<經 id="n2060a">TỤC CAO TĂNG TRUYỆN</經>









(QUYỂN 9 ↘
3
0 ) HỘI VĂN HÓA GIÁO DỤC LINH SƠN ĐÀI BẮC XUẤT BẢN



TỤC CAO TĂNG TRUYỆN

Sa-môn Thích Đạo Tuyên trụ chùa Tây Minh

Thời Tiền Đường soạn.

<卷>QUYỂN 9</卷>

CHƯƠNG II: GIẢI NGHÓA TRONG PHẦN 5 CỦA CHƯƠNG II:

(chánh truyện
có mười bốn vị, phụ có sáu vị).

Truyện ngài Thích Bảo Hải trụ chùa Tạ Trấn ở Ích Châu,
thời Bắc Chu.

Truyện ngài
Thích Trí Phượng trụ chùa
Long Uyên ở
Ích Châu, đời Tùy.

Truyện ngài Thích La Vân trụ chùa Long Tuyền ở Kinh Châu, đời Tùy.

Truyện ngài Thích Pháp An trụ chùa Đẳng Giới ở Kinh Châu, đời Tùy.

Truyện ngài
Thích Tuệ Triết, trụ chùa
Long Tuyền ở
Tương Châu, đời Tùy (tuệ Tuyền, Hồng Triết, Tuệ Hưởng, Tuệ Tung).

Truyện ngài
Thích Tuệ Hằng trụ chùa
Từ Phương Trung; ở
Giang Biểu, đời Tùy.

Truyện ngài Thích Tuệ Bật trụ chùa An Quốc ở Thường Châu, đời Tùy.

Truyện ngài
Thích Linh Dụ trụ chùa
Diễn Không ở
Tương Châu, đời Tùy.

Truyện ngài
Thích Tuệ Tạng trụ Đạo tràng
Không Quán ở
Tây Kinh, đời Tùy.

Truyện ngài Thích Trí Thoát trụ Đạo tràng Nội Tuệ Nhật ở
Đông Đô, đời Tùy.

Truyện ngài Thích Pháp Trừng trụ Đạo tràng Nội Tuệ Nhật ở
Đông Đô, đời Tùy.

Truyện ngài Thích Đạo Trang trụ Đạo tràng Nội Tuệ Nhật ở
Đông Đô, đời Tùy.

Truyện ngài Thích Pháp Luận trụ Đạo tràng Nội Tuệ Nhật ở
Đông Đô, đời Tùy.

Truyện ngài Thích Tăng Xán trụ Đạo tràng Đại Hưng Thiện,
ở Kinh đô, đời Tùy (Tăng Loan, Tăng Phụng).

Truyện ngài Thích Bảo Hải trụ chùa Tạ Trấn ở Ích Châu:

Thích Bảo Hải, họ Cung, người ở xứ Lang Trung thuộc Ba Tây.
Sư xuất gia từ thưở
thiếu thời, có chí cao xa.
Vì Phật Pháp tại
Dương Đô đang
sùng thạnh, nên
Sư quyết xuống núi. Khi đã đến
Kim Lăng, Sư nương tựa Pháp Sư
Vân, nghe học Luận Thành Thật, cạnh đó trải qua các pháp tịch,
Sư chóng phát tiếng tăm
trong sáng, bèn dẫn chúng
giảng riêng, mọi người
theo nghe rất đông.

Bấy giờ, Vua
Võ Đế (Tiêu Diễn năm trăm lẻ hai-năm trăm
năm mươi) thời Nam Lương
rất kính trọng Phật Pháp, tự nhà vua giảng Kinh Niết-bàn, bảo
Sư luận bàn về nghóa
Phật tánh. Sư bèn lên tòa bàn luận, tuy nói năng qua lại, mà tay
Sư vẫn cầm lò hương
Thâu Thạch. Vua Võ Đế bảo: “Pháp
Sư tuy dứt bỏ san tham. Lò hương chẳng phải
Thâu Thạch (chất tơ vàng) không cần cầm”.
Sư liền đáp rằng: “Bệ hạ ngôi vị ở nơi cao tột, khăn trâm chẳng phải Đạo (Cờ
Mao) không đội”.
Vua rất vui lòng, Đại chúng
đều kinh lạ khen ngợi.

Sau, Sư trở
về đất Thục trụ tại chùa Tạ Trấn, mở rộng giảng
nói. Võ Lăng Vương Kỷ
trấn nhậm Tỉnh lạc, rất kính mến Sư, thường
đến Chùa Sư, ở lại bàn luận huyền lý, quên cả ngày đêm. Đến mờ
sáng
vua sắp rửa tay, mặt trời
dần ló dạng, Vua nói: sáng sớm mặt trời soi
trên tường vách, tướng trạng dường như
trong thành. Gió động tiếng linh chùa khua vang mới biết mình đang ở
trong chùa”.
Sáng đó, xe lọng
đến đón Vua, ngựa lại
hý vang. Sư bảo rằng: “Xa trông thấy lọng lay động, mừng gặp được tỏ bày tư tưởng, bỗng nghe tiếng ngựa hí lại vui như gặp được
Long Thọ!” Cả hai người cùng nhau vui cười mà đi ra. Vua lên
xe rồi, bảo người hầu
rằng: “Nghe lời nói của Pháp Sư Hải, khiến ta bàng

hoàng không
nỡ đi!” Ngài biện cấp vô phương là trường hợp nầy.
Đến lúc, nhà (Bắc) Chu thế ngôi nhà Lương, Dong ông trấn
phương càng thêm kính trọng
Sư sâu
sắc vượt hẳn
người thường. Đến lúc
Sư tám mươi tuổi, bảo với
Đệ tử là Pháp Minh rằng: “Ta sắp chết đây, không một lo toan gì đường trước cả. Chỉ lo
sau khi đã qua đời, tháp báu đều
bị đập phá, sẽ lộ bày
thi thể để cho loài cầm thú ăn dùng. Quả nhiên
vào niên hiệu Kiến Đức
(năm trăm bảy mươi hai-năm trăm bảy mươi tám) thời
Bắc Chu, tất cả đều bị phá hủy, khiến chùa viện hoang tàn, ngài
ra, chỉ một ngôi nhà và
Dung tượng hiện còn.

Truyện ngài
Thích Trí Phương trụ chùa
Long Tuyền ở Ích Châu:

Thích Trí Phương người xứ
Tư Trung ở
Thục Xuyên, giòng
họ Sư vốn ở Đông Ngô,
Tổ tiên xa xưa của Sư làm quan ở Tây Thục,
nên mới ở đó. Sư
xuất gia từ thưở nhỏ, nương tựa Pháp Sư Luân chùa
Long Tuyền ở Châu Quách.

Ngài sớm cùng
Sa-môn Bảo Hải Vân du khắp cùng, đồng đến Dương Đô dự học dưới Pháp tịch của
Pháp Sư Vân, nhờ cơ biện
Sư sáng lán lanh lợi nên tiếng tăm vang khắp
Dương Việt. Mỗi lúc
đến lượt Sư giảng thì
từ nghóa trong nhã như suối chảy mây bay, nên
khiến các hàng só tục
cầm theo giấy bút ghi chép thường có mấy trăm vị.
Ban đầu, Sư giảng Kinh Pháp Hoa, nói đến chỗ Cao Diệu trong phẩm
Hiện Bảo Tháp.
Sư bèn y cứ Vua giải thích nghóa mà bảo rằng:
“Đâu phải cõi nước Phật xưa
mới có được sự cao diệu như thế, mà ngay đất
phước Dương Đô nầy
cũng rất trang nghiêm. Còn như bảy từng Cấp Di
Thiên tranh sáng với
nhật nguyệt, chín tầng Đồng
Thái sánh khoe
sắc với
ráng mây. Giếng Vuông thì
nghiêng rũ lá sen, thùng tròn thì bên cạnh
bày mọc hoa sen. Tợ như
An trú ở phương Nam, đồng dạng Ni-khư ở
Trấn Bắc. Tai nghe mắt
thấy ngõ hầu liền hàng”. Những người ghi chép
bí mật mang về Ích Châu,
tha thiết ngợi khen lấy làm kinh tuyệt. Nên
Sư xuất lời thành Chương
như sớm đã gây dựng.

Sa-môn Bảo Hải có đến vấn nạn,
Sư bèn tuông phát ra thanh thái. Nên
Ngài Bảo Hải hỏi rằng: “Tam biến, ở phương nầy đổi uế thành
tịnh, cũng có thể biến
Phàm thành Thánh chăng?” Sư đáp: “Hóa Phật có rất nhiều, vì hẹp nên phải rộng,
Phàm thánh tự như thế, đâu cần nhọc biến đổi?”
Ngài Bảo Hải lại hỏi vặn: “Nếu vậy thì
sáu mươi tiểu kiếp cho là như khoảng bữa ăn, chỉ là
Thánh thấy được,
Phàm không thể thấy.
Còn Phàm và Thánh đều thấy thì Phàm và Thánh đều là
Thánh cả.”
Sư cười, đáp: “Nơi tòa cao không hề nói thế. Đó mới là tự nói tự hỏi vặn!”
Ngài bảo Hải cảm thấy đuối lý bèn chống chế rằng: “Đấu gỗ ba góc,
sao
gọi là Trí Phương được?”
Sư liền đáp rằng: “Ngói sỏi nơi ao đọng, làm sao
xưng là Bảo Hải?” Cả đại chúng cười lớn mà giải tán.

Đến lúc bịnh
Sư trở nặng. Ngài Bảo Hải thường qua lại thăm
hỏi ủi an. Sư bèn cảm
tạ rằng: “Trí Phương tôi chẳng thể nhiếp dưỡng,
đến đây bịnh đã trở
nặng, làm nhọc nhân giả đã mấy lần qua lại an ủi thăm hỏi.
Nguyện sinh về nơi tốt lành, thường cùng bạn đồng đi.”
Bỗng chốc có mùi thơm lạ tỏa
khắp phòng. Vào lúc nửa đêm,
Sư thị tịch tại
Ích Châu, thọ hơn chín mươi tuổi.

Truyện ngài Thích La Vân trụ chùa Long Tuyền ở Kinh Châu:

Thích La Vân, họ Hình, người ở xứ
Tùng Tư thuộc quận Nam.
Ban đầu, Sư đến chùa
Thượng Minh đông xin xuất gia. Chí khí tiết tháo
của Sư mong được thành Đức.
Nhân Kim Lăng Đạo
Vương tìm ẩn, người đông như rừng,
Sư bèn xem thường đường ngàn dặm xa đi tìm bạn
lành. Gặp được Sa-môn
Đạo Lãng ở Dương đô đang truyền bá hưng thạnh,
Sư bèn đến nơi pháp tịch, kính ngưỡng bày liệt,
bốn bộ luận Nhất thừa, vạch bày cùng tận bến bờ đường lối.
Lúc ấy, ngài Đạo
Lãng thường
bảo học chúng tìm tòi u ẩn.

Năm Sư mười
sáu tuổi, với độ tuổi vừa lớn, duệ chí dẫn đầu, hỏi nghóa Thường và
Vô Thường, mà về mặt không thay đổi, khách chủ đồng thong thả, mọi người cùng vui mừng
khen thưởng. Ngài Đạo
Lãng bèn tặng chiếc áo
choàng mình đang đắp cho Sư ở trước chúng. Từ đó, tiếng tăm
Sư vang xa, ở đó
lan truyền, nhưng
Sư ưa thích
pháp chẳng cùng, như ngu mà chẳng vướng mắc.
Sau khi ngài Đạo Lãng thị
tịch. Sư rộng bình luận
những điều đã từng được nghe. Sư lại theo Pháp
Sư Tuyên ở chùa Phước
Duyên tìm lấy di pháp, Pháp Sư Tuyên giải
thích không sót, mặc tình Sư xét ngưỡng.

Sư cho rằng nghóa
sâu kín của
Tam Luận chưa được truyền
bá khắp xứ Kinh nam, hại
chướng nhiều hiểm trở, Sư bèn phát nguyện
sẽ mở mang giảng nói.
Có Thiền sư Trắc ở chùa Thê Thiền, là người định tuệ gồm tu, chú tâm mở vạch, lúc đó lục hợp hòa thành một.
Tam sở hoàn toàn
hưng thạnh.
Chúng đông như lúa mè, người nhiều tợ kỷ tử.
Sư bắt đầu về lại chùa
làng, nhân đó ứng cơ. Ở tòa cao làm thầy cho
mọi người thưa hỏi, nhã
lời trong làm đầu của Trú Pháp. Tổng Quán
Nghi Dương Công Vương Thế Tích ban chiếu bảo Xá nhân
Tiêu Tử Bảo đích
thân đến
chỗ pháp tịch đều xưng tụng Đức âm.
Có chùa
Long Tuyền là nơi cách biệt
sự ồn náo trần gian, tâm trú
nhàn khoáng,
Sư mới ở đó hơn năm mươi năm,
sửa
sang nhà
cửa, thường ngồi chẳng
nằm, coi sóc chúng năm trăm vị, bấy giờ đều lộ
bày những người tài
xuất chúng. Vua Dương Đế (sáu trăm lẻ năm-sáu
trăm mười bảy, Dương
Quảng) đời Tùy nghe tiếng tăm Sư bèn ban sắc thỉnh vào,
Sư bèn đục vách tường ẩn dấu vết, lấy cớ bệnh mà lui.
Xưa kia, Thích Đạo An ở chùa
Thượng Minh đông, xây dựng gian nhà bảy gian. Về sau, Ngài Đàm Dực xây dựng thêm năm gian, rui tiếp đòn dong rộng dài mười hai gian.
Sư ở trong nhà đó, giảng bốn bộ kinh, ba bộ luận, mỗi bộ mấy mươi biến, chẳng ở ngoài văn, có
soạn thuật gì đều là tâm
nghó miệng nói, băng tan lý thuận, nên được quên cả hai thứ Không,
Hữu, Giáo nghóa song bày.

