể có chỗ cho ta không phục, còn ông thì
suốt đời thanh đạm, can đảm, cần cù, hiếu học, lễ độ,
khiêm tốn, trong sạch và hy sinh".
Ngài không những là
một Thánh Tăng, một Bồ tát trong Phật giáo, mà còn là một
nhà sử học, văn học, tâm lý học, triết học v.v... mặt
nào cũng vĩ đại.
Thế nhưng có một điều
ít người biết đến, đó là công trình dịch thuật vô
tiền khoáng hậu của ngài không kém chi cuộc mạo hiểm đi
thỉnh kinh vô tiền khoáng hậu của ngài.
Thật vậy, với Phạn
văn khó như thế, Hoa văn khó như thế, đạo lý khó như thế
mà ngài đã dịch rất nhiều kinh sách Phật hơn bất cứ ai.
Từ Ấn Ðộ ngài mang
về Trung Hoa 520 hòm gồm 657 bộ kinh Phật bằng Phạn văn.
Từ khi về nước cho đến khi gác bút quy Tây, suốt 19 năm
ròng âm thầm chuyên dịch, ngài đã dịch được 75 bộ gồm
1335 cuốn, trong đó chủ yếu là kinh Ðại Bát Nhã 600 cuốn,
Ðại Tỳ bà sa luận 200 cuốn, Du già Sư Ðịa Luận 100 cuốn,
Cu xá Luận 30 cuốn, Hiển Dương Thánh Giáo luận 20 cuốn,
Thành Duy Thức Luận 10 cuốn v.v...
Giáo lý Ðại thừa
Phật giáo có ba hệ, một là hệ "Pháp Tánh Không Tuệ"
với các bộ kinh như Ðại Bát Nhã 600 cuốn v.v... hai là hệ
"Pháp Tướng Duy Thức" với các bộ luận Du già Sư
Ðịa 100 cuốn, Hiển Dương Thánh Giáo luận 20 cuốn, Thành
Duy Thức Luận 10 cuốn v.v... ba là hệ "Pháp Giới Viên
Giác" với các bộ kinh Viên Giác, Hoa nghiêm, Pháp Hoa,
Niết bàn v.v...
Trong ba hệ đó, ngài
Huyền Trang đã dịch ra hết chín phần mười các kinh luận
thuộc hệ "Pháp Tánh Không Tuệ" và "Pháp Tướng
Duy Thức". Hai hệ giáo lý này tuy cách trình bày khác nhau
rất xa, nhưng cùng nhằm một chủ đích là phá ngã pháp
chấp, hiển bày Trung đạo thật tướng. Như luận Thành Duy
Thức này cuốn hai nói: "Các Tâm, Tâm sở, vì là pháp Y
tha khởi, nên cũng như huyễn sự, chẳng phải thật có. Vì
khiến trừ bịnh vọng chấp có thật cảnh lìa ngoài Tâm,
Tâm sở nên nói Duy có Thức. Nếu lại chấp Duy thức là
thật có, thì chẳng khác gì chấp ngoại cảnh, cũng là pháp
chấp". Cuốn bảy lại nói: "Trước đây nói các
thức tướng sai biệt là dựa theo lý thế tục (Tục đế)
mà nói, chứ không phải dựa Chơn thắng nghĩa (Chơn đế).
Trong Chơn thắng nghĩa thì tâm suy miệng nói đều bặt dứt".
Như thế rõ ràng lý nghĩa cuối cùng của hệ Bát nhã và hệ
Du già có gì khác nhau đâu.
Chắc hẳn đã thâm
ngộ chỗ đó, nên ngài Huyền Trang đã dịch cả kinh Ðại
Bát nhã lẫn luận Du già một cách dung thông tự tại, không
vướng mắc thiên lệch, nặng bên này nhẹ bên kia.
Thái độ không thiên
lệch này, ngài đã bộc lộ ngay khi còn học tại Ấn Ðộ.
