TUỆ QUANG 慧光 FOUNDATION http://www.vnbaolut.com/daitangvietnam Nguyên Tánh Trần Tiễn Khanh & Nguyên Hiển Trần Tiễn Huyến Phiên Âm Tue Oct 23 01:41:15 2018 ============================================================ No. 1918 No. 1918 四念處卷第一 tứ niệm xứ quyển đệ nhất 隋天台山修禪寺智者大師說 tùy Thiên Thai sơn tu Thiền tự trí giả đại sư thuyết 門人章安灌頂記 môn nhân chương an quán đảnh kí 一切諸法皆不可思議。不可思想圖度。不可言語商略。何以故。言語道斷故不可議。心行處滅故不可思。大經云。生生不可說。生不生不可說。不生生不可說。不生不生不可說。既不可說亦不可思。大品云。色不可說。乃至識不可說。眼不可說。乃至意不可說。色不可說。乃至法不可說。眼界不可說。乃至法界不可說。當知五陰十二入。十八界。皆不可說。此指俗諦不可說也。四念處不可說。乃至根力覺道。皆不可說。須陀洹不可說。乃至阿羅漢亦不可說。此指真諦不可說。佛十力不可說。四無畏。十八不共。三十二相。八十種好等。皆不可說。此指中道第一義諦不可說也。大論云。實法不顛倒。念想觀已除。言語法皆滅。無量眾罪除。清淨心常一。如是尊妙人。則能見般若。此總指三諦不可思說也。法華云。諸法寂滅相不可以言宣。又云。是法非思量分別之所能解。當知不可以心思口議。亦不可以無心口思議。不可以有無。不可以非有。非無。非方。非數。非法。非諭。寂然無為群經之極說。眾聖之誠言。深深若此。明明若彼。境智雙冥能所俱寂。淨名諸菩薩以言言於無言。文殊以無言言於無言。淨名不以言不以無言。默然無言。文殊歎曰真入不二法門當知。玄妙玄妙不可思議。復不可思議但可冥悟。不可以彰辯。問若不可說不可說。何故言滿龍宮。若不可思不可思。何故雪山深思此義。答佛常樂寂而哀於蒙。欲訥於言而敏於行。慈悲權巧指畫虛空。撝方示月作種種說。或作生生說。或作生不生說。或作不生生說。或作不生不生說。若作生生說時。又非一種。或作有說或作無說。或作亦有亦無說。或作非有非無說。引諸根性從四方門入清涼池聞悅善生惡亡理顯。得四利益餘三句亦如是。欲令此義明了。更引諸經。大經。名諸佛法界佛即果人。法界即果法。於無果中而作果說。大品云。諸法實相慧。名摩訶般若。此慧有能度所度。今取能度名般若。於無因中而作因說。大集云。菩薩觀一切法平等。眾生性同涅槃性。若觀平等即因也。同涅槃即果也。此約亦因亦果說也。華嚴云。遊心法界如虛空。則知諸佛之境界。遊心即因。佛境界即果如前說。法華云。是法不可示言辭相寂滅。此即非因非果說也。法門甚眾廣說令智退。略則義不周。我今處中說方則四句。略則因果。聞而修行名之為因。與法相應名之為果。約果更修故言因因。從因又得果故言果果。若初若後究竟寂滅。故言非因非果。初生生四門亦作因果四說。乃至不生不生亦作四門。門門亦作因果之說。一一說中悅種種眾生。立種種善根。治種種罪垢。從於種種入第一義。故初中後重說無咎。說即是教。稟教修觀。以修觀故名修四念處。此義廣可思之。元佛出世為一大事因緣。開發眾生諸覺寶藏。譬如日出先照高山。先喜先利先治先益。大經云。若欲盛貯先用完淨。若欲耕墾先種肥良。若欲乘御先駕調壯。若欲教詔先教孝明。斯皆積習深厚煩惱障薄。先聞雷震先沐甘雨。先出籠樊先獲正觀。皆由往昔數數勤修。今世道成最初四益。其未度者更設方便而塗熨之。隱其無量神德以貧所樂法趣波羅奈。便有涅槃音。法僧差別名則是從頓次漸而調熟之。今從此義粗為四說說。即是教依教修觀。即是四種四念處所為。生生四念處。乃至不生不生四念處。亦名三藏通別圓四念處。若三藏四念處。更為三。大意五停四念。所言三者。其義有八。謂理教智斷行位因果。理三者。聲聞謂理在正使外。緣覺謂理在習氣外。菩薩謂理在正習外。三人出三種外。方乃見理故言理三也。教三者。聲聞稟四諦。緣覺稟十二緣。菩薩稟六度。聲聞修總相智。緣覺修別相智。菩薩修總別智。聲聞斷正。緣覺斷習。菩薩斷正習。聲聞為自修戒定慧。緣覺為自修獨善寂。菩薩為眾生修六度五通。聲聞住學無學。緣覺住無學。菩薩三僧祇登道場。聲聞帶果行因。緣覺望果行因。菩薩伏惑行因。聲聞斷正如燒木為炭。緣覺斷習如燒木為灰。菩薩正習盡如燒木無灰炭。具此八三故言三也。藏者。謂修多羅藏。毘尼藏。阿毘曇藏。修多羅藏。謂四阿含。增一阿含。說人天因果。長阿含破邪見。雜阿含明諸禪法。中阿含明諸深義。具如彼(云云)。毘尼藏明持犯輕重。如律藏中說。阿毘曇藏名無比分別無比。分別(云云)。大經云。此是契經甚深之義。此是戒律輕重之義。此是阿毘曇分別法句。皆佛自釋三藏名也。今不具論。然佛臨涅槃。阿難心沒憂海。阿(少/兔)樓馱語云。汝持佛法人應問將來事云何啼哭。阿難即醒悟乃問四事。佛皆具答。今出其二。比丘當依四念處行道。依波羅提木叉住木叉有二。一舊二客舊又二。一邪。二正。正謂十善。邪謂鷄狗牛馬等(云云)。定有二。一舊二客。舊又二。一正二邪。正謂三四十二。邪謂邪禪鬼定等(云云)。慧有二。一舊二客。舊又二。一正。二邪。正謂識因識果。邪謂撥無因果。三種舊邪墮三惡道。佛棄而不用。三種舊正昇三善道。佛會而取之。更說三種客法。客戒者。謂三歸五戒。二百五十等。客定者。謂九想八背等。客慧者。謂四諦智也。佛之遺囑以戒為師。師訓七支。弟子奉行莫令污染。仁讓貞信和雅真正。戰戰兢兢動靜和諧。故言以戒為師也。依木叉住者。木叉名保得解脫。若依木叉住者。保脫世間熱惱。所謂居家逼迫。牢獄熱惱妻子榔檔。繫縛熱惱。財業產貨怨賊熱惱。王難逼迫水火熱惱。若依木叉保脫如此熱惱也。又復住者。未來住安樂之處也。若能住戒者不耐惡聲。惟欣善法。未來保住四天王住處也。若住戒者。則是供養三寶供養父母。未來保住三十三天也。若住戒者。能發麁住保得住於炎摩天住處也。若住戒者。能發細住保住兜率陀天。若持戒者能得欲界定。保住自在天。若住戒者。能發未來禪。保住他化自在天。若持戒者。能發四禪四空。保得住於色無色界諸天住處也。是名依波羅提木叉住也。依念處行道者。若無念處慧。一切行法皆非佛法非行道人。皆空剃頭如放牧者。空著染衣如木頭旛。雖執鉢錫如病人乞具。雖讀誦經書如盲人誦賦。雖復禮拜如碓上下。雖復坐禪如樹木葉。雖復興造。媒衒客作種樹貿易沈淪生死。蠶繭自縛無解脫期。捨身命財但得名施非波羅蜜。雖復持戒不免鷄狗。雖復精進精進無繡媚。雖復坐禪如彼株杌。雖復知解狂顛智慧。常在此岸。不到彼岸。不降愛見不破取相。不得入道品。非賢聖位不成四枯樹。非波羅蜜。何以故。無念慧故。以念慧能破邪顯正。大經云舊醫乳藥其實是毒。如蟲食木偶成字耳。是蟲不知是字非字。更有新醫從遠方來曉八種術。謂四枯四榮以新四枯破其舊乳。法華亦云。大火從四面起。即斯例也。執倒略有三種。一一切智。六師故六臣白王。我師是一切智。王若見者罪垢消滅此執世性也。大論云。得宿命智。見八萬劫事。過是已不復能知。但見初受胎身中陰之識。而自思惟此識。不應無因緣。憶想分別有法名。世性非五情所知。極微細故於世性冥初生覺。覺即中陰識。從覺生我。從我生五塵。謂色聲香味觸。從聲塵生空大。從聲觸生風大。從色觸生火大。從色聲觸味生水大。從色聲觸味香生地大。從空生耳根。從風生身根。從火生眼根。從水生舌根。從地生鼻根。如是漸漸從細至麁。還從麁至細。譬如泥丸中具有瓶盆等性。瓶盆等破還為泥。都無所失世性。是常無所從來。此僧佉所執也。復有執微塵。微塵常不可破。至微細故但待罪福因緣。因緣和合故有身。若天人地獄等以父母故罪福盡則散壞。復有執自然為世界始。貧富貴賤非願行所得。復有人言。天主是世界主。始造吉凶滅時還天攝取。復有人言。世世受苦樂盡自到邊。譬如山上投縷丸盡自止。受罪福命歸於盡。是諸邪外皆於禪定知見。不從他聞。亦不從韋陀中聞。執此明利故云是事實餘妄語即此意也。復計自在天。復計父母等。皆是一切智之執也。二者神通。六師修得五通。停河在耳十二年。變釋為羊千根在體。毘富羅城變為鹵土等是也。三者韋陀。六師解星文地理十八大經知吉凶等是也。雖知世性無神通。是小知世性通是。次知三種備足。是大六師阿毘曇中明三種念處。謂性共緣對破。此三外道有人釋性念處。謂觀無生淺名為生深細觀無生見細法皆生死苦諦名性念處。有人專用慧。數緣無生空理。發真斷結得慧解脫羅漢。對破邪因緣。無因緣顛倒執性。一切智外道也。共念處者。以禪定助道。正助合修亦名事理共觀。發得無漏三明。六通八解。成俱解脫羅漢。對破根本愛慢。得五通外道也。緣念處者。緣佛三藏十二部文言。及一切世間名字。所緣處廣非如支佛出無佛世。不稟聲教。但作神通以悅眾生。不能說法。緣念處人了達根性。善知四辯堪集法藏。成無疑大羅漢。對破世間韋陀。星文地理文字鄙狹。當知邪正真偽。猶金比鐵螢日跡海。故大經云。於諸想中無常為最。於諸耕中秋耕為最。於諸跡中象跡為最。無常譬性耕。譬神通跡。譬文字也。經云。諸優婆塞善解諸法對治之門。所謂常無常等。故知心行理外未入正真。破邪之義可解。二明五停心者。謂數息。不淨。慈心界方便因緣觀也。停名停住。行人聞生滅四諦。發心觀苦諦欲出生死。為煩惱風搖動慧燈。照境不了為除此障。修五停心。息門有數隨觀等。不淨門有九想八背等。慈心界方便十二因緣。皆如禪門中廣說。今不委論。此五停門復有五意。謂對轉不轉。兼亦對亦轉亦不轉。亦兼對者。數息對覺觀。不淨對貪欲。慈心對瞋恚。方便對我。因緣對癡。對治若成煩惱不起又發禪定。禪定持心安隱出入。故云五停心也。心既調定乃可習觀。若對治未益。更須用後四種治之。行者善用四隨巧修五治煩惱。不能障觀心停住。即入初賢位。具如禪門廣說。問此中何不用念佛停心。答作五度門則不用作六度門。即須用因緣對等分念佛。對逼迫障(云云)。問停心得住名初賢者。今人數息。或得不淨或二三四五是為賢不。答若以愛見心修禪乃至非想尚非初賢。況數息不淨。乃發淺法而名為賢耶。經說多修福德名為愚。多修智慧名為狂。豈可以狂愚為賢舊云隣聖為賢此語大高。今言善直曰賢。應作四句。一隨愛見破戒亂心。此非直非善如無目無足。不能入清涼池。二持戒修禪而生邪見。此善而不直亦不名賢。如有足無目。亦不能入清涼池。三信心正見而破戒心亂此直而不善。亦非是賢。如有目無足不能入清涼池。四信解正智。得佛教意持戒清淨。修安般不淨等觀心得停住。名直名善。有目有足能入清涼池。是四初賢善直義成也。問云何名得佛教意。答中論云。佛去世後像法中人。人根轉鈍深著諸法。求十二因緣。五陰。十二入。十八界等。決定相但著文字。此不知佛意。佛意者。生生不可說。有因緣故作生生說。令物離生死得涅槃。若著文字興毀諍競。則三界火猛不得佛意。非賢人也(云云)。三釋四念處。四者數也。念者觀慧也。處者境也數有開合。若迷心不迷色則數為五陰。若迷色不迷心則數為十二入。若俱迷者則數為十八界。如毘婆沙也(云云)。今言四者。人於五陰起四倒。於色多起淨倒。於受多起樂倒。於想行多起我倒。於心多起常倒。舉四倒故言四也。若相生次第應言識受想行色。若麁細次第者。應言色行想受識。今從語便故言身受心法。文從起倒多如前說。然三藏要意。正厭生死欣入涅槃。須信解正因緣三世。二世。一世十二因緣因緣支是四諦。無明行愛取有是集諦。五果是苦諦。知苦斷集是道諦。無集苦是滅諦識。此無明老死破外人邪無因緣。生一切法。種種顛倒。不隨虛想邪僻。深信正因緣也。二真正發心者。驚覺無常之火燒諸世間。一心求出剎那不懈。莫念名利。如麞在圍跳透求脫。似犢失母惆慞。嗚呼修習禪慧如救頭然(云云)。三巧修定慧。出世之行欲界亂心如風中燈。是故依靜求定。若定無慧如闇中無所見。巧修二法如二手互相揩摩亦如乘馬亦愛亦策。善用四隨信法兩行。八句得所(云云)。四破法遍者。觀因緣生滅。破一切愛見戲論諸法。遍知一一愛見中。有四諦十二因緣六波羅蜜。以其藥去病除(云云)。五善知通塞者。知一切愛見之法皆有道滅之理名通。悉有苦集名為塞。六善修道品者。於諸見動而修念處。若別若總乃至三解脫門(云云)。七善修助道。即是五停心共念緣念六番。觀禪謂八念九想十想八背捨八勝處。十一切處等也。八善知次位者。善識七賢位。不叨濫增上慢成慚愧。有羞僧。內外明照善識邪正佛法非佛法。破諸邪外也。九安忍。強軟兩賊。外則眷屬惡名穢稱。若不忍者則為所壞。內忍種種證得諸禪著則生愛為軟賊所壞境界。逼迫是強賊也。十順道法愛不生發。外凡內凡種種順道善法。心不愛著也是為要意(云云)。末代求聲聞人。知此十法分明。不著文字戲論。內有智性求於聖道。厭患三界修五停心。入初賢位。即是善知佛教。發種種諸禪境。或有增益觸。或有增病觸。或有二十種壞禪觸。或有十種成禪覺。行者因停心故得欲界定。或得對治心在靜中功德法門起即便觀之。觀之略為十一陰界入境。乃至第十菩薩境自有行人。或次第或不次第。或是善是邪。今作十雙料簡。一次第不次第。乃至第十三障四魔。次第者如上。不次第者不如上。別有所出(云云)。問大乘生死即涅槃。得有理即乃至六即之義。三藏亦得作六即不。答欲作亦得。三乘同有偏真之理。是理即三藏中習學。名相語言是名字即。五停心別相總相念處是觀行即。四善根是相似即。苦忍真明至第九無礙道是分真即。至佛三十四心斷煩惱及習是究竟即(云云)。已知三藏要意須識三人念處不同。先明聲聞別四念處。後說總四念處。別者身受心法也。云何觀身一切色法名之為身。內身外身內外身。己名內身眷屬及他名外身若己若他名內外身。此三種色。皆從前世不淨業生。前世不畏生死不厭繫縛。不欣解脫不尚涅槃。於四聖諦了無願樂。種顛倒業。業縛於識將入母胎。則有五種不淨。謂生處。種子。相性。究竟。生處者。女人之體是不淨聚。蟲膿穢惡合集成立。筋纏血塗皮裹其上。如彼土壁假以泥治虛莊粉墡。經十月日二藏間夾窄隘如獄。釋論云。此身非蓮華。亦不由栴檀。糞穢所長養但從尿道出(云云)。種子不淨者。攬於遺體赤白二渧於中而住。是識隨母氣息。是為受身最初種子不淨也。相不淨者。頭等六分。從首至足純是穢物。譬如死狗盡海水洗。洗死屍盡唯餘一塵。一塵亦臭猶如糞穢。多少俱臭從頭至足。皆不淨相也。性不淨者。根本從穢業生。託於穢物長養其性。自是不可改變。身中有三十六物。內有十二名性不淨。外有十二名相不淨。中有十二通於相性(云云)。究竟不淨者。業盡報終捐棄塚間。如朽敗木。大小不淨盈流於外。體生諸蟲唼食其肉。狐狼鵄鷲啄裂其外尚不可眼見耳聞。況鼻齅耽湎。故毘曇偈云。是身不淨相。真實性常其始終麁細過患若此。而言淨者是大顛倒。如狂如醉如癡小兒捉糞唼噉是何可恥(云云)。受念處者。領納名受。有內受外受內外受。緣內名內受。緣外名外受。緣內外名內外受。又意根受名內受。五根受名外受。六根受名內外受。於一根有順受違受。不違不順受。於順生樂受。於違生苦受。於不違不順。生不苦不樂受。於六根即有十八受。根塵能所合三十六受約三世有百八受。諸受皆苦。樂受是壞苦。苦受是苦苦。不樂不苦受。是行苦。諸受麁細無不是苦。如食有毒食消則苦樂受壞則苦。如搔疥初美後苦。樂受壞苦亦復如是餘兩苦可知(云云)。心念處者。若依麁細。應先法念處。今依說便明心念處。心者心王異乎木石心。例上有內心外心內外心。心王不住體性流動。若麁若細若內若外。皆悉無常無奢無促。今日雖存明亦難保。一比丘不保七月。乃至不保一日。佛訶皆懈怠。一比丘言。出息不保入息。佛言善哉剎那促時。無常。老死至近是一期無常佛法欲滅。是轉變無常山水溜斵石光。若不及時後悔無益(云云)。法念處者。法名軌則。有善法惡法無記法。人皆約法計我。我能行善行惡行無記。若於心王計我。已屬心念處攝。若於心數計我。從九心數。一切善數惡數。通大地數。並屬行陰法念處攝。此等法中求我。決不可得。龜毛兔角但有名字實不可得。若善法是我。惡法應無我。若惡法有我。善法應無我。又惡法是我何容為惡自害。若無記是我者。無記不能起業但名因等起。因此無記起善起惡。善惡業尚非我。因等起何得是我。當知皆無有我但是行陰故。經云起唯法起。滅唯法滅。但是陰法起滅。無人無我。眾生壽命雖有法起。亦是顛倒。顛倒者。即是身邊二見名為污穢。五陰無記。亦是污穢。五陰無記緣報法起故皆無我也。雖心王心數同時俱起。用有強弱若心強屬心念處。若數強屬法念處。釋論云。覺觀雖同時覺時觀不明。了觀時覺不明了。故分覺觀之異。今心念。法念逐其強弱亦復如是。如是善惡等法。求我不可得故名法念處也。說別相念處竟。總相念處者。緣一境總為四觀。此中應四句料簡。謂境觀俱別。境觀俱總。境別觀總。觀別境總。初是別觀四念處。後三句是總四念處也。略說如此。夫一切眾生。生死流轉皆由顛倒。顛倒縱橫如猪嗜糞。肉肥內飽外油祖父之鎧(云云)。斯甚惑矣。似魚吞鉤如蛾赴火。以苦捨苦斯甚惑矣掣電野馬水泡石火以無常為常斯甚惑矣。兔角龜毛。黃門子。石女兒無人謂有人。無物謂有物斯惑甚矣。今以念處智慧破之。知身受心法是知苦不起倒惑。是知集厭苦息集是修道苦集寂然是知滅。大經云。我昔與汝等不見四真諦。是故久流轉生死大苦海。若能見四諦即得斷生死。生有既已盡更不受諸有。中論云。能觀身破二十種身見。得須陀洹觀身是知苦身見不起。是無集破二十種身見。是有得道得須陀洹。是證滅經論孱同。當知念處之慧有大利益(云云)。共念處觀者。大論云。觀身為首因緣生道。若有漏若無漏。受心法念處亦如是。道從因緣生即是共義。觀身為首。共三四十二即是有漏生也。共八背八勝十一切處。即是共無漏生也。南嶽師云。九想八背。諸對治助開。三脫門故名共念處也。經云亦當念空法。修心觀不淨即此意也(云云)。毘曇有門觀生空。名為空法。修心不淨從不壞。內外色以不淨心。觀之名初背捨。若內外色增廣一村乃至多村。一禽獸乃至一切飛鳥走獸。悉皆不淨是名大不淨。若內無色相以不淨心。觀外色入二背捨。乃至八背捨。八勝一切處。九次第。師子奮迅。超越欲界。初禪皆不淨破淨顛倒。以事助道故名共念處。發真之時理慧成就。事定具足三明六通俱解脫羅漢。堪可結集法藏。破神通外道。有人弘經云非禪不慧。從五停禪生四念處。發聞慧也。若非慧不禪者。此從四念處。生四如意足也。私謂此禪又慧共修證。共修念處應便也。緣念處者。大論云。一切色法名身。一入及十入少分。既是色色屬身也。六受為受六識。為心想行兩陰。及無為法名法通。一切境界皆名緣念處觀。有人言。十二因緣境慈。悲皆緣名緣念處。南嶽師云教所詮。一切入界事理。名義言語音辭因果體用觀達無礙。能生四辯。於一切色心無所礙。成無疑解脫羅漢。破韋陀外道齊此約愛使為觀意。次破見惑。明三種念處者。大論云。真空人亦破一切法。邪見人亦破一切法。云何有異。答邪見有三種。一破因不破果。二因果俱破。三破因果又破一切法。瞋處生瞋。愛處生愛。癡處生癡。是為邪見真空人破諸法。瞋愛癡處不生以此為異(云云)。有人破空有兩門云。道非有無畢竟不可說。今問空有是斷常者。此則瞋處生瞋。同彼外道畢竟不可說者。此則亦愛處生愛。過同邪見。又是自然計耳。經言。於諸見不動。而修三十七品。此應作四句。動修。不動修。亦動亦不動修。非動非不動修。四句對四門皆動修是析法道品。四句皆不動修。是體法道品。若論見者四句皆見。云何棄兩。云是斷常取一句言是清淨。若論修道品四句。皆得修。云何言一句是修道兩句非修道。若識四句皆是身邊。五陰身邊。五陰即有集。既識苦集即可修於道品。若不識四句。身邊戒取邪疑者。不知苦集。即是愚癡與長爪何異。大品云。色若麁若細若常無常。乃至非常非無常。是見皆依色起。若起我見若麁若細若常若無常。乃至非常非無常。是見皆依色起。即是身見。受心法亦如是。常見有三假。一假有四句。三假十二句。四假則有四十八句。能所合九十六句。受心法一一皆有九十六句。觀性念既爾。共念緣念亦如是。若阿毘曇人善識見有中。六因四緣。因緣無性無常生滅四諦可得道。能破六十二見。若成論。見空善識見空中四緣。三假四諦。能破六十二見。見有見空俱得道即是。於諸見不動而修三十七品。成四枯念處。若不識者只是有見空見。都未入賢。況於聖位設極修善只得人天。若復為惡三途是宅佛法無分。當知四念處觀邪正分門。若得四念處一切法正。若不得者一切法邪。今時行人不識此意。悲痛奚言。若值眾師廣聽多論。無能了者尚不成四枯。豈得四榮可悲轉深(云云)。總四念處者。有人言共念處即總相念處。今謂不爾。應作四句分別。前已說。今更敘。一境別觀別。二境別而觀總。三境總而觀別。四觀總境亦總。境觀別者。正是別相性念處。次境別觀總。觀別境總此二是總相四念處之方便。四境觀俱總是總相四念處。若作一身念處觀。或總二陰乃至總五陰。是名境觀俱總也。受心法念處亦復如是。總相緣念處。總共相念處亦如是類之可解。若解前方便者。入總相念處修總相。正勤如意根力覺道。類前可解。總相法深細為異耳。若安隱八正道中行。能觀四諦生暖法。故大論云。八正道中行。得善有漏五陰。名為暖法。當知有方便者即得三十七品也。問八正七覺是修道今何得四念處中說耶。答薩婆多云。八正在前七覺在後。決定是無漏。若七覺在前八正在後。通有漏無漏也。此三賢人並名乾慧地。未證善有漏五陰。相似之理定水未霑名乾。既有觀行能伏諸見。故名為慧。住持生善法名之為地。故名乾慧地。亦名外凡位(云云)。次明支佛觀者。佛者此間名覺。覺有二種有獨覺緣覺。俱有小大。小者在人中生。是時無佛自能得須陀洹。七生又滿不受八生。自性成道是人不名為佛。亦非羅漢。論其道力不如舍利弗。而諸大羅漢呼此為小辟支迦羅。大者於二百劫行。行三多倍隆智慧又強得三十二相。或三十一相或三十。二十九乃至一相。於九種羅漢勝。於總相別相能知能入。久修習空。常樂獨處是名大辟支迦羅。皆歷三種因緣十種十二因緣。分別大小。若聞因緣修性念處。觀十二因緣善根淳熟因於遠離。自然獨覺成小迦羅。若修共念處緣念處。事理善根淳熟獨覺自悟。具足三明八解六通成大迦羅。若聞生滅十二因緣。即發四辯在聲聞數中。故經云。為求辟支佛者。說應十二因緣法。法華云。若人有福曾供養佛。志求勝法為說緣覺也。次論十二因緣觀者。初從愛支為首。一推尋二觀破。推尋者。是人聞正因緣生滅之法。信解分明知一切。屬愛煩惱皆是十二因緣。觀之入空息。心達本源求自然慧。樂獨善寂修五停心。得諸禪定。於定中知屬愛煩惱。即是無明逆順推尋。見十二因緣。推此貪愛因何而生。即知此貪因受而生。受因何生即知因觸。觸因六入六入因名色。名色因識識因行。行因無明。無明因過去一切煩惱。又順推此。愛能生取。取生有。有生未來二十五有生死。因生有老憂悲苦聚。輸迴無際若因停心入深禪定。如是逆尋或見歌羅邏初受身。乃至見過去身。起業煩惱時。乃至二生十生。百生千萬無量世界。順推尋取有。若因禪定之力。或見未來一生。乃至十生。百千無量生。若見過去未來事。其心悲喜道心精進。轉復增盛二觀破屬愛十二因緣者。即是性念處。歷別觀十二緣也。性念處如前說。觀愛即是污穢五陰。性四念處。若觀受觸六入名色。即是果報。無記。五陰性四念處。若觀無明即過去污穢煩惱五陰性四念處。若觀於取。即是污穢煩惱五陰性四念處。若觀於有。即善不善五陰性。四念處。若觀未來生死即果報生死無記性四念處。是名逆順觀察。破四顛倒顛倒滅是無明滅。一切煩惱行。乃至老死憂悲苦滅。是名用性念處。歷別觀愛煩惱十二緣觀也。二明破屬見十二緣。又二一推尋二觀破。尋者。若見神及世間常無常。亦常亦無常。非常非無常。是則現在生身邊四見。因此身邊四見。生十四難六十二見。此身邊四見。即四取逆順。尋此四取因四愛。四愛因四受。四受因四觸。四觸因四入。四入因四名色。四名色因四識。四識因四行。四行因四無明。復順尋四取。四取生四有。四有生一切二十五有。生死憂悲苦聚。若深識見惑。過去未來生事。如前說(云云)。二明性念處。觀破四取身邊四見。如是次第。乃至無明破過去。如去不如去。亦如去亦不如去。非如去非不如去。身邊二見污穢五陰也。又順觀四取。乃至未來生老死。破有邊無邊。亦有邊亦無邊。非有邊非無邊。身邊二見污穢五陰。能如是用性念處破三世身邊二見。四見即破十四難。六十二見。一切屬見。煩惱一時皆滅則無明滅。乃至老死滅屬見。煩惱既滅即還用前觀愛十二因緣性念處。觀破欲愛色無色愛。三界煩惱道。業道。名有餘涅槃。若苦道滅。即是無餘涅槃。是名性念處智慧。觀十二因緣入涅槃也。經云。十二因緣。其義甚深難解難知。佛說涅槃時有外道。名富那。問云。何令我知神及世間常。乃至非常非無常佛答。汝能畢故不造新。即能知神及世間常無常。乃至非常非無常。梵志悟解求索出家。為佛弟子。又中論明聲聞經入第一義。並約觀十二因緣。破六十二見入第一義。若深得此意不止破外道。若佛弟子學問坐禪發種種見。取諍論起煩惱。作二十五有。生死業。皆是屬見煩惱十二因緣。若覺知者能用性念處。檢校即得解脫。其迷此者流轉生死無有邊際。故中論云。真法及說者聽眾難得故。如是則生死非有邊。非無邊。共念處緣念處。觀十二因緣類前可知。問宿世自然能悟。何須佛說。答聞說疾得。不說未悟。譬如果熟。雖自應落急搖即墮。問支佛何不制果。答聲聞鈍故制果。支佛利。久習智慧不須制果。譬如二人。共行身羸。須止息處身強者。直到故不制果。復次總相。斷結智慧麁故。但除正使名聲聞。若別相智慧。細侵習氣名支佛。復次聲聞鈍。先觀苦諦。緣覺利故先觀集。問聲聞亦別相。為麁總相故為勝。今那得總相故為麁。別相為勝。答若前四諦中。明別相是麁。今歷別十二因緣故別為勝也。復次聲聞禪定力淺。天眼但見小千。支佛久植定力深天眼過三千。見他方世界。問支佛乘何故無方便道。答支佛根利未值佛。已悟道何須前方便入道耶。問支佛自悟。得道共戒。更須受戒不。答若發無作未必更受。若爾小羅漢沙彌應不受戒耶。答受者和僧耳。今三藏有門。緣覺觀十二緣破屬愛見觀門不具足說之。若行者自善思之。餘三門例可見。三明菩薩異凡聖。異聖則四弘誓願異。凡行六度行也。二乘斷煩惱證真。菩薩不斷惑不入真故異聖人也。凡夫任煩惱流。菩薩降煩惱。伏生死作佛事。故與凡夫異也。於檀中修性念處觀。不與二乘斷煩惱。證真同。亦不與凡夫隨生死流轉同。伏煩惱住下忍中修檀。學一切世智調熟眾生。若人為貪應墮地獄。菩薩於念處行檀破貪蔽。令脫地獄苦。若眾生破戒應墮地獄。菩薩修尸令脫地獄。若眾生多瞋應墮地獄。菩薩修羼破之。令脫地獄。若眾生多怠應墮地獄。菩薩行毘離耶破之。令脫地獄。若眾生亂相應墮地獄。菩薩修禪破之。自行教他。讚歎行者行法等上四下一。皆如是。菩薩修念處觀。乃至行般若波羅蜜。破一切眾生愛。煩惱貪著果報。作二十五有業。受生死苦果。菩薩修三種念處。破六蔽。屬愛二十五有因。即是拔苦。令修三種念處。即是道是名與樂。修性念處成四波羅蜜。修共念處成禪波羅蜜。修緣念處。成般若波羅蜜。前四度修性力弱不成。更修共念處成破愛也。又修性念處。故為成大悲拔苦修共念處。為成大慈與樂。修緣念處。為雙成兩誓願也。第二破屬見煩惱。若眾生謂此貪心有無。乃至非有非無。菩薩爾時修念處行檀。破有見中三假。無見中三假。乃至非有非無中三假。自他共無因。四十八句。若有眾生。謂此破戒心有無。乃至非有非無。菩薩修性念處行尸。破有見乃至非有非無見中三假。眾生謂此瞋心有無。乃至非有非無。菩薩修性念處。行忍破之。若眾生謂懈怠心。有無乃至非有非無。菩薩行進破之。若眾生謂亂心有無。乃至非有非無。菩薩修禪破之。有無三假乃至非有非無。四十八句破之。若謂癡心有無。乃至非有非無行般若破之。從有無乃至四十八句破之。無生淳熟。然後三十四心斷結成道。轉三藏法輪入涅槃。此應四門。毘曇。是有門。成論。是空門。昆勒。是亦有亦無門。那陀迦栴延。是非有非無門二門不度。大論。標名指之。俱舍論。破拔和弗多羅部中。明非空非有正解此義。大論。引毘婆沙菩薩品行因證果。成論。無文。若論師破數人見有。不得道言見空得道。若作此語互是互非。通論兩見。見有只是常見。見無只是斷見。斷常二見。豈不相破。故龍樹云若不得般若方便入毘曇。墮有中。若入無墮空中。皆不得道。若不用四悉檀對緣不同。或用世界入理。故云見有得道也。大論云。色若麁若細。總而觀之。無常無我即發真得生。空有門入道也。麁是事觀細是理觀。但得生不得法者。如經云當起法想。但有五陰空法用。為人悉檀破有顯空。菩薩隨根機有益者。宜聞有門得道。今宜聞空門入道。是故破有明空。故兩菩薩作二論伸三藏中空有二門。前後雖異得道是同。故云斷見之人說一念斷。常見之人說異念斷。斷結雖異得道是一。三假入生空。五陰空是平等空。為二聖行。生空是假名空。法空是實法空是老死誰老死二俱邪見是。聲聞經中。說生法二空相。是老死生空誰老死是法空。是三藏中辯四。緣三假入空而有門終是鈍。只得生空於拙度中空門。是利故得法空共念處緣念處亦如是。示知大意細作可解。但無菩薩義唯明二十七賢聖位。若作四句此是一周說法。於三藏教中四門。修生滅四聖諦四念處竟。問何不先說大乘四念處。答經中具二義日照高山則先大。若初至鹿苑則先小。今先說小其意有十。一為用故。如淨名。為國王長者說無常苦空等(云云)。二為破故。無砧寧得運槌。如淨名破十弟子(云云)。三為攝故。如淨名室內說身有苦而不樂於涅槃(云云)。四為會故。如大品會宗明諸法皆是摩訶衍(云云)。五為開故。如法華決了聲聞法。是諸經之王。大經云為諸聲聞開發慧眼(云云)。六為學者。識外邪內曲。不為邪曲所誤(云云)。七為聲聞人破曲。知其失佛方便聞末世僻說。知其壞亂半滿。如有人言毘曇。見有得道。成論見空得道。道非有空見有空那得道。若從此師之說。佛小乘教有無二門便是無用。若無用者。中論那云欲聞聲。聞法中入第一義。如後兩品說箇師翳佛。四枯之教今為申之(云云)。八末世禪人內證空解同未括尼犍破戒行惡食糞。裸形謂是大乘。同戒取。尼犍壞亂佛法。方便道今雙申之。九為學者令識內外孟浪之說。孟浪之行。精明榮枯法門(云云)。十為令學者內證之時。懸別邪曲門戶。小大碩異取捨得宜不謬。持瓦礫謂琉璃珠。為此十意須說四枯觀也。私記者雜錄聲聞念處。苦諦為首。緣覺集諦為首。菩薩道諦為首。通菩薩滅諦為首。別菩薩界外道諦為首。圓菩薩界外滅諦為首。又聲聞總相觀。緣覺別相觀。菩薩總別雙觀。通別界內外次第觀。圓界內外圓觀。又聲聞因成假觀為首。緣覺相續假為首。菩薩相待假為首。問道品六度何者為正。答大經云。一地至十地。名智慧莊嚴。六度波羅蜜。名福德莊嚴。法華明五品。一念隨喜為正。兼行六度為助道。淨名。道品善知識六度為等侶。凡三經皆以六度為助道。大論云。三十七品為正道。三解脫助開門乃至不淨。助破貪。勝處助緣中。不自在。十一切處助緣中。不廣普無量心。助福德。並助開門法。問道品是有漏是無漏。答大論對位。各有差降。或有漏無漏(云云)。成論。明念處不退數人。明暖法退為闡提。頂退為五逆。成論。明念處伏惑成假名空數人但是聞慧。今明若通說從初至後皆是道品逐勝分品節級受名(云云)。大論。云初從師受前用念持名念處。四種精進名正勤。四種定生名如意足。五善根生名五根。五煩惱破名五力。分別道用名七覺。安隱道中行名八正道。此乃勝者受名皆通念處。位只是有漏耳。故論云。八正道中行初。得善有漏五陰。名為暖法。若不許四念處通至八道。亦不得八道通四念處。故婆沙云。若八正在七覺前。決定是無漏。若八正在七覺後。亦有漏亦無漏。此通修語耳。若八正是見道位。判在前七覺在後是證道位(云云)。 nhất thiết chư pháp giai bất khả tư nghị 。bất khả tư tưởng đồ độ 。bất khả ngôn ngữ thương lược 。hà dĩ cố 。ngôn ngữ đạo đoạn cố bất khả nghị 。tâm hành xứ/xử diệt cố bất khả tư 。Đại Nhật kinh vân 。sanh sanh bất khả thuyết 。sanh bất sanh bất khả thuyết 。bất sanh sanh bất khả thuyết 。bất sanh bất sanh bất khả thuyết 。ký bất khả thuyết diệc bất khả tư 。Đại phẩm vân 。sắc bất khả thuyết 。nãi chí thức bất khả thuyết 。nhãn bất khả thuyết 。nãi chí ý bất khả thuyết 。sắc bất khả thuyết 。nãi chí Pháp bất khả thuyết 。nhãn giới bất khả thuyết 。nãi chí Pháp giới bất khả thuyết 。đương tri ngũ uẩn thập nhị nhập 。thập bát giới 。giai bất khả thuyết 。thử chỉ tục đế bất khả thuyết dã 。tứ niệm xứ bất khả thuyết 。nãi chí căn lực giác đạo 。giai bất khả thuyết 。Tu đà Hoàn bất khả thuyết 。nãi chí A-la-hán diệc bất khả thuyết 。thử chỉ chân đế bất khả thuyết 。Phật thập lực bất khả thuyết 。tứ vô úy 。thập bát bất cộng 。tam thập nhị tướng 。bát thập chủng tử đẳng 。giai bất khả thuyết 。thử chỉ trung đạo đệ nhất nghĩa đế bất khả thuyết dã 。đại luận vân 。thật Pháp bất điên đảo 。niệm tưởng quán dĩ trừ 。ngôn ngữ Pháp giai diệt 。vô lượng chúng tội trừ 。thanh tịnh tâm thường nhất 。như thị tôn diệu nhân 。tức năng kiến Bát-nhã 。thử tổng chỉ tam đế bất khả tư thuyết dã 。Pháp hoa vân 。chư pháp tịch diệt tướng bất khả dĩ ngôn tuyên 。hựu vân 。thị pháp phi tư lượng phân biệt chi sở năng giải 。đương tri bất khả dĩ tâm tư khẩu nghị 。diệc bất khả dĩ vô tâm khẩu tư nghị 。bất khả dĩ hữu vô 。bất khả dĩ phi hữu 。phi vô 。phi phương 。phi số 。phi pháp 。phi dụ 。tịch nhiên vô vi quần Kinh chi cực thuyết 。chúng Thánh chi thành ngôn 。thâm thâm nhược/nhã thử 。minh minh nhược/nhã bỉ 。cảnh trí song minh năng sở câu tịch 。tịnh danh chư Bồ-tát dĩ ngôn ngôn ư vô ngôn 。Văn Thù dĩ vô ngôn ngôn ư vô ngôn 。tịnh danh bất dĩ ngôn bất dĩ vô ngôn 。mặc nhiên vô ngôn 。Văn Thù thán viết chân nhập bất nhị pháp môn đương tri 。huyền diệu huyền diệu bất khả tư nghị 。phục bất khả tư nghị đãn khả minh ngộ 。bất khả dĩ chương biện 。vấn nhược/nhã bất khả thuyết bất khả thuyết 。hà cố ngôn mãn long cung 。nhược/nhã bất khả tư bất khả tư 。hà cố tuyết sơn thâm tư thử nghĩa 。đáp Phật thường lạc/nhạc tịch nhi ai ư mông 。dục nột ư ngôn nhi mẫn ư hạnh/hành/hàng 。từ bi quyền xảo chỉ họa hư không 。撝phương thị nguyệt tác chủng chủng thuyết 。hoặc tác sanh sanh thuyết 。hoặc tác sanh bất sanh thuyết 。hoặc tác bất sanh sanh thuyết 。hoặc tác bất sanh bất sanh thuyết 。nhược/nhã tác sanh sanh thuyết thời 。hựu phi nhất chủng 。hoặc tác hữu thuyết hoặc tác vô thuyết 。hoặc tác diệc hữu diệc vô thuyết 。hoặc tác phi hữu phi vô thuyết 。dẫn chư căn tánh tùng tứ phương môn nhập thanh lương trì văn duyệt thiện sanh ác vong lý hiển 。đắc tứ lợi ích dư tam cú diệc như thị 。dục lệnh thử nghĩa minh liễu 。cánh dẫn chư Kinh 。Đại Nhật kinh 。danh chư Phật pháp giới Phật tức quả nhân 。Pháp giới tức quả Pháp 。ư vô quả trung nhi tác quả thuyết 。Đại phẩm vân 。chư pháp thật tướng tuệ 。danh Ma-ha Bát-nhã 。thử tuệ hữu năng độ sở độ 。kim thủ năng độ danh Bát-nhã 。ư vô nhân trung nhi tác nhân thuyết 。đại tập vân 。Bồ Tát quán nhất thiết pháp bình đẳng 。chúng sanh tánh đồng Niết-Bàn tánh 。nhược/nhã quán bình đẳng tức nhân dã 。đồng Niết-Bàn tức quả dã 。thử ước diệc nhân diệc quả thuyết dã 。hoa nghiêm vân 。du tâm pháp giới như hư không 。tức tri chư Phật chi cảnh giới 。du tâm tức nhân 。Phật cảnh giới tức quả như tiền thuyết 。Pháp hoa vân 。thị pháp bất khả thị ngôn từ tướng tịch diệt 。thử tức phi nhân phi quả thuyết dã 。Pháp môn thậm chúng quảng thuyết lệnh trí thoái 。lược tức nghĩa bất châu 。ngã kim xứ trung thuyết phương tức tứ cú 。lược tức nhân quả 。văn nhi tu hành danh chi vi nhân 。dữ Pháp tướng ứng danh chi vi quả 。ước quả cánh tu cố ngôn nhân nhân 。tùng nhân hựu đắc quả cố ngôn quả quả 。nhược/nhã sơ nhược/nhã hậu cứu cánh tịch diệt 。cố ngôn phi nhân phi quả 。sơ sanh sanh tứ môn diệc tác nhân quả tứ thuyết 。nãi chí bất sanh bất sanh diệc tác tứ môn 。môn môn diệc tác nhân quả chi thuyết 。nhất nhất thuyết trung duyệt chủng chủng chúng sanh 。lập chủng chủng thiện căn 。trì chủng chủng tội cấu 。tùng ư chủng chủng nhập đệ nhất nghĩa 。cố sơ trung hậu trọng thuyết vô cữu 。thuyết tức thị giáo 。bẩm giáo tu quán 。dĩ tu quán cố danh tu tứ niệm xứ 。thử nghĩa quảng khả tư chi 。nguyên Phật xuất thế vi nhất đại sự nhân duyên 。khai phát chúng sanh chư giác Bảo Tạng 。thí như nhật xuất tiên chiếu cao sơn 。tiên hỉ tiên lợi tiên trì tiên ích 。Đại Nhật kinh vân 。nhược/nhã dục thịnh trữ tiên dụng hoàn tịnh 。nhược/nhã dục canh khẩn tiên chủng phì lương 。nhược/nhã dục thừa ngự tiên giá điều tráng 。nhược/nhã dục giáo chiếu tiên giáo hiếu minh 。tư giai tích tập thâm hậu phiền não chướng bạc 。tiên văn lôi chấn tiên mộc cam vũ 。tiên xuất lung phiền tiên hoạch chánh quán 。giai do vãng tích sát sát cần tu 。kim thế đạo thành tối sơ tứ ích 。kỳ vị độ giả cánh thiết phương tiện nhi đồ uất chi 。ẩn kỳ vô lượng Thần đức dĩ bần sở lạc/nhạc Pháp thú Ba-la-nại 。tiện hữu Niết-Bàn âm 。Pháp tăng sái biệt danh tức thị tùng đốn thứ tiệm nhi điều thục chi 。kim tòng thử nghĩa thô vi tứ thuyết thuyết 。tức thị giáo y giáo tu quán 。tức thị tứ chủng tứ niệm xứ sở vi 。sanh sanh tứ niệm xứ 。nãi chí bất sanh bất sanh tứ niệm xứ 。diệc danh Tam Tạng thông biệt viên tứ niệm xứ 。nhược/nhã Tam Tạng tứ niệm xứ 。cánh vi tam 。đại ý ngũ đình tứ niệm 。sở ngôn tam giả 。kỳ nghĩa hữu bát 。vị lý giáo trí đoạn hạnh/hành/hàng vị nhân quả 。lý tam giả 。Thanh văn vị lý tại chánh sử ngoại 。duyên giác vị lý tại tập khí ngoại 。Bồ Tát vị lý tại chánh tập ngoại 。tam nhân xuất tam chủng ngoại 。phương nãi kiến lý cố ngôn lý tam dã 。giáo tam giả 。Thanh văn bẩm Tứ đế 。duyên giác bẩm thập nhị duyên 。Bồ Tát bẩm lục độ 。Thanh văn tu tổng tướng trí 。duyên giác tu biệt tướng trí 。Bồ Tát tu tổng biệt trí 。Thanh văn đoạn chánh 。duyên giác đoạn tập 。Bồ Tát đoạn chánh tập 。Thanh văn vi tự tu giới định tuệ 。duyên giác vi tự tu độc thiện tịch 。Bồ Tát vi chúng sanh tu lục độ ngũ thông 。Thanh văn trụ/trú học vô học 。duyên giác trụ/trú vô học 。Bồ Tát tam tăng kì đăng đạo tràng 。Thanh văn đái quả hạnh/hành/hàng nhân 。duyên giác vọng quả hạnh/hành/hàng nhân 。Bồ Tát phục hoặc hạnh/hành/hàng nhân 。Thanh văn đoạn chánh như thiêu mộc vi thán 。duyên giác đoạn tập như thiêu mộc vi hôi 。Bồ Tát chánh tập tận như thiêu mộc vô hôi thán 。cụ thử bát tam cố ngôn tam dã 。tạng giả 。vị tu đa la tạng 。Tỳ ni tạng 。A-tỳ-đàm tạng 。tu đa la tạng 。vị tứ A=hàm 。tăng nhất A Hàm 。thuyết nhân thiên nhân quả 。Trường A Hàm phá tà kiến 。Tạp A Hàm minh chư Thiền pháp 。Trung A-Hàm minh chư thâm nghĩa 。cụ như bỉ (vân vân )。Tỳ ni tạng minh trì phạm khinh trọng 。như luật tạng trung thuyết 。A-tỳ-đàm tạng danh vô bỉ phân biệt vô bỉ 。phân biệt (vân vân )。Đại Nhật kinh vân 。thử thị khế Kinh thậm thâm chi nghĩa 。thử thị giới luật khinh trọng chi nghĩa 。thử thị A-tỳ-đàm phân biệt Pháp cú 。giai Phật tự thích Tam Tạng danh dã 。kim bất cụ luận 。nhiên Phật lâm Niết-Bàn 。A-nan tâm một ưu hải 。a (Nậu )A-nậu-lâu-đà ngữ vân 。nhữ trì Phật Pháp nhân ưng vấn tướng lai sự vân hà đề khốc 。A-nan tức tỉnh ngộ nãi vấn tứ sự 。Phật giai cụ đáp 。kim xuất kỳ nhị 。Tỳ-kheo đương y tứ niệm xứ hành đạo 。y Ba la đề mộc xoa trụ/trú mộc xoa hữu nhị 。nhất cựu nhị khách cựu hựu nhị 。nhất tà 。nhị chánh 。chánh vị Thập thiện 。tà vị kê cẩu ngưu mã đẳng (vân vân )。định hữu nhị 。nhất cựu nhị khách 。cựu hựu nhị 。nhất chánh nhị tà 。chánh vị tam tứ thập nhị 。tà vị tà Thiền quỷ định đẳng (vân vân )。tuệ hữu nhị 。nhất cựu nhị khách 。cựu hựu nhị 。nhất chánh 。nhị tà 。chánh vị thức nhân thức quả 。tà vị bát vô nhân quả 。tam chủng cựu tà đọa tam ác đạo 。Phật khí nhi bất dụng 。tam chủng cựu chánh thăng tam thiện đạo 。Phật hội nhi thủ chi 。cánh thuyết tam chủng khách pháp 。khách giới giả 。vị tam quy ngũ giới 。nhị bách ngũ thập đẳng 。khách định giả 。vị cửu tưởng bát bối đẳng 。khách tuệ giả 。vị Tứ đế trí dã 。Phật chi di chúc dĩ giới vi sư 。sư huấn thất chi 。đệ-tử phụng hành mạc lệnh ô nhiễm 。nhân nhượng trinh tín hòa nhã chân chánh 。chiến chiến căng căng động tĩnh hòa hài 。cố ngôn dĩ giới vi sư dã 。y mộc xoa trụ/trú giả 。mộc xoa danh bảo đắc giải thoát 。nhược/nhã y mộc xoa trụ/trú giả 。bảo thoát thế gian nhiệt não 。sở vị cư gia bức bách 。lao ngục nhiệt não thê tử lang đương 。hệ phược nhiệt não 。tài nghiệp sản hóa oán tặc nhiệt não 。Vương nạn/nan bức bách thủy hỏa nhiệt não 。nhược/nhã y mộc xoa bảo thoát như thử nhiệt não dã 。hựu phục trụ/trú giả 。vị lai trụ/trú an lạc chi xứ/xử dã 。nhược/nhã năng trụ giới giả bất nại ác thanh 。duy hân thiện Pháp 。vị lai bảo trụ/trú Tứ Thiên Vương trụ xứ dã 。nhược/nhã trụ/trú giới giả 。tức thị cúng dường Tam Bảo cúng dường phụ mẫu 。vị lai bảo trụ/trú tam thập tam thiên dã 。nhược/nhã trụ/trú giới giả 。năng phát thô trụ/trú bảo đắc trụ ư Viêm ma Thiên trụ xứ dã 。nhược/nhã trụ/trú giới giả 。năng phát tế trụ/trú bảo trụ/trú Đâu-Xuất-Đà Thiên 。nhược/nhã trì giới giả năng đắc dục giới định 。bảo trụ/trú Tự tại Thiên 。nhược/nhã trụ/trú giới giả 。năng phát vị lai Thiền 。bảo trụ/trú tha hóa tự tại thiên 。nhược/nhã trì giới giả 。năng phát tứ Thiền tứ không 。bảo đắc trụ ư sắc vô sắc giới chư Thiên trụ xứ dã 。thị danh y Ba la đề mộc xoa trụ/trú dã 。y niệm xứ hành đạo giả 。nhược/nhã vô niệm xứ/xử tuệ 。nhất thiết hành Pháp giai phi Phật Pháp phi hành đạo nhân 。giai không thế đầu như phóng mục giả 。không trước/trứ nhiễm y như mộc đầu phan 。tuy chấp bát tích như bệnh nhân khất cụ 。tuy độc tụng Kinh thư như manh nhân tụng phú 。tuy phục lễ bái như đối thượng hạ 。tuy phục tọa Thiền như thụ/thọ mộc diệp 。tuy phục hưng tạo 。môi huyễn khách tác chủng thụ/thọ mậu dịch trầm luân sanh tử 。tàm kiển tự phược vô giải thoát kỳ 。xả thân mạng tài đãn đắc danh thí phi Ba-la-mật 。tuy phục trì giới bất miễn kê cẩu 。tuy phục tinh tấn tinh tấn vô tú mị 。tuy phục tọa Thiền như bỉ chu ngột 。tuy phục tri giải cuồng điên trí tuệ 。thường tại thử ngạn 。bất đáo bỉ ngạn 。bất hàng ái kiến bất phá thủ tướng 。bất đắc nhập đạo phẩm 。phi hiền thánh vị bất thành tứ khô thụ/thọ 。phi Ba-la-mật 。hà dĩ cố 。vô niệm tuệ cố 。dĩ niệm tuệ năng phá tà hiển chánh 。Đại Nhật kinh vân cựu y nhũ dược kỳ thật thị độc 。như trùng thực mộc ngẫu thành tự nhĩ 。thị trùng bất tri thị tự phi tự 。cánh hữu tân y tùng viễn phương lai hiểu bát chủng thuật 。vị tứ khô tứ vinh dĩ tân tứ khô phá kỳ cựu nhũ 。Pháp hoa diệc vân 。Đại hỏa tùng tứ diện khởi 。tức tư lệ dã 。chấp đảo lược hữu tam chủng 。nhất nhất thiết trí 。lục sư cố lục Thần bạch Vương 。ngã sư thị nhất thiết trí 。Vương nhược/nhã kiến giả tội cấu tiêu diệt thử chấp thế tánh dã 。đại luận vân 。đắc tú mạng trí 。kiến bát vạn kiếp sự 。quá/qua thị dĩ bất phục năng tri 。đãn kiến sơ thụ thai thân trung uẩn chi thức 。nhi tự tư tánh thử thức 。bất ưng vô nhân duyên 。ức tưởng phân biệt hữu pháp danh 。thế tánh phi ngũ tình sở tri 。cực vi tế cố ư thế tánh minh sơ sanh giác 。giác tức trung uẩn thức 。tùng giác sanh ngã 。tùng ngã sanh ngũ trần 。vị sắc thanh hương vị xúc 。tùng thanh trần sanh không Đại 。tùng thanh xúc sanh phong đại 。tùng sắc xúc sanh hỏa đại 。tùng sắc thanh xúc vị sanh thủy đại 。tùng sắc thanh xúc vị hương sanh địa đại 。tùng không sanh nhĩ căn 。tùng phong sanh thân căn 。tùng hỏa sanh nhãn căn 。tùng thủy sanh thiệt căn 。tùng địa sanh Tỳ căn 。như thị tiệm tiệm tùng tế chí thô 。hoàn tùng thô chí tế 。thí như nê hoàn trung cụ hữu bình bồn đẳng tánh 。bình bồn đẳng phá hoàn vi nê 。đô vô sở thất thế tánh 。thị thường vô sở tòng lai 。thử tăng khư sở chấp dã 。phục hưũ chấp vi trần 。vi trần thường bất khả phá 。chí vi tế cố đãn đãi tội phước nhân duyên 。nhân duyên hòa hợp cố hữu thân 。nhược/nhã Thiên Nhân địa ngục đẳng dĩ phụ mẫu cố tội phước tận tức tán hoại 。phục hưũ chấp tự nhiên vi thế giới thủy 。bần phú quý tiện phi nguyện hạnh sở đắc 。phục hưũ nhân ngôn 。Thiên Chủ thị thế giới chủ 。thủy tạo cát hung diệt thời hoàn Thiên nhiếp thủ 。phục hưũ nhân ngôn 。thế thế thọ khổ lạc/nhạc tận tự đáo biên 。thí như sơn thượng đầu lũ hoàn tận tự chỉ 。thọ/thụ tội phước mạng quy ư tận 。thị chư tà ngoại giai ư Thiền định tri kiến 。bất tòng tha văn 。diệc bất tùng vi đà trung văn 。chấp thử minh lợi cố vân thị sự thật dư vọng ngữ tức thử ý dã 。phục kế Tự tại Thiên 。phục kế phụ mẫu đẳng 。giai thị nhất thiết trí chi chấp dã 。nhị giả thần thông 。lục sư tu đắc ngũ thông 。đình hà tại nhĩ thập nhị niên 。biến thích vi dương thiên căn tại thể 。Tỳ phú la thành biến vi lỗ độ đẳng thị dã 。tam giả vi đà 。lục sư giải tinh văn địa lý thập bát đại Kinh tri cát hung đẳng thị dã 。tuy tri thế tánh vô thần thông 。thị tiểu tri thế tánh thông thị 。thứ tri tam chủng bị túc 。thị Đại lục sư A-tỳ-đàm trung minh tam chủng niệm xứ 。vị tánh cọng duyên đối phá 。thử tam ngoại đạo hữu nhân thích tánh niệm xứ 。vị quán vô sanh thiển danh vi sanh thâm tế quán vô sanh kiến tế Pháp giai sanh tử khổ đế danh tánh niệm xứ 。hữu nhân chuyên dụng tuệ 。số duyên vô sanh không lý 。phát chân đoạn kết đắc tuệ giải thoát La-hán 。đối phá tà nhân duyên 。vô nhân duyên điên đảo chấp tánh 。nhất thiết trí ngoại đạo dã 。cọng niệm xứ giả 。dĩ Thiền định trợ đạo 。chánh trợ hợp tu diệc danh sự lý cọng quán 。phát đắc vô lậu tam minh 。lục thông bát giải 。thành câu giải thoát La-hán 。đối phá căn bản ái mạn 。đắc ngũ thông ngoại đạo dã 。duyên niệm xứ giả 。duyên Phật Tam Tạng thập nhị bộ văn ngôn 。cập nhất thiết thế gian danh tự 。sở duyên xứ/xử quảng phi như Chi Phật xuất vô Phật thế 。bất bẩm thanh giáo 。đãn tác thần thông dĩ duyệt chúng sanh 。bất năng thuyết Pháp 。