Bấy giờ, ở tại Tùng Tư có một Đạo só giòng họ Du, học suốt
Lý tông, thông rành Nho
Sử, thường giảng Lão Trang mà riêng dùng Nội kinh.
Sư bảo Đệ tử Đạo Thắng,
Tuệ Thành, rằng:
“Đạo Só kia nhiều như ong bay kiến đậu, cướp trâu trộm Pháp, tình thật khó chấp nhận.
Các ông hãy truyền yếu chỉ của ta đẩy ngã vết tà ấy”.
Tuệ Thành, v.v…
đến chỗ Đạo Só ấy mà
ngồi. Đạo Só bảo: “Người trời giao tiếp, cả hai
cùng thấy nhau.” Ngài
Tuệ Thành bảo: “Cởi bỏ y phục quý giá mà mặc
lấy áo xấu dơ bẩn. Tập
gần cùng mê, sắp mở tạm hóa”. mọi người lúc ấy cho đó là danh đáp.
Trước đó, ngài
Tuệ Thành gọi Đạo
só
Du là Tiên sinh. Du tức giận bảo: “Ta chẳng phải kẻ
só thế tục,
sao gọi ta là
tiên sinh?” Ngài Tuệ
Thành nói: “Ông đã kî gọi là Tiên sinh, vậy thôi xin bỏ bớt chữ “ Tiên”, trở lại y như giòng họ cũ mà gọi
là “Du sinh”.
Do đó trong mỗi câu đều
có chữ Du sinh. Khi đó, đại chúng mừng vui
không thôi. Đạo só mang
lấy sự hổ thẹn nên không còn sự hùng hổ nữa.

Sư kính giữ cao thượng, nhã trấn thời tục. Đón, đưa, mừng,
điếu, Sư không tham dự một việc nào. Hoặc có người cao ngạo với đạo, nghe mà tìm đến, và khi tham lễ thì mồ hôi đổ,
tâm sợ.
Sinh duyên ở dưới
núi thần. Một mùa Hạ Sư
ở chỗ tónh vắng, tư duy Huyền đạo. Mẹ Sư
hằng ngày tự mang thức
ăn lên núi thiết cúng. Có người hỏi về lý do,
Sư đáp rằng: “Đó là báo
đáp ân đức cù lao của mẹ”. Xưa kia, Châu Xán
đánh phá Kinh Nam, các
chùa phần nhiều đều bị đốt phá, chỉ có chỗ Sư
tạo dựng chùa Long Tuyền
là còn. Vì Viên Tổng quản trong giặc đã
từng được Sư trao cho
giới pháp, do đó, nhờ kính thầy trọng pháp mà
chùa được tồn tại. Anh
em trong gia đình Sư gồm có năm người, đều là Pháp sư.
Sư là người nhỏ nhất mà Thần thái lại Đặc biệt. Đệ tử nhập thất của

Sư có được mười vị, như
Xuân Sằn,
Trừng Khế, v.v…
Sư truyền đạo
khai hóa ở các vùng Mân
Thục, Giang Hoài, không chỗ nào chẳng trải qua.
Đến ngày hai mươi ba tháng tư niên hiệu Đại nghiệp thứ
mười hai (sáu trăm mười
sáu) đời Tùy, ngài an nhiên ngồi thẳng thị tịch
tại phòng ở chùa, thọ
bảy mươi lăm tuổi. Trung Thư Lệnh Sầm Văn
Bổn soạn văn bia.

Có Sa-môn
Đạo Ngung là Anh ruột của Sư, học thông Đại
tiểu, tiếng tăm vang khắp cả tăng tục. Ở tại chùa
Thượng Minh đông, cây dựng ngôi gác nhiều tầng ở bên cạnh
Miếu Lư của
An Công. Tương truyền rằng: “An Công cưỡi lừa lông mầu đỏ từ
Thượng Minh sang Đàn Khê thuộc
Tương Châu,, một đêm qua lại coi trông hai chùa đều là
bốn tầng, ba cơ sở”.
Người đời nay kính trọng, nên xưng gọi là Miếu Lư
vì miếu đó là nơi buộc lừa.

Truyện ngài Thích Pháp An trụ chùa Đẳng Giới ở Kinh Châu:

Thích Pháp An,
Điền, người ở xứ Chi Giang. Sư có thần thái
tuấn việt, được gọi là Đồng ấu.
Năm mười tám tuổi,
Sư đi học đến
Kim Lăng, ban đầu, nghe
Luận Thành Thật.
Sau học luận
Trung Quán dưới pháp tòa chùa
Hưng Hoàng. Có hơn mười năm,
về ngăn thì thường không, về trí thì Đặc biệt.
Giữa ba trăm học chúng riêng
Sư được gọi là
Tam tuyệt: một là vì thân
Sư cao tám thước, phong nghi
đỉnh đặc. Hai là giải nghóa sâu cùng, ba là
tinh tấn, giữ mình nghiêm
khiết. Lúc nghe giảng kinh Niết-bàn, Sư
thường lập nghóa khác
lạ để chúng hỏi vặn. Người tuy ở chúng lớn mà không ai quật ngã
được Sư, do đó mà tiếng tăm
Sư vang khắp
sở Việt.
Có một thời gian, Lãng Công
(Đạo Lãng?) biết Sư tài giỏi nổi bật. Nên bảo
Sư luận nghóa. Sư liền
vâng mạng hỏi đáp như vang theo tiếng, qua lại đã lâu, bèn
ngừng nghỉ.
Lãng Công bảo: “Ông đuối nghóa rồi phải
không?” Sư đáp: “Nghóa như cát
sông Hằng làm
sao hết được.”
Bấy giờ, học chúng gọi Sư là
“Đa”, là “Sa An”. Ba luận, bốn kinh, Sư đều giảng.
Sư soạn Quảng sơ chương
và Lộc Giác Chương v.v… lý đến cùng sâu xa, truyền bá tại
Giang Hán. Tuổi quá chẳng mê lầm mà xoay tâm trụ
trong định, lại không bàn nói.

Lúc Sư đến
chỗ Thiền sư Thành, cùng luận bàn về định đạo, giũa mài tâm tánh, qua
suốt
sáng tối, mà
Sư chẳng ăn thức ăn của
chúng tăng, chẳng uống
miếng nước gạo đục. Đến năm sáu mươi lăm tuổi,
Sư thị tịch tại chùa Đẳng Giới. Chùa đó ở trên
Tư Châu, phía Tây hướng về

Sa Châu. Đó là nơi Lưu Cầu chú giải Kinh Pháp Hoa. Nay nền cũ
đài kinh vẫn còn.

Truyện ngài
Thích Tuệ Triết trụ chùa
Long Tuyền ở Tương Châu:

Thích Tuệ Triết, họ Triệu, người ở xứ Tương Dương. Sư có
thức độ rộng sáng,
tiết tháo cao xa. Sau khi xuất gia, Sư đi về hướng
Nam, đến Dương Đô. Bấy giờ nhằm niên hiệu
Văn Xương tại nước Trần,
Tam Bảo hưng long. Sa-môn
Tăng Chánh Quỳnh Công là bậc tinh lý nhập thần, tịnh hạnh
thuần khiết.
Người đương thời xưng gọi là Ô
Quỳnh. Vua rất mến chuộng
kính trọng, thỉnh làm Đại Tăng Chính. Trông
giữ thành pháp, làm nơi
nương tựa cho mọi vật. Vương tộc họ Trần đều do Quỳnh
Công truyền trao quy giới, còn các quan khanh tướng đều
không dám đến. Quỳnh
Công trụ tại chùa Kiến Sơ. Đến niên hiệu Trinh
Minh thứ nhất (năm trăm
tám mươi bảy) đời Trần, bỗng nhiên Sư thị tịch.
An táng tại núi Lâu Hồ.
Hậu Chúa (Trần Thúc Bảo) buồn thương, dùng cờ vàng các thứ trượng gậy đưa tiễn đến nơi tháp mộ.
Ban đầu, lúc
Sư chưa thị tịch, tại chùa
tháp mà Sư đang ở suốt ba ngày ánh sáng hiện
chiếu, nhân đó mà cáo
chung. Tăng tục đều lấy làm lạ.

Bấy giờ, có
Sa-môn Bảo Quỳnh ở chùa
Bành Thành, là
người khéo giảng nói
rất có phong thái, hình tướng trắng đẹp, nên người
đời gọi là Bạch Quỳnh.
Mọi việc đọc ở biệt truyện. Ban đầu, Sư đến tham dự, nghe ngài
Bảo Quỳnh giảng, mở lớn
lệnh nghiệp, nhóm
chúng giảng nói, thường phát ra âm thanh mới.
Vì Tuệ ngộ mà tự kiêu, lại rất có
tâm ngạo mạn. Nhân có
Sa-môn Đạo Lãng ở chùa Hưng Hoàng là bậc
thần biện như kiếm, ít
có ai lanh lợi ngang bằng. Nhân đó Sư đến theo
nghe giảng nói, qua lại một thời gian, đối đáp vượt xa.
Sư rất lấy làm lạ, liền theo mà vâng nghe.
Những điều
sâu kín nhiệm mầu tự
nhiên thông hiểu, mà oai dung vẫn tự kiêu căng, mọi hành động cử chỉ vẫn
chấp lấy pháp.
Sư từng đi giữa đường gặp lúc
sấm
sét ầm vang, trời
mưa như trút, mà
Sư vẫn thong dong
như thường, chẳng mất
khuôn phép.
Khi đó đôi giày bị sủng
nước, Sư vẫn để yên đi về đến chùa. Sư đi bộ nhìn thẳng rõ ràng, chẳng liếc ngó hai bên, nếu muốn nhìn phía
sau thì
xoay thân mình từ từ
nhìn lại, không vọng trái vượt. Người đương thời gọi
Sư là “Tượng Vương
Triết”. Sư lại khéo giữ gìn các căn, tiết lượng
bụng miệng, ít tiện lợi
tắm gội. Do đó, khi thỉnh Sư đến nhà thế tục, qua thời gian vài ba ngày mà không hề thấy
Sư lưu lại dơ uế, nên tiếng
ngợi khen tốt lành càng tăng thêm.
Đến lúc
Sư giảng
Tam luận, do ảnh hưởng của
Tuấn Lãng, nên càng tươi sáng hơn
trước. Sư dẫn chúng đi ngược dòng về đến Bổn
ấp, trụ ở chùa Long
Tuyền phía dưới Thiền Phòng Quang Phước, núi Vọng Sở, phía
Tây Thành. Sư thường lấy việc
Hoằng Pháp làm chánh,
các Bộ Niết-bàn,
Tam Luận, v.v… cứ đắp đổi nhau giảng nói tương tục.
Học só hơn ba trăm vị.
Trong đó, những vị thành pháp khí truyền đăng có được năm
mươi người, tức như các ngài
Tuệ Phẩm, Pháp Xán, Trí Tung, Pháp Đồng, Tuệ
Tuyền, Tuệ Lăng v.v… mỗi vị đều tự lãnh đồ chúng giáo hóa.

Đến tháng tư
ni6n hiệu Khai Hoàng thứ mười bảy (năm trăm chín mươi bảy) đời Tùy,
Sư thị tịch tại chùa
Long Tuyền, thọ năm
mươi chín tuổi, an táng tại chùa núi
Tây vọng. Các Đệ tử như
Tuệ Tung, v.v… dựng lập văn bia tại chỗ
Sư ở. S-môn Tuệ Hưởng soạn văn bia.
Ngài Tuệ Hưởng có tài đặc biệt, năng lực tư duy vững mạnh, được
Tổng Quản Tiết Đạo Hành rất mến trọng.
Ngài Tuệ Tung tiếng tăm học
hạnh có lắm chỗ đi
suốt. Nay ở tại kinh đô thường mở mang giảng nói.

Bấy giờ ở cùng trong ấp có Sa-môn Hồng Triết là bậc thông
suốt Đại Tiểu, thường
khai mở Pháp Hội, dùng đạt giải mong kéo dài sự
soi sáng của mặt trời trí tuệ, nên tại
Tây sở rao truyền gọi là
“Trước sau
có hai Triết (Tuệ Triết
và Hồng Triết) v.v…

Truyện ngài Thích Tuệ Hằng trụ chùa Từ Phương Trung; ở Giang Biểu:

Thích Tuệ Hằng, họ Chu, Tổ tiên
Sư vốn nhà ở
Nhữ Nam, cuối
đời Hán sụp đổ nên
lánh đến đất Giang tả, nhỏ trấn nhà ấy trải qua nhiều đời, nay trở thành người
Dương Tiện; thuộc
Nghiã Hưng. Ông nội
Sư tên Thiều, dưới thời
nhà Tề làm Điện Trung Tướng Quân. Cha của
Sư tên Phú, dưới thời
nhà Lương làm Trường Thủy hiệu úy, đồng thời
nép ngưỡng hành môn,
chẳng cầu tiếng tăm, ưa du suốt năm, đổi Nông làm Só.
Sư dónh ngộ thầm lại, trội vượt tiết tháo trẻ thơ. Xét cầu
sáu
kinh, lược thông Đại
nghóa, bởi vì thường tập của gia giáo chẳng phải
cái tốt đẹp ấy.
Năm mười tám tuổi,
Sư mới bùi ngùi than rằng: “Tu theo
Chu Khổng lấy nhân nghóa
làm đầu. Quy tâm về Hoàng Lão lấy hư vô làm quý. Mà qua lại
sinh tử, ra vào đắm chìm, đó là lụy nghiệp
trong nội vức, chẳng phải là yếu Đạo xuất thế!”
Sư đã phát khởi chí khí ít có, bèn cảm ứng
phi thường.
Sư mộng thấy một ngôi tháp có năm tầng, đắp
họa trang nghiêm, sừng
sững cao vợi. Nhân đó, Sư lễ bái nguyện được lên