Khi đó có luận sư Sư Tử Quang tôn Trung Quán mà kích bác Du
già, ngài đã hội thông cả Trung Quán và Du già để viết ra
bài luận Hội Tông 3000 bài tụng để phủ chính lại bịnh
thiên chấp không của Sư Tử Quang.
Bộ luận Thành Duy
Thức này là bộ luận Cương yếu của môn Duy thức học,
trình bày lý Duy thức theo luận pháp Nhân minh với những từ
ngữ mới lạ, giản ước, nghĩa lý khúc chiết, ý kiến của
các Luận sư đan xen chằng chịt, hỏi đáp không phân ranh
giới rõ ràng, có khi câu hỏi ẩn trong câu đáp, dùng nhiều
đại danh từ bỉ, thử, do dó thật khó lòng hiểu cho chu đáo.
Ðúng như lời tán thán của luận Duy thức xu yếu: "Vạn
tượng hàm ư nhất tự, thiên huấn giảng ư nhất ngôn".
Tôi dịch bộ luận
Thành Duy Thức này, trước hết vì lòng ngưỡng mộ chân dung
ngài Huyền Trang, sau là để góp phần với các vị đang
nghiên cứu hoặc đang giảng dạy Duy thức có sách cơ bản
về Duy thức để tham khảo dễ dàng hơn. Luận Duy Thức hay
Câu xá có khả năng làm sáng nghĩa những câu Phật dạy trong
các kinh Nikaya, A hàm như câu: "Chúng sanh nương bốn cách
ăn mà tồn tại. Trong đó có "thức thực". Hay "Hành
duyên thức", hay "Thọ, Noãn, thức", vậy thức
câu đó là thức nào? Không đọc Thành Duy Thức tưởng khó
nói cho rõ.
Dù tôi đã để
nhiều công phu vào bản dịch này, nhưng chắc chắn không sao
tránh khỏi còn nhiều sai sót. Hy vọng sau này khi phát hiện
ra được hoặc nhờ Thiện tri thức chỉ cho, tôi sẽ điều
chỉnh lại cho bản dịch được hoàn bị hơn.
Mùa An cư P.L. 2539 – 1995
THÍCH
THIỆN SIÊU
NGHĨA CHỮ THÀNH DUY THỨC
Duy Thức là duy cái biết,
do cái biết, hoặc y nơi cái biết (bỉ y thức sở biết).
Muôn sự muôn vật không tự
hiện hữu, chỉ hiện hữu khi đủ duyên, chỉ hiện hữu giữa mối quan hệ, lớp
này lớp khác trùng trùng vô tận, một làm duyên cho tất cả, tất cả duy một,
tất cả làm duyên cho một, một duy tất cả. Do cái này có nên cái kia có,
cái này sinh nên cái kia sinh, cái này không nên cái kia không, cái này
diệt nên cái kia diệt. Như thế là duyên khởi, y tha khởi. Trong đó nếu nói
duy thì cái nào cũng duy được hết, duy sắc, duy hương, duy vô minh, duy
căn, duy trần v.v... như Cổ đức nói: "Nhất sắc nhất hương, vô phi trung
đạo". Ngài Thiên Thai Trí Giả nói: "Tùy niêm nhất pháp, giai thị pháp giới".
(Bất cứ đưa ra một pháp nào, pháp đó đều là pháp giới muôn pháp).
Thức là một trong hết thảy
pháp, nhưng thức có năng lực đặc biệt biết được cái khác và tự biết được
mình, nó là chủ lực ở ngay trong mỗi mỗi chúng sanh. Chính cái biết này
làm cho các pháp trong đồng nhất tính duyên khởi, vô danh vô tướng, vô thỉ
vô chung, vô trung vô biên ( không trong không ngoài) nổi lên thiên hình
vạn trạng, rồi mê muội chạy theo giả tướng thiên hình vạn trạng đó mà đắm
trước, tạo nghiệp, buộc ràng theo nó, gây nên khổ đau.