duyên niệm xứ nhân liễu đạt căn tánh 。thiện tri tứ biện kham tập pháp tạng 。thành vô nghi đại la hán 。đối phá thế gian vi đà 。tinh văn địa lý văn tự bỉ hiệp 。đương tri tà chánh chân ngụy 。do kim bỉ thiết huỳnh nhật tích hải 。cố Đại Nhật kinh vân 。ư chư tưởng trung vô thường vi tối 。ư chư canh trung thu canh vi tối 。ư chư tích trung tượng tích vi tối 。vô thường thí tánh canh 。thí thần thông tích 。thí văn tự dã 。Kinh vân 。chư ưu-bà-tắc thiện giải chư Pháp đối trì chi môn 。sở vị thường vô thường đẳng 。cố tri tâm hành lý ngoại vị nhập chánh chân 。phá tà chi nghĩa khả giải 。nhị minh ngũ đình tâm giả 。vị số tức 。bất tịnh 。từ tâm giới phương tiện nhân duyên quán dã 。đình danh đình trụ/trú 。hạnh/hành/hàng nhân văn sanh diệt Tứ đế 。phát tâm quán khổ đế dục xuất sanh tử 。vi phiền não phong dao động tuệ đăng 。chiếu cảnh bất liễu vi trừ thử chướng 。tu ngũ đình tâm 。tức môn hữu số tùy quán đẳng 。bất tịnh môn hữu cửu tưởng bát bối đẳng 。từ tâm giới phương tiện thập nhị nhân duyên 。giai như Thiền môn trung quảng thuyết 。kim bất ủy luận 。thử ngũ đình môn phục hưũ ngũ ý 。vị đối chuyển bất chuyển 。kiêm diệc đối diệc chuyển diệc bất chuyển 。diệc kiêm đối giả 。số tức đối giác quán 。bất tịnh đối tham dục 。từ tâm đối sân khuể 。phương tiện đối ngã 。nhân duyên đối si 。đối trì nhược/nhã thành phiền não bất khởi hựu phát Thiền định 。Thiền định trì tâm an ổn xuất nhập 。cố vân ngũ đình tâm dã 。tâm ký điều định nãi khả tập quán 。nhược/nhã đối trì vị ích 。cánh tu dụng hậu tứ chủng trì chi 。hành giả thiện dụng tứ tùy xảo tu ngũ trì phiền não 。bất năng chướng quán tâm đình trụ/trú 。tức nhập sơ hiền vị 。cụ như Thiền môn quảng thuyết 。vấn thử trung hà bất dụng niệm Phật đình tâm 。đáp tác ngũ độ môn tức bất dụng tác lục độ môn 。tức tu dụng nhân duyên đối đẳng phần niệm Phật 。đối bức bách chướng (vân vân )。vấn đình tâm đắc trụ danh sơ hiền giả 。kim nhân số tức 。hoặc đắc bất tịnh hoặc nhị tam tứ ngũ thị vi hiền bất 。đáp nhược/nhã dĩ ái kiến tâm tu Thiền nãi chí phi tưởng thượng phi sơ hiền 。huống số tức bất tịnh 。nãi phát thiển Pháp nhi danh vi hiền da 。Kinh thuyết đa tu phước đức danh vi ngu 。đa tu trí tuệ danh vi cuồng 。khởi khả dĩ cuồng ngu vi hiền cựu vân lân Thánh vi hiền thử ngữ đại cao 。kim ngôn thiện trực viết hiền 。ưng tác tứ cú 。nhất tùy ái kiến phá giới loạn tâm 。thử phi trực phi thiện như vô mục vô túc 。bất năng nhập thanh lương trì 。nhị trì giới tu Thiền nhi sanh tà kiến 。thử thiện nhi bất trực diệc bất danh hiền 。như hữu túc vô mục 。diệc bất năng nhập thanh lương trì 。tam tín tâm chánh kiến nhi phá giới tâm loạn thử trực nhi bất thiện 。diệc phi thị hiền 。như hữu mục vô túc bất năng nhập thanh lương trì 。tứ tín giải chánh trí 。đắc Phật giáo ý trì giới thanh tịnh 。tu an ba/bát bất tịnh đẳng quán tâm đắc đình trụ/trú 。danh trực danh thiện 。hữu mục hữu túc năng nhập thanh lương trì 。thị tứ sơ hiền thiện trực nghĩa thành dã 。vấn vân hà danh đắc Phật giáo ý 。đáp trung luận vân 。Phật khứ thế hậu tượng Pháp trung nhân 。nhân căn chuyển độn thâm trước/trứ chư Pháp 。cầu thập nhị nhân duyên 。ngũ uẩn 。thập nhị nhập 。thập bát giới đẳng 。quyết định tướng đãn trước/trứ văn tự 。thử bất tri Phật ý 。Phật ý giả 。sanh sanh bất khả thuyết 。hữu nhân duyên cố tác sanh sanh thuyết 。lệnh vật ly sanh tử đắc Niết Bàn 。nhược/nhã trước/trứ văn tự hưng hủy tránh cạnh 。tức tam giới hỏa mãnh bất đắc Phật ý 。phi hiền nhân dã (vân vân )。tam thích tứ niệm xứ 。tứ giả số dã 。niệm giả quán tuệ dã 。xứ/xử giả cảnh dã số hữu khai hợp 。nhược/nhã mê tâm bất mê sắc tức số vi ngũ uẩn 。nhược/nhã mê sắc bất mê tâm tức số vi thập nhị nhập 。nhược/nhã câu mê giả tức số vi thập bát giới 。như Tỳ bà sa dã (vân vân )。kim ngôn tứ giả 。nhân ư ngũ uẩn khởi tứ đảo 。ư sắc đa khởi tịnh đảo 。ư thọ/thụ đa khởi lạc/nhạc đảo 。ư tưởng hạnh/hành/hàng đa khởi ngã đảo 。ư tâm đa khởi thường đảo 。cử tứ đảo cố ngôn tứ dã 。nhược/nhã tướng sanh thứ đệ ưng ngôn thức thọ/thụ tưởng hạnh/hành/hàng sắc 。nhược/nhã thô tế thứ đệ giả 。ưng ngôn sắc hạnh/hành/hàng tưởng thọ thức 。kim tùng ngữ tiện cố ngôn thân thọ tâm Pháp 。văn tùng khởi đảo đa như tiền thuyết 。nhiên Tam Tạng yếu ý 。chánh yếm sanh tử hân nhập Niết Bàn 。tu tín giải chánh nhân duyên tam thế 。nhị thế 。nhất thế thập nhị nhân duyên nhân duyên chi thị Tứ đế 。vô minh hạnh/hành/hàng ái thủ hữu thị tập đế 。ngũ quả thị khổ đế 。tri khổ đoạn tập thị đạo đế 。vô tập khổ thị diệt đế thức 。thử vô minh lão tử phá ngoại nhân tà vô nhân duyên 。sanh nhất thiết pháp 。chủng chủng điên đảo 。bất tùy hư tưởng tà tích 。thâm tín chánh nhân duyên dã 。nhị chân chánh phát tâm giả 。Kinh giác vô thường chi hỏa thiêu chư thế gian 。nhất tâm cầu xuất sát-na bất giải 。mạc niệm danh lợi 。như chương tại vi khiêu thấu cầu thoát 。tự độc thất mẫu trù chương 。ô hô tu tập Thiền tuệ như cứu đầu nhiên (vân vân )。tam xảo tu định tuệ 。xuất thế chi hạnh/hành/hàng dục giới loạn tâm như phong trung đăng 。thị cố y tĩnh cầu định 。nhược/nhã định vô tuệ như ám trung vô sở kiến 。xảo tu nhị Pháp như nhị thủ hỗ tương khai ma diệc như thừa mã diệc ái diệc sách 。thiện dụng tứ tùy tín Pháp lượng (lưỡng) hạnh/hành/hàng 。bát cú đắc sở (vân vân )。tứ phá Pháp biến giả 。quán nhân duyên sanh diệt 。phá nhất thiết ái kiến hí luận chư Pháp 。biến tri nhất nhất ái kiến trung 。hữu Tứ đế thập nhị nhân duyên lục Ba la mật 。dĩ kỳ dược khứ bệnh trừ (vân vân )。ngũ thiện tri thông tắc giả 。tri nhất thiết ái kiến chi Pháp giai hữu đạo diệt chi lý danh thông 。tất hữu khổ tập danh vi tắc 。lục thiện tu đạo phẩm giả 。ư chư kiến động nhi tu niệm xứ 。nhược/nhã biệt nhược/nhã tổng nãi chí tam giải thoát môn (vân vân )。thất thiện tu trợ đạo 。tức thị ngũ đình tâm cọng niệm duyên niệm lục phiên 。quán Thiền vị bát niệm cửu tưởng thập tưởng bát bối xả bát thắng xứ 。thập nhất thiết xứ đẳng dã 。bát thiện tri thứ vị giả 。thiện thức thất hiền vị 。bất thao lạm tăng thượng mạn thành tàm quý 。hữu tu tăng 。nội ngoại minh chiếu thiện thức tà chánh Phật Pháp phi Phật Pháp 。phá chư tà ngoại dã 。cửu an nhẫn 。cường nhuyễn lượng (lưỡng) tặc 。ngoại tức quyến thuộc ác danh uế xưng 。nhược/nhã bất nhẫn giả tức vi sở hoại 。nội nhẫn chủng chủng chứng đắc chư Thiền trước/trứ tức sanh ái vi nhuyễn tặc sở hoại cảnh giới 。bức bách thị cường tặc dã 。thập thuận đạo pháp ái bất sanh phát 。ngoại phàm nội phàm chủng chủng thuận đạo thiện Pháp 。tâm bất ái trước/trứ dã thị vi yếu ý (vân vân )。mạt đại cầu Thanh văn nhân 。tri thử thập pháp phân minh 。bất trước văn tự hí luận 。nội hữu trí tánh cầu ư Thánh đạo 。yếm hoạn tam giới tu ngũ đình tâm 。nhập sơ hiền vị 。tức thị thiện tri Phật giáo 。phát chủng chủng chư Thiền cảnh 。hoặc hữu tăng ích xúc 。hoặc hữu tăng bệnh xúc 。hoặc hữu nhị thập chủng hoại Thiền xúc 。hoặc hữu thập chủng thành Thiền giác 。hành giả nhân đình tâm cố đắc dục giới định 。hoặc đắc đối trì tâm tại tĩnh trung công đức Pháp môn khởi tức tiện quán chi 。quán chi lược vi thập nhất uẩn giới nhập cảnh 。nãi chí đệ thập Bồ Tát cảnh tự hữu hạnh/hành/hàng nhân 。hoặc thứ đệ hoặc bất thứ đệ 。hoặc thị thiện thị tà 。kim tác thập song liêu giản 。nhất thứ đệ bất thứ đệ 。nãi chí đệ thập tam chướng tứ ma 。thứ đệ giả như thượng 。bất thứ đệ giả bất như thượng 。biệt hữu sở xuất (vân vân )。vấn Đại-Thừa sanh tử tức Niết-Bàn 。đắc hữu lý tức nãi chí lục tức chi nghĩa 。Tam Tạng diệc đắc tác lục tức bất 。đáp dục tác diệc đắc 。tam thừa đồng hữu Thiên chân chi lý 。thị lý tức Tam Tạng trung tập học 。danh tướng ngữ ngôn thị danh tự tức 。ngũ đình tâm biệt tướng tổng tướng niệm xứ thị quán hạnh/hành/hàng tức 。tứ thiện căn thị tương tự tức 。khổ nhẫn chân minh chí đệ cửu vô ngại đạo thị phần chân tức 。chí Phật tam thập tứ tâm đoạn phiền não cập tập thị cứu cánh tức (vân vân )。dĩ tri Tam Tạng yếu ý tu thức tam nhân niệm xứ bất đồng 。tiên minh Thanh văn biệt tứ niệm xứ 。hậu thuyết tổng tứ niệm xứ 。biệt giả thân thọ tâm Pháp dã 。vân hà quán thân nhất thiết sắc Pháp danh chi vi thân 。nội thân ngoại thân nội ngoại thân 。kỷ danh nội thân quyến thuộc cập tha danh ngoại thân nhược/nhã kỷ nhược/nhã tha danh nội ngoại thân 。thử tam chủng sắc 。giai tùng tiền thế bất tịnh nghiệp sanh 。tiền thế bất úy sanh tử bất yếm hệ phược 。bất hân giải thoát bất thượng Niết-Bàn 。ư tứ thánh đế liễu vô nguyện lạc/nhạc 。chủng điên đảo nghiệp 。nghiệp phược ư thức tướng nhập mẫu thai 。tức hữu ngũ chủng bất tịnh 。vị sanh xứ 。chủng tử 。tướng tánh 。cứu cánh 。sanh xứ giả 。nữ nhân chi thể thị bất tịnh tụ 。trùng nùng uế ác hợp tập thành lập 。cân triền huyết đồ bì khoả kỳ thượng 。như bỉ độ bích giả dĩ nê trì hư trang phấn thiện 。Kinh thập nguyệt nhật nhị tạng gian giáp trách ải như ngục 。thích luận vân 。thử thân phi liên hoa 。diệc bất do chiên đàn 。phẩn uế sở trường/trưởng dưỡng đãn tùng niệu đạo xuất (vân vân )。chủng tử bất tịnh giả 。lãm ư di thể xích bạch nhị đế ư trung nhi trụ/trú 。thị thức tùy mẫu khí tức 。thị vi thọ/thụ thân tối sơ chủng tử bất tịnh dã 。tướng bất tịnh giả 。đầu đẳng lục phần 。tùng thủ chí túc thuần thị uế vật 。thí như tử cẩu tận hải thủy tẩy 。tẩy tử thi tận duy dư nhất trần 。nhất trần diệc xú do như phẩn uế 。đa thiểu câu xú tùng đầu chí túc 。giai bất tịnh tướng dã 。tánh bất tịnh giả 。căn bản tùng uế nghiệp sanh 。thác ư uế vật trường/trưởng dưỡng kỳ tánh 。tự thị bất khả cải biến 。thân trung hữu tam thập lục vật 。nội hữu thập nhị danh tánh bất tịnh 。ngoại hữu thập nhị danh tướng bất tịnh 。trung hữu thập nhị thông ư tướng tánh (vân vân )。cứu cánh bất tịnh giả 。nghiệp tận báo chung quyên khí trủng gian 。như hủ bại mộc 。đại tiểu bất tịnh doanh lưu ư ngoại 。thể sanh chư trùng tiếp thực/tự kỳ nhục 。hồ lang 鵄thứu trác liệt kỳ ngoại thượng bất khả nhãn kiến nhĩ văn 。huống Tỳ 齅đam miện 。cố Tỳ đàm kệ vân 。thị thân bất tịnh tướng 。chân thật tánh thường kỳ thủy chung thô tế quá hoạn nhược/nhã thử 。nhi ngôn tịnh giả thị Đại điên đảo 。như cuồng như túy như si tiểu nhi tróc phẩn tiếp đạm thị hà khả sỉ (vân vân )。thọ niệm xứ giả 。lĩnh nạp danh thọ/thụ 。hữu nội thọ/thụ ngoại thọ/thụ nội ngoại thọ/thụ 。duyên nội danh nội thọ/thụ 。duyên ngoại danh ngoại thọ/thụ 。duyên nội ngoại danh nội ngoại thọ/thụ 。hựu ý căn thọ danh nội thọ/thụ 。ngũ căn thọ danh ngoại thọ/thụ 。lục căn thọ danh nội ngoại thọ/thụ 。ư nhất căn hữu thuận thọ/thụ vi thọ/thụ 。bất vi bất thuận thọ/thụ 。ư thuận sanh lạc thọ 。ư vi sanh khổ thọ/thụ 。ư bất vi bất thuận 。sanh bất khổ bất lạc thọ 。ư lục căn tức hữu thập bát thọ/thụ 。căn trần năng sở hợp tam thập lục thọ/thụ ước tam thế hữu bách bát thọ/thụ 。chư thọ/thụ giai khổ 。lạc thọ thị hoại khổ 。khổ thọ thị khổ khổ 。bất lạc/nhạc bất khổ thọ 。thị hạnh/hành/hàng khổ 。chư thọ/thụ thô tế vô bất thị khổ 。như thực/tự hữu độc thực/tự tiêu tức khổ lạc thọ hoại tức khổ 。như tao giới sơ mỹ hậu khổ 。lạc thọ hoại khổ diệc phục như thị dư lượng (lưỡng) khổ khả tri (vân vân )。tâm niệm xứ giả 。nhược/nhã y thô tế 。ưng tiên pháp niệm xứ 。kim y thuyết tiện minh tâm niệm xứ 。tâm giả tâm Vương dị hồ mộc thạch tâm 。lệ thượng hữu nội tâm ngoại tâm nội ngoại tâm 。tâm Vương bất trụ thể tánh lưu động 。nhược/nhã thô nhược/nhã tế nhược/nhã nội nhược/nhã ngoại 。giai tất vô thường vô xa vô xúc 。kim nhật tuy tồn minh diệc nạn/nan bảo 。nhất Tỳ-kheo bất bảo thất nguyệt 。nãi chí bất bảo nhất nhật 。Phật ha giai giải đãi 。nhất Tỳ-kheo ngôn 。xuất tức bất bảo nhập tức 。Phật ngôn Thiện tai sát-na xúc thời 。vô thường 。lão tử chí cận thị nhất kỳ vô thường Phật Pháp dục diệt 。thị chuyển biến vô thường sơn thủy lựu trác thạch quang 。nhược/nhã bất cập thời hậu hối vô ích (vân vân )。pháp niệm xứ giả 。Pháp danh quỹ tắc 。hữu thiện Pháp ác pháp vô kí pháp 。nhân giai ước pháp kế ngã 。ngã năng hạnh/hành/hàng thiện hạnh/hành/hàng ác hành vô kí 。nhược/nhã ư tâm Vương kế ngã 。dĩ chúc tâm niệm xứ nhiếp 。nhược/nhã ư tâm số kế ngã 。tùng cửu tâm số 。nhất thiết thiện số ác số 。thông Đại địa số 。tịnh chúc hạnh/hành/hàng uẩn pháp niệm xứ nhiếp 。thử đẳng Pháp trung cầu ngã 。quyết bất khả đắc 。quy mao thỏ giác đãn hữu danh tự thật bất khả đắc 。nhược/nhã thiện Pháp thị ngã 。ác pháp ưng vô ngã 。nhược/nhã ác pháp hữu ngã 。thiện Pháp ưng vô ngã 。hựu ác pháp thị ngã hà dung vi ác tự hại 。nhược/nhã vô kí thị ngã giả 。vô kí bất năng khởi nghiệp đãn danh nhân đẳng khởi 。nhân thử vô kí khởi thiện khởi ác 。thiện ác nghiệp thượng phi ngã 。nhân đẳng khởi hà đắc thị ngã 。đương tri giai vô hữu ngã đãn thị hạnh/hành/hàng uẩn cố 。Kinh vân khởi duy Pháp khởi 。diệt duy pháp diệt 。đãn thị uẩn Pháp khởi diệt 。vô nhân vô ngã 。chúng sanh thọ mạng tuy hữu Pháp khởi 。diệc thị điên đảo 。điên đảo giả 。tức thị thân biên nhị kiến danh vi ô uế 。ngũ uẩn vô kí 。diệc thị ô uế 。ngũ uẩn vô kí duyên báo Pháp khởi cố giai vô ngã dã 。tuy tâm Vương tâm số đồng thời câu khởi 。dụng hữu cường nhược nhược/nhã tâm cường chúc tâm niệm xứ 。nhược/nhã số cường chúc pháp niệm xứ 。thích luận vân 。giác quán tuy đồng thời giác thời quán bất minh 。liễu quán thời giác bất minh liễu 。cố phần giác quán chi dị 。kim tâm niệm 。Pháp niệm trục kỳ cường nhược diệc phục như thị 。như thị thiện ác đẳng Pháp 。cầu ngã bất khả đắc cố danh pháp niệm xứ dã 。thuyết biệt tướng niệm xứ cánh 。tổng tướng niệm xứ giả 。duyên nhất cảnh tổng vi tứ quán 。thử trung ưng tứ cú liêu giản 。vị cảnh quán câu biệt 。cảnh quán câu tổng 。cảnh biệt quán tổng 。quán biệt cảnh tổng 。sơ thị biệt quán tứ niệm xứ 。hậu tam cú thị tổng tứ niệm xứ dã 。lược thuyết như thử 。phu nhất thiết chúng sanh 。sanh tử lưu chuyển giai do điên đảo 。điên đảo túng hoạnh như trư thị phẩn 。nhục phì nội bão ngoại du tổ phụ chi khải (vân vân )。tư thậm hoặc hĩ 。tự ngư thôn câu như nga phó hỏa 。dĩ khổ xả khổ tư thậm hoặc hĩ xế điện dã mã thủy phao thạch hỏa dĩ vô thường vi thường tư thậm hoặc hĩ 。thỏ giác quy mao 。hoàng môn tử 。thạch nữ nhi vô nhân vị hữu nhân 。vô vật vị hữu vật tư hoặc thậm hĩ 。kim dĩ niệm xứ trí tuệ phá chi 。tri thân thọ tâm Pháp thị tri khổ bất khởi đảo hoặc 。thị tri tập yếm khổ tức tập thị tu đạo khổ tập tịch nhiên thị tri diệt 。Đại Nhật kinh vân 。ngã tích dữ nhữ đẳng bất kiến tứ chân đế 。thị cố cửu lưu chuyển sanh tử đại khổ hải 。nhược/nhã năng kiến Tứ đế tức đắc đoạn sanh tử 。sanh hữu ký dĩ tận cánh bất thọ/thụ chư hữu 。trung luận vân 。năng quán thân phá nhị thập chủng thân kiến 。đắc Tu đà Hoàn quán thân thị tri khổ thân kiến bất khởi 。thị vô tập phá nhị thập chủng thân kiến 。thị hữu đắc đạo đắc Tu đà Hoàn 。thị chứng diệt Kinh luận sàn đồng 。đương tri niệm xứ chi tuệ hữu Đại lợi ích (vân vân )。cọng niệm xứ quán giả 。đại luận vân 。quán thân vi thủ nhân duyên sanh đạo 。nhược hữu lậu nhược/nhã vô lậu 。thọ/thụ tâm pháp niệm xứ diệc như thị 。đạo tùng nhân duyên sanh tức thị cọng nghĩa 。quán thân vi thủ 。cọng tam tứ thập nhị tức thị hữu lậu sanh dã 。cọng bát bối bát thắng thập nhất thiết xứ 。tức thị cọng vô lậu sanh dã 。Nam nhạc sư vân 。cửu tưởng bát bối 。chư đối trì trợ khai 。tam thoát môn cố danh cọng niệm xứ dã 。Kinh vân diệc đương niệm không pháp 。tu tâm quán bất tịnh tức thử ý dã (vân vân )。Tỳ đàm hữu môn quán sanh không 。danh vi không pháp 。tu tâm bất tịnh tùng bất hoại 。nội ngoại sắc dĩ bất tịnh tâm 。quán chi danh sơ bối xả 。nhược/nhã nội ngoại sắc tăng quảng nhất thôn nãi chí đa thôn 。nhất cầm thú nãi chí nhất thiết phi điểu tẩu thú 。tất giai bất tịnh thị danh Đại bất tịnh 。nhược/nhã nội vô sắc tướng dĩ bất tịnh tâm 。quán ngoại sắc nhập nhị bối xả 。nãi chí bát bối xả 。bát thắng nhất thiết xứ 。cửu thứ đệ 。sư tử phấn tấn 。siêu việt dục giới 。sơ Thiền giai bất tịnh phá tịnh điên đảo 。dĩ sự trợ đạo cố danh cọng niệm xứ 。phát chân chi thời lý tuệ thành tựu 。sự định cụ túc tam minh lục thông câu giải thoát La-hán 。kham khả kết/kiết tập pháp tạng 。phá thần thông ngoại đạo 。hữu nhân hoằng Kinh vân phi Thiền bất tuệ 。tùng ngũ đình Thiền sanh tứ niệm xứ 。phát văn tuệ dã 。nhược/nhã phi tuệ bất Thiền giả 。thử tùng tứ niệm xứ 。sanh tứ như ý túc dã 。tư vị thử Thiền hựu tuệ cọng tu chứng 。cọng tu niệm xứ ưng tiện dã 。duyên niệm xứ giả 。đại luận vân 。nhất thiết sắc Pháp danh thân 。nhất nhập cập thập nhập thiểu phần 。ký thị sắc sắc chúc thân dã 。lục thọ vi thọ/thụ lục thức 。vi tâm tưởng hạnh/hành/hàng lượng (lưỡng) uẩn 。cập vô vi Pháp danh Pháp thông 。nhất thiết cảnh giới giai danh duyên niệm xứ quán 。hữu nhân ngôn 。thập nhị nhân duyên cảnh từ 。bi giai duyên danh duyên niệm xứ 。Nam nhạc sư vân giáo sở thuyên 。nhất thiết nhập giới sự lý 。danh nghĩa ngôn ngữ âm từ nhân quả thể dụng quán đạt vô ngại 。năng sanh tứ biện 。ư nhất thiết sắc tâm vô sở ngại 。thành vô nghi giải thoát La-hán 。phá vi đà ngoại đạo tề thử ước ái sử vi quán ý 。thứ phá kiến hoặc 。minh tam chủng niệm xứ giả 。đại luận vân 。chân không nhân diệc phá nhất thiết pháp 。tà kiến nhân diệc phá nhất thiết pháp 。vân hà hữu dị 。đáp tà kiến hữu tam chủng 。nhất phá nhân bất phá quả 。nhị nhân quả câu phá 。tam phá nhân quả hựu phá nhất thiết pháp 。sân xứ/xử sanh sân 。ái xứ/xử sanh ái 。si xứ/xử sanh si 。thị vi tà kiến chân không nhân phá chư Pháp 。sân ái si xứ/xử bất sanh dĩ thử vi dị (vân vân )。hữu nhân phá không hữu lưỡng môn vân 。đạo phi hữu vô tất cánh bất khả thuyết 。kim vấn không hữu thị đoạn thường giả 。thử tức sân xứ/xử sanh sân 。đồng bỉ ngoại đạo tất cánh bất khả thuyết giả 。thử tức diệc ái xứ/xử sanh ái 。quá/qua đồng tà kiến 。hựu thị tự nhiên kế nhĩ 。Kinh ngôn 。ư chư kiến bất động 。nhi tu tam thập thất phẩm 。thử ưng tác tứ cú 。động tu 。bất động tu 。diệc động diệc bất động tu 。phi động phi bất động tu 。tứ cú đối tứ môn giai động tu thị tích Pháp đạo phẩm 。tứ cú giai bất động tu 。thị thể pháp đạo phẩm 。nhược/nhã luận kiến giả tứ cú giai kiến 。vân hà khí lượng (lưỡng) 。vân thị đoạn thường thủ nhất cú ngôn thị thanh tịnh 。nhược/nhã luận tu đạo phẩm tứ cú 。giai đắc tu 。vân hà ngôn nhất cú thị tu đạo lượng (lưỡng) cú phi tu đạo 。nhược/nhã thức tứ cú giai thị thân biên 。ngũ uẩn thân biên 。ngũ uẩn tức hữu tập 。ký thức khổ tập tức khả tu ư đạo phẩm 。nhược/nhã bất thức tứ cú 。thân biên giới thủ tà nghi giả 。bất tri khổ tập 。tức thị ngu si dữ Trường trảo hà dị 。Đại phẩm vân 。sắc nhược/nhã thô nhược/nhã tế nhược/nhã thường vô thường 。nãi chí phi thường phi vô thường 。thị kiến giai y sắc khởi 。nhược/nhã khởi ngã kiến nhược/nhã thô nhược/nhã tế nhược/nhã thường nhược/nhã vô thường 。nãi chí phi thường phi vô thường 。thị kiến giai y sắc khởi 。tức thị thân kiến 。thọ/thụ tâm Pháp diệc như thị 。thường kiến hữu tam giả 。nhất giả hữu tứ cú 。tam giả thập nhị cú 。tứ giả tức hữu tứ thập bát cú 。năng sở hợp cửu thập lục cú 。thọ/thụ tâm Pháp nhất nhất giai hữu cửu thập lục cú 。quán tánh niệm ký nhĩ 。cọng niệm duyên niệm diệc như thị 。nhược/nhã A-tỳ-đàm nhân thiện thức kiến hữu trung 。lục nhân tứ duyên 。nhân duyên Vô tánh vô thường sanh diệt Tứ đế khả đắc đạo 。năng phá lục thập nhị kiến 。nhược/nhã thành luận 。kiến không thiện thức kiến không trung tứ duyên 。tam giả Tứ đế 。năng phá lục thập nhị kiến 。kiến hữu kiến không câu đắc đạo tức thị 。ư chư kiến bất động nhi tu tam thập thất phẩm 。thành tứ khô niệm xứ 。nhược/nhã bất thức giả chỉ thị hữu kiến không kiến 。đô vị nhập hiền 。huống ư thánh vị thiết cực tu thiện chỉ đắc nhân thiên 。nhược phục vi ác tam đồ thị trạch Phật Pháp vô phần 。đương tri tứ niệm xứ quán tà chánh phần môn 。nhược/nhã đắc tứ niệm xứ nhất thiết pháp chánh 。nhược/nhã bất đắc giả nhất thiết pháp tà 。kim thời hạnh/hành/hàng nhân bất thức thử ý 。bi thống hề ngôn 。nhược/nhã trị chúng sư quảng thính đa luận 。vô năng liễu giả thượng bất thành tứ khô 。khởi đắc tứ vinh khả bi chuyển thâm (vân vân )。tổng tứ niệm xứ giả 。hữu nhân ngôn cọng niệm xứ tức tổng tướng niệm xứ 。kim vị bất nhĩ 。ưng tác tứ cú phân biệt 。tiền dĩ thuyết 。kim cánh tự 。nhất cảnh biệt quán biệt 。nhị cảnh biệt nhi quán tổng 。tam cảnh tổng nhi quán biệt 。tứ quán tổng cảnh diệc tổng 。cảnh quán biệt giả 。chánh thị biệt tướng tánh niệm xứ 。thứ cảnh biệt quán tổng 。quán biệt cảnh tổng thử nhị thị tổng tướng tứ niệm xứ chi phương tiện 。tứ cảnh quán câu tổng thị tổng tướng tứ niệm xứ 。nhược/nhã tác nhất thân niệm xứ quán 。hoặc tổng nhị uẩn nãi chí tổng ngũ uẩn 。thị danh cảnh quán câu tổng dã 。thọ/thụ tâm pháp niệm xứ diệc phục như thị 。tổng tướng duyên niệm xứ 。tổng cộng tướng niệm xứ diệc như thị loại chi khả giải 。nhược/nhã giải tiền phương tiện giả 。nhập tổng tướng niệm xứ tu tổng tướng 。chánh cần như ý căn lực giác đạo 。loại tiền khả giải 。tổng tướng Pháp thâm tế vi dị nhĩ 。nhược/nhã an ổn Bát Chánh Đạo trung hạnh/hành/hàng 。năng quán Tứ đế sanh noãn Pháp 。cố đại luận vân 。Bát Chánh Đạo trung hạnh/hành/hàng 。đắc thiện hữu lậu ngũ uẩn 。danh vi noãn Pháp 。đương tri hữu phương tiện giả tức đắc tam thập thất phẩm dã 。vấn bát chánh thất giác thị tu đạo kim hà đắc tứ niệm xứ trung thuyết da 。đáp tát bà đa vân 。bát chánh tại tiền thất giác tại hậu 。quyết định thị vô lậu 。nhược/nhã thất giác tại tiền bát chánh tại hậu 。thông hữu lậu vô lậu dã 。thử tam hiền nhân tịnh danh kiền tuệ địa 。vị chứng thiện hữu lậu ngũ uẩn 。tương tự chi lý định thủy vị triêm danh kiền 。ký hữu quán hạnh/hành/hàng năng phục chư kiến 。cố danh vi tuệ 。trụ trì sanh thiện Pháp danh chi vi địa 。cố danh kiền tuệ địa 。diệc danh ngoại phàm vị (vân vân )。thứ minh Chi Phật quán giả 。Phật giả thử gian danh giác 。giác hữu nhị chủng hữu độc giác duyên giác 。câu hữu tiểu Đại 。tiểu giả tại nhân trung sanh 。Thị thời vô Phật tự năng đắc Tu đà Hoàn 。thất sanh hựu mãn bất thọ/thụ bát sanh 。tự tánh thành đạo thị nhân bất danh vi Phật 。diệc phi La-hán 。luận kỳ đạo lực bất như Xá-lợi-phất 。nhi chư đại la hán hô thử vi tiểu Bích-chi-ca La 。Đại giả ư nhị bách kiếp hạnh/hành/hàng 。hạnh/hành/hàng tam đa bội long trí tuệ hựu cường đắc tam thập nhị tướng 。hoặc tam thập nhất tướng hoặc tam thập 。nhị thập cửu nãi chí nhất tướng 。ư cửu chủng La-hán thắng 。ư tổng tướng biệt tướng năng tri năng nhập 。cửu tu tập không 。thường lạc/nhạc độc xứ/xử thị danh Đại Bích-chi-ca La 。giai lịch tam chủng nhân duyên thập chủng thập nhị nhân duyên 。phân biệt đại tiểu 。nhược/nhã văn nhân duyên tu tánh niệm xứ 。quán thập nhị nhân duyên thiện căn thuần thục nhân ư viễn ly 。tự nhiên độc giác thành tiểu Ca la 。nhược/nhã tu cọng niệm xứ duyên niệm xứ 。sự lý thiện căn thuần thục độc giác tự ngộ 。cụ túc tam minh bát giải lục thông thành Đại Ca la 。nhược/nhã văn sanh diệt thập nhị nhân duyên 。tức phát tứ biện tại Thanh văn số trung 。cố Kinh vân 。vi cầu Bích Chi Phật giả 。thuyết ưng thập nhị nhân duyên Pháp 。Pháp hoa vân 。nhược/nhã nhân hữu phước tằng cúng dường Phật 。chí cầu thắng Pháp vi thuyết duyên giác dã 。thứ luận thập nhị nhân duyên quán giả 。sơ tùng ái chi vi thủ 。nhất thôi tầm nhị quán phá 。thôi tầm giả 。thị nhân văn chánh nhân duyên sanh diệt chi Pháp 。tín giải phân minh tri nhất thiết 。chúc ái phiền não giai thị thập nhị nhân duyên 。quán chi nhập không tức 。tâm đạt bổn nguyên cầu tự nhiên tuệ 。lạc/nhạc độc thiện tịch tu ngũ đình tâm 。đắc chư Thiền định 。ư định trung tri chúc ái phiền não 。tức thị vô minh nghịch thuận thôi tầm 。kiến thập nhị nhân duyên 。thôi thử tham ái nhân hà nhi sanh 。tức tri thử tham nhân thọ/thụ nhi sanh 。thọ/thụ nhân hà sanh tức tri nhân xúc 。xúc nhân lục nhập lục nhập nhân danh sắc 。danh sắc nhân thức thức nhân hành 。hạnh/hành/hàng nhân vô minh 。vô minh nhân quá khứ nhất thiết phiền não 。hựu thuận thôi thử 。ái năng sanh thủ 。thủ sanh hữu 。hữu sanh vị lai nhị thập ngũ hữu sanh tử 。nhân sanh hữu lão ưu bi khổ tụ 。du hồi vô tế nhược/nhã nhân đình tâm nhập thâm Thiền định 。như thị nghịch tầm hoặc kiến Ca la lá sơ thọ/thụ thân 。nãi chí kiến quá khứ thân 。khởi nghiệp phiền não thời 。nãi chí nhị sanh thập sanh 。bách sanh thiên vạn vô lượng thế giới 。thuận thôi tầm thủ hữu 。nhược/nhã nhân Thiền định chi lực 。hoặc kiến vị lai nhất sanh 。nãi chí thập sanh 。bách thiên vô lượng sanh 。nhược/nhã kiến quá khứ vị lai sự 。kỳ tâm bi hỉ đạo tâm tinh tấn 。chuyển phục tăng thịnh nhị quán phá chúc ái thập nhị nhân duyên giả 。tức thị tánh niệm xứ 。lịch biệt quán thập nhị duyên dã 。tánh niệm xứ như tiền thuyết 。quán ái tức thị ô uế ngũ uẩn 。tánh tứ niệm xứ 。nhược/nhã quán thọ/thụ xúc lục nhập danh sắc 。tức thị quả báo 。vô kí 。ngũ uẩn tánh tứ niệm xứ 。nhược/nhã quán vô minh tức quá khứ ô uế phiền não ngũ uẩn tánh tứ niệm xứ 。nhược/nhã quán ư thủ 。tức thị ô uế phiền não ngũ uẩn tánh tứ niệm xứ 。nhược/nhã quán ư hữu 。tức thiện bất thiện ngũ uẩn tánh 。tứ niệm xứ 。nhược/nhã quán vị lai sanh tử tức quả báo sanh tử vô kí tánh tứ niệm xứ 。thị danh nghịch thuận quan sát 。phá tứ điên đảo điên đảo diệt thị vô minh diệt 。nhất thiết phiền não hạnh/hành/hàng 。nãi chí lão tử ưu bi khổ diệt 。thị danh dụng tánh niệm xứ 。lịch biệt quán ái phiền não thập nhị duyên quán dã 。nhị minh phá chúc kiến thập nhị duyên 。hựu nhị nhất thôi tầm nhị quán phá 。tầm giả 。nhược/nhã kiến Thần cập thế gian thường vô thường 。diệc thường diệc vô thường 。phi thường phi vô thường 。thị tắc hiện tại sanh thân biên tứ kiến 。nhân thử thân biên tứ kiến 。sanh thập tứ nan lục thập nhị kiến 。thử thân biên tứ kiến 。tức tứ thủ nghịch thuận 。tầm thử tứ thủ nhân tứ ái 。tứ ái nhân tứ thọ/thụ 。tứ thọ/thụ nhân tứ xúc 。tứ xúc nhân tứ nhập 。tứ nhập nhân tứ danh sắc 。tứ danh sắc nhân tứ thức 。tứ thức nhân tứ hạnh/hành/hàng 。tứ hạnh/hành/hàng nhân tứ vô minh 。phục thuận tầm tứ thủ 。tứ thủ sanh tứ hữu 。tứ hữu sanh nhất thiết nhị thập ngũ hữu 。sanh tử ưu bi khổ tụ 。nhược/nhã thâm thức kiến hoặc 。quá khứ vị lai sanh sự 。như tiền thuyết (vân vân )。nhị minh tánh niệm xứ 。quán phá tứ thủ thân biên tứ kiến 。như thị thứ đệ 。nãi chí vô minh phá quá khứ 。như khứ bất như khứ 。diệc như khứ diệc bất như khứ 。phi như khứ phi bất như khứ 。thân biên nhị kiến ô uế ngũ uẩn dã 。hựu thuận quán tứ thủ 。nãi chí vị lai sanh lão tử 。phá hữu biên vô biên 。diệc hữu biên diệc vô biên 。phi hữu biên phi vô biên 。thân biên nhị kiến ô uế ngũ uẩn 。năng như thị dụng tánh niệm xứ phá tam thế thân biên nhị kiến 。tứ kiến tức phá thập tứ nan 。lục thập nhị kiến 。nhất thiết chúc kiến 。phiền não nhất thời giai diệt tức vô minh diệt 。nãi chí lão tử diệt chúc kiến 。phiền não ký diệt tức hoàn dụng tiền quán ái thập nhị nhân duyên tánh niệm xứ 。quán phá dục ái sắc vô sắc ái 。tam giới phiền não đạo 。nghiệp đạo 。danh hữu dư Niết Bàn 。nhược/nhã khổ đạo diệt 。tức thị Vô-Dư Niết-Bàn 。thị danh tánh niệm xứ trí tuệ 。quán thập nhị nhân duyên nhập Niết Bàn dã 。Kinh vân 。thập nhị nhân duyên 。kỳ nghĩa thậm thâm nạn/nan giải nạn/nan tri 。Phật thuyết Niết-Bàn thời hữu ngoại đạo 。danh phú na 。vấn vân 。hà lệnh ngã tri Thần cập thế gian thường 。nãi chí phi thường phi vô thường Phật đáp 。nhữ năng tất cố bất tạo tân 。tức năng tri Thần cập thế gian thường vô thường 。