tháp ấy, chỉ
trong khoảnh khắc bỗng lên tướng luân, khi ấy thâm tâm vui
sướng chưa từng có. Đang lúc
sắp đến
Kinh ấp, đường đi lần
theo Chu phương, gặp được
Pháp Sư Hủ ở chùa Trúc Lâm, cùng khen
ngợi tán thưởng.
Sư bèn nương tựa xuất gia, cầu làm
Hoà-thượng trao
truyền mười giới.
Sau đó, Sư đến thành đô, trụ chùa
Cam Lộ Cổ. Sau khi
đã tấn đàn thọ giới
cụ túc, Sư lại theo Luật Sư Phong ở chùa Tịnh
Chúng, học Luật Thập
Tụng, lại nghe Pháp Sư Xước ở chùa Long Quang giảng Luận
Thành Thật, để tâm chú ý vào Tỳ-đàm và
Bát Kiền-độ.
Sắp được đến chỗ
Bí áo, nhặt hết
Thanh hoa. Sư lại theo
Học Só Đại
Tăng Đô Pháp Sư Thư ở chùa
Long Quang, nghiên cứu tinh yếu của Thành luận. Và khi
Pháp Sư Thư thị tịch,
Sư đích thân thọ nhận di chúc. Gặp lúc nhà Lương
suy bại, chùa viện ở kinh thành hoang tàn,
Sư bèn xé xiêm
chống tích đến trụ ở
Nam Từ, thật là báo đáp Địa Ân, kiêm tu Pháp sự.
Đến lúc
Vua Võ Đế (Trần
Bá Tiên, năm trăm năm mươi
bảy-năm trăm sáu mươi)
thời nhà Trần tại Điền, Chu Phương trải qua xem
xét. Sớm vâng thừa cao dự, cũng khâm phục
kính trọng.
Tư Không Hầu Công Thứ trấn nhậm tại châu ấy, tâm rỗng rang cung kính. Đến
niên hiệu Vónh Định thứ
ba (năm trăm năm mươi chín), Hầu Công vào
Phủ, bèn thỉnh
Sư ra thành đô, trụ chùa
Bạch Mã giảng
Kinh Niết-bàn và
Lu- ận Thành Thật. Học
chúng nhóm họp chẳng quản đường xa ngàn dặm, mồ hôi nhễ nhại, xốc tay áo che gió mưa mà tìm đến.
Sự hưng thạnh
của Pháp diên chẳng lúc nào hơn.
Đến niên hiệu Thiên gia thứ hai (năm trăm
sáu mươi
mốt) đời Trần, tất cả hai trăm bảy mươi vị như
Học Só Bảo Trì v.v… thỉnh
Sư đến giảng ở chùa Tương
Cung, qua niên hiệu Thái Kiến thứ tư ( năm trăm bảy mươi hai) đời Trần,
Vua Tuyên Đế (Trần Húc) ban
sắc thỉnh
Sư dời về giảng tại Đông
An. Hậu Chúa (Trần Thúc Bảo) trước kia ở tại
Xuân Phòng, chóng qua nghóa
tập Tăng thuộc, tài biện hùng hồn cao xa, đặc biệt đầy tâm, đến lúc tiếp nối ngôi báu (năm trăm tám mươi
ba-năm trăm tám mươi
chín) cũng rất kính ngưỡng. Niên hiệu Chí Đức thứ
nhất (năm trăm tám mươi
ba), Hậu chúa ban sắc thỉnh Sư làm Kinh Aáp
Đại Tăng Đô. Đến niên hiệu Chí Đức thứ tư (năm trăm tám mươi
sáu) lại chuyển làm Đại
Tăng Chánh. Đến lúc trong nước hỗn loạn,
Sư lại
dừng ở tại Từ Phương,
đủ duyên hội ngộ thì Sư hoằng khai giảng nói,
không suy giảm thời gian thứ lớp.
Đến ngày
mồng mười tháng bảy niên hiệu Khai Hoàng thứ
chín (năm trăm tám mươi
chín) đời Tùy, Sư thị tịch tại chùa Trung, thọ
bảy mươi lăm tuổi. Qua
ngày hai mươi tám tháng bảy, an táng tại đỉnh núi

Chung Sơn.
Sư là người hạnh nghiệp thanh cao, linh kỳ hưởng ứng,
thần thông cảm vời,
chẳng thể suy nghó bàn luận.

Xưa kia, dưới thời nhà Trần, mỗi năm trong mùa Hạ, thường
thỉnh Sư đến Lạc Du Uyển.
Vì Thất Tổ của giòng họ nhà Trần cùng các
thần trong sáu miếu ở
Dương Đô mà khai mở giảng các kinh như
Niết-bàn, Đại Phẩm. Và đều đón rước thần tọa ở trước nhà giảng, do đó mà
cờ xanh lọng Khổng Vũ
phục xiêm đỏ, giao loạn vật người kinh thần
lòa mắt, nhưng qua lại
đón đưa hẳn có rải mây mưa, thầm mong không
trái ý có hơn mười
năm. Sư thường giảng trước ăn sau, tạm thời nằm
nghỉ. Và lúc giảng sắp
đến, liền thấy người mặc áo đỏ bảo rằng: “Pháp
Sư khéo đến!” Trần lãnh quân
Tướng Quân nhân Trung, thưở thiếu
thời làm Tướng soái
rất ưa thích săn bắn, nhưng sớm có gieo nhân lành, cơ duyên tốt
sắp phát, thấy trong bếp các thứ thức ăn đều phát ra ánh
sáng kỳ lạ, trông thấy
mà lấy làm quái lạ, nên có tâm lo sợ. Ban đêm mộng thấy có một người lạ đến bảo rằng: “Nếu thỉnh
Pháp Sư (Tuệ
Hằng) giảng ở Đông an, thì điềm thấy
sẽ không phải lo buồn.” Thế rồi
thức giấc, mừng vui hớn
hở, các thứ lưới lờ tên dây; dụng cụ săn bắn đồng một lúc đem đốt hết. Bèn cúi mình qua hai mùa hạ đến tại phủ nghe
Sư giảng nói. Và nhân
đó mà sám hối, vâng trì hai kinh, thọ giới bất
sát, nên các thứ linh
tích của Sư thật rất nhiều, ở đây chưa trình bày trong muôn một.

Sư giảng Luận
Thành Thật Huyền Nghóa sáu mươi ba biến,
Luận văn mười lăm
biến, các Kinh Niết-bàn, Đại Phẩm mỗi bộ hơn hai
mươi biến. Suốt năm mươi
năm, ngài chuyên ròng Pháp sự nối nhau.
Ngoài ra còn các bộ
khác, ở đây lược qua không ghi chép. Sư có các đệ tử thọ giới
Bồ-tát như
Tư Không Ngô Minh Triệt v.v… Công hầu
Tướng Tướng quý du
Triều Só hơn mấy ngàn vị, khó có thể ghi hết. Đệ tử
Trí Du, v.v… cho rằng âm ba dung nghi
Sư không còn nữa.
Ngoài ra, các luận
sắp không, nếu chẳng có
Phong bia kia thì không do đầu để phô bày
thanh danh đúng như thật,
bèn khắc bài Minh vào trong chùa. Đệ tử thọ
giới Bồ-tát soạn Lang Da
Vương Trụ chế văn.

Truyện ngài Thích Tuệ Bật trụ chùa An Quốc ở Thường Châu:

Thích Tuệ Bật, họ Tương, người ở xứ Nghóa Hưng; thuộc Thường Châu. Ông nội
Sư là
Huyền lược, vì trung hiếu mà
đăng Triều.
Cha của Sư là
Nguyên Huống nhờ tài hoa mà đãi chiếu. Đều mang Ấn
thao, đồng tấu đàn, v.v…
Người chú của Sư là Nguyên Cử là bậc Công thần
đời Trần.
Sân bày
chiêng trống, đường trải
Tam Tứ (xe ngựa ba con, và xe bốn con).
Khách ngựa xe chen đầy thềm cấp, khách đàn
sáo đông chật chỗ ngồi.
Thấy Sư ở độ tuổi học trò mà tinh thần
sáng ngời, mọi người đều lấy làm lạ và ngợi khen rằng: “Ông này nếu gặp được
Phụng Đức thì
sẽ có tài giúp Vua. Đã nổi trội gò má rồng, ắt ứng với
Phong hầu.” Nhưng tâm tình
Sư có chí muốn xuất tục, nhân đó mà đáp
rằng: “ Cái quý của Vô
Vi có thể dùng để vui tình, phiền có tiếp đãi
không lao nhọc đến
người!”. Khi đó, Sư liền chỉ ăn dùng rau quả đợi chờ,
bèn nghó thoát cởi giày.
Đến đời Trần,
Vua Võ Đế (Trần
Bá Tiên) như rồng bay, dựng
lớn phước nghiệp. Niên
hiệu Vónh Định thứ hai (năm trăm năm mươi tám), Sư thân hành áo mão, cắt bỏ lưới vây. Ba y mọi vật đồng một
lúc thông cấp.
Sư bèn đến chùa Huệ Điện làm đệ tử
Pháp Sư Lãnh. Pháp Sư Lãnh là cây tre nhỏ ở Đông Nam, mà tiếng gió làm chấn động ao đầm.
Vương tộc thấy tăng xoa
hương là chúc. Sư đến gần gũi vâng thừa nhã
huấn, nghe nhận Luận Thành
Thật. Năm Sư hai mươi tuổi, Su đến Hoài
Hải, gặp ngài Bảo Lương.
Minh thượng đang thạnh truyền bá Luận
Thành Thật bản mới dịch.
Hoảng Công ở chùa Thiên cung lại phụ giảng
Tâm luận. Sư bèn hết
lòng tìm xét, chuyên hết nguồn giáo. Do đó, Sáu Túc luận,
tám Kiền-độ, bốn Chân, năm tụ,
Sư đều thấu
suốt như chỉ tay
trên lòng bàn tay, không lầm để sót.

Niên hiệu Thiên gia thứ nhất (năm trăm sáu mươi) đời Trần,
Sư đến các
trường giảng, bên cạnh tìm cầu những bậc tài giỏi, thấy đủ
trăm lương, tỏ ngộ sự
thấp hèn của cỏ tranh, thường lên ba hưu, buồn vì nỗi xấu xa của thềm đất.
Sư bèn bỏ
Tiểu theo Đại, dời vết
Cựu chương, nghe nối tiếp sáng
người Triết Công mở mang bốn luận. Sư nghiên
cứu pháp vị mới mấy
tuần mà tinh thông Huyền Cực. Vậy đủ biết Đại
Trí Bổn hành đồng
sáng như
nhật nguyệt. Danh xưng vang rộng cùng xa như gió mây.
Nhưng Sư thần tư trầm uất, từ nhã nén nâng, cắt rễ bàn của muôn xưa,
soi nhà tối đã trăm năm.
Tại Chiết Tả rất khâm phục
đức hạnh Sư so với Giang Đông.
Đến niên
hiệu Thái Kiến thứ mười (năm trăm bảy mươi tám) đời Trần,
Vua Tuyên Đế (Trần Húc) ban
sắc mời
Sư đến trụ chùa
Báo Đức ở Trường Thành,
giảng kinh Niết-bàn, Pháp Hoa, Chư tăng đông
đầy giảng đường, Cư só
đầy chật chỗ ngồi. Mọi người đến hỏi nghi thức cầu đạo, tiếp gót
thành rừng. Thọ giới tựa nương bày vai đông như chợ, không ai chẳng cho rằng: “Cỏ hương
trăm bước”, hoặc
“Bậc Thánh ngàn năm”. Không
bao lâu, Triết Công sắp thị tịch, bèn sai sứ mời
Sư
về lại kinh thất. Ghế loan, phất trần, kinh sách nghóa sớ, dự bày
giảng nghi, tất cả đều
giao phó cho Sư, muốn cho bánh xe chánh pháp
chẳng ngừng xoay, hạt giống Phật nảy nở nối nhau.
Sư bèn đãnh lễ thọ nhận
di lệnh. Trải qua sáu năm,
Sư bày giảng kinh luận mỗi bộ đến mười biến.
Điều tốt lành của việc trao truyền lại thấy được ở nơi Sư.
Đến lúc nhà
Tùy đánh tội, thời vận nhà
Trần kết thúc,
Sư nghó muốn báo Ân đất, nói trở về quê cũ. Có chùa
An Quốc do vua
Võ Đế (Trần
Bá Tiên năm trăm năm mươi bảy-năm trăm
sáu mươi)
đời Trần xây dựng.
Nền móng hiện còn mà phòng nhà đều đổ nát. Sư bèn mạo phạm
sương mốc, chấn tích hun khói, rộng khuyến khích bạn
lành, nguyện cùng
sửa
sang lại, nên chùa viện được
sáng đẹp, cửa
phòng trang nghiêm.
Pháp Sư Chân Quán soạn văn bia chùa, viết rằng:
“Gạch hoa đá cẩm sắp
xếp nhiều thềm bằng, mùa hạ rêu phong, mùa thu
sen nở, xoay quanh trang
nghiêm, tháp đứng sừng sững. Trăng đến
nguyệt điện lẫn lộn
trên vách chiếu soi nơi làn sóng vàng. Ánh mây, đài mây, họa rường nương nơi lá ngọc. Còn như kinh tượng được
sửa sang,
chuông khách sắp đặt
theo khuôn phép, ấy là Pháp lợi, đâu thể nói hết được!”
Đến tháng
giêng năm Khai Hoàng thứ mười chín (năm trăm
chín mươi chín) đời Tùy,
Sư bị bệnh khí, có cảm giác di lưu. Qua giữa tháng ba, vào giờ ngọ,
Sư thị tịch thọ
sáu mươi ba tuổi, an táng tại
núi Hoa Dương.
Học só
Sa-môn Tuệ Phương là người nương tựa
Sư lâu
năm, nghóa giải sâu mầu,
có khả năng nhận lãnh việc truyền đăng, đều
vâng theo di chúc, dựng
lập văn bia ở tại chùa.

Truyện ngài
Thích Linh Dụ trụ chùa
Diễn Không ở Tướng Châu:

Thích Linh Dụ,
họ Triệu, người ở xứ Khúc Dương; Cự Lộc;
thuộc Định Châu. Từ thưở nhỏ, Sư đã có hành vi
khác lạ cảm kích đến
người. Mỗi lúc thấy
nghi tượng sa-môn, thân tâm Sư tùy kính, nghe tiếng
loài vật bị giết hại Sư
cũng xót xa cõi lòng. Đến nỗi khiến trong làng
xóm vang nức tiếng thơm,
mọi người gần xa vì thế mà bỏ việc giết hại.

Năm sáu
tuổi, Sư đã biết thọ giới. Cha mẹ cưỡng ép bỏ giới,
Sư tự nguyện trong tâm
chẳng phá. Bỗng trao cho Sư Chương Bổn, có
đến ngàn văn, từ tối đến
sáng
Sư đã viết tụng đều xong. Còn như
Hiếu kinh, Luận ngữ,
Sư mới đọc văn từ liền gồm thông chú giải.
Do đó, cha mẹ
Sư rất mến quý, mong Sư
tiếp nối môn phong. Năm bảy tuổi, Sư xin phép cha cho
Sư xuất gia. Nhưng cha
Sư cho rằng tuệ giải
sớm thành, ý
chính là tiếp nối ở
đời, quyết thề không chấp thuận. Chỉ bảo Sư học theo thế
tục chuyên tìm việc đời, đâu ngại chi đến Đạo
Pháp!” Sư than
rằng: “Đã bảy tuổi mà
không được xuất gia, là một đời hư hoại!” Sư bèn
đọc thông các thứ sách
vở vốn có nơi Cha, Anh, đều bao gồm mọi điểm
dị đồng, thầm hợp đến
chỗ sâu kín. Chỉ Lão Trang và Chu Dịch, chưa
dự thừa truyền đến
năm mười lăm tuổi, Sư ngầm muốn trốn đời, gặp phải lúc cha qua đời,
Sư phải theo thế tục nằm chiếu cỏ chịu tang, trơ trọi
vây quanh, chống gậy mới
có thể đứng dậy. Rất nhàm chán cuộc đời,
tâm ý mạnh mẽ nhưng Sư
không dám giã từ mẹ, Sư lặng lẽ sang chùa Ứng Giác ở
Triệu Quận, đến chỗ hai
Thiền Sư Minh và Bảo xin xuất gia.
Hai vị ấy cũng là người
Phiếu Lãnh ở Đông Xuyên.