Lại, "Duy có nghĩa là giản
biệt, ngăn không có ngoại cảnh; Thức có nghĩa là liễu giải, biểu thị có
nội tâm".
Nói Duy thức chính là đưa
ra lời khai thị, thức tỉnh người ta hãy tự giác, hãy quán tâm mình, nhìn
lại cái năng lực thiên biến vạn hóa ở ngay trong mình để gạn lọc nó, trau
dồi nó, sửa chữa nó phải biến hóa như thế nào để chỉ đem lại lợi lạc, chứ
đừng gây ra đau khổ.
Ðến khi đã chuyển được tám
thức thành bốn trí, sáng suốt hoàn toàn, lý trí nhất như, sắc tâm bất nhị,
không còn lấy sắc làm sắc, lấy tâm làm tâm, được tự tại không còn vướng
mắc, sợ hãi, thì bấy giờ không cần duy, không cần thức, hay cần duy gì
cũng được, vô ngại.
Lý Duy thức tiềm ẩn trong
lời Phật rải rác ở các kinh, Bồ tát Thế Thân dùng lý đó viết thành luận,
đó là do Lý thành Giáo, nên gọi là Thành Duy thức. Ngược lại cũng chính do
luận của ngài Thế Thân mà lý Duy thức được phát huy thành lập, đó là do
Giáo thành Lý, nên gọi là Thành Duy thức. Lại mười vị Ðại luận sư giải
thích văn 30 bài tụng Duy thức của ngài Thế Thân tạo thành bộ luận Duy
thức. Ðó là do Giáo thành Giáo, nên gọi là Thành Duy thức.
Thành Duy thức cũng gọi là
Tịnh Duy thức, vì bộ luận này giảng giải rõ ràng rốt ráo đạo lý Duy thức.
Tam Tạng Pháp Sư Huyền
Trang sau khi du học Ấn Ðộ mang về Trung Hoa (602 – 644), rút lấy lời giải
của mười vị Ðại luận sư dồn lại và dịch ra thành bộ luận Thành Duy Thức
mười cuốn, lưu truyền đến nay.
LUẬN THÀNH DUY THỨC
Cúi lạy Duy thức tánh,
Ðấng thanh tịnh trọn,
phần.
Tôi nay giải lời ngài.
Vì lợi lạc hữu tình.
(1)
- Nay tạo Luận này cốt để
làm cho người mê muội và hiểu sai lý "nhị không" (ngã không, pháp không)
được trở lại hiểu đúng, hiểu đúng để đoạn trừ hai trọng chướng. Do ngã
chấp, pháp chấp nên phát sinh đủ hai trọng chướng, nếu chứng lý ngã không,
pháp không thì trọng chướng kia liền đoạn diệt. Chướng đoạn diệt vì để
chứng được hai vị thù thắng. Do đoạn diệt chướng phiền não là thứ làm cho
sanh tử tương tục mà chứng quả chơn giải thoát, do đoạn diệt chướng sở tri
là thứ làm ngăn ngại sự liễu giải cảnh sở tri, mà chứng được quả Ðại Bồ đề.
Lại vì khai thị cho người
lầm chấp ngã, pháp thật có, mê lý Duy thức, để khiến họ đạt ngộ lý Nhị
không, biết đúng như thực lý Duy thức.
- Lại có người mê và lầm
lý Duy thức, nên hoặc chấp ngoại cảnh giống như thức chẳng phải không,
hoặc chấp nội thức giống như cảnh chẳng phải có, hoặc chấp các thức dụng
thì khác mà thể thì đồng, hoặc chấp lìa ngoài tâm, không riêng có Tâm sở.
Vì ngăn chận các thứ dị chấp như thế, khiến họ hiểu đúng như thật lý Duy
thức thâm diệu, cho nên tạo Luận này. (2)
---o0o---
Mục Lục >
Phần 1
>
Phần 2
>
Phần 3
>
Phần 4
>
Phần 5