nãi chí phi thường phi vô thường 。Phạm-chí ngộ giải cầu tác xuất gia 。vi Phật đệ tử 。hựu trung luận minh Thanh văn Kinh nhập đệ nhất nghĩa 。tịnh ước quán thập nhị nhân duyên 。phá lục thập nhị kiến nhập đệ nhất nghĩa 。nhược/nhã thâm đắc thử ý bất chỉ phá ngoại đạo 。nhược/nhã Phật đệ tử học vấn tọa Thiền phát chủng chủng kiến 。thủ tranh luận khởi phiền não 。tác nhị thập ngũ hữu 。sanh tử nghiệp 。giai thị chúc kiến phiền não thập nhị nhân duyên 。nhược/nhã giác tri giả năng dụng tánh niệm xứ 。kiểm giáo tức đắc giải thoát 。kỳ mê thử giả lưu chuyển sanh tử vô hữu biên tế 。cố trung luận vân 。chân Pháp cập thuyết giả thính chúng nan đắc cố 。như thị tắc sanh tử phi hữu biên 。phi vô biên 。cọng niệm xứ duyên niệm xứ 。quán thập nhị nhân duyên loại tiền khả tri 。vấn tú thế tự nhiên năng ngộ 。hà tu Phật thuyết 。đáp văn thuyết tật đắc 。bất thuyết vị ngộ 。thí như quả thục 。tuy tự ưng lạc cấp diêu/dao tức đọa 。vấn Chi Phật hà bất chế quả 。đáp Thanh văn độn cố chế quả 。Chi Phật lợi 。cửu tập trí tuệ bất tu chế quả 。thí như nhị nhân 。cọng hạnh/hành/hàng thân luy 。tu chỉ tức xứ/xử thân cường giả 。trực đáo cố bất chế quả 。phục thứ tổng tướng 。đoạn kết trí tuệ thô cố 。đãn trừ chánh sử danh Thanh văn 。nhược/nhã biệt tướng trí tuệ 。tế xâm tập khí danh Chi Phật 。phục thứ Thanh văn độn 。tiên quán khổ đế 。duyên giác lợi cố tiên quán tập 。vấn Thanh văn diệc biệt tướng 。vi thô tổng tướng cố vi thắng 。kim na đắc tổng tướng cố vi thô 。biệt tướng vi thắng 。đáp nhược/nhã tiền Tứ đế trung 。minh biệt tướng thị thô 。kim lịch biệt thập nhị nhân duyên cố biệt vi thắng dã 。phục thứ Thanh văn Thiền định lực thiển 。Thiên nhãn đãn kiến tiểu thiên 。Chi Phật cửu thực định lực thâm Thiên nhãn quá/qua tam thiên 。kiến tha phương thế giới 。vấn chi Phật thừa hà cố vô phương tiện đạo 。đáp Chi Phật căn lợi vị trị Phật 。dĩ ngộ đạo hà tu tiền phương tiện nhập đạo da 。vấn Chi Phật tự ngộ 。đắc đạo cọng giới 。cánh tu thọ/thụ giới bất 。đáp nhược/nhã phát vô tác vị tất cánh thọ/thụ 。nhược nhĩ tiểu La-hán sa di ưng bất thọ/thụ giới da 。đáp thọ/thụ giả hòa tăng nhĩ 。kim Tam Tạng hữu môn 。duyên giác quán thập nhị duyên phá chúc ái kiến quán môn bất cụ túc thuyết chi 。nhược/nhã hành giả tự thiện tư chi 。dư tam môn lệ khả kiến 。tam minh Bồ Tát dị phàm Thánh 。dị Thánh tức tứ hoằng thệ nguyện dị 。phàm hạnh/hành/hàng lục độ hạnh/hành/hàng dã 。nhị thừa đoạn phiền não chứng chân 。Bồ Tát bất đoạn hoặc bất nhập chân cố dị Thánh nhân dã 。phàm phu nhâm phiền não lưu 。Bồ Tát hàng phiền não 。phục sanh tử tác Phật sự 。cố dữ phàm phu dị dã 。ư đàn trung tu tánh niệm xứ quán 。bất dữ nhị thừa đoạn phiền não 。chứng chân đồng 。diệc bất dữ phàm phu tùy sanh tử lưu chuyển đồng 。phục phiền não trụ/trú hạ nhẫn trung tu đàn 。học nhất thiết thế trí điều thục chúng sanh 。nhược/nhã nhân vi tham ưng đọa địa ngục 。Bồ Tát ư niệm xứ hạnh/hành/hàng đàn phá tham tế 。lệnh thoát địa ngục khổ 。nhược/nhã chúng sanh phá giới ưng đọa địa ngục 。Bồ Tát tu thi lệnh thoát địa ngục 。nhược/nhã chúng sanh đa sân ưng đọa địa ngục 。Bồ Tát tu sạn phá chi 。lệnh thoát địa ngục 。nhược/nhã chúng sanh đa đãi ưng đọa địa ngục 。Bồ Tát hạnh Tì ly da phá chi 。lệnh thoát địa ngục 。nhược/nhã chúng sanh loạn tướng ứng đọa địa ngục 。Bồ Tát tu Thiền phá chi 。tự hạnh/hành/hàng giáo tha 。tán thán hành giả hạnh/hành/hàng Pháp đẳng thượng tứ hạ nhất 。giai như thị 。Bồ Tát tu niệm xứ quán 。nãi chí hạnh/hành/hàng Bát-nhã Ba-la-mật 。phá nhất thiết chúng sanh ái 。phiền não tham trước quả báo 。tác nhị thập ngũ hữu nghiệp 。thọ sanh tử khổ quả 。Bồ Tát tu tam chủng niệm xứ 。phá lục tế 。chúc ái nhị thập ngũ hữu nhân 。tức thị bạt khổ 。lệnh tu tam chủng niệm xứ 。tức thị đạo thị danh dữ lạc/nhạc 。tu tánh niệm xứ thành tứ Ba-la-mật 。tu cọng niệm xứ thành Thiền Ba-la-mật 。tu duyên niệm xứ 。thành Bát-nhã Ba-la-mật 。tiền tứ độ tu tánh lực nhược bất thành 。cánh tu cọng niệm xứ thành phá ái dã 。hựu tu tánh niệm xứ 。cố vi thành đại bi bạt khổ tu cọng niệm xứ 。vi thành đại từ dữ lạc/nhạc 。tu duyên niệm xứ 。vi song thành lượng (lưỡng) thệ nguyện dã 。đệ nhị phá chúc kiến phiền não 。nhược/nhã chúng sanh vị thử tham tâm hữu vô 。nãi chí phi hữu phi vô 。Bồ Tát nhĩ thời tu niệm xứ hạnh/hành/hàng đàn 。phá hữu kiến trung tam giả 。vô kiến trung tam giả 。nãi chí phi hữu phi vô trung tam giả 。tự tha cọng vô nhân 。tứ thập bát cú 。nhược hữu chúng sanh 。vị thử phá giới tâm hữu vô 。nãi chí phi hữu phi vô 。Bồ Tát tu tánh niệm xứ hạnh/hành/hàng thi 。phá hữu kiến nãi chí phi hữu phi vô kiến trung tam giả 。chúng sanh vị thử sân tâm hữu vô 。nãi chí phi hữu phi vô 。Bồ Tát tu tánh niệm xứ 。hạnh/hành/hàng nhẫn phá chi 。nhược/nhã chúng sanh vị giải đãi tâm 。hữu vô nãi chí phi hữu phi vô 。Bồ Tát hạnh tiến/tấn phá chi 。nhược/nhã chúng sanh vị loạn tâm hữu vô 。nãi chí phi hữu phi vô 。Bồ Tát tu Thiền phá chi 。hữu vô tam giả nãi chí phi hữu phi vô 。tứ thập bát cú phá chi 。nhược/nhã vị si tâm hữu vô 。nãi chí phi hữu phi vô hạnh/hành/hàng Bát-nhã phá chi 。tùng hữu vô nãi chí tứ thập bát cú phá chi 。vô sanh thuần thục 。nhiên hậu tam thập tứ tâm đoạn kết thành đạo 。chuyển Tam Tạng Pháp luân nhập Niết Bàn 。thử ưng tứ môn 。Tỳ đàm 。thị hữu môn 。thành luận 。thị không môn 。côn lặc 。thị diệc hữu diệc vô môn 。na-đà Ca chiên duyên 。thị phi hữu phi vô môn nhị môn bất độ 。đại luận 。tiêu danh chỉ chi 。câu xá luận 。phá bạt hòa phất đa la bộ trung 。minh phi không phi hữu chánh giải thử nghĩa 。đại luận 。dẫn Tỳ bà sa Bồ Tát phẩm hạnh/hành/hàng nhân chứng quả 。thành luận 。vô văn 。nhược/nhã Luận sư phá sổ nhân kiến hữu 。bất đắc đạo ngôn kiến không đắc đạo 。nhược/nhã tác thử ngữ hỗ thị hỗ phi 。thông luận lượng (lưỡng) kiến 。kiến hữu chỉ thị thường kiến 。kiến vô chỉ thị đoạn kiến 。đoạn thường nhị kiến 。khởi bất tướng phá 。cố Long Thọ vân nhược/nhã bất đắc Bát-nhã phương tiện nhập Tỳ đàm 。đọa hữu trung 。nhược/nhã nhập vô đọa không trung 。giai bất đắc đạo 。nhược/nhã bất dụng tứ tất đàn đối duyên bất đồng 。hoặc dụng thế giới nhập lý 。cố vân kiến hữu đắc đạo dã 。đại luận vân 。sắc nhược/nhã thô nhược/nhã tế 。tổng nhi quán chi 。vô thường vô ngã tức phát chân đắc sanh 。không hữu môn nhập đạo dã 。thô thị sự quán tế thị lý quán 。đãn đắc sanh bất đắc pháp giả 。như Kinh vân đương khởi pháp tưởng 。đãn hữu ngũ uẩn không pháp dụng 。vi nhân tất đàn phá hữu hiển không 。Bồ Tát tùy căn ky hữu ích giả 。nghi văn hữu môn đắc đạo 。kim nghi văn không môn nhập đạo 。thị cố phá hữu minh không 。cố lượng (lưỡng) Bồ Tát tác nhị luận thân Tam Tạng trung không hữu nhị môn 。tiền hậu tuy dị đắc đạo thị đồng 。cố vân đoạn kiến chi nhân thuyết nhất niệm đoạn 。thường kiến chi nhân thuyết dị niệm đoạn 。đoạn kết tuy dị đắc đạo thị nhất 。tam giả nhập sanh không 。ngũ uẩn không thị bình đẳng không 。vi nhị thánh hạnh/hành/hàng 。sanh không thị giả danh không 。pháp không thị thật Pháp không thị lão tử thùy lão tử nhị câu tà kiến thị 。Thanh văn Kinh trung 。thuyết sanh pháp nhị không tướng 。thị lão tử sanh không thùy lão tử thị pháp không 。thị Tam Tạng trung biện tứ 。duyên tam giả nhập không nhi hữu môn chung thị độn 。chỉ đắc sanh không ư chuyết độ trung không môn 。thị lợi cố đắc pháp không cọng niệm xứ duyên niệm xứ diệc như thị 。thị tri đại ý tế tác khả giải 。đãn vô Bồ Tát nghĩa duy minh nhị thập thất hiền thánh vị 。nhược/nhã tác tứ cú thử thị nhất châu thuyết Pháp 。ư tam tạng giáo trung tứ môn 。tu sanh diệt tứ thánh đế tứ niệm xứ cánh 。vấn hà bất tiên thuyết Đại-Thừa tứ niệm xứ 。đáp Kinh trung cụ nhị nghĩa Nhật chiếu cao sơn tức tiên Đại 。nhược/nhã sơ chí Lộc Uyển tức tiên tiểu 。kim tiên thuyết tiểu kỳ ý hữu thập 。nhất vi dụng cố 。như tịnh danh 。vi Quốc Vương Trưởng-giả thuyết vô thường khổ không đẳng (vân vân )。nhị vi phá cố 。vô châm ninh đắc vận chùy 。như tịnh danh phá thập đệ tử (vân vân )。tam vi nhiếp cố 。như tịnh danh thất nội thuyết thân hữu khổ nhi bất lạc/nhạc ư Niết-Bàn (vân vân )。tứ vi hội cố 。như Đại phẩm hội tông minh chư Pháp giai thị Ma-ha-diễn (vân vân )。ngũ vi khai cố 。như Pháp hoa quyết liễu thanh văn Pháp 。thị chư Kinh chi Vương 。Đại Nhật kinh vân vi chư Thanh văn khai phát Tuệ-nhãn (vân vân )。lục vi học giả 。thức ngoại tà nội khúc 。bất vi tà khúc sở ngộ (vân vân )。thất vi Thanh văn nhân phá khúc 。tri kỳ thất Phật phương tiện văn mạt thế tích thuyết 。tri kỳ hoại loạn bán mãn 。như hữu nhân ngôn Tỳ đàm 。kiến hữu đắc đạo 。thành luận kiến không đắc đạo 。đạo phi hữu không kiến hữu không na đắc đạo 。nhược/nhã tòng thử sư chi thuyết 。Phật Tiểu thừa giáo hữu vô nhị môn tiện thị vô dụng 。nhược/nhã vô dụng giả 。trung luận na vân dục văn thanh 。văn Pháp trung nhập đệ nhất nghĩa 。như hậu lượng (lưỡng) phẩm thuyết cá sư ế Phật 。tứ khô chi giáo kim vi thân chi (vân vân )。bát mạt thế Thiền nhân nội chứng không giải đồng vị quát Ni-kiền phá giới hạnh/hành/hàng ác thực/tự phẩn 。lỏa hình vị thị Đại-Thừa 。đồng giới thủ 。Ni-kiền hoại loạn Phật Pháp 。phương tiện đạo kim song thân chi 。cửu vi học giả lệnh thức nội ngoại mạnh lãng chi thuyết 。mạnh lãng chi hạnh/hành/hàng 。tinh minh vinh khô Pháp môn (vân vân )。thập vi lệnh học giả nội chứng chi thời 。huyền biệt tà khúc môn hộ 。tiểu Đại thạc dị thủ xả đắc nghi bất mậu 。trì ngõa lịch vị lưu ly châu 。vi thử thập ý tu thuyết tứ khô quán dã 。tư kí giả tạp lục Thanh văn niệm xứ 。khổ đế vi thủ 。duyên giác tập đế vi thủ 。Bồ Tát đạo đế vi thủ 。thông Bồ Tát diệt đế vi thủ 。biệt Bồ Tát giới ngoại đạo đế vi thủ 。viên Bồ Tát giới ngoại diệt đế vi thủ 。hựu Thanh văn tổng tướng quán 。duyên giác biệt tướng quán 。Bồ Tát tổng biệt song quán 。thông biệt giới nội ngoại thứ đệ quán 。viên giới nội ngoại viên quán 。hựu Thanh văn nhân thành giả quán vi thủ 。duyên giác tướng tục giả vi thủ 。Bồ Tát tướng đãi giả vi thủ 。vấn đạo phẩm lục độ hà giả vi chánh 。đáp Đại Nhật kinh vân 。nhất địa chí Thập Địa 。danh trí tuệ trang nghiêm 。lục độ Ba-la-mật 。danh phước đức trang nghiêm 。Pháp hoa minh ngũ phẩm 。nhất niệm tùy hỉ vi chánh 。kiêm hạnh/hành/hàng lục độ vi trợ đạo 。tịnh danh 。đạo phẩm thiện tri thức lục độ vi đẳng lữ 。phàm tam Kinh giai dĩ lục độ vi trợ đạo 。đại luận vân 。tam thập thất phẩm vi chánh đạo 。tam giải thoát trợ khai môn nãi chí bất tịnh 。trợ phá tham 。thắng xứ trợ duyên trung 。bất tự tại 。thập nhất thiết xứ trợ duyên trung 。bất quảng phổ vô lượng tâm 。trợ phước đức 。tịnh trợ khai môn Pháp 。vấn đạo phẩm thị hữu lậu thị vô lậu 。đáp đại luận đối vị 。các hữu sái hàng 。hoặc hữu lậu vô lậu (vân vân )。thành luận 。minh niệm xứ bất thoái sổ nhân 。minh noãn Pháp thoái vi xiển đề 。đảnh/đính thoái vi ngũ nghịch 。thành luận 。minh niệm xứ phục hoặc thành giả danh không sổ nhân đãn thị văn tuệ 。kim minh nhược/nhã thông thuyết tòng sơ chí hậu giai thị đạo phẩm trục thắng phần phẩm tiết cấp thọ danh (vân vân )。đại luận 。vân sơ tùng sư thọ/thụ tiền dụng niệm trì danh niệm xứ 。tứ chủng tinh tấn danh chánh cần 。tứ chủng định sanh danh như ý túc 。ngũ thiện căn sanh danh ngũ căn 。ngũ phiền não phá danh ngũ lực 。phân biệt đạo dụng danh thất giác 。an ổn đạo trung hạnh/hành/hàng danh Bát Chánh Đạo 。thử nãi thắng giả thọ danh giai thông niệm xứ 。vị chỉ thị hữu lậu nhĩ 。cố luận vân 。Bát Chánh Đạo trung hạnh/hành/hàng sơ 。đắc thiện hữu lậu ngũ uẩn 。danh vi noãn Pháp 。nhược/nhã bất hứa tứ niệm xứ thông chí bát đạo 。diệc bất đắc bát đạo thông tứ niệm xứ 。cố Bà sa vân 。nhược/nhã bát chánh tại thất giác tiền 。quyết định thị vô lậu 。nhược/nhã bát chánh tại thất giác hậu 。diệc hữu lậu diệc vô lậu 。thử thông tu ngữ nhĩ 。nhược/nhã bát chánh thị kiến đạo vị 。phán tại tiền thất giác tại hậu thị chứng đạo vị (vân vân )。 四念處卷第一 tứ niệm xứ quyển đệ nhất 四念處卷第二 tứ niệm xứ quyển đệ nhị 隋天台山修禪寺智者大師說 tùy Thiên Thai sơn tu Thiền tự trí giả đại sư thuyết 門人章安灌頂記 môn nhân chương an quán đảnh kí 分章為三。大意。停心。念處。大意者。前性共緣只見生滅之理。發真斷結乃至極果。猶是四枯拙度。今無生四聖諦即事而真。麁細等觀皆如幻化。四榮巧度。大經云。聲聞有苦有苦諦。菩薩解苦無苦。而有真諦。大品云。欲得聲聞。欲得緣覺。欲得菩薩。皆當學般若。故名通教四念處也。通義有八。謂理教智斷行位因果。理通者。同緣即色是空故。教通者。同稟無生之說故。智通者。諸法不生般若生故。斷通者。須陀洹若斷同是無生法忍故。行通者。同乘摩訶衍乘故。位通者。同是乾慧地乃至佛地故。因通者。同學般若波羅蜜故。果通者。同到薩婆若故。三人八義不殊。故名通也。復次通有三義。一因果皆通。二因通果不通。三通別通圓。因果俱通者。如上八通說。近通偏真四枯拙度。因通果不通者。乃是別果來接。通因得見佛性成四榮雙樹。通別通圓者。別圓因果皆與通異。藉通開導得入別圓因。成非枯非榮雙樹之果也。若通因果。正是小大半滿。分門亦是析體拙巧。聲聞藏。菩薩藏。羊鹿異路。何者三藏未斷惑。猶是凡夫住下忍位伏見思惑以誓願。乘五通住生死化眾生。二乘斷正使拙度保涅槃。不能前進。故從此分門。若三人同以無言說道。斷煩惱者是滿字。摩訶衍門多所含容。即開為三。一通二別三圓。體諸法如幻化不生不滅。不斷而斷三人通位。從乾慧性地。為伏道見地。至七地斷正盡。緣覺根利能侵習。位齊八地。若菩薩斷正盡。留習扶誓受生死化眾生。八地九地斷塵沙無知。學道種智。此即通教通三乘人意也。若通別者。初因通門得入十住。斷界內惑盡。十行斷界外塵沙。學道種智。十迴向學中道。十地破無明見佛性。是為通於別意也。通圓意者。初因通門入十信。斷界內惑。任運自盡登住見佛性。斷無明。十行十迴向。並斷別惑。此通圓意也。故知大乘斷伏永異小乘如習。應中有菩薩從初發心與薩婆若相應。是聲聞一切智通通教意。若菩薩從初發心遊戲神通。淨佛國土成就眾生者。通別意也。若從初發心即坐道場。轉法輪度眾生。是菩薩為如佛。通圓意故。大論舉三人諭。謂步馬神通。馬雖勝步不及神通。一念即至。譬圓教力大不妨餘也。又大論明燈炷云。乾慧為初炎。佛地為後炎。此即通家名乾慧。非斷道。而為初炎者。乃是論主申含容引外人作此解。乃以相似燈炷為初炎耳。若言二地是菩薩斷道者。此取性地為斷道。至六地與羅漢齊。或取八人地。是斷道此以三地為斷道。七地齊羅漢。而今不取二地三地。乃取乾慧者。故知是通三人之初。以似道為初炎耳。復有人言。歡喜為初炎。佛地為後炎。此約別教斷道為初炎。別家初地見常住理斷無明。見中道故名歡喜。是初炎。復有人言。初住為初炎。佛地為後炎。是圓教意。初住見中性圓斷一品無明。故初住為初炎。此是通教通別通圓之義。通教四門者。大論云。一切實一切不實。一切亦實亦不實。一切非實非不實。為向道人說。聞即得悟。皆名第一義悉檀(云云)。中論觀法品。又作四句證諸法實相。三人共得即其例也。若幻化有門則通五人。四門門門有五人。是則二十人。三藏雖四多用有門。通多用空門。別多用亦空亦有門。圓多用非空非有門。天親雖說別圓。多明別階級。龍樹雖明幻化影像十諭諭之。有不離無。無不失有。非有非無。不思議之理教也。問若爾三藏亦有三人同入。何不名通。通亦有三人之殊。何不名別。答三藏三人。一人不入故不名通。通雖三人而皆入但空。不得稱別(云云)。問通是滿字門。而稱通者何故停灰斷耶。答譬如朱雀臺門。雖通貴庶有停私室者。有至府省者。有見天顏者。如前所釋通。通通別通圓。此義可知。又譬如因心有眠有夢。夢諭於空。眠諭於假。心諭於中。聲聞觀四諦無生。如幻如化以入空。緣覺觀十二緣無生。如幻化以入空。菩薩觀六度無生。如幻化以入空。不深見假中。故同住灰斷。若能尋夢得眠。尋眠得心。非但見空亦見不空。亦見非空非不空。釋大意竟。二五停心者。名數同前。云何有異。魚目明珠質同。理別曲直。體析巧拙。料簡已如前。大經明果報五陰。已受想行識。亦是一法。凡夫為苦為惱。二乘緣不淨無常出生死。菩薩觀陰即是於真更無別理。如薄福者覩金成蛇。為之所害福人見寶得而用之。苦諦既然三諦亦爾。眾生不知。沒在於苦造二十五有。輪環宛轉無解脫期。菩薩為此而起大悲發弘誓願。拔苦與樂雖發誓願。所度如度虛空。雖誓斷如空共鬪。雖安如空種樹。雖滅實無得度。觀一切無所有。無所有故空。空故不生。不生故不滅。畢竟清淨。行者雖作此觀。其心浮逸如犬逐塊。若欲攝散睡眠昏熟如鼉得暖。當知不修停心。心不得住。雖作此解是直作善。如有眼無足不得入池。若善用四悉檀。修五停心者。即得住觀。如密室無風照物得了。當知阿那波那。三世佛入道初門。又云。亦為甘露門。光明云。即開甘露門入處食等(云云)。既信解已當修五停。謂阿那波那等(云云)。覺觀多者當觀入息。不生出息不滅。不生不滅。息即是空。無能觀所觀。皆不可得。不可得即真。真即心停也。多貪欲者當觀。貪欲非垢無貪欲。非淨非垢故不生。非淨故不滅。不生不滅故即空。空即真真故心停。多瞋恚者。當觀於慈。慈恚即不生亦不滅不生不滅即是空。空即真真故心停。又觀罵者是誰。誰受罵者何等是罵。罵者與諸佛等。受罵者與畢竟空等。罵法與薩婆若等。打者受打者打法亦如是。一一音聲不能見罵。眾多音聲亦不能罵。唯當自責過去煩惱多。今世瞋恚盛若不能忍。心則螫毒生死無畔。應當息之令停也。著我多者當觀其身。如屠牛四分。但見四大六種五陰。十二入十八界。何處有我。即破我見。五愚癡者。對因緣觀三世因緣。破斷常二世破果報。我一世破性。我善用五法治心。心則安住得觀無生。無生現前即破煩惱。有直有善名為初賢。大論云。觀行是智慧性。何故言三昧。答若不定心中修。此是顛倒智慧如前說狂愚之人。豈是賢聖善直之意也。作是修時。種種諸境發一陰界入境。乃至菩薩境。善當識別。去取得宜。無生正觀破之。一一皆是摩訶衍故。乃至二十種壞禪覺。十種成禪覺。皆須識知。故大經云。迦羅迦果有九分。鎮頭迦果纔有一分。城中人不識食之即死。行者若明十法。即鎮頭迦。十法者。一善識無生正因緣境。如空無相無方維上下。心性亦爾。二真正發心。三止觀修習。四破愛見諸法。徧五善識通塞。愛見中。苦集為塞滅道為通。六用三十七品調適。七修助道開三脫門。八善識次位。九安忍。十順道法愛不生。此十法成乘即入菩薩位。得三乘道(云云)。問何等煩惱障定慧。答有人言愛生煩惱障。慧散動無知障定。復有人言百八煩惱。障定性得繩障慧。今不爾但隨偏多為障也。問通家若為明六即。答無生理即。幻化名字即。乾慧地觀行即。性地相似即。八人已上為分真即。佛地為究竟即(云云)。三明四念處者。念是無生觀慧。處是所觀境。先明屬愛煩惱者。大品云。即色是空。非色滅空色性自空。空即是色色即是空。觀空無色觀色無空。能觀智境並不生不滅。智即是境境即是智。非智滅境智性自境。即生無生故名無生。非謂無有生名無生。觀內身外身內外身。一切色法。若麁若細。皆如幻化。即是約身修性念處。受心法皆是苦性。苦性即空皆如幻化。若作共念處者。亦當念空法修心。觀不淨背捨勝處一切處皆即空。是為共意。緣念處者。緣佛無生方等十二部經。乃至知眾生根性即空(云云)。云何修身性念處色。若麁若細。總而觀之。如夢如幻響化。此色緣不淨。如我此身歌羅邏時。父母二滴為緣。業煩惱為因。因緣和合生此報身。九孔常流膿囊涕唾。三十六物性相種子究竟不淨。貪愛計淨是顛倒見。若見不淨即破淨倒。中論劫初穀子不生世間現見。故劫初穀不滅世間現見。故因緣合集名為生。因緣散名為滅。散故不常。集故不斷。是名世間不常不斷。此文正表內種子。十二因緣和合不生不滅也。問若種子生即從自生。若從遺體生即是他性生。自種子遺體合即是共生。若非種非遺即無因生。若從種子生何用遺體。若從和合復屬何緣。若無父母之他云何得種子之自。無自故從誰生汝種子。能自生未有父母之他。無種子之自。若已有種子之自。即不從他也。問汝過去業與六識心俱不。若其事滅業附心識來於現在難。六識生滅業亦生滅。不為自生。若滅不應附心來。若不依阿梨耶識。義不成也。若從父母生是從他生。汝自性尚不能生。云何從他生難。猶有自性故即有他性能生。若無自性父母為誰作他。若自他共能生者。汝於自他若能生共可能生。俱既不能和合亦不生若能生即有兩過。自既不生。他亦不生。即兩不能生兩法相助成生。為是自為是他。如兩砂無油合亦無油。若自他不能生。合時亦不能。若合能生者並亦應兩砂無油。合時應有油若兩合無油。當知自他本不能生。合亦不能生。如一盲不見二盲。亦不見。若謂非種子非父母生。從無因生難。無因得果果復應無。如無泥而能生瓶者。亦應從木生等是無因。故從因緣生尚不可。況無因耶。是則因果倒亂罪人獲福(云云)。壞世間法。若無世諦即無出世。是大邪見人。若四句責生不可得。是則無生。無生而生是名假生。假生非生但有名字。是字不生亦不不生。是字無所有故自他共無因。畢竟不見身生處不可得。若無生處亦無滅處。生滅不生滅。非生滅非不生滅。清淨平等正觀。觀身細色如隣虛塵。即有十方分。若有十方分即具四微所成色香味觸。色為自香味為他即因成假義。若從色生即是自性。若從香味生即是從他性本。合是共生離色離香味。是無因生。四句檢之生不可得。是故說無生無生而說生。是名假生。是名細色無生。如論云。若有極微色是則四微所成。又云。若有極微色即有。十方分則不名極微。四微成色此即因成假。觀此假因成如夢幻。細色麁色無生。是苦聖諦。思益云。菩薩知苦無生名苦聖諦。此色身四句因成中檢無生名身念處。問此色為從滅生。為從不滅生。為從滅不滅生。離滅不滅生。若從不滅生是自生。若從滅生則從他生。若從滅不滅生是共生。離生則無因生。論云。不自不他不共不無因。四句生皆不可得。是故說無生。無生而說生是名假生。色不淨破淨倒。又問此色為待色。待無色乃至共離皆不可得。是則無生無生而說生。是則假生是皆不淨。破淨倒是性。身念處以智慧性。觀屬愛身色生相。得慧解脫須陀洹。乃至慧解脫阿羅漢。若作是觀時未能得道。於中生著是愚癡法名無染。若染於法乃至涅槃。是則染著隨情。三種念處如前三藏中說。若隨理三種念處。即如通中說。隨情是事相。隨理是無生。念處乃至心法亦如是。共念處者。行人觀念處修八背捨。事中諸禪乃至熏修等。如明眼開倉見穀粟。種種不淨不同。大論明骨想。即解十力四無所畏。十八不共法等。乃至燒想。諸論師疑文誤。何意從骨想。即解十力無所畏耶。今師云人不得論意。此中為修共念處。又不壞骨人成俱解脫。三明六通八解。悉皆具足。受心法亦如是。為成摩訶衍故非論誤也。緣念處者。緣佛十二部經。四辯說法。悉皆無礙教化眾生。心緣普徧也。四念處四種精進名四正勤。四種定名四如是足。五善生名為根。破煩惱名為力。分別道用。名七覺。安隱道中行名八正道。次破屬見煩惱。觀身如幻化。非垢非淨若起見謂淨不淨。亦淨亦不淨非淨非不淨。是事實餘妄語。是見皆依色。若謂此淨等過去如去不如去。亦如去亦不如去。非如去非不如去。未來有邊無邊。亦有邊亦無邊。非有邊非無邊。即陰離陰。十四難約三世五陰六十二身見。是污穢無記五陰即具三假。淨法塵對意根生意識者。為意生為塵生。為合生為離生。若意生是自生乃至離生是無因。即破因成假。若意根滅生不滅生。亦滅亦不滅生。非滅非不滅生。皆墮四句則破相續假。若待無有識生。若待有有識生。若待亦有亦無識生。若待非有非無而識生。皆墮四句則破相待假。所破能破。例十二是破有見中十四難。六十二見不淨。無見中亦三假十二句能破。亦例十二句亦淨亦不淨。亦有亦無見。三假十二句破能觀。亦十二句例破非淨非不淨。非有非無見。亦十二句破能觀。亦十二句破用。性念處觀之破。身念處九十六句破生見。不可得成無生。身性念處。次觀受念處破生見。經云。受受。受不受。受亦受亦不受。受非受非不受。又云。行亦不受。云何受受不行亦不受。云何受不受。行不行亦不受。云何受亦受亦不受非行非不行亦不受。云何受非受非不受受受故。是有見是見依受起。受不受故是無見。是見依受起受亦受亦不受故是亦有亦無見。是見依受起受非受非不受故。是非有非無見。是見依受起。是事實餘妄語過去如去不如去。乃至非如去非不如去。未來有邊無邊。乃至非有邊非無邊。即陰離陰為十四難。約三世有六十。即陰離陰合成六十二。有見中三假能所二十四破生見無見中。三假能所亦二十四。無生見亦有亦無見中三假。能所二十四句。亦生亦無生非有非無見中。三假能所二十四句。破非生非無生合成九十六句。破生見成無生受。性四念處。次觀心性四念處。觀心常無常乃至非常非無常。是見依識起。過去如去乃至非如去。非不如去。未來有邊無邊。乃至非有邊非無邊。即離為十四難。約三世為六十即離為六十二見。常見中三假能所二十四句。無常見中三假二十四句。亦常亦無常見中三假能所二十四句。非常非無常見中。三假能所二十四句。九十六句。破生見成無生也。法性四念處觀有我無我亦有我亦無我。非有我非無我。是見皆依法起過去四見。未來四見。即難為上四難。約三世五陰為六十二。有見中三假能所破。有二十四句破。後例爾。九十六句破我見。是名四念處。乃至八正道。是破屬見中三十七品。故經言。我斷一切諸見纏等。以智慧刀。割斷破裂也。若共念處觀九想八背等。一切禪亦名得解。觀非實觀也。三十七品例前受心法亦如是。緣念處觀見中有一切佛法。無生四諦教理名字句義。通達無壅隨眾生根性。樂欲。便宜對治。第一義而為說法。是為破屬見。煩惱中修三種。別相四念處觀。問何意通教明非苦非樂。是三十七品例前受心法。亦如是。苦果非苦。非樂。應是樂。答此作四句若通論非苦非樂。此異通四句不可說。有因緣故說非苦非樂。結成生滅苦樂。是三藏意。若非苦非樂結成無苦無樂之苦樂屬通教攝也。淨名云。迦栴延五義五受陰通達空無所起是苦義。結受念處。如大品不淨觀。即是摩訶衍皆不可得。故以是不淨心觀色。自念我身未脫是法。未免三界生。猶應受百千生死。故言未脫。引廣乘品成身念處觀諸法不生不滅。是無常義。結成心念處觀。於我無我而不二。是無我義結成法念處觀。若作非常非無常。成常非垢非淨。結成淨非苦非樂。結成樂非我非無我。結成我即成別教義。常樂我淨斷惑歷別來證也。若作非垢非淨。雙照垢淨。非苦非樂雙照苦樂。非常非無常。雙照常無常。非我非無我雙照我無我。結成圓教。圓心修習不斷煩惱而入涅槃也。於乾慧地中修總相三種四念處。如前三藏中分別。但有如幻如化體法即空之異耳。是為無生總相四念處。但是總相念處修身即空陰入界一切法亦如是。是名身念處。受心法亦如是。觀此位是總相念處。修四正勤。如意根力覺道。三十七品。共緣念處。亦如是。雖未發暖相。似無漏法水。而總相觀五陰。智慧深利勝。別相念處。是故名總相念處。屬乾慧地外凡也。辟支迦羅名目大小。如前亦修三種念處十二因緣。過去無明只是不淨煩惱。五陰諸行只是善惡五陰。從識乃至受是果報　記五陰愛取煩惱五陰。有是善惡五陰。未來生死。是果報無記五陰。若麁若細總而觀之如幻如化。是名性念處因緣覺也。共緣念處例前亦有性。共緣三種觀三人大小也。菩薩發菩提心慈悲誓願。觀此身受心法。三種念處。修性身時觀此身色。若無生如幻如化。能發暖頂等法。成五停心。別總四念處。名伏忍四善根。名柔順忍發真斷結。八人地名無生忍。須陀洹名無生法忍果。斯陀含名遊戲神通。阿那含名離欲清淨。阿羅漢名已辦地。八名辟支佛地。九地名菩薩地。十地名佛地。性念處觀成。破界內見思通惑。得一切智與羅漢齊。八地修界內道種智。破界內塵沙無知。是共念處。九地已上學一切種智是緣念處。十地當知為如佛。佛是通教佛。成就四枯。莊嚴雙樹。故云四念處坐道場。斷通惑正習盡見偏真之理。於二諦中觀照純熟。是名坐道場。般涅槃者。即有餘無餘二種涅槃。轉法輪者。轉通教無生偏真之法輪。令一切眾生同入偏真法性。非中道不空法性故。法華云。我等同入法性。不見佛性。二乘俱得此理。並有坐道場轉法輪。而羅漢不斷習氣。只是四枯莊嚴。支佛小深侵習亦是四枯。菩薩不斷習。以誓願力熏行處處受生。調熟眾生。學一切智道種智一切種智。是名通教佛。只是四枯莊嚴雙樹但三藏。是拙度觀門既拙解空亦淺如迦栴延五義是通教體。假入空觀門既深。三藏是事觀為疎。通教理觀為密。三藏附事為偽。通教緣理為真。比至證得真。時無復為別異也。 phần chương vi tam 。đại ý 。đình tâm 。niệm xứ 。đại ý giả 。tiền tánh cọng duyên chỉ kiến sanh diệt chi lý 。phát chân đoạn kết nãi chí cực quả 。do thị tứ khô chuyết độ 。kim vô sanh tứ thánh đế tức sự nhi chân 。thô tế đẳng quán giai như huyễn hóa 。tứ vinh xảo độ 。Đại Nhật kinh vân 。Thanh văn hữu khổ hữu khổ đế 。Bồ Tát giải khổ vô khổ 。nhi hữu chân đế 。Đại phẩm vân 。dục đắc Thanh văn 。dục đắc duyên giác 。dục đắc Bồ Tát 。giai đương học Bát-nhã 。cố danh thông giáo tứ niệm xứ dã 。thông nghĩa hữu bát 。vị lý giáo trí đoạn hạnh/hành/hàng vị nhân quả 。lý thông giả 。đồng duyên tức sắc thị không cố 。giáo thông giả 。đồng bẩm vô sanh chi thuyết cố 。Trí Thông giả 。chư Pháp bất sanh Bát-nhã sanh cố 。đoạn thông giả 。Tu đà Hoàn nhược/nhã đoạn đồng thị Vô sanh Pháp nhẫn cố 。hạnh/hành/hàng thông giả 。đồng thừa Ma-ha-diễn thừa cố 。vị thông giả 。đồng thị kiền tuệ địa nãi chí Phật địa cố 。nhân thông giả 。đồng học Bát-nhã Ba-la-mật cố 。quả thông giả 。đồng đáo Tát bà nhã cố 。tam nhân bát nghĩa bất thù 。cố danh thông dã 。phục thứ thông hữu tam nghĩa 。nhất nhân quả giai thông 。nhị nhân thông quả bất thông 。tam thông biệt thông viên 。nhân quả câu thông giả 。như thượng bát thông thuyết 。cận thông Thiên chân tứ khô chuyết độ 。nhân thông quả bất thông giả 。nãi thị biệt quả lai tiếp 。thông nhân đắc kiến Phật tánh thành tứ vinh song thụ 。thông biệt thông viên giả 。biệt viên nhân quả giai dữ thông dị 。tạ thông khai đạo đắc nhập biệt viên nhân 。thành phi khô phi vinh song thụ chi quả dã 。nhược/nhã thông nhân quả 。chánh thị tiểu Đại bán mãn 。phần môn diệc thị tích thể chuyết xảo 。Thanh văn tạng 。Bồ-tát tạng 。dương lộc dị lộ 。hà giả Tam Tạng vị đoạn hoặc 。do thị phàm phu trụ/trú hạ nhẫn vị phục kiến tư hoặc dĩ thệ nguyện 。thừa ngũ thông trụ sanh tử hóa chúng sanh 。nhị thừa đoạn chánh sử chuyết độ bảo Niết-Bàn 。bất năng tiền tiến/tấn 。cố tòng thử phần môn 。nhược/nhã tam nhân đồng dĩ vô ngôn thuyết đạo 。đoạn phiền não giả thị mãn tự 。Ma-ha-diễn môn đa sở hàm dung 。tức khai vi tam 。nhất thông nhị biệt tam viên 。thể chư Pháp như huyễn hóa bất sanh bất diệt 。bất đoạn nhi đoạn tam nhân thông vị 。tùng kiền tuệ tánh địa 。vi phục đạo kiến địa 。chí thất địa đoạn chánh tận 。duyên giác căn lợi năng xâm tập 。vị tề bát địa 。nhược/nhã Bồ Tát đoạn chánh tận 。lưu tập phù thệ thọ sanh tử hóa chúng sanh 。bát địa cửu địa đoạn trần sa vô tri 。học đạo chủng trí 。thử tức thông giáo thông tam thừa nhân ý dã 。nhược/nhã thông biệt giả 。sơ nhân thông môn đắc nhập thập trụ 。đoạn giới nội hoặc tận 。thập hành đoạn giới ngoại trần sa 。học đạo chủng trí 。thập hồi hướng học trung đạo 。Thập Địa phá vô minh kiến Phật tánh 。thị vi thông ư biệt ý dã 。thông viên ý giả 。sơ nhân thông môn nhập thập tín 。đoạn giới nội hoặc 。nhâm vận tự tận đăng trụ kiến Phật tánh 。đoạn vô minh 。thập hành thập hồi hướng 。tịnh đoạn biệt hoặc 。thử thông viên ý dã 。cố tri Đại-Thừa đoạn phục vĩnh dị Tiểu thừa như tập 。ưng trung hữu Bồ Tát tùng sơ phát tâm dữ Tát bà nhã tướng ứng 。thị Thanh văn nhất thiết trí thông thông giáo ý 。nhược/nhã Bồ Tát tùng sơ phát tâm du hí thần thông 。tịnh Phật quốc độ thành tựu chúng sanh giả 。thông biệt ý dã 。nhược/nhã tùng sơ phát tâm tức tọa đạo tràng 。chuyển pháp luân độ chúng sanh 。thị Bồ Tát vi như Phật 。thông viên ý cố 。đại luận cử tam nhân dụ 。vị bộ mã thần thông 。mã tuy thắng bộ bất cập thần thông 。nhất niệm tức chí 。thí viên giáo lực Đại bất phương dư dã 。hựu đại luận minh đăng chú vân 。kiền tuệ vi sơ viêm 。Phật địa vi hậu viêm 。thử tức thông gia danh kiền tuệ 。phi đoạn đạo 。nhi vi sơ viêm giả 。nãi thị luận chủ thân hàm dung dẫn ngoại nhân tác thử giải 。nãi dĩ tương tự đăng chú vi sơ viêm nhĩ 。nhược/nhã ngôn nhị địa thị Bồ Tát đoạn đạo giả 。thử thủ tánh địa vi đoạn đạo 。chí lục địa dữ La-hán tề 。hoặc thủ bát nhân địa 。thị đoạn đạo thử dĩ tam địa vi đoạn đạo 。thất địa tề La-hán 。nhi kim bất thủ nhị địa tam địa 。nãi thủ kiền tuệ giả 。cố tri thị thông tam nhân chi sơ 。dĩ tự đạo vi sơ viêm nhĩ 。phục hưũ nhân ngôn 。hoan hỉ vi sơ viêm 。Phật địa vi hậu viêm 。thử ước biệt giáo đoạn đạo vi sơ viêm 。biệt gia sơ địa kiến thường trụ lý đoạn vô minh 。kiến trung đạo cố danh hoan hỉ 。thị sơ viêm 。phục hưũ nhân ngôn 。sơ trụ vi sơ viêm 。Phật địa vi hậu viêm 。thị viên giáo ý 。sơ trụ kiến trung tánh viên đoạn nhất phẩm vô minh 。cố sơ trụ vi sơ viêm 。thử thị thông giáo thông biệt thông viên chi nghĩa 。thông giáo tứ môn giả 。đại luận vân 。nhất thiết thật nhất thiết bất thật 。nhất thiết diệc thật diệc bất thật 。nhất thiết phi thật phi bất thật 。vi hướng đạo nhân thuyết 。văn tức đắc ngộ 。giai danh đệ nhất nghĩa tất đàn (vân vân )。trung luận quán Pháp phẩm 。hựu tác tứ cú chứng chư pháp thật tướng 。tam nhân cọng đắc tức kỳ lệ dã 。nhược/nhã huyễn hóa hữu môn tức thông ngũ nhân 。tứ môn môn môn hữu ngũ nhân 。thị tắc nhị thập nhân 。Tam Tạng tuy tứ đa dụng hữu môn 。thông đa dụng không môn 。biệt đa dụng diệc không diệc hữu môn 。viên đa dụng phi không phi hữu môn 。Thiên thân tuy thuyết biệt viên 。đa minh biệt giai cấp 。Long Thọ tuy minh huyễn hóa ảnh tượng thập dụ dụ chi 。hữu bất ly vô 。vô bất thất hữu 。phi hữu phi vô 。bất tư nghị chi lý giáo dã 。vấn nhược nhĩ Tam Tạng diệc hữu tam nhân đồng nhập 。hà bất danh thông 。thông diệc hữu tam nhân chi thù 。hà bất danh biệt 。đáp Tam Tạng tam nhân 。nhất nhân bất nhập cố bất danh thông 。thông tuy tam nhân nhi giai nhập đãn không 。bất đắc xưng biệt (vân vân )。vấn thông thị mãn tự môn 。nhi xưng thông giả hà cố đình hôi đoạn da 。đáp thí như chu tước đài môn 。tuy thông quý thứ hữu đình tư thất giả 。hữu chí phủ tỉnh giả 。hữu kiến Thiên nhan giả 。như tiền sở thích thông 。thông thông biệt thông viên 。thử nghĩa khả tri 。hựu thí như nhân tâm hữu miên hữu mộng 。mộng dụ ư không 。miên dụ ư giả 。tâm dụ ư trung 。Thanh văn quán Tứ đế vô sanh 。như huyễn như hóa dĩ nhập không 。duyên giác quán thập nhị duyên vô sanh 。như huyễn hóa dĩ nhập không 。Bồ Tát quán lục độ vô sanh 。như huyễn hóa dĩ nhập không 。bất thâm kiến giả trung 。cố đồng trụ/trú hôi đoạn 。nhược/nhã năng tầm mộng đắc miên 。tầm miên đắc tâm 。phi đãn kiến không diệc kiến bất không 。diệc kiến phi không phi bất không 。thích đại ý cánh 。nhị ngũ đình tâm giả 。danh số đồng tiền 。vân hà hữu dị 。ngư mục minh châu chất đồng 。lý biệt khúc trực 。thể tích xảo chuyết 。liêu giản dĩ như tiền 。Đại Nhật kinh minh quả báo ngũ uẩn 。dĩ thọ tưởng hành thức 。diệc thị nhất pháp 。phàm phu vi khổ vi não 。nhị thừa duyên bất tịnh vô thường xuất sanh tử 。Bồ Tát quán uẩn tức thị ư chân cánh vô biệt lý 。như bạc phước giả đổ kim thành xà 。vi chi sở hại phước nhân kiến bảo đắc nhi dụng chi 。khổ đế ký nhiên tam đế diệc nhĩ 。chúng sanh bất tri 。một tại ư khổ tạo nhị thập ngũ hữu 。luân hoàn uyển chuyển vô giải thoát kỳ 。Bồ Tát vi thử nhi khởi đại bi phát hoằng thệ nguyện 。bạt khổ dữ lạc/nhạc tuy phát thệ nguyện 。sở độ như độ hư không 。tuy thệ đoạn như không cọng đấu 。tuy an như không chủng thụ/thọ 。tuy diệt thật vô đắc độ 。quán nhất thiết vô sở hữu 。vô sở hữu cố không 。không cố bất sanh 。bất sanh cố bất diệt 。tất cánh thanh tịnh 。hành giả tuy tác thử quán 。kỳ tâm phù dật như khuyển trục khối 。nhược/nhã dục nhiếp tán thụy miên hôn thục như Đà đắc noãn 。đương tri bất tu đình tâm 。tâm bất đắc trụ 。tuy tác thử giải thị trực tác thiện 。như hữu nhãn vô túc bất đắc nhập trì 。nhược/nhã thiện dụng tứ tất đàn 。tu ngũ đình tâm giả 。tức đắc trụ quán 。như mật thất vô phong chiếu vật đắc liễu 。đương tri A na ba na 。tam thế Phật nhập đạo sơ môn 。hựu vân 。diệc vi cam lộ môn 。quang minh vân 。tức khai cam lộ môn nhập xứ/xử thực/tự đẳng (vân vân )。ký tín giải dĩ đương tu ngũ đình 。vị A na ba na đẳng (vân vân )。giác quán đa giả đương quán nhập tức 。bất sanh xuất tức bất diệt 。bất sanh bất diệt 。tức tức thị không 。vô năng quán sở quán 。giai bất khả đắc 。bất khả đắc tức chân 。chân tức tâm đình dã 。đa tham dục giả đương quán 。tham dục phi cấu vô tham dục 。phi tịnh phi cấu cố bất sanh 。phi tịnh cố bất diệt 。bất sanh bất diệt cố tức không 。không tức chân chân cố tâm đình 。đa sân khuể giả 。đương quán ư từ 。từ nhuế/khuể tức bất sanh diệc bất diệt bất sanh bất diệt tức thị không 。không tức chân chân cố tâm đình 。hựu quán mạ giả thị thùy 。