Thế rồi, ban đầu thấm nhuần Đại Pháp, được thầy chỉ
bảo tụng kinh.
Sư nắm lấy quyển kinh mà phát lời thề rằng: “Nay tôi
sắp học, trước phải cần tâm.
Lời sâu mầu trong ba Tạng, nhất định phải
thấu cùng yếu chỉ, cuối
cùng không ở vào hạng Trung lưu, hạ lưu. Đến
như hai giáo Nho Thích, phải
thông hiểu khắp!” Năm hai mươi tuổi, nghe Luật
sư
Tuệ Quang là bậc tài giỏi ở
Nghiệp Hạ. Sư bèn đến đó
để nương tựa thọ học,
lại không may Luật sư Tuệ Quang vừa thị tịch mới bảy ngày!
Riêng mình
Sư than thở không gặp được, giới luật biết nương tựa vào đâu!
Sư bèn trở về chỗ
Pháp Sư Phùng, nghe học Địa Luận,
dần dà dưới Pháp tịch trọn ba năm.
Năm hai mươi hai tuổi,
Sư mới tấn đàn thọ giới cụ túc, lại
phải trở về nương tựa
đức của hai Thiền sư Minh và Bảo, cầu làm Bổn
Sư. Hai Thiền sư đều từ chối bảo rằng: “Ta không duyên với Ông, ta chẳng phải thầy Ông. Ông hãy đến những chỗ tốt hơn”.
Sư bèn đến Định
Châu mà thọ đại giới. Liền tụng hai
Giới Bổn Tứ Phần và Tăng-kỳ, tự tay biên viết văn đó, chỉ trong tám ngày mà ngài viết và tụng đều
xong. Có Thứ sử Định
Châu là Hầu Cảnh thưa hỏi về Đạo hạnh của Sư,
bèn tấu trình xin độ cho
Sư thuộc vào Công danh, rất được quý trọng.
Sau, theo hướng Nam, Sư đi
đến Chương Phủ, tới chỗ Ẩn Công, học luật
Tứ Phần. Hễ nghe được
gì thì Sư ghi chép điều ấy, thành được năm quyển và thực hành theo đó. Lại vì Địa luận lúc đầu
Sư nhờ
Pháp Sư Tuệ Quang mà Khai Ngộ,
truyền bá mở mang dẫn dắt. Ngài Đạo Phùng và Tuệ Quang đều có
biệt truyện.
Ngài (Linh Dụ) nương tựa Pháp tịch
ngài Đạo Phùng.
Sớm tối tu thông, phát hiện kỳ đặc, phát hiện điều mới,
đều cùng suy tập.

Có Vua Tuyên Đế (Cao Dương năm trăm năm mươi-năm
trăm sáu mươi) thời
Bắc Tề hoằng truyền thạnh hành kinh Phật.
Sa-môn Đại Thống
Pháp Thượng oai thế trùm khắp các anh tài, người Học ngóng
trông Đạo phong, ảnh hưởng nương nhờ dùng làm bến bờ kiêu hãnh. Chỉ có mình
Sư cậy vào tiết tháo chuyên tinh cao vời chẳng
sánh
với người thường. Chỉ lo nghó chưa nghe điều đáng nghe, dùng làm
kiều kết. Sau, Thượng
thống rất gượng sự cao sáng nên khâm phục và
kính trọng Sư.
Từ đó, Sư chuyên học các
Bộ Hoa Nghiêm, Niết-bàn,
Địa Luận, Luật Bộ, đều
rộng tìm cựu giải, gom góp mới lạ. Chỉ có các
bộ Đại Tập, Bát-nhã,
Quán Kinh, Di Giáo, v.v… về phần
sớ giải
Sư rút nghó từ trong lòng ngực, chẳng do thầy
giảng trao.
Sư lại theo ba pháp
sư An, Du và Vinh nghe giảng
Tạp Tâm nghóa, theo hai Pháp sư Tung
và Lâm học Luận Thành
Thật. Sắp tròn một năm, Sư hiểu suốt Nhị
Thừa, cương lãnh còn
đầy đủ khoa cử, mà tinh sáng rộng giúp Lý, Tướng
đều thông. Sư từng cùng chư tăng đồng bàn nói
về Nho giáo, bên cạnh
có giảng tịch, dự nghe
qua thời gian, cả hai thứ nghe đồng tán giải.
Cuối cùng dùng Tướng
nghe để đáp cú nghóa, đều không sót mảy may.
Do đó ở Nghiệp Hạ Sư
chiếm danh, xa gần đều nổi tiếng. Vả lại, Sư
vẫn thẳng thắng, nghiêm nghị giữ lấy tiết tháo tự chuyên. Đến nơi Đô
giảng cố gắng đáp
thuật, ôm hoài bão chẳng tuỳ nhậm, người đời cùng
Đạo, Sư trông tiêu tiếng
lánh ẩn. Có việc chẳng thôi được thì Sư nhường
mà nhận. Mùa hạ an cư
năm thứ mười hai, Sư mới bắt đầu giảng mà
danh tiếng đã rõ bày,
ngôn lệnh như mới. Mọi người dự nghe nương tựa, bèn gọi
Sư là “Dụ Bồ-tát”. Và đều theo lãnh thọ ba nhóm tịnh giới.
Đại Pháp từ đó được truyền rộng.

Vì dẫn dắt mọi vật, Sư lấy làm việc thường. Ý vẫn còn giữ cương lãnh, chẳng nương nơi chương cú. Còn như có
sự trước
sau giảng giải lại ngôn nghóa
chẳng đồng.
Người quên nôm thì hội được
Tông quy. Kẻ theo văn thì mất
thú hướng rộng xa. Gặp lúc Tề Hậu bị bệnh,
cầu nguyện giảng Kinh Hoa
Nghiêm, các vị Chiêu Huyền Thống đề cử
Sư làm Pháp Chủ, bốn phương nhóm họp một nơi, xứng hợp với ngày
trước. Bấy giờ có con
gà trống thường theo chúng nghe giảng, đợi đến lúc
tan giảng mới kêu lớn,
bay lên trên cây cao ở phía Tây nam ngủ qua
đêm rồi chết. Bỗng
nhiên bệnh của Tề Hậu có giảm. Đó cũng là minh ứng của cảm thông. nội cung do vậy mà dâng cúng 300 bộ pháp phục
Ca-sa, Sư đều nhận mà ban
phát hết. Trong đời vua Văn Tuyên Đế lập chùa chẳng chỉ một ngôi, vua ban
sắc mời những vị
Cao Tăng Đức
Vọng đến trụ ở đó. Bổng
lộc nước nhà cung cấp trọng đãi. Bấy giờ, Sư đang hun đúc làm xứng thủ. Vua thỉnh
Sư ở chùa Quan.
Sư cố từ chối mà nói
rằng: “Ý nước nhà
rất sâu nặng, Đức lớn chẳng phải ở người này, mong trao lợi này cho vị nào có đủ khả năng
nhận lãnh!”.
Sư từ chối vinh hạnh
trong thời thế đại loại như vậy. Có thiện
sinh pháp cúng thì
Sư thọ
nhận mà không sợ. Sư
nhiếp dẫn đào luyện, hoằng hóa lại như thế. Nên
mọi hạnh tàng ẩn của Sư, người đời chẳng lường biết được!
Năm bốn mươi bảy tuổi, gần tri mạng,
Sư bèn lắng đọng nhất
tâm chú tưởng thiền lự
nơi hang núi. Phạm Dương Lư thị nghe Đạo
phong Sư mà từ xa mời thỉnh.
Sư thừa cơ hoằng tế chẳng vướng mắc ở hành
lý, Sư bèn đến đó,
dừng ở giảng cúng, thường đông cả ngàn người.
Thính chúng mừng vui trước
sau lớp lớp. Sau, Sư trở lại Nghiệp Hạ, cùng
các vị Pháp Sư thay nhau
giảng nói. Tề An Đông Vương Lâu Duệ rất mực kính trọng chư tăng, lần lượt đến
trước Sư, bất chợt
kinh sợ toát mồ
hôi, trở về hỏi mọi
người mới biết đó là Dị độ, liền vâng thỉnh Sư
làm giới sư.
Chùa Bảo Sơn là nơi
Sư qua đầu tiên,
Lâu Duệ làm thí chủ, dốc
cúng vàng bạc của cải.
Đức ngầm của Sư cảm hóa người là như vậy.

Lúc nhà (Bắc) Chu diệt nhà (Bắc) Tề, Phật giáo Đạo Giáo đều
bị hủy hoại, Sư bèn ẩn
hình trong đời, dùng ba thăng vải bố cắt vá làm
áo mặc. Đầu quấn vấn
sợi gai như chịu tang cha mẹ. Sư phát thệ nguyện nếu Phật pháp được hưng thạnh trở lại thì
Sư mới tiếp nối nghi
phục xưa cũ.
Sư dẫn đồng bạn hơn hai mươi vị ở nơi xóm làng, ban đêm bàn
luận chánh lý, ban ngày đọc
sách thế tục. Học đã tham cứu đến
sâu mầu,
hễ thấy gì thì bèn viết
lại. Mỗi thứ đều có bộ loại. Tên sẽ trình bày ở
sau. Lúc đó, gặp năm đói kém, không có đường tìm ra
lương thực,
Sư bèn soạn một quyển sách
bói toán, bảo bói đoán lấy giá, mỗi một ngày
hai thăng gạo, đều đều như thế. Thế rồi lời nói như biết đến, người nghi
rất đông, có được
gạo rất nhiều. Sư tự bảo: “Người Dân trước kia có nói: “liếm mật nơi mũi nhọn
sẽ bị
tổn thương”, xét ở ngày nay”.
Bèn đòi lấy
sách bói toán ở trước mọi người mà đốt bỏ.
Ngày khác đến,
khoảnh khắc được giá,
bèn quấn chiếu mà trở về. Được bao nhiêu lương
thực thì kịp thời trở
lại, để cung cấp cho mọi người đồng nguy ách, đủ được cả năm.
Đến lúc nhà
Tùy khởi vận, phật pháp xương minh trở lại. Đức hạnh
Sư ngời sáng, những vị tài giỏi lúc trước thảy đều tham dự
sưu
tìm tâng bốc. Niên hiệu
Khai Hoàng thứ ba (năm trăm tám mươi
ba) đời Tùy,
Thứ sử
Tương Châu là
Phiên Thúc Lược, bắt đầu mở giảng
hội, thỉnh mời chư tăng,
đều lập tiết trước, nêu bày dị Pháp, minh ký.
Đồng một lúc ảnh hưởng,
ngàn kế đầy cửa. Sư đang ở đầu ngôi vị, được
sung làm Phó Huyền Vọng. Vua Văn Đế (Dương Khiêm)
có ban sắc bảo
lập Tăng Quan. Phiên Thúc
Lược bèn đề cử Sư làm Đông thống. Nhân
đó, Sư nói với Phiên
Thúc Lược rằng: “Đức của Đô Thống thì đức của tôi
đây chẳng phải đức ấy, Dụng của Đô Thống thì dụng của tôi đây
chẳng phải dụng ấy. Đã
không phải Pháp khí của đức dụng ấy, thì sự lý khó theo”. Mọi người đều nói: “Bỏ người này (Linh Dụ) thì việc tiến cử
mất cương yếu”.
Sau đó, Phiên Thúc Lược lại tỏ bày thỉnh mời, ngài mới đến xứ
Yên Triệu, suốt năm năm hành hóa, đạo phong vang động
khắp cả Lưỡng hà.
Đến niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười (năm trăm chín mươi)
đời Tùy, đang trụ chùa
Linh Thông ở Lạc Châu, ban đêm ở trong sân
viết một Điệp văn, nói
về mạng báo ách ở Hàm Dương. Ban đầu, không
ai lường biết như thế
nào. Qua đến năm sau, Vua Văn Đế tôn trọng
kính ngưỡng Phật giáo,
xa hỏi những đứa trẻ tài giỏi. Tất cả đều nói:
“Ngài Linh Dụ đức hạnh
bao trùm, hiện thời đáng trông vọng!” nhân đó,
Vua ban sắc
chiếu rằng: “Kính hỏi
Pháp Sư Linh Dụ trụ chùa Đại
Từ ở Tương Châu; Trẫm kính vâng tôn
sùng
Tam Bảo, tâm quy hướng
sâu xa, chỉ nguyện mở
mang Đại thừa, hộ trì Chánh Pháp. Pháp Sư là bậc Phạm hạnh
tinh thuần, lý nghóa
sâu xa, rộng thông
Huyền giáo, khai
mở dẫn dắt cho kẻ mù
điếc. Kẻ tăng người tục thảy đều kính trọng
khâm phục, nghó muốn làm
ruộng phước. Người dân ở chốn kinh đô thảy đều
trông ngóng, mọi người ở bốn phương xa đua nhau tìm đến. Ở nơi xa mời thỉnh
Pháp sư, cùng xây dựng
Công nghiệp.
Pháp sư nên hiểu
ý trẫm, sớm vào kinh!”
Sư nhận được thư, chỉ nói: “Nguy ách của
Hàm Dương, xét ở tại
đây! Nhưng mạng có tùy gặp, có thể viện cớ bệnh
mà từ chối!” Sư lại nói: “Khi nghiệp duyên đã
đến, Thánh cũng khó
chống trái”. Sư bèn đi
bộ vào Trường An, chẳng cưỡi xe quan. Năm đó, Sư
đã bảy mươi bốn tuổi.

Vua Văn Tuyên Đế ban
sắc
sai người thỉnh
Sư trụ
chùa Hưng Thiện. Vua bèn ban chiếu cho
Sở Ty nhóm họp chư tăng đức vọng,
bình phẩm thiết lập Quốc
Thống. Đại chúng bàn nghị đều phó thác vào
Sư không một văn từ nào khác.
Sư cười, bảo:
“Đang thông với nhau,
sao dùng v.v…?” Sư bèn
dâng Biểu Văn, liền y theo đó chấp thuận để
Sư trở về. Bộc xạ Cao
Dónh, v.v… trong ý vẫn còn thống thiết, xem
trọng, lại dâng Biểu Văn
thỉnh Sư lưu lại, Vua liền ban sắc cho Sư ở nghỉ
đó. Sư bảo: “Chủ nghóa của một nước không có hai lời. Nay lưu giữ lại,
tình chưa thể được!”
Sư bảo với Môn nhân rằng: “Vua quan gần gũi lâu có lời thề rằng: gần thì khinh lờn người, xem
thường pháp, lui về thì không ai chẳng xa kính. Nên ta châm chước
phải trái”.
Sau đó, lại có ba
lần vua Văn Tuyên Đế ban
sắc cố thỉnh, nhưng Sư vẫn gìn giữ như
trước. Vua nói với Tô
oai rằng: “Trẫm biết pháp sư Dụ là người cương chánh,
là người tự tại.
Thật không thể làm khuất phục tiết tháo của
người!” Vua bèn
ban sắc,
Tả Bộc Xạ Cao Dónh, Hữu Bộc Xạ Tô oai nhận
lời mừng vui, các ông
Tổng Quản Hạ nhã Bật v.v… đến chùa tuyên
chỉ, thay thế vua thọ giới
sám tội. Và đưa các thứ vải vóc, y phục, ba trăm xấp lụa ủng hộ xây dựng chùa núi. Vua tự viết biển ngạch hiệu là
“Linh Tuyền”, giúp tặng
ưu cấp có tiêu chuẩn hơn bình thường. Sư tùy sức
đi bộ về đến Bổn ấp,
nhìn lại rồi nói rằng: “Tệ ách qua lại chẳng mất ư?” Do đó, Vua ban
sắc hỏi han thường vội vàng, cung cấp cúng
dường chất chồng.
Những người có nghi cầu xin giải quyết không nơi xa nào
chẳng đến. Những người
ảnh hưởng phong thái, gội mình trong Đạo lại kết tụ như trước.

Sau cùng, Sư lại đến trụ chùa
Diễn Không ở
Tương Châu thuộc
Trị Tây, nắm giữ tiết
tháo càng bền bỉ, dẫm đức hạnh càng trang
nghiêm. Vua
Văn Tuyên Đế nghe thế, lại ban
sắc
chiếu rằng: “Kính hỏi Đại
đức Pháp Sư Linh Dụ ở
chùa Diễn Không; Trẫm kính ngưỡng Thánh
giáo, trùng hưng Tam Bảo,
muốn cho tất cả Danh linh đều được đượm
nhuần phước lực. Pháp
Sư xả bỏ xa lìa trần tục, gieo mình trong yếu chỉ
Pháp môn, tinh thành như
thế, rất xứng hợp với lòng Trẫm!” Sư được
Quốc chúa thăm hỏi đại loại như thế.

Vào niên hiệu Nhân thọ (sáu trăm lẻ một-sáu trăm lẻ năm)
Vua Văn Đế phân bố
xá-lợi. Ở các châu xây dựng tháp báu phụng thờ,
có nhiều điềm biến
hiện, người đương thời đều mừng vui cho đó là
điềm lành. Sư nghe thế
mà than rằng: “Tướng ấy là họa phước đều phô
bày! Do tạp hoa trắng, cây trắng, tháp trắng, mây
trắng cùng hiện duyên tốt lành, đó là điềm xấu!”
Lúc đầu, mọi người đều không tin lời đó.
Không lâu sau,
Hiến Hậu và
Vua Văn Đế đều băng. Cả một nước đồng
mặc áo trắng. Lời nói
của Sư mới thật có chứng cứ! Thứ Sử Tương châu là Nội
Dương Công Tiết Trụ, tảng đá nơi nhà ở bỗng nhiên biến
thành ngọc. Tiết Trụ cho
đó là điềm lành bèn thiết trai cúng dường để
mừng. Sư bảo: “Đó là lưu ly! nên phải cẩn trọng
răn dè, Hãy cầu cúng để
tạo phước.” Nhưng Tiết
Trụ không nghe theo lời. Sau, Dương Lượng khởi nghịch
sự việc có tương duyên, bèn bị lưu đày đến biên giới. Hối
tiếc lời xưa không thận
trọng thì đã muộn màng. Lại, tại núi Hàn Lăng
xây dựng một ngôi tháp
báu chín tầng. Cuối niên hiệu Nhân thọ (sáu trăm lẻ năm) đời Tùy, chỉ mới xây được bốn tầng.
Một buổi sáng, bỗng
nhiên ngài thúc giục
rằng: “Tất cả đều vô thường, sự việc có chướng
tuyệt”. Bèn suốt đêm
xây dựng, mới sắp xong tầng thứ tám, bỗng có lệnh cấm không được làm, chỉ được thiết tòa đặt ghế. Gặp phải
sự cố
Tấn Dương, mọi người không thi thố tay chân.
Sư bảo lại phải đợi đến
năm sau.
Mọi sự sáng suốt thấy
biết trước của Sư đều đại loại như thế.
Khi đó, ở
Nghiệp Hạ có lời rằng:
“Pháp Sư
Linh Dụ sắp qua đời!” Kẻ tăng người tục đồng nhóm họp rất đông bẩm thọ quy giới.
Phỏng Truyền lời ấy
không theo. Sư cũng tin phước mạng đã đến lúc hết, bèn chỉ bày răn dạy thiện ác.
Sư khuyên môn nhân đệ tử theo
Giác ngộ chẳng hơn. Đến ngày thứ bảy, ngài cầm bút làm hai bài thơ.
Bài thứ nhất là “Buồn mau
kết thúc”. Sư viết rằng:

“Hôm nay ngồi nha øcao, sáng mai nằm trên gai Một đời hẳn
đã trọn, lai báo bao giờ dứt!”

Bài thứ hai là “Buồn vónh viễn mất”, Sư viết rằng:
Mạng dứt, xa đường người xác đưa trước cửa Quỷ
Từ sau lần biệt này, năm nào gặp lại ư!”
Đến đêm tối,
Sư bảo thị giả rằng: “Nay đau ở lưng, ta
sắp đi
rồi!” Đến canh ba bỗng
nhiên cảm thấy có mùi thơm lạ khắp phòng.
Trong ngoài đều kinh ngạc.
Sư tónh lự, miệng niệm Phật nối nhau đến lúc
mặt trời ló dạng thì Sư
thị tịch tại chùa Diễn Không, thọ tám mươi tám
tuổi. Lúc đó nhằm ngày
hai mươi hai tháng giêng niên hiệu Đại nghiệp thứ nhất
(sáu trăm lẻ năm) đời Tùy, buồn bã xao động cả
chùa núi. Sau đó, an táng bên cạnh chùa
Linh Tuyền ở
Bảo Sơn, xây tháp
báu cao nghiêm.

Ban đầu, Sư thanh bạch
trinh thuần, nghiêm khiết bản thân, chánh khí như mây xanh. Khí thức vững chắc,
sáng
suốt dấu vết ngoài trần. Thầy trò truyền trao nhờ đó mà
được người. Thân có ánh
sáng trắng
soi chiếu nơi u tối, liếc
lên cao nhìn thấy xa gần, vâng phụng cấm giới
tự giữ, dứt bặt sự
đời phiền toái. Chí thành nương Đạo, khắc niệm
ngang bằng bậc Thánh. Mẹ
của Sư bệnh đến lúc trở nặng, Sư tìm về thăm thì đã qua đời.
Giữa đường nghe tin, cuối cùng
Sư chẳng được gần.
Sư than rằng: “Ta đến thăm
mẹ, giờ thấy nơi nào!” Nên trở về chùa tạo
phước cho đời sau.” Sư
cắt bỏ thân ái đại loại như thế.

Còn như khuôn
phép hoằng Pháp, then chốt chính của muôn
đời, ý chí còn ở nơi
xa lớn, chẳng hạn cục riêng trao, nên có đơn giảng hai thời để làm độ thường. Lược văn đối giảng
sinh thường, chẳng
kinh chắc chắn có truyền
giảng, nhưng cốt yếu phải mời thỉnh, cung thừa
ngưỡng vọng mới lên
Pháp tòa. Có một nơi nọ,
Sư giảng gần một nửa, nhân
nghỉ dạo xem, đến gần bên vườn kiệu.
Sư hỏi đó của ai, có người đáp là
của giảng chủ.
Sư bảo: “Khởi đầu của
Hoằng Pháp là dứt trừ gốc lỗi, nghiệp ác chưa
nghiêng đổ, thanh tịnh thông
suốt ở chỗ nào? Giảng hội này
không thể
tiếp tục nữa, nên giải tán đi, và Sư liền cầm lấy tích
trượng, mang y mà từ
giã đi ra. Giảng chủ thưa rằng: “Pháp sư chỉ giảng,
việc này dễ trừ, lại
không đáng phải lo”. Liền mượn cày cuốc và dân làng đồng một lúc phá bỏ hơn bốn mươi mẫu kiệu,
sau đó trồng lúa.
Tăng tục đều y theo đó.
Sư ngôn hành không trái vượt, thật chỉ một người
mà thôi! Sư giảng ngộ
của Sư đầu nhỏ sau lớn, hơi tiếng oai hùng vang
xa, đối biện không vấp
váp, nói năng ít trùng lặp. Hoặc một chữ bàn
hoàn động dời mấy
ngày, hoặc trong một chỉ bèn tiêu mấy quyển, cho
đến giảng sau lại đổi
khoa trước, thêm bớt vào ra, tùy cơ mà bày lấp. Đến nỗi khiến các người học nghi ngờ.
Sư bảo: “Đó là khuôn phép
rộng lớn của bậc Đại
Só, đâu thể dùng tình thường mà đoán được”.
Nên mới mười hạ đầu mà
Sư đã làm Lãnh tụ, mọi người đều nghiêng cung kính. Hoặc có lúc các vị đại đức đồng nhóm họp trước, vì tình mà đùa
cợt, nhưng khi Sư vào
pháp tịch, không ai chẳng nghiêm túc tự gìn giữ
lấy mình, mọi ồn náo
chợt tónh lắng. Do đó, ni chúng chẳng dám tham
dự dưới tòa.
Tánh Sư ngay thẳng, oai dung
sáng ngời, mặc đồ vải xấu.
Với người sang quý hay
kẻ thấp hèn, Sư đều tiếp đãi như nhau. Đi lại do
tự Sư, từng không đưa
đón. Nên các hàng Thông Nho Khai só chứa
nhóm điều nghi, thưa hỏi
quyết nghi, nghệ thuật dị năng ôm sách trình
giải, đều đảnh lễ nhận
thọ, hết lời khen ngợi, lời không thể tả hết tình.
Có thể gọi là ngồi trấn giữ nhã tục ở người ấy (Linh Dụ). nên tại
Nghiệp Hạ có lời rao truyền
rằng: “Pháp Sư Diễn nhiếp phục đạo mà không
nhiếp phục thế tục, còn
Pháp Sư Dụ thì đạo tục đều nhiếp phục.” Thật ra
Sư đối không nghó suy,
phát lời thành luận cho nên như vậy.

Sư lại xây dựng các
phước nghiệp, chùa viện
linh nghi. Sau,
tại Bảo Sơn,
Sư tạo lập một ngôi khám đã lấy, tên
là “Kim Cương”, do
ngài Tánh lực trụ trì.
Mặt hang Na-la-diên riêng khắc tướng của Pháp
tạng. Núi sâu rừng
vắng, lời thiết việc bày. Mỗi mùa xuân chư tăng du
sơn, đều đến tìm văn lý. Người đọc không ai chẳng
sùi
sụt mà giữ gìn
tiết tháo. Sư để lại
những di tích cảm hóa người đến như thế.