thùy thọ/thụ mạ giả hà đẳng thị mạ 。mạ giả dữ chư Phật đẳng 。thọ/thụ mạ giả dữ tất cánh không đẳng 。mạ Pháp dữ Tát bà nhã đẳng 。đả giả thọ/thụ đả giả đả Pháp diệc như thị 。nhất nhất âm thanh bất năng kiến mạ 。chúng đa âm thanh diệc bất năng mạ 。duy đương tự trách quá khứ phiền não đa 。kim thế sân khuể thịnh nhược/nhã bất năng nhẫn 。tâm tức thích độc sanh tử vô bạn 。ứng đương tức chi lệnh đình dã 。trước ngã đa giả đương quán kỳ thân 。như đồ ngưu tứ phân 。đãn kiến tứ đại lục chủng ngũ uẩn 。thập nhị nhập thập bát giới 。hà xứ/xử hữu ngã 。tức phá ngã kiến 。ngũ ngu si giả 。đối nhân duyên quán tam thế nhân duyên 。phá đoạn thường nhị thế phá quả báo 。ngã nhất thế phá tánh 。ngã thiện dụng ngũ pháp trì tâm 。tâm tức an trụ đắc quán vô sanh 。vô sanh hiện tiền tức phá phiền não 。hữu trực hữu thiện danh vi sơ hiền 。đại luận vân 。quán hạnh/hành/hàng thị trí tuệ tánh 。hà cố ngôn tam muội 。đáp nhược/nhã bất định tâm trung tu 。thử thị điên đảo trí tuệ như tiền thuyết cuồng ngu chi nhân 。khởi thị hiền thánh thiện trực chi ý dã 。tác thị tu thời 。chủng chủng chư cảnh phát nhất uẩn giới nhập cảnh 。nãi chí Bồ Tát cảnh 。thiện đương thức biệt 。khứ thủ đắc nghi 。vô sanh chánh quán phá chi 。nhất nhất giai thị Ma-ha-diễn cố 。nãi chí nhị thập chủng hoại Thiền giác 。thập chủng thành Thiền giác 。giai tu thức tri 。cố Đại Nhật kinh vân 。Ca la Ca quả hữu cửu phần 。trấn đầu Ca quả tài hữu nhất phân 。thành trung nhân bất thức thực chi tức tử 。hành giả nhược/nhã minh thập pháp 。tức trấn đầu Ca 。thập pháp giả 。nhất thiện thức vô sanh chánh nhân duyên cảnh 。như không vô tướng vô phương duy thượng hạ 。tâm tánh diệc nhĩ 。nhị chân chánh phát tâm 。tam chỉ quán tu tập 。tứ phá ái kiến chư Pháp 。biến ngũ thiện thức thông tắc 。ái kiến trung 。khổ tập vi tắc diệt đạo vi thông 。lục dụng tam thập thất phẩm điều thích 。thất tu trợ đạo khai tam thoát môn 。bát thiện thức thứ vị 。cửu an nhẫn 。thập thuận đạo pháp ái bất sanh 。thử thập pháp thành thừa tức nhập Bồ Tát vị 。đắc tam thừa đạo (vân vân )。vấn hà đẳng phiền não chướng định tuệ 。đáp hữu nhân ngôn ái sanh phiền não chướng 。tuệ tán động vô tri chướng định 。phục hưũ nhân ngôn bách bát phiền não 。chướng định tánh đắc thằng chướng tuệ 。kim bất nhĩ đãn tùy Thiên đa vi chướng dã 。vấn thông gia nhược/nhã vi minh lục tức 。đáp vô sanh lý tức 。huyễn hóa danh tự tức 。kiền tuệ địa quán hạnh/hành/hàng tức 。tánh địa tương tự tức 。bát nhân dĩ thượng vi phần chân tức 。Phật địa vi cứu cánh tức (vân vân )。tam minh tứ niệm xứ giả 。niệm thị vô sanh quán tuệ 。xứ/xử thị sở quán cảnh 。tiên minh chúc ái phiền não giả 。Đại phẩm vân 。tức sắc thị không 。phi sắc diệt không sắc tánh tự không 。không tức thị sắc sắc tức thị không 。quán không vô sắc quán sắc vô không 。năng quán trí cảnh tịnh bất sanh bất diệt 。trí tức thị cảnh cảnh tức thị trí 。phi trí diệt cảnh trí tánh tự cảnh 。tức sanh vô sanh cố danh vô sanh 。phi vị vô hữu sanh danh vô sanh 。quán nội thân ngoại thân nội ngoại thân 。nhất thiết sắc Pháp 。nhược/nhã thô nhược/nhã tế 。giai như huyễn hóa 。tức thị ước thân tu tánh niệm xứ 。thọ/thụ tâm Pháp giai thị khổ tánh 。khổ tánh tức không giai như huyễn hóa 。nhược/nhã tác cọng niệm xứ giả 。diệc đương niệm không pháp tu tâm 。quán bất tịnh bối xả thắng xứ nhất thiết xứ giai tức không 。thị vi cọng ý 。duyên niệm xứ giả 。duyên Phật vô sanh phương đẳng thập nhị bộ Kinh 。nãi chí tri chúng sanh căn tánh tức không (vân vân )。vân hà tu thân tánh niệm xứ sắc 。nhược/nhã thô nhược/nhã tế 。tổng nhi quán chi 。như mộng như huyễn hưởng hóa 。thử sắc duyên bất tịnh 。như ngã thử thân Ca la lá thời 。phụ mẫu nhị tích vi duyên 。nghiệp phiền não vi nhân 。nhân duyên hòa hợp sanh thử báo thân 。cửu khổng thường lưu nùng nang thế thóa 。tam thập lục vật tánh tướng chủng tử cứu cánh bất tịnh 。tham ái kế tịnh thị điên đảo kiến 。nhược/nhã kiến bất tịnh tức phá tịnh đảo 。trung luận kiếp sơ cốc tử bất sanh thế gian hiện kiến 。cố kiếp sơ cốc bất diệt thế gian hiện kiến 。cố nhân duyên hợp tập danh vi sanh 。nhân duyên tán danh vi diệt 。tán cố bất thường 。tập cố bất đoạn 。thị danh thế gian bất thường bất đoạn 。thử văn chánh biểu nội chủng tử 。thập nhị nhân duyên hòa hợp bất sanh bất diệt dã 。vấn nhược/nhã chủng tử sanh tức tùng tự sanh 。nhược/nhã tùng di thể sanh tức thị tha tánh sanh 。tự chủng tử di thể hợp tức thị cộng sanh 。nhược/nhã phi chủng phi di tức vô nhân sanh 。nhược/nhã tùng chủng tử sanh hà dụng di thể 。nhược/nhã tùng hòa hợp phục chúc hà duyên 。nhược/nhã vô phụ mẫu chi tha vân hà đắc chủng tử chi tự 。vô tự cố tùng thùy sanh nhữ chủng tử 。năng tự sanh vị hữu phụ mẫu chi tha 。vô chủng tử chi tự 。nhược/nhã dĩ hữu chủng tử chi tự 。tức bất tòng tha dã 。vấn nhữ quá khứ nghiệp dữ lục thức tâm câu bất 。nhược/nhã kỳ sự diệt nghiệp phụ tâm thức lai ư hiện tại nạn/nan 。lục thức sanh diệt nghiệp diệc sanh diệt 。bất vi tự sanh 。nhược/nhã diệt bất ưng phụ tâm lai 。nhược/nhã bất y A-lê-da thức 。nghĩa bất thành dã 。nhược/nhã tùng phụ mẫu sanh thị tòng tha sanh 。nhữ tự tánh thượng bất năng sanh 。vân hà tòng tha sanh nạn/nan 。do hữu tự tánh cố tức hữu tha tánh năng sanh 。nhược/nhã vô tự tánh phụ mẫu vi thùy tác tha 。nhược/nhã tự tha cọng năng sanh giả 。nhữ ư tự tha nhược/nhã năng sanh cọng khả năng sanh 。câu ký bất năng hòa hợp diệc bất sanh nhược/nhã năng sanh tức hữu lượng (lưỡng) quá/qua 。tự ký bất sanh 。tha diệc bất sanh 。tức lượng (lưỡng) bất năng sanh lượng (lưỡng) Pháp tướng trợ thành sanh 。vi thị tự vi thị tha 。như lượng (lưỡng) sa vô du hợp diệc vô du 。nhược/nhã tự tha bất năng sanh 。hợp thời diệc bất năng 。nhược/nhã hợp năng sanh giả tịnh diệc ưng lượng (lưỡng) sa vô du 。hợp thời ưng hữu du nhược/nhã lượng (lưỡng) hợp vô du 。đương tri tự tha bổn bất năng sanh 。hợp diệc bất năng sanh 。như nhất manh bất kiến nhị manh 。diệc bất kiến 。nhược/nhã vị phi chủng tử phi phụ mẫu sanh 。tùng vô nhân sanh nạn/nan 。vô nhân đắc quả quả phục ưng vô 。như vô nê nhi năng sanh bình giả 。diệc ưng tùng mộc sanh đẳng thị vô nhân 。cố tùng nhân duyên sanh thượng bất khả 。huống vô nhân da 。thị tắc nhân quả đảo loạn tội nhân hoạch phước (vân vân )。hoại thế gian pháp 。nhược/nhã vô thế đế tức vô xuất thế 。thị Đại tà kiến nhân 。nhược/nhã tứ cú trách sanh bất khả đắc 。thị tắc vô sanh 。vô sanh nhi sanh thị danh giả sanh 。giả sanh phi sanh đãn hữu danh tự 。thị tự bất sanh diệc bất bất sanh 。thị tự vô sở hữu cố tự tha cọng vô nhân 。tất cánh bất kiến thân sanh xứ bất khả đắc 。nhược/nhã vô sanh xứ/xử diệc vô diệt xứ/xử 。sanh diệt bất sanh diệt 。phi sanh diệt phi bất sanh diệt 。thanh tịnh bình đẳng chánh quán 。quán thân tế sắc như lân hư trần 。tức hữu thập phương phần 。nhược hữu thập phương phần tức cụ tứ vi sở thành sắc hương vị xúc 。sắc vi tự hương vị vi tha tức nhân thành giả nghĩa 。nhược/nhã tùng sắc sanh tức thị tự tánh 。nhược/nhã tùng hương vị sanh tức thị tòng tha tánh bổn 。hợp thị cộng sanh ly sắc ly hương vị 。thị vô nhân sanh 。tứ cú kiểm chi sanh bất khả đắc 。thị cố thuyết vô sanh vô sanh nhi thuyết sanh 。thị danh giả sanh 。thị danh tế sắc vô sanh 。như luận vân 。nhược hữu cực vi sắc thị tắc tứ vi sở thành 。hựu vân 。nhược hữu cực vi sắc tức hữu 。thập phương phần tức bất danh cực vi 。tứ vi thành sắc thử tức nhân thành giả 。quán thử giả nhân thành như mộng huyễn 。tế sắc thô sắc vô sanh 。thị khổ thánh đế 。tư ích vân 。Bồ Tát tri khổ vô sanh danh khổ thánh đế 。thử sắc thân tứ cú nhân thành trung kiểm vô sanh danh thân niệm xứ 。vấn thử sắc vi tùng diệt sanh 。vi tùng bất diệt sanh 。vi tùng diệt bất diệt sanh 。ly diệt bất diệt sanh 。nhược/nhã tùng bất diệt sanh thị tự sanh 。nhược/nhã tùng diệt sanh tức tòng tha sanh 。nhược/nhã tùng diệt bất diệt sanh thị cộng sanh 。ly sanh tức vô nhân sanh 。luận vân 。bất tự bất tha bất cộng bất vô nhân 。tứ cú sanh giai bất khả đắc 。thị cố thuyết vô sanh 。vô sanh nhi thuyết sanh thị danh giả sanh 。sắc bất tịnh phá tịnh đảo 。hựu vấn thử sắc vi đãi sắc 。đãi vô sắc nãi chí cọng ly giai bất khả đắc 。thị tắc vô sanh vô sanh nhi thuyết sanh 。thị tắc giả sanh thị giai bất tịnh 。phá tịnh đảo thị tánh 。thân niệm xứ dĩ trí tuệ tánh 。quán chúc ái thân sắc sanh tướng 。đắc tuệ giải thoát Tu đà Hoàn 。nãi chí tuệ giải thoát A-la-hán 。nhược/nhã tác thị quán thời vị năng đắc đạo 。ư trung sanh trước/trứ thị ngu si Pháp danh vô nhiễm 。nhược/nhã nhiễm ư Pháp nãi chí Niết-Bàn 。thị tắc nhiễm trước tùy tình 。tam chủng niệm xứ như tiền Tam Tạng trung thuyết 。nhược/nhã tùy lý tam chủng niệm xứ 。tức như thông trung thuyết 。tùy tình thị sự tướng 。tùy lý thị vô sanh 。niệm xứ nãi chí tâm Pháp diệc như thị 。cọng niệm xứ giả 。hạnh/hành/hàng nhân quán niệm xứ tu bát bối xả 。sự trung chư Thiền nãi chí huân tu đẳng 。như minh nhãn khai thương kiến cốc túc 。chủng chủng bất tịnh bất đồng 。đại luận minh cốt tưởng 。tức giải thập lực tứ vô sở úy 。thập bát bất cộng pháp đẳng 。nãi chí thiêu tưởng 。chư Luận sư nghi văn ngộ 。hà ý tùng cốt tưởng 。tức giải thập lực vô sở úy da 。kim sư vân nhân bất đắc luận ý 。thử trung vi tu cọng niệm xứ 。hựu bất hoại cốt nhân thành câu giải thoát 。tam minh lục thông bát giải 。tất giai cụ túc 。thọ/thụ tâm Pháp diệc như thị 。vi thành Ma-ha-diễn cố phi luận ngộ dã 。duyên niệm xứ giả 。duyên Phật thập nhị bộ Kinh 。tứ biện thuyết Pháp 。tất giai vô ngại giáo hóa chúng sanh 。tâm duyên phổ biến dã 。tứ niệm xứ tứ chủng tinh tấn danh tứ chánh cần 。tứ chủng định danh tứ như thị túc 。ngũ thiện sanh danh vi căn 。phá phiền não danh vi lực 。phân biệt đạo dụng 。danh thất giác 。an ổn đạo trung hạnh/hành/hàng danh Bát Chánh Đạo 。thứ phá chúc kiến phiền não 。quán thân như huyễn hóa 。phi cấu phi tịnh nhược/nhã khởi kiến vị tịnh bất tịnh 。diệc tịnh diệc bất tịnh phi tịnh phi bất tịnh 。thị sự thật dư vọng ngữ 。thị kiến giai y sắc 。nhược/nhã vị thử tịnh đẳng quá khứ như khứ bất như khứ 。diệc như khứ diệc bất như khứ 。phi như khứ phi bất như khứ 。vị lai hữu biên vô biên 。diệc hữu biên diệc vô biên 。phi hữu biên phi vô biên 。tức uẩn ly uẩn 。thập tứ nan ước tam thế ngũ uẩn lục thập nhị thân kiến 。thị ô uế vô kí ngũ uẩn tức cụ tam giả 。tịnh Pháp trần đối ý căn sanh ý thức giả 。vi ý sanh vi trần sanh 。vi hợp sanh vi ly sanh 。nhược/nhã ý sanh thị tự sanh nãi chí ly sanh thị vô nhân 。tức phá nhân thành giả 。nhược/nhã ý căn diệt sanh bất diệt sanh 。diệc diệt diệc bất diệt sanh 。phi diệt phi bất diệt sanh 。giai đọa tứ cú tức phá tướng tục giả 。nhược/nhã đãi vô hữu thức sanh 。nhược/nhã đãi hữu hữu thức sanh 。nhược/nhã đãi diệc hữu diệc vô thức sanh 。nhược/nhã đãi phi hữu phi vô nhi thức sanh 。giai đọa tứ cú tức phá tướng đãi giả 。sở phá năng phá 。lệ thập nhị thị phá hữu kiến trung thập tứ nan 。lục thập nhị kiến bất tịnh 。vô kiến trung diệc tam giả thập nhị cú năng phá 。diệc lệ thập nhị cú diệc tịnh diệc bất tịnh 。diệc hữu diệc vô kiến 。tam giả thập nhị cú phá năng quán 。diệc thập nhị cú lệ phá phi tịnh phi bất tịnh 。phi hữu phi vô kiến 。diệc thập nhị cú phá năng quán 。diệc thập nhị cú phá dụng 。tánh niệm xứ quán chi phá 。thân niệm xứ cửu thập lục cú phá sanh kiến 。bất khả đắc thành vô sanh 。thân tánh niệm xứ 。thứ quán thọ niệm xứ phá sanh kiến 。Kinh vân 。thọ/thụ thọ/thụ 。thọ/thụ bất thọ/thụ 。thọ/thụ diệc thọ/thụ diệc bất thọ/thụ 。thọ/thụ phi thọ/thụ phi bất thọ/thụ 。hựu vân 。hạnh/hành/hàng diệc bất thọ/thụ 。vân hà thọ/thụ thọ/thụ bất hạnh/hành diệc bất thọ/thụ 。vân hà thọ/thụ bất thọ/thụ 。hạnh/hành/hàng bất hạnh/hành diệc bất thọ/thụ 。vân hà thọ/thụ diệc thọ/thụ diệc bất thọ/thụ phi hạnh/hành/hàng phi bất hạnh/hành diệc bất thọ/thụ 。vân hà thọ/thụ phi thọ/thụ phi bất thọ/thụ thọ/thụ thọ/thụ cố 。thị hữu kiến thị kiến y thọ/thụ khởi 。thọ/thụ bất thọ/thụ cố thị vô kiến 。thị kiến y thọ/thụ khởi thọ/thụ diệc thọ/thụ diệc bất thọ/thụ cố thị diệc hữu diệc vô kiến 。thị kiến y thọ/thụ khởi thọ/thụ phi thọ/thụ phi bất thọ/thụ cố 。thị phi hữu phi vô kiến 。thị kiến y thọ/thụ khởi 。thị sự thật dư vọng ngữ quá khứ như khứ bất như khứ 。nãi chí phi như khứ phi bất như khứ 。vị lai hữu biên vô biên 。nãi chí phi hữu biên phi vô biên 。tức uẩn ly uẩn vi thập tứ nan 。ước tam thế hữu lục thập 。tức uẩn ly uẩn hợp thành lục thập nhị 。hữu kiến trung tam giả năng sở nhị thập tứ phá sanh kiến vô kiến trung 。tam giả năng sở diệc nhị thập tứ 。vô sanh kiến diệc hữu diệc vô kiến trung tam giả 。năng sở nhị thập tứ cú 。diệc sanh diệc vô sanh phi hữu phi vô kiến trung 。tam giả năng sở nhị thập tứ cú 。phá phi sanh phi vô sanh hợp thành cửu thập lục cú 。phá sanh kiến thành vô sanh thọ/thụ 。tánh tứ niệm xứ 。thứ quán tâm tánh tứ niệm xứ 。quán tâm thường vô thường nãi chí phi thường phi vô thường 。thị kiến y thức khởi 。quá khứ như khứ nãi chí phi như khứ 。phi bất như khứ 。vị lai hữu biên vô biên 。nãi chí phi hữu biên phi vô biên 。tức ly vi thập tứ nan 。ước tam thế vi lục thập tức ly vi lục thập nhị kiến 。thường kiến trung tam giả năng sở nhị thập tứ cú 。vô thường kiến trung tam giả nhị thập tứ cú 。diệc thường diệc vô thường kiến trung tam giả năng sở nhị thập tứ cú 。phi thường phi vô thường kiến trung 。tam giả năng sở nhị thập tứ cú 。cửu thập lục cú 。phá sanh kiến thành vô sanh dã 。pháp tánh tứ niệm xứ quán hữu ngã vô ngã diệc hữu ngã diệc vô ngã 。phi hữu ngã phi vô ngã 。thị kiến giai y Pháp khởi quá khứ tứ kiến 。vị lai tứ kiến 。tức nạn/nan vi thượng tứ nạn/nan 。ước tam thế ngũ uẩn vi lục thập nhị 。hữu kiến trung tam giả năng sở phá 。hữu nhị thập tứ cú phá 。hậu lệ nhĩ 。cửu thập lục cú phá ngã kiến 。thị danh tứ niệm xứ 。nãi chí Bát Chánh Đạo 。thị phá chúc kiến trung tam thập thất phẩm 。cố Kinh ngôn 。ngã đoạn nhất thiết chư kiến triền đẳng 。dĩ trí tuệ đao 。cát đoạn phá liệt dã 。nhược/nhã cọng niệm xứ quán cửu tưởng bát bối đẳng 。nhất thiết Thiền diệc danh đắc giải 。quán phi thật quán dã 。tam thập thất phẩm lệ tiền thọ/thụ tâm Pháp diệc như thị 。duyên niệm xứ quán kiến trung hữu nhất thiết Phật Pháp 。vô sanh Tứ đế giáo lý danh tự cú nghĩa 。thông đạt vô ủng tùy chúng sanh căn tánh 。lạc/nhạc dục 。tiện nghi đối trì 。đệ nhất nghĩa nhi vi thuyết Pháp 。thị vi phá chúc kiến 。phiền não trung tu tam chủng 。biệt tướng tứ niệm xứ quán 。vấn hà ý thông giáo minh phi khổ phi lạc/nhạc 。thị tam thập thất phẩm lệ tiền thọ/thụ tâm Pháp 。diệc như thị 。khổ quả phi khổ 。phi lạc/nhạc 。ưng thị lạc/nhạc 。đáp thử tác tứ cú nhược/nhã thông luận phi khổ phi lạc/nhạc 。thử dị thông tứ cú bất khả thuyết 。hữu nhân duyên cố thuyết phi khổ phi lạc/nhạc 。kết thành sanh diệt khổ lạc/nhạc 。thị Tam Tạng ý 。nhược/nhã phi khổ phi lạc/nhạc kết thành vô khổ vô lạc/nhạc chi khổ lạc/nhạc chúc thông giáo nhiếp dã 。tịnh danh vân 。Ca chiên duyên ngũ nghĩa ngũ thọ uẩn thông đạt không vô sở khởi thị khổ nghĩa 。kết/kiết thọ niệm xứ 。như Đại phẩm bất tịnh quán 。tức thị Ma-ha-diễn giai bất khả đắc 。cố dĩ thị bất tịnh tâm quán sắc 。tự niệm ngã thân vị thoát thị pháp 。vị miễn tam giới sanh 。do ưng thọ/thụ bách thiên sanh tử 。cố ngôn vị thoát 。dẫn quảng thừa phẩm thành thân niệm xứ quán chư Pháp bất sanh bất diệt 。thị vô thường nghĩa 。kết thành tâm niệm xứ quán 。ư ngã vô ngã nhi bất nhị 。thị vô ngã nghĩa kết thành pháp niệm xứ quán 。nhược/nhã tác phi thường phi vô thường 。thành thường phi cấu phi tịnh 。kết/kiết thành tịnh phi khổ phi lạc/nhạc 。kết thành lạc/nhạc phi ngã phi vô ngã 。kết thành ngã tức thành biệt giáo nghĩa 。thường lạc/nhạc ngã tịnh đoạn hoặc lịch biệt lai chứng dã 。nhược/nhã tác phi cấu phi tịnh 。song chiếu cấu tịnh 。phi khổ phi lạc/nhạc song chiếu khổ lạc/nhạc 。phi thường phi vô thường 。song chiếu thường vô thường 。phi ngã phi vô ngã song chiếu ngã vô ngã 。kết thành viên giáo 。viên tâm tu tập bất đoạn phiền não nhi nhập Niết Bàn dã 。ư kiền tuệ địa trung tu tổng tướng tam chủng tứ niệm xứ 。như tiền Tam Tạng trung phân biệt 。đãn hữu như huyễn như hóa thể pháp tức không chi dị nhĩ 。thị vi vô sanh tổng tướng tứ niệm xứ 。đãn thị tổng tướng niệm xứ tu thân tức không uẩn nhập giới nhất thiết pháp diệc như thị 。thị danh thân niệm xứ 。thọ/thụ tâm Pháp diệc như thị 。quán thử vị thị tổng tướng niệm xứ 。tu tứ chánh cần 。như ý căn lực giác đạo 。tam thập thất phẩm 。cọng duyên niệm xứ 。diệc như thị 。tuy vị phát noãn tướng 。tự vô lậu Pháp thủy 。nhi tổng tướng quán ngũ uẩn 。trí tuệ thâm lợi thắng 。biệt tướng niệm xứ 。thị cố danh tổng tướng niệm xứ 。chúc kiền tuệ địa ngoại phàm dã 。Bích-chi-ca La danh mục đại tiểu 。như tiền diệc tu tam chủng niệm xứ thập nhị nhân duyên 。quá khứ vô minh chỉ thị bất tịnh phiền não 。ngũ uẩn chư hạnh chỉ thị thiện ác ngũ uẩn 。tùng thức nãi chí thọ/thụ thị quả báo 　kí ngũ uẩn ái thủ phiền não ngũ uẩn 。hữu thị thiện ác ngũ uẩn 。vị lai sanh tử 。thị quả báo vô kí ngũ uẩn 。nhược/nhã thô nhược/nhã tế tổng nhi quán chi như huyễn như hóa 。thị danh tánh niệm xứ nhân duyên giác dã 。cọng duyên niệm xứ lệ tiền diệc hữu tánh 。cọng duyên tam chủng quán tam nhân đại tiểu dã 。Bồ Tát phát Bồ-đề tâm từ bi thệ nguyện 。quán thử thân thọ tâm Pháp 。tam chủng niệm xứ 。tu tánh thân thời quán thử thân sắc 。nhược/nhã vô sanh như huyễn như hóa 。năng phát noãn đảnh/đính đẳng Pháp 。thành ngũ đình tâm 。biệt tổng tứ niệm xứ 。danh phục nhẫn tứ thiện căn 。danh nhu thuận nhẫn phát chân đoạn kết 。bát nhân địa danh vô sanh nhẫn 。Tu đà Hoàn danh Vô sanh Pháp nhẫn quả 。Tư đà hàm danh du hí thần thông 。A-na-hàm danh ly dục thanh tịnh 。A-la-hán danh dĩ biện/bạn địa 。bát danh Bích Chi Phật địa 。cửu địa danh  Bồ Tát địa 。Thập Địa danh Phật địa 。tánh niệm xứ quán thành 。phá giới nội kiến tư thông hoặc 。đắc nhất thiết trí dữ La-hán tề 。bát địa tu giới nội đạo chủng trí 。phá giới nội trần sa vô tri 。thị cọng niệm xứ 。cửu địa dĩ thượng học nhất thiết chủng trí thị duyên niệm xứ 。Thập Địa đương tri vi như Phật 。Phật thị thông giáo Phật 。thành tựu tứ khô 。trang nghiêm song thụ 。cố vân tứ niệm xứ tọa đạo tràng 。đoạn thông hoặc chánh tập tận kiến Thiên chân chi lý 。ư nhị đế trung quán chiếu thuần thục 。thị danh tọa đạo tràng 。Bát Niết Bàn giả 。tức hữu dư vô dư nhị chủng Niết Bàn 。chuyển pháp luân giả 。chuyển thông giáo vô sanh Thiên chân chi Pháp luân 。lệnh nhất thiết chúng sanh đồng nhập Thiên chân pháp tánh 。phi trung đạo bất không pháp tánh cố 。Pháp hoa vân 。ngã đẳng đồng nhập pháp tánh 。bất kiến Phật tánh 。nhị thừa câu đắc thử lý 。tịnh hữu tọa đạo tràng chuyển pháp luân 。nhi La-hán bất đoạn tập khí 。chỉ thị tứ khô trang nghiêm 。Chi Phật tiểu thâm xâm tập diệc thị tứ khô 。Bồ Tát bất đoạn tập 。dĩ thệ nguyện lực huân hạnh/hành/hàng xứ xứ thọ sanh 。điều thục chúng sanh 。học nhất thiết trí đạo chủng trí nhất thiết chủng trí 。thị danh thông giáo Phật 。chỉ thị tứ khô trang nghiêm song thụ đãn Tam Tạng 。thị chuyết độ quán môn ký chuyết giải không diệc thiển như Ca chiên duyên ngũ nghĩa thị thông giáo thể 。giả nhập không quán môn ký thâm 。Tam Tạng thị sự quán vi sơ 。thông giáo lý quán vi mật 。Tam Tạng phụ sự vi ngụy 。thông giáo duyên lý vi chân 。bỉ chí chứng đắc chân 。thời vô phục vi iệt dị dã 。 四念處卷第二 tứ niệm xứ quyển đệ nhị 四念處卷第三 tứ niệm xứ quyển đệ tam 隋天台山修禪寺智者大師說 tùy Thiên Thai sơn tu Thiền tự trí giả đại sư thuyết 門人章安灌頂記 môn nhân chương an quán đảnh kí 開章為三。一大意。二五停。三念處。大意者。四句雖略。網羅罄盡若絕若說。若世出世已如上辯。今依不生生而明別也。中論名假名即此句也。別家四門且指大。經云佛。性如闇室瓶盆井中七寶有門也。眾生佛性猶如虛空。畢竟清淨無門也。譬如乳中亦有酪性。亦無酪性亦有亦無門也。佛性非空非有第四門也。雖列四門若說若行。多用亦有亦無門也。問有門可明佛性。空門云何有性復濫通家。答別教是不但空。所以得見佛性。通家但空局不但空廣廣局。云何相濫眾經諸門。列位位數增減。華嚴初無十信。後無等覺。於十住中多明圓義。於登。地中多明別義。若住若地皆說界外行位不語界內(云云)。方等前分對緣。散說得道而已。未論地位。至瓔珞總結階級。明五十二地。前後數整界內。亦分明諸般若前分。亦對緣散說亦未有階次。勝天王但明十地。前無三十心。後無等覺。新金光明無前無後但明十地。仁王般若。明五十一位。無等覺。推諸經意如軍師蕩寇竟。方敘勳勞。定其爵祿。所以前散後結。問法華是後經那不明位。答前明一部之前後。法華是一期之後。良以。瓔珞結諸方等仁王結般若竟。法華在後不明次位。但決了諸權而入於實。涅槃亦不明次位。同開佛性入祕密藏。但地義深微非聖證不了凡下莫知。對緣增減隨機廣略出沒宜爾。但順佛語依修多羅。不得執此訶彼。各興諍競非法毀人誣佛謗典(云云)。南岳師。釋大品三處明位。初四十二字門初阿後茶。皆具一切法。判屬圓教四十二位也。次明初地修治地業。乃至第十修治地業。判屬別教位。後明乾慧地乃至佛地。判屬通教位。此深得經意文義朗然。然佛一期諸大經。門門不同位位數異。行人採用各異。若論數整須依瓔珞。若扶三觀次第。須依大品。若凡夫得。預須依涅槃數整可解。扶三觀者。欲以道慧具足道種慧。當學般若。欲以道種慧具足一切智。當學般若。欲以一切智具足一切種智。當學般若。欲以一切種智斷煩惱及習。當學般若。初五方便伏見思從假入空觀。十住是道慧斷見思。從空入假學道種慧斷塵沙。若從假入空破遍假。從空入假破偏空。至十迴向中。學不假不空一切智伏無明。登地得一切種智。若至等覺一時斷煩惱及習。若不明等覺。只十地斷煩惱習也。是以三觀相扶(云云)若瓔珞明十信十住為習種性。十行為道種性。十迴向為性種性。十地聖種性。等覺性。妙覺性。略則七位廣說五十二位也。依涅槃五行十功五味。半滿次第。相扶始自凡夫得預修學。具有別圓界內界外。四四諦意。菩薩住堪忍地。鐵輪位中修生滅四諦。十住中修無生四諦。十行中修無量四諦。十迴向中修相似。無作四諦。登地見中。得一切種智。五行十功。間藏通云何得入涅槃中修學耶。答涅槃扶律而說故名贖命。若別圓有法身慧命。何須贖命贖命。意在藏通灰斷之命。令得法身常住也。問三藏生滅慧。云何贖成常住慧。答今涅槃引藏通中昔日灰斷不明佛性。今俱引見佛性。當知三慧被決不同。先曰若論戒則五支諸戒小乘所無也。若論定從八背捨。十信中伏通惑住堪忍地。教化眾生豈同二乘。問何以得知答。一以義推可見二。以聲聞相異問。別教登地猶用界內通。名名四依義何。意不用界內方便耶。答即得用既以通名名斷道。何意不得用方便伏道暖等位耶。又復佛法名教。通用小乘名教在方便中尚用大乘。方便道見諦斷道何意不用耶。所言別教其義有八。謂理教智斷行位因果(云云)。理別者。三諦之理。理隔不融信而修之。從淺至深歷別有異。從淺與後別。深與前別。當體間隔。是名理別。教別者。佛日先照菩薩。二乘聾瘂。豈況凡夫瓔珞仁王。地論。攝論不明界內故凡聖異聞。大論明一與聲聞共說。二不共說。不共說即教別也。大經五行不融。大品三慧屬三人。釋論釋之實是一法。為向人說令易解故。三慧為三。如一時說三相此即教別也。智別者。圓意難顯。要假方便然後可見。如因作入無作因。無常以入常外人難因無常果云何常。佛答汝因是常而果無常。何故不聽我法中因無常而果是常(云云)。別菩薩欲學常住佛性。先修無量四聖諦。後觀諸法實相中道。佛性不生不滅。不垢不淨。次第梯隥先觀空。次學恒沙佛法。後開如來藏。次第修三眼三智。是名智別斷惑別者。如無量義云。眾生欲性無量。欲性無量說法無量。說法無量故藥病無量。藥病無量故通塞無量。分別校計生滅無生滅。無量無作苦集滅道皆無量。覆如來藏藏闇故造作二十五有業。受諸生死。愍此長夜發菩提心。興四弘誓自脫無量繫縛。亦脫眾生無量繫縛。是名斷惑別行位因果等別可知也。問無作既勝。何不緣無作發菩提心。答別家以無作是果。果不通因故。非發心正意。意者緣無量發心。至果方成無作耳。問若爾初地已得無作。何意不緣發心耶。答初地分得妙覺時乃究竟。例如三藏初生滅果方無生。通則不爾。發心即觀無生。別人初緣無量後乃無作。圓人發心初則無作大意竟(云云)。二停心者。前三藏數息不淨等。停心疎遠事偽。通以觀息不生不滅。停心即事而理近密真。今別教以持戒之根本。若我住世無異此也。即佛依此而住即僧雖爾。望於三藏是密是真。望於實相非近非密非真非理。與前別後別。居季孟之間。此義可知(云云)。大經云。菩薩作是思惟。出家間曠猶若虛空。一切善法因之增長。在家逼迫猶如牢獄。一切惡法因之而生。往詣僧坊聞佛有無上道。無上正法。大眾正行即求出家。佛是非果之果人也。無上道是慧。聖行正法是定。聖行大眾是戒。聖行此是非因之因也。菩薩受持時如秉浮囊度於大海。爾時愛見羅剎來乞浮囊。若全若半若手若指若塵。令汝安隱得入涅槃。謂稱情暢樂名涅槃。鈍使造惡多墮三塗。利使執見破戒亦墮三塗。或執見修善多牽天上。久後還墮。若不隨愛見能生五支諸戒。一根本業清淨戒。謂四重也。二前後眷屬餘清淨戒。前後是方便偷蘭遮等。餘是諸四篇等也。非諸惡覺覺清淨戒。定共戒也。護持正念念清淨戒。道共戒也。迴向菩提大乘戒也。後有九種與釋論十種相似。一清淨戒謂受得清淨也。二善法戒。謂動不動皆毘尼也。若護持不犯生止行兩善謂法也。三不缺戒。謂五篇不破也。四不析戒。析假入空體假入空皆道共戒也。五大乘戒。即菩薩初信心。經云。汝等但發菩提心。則出家禁戒具足也。六不退戒。即十住不退也。七隨順戒。對十行隨道戒也。八究竟戒。九迴向戒。斷界內正習也。十具足諸波羅蜜戒者。登初地乃至等覺也。於一戒中具足爾許法門。即是別家停心如前數息。身命之要。今戒為法本道之根源。故以戒為停心也。菩薩雖信佛法。常住之理內解分明。猶自覺觀不住是直而非善。爾時更學定聖行停心。即共念處也。依經即是隨息停心。此知阿那出息入息。繩長知長繩短知短。元治覺觀發根本淨。特勝通明等。淨如開倉見穀粟。經云。復有梵行。謂見身中三十六物是修念處實觀也。次不淨觀治貪欲。經云。復有聖行。謂除却皮肉。諦觀白骨一一節間有我不耶。作此觀時即見骨中青黃赤鴿。色是背捨欲界定相四色轉明。心與色青合。故一切皆青。餘亦爾。是未到地相。爾時不壞內色不壞外色。內外俱不滅色相。以是不淨心觀內外色。即見額上骨中八色。光明煜煜而出照天下。即初禪覺支相。聲聞但有光不見。佛菩薩多修念佛見佛。或為說法。即初背捨。初禪攝內無色相。以是不淨心觀外色者。內滅却骨人以不淨心觀外色。外色有二。一身外之色即是死屍等。二骨人所放八色光明。是界外之色。所以須觀者。去欲界近用以防過。故界內色外色皆不淨。故言以不淨心觀外色。若作修家方便。自有觀法滅却骨人。今但言證法見骨人。自然消磨不見。但有八色及外不淨。故言內無色外觀色。此骨人滅時即有未到地相。亦是初禪謝。二禪內淨起。起時八色一陪更明。青黃赤鴿非復前比。亦有內淨喜樂一心。四支不同根本。特勝通明中是為二背捨二禪攝也(云云)。三淨背捨身作證時是三禪相。舊云。三禪無勝處。四禪無背捨。釋論明淨背捨身作證。三禪徧身樂得為證。四禪無樂。何所為身作證。成論人以三禪共為一淨背捨。今用三四兩禪。從容共為一淨背捨無嫌。三禪身證為淨背初門。成就在第四禪。第四禪具足勝處也。何故言淨。大論云。緣淨故淨。八色是淨。法未被練不得淨。今三禪四禪法。起來觸此八色為作淨緣。三四禪等此是色界極淨之色。用此為緣故言緣淨觸。八色更淨故言緣淨是樂。遍身受故知是三禪中淨有四義。三如前兩背捨即是緣淨故淨此意也。四空四背捨無色更無別法但以空無相心修。若凡夫人自地地愛染。聖人深心智慧利直去不迴。故名背捨。問舊云。此無別法但以無漏修此可然。前何意無別法。不可指舊禪為別法。不可指邪禪鬼定外道。事為別法(云云)。今次四禪得修若不得禪。作觀不成設修。雖不發無漏亦名修背捨。而不名解脫。若有宿習發此何嫌。但滅受一背捨不得無漏修則不成。故不論發宿習也。九次第師子超越等。三藏中無有凡夫修得此定。大乘或有(云云)。次大不淨。亦名大背捨。良以。假想厭力小。若假想厭背大。皆由緣處廣狹。若觀骨人不淨除却皮肉。或觀一屍一兩城邑聚落等所有正報。故言小不淨小背捨。若大不淨。絓是依報國土。錢財穀帛山川林園。江河池沼大地一切色法悉皆不淨。蟲膿流出臭腥流潰。山如聚膿。河海穢濁。衣服如臭屍皮。飲食皆蟲汁。大經云。觀好美羹作穢汁想。飯如蟲聚。宅如塚墓。大地無可愛處。若幻術誑人今神通得法道理。故酥蠟金鐵遇暖則流。遇冷氷結。凡夫遇淨緣成淨。遇不淨緣便不淨。達此道理得其轉變。良以。昔曾修得今發宿習。故大地依正悉是不淨。初學乍有興廢。數習成性任運不淨。譬如鑽火發不擇薪。乃至江河乾竭。此觀亦爾。初止一屍二屍一兩聚落。若成大勢一切依正無非不淨。故言大不淨觀也。又福人感色淨。又人心著淨重於穢輕。破此大著皆為不淨。不可定執。山河國土而言為淨。如僧護見地獄。一百二十五所。所見大地是身為他所耕。叫喚苦惱。是名田地獄。又見身是樹眾苦競集。宛轉呼咤若山若屋。衣裳浴室房法事等悉皆受苦。何者昔觸境生著起愛。今觸境穢惡受苦。今為轉此愛染修大不淨觀。破淨顛倒亦名大不淨大背捨。若凡夫所修八禪。但除下地不能除自地。佛弟子所修能除下地亦除自地。未是無漏不能除上。地若無漏緣通則自地下上皆能除也。若內觀骨人外觀色名初背捨。初禪攝若。內無色外觀色外。八色正依皆不淨時名二背捨。二禪攝。此兩背約依正判大小。若三禪入淨背捨則不論。何者根本是小所得。不淨成小背捨。若根本是大成大背捨。乃至四空滅受例如此(云云)。若約兩不淨為勝處。還依依正判大小。若約多少好醜成小勝處。亦約依正。多少好醜成大勝處。所以厭背心未能轉變自在。勝處更來熟之。一屍少二屍多。十少百多一國少大千多。衣食多少亦爾。初未能多少。少習既成即能多。今發還爾。若好若醜者。此約兩報為好醜。端陋慧愚富貧貴賤。而論好醜。好醜皆不淨。此亦小不淨耳。大則好山惡山好國惡國好醜皆不淨。此則大也。次依正俱醜骨人所放八色為好。此兩俱不淨者而名好醜。此為勝處。初禪攝。若內無色外觀色。若多若少若好若醜。勝知勝見二禪攝。雖無骨人。而外有八色。復有依正。若多若少好醜如前(云云)。勝知勝見者。了此心於色不為色所縛。心能轉色故言勝知勝見。淨不淨等皆於己心能得自在觀解成就故言勝知勝見。行者如此觀勝之時。豈更貪世己身尚不惜。何容貪他。上古賢隱推位讓國。還牛洗耳。皆昔經成此。今於五欲無復染意。若不得此心貪之至死後。四勝處在四禪中。三禪味樂多不能轉變。於聲聞法如此。菩薩豈無勝處耶。大論云。青黃赤白。瓔珞云。地水火風。此亦無在。四色是名地水是其體。此中但多少轉變無好醜。何以故。內外色盡故。但八色流光故無好醜。四勝處在第四禪中。十一切處亦在四禪中。初禪覺觀多。二禪喜動三禪樂動。不得廣一切處。唯此不動念慧則能一切處。以一青遍十方皆青。餘色亦如是。若一切入者。將一青色入一黃色遍一切處。一黃入黃亦遍一切處。而青黃不失。餘色相入亦如是為一切入。此是內心所放八色遍一切處。那言取少樹葉為緣遍一切處。若內心無此力外不能遍。不應取外色為緣也。大論取優鉢羅華者。為人不解借外諭內。不可以諭為是。亦有此義。若通明觀中無骨人不放八色。是時修八解脫。借外為緣可爾。今不壞法人有八色自不用之。取外樹葉此不成義。今不用(云云)。次明菩薩修緣念處。於依正中轉變自在具諸波羅蜜。慳心既破尚不惜身。何得為身貪求他物是名檀。得是觀時終不為。此依正。偷殺妄語。危他自安。順理行心名尸。若彼觸己終不生瞋。發言動身口加報。是名忍辱。終不倚此不淨生身。懈逸耽著恣情以自穢雜。是名精進。善巧方便四隨得所。所觀調適念慧現前。或不淨背捨勝處神通變化。願智熏修絓是諸禪。於中轉變得成三昧。百千變化一切道一切定。皆在此禪而得具足。是名為禪。作此觀時身受心法。非因非果非世出世。若苦集滅道悉皆不淨。能觀所觀一切諸法皆不可得無所有故。畢竟清淨無一可得。不生不滅。名般若波羅蜜。是名於勝處中轉變為一切法門。是心定故隨意自在。隨作隨成勝處之觀。如好馬能破前陣。復能調制其馬。欲去欲住迴轉自在。作諸法門亦復如是不可窮盡。是名菩薩於四念處修勝處觀。觀中廣修諸法。悉於勝處修習。若發宿世善根時。亦於勝處中發。是時觀淨無魔入壞此法。何以故。心得自在。無障礙故。作於心師心使於魔。魔不能破心也。行四三昧人多轉入五種佛子之位。或即入五品弟子之位。何故爾。並是助道力大。大助開門入清涼池劑。此是觀禪發相也。若九次第定師子越越等。有二位依三藏。阿那含人得無漏。心地調柔方能修九定。凡人修不得。大乘人修習者。如發心二不別。別教菩薩。歷別修習但不取證也。若案經前有持戒對數息。次有不淨觀。一一節間求我不得。即對界方便。光中見佛即是念佛停心劑。此是性念處對四停心也。次修緣念處觀。學四無量心。修法緣慈定分明開發觀法無我不可得故是界方便。觀四無量心者。通論慈悲始終皆有無緣即以實相為慈。慈即如來。慈即解脫。慈即法身。此乃實相之理無緣之慈。不修眾生法緣之慈。不修眾生法緣事慈。正修無緣大慈事慈自發。應須識知所言事慈者。即眾生緣慈發有兩義。一發此慈熏定。定法轉深因此慈定即發根本。二者或先得欲界。或得未到地。或得根本。於根本中有慈。亦言發此慈一切眾生得樂之相。無怨無惱。歡喜稱心適意。或得人中樂。或得天中樂。若修得慈定分明想其得樂。無一眾生而不得樂。此名慈心定。但此定緣眾生有三種。若緣親人得樂名為廣。緣中人得樂名為大。緣怨人得樂。與親人等名無量。又緣一方眾生得樂名為廣。緣四維名為大。緣十方名無量。此定有兩。一隱沒。二不隱沒。若緣眾生得樂。心中明淨決定所緣之處。實不見此眾生得受於樂。但想而已。是為內不隱沒而外隱沒。自有內心明淨作得樂想。而外所緣十方眾生。分明見其得樂。或得人中。或得天中。其相分明。是名內外不隱沒。若慈定中。見三種人得此樂相後。始復發根本五支。五支功德倍勝根本。如砂糖石蜜和水。豈方單冷悲喜捨。附定起亦如是。菩薩修此禪定內思力強故。住堪忍地。在十信位。中靡所不作。故迦葉問。菩薩有緣得破戒不。答有緣亦得。如仙豫殺五百。施甘露鼓十劫之壽。乃至為眾生地獄(云云)。次性共念處。合修生滅四諦。調心探觀無生四諦助伏見惑。至斷見時還用無生四諦斷。故大經云。苦是逼迫相。集是能生相。滅是寂滅相。道是大乘相。如三藏中。要須禪助伏見惑。暖法方得發。今亦如此。菩薩知此惑障深重。不可即斷。借生滅方便發十住暖法也。問十住十信中退不。答經明六心退七心不退。問別教只用此戒。與聲聞異不。答雖同而異。菩薩戒具足五支及究竟諸波羅蜜。二乘不能究竟。或身智俱亡入無餘灰斷。問禪復若為。答聲聞法中斷欲界方得修初禪。菩薩不爾。於十信修共念處觀。學背捨安忍成就。為眾生修一切護持正法。畏於二乘道如惜命者。二乘豈能如此。菩薩修十信。初心即具十行。經云。十法為道。一信有十。十信有百。乃至十地只是十法。但一受不失勝者受名耳。四念處亦如此。只是觀解轉深。名轉勝。即是別家乾慧地初賢位。問此十信與圓十信云何。答圓伏無明見思自盡。六根清淨皆能互用。故言若干種一時皆悉知。身如淨明鏡能現諸色像。唯獨自明了餘人所不見問別與通十觀若為。答通用十法傳傳簡別。若三藏十法。止破外道成三乘人。外人不知暖法人所行處。況有十法。通教十法異三藏。三藏後心亦不知通家初心。通家初心亦不知別教初心。況後心耶。別教十法異者。一善識正因緣。無明佛性之境。通教但識無生真諦幻化境耳。二真正發真正。無量四聖諦。心求常住佛果。能度法界眾生。通家只發心緣無生四真。令得有餘涅槃。度界內眾生。三止觀調適者。止成一切禪。觀成一切種智。通家但通三乘共止觀。願智頂禪耳。四破法遍者。破界內界外法。次第遍。通家止破界內二諦遍耳。五善識通塞者。如來藏顯為通。取相塵沙遮障為塞。通家只約四諦見愛中論通塞耳。六三十七道品調適者。大經云。修無量三十七品。是大涅槃因。通家但是偏真。小涅槃因耳。七善修助道者。修十波羅蜜。一切萬行恒沙佛法。開三脫門。通家但開四諦。助三脫門耳。八善識。五十二地七位廣略皆知。通家只三乘共十位耳。九安忍強軟兩賊者。忍法界眾生。二十五有。有空強軟。通家只忍愛見為強軟耳。十順道法愛不生者。於大涅槃不生貪著。況小涅槃。通家守果愛小涅槃。是生死貪著故。如此分別十法大異。又具十番觀門。入十信成堪忍。地上菩薩位亦可以十法對十信。菩薩修三種念處發諸境界種種諸法。或真或偽或益或損不出於十。十者謂陰界入。煩惱病患業相魔禪見慢二乘菩薩等今不委釋。如彼具明。若不頂墮得入初賢位。問別教六即如何。答中道佛性為理即。解五十二地。文義通暢無礙名字即。十信為觀行即。三十心為相似即。登地至等覺為分真即。妙覺為究竟即也。第三念處觀者。遠緣如來藏理。其理難明而假方便。真實得開。至如三藏通教。用世間方法世間行人五種七種。以為方便。別教以出世方法出世行人三十心等。以為方便。譬如鑽火暖在前出。亦如入海先見平相。法華。以無漏為涅槃相。當知析假是三藏方便。體假是無生方便。析體無量是別方便方便性念處。顯真實性念處。方便共念處。顯真實共念處。方便緣念處。顯真實緣念處。生滅無生滅無量。皆是別家方便。方便若成可稱火相平相。方便不成無暖無平大海。難得其觀。云何初以五停心遮煩惱風。善直成就慧燈照了。陰身不淨。五種穢惡。受有百八。悉皆是苦。介爾違順念念無常。善中無我。惡中亦無我。非善非惡何處有我。別相總相循環宛轉寂入涅槃。此觀成時開五停成十信。亦名外凡。亦名乾慧地。亦名善有漏五陰。能伏界內淨等四顛倒。帖然不動。聲聞厭苦欲速涅槃。菩薩不爾。捨生滅四諦觀。正修無生四諦觀。觀苦本不生。不生故。不滅。不生故不有。不滅故不無。不常不斷畢竟清淨。淨若虛空尚無有苦。云何顛倒受想行識亦復如是。是觀成時進入十住。入理解心名為內凡。亦名暖法亦名不有漏亦無漏。約界內名亦無漏。約界外名亦有漏。故名似解十行十迴向。似解亦漏無漏。登地乃名無漏。正用無生四諦慧。斷界內見思。故大經云。菩薩解苦無苦而有。於真三諦亦如是。故云入理般若名為住。有二種般若。若發中道是圓般若。若發空是偏般若。於界內為真於界外為假。亦名一品相似中道。論其所斷。斷界內通惑盡。與通七地齊。亦得界外相似慧眼。故須菩提云。我從昔來所得慧眼。未曾得聞如是經典。即此義也。又斷界外上品塵沙。又伏無明。猶是暖法內凡也。地人以五佛子。謂四果。支佛開五為十。對十住。今不爾。大論云。先於五佛子果人中歎。今何故獨歎菩薩。答聲聞諸菩薩未得果。大乘菩薩得果。故獨歎菩薩。今不用前五佛子對十住。若欲作者。取法華五品弟子。開五品為十。對十信。故仁王云。十善菩薩發大心。長別三界苦輪海。十善即十信。十信尚斷惑。況十住耶(云云)。若欲前進。應捨無生四諦正修無量四諦。無明與法性合。起無量取相。感無量生死。無量塵沙招無量果報。無量無明受無量報身。則有色受想行識。皆是苦諦。無量受陰所有煩惱皆是集諦。無量能觀之智皆是道諦。無量集盡苦除皆是滅諦。如是無量根性。無量藥無量授藥法。無量方便。菩薩為此而起大悲。發四弘誓。未度界內外五陰。乃至餘有一生在者皆令得度。未解通別見思四諦塵沙無明者。皆令得解。未安偏道者。並令得安。未入小涅槃者。皆令得入。常樂我淨四德具足。修是觀時進入十行。從理進趣。方修一切眾行。故名為行。亦名登頂。斷界外中品塵沙。得界外相似法眼。見恒沙佛法相似如來藏(云云)。若進入十迴向者。應捨無量四諦。正觀無作四諦。云何觀初從有門觀佛性。但無明重故不見。大品云。諸法如是有。如是無。所以是事不知名曰無明。無明覆心不見佛性。四門俱塞巧用四隨。四門俱開。門雖有四。只是不二法門也。觀此無明。為從無明生。為從法性生。瓔珞及地論皆解云。從法性生。攝論云。從無明生。依阿黎耶識起。此識是無記。如地有金土。依染如土。依淨如金。故言依他也。黎耶識依業生。故言依他也。若他依者。六識所起善惡業。六識謝滅種子。依黎耶攝持得生。故名他依。彼論偈言。此識無始時一切所依止。三藏學士述難小乘人云。汝六識中起善惡業。六識謝過。善惡亦應隨滅。若滅現不得起。若不滅無。黎耶依何攝持。今還難之。汝偈道他依汝那道依黎耶。黎耶是無明。客法為他法性是本。法為自。若法性為自。黎耶成他。但依地何處有自。若他等是客法喚六識為他。何意不得喚黎耶為他。又難六識依黎耶六識為他。黎耶依法性黎耶亦是他(云云)。若黎耶他是自性。自性應是他。如此定時。隨彼意答。若自若他俱被破耳。問一切善惡從無明生。法性生無明。法性共生為離無明。法性生法性生是自生。無明生是他性生。無明法性合故生是共性生。離無明離法性生者。是無因生。諸法不自生。亦不從他生。不共不無因。是故說無生。無生說生。假生非生。但有名字是字不住。亦不不住。是字無所有。故無明為自。法性為他者。亦作此破(云云)。師云。雖四句不立。而人多執共生。譬如眠法與眠心合即生眠。眠故有無量夢事起(云云)。無明與法性。合生無量六道事。六道事皆從無量煩惱生。又生無量不思議塵沙煩惱。起無量界外事。菩薩修四念處。尋此無量煩惱。無量事相依無明起。若得無明即得法性。得法性故見佛性。若通教只尋六識。如幻如化即空之觀。但斷枝條。不尋根本無明。不見如來藏。以不見故不得無明不得法性。不得無明不得法性故。不見佛性。如尋夢得眠。不得眠心。良由六識中觀淺。但是化城止息。不能深觀。如來藏恒沙佛法。菩薩深觀如來藏。破無量取相。破無量塵沙。破無量無明。破無量身相。破無量受相。無量心相。無量法相。識無量病相。知無量藥。作此觀時即入十迴向。迴因向果迴事向理。迴己濟他故名迴向。此位正是解行終心。麁惑已融似中慧淨。斷界外下品塵沙。伏無明轉強。如向山趣前漸易見。相似中道見恒沙佛法。斷恒沙煩惱入相似是自行。出界假是化他。他持解自性禪。是三十心位。未至初地大經明初依之人。具煩惱性。能知如來祕密之藏。未得第二第三住處。正是三十心位。又地持明三十心為三分。一觀分。二止分。三二分同類。正是地前方便道中。修三種念處。觀分是修性念處。止分是修共念處。二分同類。是修緣念處也。相似中道觀。於一剎那頃。真解開發。登於初地。斷一品無明。得一分無作。四諦解五行。成就諸功德滿。若通對位。一一位中各有三種念處。若別對者。十住修性念處觀。十行修共念處觀。十迴向迴別向圓。修緣念處觀。至初地。三種念處。分成就。若對大品。欲以道慧。當學般若對十住。性念處位。欲以道慧。具足道種慧對十行。共念處位。欲以道種慧。具足一切智。對十迴向緣念處位。欲以一切智。具足一切種智。對十地位。一往如此。若登地中道顯時。真性法身。分成就一切禪。一切禪有三。一現法樂禪。二出生三昧禪。三利益眾生禪。登初地時。名味皆轉觀分轉。名現法樂禪。能生十力種性。三摩跋提破無明。法身顯現佛性。一法界一切法界。一切法界一法界。非一非一切。二諦自在。能百佛世界作佛。諸佛加之。能為十地菩薩說法。菩薩不諦謂是真極。法華中佛加聲聞。為菩薩說法。諸佛子等從我聞法佛為授記。汝於來世當得作佛。諸聲聞尚爾。況加諸菩薩等。色心神通相好光。天動地形聲兩益。法眼開朗知眾生根。有機即應善巧分別。猶如虛空不可窮盡。聞說法者皆得道果。此是觀分。亦是觀身內。法性理顯名性念處力也。止分轉。名出生三昧禪。出生百八三昧。普現色身。名三昧王。一切三昧悉入其中。住首楞嚴修治。於心猶如虛空。能一法門一切法門。一切法門一法門。非一非一切。無礙自在。破無明顯真我性。十波羅蜜。諸陀羅尼門。如來藏海理內之事。皆悉明顯。若化眾生。假作名字。說種種五陰。破種種顛倒。說種種法藥。破種種病。作無量醫王。應病與藥令得服行。皆令悟入菩薩正位。是名檀波羅蜜。以施眾生。故經言。有法門名無盡燈。即此意也。下九波羅蜜例爾。彼解十波羅蜜對十地。初檀滿但是約位耳。直於禪中修。具百波羅蜜觀法界。神通遍照。法界一切眾生。眾生蒙光。罪垢煩惱皆悉除滅。是名止分。亦是共念處力(云云)。二分同類。以修緣念處觀。得法界緣起。以無緣慈悲修身。赴機得如來一身。為無量身。無量身為一身。非一非無量。自在能現十法界像。處處應現。往只同是一五陰。用有強弱。界內力弱。只見偏真。界外力強能見圓滿。今時三種念處。具足三德。性念處顯為法身。共念處顯名摩訶般若。緣念處顯名解脫。所調伏眾生之處名為解脫。復次亦以性念處為般若。共念處為解脫。緣念處為法身。法身即法性。見法性即見佛性。即得中道。得中道即得菩提。得菩提即住大涅槃。即得諸佛法界。法界即法身。法身遍法界用故住大涅槃。種種示現三種念處名三點。不縱不橫為大涅槃。得色解脫。受想行識五種涅槃具二十德。名四念處。坐道場轉法輪。若圓為雙樹。非偏非圓中間入涅槃。諸行功德莊嚴。名常樂我淨。是稱歎新醫。從遠方來曉八種術。遠方者。從法身地。起慈悲誓願應眾生。眾生根緣不同。是以現種種身。說種種法。法華云。長者驚入火宅。為度眾生生老病死憂悲苦惱愚蔽三毒之火。教化令得三菩提(云云)。登初地時。得二十五三昧。凡十番破二十五有。破二十五空。破二十五無明。得無畏地。不畏三惡四趣有邊。不畏聲聞緣覺空邊。不畏大眾威德。二邊中間皆不畏。以修性念處故(云云)。得自在地。若至地獄不受熾然碎身等苦。至一切處無一切苦。能以須彌入芥子。芥子含須彌。毛孔注滿四海。海內一毛孔。以修共念處力(云云)。得二十五三昧。一切三昧悉入其中。一切事一切理。皆無所畏。皆自在皆名王三昧。以本修緣念處故。初地既如此。從二地乃至妙覺。可以意知。不俟更說。當知四念處。有如此大功德力。何況後諸法門耶。有眼有意者。自當耽味。何俟囑耶。 khai chương vi tam 。nhất đại ý 。nhị ngũ đình 。tam niệm xứ 。đại ý giả 。tứ cú tuy lược 。võng La khánh tận nhược/nhã tuyệt nhược/nhã thuyết 。nhược/nhã thế xuất thế dĩ như thượng biện 。kim y bất sanh sanh nhi minh biệt dã 。trung luận danh giả danh tức thử cú dã 。biệt gia tứ môn thả chỉ Đại 。Kinh vân Phật 。tánh như ám thất bình bồn tỉnh trung thất bảo hữu môn dã 。chúng sanh Phật tánh do như hư không 。tất cánh thanh tịnh vô môn dã 。thí như nhũ trung diệc hữu lạc tánh 。diệc vô lạc tánh diệc hữu diệc vô môn dã 。Phật tánh phi không phi hữu đệ tứ môn dã 。tuy liệt tứ môn nhược/nhã thuyết nhược/nhã hạnh/hành/hàng 。đa dụng diệc hữu diệc vô môn dã 。vấn hữu môn khả minh Phật tánh 。không môn vân hà hữu tánh phục lạm thông gia 。đáp biệt giáo thị bất đãn không 。sở dĩ đắc kiến Phật tánh 。thông gia đãn không cục bất đãn không quảng quảng cục 。vân hà tướng lạm chúng Kinh chư môn 。liệt vị vị số tăng giảm 。hoa nghiêm sơ vô thập tín 。hậu vô đẳng giác 。ư thập trụ trung đa minh viên nghĩa 。ư đăng 。địa trung đa minh biệt nghĩa 。nhược/nhã trụ/trú nhược/nhã địa giai thuyết giới ngoại hạnh/hành/hàng vị bất ngữ giới nội (vân vân )。phương đẳng tiền phần đối duyên 。tán thuyết đắc đạo nhi dĩ 。vị luận địa vị 。chí anh lạc tổng kết giai cấp 。minh ngũ thập nhị địa 。tiền hậu số chỉnh giới nội 。diệc phân minh chư Bát-nhã tiền phần 。diệc đối duyên tán thuyết diệc vị hữu giai thứ 。thắng Thiên Vương đãn minh Thập Địa 。tiền vô tam thập tâm 。hậu vô đẳng giác 。tân kim quang minh vô tiền vô hậu đãn minh Thập Địa 。nhân vương Bát-nhã 。minh ngũ thập nhất vị 。vô đẳng giác 。thôi chư Kinh ý như quân sư đãng khấu cánh 。phương tự huân lao 。định kỳ tước lộc 。sở dĩ tiền tán hậu kết/kiết 。vấn Pháp hoa thị hậu Kinh na bất minh vị 。đáp tiền minh nhất bộ chi tiền hậu 。Pháp hoa thị nhất kỳ chi hậu 。lương dĩ 。anh lạc kết/kiết chư phương đẳng nhân vương kết/kiết Bát-nhã cánh 。Pháp hoa tại hậu bất minh thứ vị 。đãn quyết liễu chư quyền nhi nhập ư thật 。Niết-Bàn diệc bất minh thứ vị 。đồng khai Phật tánh nhập bí mật tạng 。đãn địa nghĩa thâm vi phi Thánh chứng bất liễu phàm hạ mạc tri 。đối duyên tăng giảm tùy ky quảng lược xuất một nghi nhĩ 。đãn thuận Phật ngữ y tu-đa-la 。bất đắc chấp thử ha bỉ 。các hưng tránh cạnh phi pháp hủy nhân vu Phật báng điển (vân vân )。Nam nhạc sư 。thích Đại phẩm tam xứ minh vị 。sơ tứ thập nhị tự môn sơ a hậu trà 。giai cụ nhất thiết pháp 。phán chúc viên giáo tứ thập nhị vị dã 。thứ minh sơ địa tu trì địa nghiệp 。nãi chí đệ thập tu trì địa nghiệp 。phán chúc biệt giáo vị 。hậu minh kiền tuệ địa nãi chí Phật địa 。phán chúc thông giáo vị 。thử thâm đắc Kinh ý văn nghĩa lãng nhiên 。nhiên Phật nhất kỳ chư Đại Nhật kinh 。môn môn bất đồng vị vị số dị 。hạnh/hành/hàng nhân thải dụng các dị 。nhược/nhã luận số chỉnh tu y anh lạc 。nhược/nhã phù tam quán thứ đệ 。tu y Đại phẩm 。nhược/nhã phàm phu đắc 。dự tu y Niết-Bàn số chỉnh khả giải 。phù tam quán giả 。dục dĩ đạo tuệ cụ túc đạo chủng tuệ 。đương học Bát-nhã 。dục dĩ đạo chủng tuệ cụ túc nhất thiết trí 。đương học Bát-nhã 。dục dĩ nhất thiết trí cụ túc nhất thiết chủng trí 。đương học Bát-nhã 。dục dĩ nhất thiết chủng trí đoạn phiền não cập tập 。đương học Bát-nhã 。sơ ngũ phương tiện phục kiến tư tùng giả nhập không quán 。thập trụ thị đạo tuệ đoạn kiến tư 。tùng không nhập giả học đạo chủng tuệ đoạn trần sa 。nhược/nhã tùng giả nhập không phá biến giả 。tùng không nhập giả phá thiên không 。chí thập hồi hướng trung 。học bất giả bất không nhất thiết trí phục vô minh 。đăng địa đắc nhất thiết chủng trí 。nhược/nhã chí đẳng giác nhất thời đoạn phiền não cập tập 。nhược/nhã bất minh đẳng giác 。chỉ Thập Địa đoạn phiền não tập dã 。thị dĩ tam quán tướng phù (vân vân )nhược/nhã anh lạc minh thập tín thập trụ vi tập chủng tánh 。thập hành vi đạo chủng tánh 。thập hồi hướng vi tánh chủng tánh 。Thập Địa thánh chủng tánh 。đẳng giác tánh 。diệu giác tánh 。lược tức thất vị quảng thuyết ngũ thập nhị vị dã 。y Niết-Bàn ngũ hành thập công ngũ vị 。bán mãn thứ đệ 。tướng phù thủy tự phàm phu đắc dự tu học 。cụ hữu biệt viên giới nội giới ngoại 。tứ Tứ đế ý 。Bồ-tát trụ kham nhẫn địa 。thiết luân vị trung tu sanh diệt Tứ đế 。thập trụ trung tu vô sanh Tứ đế 。thập hành trung tu vô lượng Tứ đế 。thập hồi hướng trung tu tương tự 。vô tác tứ đế 。đăng địa kiến trung 。đắc nhất thiết chủng trí 。ngũ hành thập công 。gian tạng thông vân hà đắc nhập Niết Bàn trung tu học da 。đáp Niết-Bàn phù luật nhi thuyết cố danh thục mạng 。nhược/nhã biệt viên hữu Pháp thân tuệ mạng 。hà tu thục mạng thục mạng 。ý tại tạng thông hôi đoạn chi mạng 。lệnh đắc Pháp thân thường trụ dã 。vấn Tam Tạng sanh diệt tuệ 。vân hà thục thành thường trụ tuệ 。đáp kim Niết-Bàn dẫn tạng thông trung tích nhật hôi đoạn bất minh Phật tánh 。kim câu dẫn kiến Phật tánh 。đương tri tam tuệ bị quyết bất đồng 。tiên viết nhược/nhã luận giới tức ngũ chi chư giới Tiểu thừa sở vô dã 。nhược/nhã luận định tùng bát bối xả 。thập tín trung phục thông hoặc trụ/trú kham nhẫn địa 。giáo hóa chúng sanh khởi đồng nhị thừa 。vấn hà dĩ đắc tri đáp 。nhất dĩ nghĩa thôi khả kiến nhị 。dĩ Thanh văn tướng dị vấn 。biệt giáo đăng địa do dụng giới nội thông 。danh danh tứ y nghĩa hà 。ý bất dụng giới nội phương tiện da 。đáp tức đắc dụng ký dĩ thông danh danh đoạn đạo 。hà ý bất đắc dụng phương tiện phục đạo noãn đẳng vị da 。hựu phục Phật Pháp danh giáo 。thông dụng Tiểu thừa danh giáo tại phương tiện trung thượng dụng Đại-Thừa 。phương tiện đạo kiến đế đoạn đạo hà ý bất dụng da 。sở ngôn biệt giáo kỳ nghĩa hữu bát 。vị lý giáo trí đoạn hạnh/hành/hàng vị nhân quả (vân vân )。lý biệt giả 。tam đế chi lý 。lý cách bất dung tín nhi tu chi 。tùng thiển chí thâm lịch biệt hữu dị 。tùng thiển dữ hậu biệt 。thâm dữ tiền biệt 。đương thể gian cách 。thị danh lý biệt 。giáo biệt giả 。Phật nhật tiên chiếu Bồ Tát 。nhị thừa lung ngọng 。khởi huống phàm phu anh lạc nhân vương 。địa luận 。nhiếp luận bất minh giới nội cố phàm Thánh dị văn 。đại luận minh nhất dữ Thanh văn cọng thuyết 。nhị bất cộng thuyết 。bất cộng thuyết tức giáo biệt dã 。Đại Nhật kinh ngũ hành bất dung 。Đại phẩm tam tuệ chúc tam nhân 。thích luận thích chi thật thị nhất pháp 。vi hướng nhân thuyết lệnh dịch giải cố 。tam tuệ vi tam 。như nhất thời thuyết tam tướng thử tức giáo biệt dã 。trí biệt giả 。viên ý nạn/nan hiển 。yếu giả phương tiện nhiên hậu khả kiến 。như nhân tác nhập vô tác nhân 。vô thường dĩ nhập thường ngoại nhân nạn/nan nhân vô thường quả vân hà thường 。Phật đáp nhữ nhân thị thường nhi quả vô thường 。hà cố bất thính ngã pháp trung nhân vô thường nhi quả thị thường (vân vân )。biệt Bồ Tát dục học thường trụ Phật tánh 。tiên tu vô lượng tứ thánh đế 。hậu quán chư pháp thật tướng trung đạo 。Phật tánh bất sanh bất diệt 。bất cấu bất tịnh 。thứ đệ thê đăng tiên quán không 。thứ học hằng sa Phật Pháp 。hậu khai Như Lai tạng 。thứ đệ tu tam nhãn tam trí 。thị danh trí biệt đoạn hoặc biệt giả 。như vô lượng nghĩa vân 。chúng sanh dục tánh vô lượng 。dục tánh vô lượng thuyết Pháp vô lượng 。thuyết Pháp vô lượng cố dược bệnh vô lượng 。dược bệnh vô lượng cố thông tắc vô lượng 。phân biệt giáo kế sanh diệt vô sanh diệt 。vô lượng vô tác khổ tập diệt đạo giai vô lượng 。phước Như Lai tạng tạng ám cố tạo tác nhị thập ngũ hữu nghiệp 。thọ/thụ chư sanh tử 。mẫn thử trường/trưởng dạ phát Bồ-đề tâm 。hưng tứ hoằng thệ tự thoát vô lượng hệ phược 。diệc thoát chúng sanh vô lượng hệ phược 。thị danh đoạn hoặc biệt hạnh vị nhân quả đẳng biệt khả tri dã 。vấn vô tác ký thắng 。hà bất duyên vô tác phát Bồ-đề tâm 。đáp biệt gia dĩ vô tác thị quả 。quả bất thông nhân cố 。phi phát tâm chánh ý 。ý giả duyên vô lượng phát tâm 。chí quả phương thành vô tác nhĩ 。vấn nhược nhĩ sơ địa dĩ đắc vô tác 。hà ý bất duyên phát tâm da 。đáp sơ địa phần đắc diệu giác thời nãi cứu cánh 。lệ như Tam Tạng sơ sanh diệt quả phương vô sanh 。thông tức bất nhĩ 。phát tâm tức quán vô sanh 。biệt nhân sơ duyên vô lượng hậu nãi vô tác 。viên nhân phát tâm sơ tức vô tác đại ý cánh (vân vân )。nhị đình tâm giả 。tiền Tam Tạng số tức bất tịnh đẳng 。đình tâm sơ viễn sự ngụy 。thông dĩ quán tức bất sanh bất diệt 。đình tâm tức sự nhi lý cận mật chân 。kim biệt giáo dĩ trì giới chi căn bản 。nhược/nhã ngã trụ/trú thế vô dị thử dã 。tức Phật y thử nhi trụ/trú tức tăng tuy nhĩ 。vọng ư Tam Tạng thị mật thị chân 。vọng ư thật tướng phi cận phi mật phi chân phi lý 。dữ tiền biệt hậu biệt 。cư quý mạnh chi gian 。thử nghĩa khả tri (vân vân )。Đại Nhật kinh vân 。Bồ Tát tác thị tư tánh 。xuất gia gian khoáng do nhược hư không 。nhất thiết thiện pháp nhân chi tăng trưởng 。tại gia bức bách do như lao ngục 。nhất thiết ác pháp nhân chi nhi sanh 。vãng nghệ tăng phường văn Phật hữu vô thượng đạo 。vô thượng chánh pháp 。Đại chúng chánh hạnh tức cầu xuất gia 。Phật thị phi quả chi quả nhân dã 。vô thượng đạo thị tuệ 。Thánh hạnh/hành/hàng chánh pháp thị định 。Thánh hạnh/hành/hàng Đại chúng thị giới 。Thánh hạnh/hành/hàng thử thị phi nhân chi nhân dã 。Bồ Tát thọ trì thời như bỉnh phù nang độ ư đại hải 。nhĩ thời ái kiến La-sát lai khất phù nang 。nhược/nhã toàn nhược/nhã bán nhược/nhã thủ nhược/nhã chỉ nhược/nhã trần 。lệnh nhữ an ổn đắc nhập Niết Bàn 。vị xưng Tình sướng lạc/nhạc danh Niết-Bàn 。độn sử tạo ác đa đọa tam đồ 。lợi sử chấp kiến phá giới diệc đọa tam đồ 。hoặc chấp kiến tu thiện đa khiên Thiên thượng 。cửu hậu hoàn đọa 。nhược/nhã bất tùy ái kiến năng sanh ngũ chi chư giới 。nhất căn bản nghiệp thanh tịnh giới 。vị tứ trọng dã 。nhị tiền hậu quyến thuộc dư thanh tịnh giới 。tiền hậu thị phương tiện thâu lan già đẳng 。dư thị chư tứ thiên đẳng dã 。phi chư ác giác giác thanh tịnh giới 。định cọng giới dã 。hộ trì chánh niệm niệm thanh tịnh giới 。đạo cọng giới dã 。 hồi hướng Bồ-đề Đại thừa giới dã 。hậu hữu cửu chủng dữ thích luận thập chủng tương tự 。nhất thanh tịnh giới vị thọ/thụ đắc thanh tịnh dã 。nhị thiện pháp giới 。vị động bất động giai Tỳ ni dã 。nhược/nhã hộ trì bất phạm sanh chỉ hạnh/hành/hàng lượng (lưỡng) thiện vị Pháp dã 。tam bất khuyết giới 。vị ngũ thiên bất phá dã 。tứ bất tích giới 。tích giả nhập không thể giả nhập không giai đạo cọng giới dã 。ngũ Đại thừa giới 。tức Bồ Tát sơ tín tâm 。Kinh vân 。nhữ đẳng đãn phát Bồ-đề tâm 。tức xuất gia cấm giới cụ túc dã 。lục bất thoái giới 。tức thập trụ bất thoái dã 。thất tùy thuận giới 。đối thập hành tùy đạo giới dã 。bát cứu cánh giới 。cửu hồi hướng giới 。đoạn giới nội chánh tập dã 。thập cụ túc chư Ba-la-mật giới giả 。đăng sơ địa nãi chí đẳng giác dã 。ư nhất giới trung cụ túc nhĩ hứa Pháp môn 。tức thị biệt gia đình tâm như tiền số tức 。thân mạng chi yếu 。kim giới vi pháp bản đạo chi căn nguyên 。cố dĩ giới vi đình tâm dã 。Bồ Tát tuy tín Phật Pháp 。thường trụ chi lý nội giải phân minh 。do tự giác quán bất trụ thị trực nhi phi thiện 。nhĩ thời cánh học định Thánh hạnh/hành/hàng đình tâm 。tức cọng niệm xứ dã 。y Kinh tức thị tùy tức đình tâm 。thử tri A na xuất tức nhập tức 。thằng trường/trưởng tri trường/trưởng thằng đoản tri đoản 。nguyên trì giác quán phát căn bản tịnh 。đặc thắng thông minh đẳng 。tịnh như khai thương kiến cốc túc 。Kinh vân 。phục hưũ phạm hạnh 。vị kiến thân trung tam thập lục vật thị tu niệm xứ thật quán dã 。thứ bất tịnh quán trì tham dục 。Kinh vân 。phục hưũ Thánh hạnh/hành/hàng 。vị trừ khước bì nhục 。đế quán bạch cốt nhất nhất tiết gian hữu ngã bất da 。tác thử quán thời tức kiến cốt trung thanh hoàng xích cáp 。sắc thị bối xả dục giới định tướng tứ sắc chuyển minh 。tâm dữ sắc thanh hợp 。cố nhất thiết giai thanh 。dư diệc nhĩ 。thị vị đáo địa tướng 。nhĩ thời bất hoại nội sắc bất hoại ngoại sắc 。nội ngoại câu bất diệt sắc tướng 。dĩ thị bất tịnh tâm quán nội ngoại sắc 。tức kiến ngạch thượng cốt trung bát sắc 。quang minh dục dục nhi xuất chiếu thiên hạ 。tức sơ Thiền giác chi tướng 。Thanh văn đãn hữu quang bất kiến 。Phật Bồ-tát đa tu niệm Phật kiến Phật 。hoặc vi thuyết Pháp 。tức sơ bối xả 。sơ Thiền nhiếp nội vô sắc tướng 。dĩ thị bất tịnh tâm quán ngoại sắc giả 。nội diệt khước cốt nhân dĩ bất tịnh tâm quán ngoại sắc 。ngoại sắc hữu nhị 。nhất thân ngoại chi sắc tức thị tử thi đẳng 。nhị cốt nhân sở phóng bát sắc quang minh 。thị giới ngoại chi sắc 。sở dĩ tu quán giả 。khứ dục giới cận dụng dĩ phòng quá/qua 。cố giới nội sắc ngoại sắc giai bất tịnh 。cố ngôn dĩ bất tịnh tâm quán ngoại sắc 。nhược/nhã tác tu gia phương tiện 。tự hữu quán pháp diệt khước cốt nhân 。kim đãn ngôn chứng pháp kiến cốt nhân 。tự nhiên tiêu ma bất kiến 。đãn hữu bát sắc cập ngoại bất tịnh 。cố ngôn nội vô sắc ngoại quán sắc 。thử cốt nhân diệt thời tức hữu vị đáo địa tướng 。diệc thị sơ Thiền tạ 。nhị Thiền nội tịnh khởi 。khởi thời bát sắc nhất bồi cánh minh 。thanh hoàng xích cáp phi phục tiền bỉ 。diệc hữu nội tịnh thiện lạc nhất tâm 。tứ chi bất đồng căn bản 。đặc thắng thông minh trung thị vi nhị bối xả nhị Thiền nhiếp dã (vân vân )。tam tịnh bối xả thân tác chứng thời thị tam Thiền tướng 。cựu vân 。tam Thiền Vô thắng xứ/xử 。tứ Thiền vô bối xả 。thích luận minh tịnh bối xả thân tác chứng 。tam Thiền biến thân lạc/nhạc đắc vi chứng 。tứ Thiền vô lạc/nhạc 。hà sở vi thân tác chứng 。thành luận nhân dĩ tam Thiền cọng vi nhất tịnh bối xả 。kim dụng tam tứ lượng (lưỡng) Thiền 。tòng dung cọng vi nhất tịnh bối xả vô hiềm 。tam Thiền thân chứng vi tịnh bối sơ môn 。thành tựu tại đệ tứ Thiền 。đệ tứ Thiền cụ túc thắng xứ dã 。hà cố ngôn tịnh 。đại luận vân 。duyên tịnh cố tịnh 。bát sắc thị tịnh 。Pháp vị bị luyện bất đắc tịnh 。kim tam Thiền tứ Thiền Pháp 。khởi lai xúc thử bát sắc vi tác tịnh duyên 。tam tứ Thiền đẳng thử thị sắc giới cực tịnh chi sắc 。dụng thử vi duyên cố ngôn duyên tịnh xúc 。bát sắc cánh tịnh cố ngôn duyên tịnh thị lạc/nhạc 。biến thân thọ cố tri thị tam Thiền trung tịnh hữu tứ nghĩa 。tam như tiền lượng (lưỡng) bối xả tức thị duyên tịnh cố tịnh thử ý dã 。tứ không tứ bối xả vô sắc cánh vô biệt Pháp đãn dĩ không vô tướng tâm tu 。nhược/nhã phàm phu nhân tự địa địa ái nhiễm 。Thánh nhân thâm tâm trí tuệ lợi trực khứ bất hồi 。cố danh bối xả 。vấn cựu vân 。thử vô biệt Pháp đãn dĩ vô lậu tu thử khả nhiên 。tiền hà ý vô biệt Pháp 。bất khả chỉ cựu Thiền vi iệt pháp 。bất khả chỉ tà Thiền quỷ định ngoại đạo 。sự vi iệt pháp (vân vân )。kim thứ tứ Thiền đắc tu nhược/nhã bất đắc Thiền 。tác quán bất thành thiết tu 。tuy bất phát vô lậu diệc danh tu bối xả 。nhi bất danh giải thoát 。nhược hữu tú tập phát thử hà hiềm 。đãn diệt thọ/thụ nhất bối xả bất đắc vô lậu tu tức bất thành 。cố bất luận phát tú tập dã 。cửu thứ đệ sư tử siêu việt đẳng 。Tam Tạng trung vô hữu phàm phu tu đắc thử định 。Đại-Thừa hoặc hữu (vân vân )。thứ Đại bất tịnh 。diệc danh Đại bối xả 。lương dĩ 。giả tưởng yếm lực tiểu 。nhược/nhã giả tưởng yếm bối Đại 。giai do duyên xứ/xử quảng hiệp 。nhược/nhã quán cốt nhân bất tịnh trừ khước bì nhục 。hoặc quán nhất thi nhất lượng (lưỡng) thành ấp tụ lạc đẳng sở hữu chánh báo 。cố ngôn tiểu bất tịnh tiểu bối xả 。nhược/nhã Đại bất tịnh 。絓thị y báo quốc độ 。tiễn tài cốc bạch sơn xuyên lâm viên 。giang hà trì chiểu Đại địa nhất thiết sắc Pháp tất giai bất tịnh 。trùng nùng lưu xuất xú tinh lưu hội 。sơn như tụ nùng 。hà hải uế trược 。y phục như xú thi bì 。ẩm thực giai trùng trấp 。Đại Nhật kinh vân 。quán hảo mỹ canh tác uế trấp tưởng 。phạn như trùng tụ 。trạch như trủng mộ 。Đại địa vô khả ái xứ/xử 。nhược/nhã huyễn thuật cuống nhân kim thần thông đắc pháp đạo lý 。cố tô lạp kim thiết ngộ noãn tức lưu 。ngộ lãnh băng kết/kiết 。phàm phu ngộ tịnh duyên thành tịnh 。ngộ bất tịnh duyên tiện bất tịnh 。đạt thử đạo lý đắc kỳ chuyển biến 。lương dĩ 。tích tằng tu đắc kim phát tú tập 。cố Đại địa y chánh tất thị bất tịnh 。sơ học sạ hữu hưng phế 。số tập thành tánh nhâm vận bất tịnh 。thí như toản hỏa phát bất trạch tân 。nãi chí giang hà càn kiệt 。thử quán diệc nhĩ 。sơ chỉ nhất thi nhị thi nhất lượng (lưỡng) tụ lạc 。nhược/nhã thành đại thế nhất thiết y chánh vô phi bất tịnh 。cố ngôn Đại bất tịnh quán dã 。hựu phước nhân cảm sắc tịnh 。hựu nhân tâm trước/trứ tịnh trọng ư uế khinh 。phá thử Đại trước/trứ giai vi ất tịnh 。bất khả định chấp 。sơn hà quốc độ nhi ngôn vi tịnh 。như tăng hộ kiến địa ngục 。nhất bách nhị thập ngũ sở 。sở kiến Đại địa thị thân vi tha sở canh 。khiếu hoán khổ não 。thị danh điền địa ngục 。hựu kiến thân thị thụ/thọ chúng khổ cạnh tập 。uyển chuyển hô trá nhược/nhã sơn nhược/nhã ốc 。y thường dục thất phòng pháp sự đẳng tất giai thọ khổ 。hà giả tích xúc cảnh sanh trước/trứ khởi ái 。kim xúc cảnh uế ác thọ khổ 。kim vi chuyển thử ái nhiễm tu Đại bất tịnh quán 。phá tịnh điên đảo diệc danh Đại bất tịnh Đại bối xả 。nhược/nhã phàm phu sở tu bát Thiền 。đãn trừ hạ địa bất năng trừ tự địa 。Phật đệ tử sở tu năng trừ hạ địa diệc trừ tự địa 。vị thị vô lậu bất năng trừ thượng 。địa nhược/nhã vô lậu duyên thông tức tự địa hạ thượng giai năng trừ dã 。nhược/nhã nội quán cốt nhân ngoại quán sắc danh sơ bối xả 。sơ Thiền nhiếp nhược/nhã 。nội vô sắc ngoại quán sắc ngoại 。bát sắc chánh y giai bất tịnh thời danh nhị bối xả 。nhị Thiền nhiếp 。thử lượng (lưỡng) bối ước y chánh phán đại tiểu 。nhược/nhã tam Thiền nhập tịnh bối xả tức bất luận 。hà giả căn bản thị tiểu sở đắc 。bất tịnh thành tiểu bối xả 。nhược/nhã căn bản thị đại thành Đại bối xả 。nãi chí tứ không diệt thọ/thụ lệ như thử (vân vân )。nhược/nhã ước lượng (lưỡng) bất tịnh vi thắng xứ 。hoàn y y chánh phán đại tiểu 。nhược/nhã ước đa thiểu hảo xú thành tiểu thắng xứ 。diệc ước y chánh 。đa thiểu hảo xú thành Đại thắng xứ 。sở dĩ yếm bối tâm vị năng chuyển biến tự tại 。thắng xứ cánh lai thục chi 。nhất thi thiểu nhị thi đa 。thập thiểu bách đa nhất quốc thiểu Đại Thiên đa 。y thực đa thiểu diệc nhĩ 。sơ vị năng đa thiểu 。thiểu tập ký thành tức năng đa 。kim phát hoàn nhĩ 。nhược/nhã hảo nhược/nhã xú giả 。thử ước lượng (lưỡng) báo vi hảo xú 。đoan lậu tuệ ngu phú bần quý tiện 。nhi luận hảo xú 。hảo xú giai bất tịnh 。thử diệc tiểu bất tịnh nhĩ 。Đại tức hảo sơn ác sơn hảo quốc ác quốc hảo xú giai bất tịnh 。thử tức Đại dã 。thứ y chánh câu xú cốt nhân sở phóng bát sắc vi hảo 。thử lượng (lưỡng) câu bất tịnh giả nhi danh hảo xú 。thử vi thắng xứ 。sơ Thiền nhiếp 。nhược/nhã nội vô sắc ngoại quán sắc 。nhược/nhã đa nhược/nhã thiểu nhược/nhã hảo nhược/nhã xú 。thắng tri thắng kiến nhị Thiền nhiếp 。tuy vô cốt nhân 。nhi ngoại hữu bát sắc 。phục hưũ y chánh 。nhược/nhã đa nhược/nhã thiểu hảo xú như tiền (vân vân )。thắng tri thắng kiến giả 。liễu thử tâm ư sắc bất vi sắc sở phược 。tâm năng chuyển sắc cố ngôn thắng tri thắng kiến 。tịnh bất tịnh đẳng giai ư kỷ tâm năng đắc tự tại quán giải thành tựu cố ngôn thắng tri thắng kiến 。hành giả như thử quán thắng chi thời 。khởi cánh tham thế kỷ thân thượng bất tích 。hà dung tham tha 。thượng cổ hiền ẩn thôi vị nhượng quốc 。hoàn ngưu tẩy nhĩ 。giai tích Kinh thành thử 。kim ư ngũ dục vô phục nhiễm ý 。nhược/nhã bất đắc thử tâm tham chi chí tử hậu 。tứ thắng xứ tại tứ Thiền trung 。tam Thiền vị lạc/nhạc đa bất năng chuyển biến 。ư thanh văn Pháp như thử 。Bồ Tát khởi Vô thắng xứ/xử da 。đại luận vân 。thanh hoàng xích bạch 。anh lạc vân 。địa thủy hỏa phong 。thử diệc vô tại 。tứ sắc thị danh địa thủy thị kỳ thể 。thử trung đãn đa thiểu chuyển biến vô hảo xú 。hà dĩ cố 。nội ngoại sắc tận cố 。đãn bát sắc lưu quang cố vô hảo xú 。tứ thắng xứ tại đệ tứ Thiền trung 。thập nhất thiết xứ diệc tại tứ Thiền trung 。sơ Thiền giác quán đa 。nhị Thiền hỉ động tam Thiền lạc/nhạc động 。bất đắc quảng nhất thiết xứ 。duy thử bất động niệm tuệ tức năng nhất thiết xứ 。dĩ nhất thanh biến thập phương giai thanh 。dư sắc diệc như thị 。nhược/nhã nhất thiết nhập giả 。tướng nhất thanh sắc nhập nhất hoàng sắc biến nhất thiết xứ 。nhất hoàng nhập hoàng diệc biến nhất thiết xứ 。nhi thanh hoàng bất thất 。dư sắc tướng nhập diệc như thị vi nhất thiết nhập 。thử thị nội tâm sở phóng bát sắc biến nhất thiết xứ 。na ngôn thủ thiểu thụ/thọ diệp vi duyên biến nhất thiết xứ 。nhược/nhã nội tâm vô thử lực ngoại bất năng biến 。bất ưng thủ ngoại sắc vi duyên dã 。đại luận thủ ưu-bát-la hoa giả 。vi nhân bất giải tá ngoại dụ nội 。bất khả dĩ dụ vi thị 。diệc hữu thử nghĩa 。nhược/nhã thông minh quán trung vô cốt nhân bất phóng bát sắc 。Thị thời tu bát giải thoát 。tá ngoại vi duyên khả nhĩ 。kim bất hoại pháp nhân hữu bát sắc tự bất dụng chi 。thủ ngoại thụ/thọ diệp thử bất thành nghĩa 。kim bất dụng (vân vân )。thứ minh Bồ Tát tu duyên niệm xứ 。ư y chánh trung chuyển biến tự tại cụ chư Ba-la-mật 。xan tâm ký phá thượng bất tích thân 。hà đắc vi thân tham cầu tha vật thị danh đàn 。đắc thị quán thời chung bất vi 。thử y chánh 。thâu sát vọng ngữ 。nguy tha tự an 。thuận lý hạnh/hành/hàng tâm danh thi 。nhược/nhã bỉ xúc kỷ chung bất sanh sân 。phát ngôn động thân khẩu gia báo 。thị danh nhẫn nhục 。chung bất ỷ thử bất tịnh sanh thân 。giải dật đam trước tứ Tình dĩ tự uế tạp 。thị danh tinh tấn 。thiện xảo phương tiện tứ tùy đắc sở 。sở quán điều thích niệm tuệ hiện tiền 。hoặc bất tịnh bối xả thắng xứ thần thông biến hóa 。nguyện trí huân tu 絓thị chư Thiền 。ư trung chuyển biến đắc thành tam muội 。bách thiên biến hóa nhất thiết đạo nhất thiết định 。giai tại thử Thiền nhi đắc cụ túc 。thị danh vi Thiền 。tác thử quán thời thân thọ tâm Pháp 。phi nhân phi quả phi thế xuất thế 。nhược/nhã khổ tập diệt đạo tất giai bất tịnh 。năng quán sở quán nhất thiết chư pháp giai bất khả đắc vô sở hữu cố 。tất cánh thanh tịnh vô nhất khả đắc 。bất sanh bất diệt 。danh Bát-nhã Ba-la-mật 。thị danh ư thắng xứ trung chuyển biến vi nhất thiết pháp môn 。thị tâm định cố tùy ý tự tại 。tùy tác tùy thành thắng xứ chi quán 。như hảo mã năng phá tiền trận 。phục năng điều chế kỳ mã 。dục khứ dục trụ/trú hồi chuyển tự tại 。tác chư Pháp môn diệc phục như thị bất khả cùng tận 。thị danh Bồ Tát ư tứ niệm xứ tu thắng xứ quán 。quán trung quảng tu chư Pháp 。tất ư thắng xứ tu tập 。nhược/nhã phát tú thế thiện căn thời 。diệc ư thắng xứ trung phát 。Thị thời quán tịnh vô ma nhập hoại thử pháp 。hà dĩ cố 。tâm đắc tự tại 。vô chướng ngại cố 。tác ư tâm sư tâm sử ư ma 。ma bất năng phá tâm dã 。hạnh/hành/hàng tứ tam muội nhân đa chuyển nhập ngũ chủng Phật tử chi vị 。hoặc tức nhập ngũ phẩm đệ-tử chi vị 。hà cố nhĩ 。tịnh thị trợ đạo lực Đại 。Đại trợ khai môn nhập thanh lương trì tề 。thử thị quán Thiền phát tướng dã 。nhược/nhã cửu thứ đệ định sư tử việt việt đẳng 。hữu nhị vị y Tam Tạng 。A-na-hàm nhân đắc vô lậu 。tâm địa điều nhu phương năng tu cửu định 。phàm nhân tu bất đắc 。Đại-Thừa nhân tu tập giả 。như phát tâm nhị bất biệt 。biệt giáo Bồ Tát 。lịch biệt tu tập đãn bất thủ chứng dã 。nhược/nhã án Kinh tiền hữu trì giới đối số tức 。thứ hữu bất tịnh quán 。nhất nhất tiết gian cầu ngã bất đắc 。tức đối giới phương tiện 。quang trung kiến Phật tức thị niệm Phật đình tâm tề 。thử thị tánh niệm xứ đối tứ đình tâm dã 。thứ tu duyên niệm xứ quán 。học tứ vô lượng tâm 。tu pháp duyên từ định phân minh khai phát quán pháp vô ngã bất khả đắc cố thị giới phương tiện 。quán tứ vô lượng tâm giả 。thông luận từ bi thủy chung giai hữu vô duyên tức dĩ thật tướng vi từ 。từ tức Như Lai 。từ tức giải thoát 。từ tức Pháp thân 。thử nãi thật tướng chi lý vô duyên chi từ 。bất tu chúng sanh pháp duyên chi từ 。bất tu chúng sanh pháp duyên sự từ 。chánh tu vô duyên đại từ sự từ tự phát 。ưng tu thức tri sở ngôn sự từ giả 。tức chúng sanh duyên từ phát hữu lượng (lưỡng) nghĩa 。nhất phát thử từ huân định 。định pháp chuyển thâm nhân thử từ định tức phát căn bản 。nhị giả hoặc tiên đắc dục giới 。hoặc đắc vị đáo địa 。hoặc đắc căn bản 。ư căn bản trung hữu từ 。diệc ngôn phát thử từ nhất thiết chúng sanh đắc lạc/nhạc chi tướng 。vô oán vô não 。