Từ trước mãi đến sau, đối với hai thứ ruộng bi ruộng kính
Sư đều luôn gieo trồng. Ca-sa
pháp phục Sư ban dâng hơn ngàn bộ, cung cấp thuốc than trị liệu cho người bệnh khổ có rất nhiều. Có được những thực ăn nồng hậu thì cúng dường chư
tăng trước. Thân dự
ngang hàng, không chứa để mảy may. Những lúc rảnh rỗi việc giảng dạy,
Sư luôn xoay mặt thẳng về hướng Tây. Hễ lúc khạc nhổ mà thấy trái
Sư đều nuốt
hết. Suốt một đời
không bỏ. Thân chẳng đến chỗ không tốt, miệng
không nói lời bất tịnh. Lại nuôi người dạy răn
không bao giờ đánh mắng, cho
đến trách
hỏi trẻ nhỏ, răn dạy môn nhân đệ tử, Sư tự nói tên mình, gọi người kia là
Nhân giả. Lời nói trái tai thì bỏ, nghe mà rơi lệ.
Tự có thầy trò ít nhờ
khuôn phép ấy. Đến tuổi sáu mươi, Sư nuôi chúng
ở hai phòng. Chọn lấy những người chưa đủ khả năng ở chỗ khác để chỉ
dạy. Nếu có người lời
nói và việc làm trái nhau, liền bảo ra khỏi chúng, vì giới luật không cho phép, phép tắc trong chùa không chấp nhận, đối
với ni chúng nữ nhân
thệ không truyền giới. Cho đến tại phòng ở từ
trước đến giờ, Sư cấm
không cho người nữ bước tới. Đó là cách khuyên
răn người sau của Sư,
đại loại như vậy. Sa-di thọ giới cụ túc.
Hoà-thượng Đức Hạnh rất khó tìm, nên trọn đời
Sư chẳng làm
Hoà-thượng Đàn
Đầu. Ngoài ra, làm tôn chứng thì đến giờ mới vào chúng, nếu trao cho ba nhóm tịnh giới thì cả bảy chúng đều truyền đủ. Nên khiến lúc
Sư hoằng pháp, mới nghe nữ
chúng phải vào chùa, đều vào sau ra trước, đi
thẳng qua chẳng dừng lại,
cho nên có pháp tịch thanh tịnh trang nghiêm,
ảnh hưởng truyền ngụ
bên trong. Thị giả cung cấp chẳng can dự đến
sa-di. Tăng chế chân chánh bất luận chủ khách. Trong chỉ hộ Pháp,
ngoài sửa đổi mọi lỗi
lầm, thân mặc đồ thanh tu, chẳng dùng tới lụa là,
khố xỏa trên mắt cá
cách bốn ngón tay. Tay áo dài chỉ tới ngang khuỷa.
Kỳ Chi dài chỉ ngang chân mà thôi.
Giả sử thấy mặc áo may quá kích
cỡ thì ngay giữa chúng,
Sư cắt bỏ. Nên khố mới ngang lưng, bông dạ
chăn đắp, lông da thượng
sắc, tiền báu mọi vật đều chẳng đem vào
phòng, huống gì thân dùng lấy mà làm tư cụ.
Sư sống đơn kiệm như thế
sau
mới dạy bảo. Sư thường
mặc y năm điều, từ trước đến nay thường dùng vải bố. Nếu có người dâng cúng gấm lụa thì
Sư cho người hết.
Kỳ-chi cũng vậy. Ngoài ra, Sư chỉ
mặc áo nạp thô xấu mà thôi. Ở đời có những
sự kích thích đều dùng
để làm mời đến danh giả, hoặc có lúc đến đó,
Sư bảo: “Tôi nghe người
Quân tử tranh danh, kẻ tiểu nhân tranh lợi,
làm sao mà từ chối ư?”
Có người nói: “Danh là vốn, Lợi là duyên”. Sư
bảo: “Tôi được lợi
thì liền mất danh”. Lại có người nói: “Như thế tức là làm bộ tốt.”
Sư đáp: “Còn hơn thật tâm tạo tội”.
Người đương thời cho đó
là lời hay ý đẹp. Oai
nghi chí hạnh của Sư đáng làm khuôn phép cho
đời. Nên người viết
truyện không để sót mất tiết tháo ấy!
Từ năm ba mươi tuổi, tức lúc
Sư đang còn
soạn thuật.
Ban đầu Sư soạn Thập địa
Sớ bốn quyển. Địa Trì, Duy-ma, Bát-nhã Sớ mỗi
bộ hai quyển. Hoa nghiêm
sớ và chỉ quy hợp thành chín quyển. Đại
Thừa Nghóa Chương bốn quyển, Thắng-man, Ương-quật, Thọ-quán, Nhân Vương,
Tỳ-ni Mẫu, Luận Vãng sinh,
Thượng Hạ sinh,
Di giáo, v.v… các kinh Sư đều
soạn sớ ký. Thành Thật, Tỳ-đàm, luận Đại trí Độ, mỗi
bộ đều có
sớ
sao năm quyển,
Thánh Tích Ký, hai quyển.
Phật Pháp Đông Hành Ký, Chúng Kinh Tông Yếu,
Dịch Kinh thể thức,
Thọ Bồ-tát Giới Pháp và
giới bổn chú thích đầu đuôi, Hoa Nghiêm, v.v… tự
Kinh Luận, luận Đại Tiểu
thừa Đồng dị, Xá-lợi Mục-iền-liên truyện. Sư
lại soạn luận An Dân,
luận Đào Thần, mỗi bộ mười quyển, Luận
Khuyến Tín Thích Tông. Xác noãn thành
sát luận tự bổn, bảy quyển.
Trang Ký, Lão Cương,
Thức Kinh, Triệu Vó, Tướng Lục, Y Quyết, Phù Cấm, Pháp Văn, Đoán Thủy
Trùng tự, Tề Thế Tam Bảo Ký, Diệt Pháp Ký,
Quang Sư Đệ tử thập Đức Ký,
Tăng chế, Tự Cáo, Thập oán
Thập Chí Tụng, Tề vong tiêu nhật tụng, xúc
sự thân tình tụng. Tự phá
Báo ứng ký,
Hiếu kinh nghóa ký, Tam
hành Tứ khứ tụng, Thi Bình và Tạp Tập, v.v…
tất cả có hơn năm trăm
quyển. Lưu hành rất lâu ở đời. Lời không hoa xỉ,
ít liên quan Cổ chế. Lược
tình lấy lý, lâu dài mà thưởng vị.

Sư trao truyền
Pháp, ý chuyên vào hạnh dụng. Nếu có người trái
lại với thú hướng ấy, thì Sư bảo rằng: “Nguyên
các bậc Thánh
truyền giáo, giáo trùm
nơi hành nhân, người đã không thực hành thì lại đồng như người
chẳng học”. Có người
chống trái, thì
Sư gạt đuổi.
Sư lại trọng Pháp
thành người. Đọc hai bộ luận
An Dân và Đào thần của
Sư mục đích là truyền đăng
mà tuệ lưu Dân phẩm, rất biết hạnh cao ấy.
Chợt có sa-môn
Hoàng Long, ở tại
Nghiệp Trung, nghe khắp kinh luận,
thiền luật không thứ gì
mà Sư chẳng học, hạnh giải đều thấu suốt. Các
người học giả rao
truyền, nên lúc sắp trở về quận yên, cố đến nơi chỗ
riêng của Sư mà đặt
lời cầu thỉnh rằng: “Xin ngài chỉ bày cho một lời
Pháp yếu, chỗ gọi là
ngay nơi Giải là Hành có công năng kéo dài lợi
ích cho Sa-môn Đạo hạnh”.
Sư bảo: “Ắt Như lai nói lúc
sắp từ biệt cùng bảo cho nhau!”
Sau sắp đến đầu đường.
Sư bảo: “Kinh dạy thiền luật
sợ
tạp thánh tâm. Một
truyện Cao Tăng tức gồm Cảnh hạnh. Liền lấy sự
báo trả qua lại để làm
thần dụng!” Người ấy vui mừng mang truyện trở
về quê hương. Đó thật
là lớn soi ngoài vật, có ngộ có tông.

Lại nữa, khi
bình sinh, lúc vào trong thì chẳng ngồi ngay
trước. thuyết giới
yết-ma không có Pháp truyền dục. Phương thuật phúng
đọc can ngăn, nghe như
dòng chảy. Khi đang ở kinh đô, Sư vào chùa
Tịnh Ảnh, gặp lúc
Bồ-tát, Sư vào ngồi trong giảng đường. Thấy Viễn
Công thuyết dục,
Sư khẳng tiếng bảo rằng: “Tuệ Viễn đọc
sớ mà nói:
Pháp sự nhân duyên, chúng
Tăng nghe giới, có thể là ma nói”. Cả giảng
đường đều kinh hãi lấy
làm lạ, bèn bác bỏ đó. Có vị Thức giả báo lại với
ngài Tuệ Viễn.
Ngài Tuệ Viễn rảo bước đến
giảng đường.
Sư bảo: “Nghe nhân giả
hoằng Pháp, thân khiến dễ truyền. Hễ quen
chuộng mừng.
Thánh cấm làm
sao chuẩn?
Sư Tuệ Viễn đảnh lễ mà tự răn, ngậm khóc mà nhận thọ.
Do đó, mãi đến lúc thị tịch, ngài
Tuệ Viễn thường
đến Pháp tập. Sư làm
cho sinh vật tin thuận đều như thế. Từ khi giáo
pháp lưu truyền đến Đông
Hạ, Hoá nghi có khác, v.v…còn như lập giáo
thi hành giữ tín cả ngàn
năm, chỉ có một mình Sư.

Truyện ngài Thích Tuệ Tạng trụ tại Đạo tràng Không Quán ở Tây Kinh:

Thích Tuệ Tạng, họ Hác, người ở xứ Bình Cức, nước Triệu.
Năm mười một tuổi,
ngài xuất gia, liền theo giảng. Chưa thọ giới cụ túc mà ngài đã thường giảng
kinh Niết-bàn, phân vạch
sâu xa, phù
hợp Văn Chỉ. Đến lúc luật nghi tròn đầy,
Sư lại chuyên
nghiệp Tỳ-ni.
Hạnh ngang bằng như hạt
ngọc sáng, giải vượt cả tiền đạt. Tuy chưa nghe
các kinh luận Đại Trí
Độ, Thập Địa, Hoa Nghiêm, Bát-nhã, v.v… mà Sư
đã rộng thấy, khắp người ai chịu
suy tôn.
Chỉ sâu cùng tánh thể, nghóa
nạn đè phục, đều
ngưỡng tạ cao đoán, ít ai chẳng bắt chước.
Đến năm bốn mươi tuổi,
Sư mới ngầm ở
Cáp sơn, ăn lá cây,
uống nước suối, lắng tâm nơi kín mầu.
Nghiên cứu rõ ràng tuy rộng
sâu, nhưng
Sư chuyên lấy
Kinh Hoa Nghiêm làm
Bổn Tông. Thấu suốt
cùng tận u vi, mà chưa
lường biết được tà chánh. Kính mong bậc thánh
giúp sức, mong chỉ bày
cho biết được đúng sai. Ngay trong đêm ấy bèn
có linh cảm, giữa hư không có tiếng bảo
rằng “Đúng! Đúng”. Đã
nghe báo như vậy, nhân đó
Sư liền soạn nghóa sớ, đích thân tự truyền bá
mở mang. Người học đến
dự thảy đều hưởng ứng. Tề Chúa Võ Thanh ban thư mời thỉnh.
Sư đến điện
Thái Cực khai giảng
Kinh Hoa Nghiêm.
Học chúng nhóm họp,
Só tộc đều vân tập. Khi ấy rất đông đúc, làm thành
sự hưng thạnh của Đại
Quán! Từ đó, Sư chuyên hoằng truyền bộ ấy
lưu bố rộng khắp.
Gặp lúc
Vua Võ Đế (Võ
Văn Ung) thời
Bắc Chu phá
hủy kinh đạo,
Sư bèn dức bặt dấu vết nơi nhân gian, gá nghóa chốn mây
khói, giữ gìn giềng mối.
Mãi đến đầu đời Tùy, khai mở giảng pháp, Sư
liền dự xuất gia. Sư
giảng dạy tan yếu chỉ sâu mầu, kết quy về đường
khai ngộ. Sư hoằng hóa từ
Đông Xuyên như gió thổi qua cỏ rạp mình,
hạnh thành đạt nghóa,
dùng đức để dụ nhân, băng và ngọc vuông tâm, thông và quân cùng chất, nên mưa
Pháp thường tuôn, gió nhân quạt
khắp, khiến cho các hàng tăng tục vui mừng
sự
sống lại ấy. Tâm mịt mờ
được mở giúp!
Niên hiệu
Khai Hoàng thứ bảy (năm trăm bảy mươi tám) đời Tùy,

Vua Văn Đế (Dương Khiêm) thừa kính đức âm, xa sai người mời thỉnh. Bồ luân đã ban, chẳng trái với luân ngôn,
Sư thừa cơ lập giáo, lợi ích cho kiến đại nhân, chống tích trượng đến kinh đô, liền yết kiến
Vua, vâng thừa minh chỉ, Sư
kíp trình bày Aùo chỉ. Chỗ Sư đào luyện dẫn
dụ xứng hợp tâm vua.
Tức Sư là một trong sáu vị đại đức. Vua ban sắc
lễ thêm đặc biệt. Nên
chỉ trong vòng hai năm bốn mùa Sư chẳng sơ
sót. Sau
Sư đem
Bát-nhã Thích Luận để giảng dạy, phần nhiều người
đạt đến khế thưởng
đều không ưa chuộng. Bấy giờ, có các Sa-môn Trí
Ổn, Tăng Lãng, Pháp Ngạn, v.v… đều là những bậc
Đức Vọng ở kinh thất, thần tuệ cao vời,
tiếp thừa cựu tập, ít kính phụng tân văn. Mới
thỉnh Sư giảng
Luận Kim Cương Bát -nhã. Hơi tiếng
Sư cắt đứt ráng mây, trí
tuệ sáng vượt những
người tài giỏi đương thời. Cùng muốn cứu vớt
người bị cháy người bị
chìm, nên vì diễn giảng. Bấy giờ, tuổi Sư đã già,
sức lực tư duy rỗng
sáng, Chỉ nêu lên giềng mối, nêu lý mới lạ, bao
gồm từ nghóa, lời không phù phiếm, nên những người bẩm học điều ích lợi
luôn lo sợ Sư dứt
tiếng, nên đều tôn sùng và kính trọng.
Đến ngày hai chín tháng mười một niên hiệu Đại
Nghiệp thứ
nhất (sáu trăm lẻ năm)
đời Tùy, Sư ị bệnh và thị tịch tại chùa Không
Quán, thọ tám mươi bốn
tuổi. Lúc sắp tịch, Sư thành tâm muốn cứu giúp
rộng rãi, căn dặn để lộ bày hình hài. Đệ tử
kính cẩn vâng theo di quyết của Sư, đưa nhục thân đến đặt cạnh bìa rừng, phủ che xương khô mà
xây dựng tháp, tại ngọn núi phía trước chùa
Chí Tướng, núi chung nam.
Lập bài Minh tán dương đức
hạnh Sư, dựng tại
chỗ tháp. Sau, có
Sa-môn Minh Tắc soạn văn
bia, xin xem ở biệt tập.

Truyện ngài Thích Trí Thoát trụ tại Đạo tràng Nội Tuệ Nhật ở Đông Đô:

Thích Trí Thoát, họ Thái. Tổ tiên Sư vốn người xứ Khảo
Thành ở Tế Dương, nhân làm quan lưu nhậm nên thành người ở quận
Giang Đô. Ông nội
Sư tên Bình, làm Thái thú
Tân Xương thời nhà Tề. Cha của
Sư là Viễn Trân, làm
Bắc Duyên Châu Tư Mã thời nhà Lương. Đêm
mới sinh
Sư có ánh
sáng thần
soi chiếu
khắp phòng.
Trong khoảng mười ngày dòng
suối bị khô cạn tự nhiên nước tràn đầy. Đó là điềm ứng
hiệu đuốc tuệ sắp sáng,
dòng pháp cùng dẫn. Lúc còn nhỏ, Sư đã có
phong nghi dónh tú, khí điều cao xa.

Năm bảy tuổi, Sư xuất gia, làm đệ tử Pháp Sư Dónh ở
Nghiệp Hạ. Pháp Sư Dónh là bậc
đạt sâu trong Pháp Lữ, tài giỏi trong Thích chủng. Đối với các
Kinh Hoa Nghiêm, Thập Địa thảy đều thấu
suốt
Chương lưu, nên
Sư chuyên
kinh hỏi đạo, chút thời gian cũng không bỏ,
cung tường nhiều lớp
mũi nhọn, Sư đều vào được cửa. Lâu sau, Sư lại nghe Pháp
sư Cường ở Giang Đô giảng luận
Thành Thật và Tỳ-đàm.
Phân dòng khác phái xen
lạm đều hết, rễ bàng gá tiết vượt nhận có dư.
Liền ở trong đại chúng tiện việc giảng lại, như rót bình xâu ngọc rút
kinh nghiệm tại đó. Tăng
tục thán phục đều nêu cao thần lược.