hoan hỉ xưng tâm thích ý 。hoặc đắc nhân trung lạc/nhạc 。hoặc đắc Thiên trung lạc/nhạc 。nhược/nhã tu đắc từ định phân minh tưởng kỳ đắc lạc/nhạc 。vô nhất chúng sanh nhi bất đắc lạc/nhạc 。thử danh từ tâm định 。đãn thử định duyên chúng sanh hữu tam chủng 。nhược/nhã duyên thân nhân đắc lạc/nhạc danh vi quảng 。duyên trung nhân đắc lạc/nhạc danh vi Đại 。duyên oán nhân đắc lạc/nhạc 。dữ thân nhân đẳng danh vô lượng 。hựu duyên nhất phương chúng sanh đắc lạc/nhạc danh vi quảng 。duyên tứ duy danh vi Đại 。duyên thập phương danh vô lượng 。thử định hữu lượng (lưỡng) 。nhất ẩn một 。nhị bất ẩn một 。nhược/nhã duyên chúng sanh đắc lạc/nhạc 。tâm trung minh tịnh quyết định sở duyên chi xứ/xử 。thật bất kiến thử chúng sanh đắc thọ/thụ ư lạc/nhạc 。đãn tưởng nhi dĩ 。thị vi nội bất ẩn một nhi ngoại ẩn một 。tự hữu nội tâm minh tịnh tác đắc lạc/nhạc tưởng 。nhi ngoại sở duyên thập phương chúng sanh 。phân minh kiến kỳ đắc lạc/nhạc 。hoặc đắc nhân trung 。hoặc đắc Thiên trung 。kỳ tướng phân minh 。thị danh nội ngoại bất ẩn một 。nhược/nhã từ định trung 。kiến tam chủng nhân đắc thử lạc/nhạc tướng hậu 。thủy phục phát căn bản ngũ chi 。ngũ chi công đức bội thắng căn bản 。như sa đường thạch mật hòa thủy 。khởi phương đan lãnh bi hỉ xả 。phụ định khởi diệc như thị 。Bồ Tát tu thử Thiền định nội tư lực cường cố 。trụ/trú kham nhẫn địa 。tại thập tín vị 。trung mĩ/mị sở bất tác 。cố Ca-diếp vấn 。Bồ Tát hữu duyên đắc phá giới bất 。đáp hữu duyên diệc đắc 。như tiên dự sát ngũ bách 。thí cam lộ cổ thập kiếp chi thọ 。nãi chí vi chúng sanh địa ngục (vân vân )。thứ tánh cọng niệm xứ 。hợp tu sanh diệt Tứ đế 。điều tâm tham quán vô sanh Tứ đế trợ phục kiến hoặc 。chí đoạn kiến thời hoàn dụng vô sanh Tứ đế đoạn 。cố Đại Nhật kinh vân 。khổ thị bức bách tướng 。tập thị năng sanh tướng 。diệt thị tịch diệt tướng 。đạo thị Đại-Thừa tướng 。như Tam Tạng trung 。yếu tu Thiền trợ phục kiến hoặc 。noãn Pháp phương đắc phát 。kim diệc như thử 。Bồ Tát tri thử hoặc chướng thâm trọng 。bất khả tức đoạn 。tá sanh diệt phương tiện phát thập trụ noãn Pháp dã 。vấn thập trụ thập tín trung thoái bất 。đáp Kinh minh lục tâm thoái thất tâm bất thoái 。vấn biệt giáo chỉ dụng thử giới 。dữ Thanh văn dị bất 。đáp tuy đồng nhi dị 。Bồ-tát giới cụ túc ngũ chi cập cứu cánh chư Ba-la-mật 。nhị thừa bất năng cứu cánh 。hoặc thân trí câu vong nhập vô dư hôi đoạn 。vấn Thiền phục nhược/nhã vi 。đáp thanh văn Pháp trung đoạn dục giới phương đắc tu sơ Thiền 。Bồ Tát bất nhĩ 。ư thập tín tu cọng niệm xứ quán 。học bối xả an nhẫn thành tựu 。vi chúng sanh tu nhất thiết hộ trì chánh pháp 。úy ư nhị thừa đạo như tích mạng giả 。nhị thừa khởi năng như thử 。Bồ Tát tu thập tín 。sơ tâm tức cụ thập hành 。Kinh vân 。thập pháp vi đạo 。nhất tín hữu thập 。thập tín hữu bách 。nãi chí Thập Địa chỉ thị thập pháp 。đãn nhất thọ/thụ bất thất thắng giả thọ danh nhĩ 。tứ niệm xứ diệc như thử 。chỉ thị quán giải chuyển thâm 。danh chuyển thắng 。tức thị biệt gia kiền tuệ địa sơ hiền vị 。vấn thử thập tín dữ viên thập tín vân hà 。đáp viên phục vô minh kiến tư tự tận 。lục căn thanh tịnh giai năng hỗ dụng 。cố ngôn nhược can chủng nhất thời giai tất tri 。thân như tịnh minh kính năng hiện chư sắc tượng 。duy độc tự minh liễu dư nhân sở bất kiến vấn biệt dữ thông thập quán nhược/nhã vi 。đáp thông dụng thập pháp truyền truyền giản biệt 。nhược/nhã Tam Tạng thập pháp 。chỉ phá ngoại đạo thành tam thừa nhân 。ngoại nhân bất tri noãn Pháp nhân sở hạnh xứ/xử 。huống hữu thập pháp 。thông giáo thập pháp dị Tam Tạng 。Tam Tạng hậu tâm diệc bất tri thông gia sơ tâm 。thông gia sơ tâm diệc bất tri biệt giáo sơ tâm 。huống hậu tâm da 。biệt giáo thập pháp dị giả 。nhất thiện thức chánh nhân duyên 。vô minh Phật tánh chi cảnh 。thông giáo đãn thức vô sanh chân đế huyễn hóa cảnh nhĩ 。nhị chân chánh phát chân chánh 。vô lượng tứ thánh đế 。tâm cầu thường trụ Phật quả 。năng độ Pháp giới chúng sanh 。thông gia chỉ phát tâm duyên vô sanh tứ chân 。lệnh đắc hữu dư Niết Bàn 。độ giới nội chúng sanh 。tam chỉ quán điều thích giả 。chỉ thành nhất thiết Thiền 。quán thành nhất thiết chủng trí 。thông gia đãn thông tam thừa cọng chỉ quán 。nguyện trí đính Thiền nhĩ 。tứ phá Pháp biến giả 。phá giới nội giới ngoại pháp 。thứ đệ biến 。thông gia chỉ phá giới nội nhị đế biến nhĩ 。ngũ thiện thức thông tắc giả 。Như Lai tạng hiển vi thông 。thủ tướng trần sa già chướng vi tắc 。thông gia chỉ ước Tứ đế kiến ái trung luận thông tắc nhĩ 。lục tam thập thất đạo phẩm điều thích giả 。Đại Nhật kinh vân 。tu vô lượng tam thập thất phẩm 。thị đại Niết Bàn nhân 。thông gia đãn thị Thiên chân 。tiểu Niết-Bàn nhân nhĩ 。thất thiện tu trợ đạo giả 。tu thập Ba la mật 。nhất thiết vạn hạnh/hành/hàng hằng sa Phật Pháp 。khai tam thoát môn 。thông gia đãn khai Tứ đế 。trợ tam thoát môn nhĩ 。bát thiện thức 。ngũ thập nhị địa thất vị quảng lược giai tri 。thông gia chỉ tam thừa cọng thập vị nhĩ 。cửu an nhẫn cường nhuyễn lượng (lưỡng) tặc giả 。nhẫn Pháp giới chúng sanh 。nhị thập ngũ hữu 。hữu không cường nhuyễn 。thông gia chỉ nhẫn ái kiến vi cường nhuyễn nhĩ 。thập thuận đạo pháp ái bất sanh giả 。ư đại Niết Bàn bất sanh tham trước 。huống tiểu Niết-Bàn 。thông gia thủ quả ái tiểu Niết-Bàn 。thị sanh tử tham trước cố 。như thử phân biệt thập pháp Đại dị 。hựu cụ thập phiên quán môn 。nhập thập tín thành kham nhẫn 。địa thượng Bồ Tát vị diệc khả dĩ thập pháp đối thập tín 。Bồ Tát tu tam chủng niệm xứ phát chư cảnh giới chủng chủng chư Pháp 。hoặc chân hoặc ngụy hoặc ích hoặc tổn bất xuất ư thập 。thập giả vị uẩn giới nhập 。phiền não bệnh hoạn nghiệp tướng ma Thiền kiến mạn nhị thừa Bồ Tát đẳng kim bất ủy thích 。như bỉ cụ minh 。nhược/nhã bất đảnh/đính đọa đắc nhập sơ hiền vị 。vấn biệt giáo lục tức như hà 。đáp trung đạo Phật tánh vi lý tức 。giải ngũ thập nhị địa 。văn nghĩa thông sướng vô ngại danh tự tức 。thập tín vi quán hạnh/hành/hàng tức 。tam thập tâm vi tương tự tức 。đăng địa chí đẳng giác vi phần chân tức 。diệu giác vi cứu cánh tức dã 。đệ tam niệm xứ quán giả 。viễn duyên Như Lai tạng lý 。kỳ lý nạn/nan minh nhi giả phương tiện 。chân thật đắc khai 。chí như Tam Tạng thông giáo 。dụng thế gian phương Pháp thế gian hạnh/hành/hàng nhân ngũ chủng thất chủng 。dĩ vi phương tiện 。biệt giáo dĩ xuất thế phương Pháp xuất thế hạnh/hành/hàng nhân tam thập tâm đẳng 。dĩ vi phương tiện 。thí như toản hỏa noãn tại tiền xuất 。diệc như nhập hải tiên kiến bình tướng 。Pháp hoa 。dĩ vô lậu vi Niết-Bàn tướng 。đương tri tích giả thị Tam Tạng phương tiện 。thể giả thị vô sanh phương tiện 。tích thể vô lượng thị biệt phương tiện phương tiện tánh niệm xứ 。hiển chân thật tánh niệm xứ 。phương tiện cọng niệm xứ 。hiển chân thật cọng niệm xứ 。phương tiện duyên niệm xứ 。hiển chân thật duyên niệm xứ 。sanh diệt vô sanh diệt vô lượng 。giai thị biệt gia phương tiện 。phương tiện nhược/nhã thành khả xưng hỏa tướng bình tướng 。phương tiện bất thành vô noãn vô bình đại hải 。nan đắc kỳ quán 。vân hà sơ dĩ ngũ đình tâm già phiền não phong 。thiện trực thành tựu tuệ đăng chiếu liễu 。uẩn thân bất tịnh 。ngũ chủng uế ác 。thọ/thụ hữu bách bát 。tất giai thị khổ 。giới nhĩ vi thuận niệm niệm vô thường 。thiện trung vô ngã 。ác trung diệc vô ngã 。phi thiện phi ác hà xứ/xử hữu ngã 。biệt tướng tổng tướng tuần hoàn uyển chuyển tịch nhập Niết Bàn 。thử quán thành thời khai ngũ đình thành thập tín 。diệc danh ngoại phàm 。diệc danh kiền tuệ địa 。diệc danh thiện hữu lậu ngũ uẩn 。năng phục giới nội tịnh đẳng tứ điên đảo 。thiếp nhiên bất động 。Thanh văn yếm khổ dục tốc Niết-Bàn 。Bồ Tát bất nhĩ 。xả sanh diệt Tứ đế quán 。chánh tu vô sanh Tứ đế quán 。quán khổ bản bất sanh 。bất sanh cố 。bất diệt 。bất sanh cố bất hữu 。bất diệt cố bất vô 。bất thường bất đoạn tất cánh thanh tịnh 。tịnh nhược/nhã hư không thượng vô hữu khổ 。vân hà điên đảo thọ tưởng hành thức diệc phục như thị 。thị quán thành thời tiến/tấn nhập thập trụ 。nhập lý giải tâm danh vi nội phàm 。diệc danh noãn Pháp diệc danh bất hữu lậu diệc vô lậu 。ước giới nội danh diệc vô lậu 。ước giới ngoại danh diệc hữu lậu 。cố danh tự giải thập hành thập hồi hướng 。tự giải diệc lậu vô lậu 。đăng địa nãi danh vô lậu 。chánh dụng vô sanh Tứ đế tuệ 。đoạn giới nội kiến tư 。cố Đại Nhật kinh vân 。Bồ Tát giải khổ vô khổ nhi hữu 。ư chân tam đế diệc như thị 。cố vân nhập lý Bát-nhã danh vi trụ/trú 。hữu nhị chủng Bát-nhã 。nhược/nhã phát trung đạo thị viên Bát-nhã 。nhược/nhã phát không thị Thiên Bát-nhã 。ư giới nội vi chân ư giới ngoại vi giả 。diệc danh nhất phẩm tương tự trung đạo 。luận kỳ sở đoạn 。đoạn giới nội thông hoặc tận 。dữ thông thất địa tề 。diệc đắc giới ngoại tương tự Tuệ-nhãn 。cố Tu-bồ-đề vân 。ngã tòng tích lai sở đắc Tuệ-nhãn 。vị tằng đắc văn như thị Kinh điển 。tức thử nghĩa dã 。hựu đoạn giới ngoại thượng phẩm trần sa 。hựu phục vô minh 。do thị noãn Pháp nội phàm dã 。địa nhân dĩ ngũ Phật tử 。vị tứ quả 。Chi Phật khai ngũ vi thập 。đối thập trụ 。kim bất nhĩ 。đại luận vân 。tiên ư ngũ Phật tử quả nhân trung thán 。kim hà cố độc thán Bồ Tát 。đáp Thanh văn chư Bồ-tát vị đắc quả 。Đại-Thừa Bồ Tát đắc quả 。cố độc thán Bồ Tát 。kim bất dụng tiền ngũ Phật tử đối thập trụ 。nhược/nhã dục tác giả 。thủ Pháp hoa ngũ phẩm đệ-tử 。khai ngũ phẩm vi thập 。đối thập tín 。cố nhân vương vân 。thập thiện Bồ-tát phát Đại tâm 。trường/trưởng biệt tam giới khổ luân hải 。Thập thiện tức thập tín 。thập tín thượng đoạn hoặc 。huống thập trụ da (vân vân )。nhược/nhã dục tiền tiến/tấn 。ưng xả vô sanh Tứ đế chánh tu vô lượng Tứ đế 。vô minh dữ pháp tánh hợp 。khởi vô lượng thủ tướng 。cảm vô lượng sanh tử 。vô lượng trần sa chiêu vô lượng quả báo 。vô lượng vô minh thọ/thụ vô lượng báo thân 。tức hữu sắc thọ tưởng hành thức 。giai thị khổ đế 。vô lượng thọ/thụ uẩn sở hữu phiền não giai thị tập đế 。vô lượng năng quán chi trí giai thị đạo đế 。vô lượng tập tận khổ trừ giai thị diệt đế 。như thị vô lượng căn tánh 。vô lượng dược vô lượng thọ/thụ dược Pháp 。vô lượng phương tiện 。Bồ Tát vi thử nhi khởi đại bi 。phát tứ hoằng thệ 。vị độ giới nội ngoại ngũ uẩn 。nãi chí dư hữu nhất sanh tại giả giai lệnh đắc độ 。vị giải thông biệt kiến tư Tứ đế trần sa vô minh giả 。giai lệnh đắc giải 。vị an Thiên đạo giả 。tịnh lệnh đắc an 。vị nhập tiểu Niết-Bàn giả 。giai lệnh đắc nhập 。thường lạc/nhạc ngã tịnh tứ đức cụ túc 。tu thị quán thời tiến/tấn nhập thập hành 。tùng lý tiến/tấn thú 。phương tu nhất thiết chúng hạnh/hành/hàng 。cố danh vi hạnh/hành/hàng 。diệc danh đăng đảnh/đính 。đoạn giới ngoại trung phẩm trần sa 。đắc giới ngoại tương tự pháp nhãn 。kiến hằng sa Phật Pháp tương tự Như Lai tạng (vân vân )。nhược/nhã tiến/tấn nhập thập hồi hướng giả 。ưng xả vô lượng Tứ đế 。chánh quán vô tác tứ đế 。vân hà quán sơ tùng hữu môn quán Phật tánh 。đãn vô minh trọng cố bất kiến 。Đại phẩm vân 。chư Pháp như thị hữu 。như thị vô 。sở dĩ thị sự bất tri danh viết vô minh 。vô minh phước tâm bất kiến Phật tánh 。tứ môn câu tắc xảo dụng tứ tùy 。tứ môn câu khai 。môn tuy hữu tứ 。chỉ thị bất nhị pháp môn dã 。quán thử vô minh 。vi tùng vô minh sanh 。vi tùng pháp tánh sanh 。anh lạc cập địa luận giai giải vân 。tùng pháp tánh sanh 。nhiếp luận vân 。tùng vô minh sanh 。y a-lê-da thức khởi 。thử thức thị vô kí 。như địa hữu kim độ 。y nhiễm như độ 。y tịnh như kim 。cố ngôn y tha dã 。lê-da thức y nghiệp sanh 。cố ngôn y tha dã 。nhược/nhã tha y giả 。lục thức sở khởi thiện ác nghiệp 。lục thức tạ diệt chủng tử 。y lê-da nhiếp trì đắc sanh 。cố danh tha y 。bỉ luận kệ ngôn 。thử thức vô thủy thời nhất thiết sở y chỉ 。Tam Tạng học sĩ thuật nạn/nan Tiểu thừa nhân vân 。nhữ lục thức trung khởi thiện ác nghiệp 。lục thức tạ quá/qua 。thiện ác diệc ưng tùy diệt 。nhược/nhã diệt hiện bất đắc khởi 。nhược/nhã bất diệt vô 。lê-da y hà nhiếp trì 。kim hoàn nạn/nan chi 。nhữ kệ đạo tha y nhữ na đạo y lê-da 。lê-da thị vô minh 。khách pháp vi tha pháp tánh thị bổn 。Pháp vi tự 。nhược/nhã pháp tánh vi tự 。lê-da thành tha 。đãn y địa hà xứ/xử hữu tự 。nhược/nhã tha đẳng thị khách pháp hoán lục thức vi tha 。hà ý bất đắc hoán lê-da vi tha 。hựu nạn/nan lục thức y lê-da lục thức vi tha 。lê-da y pháp tánh lê-da diệc thị tha (vân vân )。nhược/nhã lê-da tha thị tự tánh 。tự tánh ưng thị tha 。như thử định thời 。tùy bỉ ý đáp 。nhược/nhã tự nhược/nhã tha câu bị phá nhĩ 。vấn nhất thiết thiện ác tùng vô minh sanh 。pháp tánh sanh vô minh 。pháp tánh cộng sanh vi ly vô minh 。pháp tánh sanh pháp tánh sanh thị tự sanh 。vô minh sanh thị tha tánh sanh 。vô minh pháp tánh hợp cố sanh thị cọng tánh sanh 。ly vô minh ly pháp tánh sanh giả 。thị vô nhân sanh 。chư Pháp bất tự sanh 。diệc bất tòng tha sanh 。bất cộng bất vô nhân 。thị cố thuyết vô sanh 。vô sanh thuyết sanh 。giả sanh phi sanh 。đãn hữu danh tự thị tự bất trụ 。diệc bất bất trụ 。thị tự vô sở hữu 。cố vô minh vi tự 。pháp tánh vi tha giả 。diệc tác thử phá (vân vân )。sư vân 。tuy tứ cú bất lập 。nhi nhân đa chấp cộng sanh 。thí như miên Pháp dữ miên tâm hợp tức sanh miên 。miên cố hữu vô lượng mộng sự khởi (vân vân )。vô minh dữ pháp tánh 。hợp sanh vô lượng lục đạo sự 。lục đạo sự giai tùng vô lượng phiền não sanh 。hựu sanh vô lượng bất tư nghị trần sa phiền não 。khởi vô lượng giới ngoại sự 。Bồ Tát tu tứ niệm xứ 。tầm thử vô lượng phiền não 。vô lượng sự tướng y vô minh khởi 。nhược/nhã đắc vô minh tức đắc pháp tánh 。đắc pháp tánh cố kiến Phật tánh 。nhược/nhã thông giáo chỉ tầm lục thức 。như huyễn như hóa tức không chi quán 。đãn đoạn chi điều 。bất tầm căn bổn vô minh 。bất kiến Như Lai tạng 。dĩ ất kiến cố bất đắc vô minh bất đắc pháp tánh 。bất đắc vô minh bất đắc pháp tánh cố 。bất kiến Phật tánh 。như tầm mộng đắc miên 。bất đắc miên tâm 。lương do lục thức trung quán thiển 。đãn thị hóa thành chỉ tức 。bất năng thâm quán 。Như Lai tạng hằng sa Phật Pháp 。Bồ Tát thâm quán Như Lai tạng 。phá vô lượng thủ tướng 。phá vô lượng trần sa 。phá vô lượng vô minh 。phá vô lượng thân tướng 。phá vô lượng thọ/thụ tướng 。vô lượng tâm tướng 。vô lượng Pháp tướng 。thức vô lượng bệnh tướng 。tri vô lượng dược 。tác thử quán thời tức nhập thập hồi hướng 。hồi nhân hướng quả hồi sự hướng lý 。hồi kỷ tế tha cố danh hồi hướng 。thử vị chánh thị giải hạnh/hành/hàng chung tâm 。thô hoặc dĩ dung tự trung tuệ tịnh 。đoạn giới ngoại hạ phẩm trần sa 。phục vô minh chuyển cường 。như hướng sơn thú tiền tiệm dịch kiến 。tương tự trung đạo kiến hằng sa Phật Pháp 。đoạn hằng sa phiền não nhập tương tự thị tự hạnh/hành/hàng 。xuất giới giả thị hóa tha 。tha trì giải tự tánh Thiền 。thị tam thập tâm vị 。vị chí sơ địa Đại Nhật kinh minh sơ y chi nhân 。cụ phiền não tánh 。năng tri Như Lai bí mật chi tạng 。vị đắc đệ nhị đệ tam trụ xứ 。chánh thị tam thập tâm vị 。hựu địa trì minh tam thập tâm vi tam phần 。nhất quán phần 。nhị chỉ phần 。tam nhị phần đồng loại 。chánh thị địa tiền phương tiện đạo trung 。tu tam chủng niệm xứ 。quán phần thị tu tánh niệm xứ 。chỉ phần thị tu cọng niệm xứ 。nhị phần đồng loại 。thị tu duyên niệm xứ dã 。tương tự trung đạo quán 。ư nhất sát-na khoảnh 。chân giải khai phát 。đăng ư sơ địa 。đoạn nhất phẩm vô minh 。đắc nhất phân vô tác 。Tứ đế giải ngũ hành 。thành tựu chư công đức mãn 。nhược/nhã thông đối vị 。nhất nhất vị trung các hữu tam chủng niệm xứ 。nhược/nhã biệt đối giả 。thập trụ tu tánh niệm xứ quán 。thập hành tu cọng niệm xứ quán 。thập hồi hướng hồi biệt hướng viên 。tu duyên niệm xứ quán 。chí sơ địa 。tam chủng niệm xứ 。phần thành tựu 。nhược/nhã đối Đại phẩm 。dục dĩ đạo tuệ 。đương học Bát-nhã đối thập trụ 。tánh niệm xứ vị 。dục dĩ đạo tuệ 。cụ túc đạo chủng tuệ đối thập hành 。cọng niệm xứ vị 。dục dĩ đạo chủng tuệ 。cụ túc nhất thiết trí 。đối thập hồi hướng duyên niệm xứ vị 。dục dĩ nhất thiết trí 。cụ túc nhất thiết chủng trí 。đối Thập Địa vị 。nhất vãng như thử 。nhược/nhã đăng địa trung đạo hiển thời 。chân tánh Pháp thân 。phần thành tựu nhất thiết Thiền 。nhất thiết Thiền hữu tam 。nhất hiện pháp lạc/nhạc Thiền 。nhị xuất sanh tam muội Thiền 。tam lợi ích chúng sanh Thiền 。đăng sơ địa thời 。danh vị giai chuyển quán phần chuyển 。danh hiện pháp lạc/nhạc Thiền 。năng sanh thập lực chủng tánh 。Tam Ma Bạt Đề phá vô minh 。Pháp thân hiển hiện Phật tánh 。nhất pháp giới nhất thiết pháp giới 。nhất thiết pháp giới nhất pháp giới 。phi nhất phi nhất thiết 。nhị đế tự tại 。năng bách Phật thế giới tác Phật 。chư Phật gia chi 。năng vi thập địa Bồ-tát thuyết Pháp 。Bồ Tát bất đế vị thị chân cực 。Pháp hoa trung Phật gia Thanh văn 。vi ồ-tát thuyết Pháp 。chư Phật tử đẳng tùng ngã văn Pháp Phật vi thọ kí 。nhữ ư lai thế đương đắc tác Phật 。chư Thanh văn thượng nhĩ 。huống gia chư Bồ-tát đẳng 。sắc tâm thần thông tướng hảo quang 。Thiên động địa hình thanh lượng (lưỡng) ích 。pháp nhãn khai lãng tri chúng sanh căn 。hữu ky tức ưng thiện xảo phân biệt 。do như hư không bất khả cùng tận 。văn thuyết pháp giả giai đắc đạo quả 。thử thị quán phần 。diệc thị quán thân nội 。pháp tánh lý hiển danh tánh niệm xứ lực dã 。chỉ phần chuyển 。danh xuất sanh tam muội Thiền 。xuất sanh bách bát tam muội 。phổ hiện sắc thân 。danh tam muội Vương 。nhất thiết tam muội tất nhập kỳ trung 。trụ/trú Thủ Lăng Nghiêm tu trì 。ư tâm do như hư không 。năng nhất Pháp môn nhất thiết pháp môn 。nhất thiết pháp môn nhất Pháp môn 。phi nhất phi nhất thiết 。vô ngại tự tại 。phá vô minh hiển chân ngã tánh 。thập Ba la mật 。chư đà-la-ni môn 。Như Lai tạng hải lý nội chi sự 。giai tất minh hiển 。nhược/nhã hóa chúng sanh 。giả tác danh tự 。thuyết chủng chủng ngũ uẩn 。phá chủng chủng điên đảo 。thuyết chủng chủng pháp dược 。phá chủng chủng bệnh 。tác vô lượng y vương 。ưng bệnh dữ dược lệnh đắc phục hạnh/hành/hàng 。giai lệnh ngộ nhập Bồ Tát chánh vị 。thị danh đàn ba-la-mật 。dĩ thí chúng sanh 。cố Kinh ngôn 。hữu Pháp môn danh vô tận đăng 。tức thử ý dã 。hạ cửu Ba-la-mật lệ nhĩ 。bỉ giải thập Ba la mật đối Thập Địa 。sơ đàn mãn đãn thị ước vị nhĩ 。trực ư Thiền trung tu 。cụ bách Ba-la-mật quán Pháp giới 。thần thông biến chiếu 。Pháp giới nhất thiết chúng sanh 。chúng sanh mông quang 。tội cấu phiền não giai tất trừ diệt 。thị danh chỉ phần 。diệc thị cọng niệm xứ lực (vân vân )。nhị phần đồng loại 。dĩ tu duyên niệm xứ quán 。đắc pháp giới duyên khởi 。dĩ vô duyên từ bi tu thân 。phó ky đắc Như Lai nhất thân 。vi vô lượng thân 。vô lượng thân vi nhất thân 。phi nhất phi vô lượng 。tự tại năng hiện thập pháp giới tượng 。xứ xứ ưng hiện 。vãng chỉ đồng thị nhất ngũ uẩn 。dụng hữu cường nhược 。giới nội lực nhược 。chỉ kiến Thiên chân 。giới ngoại lực cường năng kiến viên mãn 。kim thời tam chủng niệm xứ 。cụ túc tam đức 。tánh niệm xứ hiển vi Pháp thân 。cọng niệm xứ hiển danh Ma-ha Bát-nhã 。duyên niệm xứ hiển danh giải thoát 。sở điều phục chúng sanh chi xứ/xử danh vi giải thoát 。phục thứ diệc dĩ tánh niệm xứ vi át-nhã 。cọng niệm xứ vi giải thoát 。duyên niệm xứ vi Pháp thân 。Pháp thân tức pháp tánh 。kiến pháp tánh tức kiến Phật tánh 。tức đắc trung đạo 。đắc trung đạo tức đắc Bồ-đề 。đắc Bồ-đề tức trụ/trú đại Niết Bàn 。tức đắc chư Phật Pháp giới 。Pháp giới tức Pháp thân 。Pháp thân biến Pháp giới dụng cố trụ/trú đại Niết Bàn 。chủng chủng thị hiện tam chủng niệm xứ danh tam điểm 。bất túng bất hoạnh vi đại Niết Bàn 。đắc sắc giải thoát 。thọ tưởng hành thức ngũ chủng Niết-Bàn cụ nhị thập đức 。danh tứ niệm xứ 。tọa đạo tràng chuyển pháp luân 。nhược/nhã viên vi song thụ 。phi Thiên phi viên trung gian nhập Niết Bàn 。chư hạnh công đức trang nghiêm 。danh thường lạc/nhạc ngã tịnh 。thị xưng thán tân y 。tùng viễn phương lai hiểu bát chủng thuật 。viễn phương giả 。tùng Pháp thân địa 。khởi từ bi thệ nguyện ưng chúng sanh 。chúng sanh căn duyên bất đồng 。thị dĩ hiện chủng chủng thân 。thuyết chủng chủng Pháp 。Pháp hoa vân 。Trưởng-giả kinh nhập hỏa trạch 。vi độ chúng sanh sanh lão bệnh tử ưu bi khổ não ngu tế tam độc chi hỏa 。giáo hóa lệnh đắc tam-Bồ-đề (vân vân )。đăng sơ địa thời 。đắc nhị thập ngũ tam muội 。phàm thập phiên phá nhị thập ngũ hữu 。phá nhị thập ngũ không 。phá nhị thập ngũ vô minh 。đắc vô úy địa 。bất úy tam ác tứ thú hữu biên 。bất úy Thanh văn Duyên giác không biên 。bất úy Đại chúng uy đức 。nhị biên trung gian giai bất úy 。dĩ tu tánh niệm xứ cố (vân vân )。đắc tự tại địa 。nhược/nhã chí địa ngục bất thọ/thụ sí nhiên toái thân đẳng khổ 。chí nhất thiết xứ vô nhất thiết khổ 。năng dĩ Tu-Di nhập giới tử 。giới tử hàm Tu-Di 。mao khổng chú mãn tứ hải 。hải nội nhất mao khổng 。dĩ tu cọng niệm xứ lực (vân vân )。đắc nhị thập ngũ tam muội 。nhất thiết tam muội tất nhập kỳ trung 。nhất thiết sự nhất thiết lý 。giai vô sở úy 。giai tự tại giai danh vương tam muội 。dĩ bổn tu duyên niệm xứ cố 。sơ địa ký như thử 。tùng nhị địa nãi chí diệu giác 。khả dĩ ý tri 。bất sĩ cánh thuyết 。đương tri tứ niệm xứ 。hữu như thử Đại công đức lực 。hà huống hậu chư Pháp môn da 。hữu nhãn hữu ý giả 。tự đương đam vị 。hà sĩ chúc da 。 四念處卷第三 tứ niệm xứ quyển đệ tam 四念處卷第四 tứ niệm xứ quyển đệ tứ 隋天台山修禪寺智者大師說 tùy Thiên Thai sơn tu Thiền tự trí giả đại sư thuyết 門人章安灌頂記 môn nhân chương an quán đảnh kí 第四圓教四念處者。為三。一大意。二停心。三念處。大意開四門(云云)。若說若行。多用非有非無門(云云)。餘法易知。別圓須解。一明位有高下。二明法之偏圓。三明斷不斷。四明具不具。五明通不通。位高下者。別教十信伏界內見思。十住斷界內見思。又斷界外上品塵沙。十行斷中品塵沙。十迴向斷下品塵沙伏無明。登初地見中道斷無明。乃至等覺。妙覺斷無明盡。圓教初有五品弟子。名外凡。十信名內凡。皆圓伏無明。而界內見思。自然而盡。如火燒鐵。鐵雖未融。垢在前去。正慧觀無明。無明未除。見思前盡。若登初住斷一品無明。乃至十住斷十品無明。與別家十地齊。若登初行。又斷一品無明。與別家等覺齊。若至二行。與別家妙覺齊。若登三行。所有智斷。別人不識其名。況知其法。四行乃至十行十迴向。十地等覺妙覺。所有智斷。皆非境界。但知十二品斷無明。為己家之極果。不知是他家之下因。譬如構塼石為基。以金寶飾上。豈如從基至頂。悉累金剛。非唯高低有殊。亦寶非寶別。法說譬說。簡別朗然。不須惑矣。二法偏圓者。類如小乘斷通惑。不除別惑。聞甄迦羅彈琴。迦葉起舞。天冠問曰。耆年解脫何故如此。迦葉答言。聲聞之惑我己斷盡。此是菩薩勝妙功德。故吾於此不能自安。如四方風不動須彌。毘嵐風至碎如腐草。當知聲聞斷通。不能知別。無漏力弱不能自安。別教初心止伏見思。地前止。斷界內見思。登地分分伏無明。分分斷無明。此則偏斷非圓伏也。若作界外。別說者。登地斷別見。二地至六地。斷別欲界思。七地斷別色無色界思。此亦偏斷之義耳。又作不思議六塵義者。入無量禪。作無記變化色住。復入力禪捨。復入力禪起。復入力禪。無量百千億劫。倒修凡夫事。至八地已上。猶是無色界果報。不可思議六塵。何以得知地持解。等覺無垢地。始得離見。見清淨禪。當知離欲界色無色惑。俱至等覺。乃盡方是圓義。若八地始離無色界果報者。是偏斷之義也。故大經云。十地為無我輪惑所轉。無我只是見惑。若見惑先斷。不應至無垢地。若見至無垢地者。乃圓義耳。以是推之。偏斷則是別意也。圓斷惑者。始外內凡。即圓伏三界之惑。初住即圓斷無明。二住至等覺。皆圓斷無明。以此推之。圓別斷則明矣。三斷不斷者。別但明斷不論不斷。圓具二義。若教道明斷。證道不斷。例如小乘方便論斷證。真不論斷不斷。今亦如是。若不思議觀內。不見有煩惱。可斷煩惱。性不障菩提。菩提不障煩惱。煩惱即菩提。菩提即煩惱。故淨名云。佛為增上慢人。說斷婬怒癡。名為解脫。無增上慢者。婬怒癡性即是解脫。無行經云。婬怒即是道。又云。六十二見為如來種。即六根六塵。而無限礙。只眼中見色。亦眼中入三解脫門。華嚴明十眼乃至六根。皆明於一塵中。具十方三世諸佛。八相成道轉法輪度眾生皆不斷。而明了也。四具不具者。若只作一法不作一切法者。此是別意。若一法一切法趣。一切是趣。不過趣尚不可得。況有趣非趣。趣一即法性。法性即法界。無一法出法界外。若有一法過涅槃者。我亦說如幻如化。故知一法具一切法。即圓意也。五諸功德通不通者。若別意。只一地不關餘地。若圓意一地一切諸地。故大品云。若聞阿字門。即解一切義。過茶無字可說。初阿具足四十一字。後茶亦具四十一字。從初地具有住持生長荷負義。至後究竟。亦具三義。大論云。有始入中入終入。實是一入而有初中後。問若作圓意若為判不思議二諦。答偏圓俱通。是世諦相。非通非塞是真諦相。大意竟。二五停心者。私謂五品是也。即事而理其相自彰何者初教以數息事。停散動。圓家以信理除疑惑。又信是道元。故當初品。又信是功德母。如彼氣命。又信順不動即是停心。故信品是一停心也。初教以不淨事觀停貪欲。圓家以讀誦除穢染。若著文字。染污法性。是為染法。非求法也。文字性離即是解脫。解脫清淨。是第二停心也。初教以慈停瞋。圓以慈故。有說。說無祕悋。悋有祕。恚則非慈相。當知慈故能說。第三品停心也。初教以因緣觀停癡。圓以六度。度於六蔽闇去明生。是第四品停心也。初教以念佛。停逼迫。圓以即事而理。理即法佛。法佛豈逼迫佛法。無能逼所逼。無逼無逼者。無逼法。是第五停心。當知信事即理。文字即解脫。慈即寬弘度蔽彼岸。一切平等。是圓家五停心也。以五品為停心。其義已顯。更重舉四弘四三昧。生死苦諦即是涅槃。無二無別。此則信事順理。道元功德母。未度苦諦。是初停心。煩惱即菩提。無二無別。是為未解集諦。令解集諦。即第二讀誦解脫停心也。大悲拔苦兩誓願(云云)。未安道諦令安道諦。即是以無悋之慈而說法。第三停心也。未入滅諦令入滅諦。即是兼行六度。度蔽彼岸。第四停心也。大慈興兩誓願(云云)。又指四三昧。為第五停心也。此四三昧皆修念佛。破障道罪。自有人數息。覺觀不休。若念佛若稱佛。名即破覺觀。帖然心定。故普門品云。若有眾生多於貪欲。常念觀音即便得離。破根本無明。淨名云。一念知一切法。是為坐道場。皆是念佛法門也。常行出般舟。諸佛倚立現前。覩法界佛也。常坐出文殊問般若。繫緣法界一念法界。而念佛也。半行半坐。出方等法華。如是作已。却坐思惟諸佛實法。法華云。當成就四法。一為諸佛護念(云云)。此語初心行人久行道者。如安樂行。常好坐禪。在於閑處。修攝其心。觀心無心。法不住法。我心自空罪福無主。作是懺悔。名大懺悔(云云)。非行非坐通四法一通眾經。二通諸善。三通諸惡。如賢者軍戎家業等不妨用心。四通無記。行住坐臥語默。皆是摩訶衍。以不可得故。夫達者懸解。迷者未悟。如囊中有寶不探示人。人無見者。今更點對冀得超然。前三藏中以事緣。事謂數息不淨乃至念相好等。今則不爾。以理觀緣理。生死即涅槃。煩惱即菩提。生死是眾生之息命。涅槃是法身之息命。雖不可數而可散動。明寂對於數息也。煩惱是底下之穢惡。菩提是尊極之淨理。對前顯後故以文字解脫。對不淨停心也。大悲誓願拔因果苦。若有我所尚不自出。況拔他苦。若無我所以慈悲心自拔。拔他對前顯後(云云)。大慈誓願與因果樂者。若十二因緣癡尚無自樂。況與他樂。今自無癡故能與樂耳。對前(云云)。行四三昧皆是念佛。破障道罪。前教念生身應相好。今念法身相好。事理永殊大異。故舉四三昧。為第五停心也。次修十觀成五停者。五停上求。上求何等。一信順不思議。一實四諦是也。信一念具十法界生死即苦諦。一心具十法界煩惱即集諦。集諦即菩提。菩提是道諦也。生死苦諦即涅槃是滅諦也。此四非四。此一非一。而名實諦煩惱遍。一切處。一切處皆是菩提。棄此菩提更何處求菩提。如此生死苦諦。遍一切處。皆是涅槃。棄此涅槃。更何處求涅槃。畢定停心。於此煩惱上求菩提。畢定停心。於此生死上求涅槃。信即是求非別求也。是名信一實諦成於停心也。又云何停心。停心欲下化須發真正心。眾生不知生死即涅槃。未度苦諦。菩薩為此而起大悲誓。令得解脫。既得脫已即是令度苦諦。眾生未知煩惱即菩提。菩薩為此而起大悲。令得解脫。既得脫已。即是令度集諦。眾生若解煩惱即是菩提即是安於道諦。眾生若解生死即是涅槃即是而得滅諦。是為菩薩下化眾生。言真正者。無行經云。若發心求菩提。是人去佛遠。譬如天與地。蓋指發三方便菩提心也。此乃菩提心魔。大經云。自此之前我等皆名邪見人也。若人為說此法名善知識魔。經言。涅槃為生死者。指貪著界外涅槃。成變易生死也。經言。生死即涅槃者。指分段生死。即大涅槃。況復變易而非涅槃。以真正菩提心。真正化也。將此下化。以成停心。初名上求。次名下化乘。何等法向上向下。所謂善修止觀。生死即涅槃。涅槃名止也。止心心性名為大定大涅槃深禪定窟。故涅槃即是止也。觀煩惱即是菩提即觀也。實相之慧。名一切種智。一切種智。名為般若。法華曰。定慧力莊嚴即上求。以此度眾生即是下化。當知止觀是所乘之法。專此止觀成於停心。既能乘向上向下。向上應得果。向下應得度。既不果不度者。何物妨礙。而今不獲。當知破法不遍。當研生死即涅槃。橫破十法界鯁塞。煩惱即菩提。竪破十法界鯁塞。菩提涅槃道即通也。不即六法那忽即六法。是故須破不離六法那忽離六法。是故須破不即不離。菩提道通以此破法。成於停心(云云)。既破法遍。應與理會。那猶不合。當更細檢。一切諸法中皆有安樂性。那忽併破一切諸法。皆魔羅網。那忽併取。須明識通塞。若迷生死非涅槃。十法界皆塞。迷煩惱非菩提。十法界亦塞。達生死即涅槃。十法界寂滅。名之為通。煩惱即菩提十法界。癡如虛空不可盡。老死如虛空不可盡窮。無明無見始見終。名之為通。如此善知識。不思議險道通塞之相。以成停心(云云)。既識通塞。云何於坦道中修。於道品。若生死身不淨乃至心無常。此析法四枯道品。涅槃即生死指此意也。若初修不淨。後修於淨。乃至初修無常。後修於常。此即四榮道品生死成涅槃此之謂也。若即不淨。即修非淨非不淨。乃至即無常。修非常非無常。此是非枯非榮於其中間入般涅槃。此之謂也。故經言。從初發心常觀涅槃。行道具百句解脫。名百斤金。煩惱即菩提。名首楞嚴三昧修治。於心猶如虛空。亦名王三昧。是名善修道品。以成停心也。既善修道品。自能流入三解脫門。未入而難起。方救他而難起皆何對治。若慳蔽難起。觀慳即菩提。受不受亦受亦不受。乃至五不受檀即法界檀義攝。於六資生無畏法。是中一二三慳。即菩提。不取不捨。餘蔽亦如是。又對治轉治不轉兼非等(云云)。是名助道。成於停心(云云)。行人未得謂得。未證謂證。增上慢起。當如之何觀。生死即涅槃。煩惱即菩提。理涅槃也。能如此解。與修多羅合。文字涅槃也。所觀如文。文如觀。觀行涅槃也。六根清淨相似涅槃也。無明破佛性理顯。分真涅槃也。等諸佛同大覺。究竟涅槃也。當自觀察。是何等位撫臆論心。莫自欺欺他。是名識次位。助成停心也。行人行道。欲熟未熟。多動內外障難。每須安忍。令內外障不能動搖。能忍成道事不動亦不退。是心薩埵。外謂毀譽八風。內謂強軟兩賊。生死不能羅。煩惱不能染。十法界見愛。皆為侍者。分段變易。二死寂然以安侍者。侍者以供給役運。是名安忍。以成停心也。順道法愛不生者。夫將登而崩。將過而墮。此非小事。大有所失。行者慎之莫起法愛。故云涅槃即生死。涅槃貪著故。生死即涅槃。無退不生。故於十法界法。一無所染。名順愛不生。而生般若。般若者。如人有眼。能避險從平。何須傍教。是名十觀成五停心。一一停心皆須十觀。總有五十觀(云云)。初品觀十法界眾生即是佛。十法界五陰即是法。眾生與佛無二無別。眾生陰佛陰無毫芥之殊。三世佛事。眾生四儀。無不具足。諸波羅蜜是名為僧。大論云。眾生無上佛是。法無上涅槃是。又至名僧者。第一義是信順隨喜而無疑惑。是名初隨喜品。將此心讀誦。名第二品。能少分說名第三品。兼行六度名第四品具足六度。造立僧坊。四事如理。乃至般若名第五品。五品成熟名觀行位。一品既須十觀。四品亦如是。十觀成五品。如上說。以想慧純熟轉為十信心。初隨喜一實之理。無二無別轉成信心。信慧分別。冏冏無滯。於此信中具一切佛法。如金剛寶藏。無所缺減。故二真正發心度下崇上。轉成念慧真正。故經云。百生千生。千萬億生。令心正念以正念故。如來善護念。又如七覺中。心沈以念起之。破生死即涅槃。若心散時以念觀攝之。令煩惱即菩提。是為真正發念也。三善修止觀轉成精進。心者。經言一心勤精進故得三。菩提一切眾行精進為本。正觀明白純無間雜為精。不染愛見為進(云云)。四破法遍。轉成定心。涅槃即生死。菩提即煩惱。是大散亂。今觀十界生死即涅槃。達一切法解脫相。究竟常寂滅相終歸於空。體常寂滅是名橫破生死。轉成定心起染愛煩惱。煩惱即菩提。是竪破十法界。無礙徹至法性。轉成定心也。五善知通塞。轉成慧心。若起十界愚癡。名為生死。若起十界貪瞋。名為煩惱。觀生死即涅槃。煩惱即菩提。菩提非一非三。是名慧心也。六善修三十七品。轉成不退心若四枯道品。雖不退入分段。而不進變易。猶名為退。今四枯道品。又非榮非枯道品。出到不生不生彼岸。故名不退心也。七修對治助道。轉成迴向心。迴生死向涅槃。迴煩惱向菩提。迴因向果迴事入理。故言迴向心也。八善識次位。轉成護心。若叨上濫下起增上慢。即是菩薩旃陀羅。今不執生死作涅槃。不執煩惱作菩提。又三業於涅槃無染。於菩提無著。是名護心也。九安忍內外強軟。轉成戒心菩薩戒具防形心。若起二乘心是破戒。知諸法不生。無心無念不倚不著。名不破戒。大集云。寧捨身命不求小乘。名持戒心也。十順道法愛不生。轉成願心者。菩薩發願求大涅槃。不取不證。大品云願求菩提不以小為足。足即住以不足故涅槃不應住。用此十心成一一住。十住有百名百法明門。十行十向十地。展轉增倍千法明門。萬法明門。千萬百萬不可說。不可說明門。故瓔珞云。十信為諸道大勝者。受名。名住行向地耳。若復前推十信。是內凡相似之位。名柔順忍。亦名伏忍。界內煩惱圓融。無明圓伏。得六根清淨。云何淨眼中取相淨。塵沙無明淨。乃至意根亦三種淨故。不障三身三德。三身三德皆與真相似。相似故名六根清淨。廣說如法華。云何六根互清淨。大品云。眼中眼不可得。眼中耳不可得。乃至眼中鼻舌身意。皆不可得。是為六根互清淨。又眼中眼相不可得。眼中耳相不可得。乃至鼻舌身意相皆不可得。是為六根相互清淨。眼中眼性不可得。眼中耳性不可得。乃至鼻舌身意性皆不可得。是為六根性互清淨。若名不可得是俗清淨。相不可得是真清淨。性不可得是中清淨。又名相性。皆不可得是俗清淨。不可得亦不可得是真清淨。非俗非真。不可得是中清淨。但以眼為本。互淨諸根。耳鼻舌身意各各為本。各各互淨諸根。互淨如上說。云何六根互用。於眼根中。能見無量百千萬億。不可說不可說。不可思議不可思議。虛空等世界中。十法界眾生色。若依若正若內若外。若上若下悉見悉知。是為眼根用。即於眼中。聞無量百千萬億。不可說不可說。不可思議不可思議。虛空等世界中。十法界眾生。若依若正兩種音聲。地獄燒煮聲。大論云。考掠聲。象馬車牛楚毒聲。餓鬼求食聲。修羅鬪諍高大聲。無數種人聲。苦受等三受聲。乃至有頂入禪出禪聲。大論云。所愛時聲。比丘比丘尼讀誦音聲。空無我聲。菩薩解義聲。諸佛演法聲。其耳明利故悉能分別知。是為眼能耳用。又於眼中。知無量百千億。不可說不可思。虛空十法界香。若依若正。鐵圍大海地中諸眾生。修羅男女。大勢小輪。群臣諸宮人。乃至於梵世。光音及有頂。比丘眾。菩薩眾。在在方世尊。聞香悉能知。是為眼有鼻用。即於眼中。知無量百千萬億。不可說不可思。虛空此界中眾味法門於食等。於法亦等。如純陀八斛四斗為涅槃佛事。