Bấy giờ, có
Pháp Sư Tước trụ chùa
Hưng Nghiêm ở Đan
Dương là bậc tiếng tốt thật vang lừng của
Thành luận, xa gần đều hướng về,
riêng bước ở Giang
Biểu. Sư được đượm nhuần giáo nghóa dưới phong
hóa, nghó hưởng Pháp vị.
Khi đã đến Kim Lăng, nghiêm cơ ý chỉ sâu mầu, tinh thần bao gồm từ lý, vang danh khắp hai kinh.
Sư thường yên ở, lánh chỗ thỉnh đàm
Huyền luận, Pháp sư Tước cũng rất
tán thưởng, gọi
là “Trọng Khí”. Đến
lúc cao tòa bảo mất ba ngàn đều còn, xin bảo môn đồ để cùng phó chúc.
Sư bèn tiếp tục bày giảng giáo nghóa thường xoay bánh xe pháp. Bộ của
Hưng Nghiêm từ đó được
vinh thạnh. Đã được
sự biết người của
Luận chủ, lại khen ngợi hoằng giáo của
Truyền đăng, nên
sự mài giũa, uốn nắn môn đồ pháp lữ không thôi nghỉ ở đương
thời. Chúng bạn có hơn
trăm người, nhưng tài giỏi chỉ có mình Sư, các
bậc thành khí có chín
mươi vị. căn cứ vào công phu của việc mở mang
giáo hóa ấy, thật xưa nay ít có.
Vào niên hiệu Chí Đức năm trăm tám mươi ba-năm trăm
tám mươi bảy) đời
Trần, Hậu Chúa (Trần Thúc Bảo) thỉnh Sư vào nội
cung, giảng nói khai ngộ, phát động
Thần cơ. Từ Anh em
Vương Bá Sơn ở
Bà Dương, Bộc Xạ Vương
Khắc, Trung Thư Vương Cổ, v.v… đều rất kính ngưỡng, đều tỏ bày tình thầy trò.
Vào đời Tùy,
Vua Văn Đế
(Dương Khiêm năm trăm tám mươi
mốt-sáu trăm lẻ năm) lưu tâm đến
Pháp Bảo, mở mang Chỉ
Giáo, thiết trai cúng dường, khai giảng tại cung
Kỳ Dương. Có ban chiếu
thỉnh Sư lên tòa báu. Bèn sai bảo Xá nhân
Thôi Quân Đức tuyên
đọc chiếu chỉ rằng: “Xưa riêng bước một phương chưa đáng làm quý. Nay làm Luận chủ bốn biển mới thật thấy
Anh tài, v.v…” Sư liền mở lời
kháng luận, phân cắt như dòng chảy, không ai chẳng ngậm miệng cứng lưỡi, quay xe trở về đường cũ, mão cờ
sạch tai
thường động đến tròng
dung. Vua tôi mở mép ngày đêm quên mỏi nhọc.

Khi Vua Dương
Đế (Dương Quảng, đời Tùy) đang trông coi ở
Vu Giang. Ban đầu xây dựng
Tuệ Nhật, thạnh hành tìm người có tài
nghệ khác lạ, bao la khắp núi Biển.
Sư dùng tuệ nghiệp vượt ngộ, bèn mới
bắt đầu tham dự, đã ở
chỗ ngang bằng mà công phu gấp bội, trau dồi học nghiệp. Ngày đêm cùng buộc ràng, trông xem khắp các Bộ, mà nêu tính
mạnh mẽ không ai
vượt trước, mở lời chắc chắn
thành luận. Cổ vũ khơi phát chi phái,
sâu cơ hội tông, nên đạo tràng toàn là bậc hiền giả tài giỏi, học môn
kính ngưỡng, mà
Sư nhã làm
luận só, đại chúng đều
suy tôn.

Sau, Sư theo Vua
Dương Đế vào kinh đô, trụ chùa Nhật
Nghiêm. Sai
Học só gia
Cát Dónh mang giáo thư
thỉnh giảng, từ đó
Sư vâng
mạng hoằng hóa, tiếng
tăm vang cả Thiên triều. Từ Giang Nam, luận Thành Thật đều có
soạn
Nghóa Chương. Còn như Luận văn chưa từng thấu
qua. Sư phấn khích bậc
tiên đạt, thưa hỏi luận ấy, cầm bút soạn sớ làm
tiêu tan những tiếng tăm,
làm cho đức hạnh tràn khắp, từ trước trở lại
càng tốt đẹp hơn nhiều.
từ Khi Vua Dương Đế ở tại Vọng Uyển mở rộng
suy tập
Huyền du, cho rằng
Sư là bậc có tiếng tăm động cả vật tình, bèn bảo
Sư sửa
sang
Luận Sớ, vốn đã
điều suốt, quyển bộ
sắp thành.
Sư bèn tổng kết, làm thành
bốn mươi quyển, tấu trình lên Vua. Đến lúc
Hiến Hậu băng, việc
phước càng mở rộng hiển bày, bèn thỉnh năm mươi vị Anh Đạt ở chùa
Nhật Nghiêm vào nội điệu
Thừa Minh liên tiếp
suốt thời gian hành đạo.

Sau đó, Vua lại ban
sắc bảo
Sư giảng
Kinh Tịnh Danh, khi
Trữ Hậu đích thân đến thì đã thành tập.
Có Sa-môn Cát Tặng được thỉnh ngồi ở hàng đầu, là người có văn từ
sắc bén phấn phát, bít lấp cả
Huyền du. Kẻ tăng người
tục tự nhiên không ai chẳng cúi đầu tôn kính. Sư
cho là Đồng Pháp nên
cùng kính nhường, chưa được hết lời. Ngài cát
Tạng bèn hiển bày đức
tính tự khoe khoang, hơi có tướng chỉ trích bài
xích. Khi giảng văn đến
đoạn “Ba cửa giải thoát”. Sư bèn hỏi rằng: “Ba cửa giải thoát lấy gì bắn rơi?”
Ngài Cát Tạng bảo: “Chưa hiểu về nắm
cung, làm sao nói về phóng
tên!” Sư liền dẫn cứ nêu bày xét khám vượt trội cả mới lạ, nên làm cho mọi người giải thích không ai chẳng ngồi tại chỗ mà ngậm nín. Nhà vua bèn phân rành phẩm trật, lượng xét
theo đức hạnh, y cứ từng ngôi vị mà
diễn giảng.
Thế rồi, Sư ngồi ở đầu hàng, bèn dốc tận nỗi lòng. Vua bèn bảo
Sư cùng
Pháp sư Đạo Trang lần lượt thay nhau lên tòa cao luận bàn
Huyền lý. Khách chủ không cạn hết,
các hàng quý đạt đều
mừng vui. Từ Hậu ngợi khen tải hình âm chỉ,
thường sai Thứ tử là
Trương Hành đến ân cần thăm hỏi, nói rằng: “Pháp
sư là bậc Thạc học
sâu sắc, xưa nay ít ai
ngang bằng. Kính xét những điều bàn nói xứng thật chẳng luống dối, xem đọc các luận
sở
soạn
trước, sáng đầy tâm
mắt. Nên có thể soạn Tịnh Danh sớ và Đại tiểu
Danh số, tiện cấp cho thư lại tìm ghi khắc thành”. Sư
bèn soạn Thích Nhị
Thừa Danh số, bốn quyển,
Tịnh Danh sớ,
mười quyển, thường tự bày đọc
xem vui. Lại sai thợ đắp
vẽ tạo tượng ở tại Bảo Đài để cúng dường. Những
lúc nhà vua
đến, đều cúi mình kính lễ, chiêm ngưỡng di ảnh mà tợ
hồ như đối diện với chân thật.
Đầu đời
Lương, có Pháp Sư Diệm soạn thuật Thành Luận
Huyền Nghóa mười bảy
quyển. Văn từ phiền nhiều dồi dào, khó mà tìm đọc. Người học chỉ truyền cho nhau, không ai dám
sửa cho đúng.
Sư bèn nghiên cứu rạch ròi yếu lãnh, diễn xướng mới mẽ, lưu lại nghóa
lý, quên bỏ lời, nghóa
sâu gấp bội. Quyển pho nhân vẫn như cũ, Tông
Chỉ không đổi khác, lưu
hành rộng rãi ở đương thời, mọi người đều
mừng vui. Đó thật có
thể gọi là gương trong lau bụi càng sáng. Ngọc báu
ánh ngời mà càng thêm
sắc thái vậy! Vào những năm cuối niên hiệu
Nhân thọ đời Tùy, Vua
Dương Đế chuẩn bị lên ngôi. Do vì Sư sớm đã
thuần hậu, tình còn sâu
trọng, nên Vua ban tặng Sư bốn trăm xấp lụa, để
làm tán dương quyết đức.
Đầu niên hiệu Đại nghiệp đời Tùy, Sư theo
Vua Dương Đế đến lạc ấp.
Đến cuối mùa đông niên hiệu Đại nghiệp thứ hai
(sáu trăm lẻ
sáu) đời Tùy,
Sư nhận biết trong thân bị bệnh, nhưng tự cố gắng
chẳng ngừng nghỉ.
Còn chuyên việc
Pháp Diên. Qua ngày mồng chín tháng
giêng niên hiệu Đại
nghiệp thứ ba (sáu trăm lẻ bảy). Đệ tử Sư là
Trí Tường và Trí Tôn vào
hầu thăm bệnh. Bỗng nhiên có mùi thơm lạ xông
khắp phòng, ánh sáng mầu
đỏ soi chiếu qua khung cửa. Đêm đó, ngài dùng nước thơm tắm gội
súc miệng, để lại
sớ khắp cùng, rồi an nhiên ngồi thẳng chánh niệm mà thị tịch, thọ
sáu mươi bảy tuổi.
Vua Dương Đế ngồi kiệu buồn thương đến
viếng điếu, cung cấp nồng hậu, ban
sắc cúng thí ba trăm món vật, mọi
sự cần thiết trong lễ tang thảy đều chu
cấp, Vua lại ban sắc Hoàng
Môn Thị Lang Trương Hành trông coi ủng hộ.

Ban đầu, Sư
mới truyền Đạo. Tiếng lời biện luận trong suốt. Đại chúng không ai chẳng
tuyên dương.
Sư nêu tông khống dẫn đều là
những loại có liên quan.
Chương sớ tuy xưa cũ mà bày giải như mới. Đến các điểm ẩn hoạt,
Sư đều xem xét nhiều lần. Mọi người cùng dự trong
pháp hội thảy đều dứt
sạch mịt mờ. Ngài tìm văn xét nghóa, công phu
chẳng luống dối, tự được mở mang dẫn dụ nên trở thành khuôn mẫu, ít
tiếp nối vết trần ấy.
Ban đầu, thường những lúc Sư khai giảng đề, thì
mộng cùng đứng ngang với
tôn tượng do Vua Ưu-điền tạo nên. Aáy há
chẳng phải công dụng trụ
trì Tam Bảo ngang bằng nhau hay sao? Lại có các chỗ nghi ngờ về nghóa lý, trước kia chưa rõ hiểu thì liền thấy có vị
Phạm tăng tùy chỗ mà giải thích.

Khi Sư chưa thị
tịch, mộng thấy có một Đồng tử tay cầm hoa
sen đến thưa với
Sư rằng: “Trời Đế-thích
sai đến thỉnh
Sư giảng
Pháp!” Đến
ngày thị tịch,
Sư cũng lại thấy mộng ấy. Xét về tư tưởng
sáng
suốt thông thấu u vi
của Sư, tiếng tăm càng khắp
trong nước, diệu cảm linh ứng
đâu chỉ tự nhiên. Sư
giảng các kinh Đại Phẩm, Tịnh Danh, Niết-bàn mỗi
bộ ba mươi biến, Thành
Luận, Văn Huyền mỗi bộ năm mươi biến. Sư
trao truyền
học nghiệp, có các
Học só
Tuệ Thuyên, Đạo Quán.
Ngài Tuệ Thuyên tiếng tăm đức hạnh vang khắp
song Dương. Ngài Đạo
Quán lại lập tánh cứng rắn, mỗi việc đều nối gót mở mang, tiếng tăm vang
vọng ở đương thời.
Đến ngày
mười lăm tháng hai năm đó (sáu trăm lẻ bảy) thử
dựng lập phương phần
tại núi Bắc Mang ở làng Kim Cốc thuộc Huyện
Lạc Dương, dựng bia bên
cạnh, văn bia đó do Ngô Thế Nam người xứ
Cối Kê làm Bí thư Lang đời
Tùy soạn. (Trong niên hiệu Đại
Nghiệp (sáu trăm lẻ
năm-sáu trăm mười bảy) đời Tùy,
sau khi
Sư thị tịch, xưa kia
Sư với Cát Tạng vốn tình chẳng đùa bỡn, nên mới gá thân nơi
sa-môn Tuệ Tặc, là người bị bệnh, bày đủ
duyên trước.
Tạng Công nghe và
thấy, bèn cùng bàn luận,
dốc lòng kính lễ, nhận gá tình xưa cũ, nên mọi
sự tối sáng đều chẳng
rơi vào đầu mối).

Truyện ngài Thích Pháp Trừng trụ tại Đạo Tràng Nội
Tuệ Nhật ở Đông Đô:

Thích Pháp Trừng, người xứ
Ngô Quận, Sư thưở
thiếu thời,
cơ Cảnh, khéo hay đàm
luận. Với các loại Văn chương, thư sử Sư đều có đọc qua.

Ban đầu, Sư
theo Lãng Công ở chùa Hưng Hoàng giảng nói Tam Luận. Đến những điểm giáo chỉ chống trái nhau,
Sư đều điều lý
mà thông xướng. Về sau,
Sư nhóm họp đồ chúng mở giảng tại chùa
Khai Thiện ở
Giang Đô, thính chúng thường đông đảo, có hơn hai trăm
vị tăng. Sư hoằng hóa
khắp cả các xứ Ngô Sở, tiếng tăm vang khắp
Hoài Hải. Mọi người
mang kinh sách cùng tìm đến ngày càng đầy chỗ
ngồi. Tấn Vương thiết
đặt bốn đạo tràng, nơi nào Sư cũng được thỉnh tới.
Sư an thời khai ngộ chúng
sinh, mở mang dẫn dắt không ngừng nghỉ.
Niên hiệu Nhân thọ thứ ba
(sáu trăm lẻ ba) đời Tùy.
Sư vâng
lệnh vua được mời trụ
chùa Nhật Nghiêm, rộng lưu truyền mọi người xem nghe, hiến chương mới chế.
Ngày giảng Luận Đại
Trí Độ, tiếng tăm
đức vọng càng trọng.
Các bậc thạc học ở kinh đô đều đến tham yết
học hỏi với Sư. Vua Dương Đế (Dương Quảng sáu
trăm lẻ năm-sáu trăm mười bảy đời Tùy) dời giá từ Đông Đô đến Định Đảnh ở
Lạc Dương. Sư theo ra Hào Hữu, vì bệnh
nên thị tịch. Lúc đó, Sư đã ngoài bảy mươi tuổi.