若好不好。若美不美。至其舌根變成上味。如天甘露無不美者。又知十法界眾生堪能法味。於大眾中出深妙聲。能入其心皆令歡喜。又令天龍人神聞其所說言論次第皆樂來聽受。又諸菩薩諸佛常樂向其處。說法聞皆受持。又能出深妙之音。是為眼有舌用。即於眼中。知十法界眾生百千萬億不可說不可思虛空等。觸身如淨明鏡。眾生皆喜見。其身淨故三千內外依正。山林河海皆於身中現。地獄已上。有頂已還。所有正報生時死時。若好若醜。悉於身中現二乘菩薩悉於身中現。唯獨自明了餘人所不見。十方三世佛。從初發心中間行行。乃至成道轉法輪入涅槃。悉於身中現。佛境界既爾。況復餘耶。是為眼中有身用。又於眼中。能知百千萬億不可說不可思虛空等。十法界所念若干種。一時能悉知。是為眼中有意用。其聞聲知香味觸法。亦有互用。皆如上說。當知六識所有無明。所有智慧。並是緣因緣因種緣因性。七識所有無明。所有智慧。並是了因。了因種。了因性。八識所有無明。所有智慧。並是正因。正因種。正因性。如是三種種。三相。三性。未發名為六根清淨。三種若發。即真正開佛知見。若小乘法門析滅諸根。入空取證。今大乘報身。即是法界不須更滅。能於諸根作此互用。一根具六。六六三十六法門。正受清淨能此互用。故淨名云。或有佛土光明為佛事。或佛土音聲為佛事。或以香味衣服為佛事。或無言寂滅為佛事。皆此意也。此有似有真。如法華所明。即相似。如華嚴所說。即是真。故明闇不相除。顯出佛菩提。只言斷而言即解脫。只言不斷。復云結習盡者。華不著身。非斷非不斷。中論斷斷。中論不斷。此乃不思議圓融方便。宜斷即斷。如此土大士度剛強眾生。宜不斷即不斷。如香積土聞香即入律行也。仁王云。十善菩薩發大心。長別三界苦輪海。十善即十信也。三界苦即界內惑圓融也。大經云。學大乘者雖有肉眼。名為佛眼。法華云。雖未得無漏。而其眼根清淨。若此此皆明相似位之文也。若觀如來藏心地法門。即是觀如來眼耳鼻舌身。豁然真發得見佛性。或因聞發三智。現前三身具足。華嚴云。初發心時便成正覺。所有慧身不由他悟。得如來一身無量身。湛然應一切。眾生機感即能垂應。作八相成道百世界作佛。或現二乘身利益眾生。乃至作地獄身利益眾生。諸佛加之。能為大菩薩說法。此即發真之文也三明四念處觀者。先約經示。大經云。其後不久。王復得病醫占王病。定應服乳。王者八倒眾生也。其後病者初倒伏。後倒起。故言不久也。定服乳者。應授四榮之術也。正是今之念處意耳。又譬有人以毒塗鼓眾中打之。近者死。遠者未死。後打毒鼓近遠俱死。初塗四枯。止枯分殘。故言未死。今塗四榮。無明根斷。故近遠俱死。亦是今四念處意也。又云。如鳥出籠纔得離網。今二鳥俱飛高翔遠遊去住自在。正是今四念處也。又云。初枯生死。不能照明佛法。不能開悟眾生。於佛法無工夫。於眾生無利益。故言枯雙樹今圓顯佛法。大益眾生。夫有心者皆當作佛。八千聲聞得見佛性。如秋收冬藏。成大果實。故言四榮莊嚴雙樹。大經不令噉酒糟麥(麥*弋)。不與特牛同。共一群不在高原。亦不下濕。下濕者凡邪四倒也。高原者偏曲四倒也。酒糟是愚癡麥(麥*弋)是瞋恚。特牛是貪欲。選擇中原安處其子。法華云。正直捨方便但說無上道。不令二乘獨得滅度。皆以如來滅度而滅度之。開示悟入佛之知見。解王頂上明珠與之。我本立大願。普令一切眾亦同得此道。無智者錯亂。迷惑不信受。是故於今日。決定說大乘。又云諸佛法久後。要當說真實。真實者非生死非涅槃。無邪無偏無倒無正。咄哉丈夫。示昔繫珠。咄哉去來寶處在近。是故從本垂迹。與法身眷屬。隱實揚權藏高設下共化眾生。開示正道。內祕外視。令開顯令得入妙。正是此四念處也。所言四者。不可思議數。一即無量。無量即一。一一皆是法界。三諦具足攝一切法。出法界外。更無有法法界。無法界具足法界。雖無法具足諸法。是不思議數也。華嚴云。一微塵中具一切。塵及一切法。於一念具一切。念及一切法塵。即是色念。即是心色心。即念處異名耳。大品云。四念處。即摩訶衍。摩訶衍。即四念處者。於一念處。與三念處無二無別。一切法趣四念處。是趣不過念處尚不可得。云何當有趣不趣。此亦不思議意同也。普賢觀云。觀心無心。法不住法名大懺悔名。莊嚴懺悔。觀心既然。觀色亦爾。大經云佛性者。亦一非一非一非非一。亦一者。一切眾生悉一乘故非一者。說三乘故。非一非非一者。數非數不決定故。當知四數不可決定。即不思議之四也。法華經中八千聲聞得見佛性。大經云。為諸聲聞開發慧眼。天親以七種佛性釋法華。當知二經佛性理同。同圓同妙同大。更不異也。而法華以一乘為宗。約智明法相。涅槃以常為宗。約定明法相。智定左右之異耳。法華指前經。亦云。以方便力故為五比丘說。當文云。正直捨方便但說無上道。涅槃開前經云。為贖命故說大涅槃。明歷別五行十功德。當文云。復有一行是如來行。所謂大乘大般涅槃。故知二經是同。今取究竟實說處。即是圓極不可思議四念處也。釋數竟。念者觀慧也。大論云。念想智者。一法異名。初錄心名念。次習行為想。後成辦名智。處者境也元從不離薩婆若能觀之智。照而常寂名之為念。所觀之境寂而常照名之為處。境寂智亦寂。智照境亦照。一相無相。無相一相。即是實相。實相即一實諦。亦名虛空佛性。亦名大般涅槃。如是境智無二無異。如如之境。即如如之智。智即是境。說智及智處皆名為般若。亦例云。說處及處智皆名為所諦。是非境之境而言為境。非智之智而名為智。亦名心寂三昧。亦名色寂三昧。亦是明心三昧。亦是明色三昧。請觀音云。身出大智光。如燒紫金山。大經云。光明者即是智慧。金光明云。不可思議智境。不可思議智照。此諸經皆明。念只是處。處只是念。色心不二。不二而二。為化眾生。假名說二耳。此之觀慧。只觀眾生一念無明心。此心即是法性。為因緣所生。即空即假即中。一心三心。三心一心此觀亦名一切種智。此境亦名一圓諦。一諦三諦三諦一諦。諸佛為此一大事因緣。出現於世。欲令眾生佛之知見開。諸佛出世事足。大經云。王夷坦道。無量義經云。行大直道無留難故。法華名具足道雖言三智其實一心。為向人說。令易解故而說為三。若教道為言所斷煩惱。如翻大地河海俱覆似崩大樹根枝悉倒。用此智斷惑亦復如是。通別塵沙無明。一時清淨。無量功德諸波羅蜜。萬行法門具足無減。佛法祕藏悉現在前。大品云。諸法雖空一心具萬行。大經云。發心畢竟二不別。法華云。本末究竟等。故名妙覺平等道。當知此慧即法界心靈之源。三世諸佛無上法母。以法常故諸佛亦常樂我淨等亦復如是。亦名寶所。亦名祕藏。佛及一切之所同歸。前三藏隘路不得並行。通教共稟共行共入。入不能深。別教紆迴歷別遙遠。即不能達。今此念處曠若虛空際。於無際猶如直繩直入四海。故名圓教四念處耳。張衡曰。翔鵾仰而不逮。況青鳥與黃雀。當前三念處所不能及。唯圓念處。孤飛獨運凌摩絳霄。無上無等無等等。竪無高蓋。故言無上。橫無儔列故言無等無等等。於十方三世諸佛言無等等也欲重說此義。更引天親唯識論。唯是一識。復有分別識。無分別識。分別識者是識。識無分別者似塵識。一切法界所有瓶衣車乘等。皆是無分別識。成三無性。無性名非安立諦。如彼具說。龍樹云。四念處即摩訶衍。摩訶衍即四念處。一切法趣身念處。即是一性色得有分別。色無分別色分別色如言光明即是智慧也。無分別色即是法界四大所成。皆是無分別等。是色心不二。彼既得作兩識之名。此亦作兩色之說。若色心相對。離色無心離心無色。若不得作此分別色。無分別色。云何得作分別識。無分別識耶。若圓說者。亦得唯色。唯聲唯香唯味唯觸唯識。若合論。一一法。皆具足法界諸法等。故般若等內照既等外化亦等。即是四隨逐物情有難易。大論曰。一切法併空何須。更用十諭。答空有二種。一難解空。二易解空。十諭是易解空。今以易解空。諭難解空。唯識意亦如是。但約唯識具一切法門。而眾生有兩種。一多著外色。少著內識。二多著內識。少著外色。如上界多著內識。下二界著外色多內識少。如學問人多向外解。若約識為唯識。論者破外向內。今觀明白十法界法。皆是一識。識空十法界空識假十法界假。識中十法界亦中。專以內心破一切法。若外觀十法界即見內心。當知若色若識。皆是唯識。若色若識皆是唯色。今雖說色心兩名。其實只一念。無明法性十法界即是不可思議一心。具一切因緣所生法。一句名為一念無明法性心。若廣說四句成一偈。即因緣所生心。即空即假即中。故般若云。受持一四句偈。與十方虛空等。法華云。聞一偈亦與菩提記。一句亦然。三世亦如是。今觀此只一心不可思議。十界恒現前。入心地法門。故能不起寂滅。現身八會。只是一句。一句有無量。無量中只一句。是為不思議。故如心諸佛然。如佛眾生然。是三無差別。諸佛解脫當於一切眾生心中求。眾生心亦當於諸佛解脫中求。始是般若究竟等。未了者一切法正。一切法邪。不以心分別。即一切正心起想即癡。無想即泥洹。此不思議非青黃赤白方圓長短。無名無相。究竟寂滅唯當心知。口不能說。若有因緣善方便。用悉檀亦可得說。以方便力為比丘說。眾生無量劫。自性心不為煩惱所染。不染而染。難可了知。迷妄即染。染即覆心。不見淨性。是以久處生死。不能返本還源。源實難解。二乘尚不聞其名。何況凡夫。今佛為作習因。如大通智所繫珠。至釋迦時方成果實。今此種子漸漸積習。後遇聲光。發此種子。轉凡入聖。漸漸積功德。具足大悲心。皆已成佛道。若不爾者無明覆法性。出十法界五陰重迷積沓。若能超悟起二乘五陰乃至佛陰。華嚴云。心如工畫師造種種五陰。一切世間中無不由心造諸陰。只心作耳。觀無明心畢竟無所有。而能出十界諸陰。此即不思議。如法華云。一念夢行因得果。在一念眠中。無明心與法性合。起無量煩惱。尋此煩惱即得法性。問別圓俱作此。譬云何異。答別則隔歷。圓則一念具。如芥子含須彌山。故名不思議。華嚴性起云。一微塵中有大千經卷。智人開塵出經。是一念無明心。有煩惱法。有智慧法。煩惱是惡塵善塵無記塵。開出法身般若解脫。法華云。如是性相等。一界十界百千法界究竟皆等。今觀此無明心從何而生。為從無明為從法性。為共為離。若自若他四皆叵得。名空解脫門。只觀心性。為有為無為。共為離。若常若斷。四倒不可得。名無相解脫門。只此心性為真為緣。為共為離。非四句所作。名無作解脫門。無生而說生。生十法界相性也。無明性即是實性。亦言無明即是明。明亦不可得。是為入不二法門。但眾生迷倒。不見心之無。心明成無明(云云)。問眾生自性清淨。不為煩惱所染。云何有無明生。答如前責。生相不可得。而作十四難。佛皆不答。設答只長邪見。大品中。問有亦不得道。無亦不得道。乃至四句俱不得道。將非世尊不得道耶。佛答實得非四句耳。金剛般若云。須菩提於是中無實無虛。大論摩乾提云。瘂法應得道。佛答。汝若證我法。是時自當瘂。佛有時知利益。亦答十四難。如答淨梵志。畢故不造新答。我已知。汝云何知無明名。故取有名新。若知無明不起。取有即知神及世間常無常。眾生只為愛見迷於自性。隨逐諸妄。緣輪不息去道甚遠五百由旬。普賢觀云。為恩愛奴色使我眼。法華云。貪著生愛則為所燒。諸苦所因。貪欲為本。不斷煩惱而入涅槃。無明煩惱是如來種。若斷煩惱即斷佛種。故言不動而運。大慈普覆十界眾生。眾生無量。慈悲亦無量。非一廣大不可盡誓願。非一廣大不可盡。是名緣念處。三種一心具足。觀此身受心法。智慧性。名性念處。一性念處一切性念處。觀身受心法。定慧均和能助大道。名共念處。一共念處一切共念處。觀身受心法。所有慈悲。名緣念處。一緣念處。一切緣念處。觀此一念無明心。即是眾生。眾生即法性。法性即摩訶衍。摩訶衍即十法界。性念處利益十法界。眾生同於四念處。坐道場轉不思議種種法轉。一切種智以為根本。無量功德之所莊嚴。皆令眾生安置十地。十種珍寶以為脚足。枯榮智慧以為雙樹。若見佛性非榮非枯。為中間而般涅槃。雙照二諦。總結四念處。雖別說示人。文言難見。只一剎那心。即是因緣所生法。因緣心生滅即是三藏。三十七品。因緣心空是通。三十七品因緣心假是別。三十七品因緣心中。非空非假即是圓。三十七品只是一念心。若橫無際。若竪無窮盡。三諦源然。此一念不橫不竪。若心即空即假即中是橫觀。此心先見空。次見假。後見中即是縱。今諦觀心中三句。實不縱不橫。不前不後。畢竟清淨。廣大法界。究竟虛空。觀心實性無有微塵知覺。即是法名不覺。煩惱是道場。斷煩惱不名涅槃。不生煩惱乃名涅槃。煩惱即菩提。生死即涅槃。意在修三種念處觀十界色名身。十界受名受。十界識名心。十界想行名法。法性色。一色一切色。一切色一色。一受一切受。一切受一受。一心一切心。一切心一心。一想行法一切法。一切法一法。將智慧性。觀十法界色性。名為觀了達。色中非垢非淨名為處。智慧性觀十界受性。名觀了達。受中非苦非樂性名為處。智慧性觀十界心性。名為觀了達。心性非常非無常性名為處。智慧性觀十法界法性名為觀了達。法性非我非無我名為處。能所合標名性念處觀也。次釋共念處觀。觀十法界色非垢非淨。雙照二諦。垢之與淨其性無二。無二之性即是實性。次觀十界受。非苦非樂。雙照二諦。苦之與樂其性無二。無二之性即是實性。次觀十界心。非常非無常。雙照二諦。常與無常。其性無二。無二之性即是實性。次觀十界非常非無常。雙照二諦。常與無常其性無二。無二之性即是實性。次觀十法界非我非無我。雙照二諦我與無我。其性無二。無二之性即是實性。是名共念處觀。次釋緣念處。菩薩觀此身受心法。無緣慈悲無緣無念。如磁石吸鐵。寂而常照雖無念。不覺而覺名為佛。具足恒沙法藏。虛空法門十方不可說。不可說一微塵中。法界佛法僧究盡。實相而無積聚。譬如貧人多所積聚乃名藏。解脫不爾。無所積聚。無所積聚即真解脫。解脫即是如來。無所積聚乃名虛空。能觀此藏是大千經卷。聞此大藏是開佛知見。知見故五眼具足。五眼具足即成菩提菩提即摩訶般若。即得法身。法身即真解脫。三點不縱不橫名大涅槃。涅槃名諸佛法界。作是觀心。是入如來室。著如來衣。坐如來座。舉足下足從道場來住於佛法矣。如來遺囑令於念處修道。要在茲乎。問前五停心六根互用。今念處證何功德。答前說似解。相貌如上。今修念處。進發十住真位。前覩海邊平相曠蕩若斯。況大海深廣。渺渺浩浩。可以智知。無俟更說。 đệ tứ viên giáo tứ niệm xứ giả 。vi tam 。nhất đại ý 。nhị đình tâm 。tam niệm xứ 。đại ý khai tứ môn (vân vân )。nhược/nhã thuyết nhược/nhã hạnh/hành/hàng 。đa dụng phi hữu phi vô môn (vân vân )。dư Pháp dịch tri 。biệt viên tu giải 。nhất minh vị hữu cao hạ 。nhị minh pháp chi thiên viên 。tam minh đoạn bất đoạn 。tứ minh cụ bất cụ 。ngũ minh thông bất thông 。vị cao hạ giả 。biệt giáo thập tín phục giới nội kiến tư 。thập trụ đoạn giới nội kiến tư 。hựu đoạn giới ngoại thượng phẩm trần sa 。thập hành đoạn trung phẩm trần sa 。thập hồi hướng đoạn hạ phẩm trần sa phục vô minh 。đăng sơ địa kiến trung đạo đoạn vô minh 。nãi chí đẳng giác 。diệu giác đoạn vô minh tận 。viên giáo sơ hữu ngũ phẩm đệ-tử 。danh ngoại phàm 。thập tín danh nội phàm 。giai viên phục vô minh 。nhi giới nội kiến tư 。tự nhiên nhi tận 。như hỏa thiêu thiết 。thiết tuy vị dung 。cấu tại tiền khứ 。chánh tuệ quán vô minh 。vô minh vị trừ 。kiến tư tiền tận 。nhược/nhã đăng sơ trụ đoạn nhất phẩm vô minh 。nãi chí thập trụ đoạn thập phẩm vô minh 。dữ biệt gia Thập Địa tề 。nhược/nhã đăng sơ hạnh/hành/hàng 。hựu đoạn nhất phẩm vô minh 。dữ biệt gia đẳng giác tề 。nhược/nhã chí nhị hạnh/hành/hàng 。dữ biệt gia diệu giác tề 。nhược/nhã đăng tam hành 。sở hữu trí đoạn 。biệt nhân bất thức kỳ danh 。huống tri kỳ Pháp 。tứ hạnh/hành/hàng nãi chí thập hành thập hồi hướng 。Thập Địa đẳng giác diệu giác 。sở hữu trí đoạn 。giai phi cảnh giới 。đãn tri thập nhị phẩm đoạn vô minh 。vi kỷ gia chi cực quả 。bất tri thị tha gia chi hạ nhân 。thí như cấu chuyên thạch vi cơ 。dĩ kim bảo sức thượng 。khởi như tùng cơ chí đảnh/đính 。tất luy Kim cương 。phi duy cao đê hữu thù 。diệc bảo phi bảo biệt 。pháp thuyết thí thuyết 。giản biệt lãng nhiên 。bất tu hoặc hĩ 。nhị Pháp thiên viên giả 。loại như Tiểu thừa đoạn thông hoặc 。bất trừ biệt hoặc 。văn chân ca la đạn cầm 。Ca-diếp khởi vũ 。thiên quan vấn viết 。kì niên giải thoát hà cố như thử 。Ca-diếp đáp ngôn 。Thanh văn chi hoặc ngã kỷ đoạn tận 。thử thị Bồ Tát thắng diệu công đức 。cố ngô ư thử bất năng tự an 。như tứ phương phong bất động Tu-Di 。Tỳ lam phong chí toái như hủ thảo 。đương tri Thanh văn đoạn thông 。bất năng trai biệt 。vô lậu lực nhược bất năng tự an 。biệt giáo sơ tâm chỉ phục kiến tư 。địa tiền chỉ 。đoạn giới nội kiến tư 。đăng địa phần phần phục vô minh 。phần phần đoạn vô minh 。thử tức Thiên đoạn phi viên phục dã 。nhược/nhã tác giới ngoại 。biệt thuyết giả 。đăng địa đoạn biệt kiến 。nhị địa chí lục địa 。đoạn biệt dục giới tư 。thất địa đoạn biệt sắc vô sắc giới tư 。thử diệc Thiên đoạn chi nghĩa nhĩ 。hựu tác bất tư nghị lục trần nghĩa giả 。nhập vô lượng Thiền 。tác vô kí biến hóa sắc trụ/trú 。phục nhập lực Thiền xả 。phục nhập lực Thiền khởi 。phục nhập lực Thiền 。vô lượng bách thiên ức kiếp 。đảo tu phàm phu sự 。chí bát địa dĩ thượng 。do thị vô sắc giới quả báo 。bất khả tư nghị lục trần 。hà dĩ đắc tri địa trì giải 。đẳng giác vô cấu địa 。thủy đắc ly kiến 。kiến thanh tịnh Thiền 。đương tri ly dục giới sắc vô sắc hoặc 。câu chí đẳng giác 。nãi tận phương thị viên nghĩa 。nhược/nhã bát địa thủy ly vô sắc giới quả báo giả 。thị Thiên đoạn chi nghĩa dã 。cố Đại Nhật kinh vân 。Thập Địa vi vô ngã luân hoặc sở chuyển 。vô ngã chỉ thị kiến hoặc 。nhược/nhã kiến hoặc tiên đoạn 。bất ưng chí vô cấu địa 。nhược/nhã kiến chí vô cấu địa giả 。nãi viên nghĩa nhĩ 。dĩ thị thôi chi 。Thiên đoạn tức thị biệt ý dã 。viên đoạn hoặc giả 。thủy ngoại nội phàm 。tức viên phục tam giới chi hoặc 。sơ trụ tức viên đoạn vô minh 。nhị trụ/trú chí đẳng giác 。giai viên đoạn vô minh 。dĩ thử thôi chi 。viên biệt đoạn tức minh hĩ 。tam đoạn bất đoạn giả 。biệt đãn minh đoạn bất luận bất đoạn 。viên cụ nhị nghĩa 。nhược/nhã giáo đạo minh đoạn 。chứng đạo bất đoạn 。lệ như Tiểu thừa phương tiện luận đoạn chứng 。chân bất luận đoạn bất đoạn 。kim diệc như thị 。nhược/nhã bất tư nghị quán nội 。bất kiến hữu phiền não 。khả đoạn phiền não 。tánh bất chướng Bồ-đề 。Bồ-đề bất chướng phiền não 。phiền não tức Bồ-đề 。Bồ-đề tức phiền não 。cố tịnh danh vân 。Phật vi tăng thượng mạn nhân 。thuyết đoạn dâm nộ si 。danh vi giải thoát 。vô tăng thượng mạn giả 。dâm nộ si tánh tức thị giải thoát 。vô hạnh/hành/hàng Kinh vân 。dâm nộ tức thị đạo 。hựu vân 。lục thập nhị kiến vi Như Lai chủng 。tức lục căn lục trần 。nhi vô hạn ngại 。chỉ nhãn trung kiến sắc 。diệc nhãn trung nhập tam giải thoát môn 。hoa nghiêm minh thập nhãn nãi chí lục căn 。giai minh ư nhất trần trung 。cụ thập phương tam thế chư Phật 。bát tướng thành đạo chuyển pháp luân độ chúng sanh giai bất đoạn 。nhi minh liễu dã 。tứ cụ bất cụ giả 。nhược/nhã chỉ tác nhất pháp bất tác nhất thiết pháp giả 。thử thị biệt ý 。nhược/nhã nhất pháp nhất thiết pháp thú 。nhất thiết thị thú 。bất quá thú thượng bất khả đắc 。huống hữu thú phi thú 。thú nhất tức pháp tánh 。pháp tánh tức Pháp giới 。vô nhất Pháp xuất Pháp giới ngoại 。nhược hữu nhất pháp quá/qua Niết-Bàn giả 。ngã diệc thuyết như huyễn như hóa 。cố tri nhất pháp cụ nhất thiết pháp 。tức viên ý dã 。ngũ chư công đức thông bất thông giả 。nhược/nhã biệt ý 。chỉ nhất địa bất quan dư địa 。nhược/nhã viên ý nhất địa nhất thiết chư địa 。cố Đại phẩm vân 。nhược/nhã văn A tự môn 。tức giải nhất thiết nghĩa 。quá/qua trà vô tự khả thuyết 。sơ a cụ túc tứ thập nhất tự 。hậu trà diệc cụ tứ thập nhất tự 。tòng sơ địa cụ hữu trụ trì sanh trường/trưởng hà phụ nghĩa 。chí hậu cứu cánh 。diệc cụ tam nghĩa 。đại luận vân 。hữu thủy nhập trung nhập chung nhập 。thật thị nhất nhập nhi hữu sơ trung hậu 。vấn nhược/nhã tác viên ý nhược/nhã vi phán bất tư nghị nhị đế 。đáp thiên viên câu thông 。thị thế đế tướng 。phi thông phi tắc thị chân đế tướng 。đại ý cánh 。nhị ngũ đình tâm giả 。tư vị ngũ phẩm thị dã 。tức sự nhi lý kỳ tướng tự chương hà giả sơ giáo dĩ số tức sự 。đình tán động 。viên gia dĩ tín lý trừ nghi hoặc 。hựu tín thị Đạo Nguyên 。cố đương sơ phẩm 。hựu tín thị công đức mẫu 。như bỉ khí mạng 。hựu tín thuận bất động tức thị đình tâm 。cố tín phẩm thị nhất đình tâm dã 。sơ giáo dĩ ất tịnh sự quán đình tham dục 。viên gia dĩ độc tụng trừ uế nhiễm 。nhược/nhã trước/trứ văn tự 。nhiễm ô pháp tánh 。thị vi nhiễm pháp 。phi cầu Pháp dã 。văn tự tánh ly tức thị giải thoát 。giải thoát thanh tịnh 。thị đệ nhị đình tâm dã 。sơ giáo dĩ từ đình sân 。viên dĩ từ cố 。hữu thuyết 。thuyết vô bí lẫn 。lẫn hữu bí 。nhuế/khuể tức phi từ tướng 。đương tri từ cố năng thuyết 。đệ tam phẩm đình tâm dã 。sơ giáo dĩ nhân duyên quán đình si 。viên dĩ lục độ 。độ ư lục tế ám khứ minh sanh 。thị đệ tứ phẩm đình tâm dã 。sơ giáo dĩ niệm Phật 。đình bức bách 。viên dĩ tức sự nhi lý 。lý tức pháp Phật 。pháp Phật khởi bức bách Phật Pháp 。vô năng bức sở bức 。vô bức vô bức giả 。vô bức Pháp 。thị đệ ngũ đình tâm 。đương tri tín sự tức lý 。văn tự tức giải thoát 。từ tức khoan hoằng độ tế bỉ ngạn 。nhất thiết bình đẳng 。thị viên gia ngũ đình tâm dã 。dĩ ngũ phẩm vi đình tâm 。kỳ nghĩa dĩ hiển 。cánh trọng cử tứ hoằng tứ tam muội 。sanh tử khổ đế tức thị Niết-Bàn 。vô nhị vô biệt 。thử tức tín sự thuận lý 。Đạo Nguyên công đức mẫu 。vị độ khổ đế 。thị sơ đình tâm 。phiền não tức Bồ-đề 。vô nhị vô biệt 。thị vi vị giải tập đế 。lệnh giải tập đế 。tức đệ nhị độc tụng giải thoát đình tâm dã 。đại bi bạt khổ lượng (lưỡng) thệ nguyện (vân vân )。vị an đạo đế lệnh an đạo đế 。tức thị dĩ vô lẫn chi từ nhi thuyết Pháp 。đệ tam đình tâm dã 。vị nhập diệt đế lệnh nhập diệt đế 。tức thị kiêm hạnh/hành/hàng lục độ 。độ tế bỉ ngạn 。đệ tứ đình tâm dã 。Đại từ hưng lượng (lưỡng) thệ nguyện (vân vân )。hựu chỉ tứ tam muội 。vi đệ ngũ đình tâm dã 。thử tứ tam muội giai tu niệm Phật 。phá chướng đạo tội 。tự hữu nhân số tức 。giác quán bất hưu 。nhược/nhã niệm Phật nhược/nhã xưng Phật 。danh tức phá giác quán 。thiếp nhiên tâm định 。cố Phổ Môn Phẩm vân 。nhược hữu chúng sanh đa ư tham dục 。thường niệm Quán-Âm tức tiện đắc ly 。phá căn bổn vô minh 。tịnh danh vân 。nhất niệm tri nhất thiết pháp 。thị vi tọa đạo tràng 。giai thị niệm Phật Pháp môn dã 。thường hạnh/hành/hàng xuất ba/bát châu 。chư Phật ỷ lập hiện tiền 。đổ pháp giới Phật dã 。thường tọa xuất Văn Thù vấn Bát-nhã 。hệ duyên Pháp giới nhất niệm Pháp giới 。nhi niệm Phật dã 。bán hạnh/hành/hàng bán tọa 。xuất phương đẳng Pháp hoa 。như thị tác dĩ 。khước tọa tư tánh chư Phật thật Pháp 。Pháp hoa vân 。đương thành tựu tứ pháp 。nhất vi chư Phật hộ niệm (vân vân )。thử ngữ sơ tâm hành nhân cửu hành đạo giả 。như an lạc hạnh/hành/hàng 。thường hảo tọa Thiền 。tại ư nhàn xứ 。tu nhiếp kỳ tâm 。quán tâm vô tâm 。Pháp bất trụ pháp 。ngã tâm tự không tội phước vô chủ 。tác thị sám hối 。danh Đại sám hối (vân vân )。phi hạnh/hành/hàng phi tọa thông tứ pháp nhất thông chúng Kinh 。nhị thông chư thiện 。tam thông chư ác 。như hiền giả quân nhung gia nghiệp đẳng bất phương dụng tâm 。tứ thông vô kí 。hạnh/hành/hàng trụ/trú tọa ngọa ngữ mặc 。giai thị Ma-ha-diễn 。dĩ ất khả đắc cố 。phu đạt giả huyền giải 。mê giả vị ngộ 。như nang trung hữu bảo bất tham thị nhân 。nhân vô kiến giả 。kim cánh điểm đối kí đắc siêu nhiên 。tiền Tam Tạng trung dĩ sự duyên 。sự vị số tức bất tịnh nãi chí niệm tướng hảo đẳng 。kim tức bất nhĩ 。dĩ lý quán duyên lý 。sanh tử tức Niết-Bàn 。phiền não tức Bồ-đề 。sanh tử thị chúng sanh chi tức mạng 。Niết-Bàn thị pháp thân chi tức mạng 。tuy bất khả số nhi khả tán động 。minh tịch đối ư số tức dã 。phiền não thị để hạ chi uế ác 。Bồ-đề thị tôn cực chi tịnh lý 。đối tiền hiển hậu cố dĩ văn tự giải thoát 。đối bất tịnh đình tâm dã 。đại bi thệ nguyện bạt nhân quả khổ 。nhược hữu ngã sở thượng bất tự xuất 。huống bạt tha khổ 。nhược/nhã vô ngã sở dĩ từ bi tâm tự bạt 。bạt tha đối tiền hiển hậu (vân vân )。đại từ thệ nguyện dữ nhân quả lạc/nhạc giả 。nhược/nhã thập nhị nhân duyên si thượng vô tự lạc/nhạc 。huống dữ tha lạc/nhạc 。kim tự vô si cố năng dữ lạc/nhạc nhĩ 。đối tiền (vân vân )。hạnh/hành/hàng tứ tam muội giai thị niệm Phật 。phá chướng đạo tội 。tiền giáo niệm sanh thân ưng tướng hảo 。kim niệm Pháp thân tướng hảo 。sự lý vĩnh thù Đại dị 。cố cử tứ tam muội 。vi đệ ngũ đình tâm dã 。thứ tu thập quán thành ngũ đình giả 。ngũ đình thượng cầu 。thượng cầu hà đẳng 。nhất tín thuận bất tư nghị 。nhất thật Tứ đế thị dã 。tín nhất niệm cụ thập pháp giới sanh tử tức khổ đế 。nhất tâm cụ thập pháp giới phiền não tức tập đế 。tập đế tức Bồ-đề 。Bồ-đề thị đạo đế dã 。sanh tử khổ đế tức Niết-Bàn thị diệt đế dã 。thử tứ phi tứ 。thử nhất phi nhất 。nhi danh thật đế phiền não biến 。nhất thiết xứ 。nhất thiết xứ giai thị Bồ-đề 。khí thử Bồ-đề cánh hà xứ/xử cầu Bồ-đề 。như thử sanh tử khổ đế 。biến nhất thiết xứ 。giai thị Niết-Bàn 。khí thử Niết-Bàn 。cánh hà xứ/xử cầu Niết-Bàn 。tất định đình tâm 。ư thử phiền não thượng cầu Bồ-đề 。tất định đình tâm 。ư thử sanh tử thượng cầu Niết-Bàn 。tín tức thị cầu phi biệt cầu dã 。thị danh tín nhất thật đế thành ư đình tâm dã 。hựu vân hà đình tâm 。đình tâm dục hạ hóa tu phát chân chánh tâm 。chúng sanh bất tri sanh tử tức Niết-Bàn 。vị độ khổ đế 。Bồ Tát vi thử nhi khởi đại bi thệ 。lệnh đắc giải thoát 。ký đắc thoát dĩ tức thị lệnh độ khổ đế 。chúng sanh vị tri phiền não tức Bồ-đề 。Bồ Tát vi thử nhi khởi đại bi 。lệnh đắc giải thoát 。ký đắc thoát dĩ 。tức thị lệnh độ tập đế 。chúng sanh nhược/nhã giải phiền não tức thị Bồ-đề tức thị an ư đạo đế 。chúng sanh nhược/nhã giải sanh tử tức thị Niết-Bàn tức thị nhi đắc diệt đế 。thị vi ồ Tát hạ hóa chúng sanh 。ngôn chân chánh giả 。vô hạnh/hành/hàng Kinh vân 。nhược/nhã phát tâm cầu Bồ-đề 。thị nhân khứ Phật viễn 。thí như Thiên dữ địa 。cái chỉ phát tam phương tiện Bồ-đề tâm dã 。thử nãi Bồ-đề tâm ma 。Đại Nhật kinh vân 。tự thử chi tiền ngã đẳng giai danh tà kiến nhân dã 。nhược/nhã nhân vi thuyết thử pháp danh thiện tri thức ma 。Kinh ngôn 。Niết-Bàn vi sanh tử giả 。chỉ tham trước giới ngoại Niết-Bàn 。thành biến dịch sanh tử dã 。Kinh ngôn 。sanh tử tức Niết-Bàn giả 。chỉ phần đoạn sanh tử 。tức đại Niết Bàn 。huống phục biến dịch nhi phi Niết-Bàn 。dĩ chân chánh Bồ-đề tâm 。chân chánh hóa dã 。tướng thử hạ hóa 。dĩ thành đình tâm 。sơ danh thượng cầu 。thứ danh hạ hóa thừa 。hà đẳng Pháp hướng thượng hướng hạ 。sở vị thiện tu chỉ quán 。sanh tử tức Niết-Bàn 。Niết-Bàn danh chỉ dã 。chỉ tâm tâm tánh danh vi Đại định đại Niết Bàn thâm Thiền định quật 。cố Niết-Bàn tức thị chỉ dã 。quán phiền não tức thị Bồ-đề tức quán dã 。thật tướng chi tuệ 。danh nhất thiết chủng trí 。nhất thiết chủng trí 。danh vi Bát-nhã 。Pháp hoa viết 。định tuệ lực trang nghiêm tức thượng cầu 。dĩ thử độ chúng sanh tức thị hạ hóa 。đương tri chỉ quán thị sở thừa chi Pháp 。chuyên thử chỉ quán thành ư đình tâm 。ký năng thừa hướng thượng hướng hạ 。hướng thượng ưng đắc quả 。hướng hạ ưng đắc độ 。ký bất quả bất độ giả 。hà vật phương ngại 。nhi kim bất hoạch 。đương tri phá Pháp bất biến 。đương nghiên sanh tử tức Niết-Bàn 。hoạnh phá thập pháp giới ngạnh tắc 。phiền não tức Bồ-đề 。thọ phá thập pháp giới ngạnh tắc 。Bồ-đề Niết Bàn đạo tức thông dã 。bất tức lục pháp na hốt tức lục pháp 。thị cố tu phá bất ly lục pháp na hốt ly lục pháp 。thị cố tu phá bất tức bất ly 。Bồ-đề đạo thông dĩ thử phá Pháp 。thành ư đình tâm (vân vân )。ký phá Pháp biến 。ưng dữ lý hội 。na do bất hợp 。đương cánh tế kiểm 。nhất thiết chư pháp trung giai hữu an lạc tánh 。na hốt tính phá nhất thiết chư pháp 。giai ma la võng 。na hốt tính thủ 。tu minh thức thông tắc 。nhược/nhã mê sanh tử phi Niết-Bàn 。thập pháp giới giai tắc 。mê phiền não phi Bồ-đề 。thập pháp giới diệc tắc 。đạt sanh tử tức Niết-Bàn 。thập pháp giới tịch diệt 。danh chi vi thông 。phiền não tức Bồ-đề thập pháp giới 。si như hư không bất khả tận 。lão tử như hư không bất khả tận cùng 。vô minh vô kiến thủy kiến chung 。danh chi vi thông 。như thử thiện tri thức 。bất tư nghị hiểm đạo thông tắc chi tướng 。dĩ thành đình tâm (vân vân )。ký thức thông tắc 。vân hà ư thản đạo trung tu 。ư đạo phẩm 。nhược/nhã sanh tử thân bất tịnh nãi chí tâm vô thường 。thử tích Pháp tứ khô đạo phẩm 。Niết-Bàn tức sanh tử chỉ thử ý dã 。nhược/nhã sơ tu bất tịnh 。hậu tu ư tịnh 。nãi chí sơ tu vô thường 。hậu tu ư thường 。thử tức tứ vinh đạo phẩm sanh tử thành Niết-Bàn thử chi vị dã 。nhược/nhã tức bất tịnh 。tức tu phi tịnh phi bất tịnh 。nãi chí tức vô thường 。tu phi thường phi vô thường 。thử thị phi khô phi vinh ư kỳ trung gian nhập Bát Niết Bàn 。thử chi vị dã 。cố Kinh ngôn 。tùng sơ phát tâm thường quán Niết-Bàn 。hành đạo cụ bách cú giải thoát 。danh bách cân kim 。phiền não tức Bồ-đề 。danh Thủ Lăng Nghiêm tam muội tu trì 。ư tâm do như hư không 。diệc danh vương tam muội 。thị danh thiện tu đạo phẩm 。dĩ thành đình tâm dã 。ký thiện tu đạo phẩm 。tự năng lưu nhập tam giải thoát môn 。vị nhập nhi nạn/nan khởi 。phương cứu tha nhi nạn/nan khởi giai hà đối trì 。nhược/nhã xan tế nạn/nan khởi 。quán xan tức Bồ-đề 。thọ/thụ bất thọ/thụ diệc thọ/thụ diệc bất thọ/thụ 。nãi chí ngũ bất thọ/thụ đàn tức Pháp giới đàn nghĩa nhiếp 。ư lục tư sanh vô úy Pháp 。thị trung nhất nhị tam xan 。tức Bồ-đề 。bất thủ bất xả 。dư tế diệc như thị 。hựu đối trì chuyển trì bất chuyển kiêm phi đẳng (vân vân )。thị danh trợ đạo 。thành ư đình tâm (vân vân )。hạnh/hành/hàng nhân vị đắc vị đắc 。vị chứng vị chứng 。tăng thượng mạn khởi 。đương như chi hà quán 。sanh tử tức Niết-Bàn 。phiền não tức Bồ-đề 。lý Niết-Bàn dã 。năng như thử giải 。dữ tu-đa-la hợp 。văn tự Niết-Bàn dã 。sở quán như văn 。văn như quán 。quán hạnh/hành/hàng Niết-Bàn dã 。lục căn thanh tịnh tương tự Niết-Bàn dã 。vô minh phá Phật tánh lý hiển 。phần chân Niết-Bàn dã 。đẳng chư Phật đồng đại giác 。cứu cánh Niết Bàn dã 。đương tự quan sát 。thị hà đẳng vị phủ ức luận tâm 。mạc tự khi khi tha 。thị danh thức thứ vị 。trợ thành đình tâm dã 。hạnh/hành/hàng nhân hành đạo 。dục thục vị thục 。đa động nội ngoại chướng nạn/nan 。mỗi tu an nhẫn 。lệnh nội ngoại chướng bất năng động dao 。năng nhẫn thành đạo sự bất động diệc bất thoái 。thị tâm Tát-đỏa 。ngoại vị hủy dự bát phong 。nội vị cường nhuyễn lượng (lưỡng) tặc 。sanh tử bất năng La 。phiền não bất năng nhiễm 。thập pháp giới kiến ái 。giai vi thị giả 。phần đoạn biến dịch 。nhị tử tịch nhiên dĩ an thị giả 。thị giả dĩ cung cấp dịch vận 。thị danh an nhẫn 。dĩ thành đình tâm dã 。thuận đạo pháp ái bất sanh giả 。phu tướng đăng nhi băng 。tướng quá/qua nhi đọa 。thử phi tiểu sự 。Đại hữu sở thất 。hành giả thận chi mạc khởi pháp ái 。cố vân Niết-Bàn tức sanh tử 。Niết-Bàn tham trước cố 。sanh tử tức Niết-Bàn 。vô thoái bất sanh 。cố ư thập pháp giới Pháp 。nhất vô sở nhiễm 。danh thuận ái bất sanh 。nhi sanh Bát-nhã 。Bát-nhã giả 。như nhân hữu nhãn 。năng tị hiểm tùng bình 。hà tu bàng giáo 。thị danh thập quán thành ngũ đình tâm 。nhất nhất đình tâm giai tu thập quán 。tổng hữu ngũ thập quán (vân vân )。sơ phẩm quán thập pháp giới chúng sanh tức thị Phật 。thập pháp giới ngũ uẩn tức thị Pháp 。chúng sanh dữ Phật vô nhị vô biệt 。chúng sanh uẩn Phật uẩn vô hào giới chi thù 。tam thế Phật sự 。chúng sanh tứ nghi 。vô bất cụ túc 。chư Ba-la-mật thị danh vi tăng 。đại luận vân 。chúng sanh vô thượng Phật thị 。Pháp vô thượng Niết Bàn thị 。hựu chí danh tăng giả 。đệ nhất nghĩa thị tín thuận tùy hỉ nhi vô nghi hoặc 。thị danh sơ tùy hỉ phẩm 。tướng thử tâm độc tụng 。danh đệ nhị phẩm 。năng thiểu phần thuyết danh đệ tam phẩm 。kiêm hạnh/hành/hàng lục độ danh đệ tứ phẩm cụ túc lục độ 。tạo lập tăng phường 。tứ sự như lý 。nãi chí Bát-nhã danh đệ ngũ phẩm 。ngũ phẩm thành thục danh quán hạnh/hành/hàng vị 。nhất phẩm ký tu thập quán 。tứ phẩm diệc như thị 。thập quán thành ngũ phẩm 。như thượng thuyết 。dĩ tưởng tuệ thuần thục chuyển vi thập tín tâm 。sơ tùy hỉ nhất thật chi lý 。vô nhị vô biệt chuyển thành tín tâm 。tín tuệ phân biệt 。冏冏vô trệ 。ư thử tín trung cụ nhất thiết Phật Pháp 。như Kim Cương bảo tạng 。vô sở khuyết giảm 。cố nhị chân chánh phát tâm độ hạ sùng thượng 。chuyển thành niệm tuệ chân chánh 。cố Kinh vân 。bách sanh thiên sanh 。thiên vạn ức sanh 。lệnh tâm chánh niệm dĩ chánh niệm cố 。Như Lai thiện hộ niệm 。hựu như thất giác trung 。tâm trầm dĩ niệm khởi chi 。phá sanh tử tức Niết-Bàn 。nhược/nhã tâm tán thời dĩ niệm quán nhiếp chi 。lệnh phiền não tức Bồ-đề 。thị vi chân chánh phát niệm dã 。tam thiện tu chỉ quán chuyển thành tinh tấn 。tâm giả 。Kinh ngôn nhất tâm cần tinh tấn cố đắc tam 。Bồ-đề nhất thiết chúng hạnh/hành/hàng tinh tấn vi bổn 。chánh quán minh bạch thuần Vô gián tạp vi tinh 。bất nhiễm ái kiến vi tiến/tấn (vân vân )。tứ phá Pháp biến 。chuyển thành định tâm 。Niết-Bàn tức sanh tử 。Bồ-đề tức phiền não 。thị Đại tán loạn 。kim quán thập giới sanh tử tức Niết-Bàn 。đạt nhất thiết pháp giải thoát tướng 。cứu cánh thường tịch diệt tướng chung quy ư không 。thể thường tịch diệt thị danh hoạnh phá sanh tử 。chuyển thành định tâm khởi nhiễm ái phiền não 。phiền não tức Bồ-đề 。thị thọ phá thập pháp giới 。vô ngại triệt chí pháp tánh 。chuyển thành định tâm dã 。ngũ thiện tri thông tắc 。chuyển thành tuệ tâm 。nhược/nhã khởi thập giới ngu si 。danh vi sanh tử 。nhược/nhã khởi thập giới tham sân 。danh vi phiền não 。quán sanh tử tức Niết-Bàn 。phiền não tức Bồ-đề 。Bồ-đề phi nhất phi tam 。thị danh tuệ tâm dã 。lục thiện tu tam thập thất phẩm 。chuyển thành bất thoái tâm nhược/nhã tứ khô đạo phẩm 。tuy bất thoái nhập phần đoạn 。nhi bất tiến/tấn biến dịch 。do danh vi thoái 。kim tứ khô đạo phẩm 。hựu phi vinh phi khô đạo phẩm 。xuất đáo bất sanh bất sanh bỉ ngạn 。cố danh bất thoái tâm dã 。thất tu đối trì trợ đạo 。chuyển thành hồi hướng tâm 。hồi sanh tử hướng Niết-Bàn 。hồi phiền não hướng Bồ-đề 。hồi nhân hướng quả hồi sự nhập lý 。cố ngôn hồi hướng tâm dã 。bát thiện thức thứ vị 。chuyển thành hộ tâm 。nhược/nhã thao thượng lạm hạ khởi tăng thượng mạn 。tức thị Bồ Tát chiên đà la 。kim bất chấp sanh tử tác Niết-Bàn 。bất chấp phiền não tác Bồ-đề 。hựu tam nghiệp ư Niết-Bàn vô nhiễm 。ư Bồ-đề Vô Trước 。thị danh hộ tâm dã 。cửu an nhẫn nội ngoại cường nhuyễn 。chuyển thành giới tâm Bồ-tát giới cụ phòng hình tâm 。nhược/nhã khởi nhị thừa tâm thị phá giới 。tri chư Pháp bất sanh 。vô tâm vô niệm bất ỷ bất trước 。danh bất phá giới 。đại tập vân 。ninh xả thân mạng bất cầu Tiểu thừa 。danh trì giới tâm dã 。thập thuận đạo pháp ái bất sanh 。chuyển thành nguyện tâm giả 。Bồ Tát phát nguyện cầu đại Niết Bàn 。bất thủ bất chứng 。Đại phẩm vân nguyện cầu Bồ-đề bất dĩ tiểu vi túc 。túc tức trụ/trú dĩ bất túc cố Niết-Bàn bất ưng trụ/trú 。dụng thử thập tâm thành nhất Nhất Trụ 。thập trụ hữu bách danh bách pháp minh môn 。thập hành thập hướng Thập Địa 。triển chuyển tăng bội thiên pháp minh môn 。vạn pháp minh môn 。thiên vạn bách vạn bất khả thuyết 。bất khả thuyết minh môn 。cố anh lạc vân 。thập tín vi chư đạo Đại thắng giả 。thọ danh 。danh trụ/trú hạnh/hành/hàng hướng địa nhĩ 。nhược phục tiền thôi thập tín 。thị nội phàm tương tự chi vị 。danh nhu thuận nhẫn 。diệc danh phục nhẫn 。giới nội phiền não viên dung 。vô minh viên phục 。đắc lục căn thanh tịnh 。vân hà Tịnh nhãn trung thủ tướng tịnh 。trần sa vô minh tịnh 。nãi chí ý căn diệc tam chủng tịnh cố 。bất chướng tam thân tam đức 。tam thân tam đức giai dữ chân tương tự 。tương tự cố danh lục căn thanh tịnh 。quảng thuyết như Pháp hoa 。vân hà lục căn hỗ thanh tịnh 。Đại phẩm vân 。nhãn trung nhãn bất khả đắc 。nhãn trung nhĩ bất khả đắc 。nãi chí nhãn trung Tỳ thiệt thân ý 。giai bất khả đắc 。thị vi lục căn hỗ thanh tịnh 。hựu nhãn trung nhãn tướng bất khả đắc 。nhãn trung nhĩ tướng bất khả đắc 。nãi chí Tỳ thiệt thân ý tướng giai bất khả đắc 。thị vi lục căn tướng hỗ thanh tịnh 。nhãn trung nhãn tánh bất khả đắc 。nhãn trung nhĩ tánh bất khả đắc 。nãi chí Tỳ thiệt thân ý tánh giai bất khả đắc 。thị vi lục căn tánh hỗ thanh tịnh 。nhược/nhã danh bất khả đắc thị tục thanh tịnh 。tướng bất khả đắc thị chân thanh tịnh 。tánh bất khả đắc thị trung thanh tịnh 。hựu danh tướng tánh 。giai bất khả đắc thị tục thanh tịnh 。bất khả đắc diệc bất khả đắc thị chân thanh tịnh 。phi tục phi chân 。bất khả đắc thị trung thanh tịnh 。đãn dĩ nhãn vi bổn 。hỗ tịnh chư căn 。nhĩ tị thiệt thân ý các các vi bổn 。các các hỗ tịnh chư căn 。hỗ tịnh như thượng thuyết 。vân hà lục căn hỗ dụng 。ư nhãn căn trung 。năng kiến vô lượng bách thiên vạn ức 。bất khả thuyết bất khả thuyết 。bất khả tư nghị bất khả tư nghị 。hư không đẳng thế giới trung 。thập pháp giới chúng sanh sắc 。nhược/nhã y nhược/nhã chánh nhược/nhã nội nhược/nhã ngoại 。nhược/nhã thượng nhược/nhã hạ tất kiến tất tri 。thị vi nhãn căn dụng 。tức ư nhãn trung 。văn vô lượng bách thiên vạn ức 。bất khả thuyết bất khả thuyết 。bất khả tư nghị bất khả tư nghị 。hư không đẳng thế giới trung 。thập pháp giới chúng sanh 。nhược/nhã y nhược/nhã chánh lượng (lưỡng) chủng âm thanh 。địa ngục thiêu chử thanh 。đại luận vân 。khảo lược thanh 。tượng mã xa ngưu sở độc thanh 。ngạ quỷ cầu thực/tự thanh 。tu la đấu tranh cao Đại thanh 。vô số chủng nhân thanh 。khổ thọ đẳng tam thọ thanh 。nãi chí hữu đính nhập Thiền xuất Thiền thanh 。đại luận vân 。sở ái thời thanh 。Tỳ-kheo Tì-kheo-ni độc tụng âm thanh 。không vô ngã thanh 。Bồ Tát giải nghĩa thanh 。chư Phật diễn pháp thanh 。kỳ nhĩ minh lợi cố tất năng phân biệt tri 。thị vi nhãn năng nhĩ dụng 。hựu ư nhãn trung 。tri vô lượng bách thiên ức 。bất khả thuyết bất khả tư 。hư không thập pháp giới hương 。nhược/nhã y nhược/nhã chánh 。thiết vi đại hải địa trung chư chúng sanh 。tu la nam nữ 。đại thế tiểu luân 。quần thần chư cung nhân 。nãi chí ư phạm thế 。quang âm cập hữu đính 。Tỳ-kheo chúng 。Bồ Tát chúng 。tại tại phương Thế Tôn 。văn hương tất năng tri 。thị vi nhãn hữu Tỳ dụng 。tức ư nhãn trung 。tri vô lượng bách thiên vạn ức 。bất khả thuyết bất khả tư 。hư không thử giới trung chúng vị Pháp môn ư thực/tự đẳng 。ư Pháp diệc đẳng 。như Thuần đà bát hộc tứ đẩu vi Niết Bàn Phật sự 。nhược/nhã hảo bất hảo 。nhược/nhã mỹ bất mỹ 。chí kỳ thiệt căn biến thành thượng vị 。như Thiên cam lồ vô bất mỹ giả 。hựu tri thập pháp giới chúng sanh kham năng pháp vị 。ư Đại chúng trung xuất thâm diệu thanh 。năng nhập kỳ tâm giai lệnh hoan hỉ 。hựu lệnh Thiên Long nhân Thần văn kỳ sở thuyết ngôn luận thứ đệ giai lạc/nhạc lai thính thọ 。hựu chư Bồ-tát chư Phật thường lạc/nhạc hướng kỳ xứ/xử 。thuyết Pháp văn giai thọ trì 。hựu năng xuất thâm diệu chi âm 。thị vi nhãn hữu thiệt dụng 。tức ư nhãn trung 。tri thập pháp giới chúng sanh bách thiên vạn ức bất khả thuyết bất khả tư hư không đẳng 。xúc thân như tịnh minh kính 。chúng sanh giai hỉ kiến 。kỳ thân tịnh cố tam thiên nội ngoại y chánh 。sơn lâm hà hải giai ư thân trung hiện 。địa ngục dĩ thượng 。hữu đính dĩ hoàn 。sở hữu chánh báo sanh thời tử thời 。nhược/nhã hảo nhược/nhã xú 。tất ư thân trung hiện nhị thừa Bồ Tát tất ư thân trung hiện 。duy độc tự minh liễu dư nhân sở bất kiến 。thập phương tam thế Phật 。tùng sơ phát tâm trung gian hạnh/hành/hàng hạnh/hành/hàng 。nãi chí thành đạo chuyển pháp luân nhập Niết Bàn 。tất ư thân trung hiện 。Phật cảnh giới ký nhĩ 。huống phục dư da 。thị vi nhãn trung hữu thân dụng 。hựu ư nhãn trung 。năng tri bách thiên vạn ức bất khả thuyết bất khả tư hư không đẳng 。thập pháp giới sở niệm nhược can chủng 。nhất thời năng tất tri 。thị vi nhãn trung hữu ý dụng 。kỳ văn thanh tri hương vị xúc Pháp 。diệc hữu hỗ dụng 。giai như thượng thuyết 。đương tri lục thức sở hữu vô minh 。sở hữu trí tuệ 。tịnh thị duyên nhân duyên nhân chủng duyên nhân tánh 。thất thức sở hữu vô minh 。sở hữu trí tuệ 。tịnh thị liễu nhân 。liễu nhân chủng 。liễu nhân tánh 。bát thức sở hữu vô minh 。sở hữu trí tuệ 。tịnh thị chánh nhân 。chánh nhân chủng 。chánh nhân tánh 。như thị tam chủng chủng 。tam tướng 。tam tánh 。vị phát danh vi lục căn thanh tịnh 。tam chủng nhược/nhã phát 。tức chân chánh khai Phật tri kiến 。nhược/nhã Tiểu thừa Pháp môn tích diệt chư căn 。nhập không thủ chứng 。kim Đại-Thừa báo thân 。tức thị Pháp giới bất tu cánh diệt 。năng ư chư căn tác thử hỗ dụng 。nhất căn cụ lục 。lục lục tam thập lục Pháp môn 。chánh thọ thanh tịnh năng thử hỗ dụng 。cố tịnh danh vân 。hoặc hữu Phật thổ quang minh vi Phật sự 。hoặc Phật thổ âm thanh vi Phật sự 。hoặc dĩ hương vị y phục vi Phật sự 。hoặc vô ngôn tịch diệt vi Phật sự 。giai thử ý dã 。thử hữu tự hữu chân 。như Pháp hoa sở minh 。tức tương tự 。như hoa nghiêm sở thuyết 。tức thị chân 。cố minh ám bất tướng trừ 。hiển xuất Phật Bồ-đề 。chỉ ngôn đoạn nhi ngôn tức giải thoát 。chỉ ngôn bất đoạn 。phục vân kết/kiết tập tận giả 。hoa bất trước thân 。phi đoạn phi bất đoạn 。trung luận đoạn đoạn 。trung luận bất đoạn 。thử nãi bất tư nghị viên dung phương tiện 。nghi đoạn tức đoạn 。như thử độ đại sĩ độ cương cưỡng chúng sanh 。nghi bất đoạn tức bất đoạn 。như hương tích độ văn hương tức nhập luật hạnh/hành/hàng dã 。nhân vương vân 。thập thiện Bồ-tát phát Đại tâm 。trường/trưởng biệt tam giới khổ luân hải 。Thập thiện tức thập tín dã 。tam giới khổ tức giới nội hoặc viên dung dã 。Đại Nhật kinh vân 。học Đại-Thừa giả tuy hữu nhục nhãn 。danh vi Phật nhãn 。Pháp hoa vân 。tuy vị đắc vô lậu 。nhi kỳ nhãn căn thanh tịnh 。nhược/nhã thử thử giai minh tương tự vị chi văn dã 。nhược/nhã quán Như Lai tạng tâm địa Pháp môn 。tức thị quán Như Lai nhãn nhĩ tị thiệt thân 。khoát nhiên chân phát đắc kiến Phật tánh 。hoặc nhân văn phát tam trí 。hiện tiền tam thân cụ túc 。hoa nghiêm vân 。sơ phát tâm thời tiện thành chánh giác 。sở hữu tuệ thân bất do tha ngộ 。đắc Như Lai nhất thân vô lượng thân 。trạm nhiên ưng nhất thiết 。chúng sanh ky cảm tức năng thùy ưng 。tác bát tướng thành đạo bách thế giới tác Phật 。hoặc hiện nhị thừa thân lợi ích chúng sanh 。nãi chí tác địa ngục thân lợi ích chúng sanh 。chư Phật gia chi 。năng vi đại Bồ-tát thuyết Pháp 。thử tức phát chân chi văn dã tam minh tứ niệm xứ quán giả 。tiên ước Kinh thị 。Đại Nhật kinh vân 。kỳ hậu bất cửu 。Vương phục đắc bệnh y chiêm Vương bệnh 。định ưng phục nhũ 。Vương giả bát đảo chúng sanh dã 。kỳ hậu bệnh giả sơ đảo phục 。hậu đảo khởi 。cố ngôn bất cửu dã 。định phục nhũ giả 。ưng thọ/thụ tứ vinh chi thuật dã 。chánh thị kim chi niệm xứ ý nhĩ 。hựu thí hữu nhân dĩ độc đồ cổ chúng trung đả chi 。cận giả tử 。viễn giả vị tử 。hậu đả độc cổ cận viễn câu tử 。sơ đồ tứ khô 。chỉ khô phần tàn 。cố ngôn vị tử 。kim đồ tứ vinh 。vô minh căn đoạn 。cố cận viễn câu tử 。diệc thị kim tứ niệm xứ ý dã 。hựu vân 。như điểu xuất lung tài đắc ly võng 。kim nhị điểu câu phi cao tường viễn du khứ trụ/trú tự tại 。chánh thị kim tứ niệm xứ dã 。hựu vân 。sơ khô sanh tử 。bất năng chiếu minh Phật Pháp 。bất năng khai ngộ chúng sanh 。ư Phật Pháp vô công phu 。ư chúng sanh vô lợi ích 。cố ngôn khô song thụ kim viên hiển Phật Pháp 。Đại ích chúng sanh 。phu hữu tâm giả giai đương tác Phật 。bát thiên Thanh văn đắc kiến Phật tánh 。như thu thu đông tạng 。thành đại quả thật 。cố ngôn tứ vinh trang nghiêm song thụ 。Đại Nhật kinh bất lệnh đạm tửu tao mạch (mạch *dặc )。bất dữ đặc ngưu đồng 。cọng nhất quần bất tại cao nguyên 。diệc bất hạ thấp 。hạ thấp giả phàm tà tứ đảo dã 。cao nguyên giả Thiên khúc tứ đảo dã 。tửu tao thị ngu si mạch (mạch *dặc )thị sân khuể 。đặc ngưu thị tham dục 。tuyển trạch trung nguyên an xứ kỳ tử 。Pháp hoa vân 。chánh trực xả phương tiện đãn thuyết vô thượng đạo 。bất lệnh nhị thừa độc đắc diệt độ 。giai dĩ Như Lai diệt độ nhi diệt độ chi 。khai thị ngộ nhập Phật chi tri kiến 。giải Vương đảnh/đính thượng minh châu dữ chi 。ngã bổn lập đại nguyện 。phổ lệnh nhất thiết chúng diệc đồng đắc thử đạo 。vô trí giả thác loạn 。mê hoặc bất tín thọ 。thị cố ư kim nhật 。quyết định thuyết Đại-Thừa 。hựu vân chư Phật Pháp cửu hậu 。yếu đương thuyết chân thật 。chân thật giả phi sanh tử phi Niết-Bàn 。vô tà vô Thiên vô đảo vô chánh 。đốt tai trượng phu 。thị tích hệ châu 。đốt tai khứ lai bảo xứ/xử tại cận 。thị cố tùng bổn thùy tích 。dữ Pháp thân quyến thuộc 。ẩn thật dương quyền tạng cao thiết hạ cọng hóa chúng sanh 。khai thị chánh đạo 。nội bí ngoại thị 。lệnh khai hiển lệnh đắc nhập diệu 。chánh thị thử tứ niệm xứ dã 。sở ngôn tứ giả 。bất khả tư nghị số 。nhất tức vô lượng 。vô lượng tức nhất 。nhất nhất giai thị pháp giới 。tam đế cụ túc nhiếp nhất thiết pháp 。xuất Pháp giới ngoại 。cánh vô hữu pháp pháp giới 。vô Pháp giới cụ túc Pháp giới 。tuy vô pháp cụ túc chư Pháp 。thị bất tư nghị số dã 。hoa nghiêm vân 。nhất vi trần trung cụ nhất thiết 。trần cập nhất thiết pháp 。ư nhất niệm cụ nhất thiết 。niệm cập nhất thiết pháp trần 。tức thị sắc niệm 。tức thị tâm sắc tâm 。tức niệm xứ dị danh nhĩ 。Đại phẩm vân 。tứ niệm xứ 。tức Ma-ha-diễn 。Ma-ha-diễn 。tức tứ niệm xứ giả 。ư nhất niệm xứ 。dữ tam niệm xứ vô nhị vô biệt 。nhất thiết pháp thú tứ niệm xứ 。thị thú bất quá niệm xứ thượng bất khả đắc 。vân hà đương hữu thú bất thú 。thử diệc bất tư nghị ý đồng dã 。Phổ Hiền quán vân 。quán tâm vô tâm 。Pháp bất trụ pháp danh Đại sám hối danh 。trang nghiêm sám hối 。quán tâm ký nhiên 。quán sắc diệc nhĩ 。Đại Nhật kinh vân Phật tánh giả 。diệc nhất phi nhất phi nhất phi phi nhất 。diệc nhất giả 。nhất thiết chúng sanh tất nhất thừa cố phi nhất giả 。thuyết tam thừa cố 。phi nhất phi phi nhất giả 。số phi số bất quyết định cố 。đương tri tứ số bất khả quyết định 。tức bất tư nghị chi tứ dã 。Pháp Hoa Kinh trung bát thiên Thanh văn đắc kiến Phật tánh 。Đại Nhật kinh vân 。vi chư Thanh văn khai phát Tuệ-nhãn 。Thiên thân dĩ thất chủng Phật tánh thích Pháp hoa 。đương tri nhị Kinh Phật tánh lý đồng 。đồng viên đồng diệu đồng Đại 。cánh bất dị dã 。nhi Pháp hoa dĩ nhất thừa vi tông 。ước trí minh Pháp tướng 。Niết-Bàn dĩ thường vi tông 。ước định minh Pháp tướng 。trí định tả hữu chi dị nhĩ 。Pháp hoa chỉ tiền Kinh 。diệc vân 。dĩ phương tiện lực cố vi ngũ bỉ khâu thuyết 。đương văn vân 。chánh trực xả phương tiện đãn thuyết vô thượng đạo 。Niết-Bàn khai tiền Kinh vân 。vi thục mạng cố thuyết đại Niết Bàn 。minh lịch biệt ngũ hành thập công đức 。đương văn vân 。phục hưũ nhất hạnh/hành/hàng thị Như Lai hạnh/hành/hàng 。sở vị Đại-Thừa Đại bát Niết Bàn 。cố tri nhị Kinh thị đồng 。kim thủ cứu cánh thật thuyết xứ/xử 。tức thị viên cực bất khả tư nghị tứ niệm xứ dã 。thích số cánh 。niệm giả quán tuệ dã 。đại luận vân 。niệm tưởng trí giả 。nhất pháp dị danh 。sơ lục tâm danh niệm 。thứ tập hạnh/hành/hàng vi tưởng 。hậu thành biện/bạn danh trí 。xứ/xử giả cảnh dã nguyên tùng bất ly Tát bà nhã năng quán chi trí 。chiếu nhi thường tịch danh chi vi niệm 。sở quán chi cảnh tịch nhi thường chiếu danh chi vi xứ/xử 。cảnh tịch trí diệc tịch 。trí chiếu cảnh diệc chiếu 。nhất tướng vô tướng 。vô tướng nhất tướng 。tức thị thật tướng 。thật tướng tức nhất thật đế 。diệc danh hư không Phật tánh 。diệc danh Đại bát Niết Bàn 。như thị cảnh trí vô nhị vô dị 。như như chi cảnh 。tức như như chi trí 。trí tức thị cảnh 。thuyết trí cập trí xứ/xử giai danh vi Bát-nhã 。diệc lệ vân 。thuyết xứ/xử cập xứ/xử trí giai danh vi sở đế 。thị phi cảnh chi cảnh nhi ngôn vi cảnh 。phi trí chi trí nhi danh vi trí 。diệc danh tâm tịch tam muội 。diệc danh sắc tịch tam muội 。diệc thị minh tâm tam muội 。diệc thị minh sắc tam muội 。thỉnh Quán-Âm vân 。thân xuất Đại trí quang 。như thiêu tử kim sơn 。Đại Nhật kinh vân 。quang minh giả tức thị trí tuệ 。kim quang minh vân 。bất khả tư nghị trí cảnh 。bất khả tư nghị trí chiếu 。thử chư Kinh giai minh 。niệm chỉ thị xứ 。xứ/xử chỉ thị niệm 。sắc tâm bất nhị 。bất nhị nhi nhị 。vi hóa chúng sanh 。giả danh thuyết nhị nhĩ 。thử chi quán tuệ 。chỉ quán chúng sanh nhất niệm vô minh tâm 。thử tâm tức thị pháp tánh 。vi nhân duyên sở sanh 。tức không tức giả tức trung 。nhất tâm tam tâm 。tam tâm nhất tâm thử quán diệc danh nhất thiết chủng trí 。thử cảnh diệc danh nhất viên đế 。nhất đế tam đế tam đế nhất đế 。chư Phật vi thử nhất đại sự nhân duyên 。xuất hiện ư thế 。dục lệnh chúng sanh Phật chi tri kiến khai 。chư Phật xuất thế sự túc 。Đại Nhật kinh vân 。Vương di thản đạo 。vô lượng nghĩa Kinh vân 。hạnh/hành/hàng Đại trực đạo vô lưu nạn/nan cố 。Pháp hoa danh cụ túc đạo tuy ngôn tam trí kỳ thật nhất tâm 。vi hướng nhân thuyết 。lệnh dịch giải cố nhi thuyết vi tam 。nhược/nhã giáo đạo vi ngôn sở đoạn phiền não 。như phiên Đại địa hà hải câu phước tự băng Đại thụ/thọ căn chi tất đảo 。dụng thử trí đoạn hoặc diệc phục như thị 。thông biệt trần sa vô minh 。nhất thời thanh tịnh 。vô lượng công đức chư Ba-la-mật 。vạn hạnh/hành/hàng Pháp môn cụ túc vô giảm 。Phật Pháp bí tạng tất hiện tại tiền 。Đại phẩm vân 。chư Pháp tuy không nhất tâm cụ vạn hạnh/hành/hàng 。Đại Nhật kinh vân 。phát tâm tất cánh nhị bất biệt 。Pháp hoa vân 。bản mạt cứu cánh đẳng 。cố danh diệu giác bình đẳng đạo 。đương tri thử tuệ tức Pháp giới tâm linh chi nguyên 。tam thế chư Phật vô thượng pháp mẫu 。dĩ pháp thường cố chư Phật diệc thường lạc/nhạc ngã tịnh đẳng diệc phục như thị 。diệc danh bảo sở 。diệc danh bí tạng 。Phật cập nhất thiết chi sở đồng quy 。tiền Tam Tạng ải lộ bất đắc tịnh hạnh/hành/hàng 。thông giáo cọng bẩm cọng hạnh/hành/hàng cọng nhập 。nhập bất năng thâm 。biệt giáo hu hồi lịch biệt dao viễn 。tức bất năng đạt 。kim thử niệm xứ khoáng nhược/nhã hư không tế 。ư vô tế do như trực thằng trực nhập tứ hải 。cố danh viên giáo tứ niệm xứ nhĩ 。trương hành viết 。tường côn ngưỡng nhi bất đãi 。huống thanh điểu dữ hoàng tước 。đương tiền tam niệm xứ sở bất năng cập 。duy viên niệm xứ 。cô phi độc vận lăng ma giáng tiêu 。vô thượng vô đẳng vô đẳng đẳng 。thọ vô cao cái 。cố ngôn vô thượng 。hoạnh vô trù liệt cố ngôn vô đẳng vô đẳng đẳng 。ư thập phương tam thế chư Phật ngôn vô đẳng đẳng dã dục trọng thuyết thử nghĩa 。cánh dẫn Thiên thân duy thức luận 。duy thị nhất thức 。phục hưũ phân biệt thức 。vô phân biệt thức 。phân biệt thức giả thị thức 。thức vô phân biệt giả tự trần thức 。nhất thiết pháp giới sở hữu bình y xa thừa đẳng 。giai thị vô phân biệt thức 。thành tam vô tánh 。Vô tánh danh phi an lập đế 。như bỉ cụ thuyết 。Long Thọ vân 。tứ niệm xứ tức Ma-ha-diễn 。Ma-ha-diễn tức tứ niệm xứ 。nhất thiết pháp thú thân niệm xứ 。tức thị nhất tánh sắc đắc hữu phân biệt 。sắc vô phân biệt sắc phân biệt sắc như ngôn quang minh tức thị trí tuệ dã 。vô phân biệt sắc tức thị Pháp giới tứ đại sở thành 。giai thị vô phân biệt đẳng 。thị sắc tâm bất nhị 。bỉ ký đắc tác lượng (lưỡng) thức chi danh 。thử diệc tác lượng (lưỡng) sắc chi thuyết 。nhược/nhã sắc tâm tướng đối 。ly sắc vô tâm ly tâm vô sắc 。nhược/nhã bất đắc tác thử phân biệt sắc 。vô phân biệt sắc 。vân hà đắc tác phân biệt thức 。vô phân biệt thức da 。nhược/nhã viên thuyết giả 。diệc đắc duy sắc 。duy thanh duy hương duy vị duy xúc duy thức 。nhược/nhã hợp luận 。nhất nhất pháp 。giai cụ túc Pháp giới chư Pháp đẳng 。cố Bát-nhã đẳng nội chiếu ký đẳng ngoại hóa diệc đẳng 。tức thị tứ tùy trục vật Tình hữu nạn/nan dịch 。đại luận viết 。nhất thiết pháp tính không hà tu 。cánh dụng thập dụ 。đáp không hữu nhị chủng 。nhất nạn/nan giải không 。nhị dịch giải không 。thập dụ thị dịch giải không 。kim dĩ dịch giải không 。dụ nạn/nan giải không 。duy thức ý diệc như thị 。đãn ước duy thức cụ nhất thiết pháp môn 。nhi chúng sanh hữu lượng (lưỡng) chủng 。nhất đa trước/trứ ngoại sắc 。thiểu trước/trứ nội thức 。nhị đa trước/trứ nội thức 。thiểu trước/trứ ngoại sắc 。như thượng giới đa trước/trứ nội thức 。hạ nhị giới trước/trứ ngoại sắc đa nội thức thiểu 。như học vấn nhân đa hướng ngoại giải 。nhược/nhã ước thức vi duy thức 。luận giả phá ngoại hướng nội 。kim quán minh bạch thập pháp giới Pháp 。giai thị nhất thức 。thức không thập pháp giới không thức giả thập pháp giới giả 。thức trung thập pháp giới diệc trung 。chuyên dĩ nội tâm phá nhất thiết pháp 。nhược/nhã ngoại quán thập pháp giới tức kiến nội tâm 。đương tri nhược/nhã sắc nhược/nhã thức 。giai thị duy thức 。nhược/nhã sắc nhược/nhã thức giai thị duy sắc 。kim tuy thuyết sắc tâm lượng (lưỡng) danh 。kỳ thật chỉ nhất niệm 。vô minh pháp tánh thập pháp giới tức thị bất khả tư nghị nhất tâm 。cụ nhất thiết nhân duyên sở sanh pháp 。nhất cú danh vi nhất niệm vô minh Pháp tánh tâm 。nhược/nhã quảng thuyết tứ cú thành nhất kệ 。tức nhân duyên sở sanh tâm 。tức không tức giả tức trung 。cố Bát-nhã vân 。thọ trì nhất tứ cú kệ 。dữ thập phương hư không đẳng 。Pháp hoa vân 。văn nhất kệ diệc dữ Bồ-đề kí 。nhất cú diệc nhiên 。tam thế diệc như thị 。kim quán thử chỉ nhất tâm bất khả tư nghị 。thập giới hằng hiện tiền 。nhập tâm địa Pháp môn 。cố năng bất khởi tịch diệt 。hiện thân bát hội 。chỉ thị nhất cú 。nhất cú hữu vô lượng 。vô lượng trung chỉ nhất cú 。thị vi ất tư nghị 。cố như tâm chư Phật nhiên 。như Phật chúng sanh nhiên 。thị tam vô sái biệt 。chư Phật giải thoát đương ư nhất thiết chúng sanh tâm trung cầu 。chúng sanh tâm diệc đương ư chư Phật giải thoát trung cầu 。thủy thị Bát-nhã cứu cánh đẳng 。vị liễu giả nhất thiết pháp chánh 。nhất thiết pháp tà 。bất dĩ tâm phân biệt 。tức nhất thiết chánh tâm khởi tưởng tức si 。vô tưởng tức nê hoàn 。thử bất tư nghị phi thanh hoàng xích bạch phương viên trường/trưởng đoản 。vô danh vô tướng 。cứu cánh tịch diệt duy đương tâm tri 。khẩu bất năng thuyết 。nhược/nhã hữu nhân duyên thiện phương tiện 。dụng tất đàn diệc khả đắc thuyết 。dĩ phương tiện lực vi Tỳ-kheo thuyết 。chúng sanh vô lượng kiếp 。tự tánh tâm bất vi phiền não sở nhiễm 。bất nhiễm nhi nhiễm 。nạn/nan khả liễu tri 。mê vọng tức nhiễm 。nhiễm tức phước tâm 。bất kiến tịnh tánh 。thị dĩ cửu xứ/xử sanh tử 。bất năng phản bổn hoàn nguyên 。nguyên thật nạn/nan giải 。nhị thừa thượng bất văn kỳ danh 。hà huống phàm phu 。kim Phật vi tác tập nhân 。như đại thông trí sở hệ châu 。chí Thích Ca thời phương thành quả thật 。kim thử chủng tử tiệm tiệm tích tập 。hậu ngộ thanh quang 。phát thử chủng tử 。chuyển phàm nhập thánh 。tiệm tiệm tích công đức 。cụ túc đại bi tâm 。giai dĩ thành Phật đạo 。nhược/nhã bất nhĩ giả vô minh phước pháp tánh 。xuất thập pháp giới ngũ uẩn trọng mê tích đạp 。nhược/nhã năng siêu ngộ khởi nhị thừa ngũ uẩn nãi chí Phật uẩn 。hoa nghiêm vân 。tâm như công họa sư tạo chủng chủng ngũ uẩn 。nhất thiết thế gian trung vô bất do tâm tạo chư uẩn 。chỉ tâm tác nhĩ 。quán vô minh tâm tất cánh vô sở hữu 。nhi năng xuất thập giới chư uẩn 。thử tức bất tư nghị 。như Pháp hoa vân 。nhất niệm mộng hạnh/hành/hàng nhân đắc quả 。tại nhất niệm miên trung 。vô minh tâm dữ pháp tánh hợp 。khởi vô lượng phiền não 。tầm thử phiền não tức đắc pháp tánh 。vấn biệt viên câu tác thử 。thí vân hà dị 。đáp biệt tức cách lịch 。viên tức nhất niệm cụ 。như giới tử hàm Tu-di sơn 。cố danh bất tư nghị 。hoa nghiêm tánh khởi vân 。nhất vi trần trung hữu Đại Thiên Kinh quyển 。trí nhân khai trần xuất Kinh 。thị nhất niệm vô minh tâm 。hữu phiền não Pháp 。hữu trí tuệ Pháp 。phiền não thị ác trần thiện trần vô kí trần 。khai xuất Pháp thân Bát-nhã giải thoát 。Pháp hoa vân 。như thị tánh tướng đẳng 。nhất giới thập giới bách thiên Pháp giới cứu cánh giai đẳng 。kim quán thử vô minh tâm tùng hà nhi sanh 。vi tùng vô minh vi tùng pháp tánh 。vi cọng vi ly 。nhược/nhã tự nhược/nhã tha tứ giai phả đắc 。danh không giải thoát môn 。chỉ quán tâm tánh 。vi hữu vi vô vi 。cọng vi ly 。nhược/nhã thường nhược/nhã đoạn 。tứ đảo bất khả đắc 。danh vô tướng giải thoát môn 。chỉ thử tâm tánh vi chân vi duyên 。vi cọng vi ly 。phi tứ cú sở tác 。danh vô tác giải thoát môn 。vô sanh nhi thuyết sanh 。sanh thập pháp giới tướng tánh dã 。vô minh tánh tức thị thật tánh 。diệc ngôn vô minh tức thị minh 。minh diệc bất khả đắc 。thị vi nhập bất nhị pháp môn 。đãn chúng sanh mê đảo 。bất kiến tâm chi vô 。tâm minh thành vô minh (vân vân )。vấn chúng sanh tự tánh thanh tịnh 。bất vi phiền não sở nhiễm 。vân hà hữu vô minh sanh 。đáp như tiền trách 。sanh tướng bất khả đắc 。nhi tác thập tứ nan 。Phật giai bất đáp 。thiết đáp chỉ trường/trưởng tà kiến 。Đại phẩm trung 。vấn hữu diệc bất đắc đạo 。vô diệc bất đắc đạo 。nãi chí tứ cú câu bất đắc đạo 。tướng phi Thế Tôn bất đắc đạo da 。Phật đáp thật đắc phi tứ cú nhĩ 。Kim cương Bát-nhã vân 。Tu-bồ-đề ư thị trung vô thật vô hư 。đại luận ma kiền Đề vân 。ngọng Pháp ưng đắc đạo 。Phật đáp 。nhữ nhược/nhã chứng ngã pháp 。Thị thời tự đương ngọng 。Phật Hữu Thời tri lợi ích 。diệc đáp thập tứ nan 。như đáp tịnh Phạm-chí 。tất cố bất tạo tân đáp 。ngã dĩ tri 。nhữ vân hà tri vô minh danh 。cố thủ hữu danh tân 。nhược/nhã tri vô minh bất khởi 。thủ hữu tức tri Thần cập thế gian thường vô thường 。chúng sanh chỉ vi ái kiến mê ư tự tánh 。tùy trục chư vọng 。duyên luân bất tức khứ đạo thậm viễn ngũ bách do tuần 。Phổ Hiền quán vân 。vi ân ái nô sắc sử ngã nhãn 。Pháp hoa vân 。tham trước sanh ái tức vi sở thiêu 。chư khổ sở nhân 。tham dục vi bổn 。bất đoạn phiền não nhi nhập Niết Bàn 。vô minh phiền não thị Như Lai chủng 。nhược/nhã đoạn phiền não tức đoạn Phật chủng 。cố ngôn bất động nhi vận 。đại từ phổ phước thập giới chúng sanh 。chúng sanh vô lượng 。từ bi diệc vô lượng 。phi nhất quảng đại bất khả tận thệ nguyện 。phi nhất quảng đại bất khả tận 。thị danh duyên niệm xứ 。tam chủng nhất tâm cụ túc 。quán thử thân thọ tâm Pháp 。trí tuệ tánh 。danh tánh niệm xứ 。nhất tánh niệm xứ nhất thiết tánh niệm xứ 。quán thân thọ tâm Pháp 。định tuệ quân hòa năng trợ đại đạo 。danh cọng niệm xứ 。nhất cọng niệm xứ nhất thiết cọng niệm xứ 。quán thân thọ tâm Pháp 。sở hữu từ bi 。danh duyên niệm xứ 。nhất duyên niệm xứ 。nhất thiết duyên niệm xứ 。quán thử nhất niệm vô minh tâm 。tức thị chúng sanh 。chúng sanh tức pháp tánh 。pháp tánh tức Ma-ha-diễn 。Ma-ha-diễn tức thập pháp giới 。tánh niệm xứ lợi ích thập pháp giới 。chúng sanh đồng ư tứ niệm xứ 。tọa đạo tràng chuyển bất tư nghị chủng chủng Pháp chuyển 。nhất thiết chủng trí dĩ vi căn bản 。vô lượng công đức chi sở trang nghiêm 。giai lệnh chúng sanh an trí Thập Địa 。thập chủng trân bảo dĩ vi cước túc 。khô vinh trí tuệ dĩ vi song thụ 。nhược/nhã kiến Phật tánh phi vinh phi khô 。vi trung gian nhi Bát Niết Bàn 。song chiếu nhị đế 。tổng kết tứ niệm xứ 。tuy biệt thuyết thị nhân 。văn ngôn nạn/nan kiến 。chỉ nhất sát-na tâm 。tức thị nhân duyên sở sanh pháp 。nhân duyên tâm sanh diệt tức thị Tam Tạng 。tam thập thất phẩm 。nhân duyên tâm không thị thông 。tam thập thất phẩm nhân duyên tâm giả thị biệt 。tam thập thất phẩm nhân duyên tâm trung 。phi không phi giả tức thị viên 。tam thập thất phẩm chỉ thị nhất niệm tâm 。nhược/nhã hoạnh vô tế 。nhược/nhã thọ vô cùng tận 。tam đế nguyên nhiên 。thử nhất niệm bất hoạnh bất thọ 。nhược/nhã tâm tức không tức giả tức trung thị hoạnh quán 。thử tâm tiên kiến không 。thứ kiến giả 。hậu kiến trung tức thị túng 。kim đế quán tâm trung tam cú 。thật bất túng bất hoạnh 。bất tiền bất hậu 。tất cánh thanh tịnh 。quảng đại Pháp giới 。cứu cánh hư không 。quán tâm thật tánh vô hữu vi trần tri giác 。tức thị Pháp danh bất giác 。phiền não thị đạo tràng 。đoạn phiền não bất danh Niết-Bàn 。bất sanh phiền não nãi danh Niết-Bàn 。phiền não tức Bồ-đề 。sanh tử tức Niết-Bàn 。ý tại tu tam chủng niệm xứ quán thập giới sắc danh thân 。thập giới thọ danh thọ/thụ 。thập giới thức danh tâm 。thập giới tưởng hạnh/hành/hàng danh Pháp 。Pháp tánh sắc 。nhất sắc nhất thiết sắc 。nhất thiết sắc nhất sắc 。nhất thọ/thụ nhất thiết thọ/thụ 。nhất thiết thọ/thụ nhất thọ/thụ 。nhất tâm nhất thiết tâm 。nhất thiết tâm nhất tâm 。nhất tưởng hạnh/hành/hàng Pháp nhất thiết pháp 。nhất thiết pháp nhất pháp 。tướng trí tuệ tánh 。quán thập pháp giới sắc tánh 。danh vi quán liễu đạt 。sắc trung phi cấu phi tịnh danh vi xứ/xử 。trí tuệ tánh quán thập giới thọ/thụ tánh 。danh quán liễu đạt 。thọ/thụ trung phi khổ phi lạc/nhạc tánh danh vi xứ/xử 。trí tuệ tánh quán thập giới tâm tánh 。danh vi quán liễu đạt 。tâm tánh phi thường phi vô thường tánh danh vi xứ/xử 。trí tuệ tánh quán thập pháp giới pháp tánh danh vi quán liễu đạt 。pháp tánh phi ngã phi vô ngã danh vi xứ/xử 。năng sở hợp tiêu danh tánh niệm xứ quán dã 。thứ thích cọng niệm xứ quán 。quán thập pháp giới sắc phi cấu phi tịnh 。song chiếu nhị đế 。cấu chi dữ tịnh kỳ tánh vô nhị 。vô nhị chi tánh tức thị thật tánh 。thứ quán thập giới thọ/thụ 。phi khổ phi lạc/nhạc 。song chiếu nhị đế 。khổ chi dữ lạc/nhạc kỳ tánh vô nhị 。vô nhị chi tánh tức thị thật tánh 。thứ quán thập giới tâm 。phi thường phi vô thường 。song chiếu nhị đế 。thường dữ vô thường 。kỳ tánh vô nhị 。vô nhị chi tánh tức thị thật tánh 。thứ quán thập giới phi thường phi vô thường 。song chiếu nhị đế 。thường dữ vô thường kỳ tánh vô nhị 。vô nhị chi tánh tức thị thật tánh 。thứ quán thập pháp giới phi ngã phi vô ngã 。song chiếu nhị đế ngã dữ vô ngã 。kỳ tánh vô nhị 。vô nhị chi tánh tức thị thật tánh 。thị danh cọng niệm xứ quán 。thứ thích duyên niệm xứ 。Bồ Tát quán thử thân thọ tâm Pháp 。vô duyên từ bi vô duyên vô niệm 。như từ thạch hấp thiết 。tịch nhi thường chiếu tuy vô niệm 。bất giác nhi Giác danh vi Phật 。cụ túc hằng sa Pháp tạng 。hư không Pháp môn thập phương bất khả thuyết 。bất khả thuyết nhất vi trần trung 。Pháp giới Phật pháp tăng cứu tận 。thật tướng nhi vô tích tụ 。thí như bần nhân đa sở tích tụ nãi danh tạng 。giải thoát bất nhĩ 。vô sở tích tụ 。vô sở tích tụ tức chân giải thoát 。giải thoát tức thị Như Lai 。vô sở tích tụ nãi danh hư không 。năng quán thử tạng thị Đại Thiên Kinh quyển 。văn thử đại tạng thị khai Phật tri kiến 。tri kiến cố ngũ nhãn cụ túc 。ngũ nhãn cụ túc tức thành Bồ-đề Bồ-đề tức Ma-ha Bát-nhã 。tức đắc Pháp thân 。Pháp thân tức chân giải thoát 。tam điểm bất túng bất hoạnh danh đại Niết Bàn 。Niết-Bàn danh chư Phật Pháp giới 。tác thị quán tâm 。thị nhập Như Lai thất 。trước/trứ Như Lai y 。tọa Như Lai tọa 。cử túc hạ túc tùng đạo tràng lai trụ/trú ư Phật Pháp hĩ 。Như Lai di chúc lệnh ư niệm xứ tu đạo 。yếu tại tư hồ 。vấn tiền ngũ đình tâm lục căn hỗ dụng 。kim niệm xứ chứng hà công đức 。đáp tiền thuyết tự giải 。tướng mạo như thượng 。kim tu niệm xứ 。tiến/tấn phát thập trụ chân vị 。tiền đổ hải biên bình tướng khoáng đãng nhược/nhã tư 。huống đại hải thâm quảng 。miểu miểu hạo hạo 。khả dĩ trí tri 。vô sĩ cánh thuyết 。 四念處卷第四 tứ niệm xứ quyển đệ tứ * * * * * * ============================================================ TUỆ QUANG 慧光 FOUNDATION http://www.vnbaolut.com/daitangvietnam Nguyên Tánh Trần Tiễn Khanh & Nguyên Hiển Trần Tiễn Huyến Phiên Âm Tue Oct 23 01:44:03 2018 ============================================================