Truyện ngài Thích Đạo tràng trụ Đạo Tràng Nội Tuệ Nhật ở Đông Đô:

Thích Đạo Trang, người xứ Kiến Nghiệp ở Dương Châu. Sư trải qua
kinh sử, nghe học
huyền luận, đều hiểu chỗ nêu đến, oai nghi cử chỉ
Sư rộng rãi cao nhã, lập tánh
điềm nhiên. Nên thưở thiếu thời
Sư rất được đồng bạn mến chuộng.

Ban đầu Sư đến chỗ Pháp sư Quỳnh ở chùa
Bành Thành, thọ học luận
Thành Thật. Các bậc
Sư biểu
Tông Tượng học môn thảy
đều suy tôn. Sau, đến lúc
Pháp Sư Quỳnh sắp thị tịch, muốn truyền trao
sự nghiệp tiếp nối, mời khắp cả học đồ
Tông Du đến, trông xem ban bảo. Đại chúng đều vái tạ
suy cử
Sư là người đáng được gởi gắm di chúc.
Pháp Sư Quỳnh bảo: “Ông Đạo Trang học nghiệp
sâu
sắc tài giỏi, thật như rộng chọn lựa, lý đáng
các sự hoài
mong dùng để soi sáng về sau.
Nhưng với hình Ông đầu lớn chân nhỏ, không bao giờ thành tựu
về sau,
sợ ông
sẽ đổi vết theo các
tông khác”. Bèn không thi hành theo kiến nghị của đại chúng.
Về sau quả thật,
Sư xem thường Tiểu thừa nên xóa bỏ mà quay về
tôn sùng Đại Pháp.

Sư lại theo Pháp Sư Lãnh trụ chùa Hưng Hoàng, nghe giảng
Tứ Luận. Chỉ một lần
nghe qua mà thần ngộ vượt trội, tuệ phát riêng cao. Sau,
Sư vào
Nội Đạo tràng, bấy giờ gióng lớn tiếng
trống Pháp, cả chùa đều vinh dự hy vọng, không ai chẳng đến dự
Pháp Diên, bái yết
thưa hỏi điều thắc mắc
trước, Sư bày giải không vướng mắc. Các vị tuổi
tác đức hạnh cao thảy
đều cung kính suy tôn.
Trước kia,
khi nhà Vua đang ở tại đất Phiên, gởi thư kính lễ thăm hỏi, Thi luận
Gia thiên, thường bảo
Sư hòa cùng tiếp nối.
Sư viết văn
từ sắc thái phong nhã
vượt thường, cảm động lòng người. Sau cùng,
Vua lại thỉnh mời
Sư đến kinh đô, trụ chùa
Nhật Nghiêm. Nhiều lần
được yết kiến, đáp kháng manh mối mới, dẫn đến
Cung vi, thỉnh
Sư giảng trao. Ngài chỉ bày
lời tiếng tỏ ngộ trong lành hòa nhã, gồm cả Huyền Nho, đều ngợi khen
Sư rộng thông cốt yếu.
Về sau,
Sư trở ra
Khúc Trì ở ngôi thất cũ tại chùa
Nhật Nghiêm. Lại giảng
kinh Pháp Hoa, nói
thẳng giềng mối. Chẳng
còn Văn cú, soạn sớ giải ba quyển, đều là Phong
cốt nhã thú. Sư nghóa là
đông đảo vua Dương Đế (Dương Quảng sáu
trăm lẻ năm-sáu trăm
mười bảy đời Tùy) ban đầu mới đến cho rằng Sư
lưu luyến phong nhã, từ
đạo vị mà có ra, ban tặng năm trăm xấp lụa,
nệm Dạ bốn mươi bộ, Sư
theo xa giá Vua đến Đông Đô, vì bệnh nên thị
tịch tại Lạc Dương, thọ
tám mươi mốt tuổi. Lúc đó nhằm đầu niên hiệu Đại
nghiệp đời Tùy. Ngài có Văn tập mấy
mươi quyển, phần nhiều lưu
hành tại Hoài Nam, ít
truyền bá đến đất Bắc.

Truyện ngài
Thích Pháp Luận trụ tại Đạo tràng
Nội Tuệ Nhật ở Đông Đô:

Thích Pháp Luận, họ Mạnh, người ở Nam Quận. Ban đầu, Sư trụ
chùa Thiên Hoàng ở Kinh Châu, rành thông kinh giáo
Nội ngoại, từ lý bén
sắc vượt trội.
Sư ở ẩn tại núi
Phú Chu thuộc
Thanh Khê, đắm trọng pháp vị
Luận Thành Thật, nghiên cứu thấu
suốt văn thể, những lúc
rảnh rỗi đàm luận thì
cầm bút viết thành thiên chương. Vua Minh Đế
(Tiêu Quy năm trăm sáu
mươi hai-năm trăm tám mươi sáu) thời Nam
Lương mến trọng
Sư thanh nhã
trinh thuần, rất hậu lễ thỉnh mời.
Nhưng tính
Sư rỗng rang chẳng lưu tâm
mọi sự người đời cúng dường, chỉ mang
giày vải mặc áo cỏ bồ
suốt cả đời. Vua Dương Đế (Dương Quảng) đời
Tùy, lúc đang ở đất Phiên. Xa nghe đức hạnh
Sư bèn thỉnh vào đạo
tràng, sớm tối cùng
thưởng đối. Vua Có Tân Văn Tụng tập, đều thưa hỏi
với Sư, ở đời rao
truyền khen ngợi, kíp dời năm tháng.

Sau, Sư đến
kinh đô, trụ chùa Nhật Nghiêm, bấy giờ vào
khoảng niên hiệu Nhân
Thọ (sáu trăm lẻ một-sáu trăm lẻ năm) dưới thời
Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) đời Tùy.
Sư đến yết kiến vua, đặc biệt
được được tiếp đối,
đích thân vua đảnh lễ. Vua Văn Đế rất vui mừng về
sự tỏ ngộ trong sáng
của ngài, bèn thiết lễ thanh trại tại điện Đại
Bảo để cúng dường.
Sư vừa lên tòa ngồi, liền dâng thơ mở đầu làm nói
đức hạnh của Vua, Cung
quán rộng lớn tráng lệ xưa nay. Vua Văn Đế
càng thêm ngợi khen tán
thưởng. Cho đến chỗ xuân phường của Tấn
Vương, ưu lễ càng nồng
hậu. Trung Sứ Uý khéo dâng khải sớ cùng tìm.

Niên hiệu Đại Nghiệp thứ nhất (sáu trăm lẻ năm) đời Tùy,
Vua Dương Đế (Dương
Quảng) sắp dời Đông Khuyết, ban sắc tặng Võ
cây Thiên thu, mười Bộ
Pháp Phục Ca-sa, năm trăm xấp lụa, bốn mươi bộ mỹ Dạ.
Hoàng Hậu ban tặng
Da nách chồn, nệm ngồi, và các thứ
Pháp Phục, v.v… Cho nên
nhờ đạo Vọng của Sư mà nhà vua và Hoàng
hậu đều cúng dường
rất lớn, đại loại như vậy. Nhân đó, Sư theo xa giá
của Vua cùng đến Lạc
Dương, sau đó không lâu, Sư thị tịch, thọ bảy
mươi tám tuổi.
Hoàng thượng buồn thương kính điếu, chu cấp mọi thứ
rất nồng hậu, bèn ban
sắc cho quan
sở tại truyền đưa đến an táng tại
kinh sở.

Từ lúc Sư
bắt đầu đến với Phật pháp, yêu mến kính chuộng Văn Phủ, tuy bên ngoài liên quan tới
Huyền nho, mà bên trong thì mở
mang Phật giáo. Do đó góp
nhặt Thiên Thập đều bắt đầu từ Đạo Phong
Phật giáo. Đang lúc
Sư gom góp
soạn thuật
Danh Tăng sắp thành pho
quyển, chưa hoàn tất thì đã thị tịch, nên không lưu hành được. Đoái nhìn lại
các Cao Đức có rơi lạc
nhiều. Sư có biệt Tập tám quyển, lưu hành ở đời.

Truyện ngài
Thích Tăng Xán trụ tại Đạo tràng Đại
Hưng Thiện ở Kinh Đô:

Thích Tăng Xán, họ Tôn, người ở
Trần Lưu thuộc
Biện Châu. Thưở nhỏ, Sư mến
chuộng Đạo, lấy việc Du học làm mục đích. Các xứ
Hà Bắc, Giang Nam, Đông Tây, Quan lũng, Sư đều có đến, không
đâu chẳng thông kinh. Nên
Sư vượt qua ba nước, đi khắp cùng các xứ Tề, Trần, Chu. Những nơi có
Pháp hội, Sư hẳn không dẫm bước rỗng
không, khéo nạn hỏi, giỏi rộng tìm. Điều quá xưa nay, phong huy xa gần, tự lấy hiệu là
Tam Quốc Luận Sư.
Dùng sự khéo xét làm động
lòng người,
đó là sở trường của Sư.

Niên hiệu Khai Hoàng thứ mười (năm trăm chín mươi) đời
Tùy, Vua Văn Đế ban
sắc thỉnh
Sư vào Đế Lý ở chùa
Hưng Thiện. Ngài từng trải qua đảm nhận việc chùa, nhóm họp hòa hợp
Pháp chúng
sửa trị, nhờ đó mà nổi tiếng. Đến niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười bảy (năm trăm chín mươi bảy) Vua lại ban
sắc đặc cử
Sư làm
Tông tượng thứ
nhất Ma-ha-diễn trong chúng
gồm hai mươi lăm vị. Nên Sư soạn luận
Thập chủng Đại thừa;
đó là:
1/ Thông,
2/ Bình,
3/ Nghịch,
4/ Thuận,
5/ Tiếp,
6/ Tỏa,
7/ Mê,
8/ Mộng,
9/ Tương tức và,
10/ Trung Đạo, đều y cứ vào Lượng Kinh Luận, mở lớn dấu vết, đó cũng là phương tiện khéo léo
của Sơ học. Và bèn ở
tại chùa Tổng Hóa, Sư giảng thông luận đó để
nhiếp học chúng. Sư lại
soạn luận Thập Địa hai quyển, tìm xét sâu cùng
đến chỗ sâu kín, quyết
trạch xóa tan mọi chứa để nghi ngờ.
Đến niên
hiệu Nhân Thọ thứ hai (sáu trăm lẻ một) đời Tùy,
Vua Văn Đế (Dương Khiêm)
ban sắc xây dựng tháp báu ở các châu
quận, sở ty xét cửa
các vị Đại đức phần nhiều đều chưa phải tuổi già lớn.
Sư bèn muốn khai giảng mở
mang Phật chủng, lưu bố rộng Hoàng phong. Đích thân
dẫn các Đồng bạn như Pháp Sư Hồng Tuân, v.v… cùng tham dự
sứ nhậm, lúc
sắp khai phát kinh điển,
Sư đích thân gặp mặt riêng
tại sân Vua. Vua Văn Đế
gần gũi trao cho Sư Linh Cốt và an ủi hỏi
thăm rất ưu hậu. Sư tâu
rằng: “Bệ hạ Chủ tâm đang giao phó việc Phật,
rộng giảng bày Thánh
tích. Tăng Xản v.v… chúng tôi đây kính ngưỡng như gặp được ánh
sáng Đức từ. Có gì mừng vui an vui hơn như thế! Đâu
thể vì già yếu mà từ
chối sự trông mong của triều đình?” Vua Văn Đế rất vui mừng bảo:
“Các Pháp Sư, v.v… há lại chẳng muốn trở về quê hương
gần gũi chăm việc hoằng hóa. Cần nên ban bảo
sở Ty lo đủ mọi lễ, mỗi chùa đều tự đón rước về
Bổn Châu!” Sư nhân đó vâng phụng
sắc
mạng, đón rước Xá-lợi
về chùa Phước Quảng ở Biện Châu, lúc mới đến Công Quản, có mùi thơm lạ bay khắp viện, xông mờ như khói, đến khi
sắp hạ tháp, trở lại động có mùi thơm lạ như trước, lại phát ra ánh
sáng
mầu xanh sánh ngời phủ
cả trướng báu. Trong chùa có Xá-lợi cũng phát ra ánh
sáng mầu xanh, cùng với ánh
sáng
Xá-lợi nay mới đón rước đến liền nhau hòa hợp. Lại hiện ra ánh
sáng mầu đỏ ở nơi điện phật cao khoảng năm mét. Lại hiện ra hai thứ ánh
sáng xanh đỏ xen lẫn
trên cửa chùa, hai thứ ánh
sáng đó ánh ngời nhau rất lâu mới tắt.
Sư bèn thuật
lại đầy đủ trên biểu
văn để tấu trình, có nói rõ ràng trong biệt truyện.
Đến cuối niên hiệu
Nhân Thọ (sáu trăm lẻ năm) đời Tùy,
Vua Văn Đế lại ban
sắc thiết lập tháp báu tại chùa Tu Đức ở
Cốt Châu. Ban đầu mới đến dừng tại
Quán Vũ, ban đêm phát ra ánh
sáng mầu
vàng khắp đầy cả phòng
nhà, có cả ngàn người đều trông thấy. Sau lại phát ra ánh
sáng năm mầu trong khoảng chừng bữa ăn mới tắt. Từ đó có người cầu mong thì liền hiện, không thể nói hết. Cho đến chùa tháp,
ban đêm riêng phát ra ánh
sáng chiếu soi khắp cảnh quan một ngôi chùa, đồng như ban ngày
không khác.
Có Triệu Oai Đức là người bị bệnh
mắt đã nhiều năm, nhờ
được ánh sáng ấy chiếu soi mà mắt được bình
phục. Trong ngày hạ lại
phát ra ánh sáng. Giữa khoảng không phía trên đỉnh tháp có mây năm mầu xen lẫn nhau, hiện lên những hình tượng
như là Hiền, Thánh, Tiên, người, rồng, phụng, cây rừng, v.v… đứng
trang nghiêm trong mây. Cả
mấy muôn só nữ đồng tiếng ca vịnh tán
thưởng thành âm vang.
Sư trước
sau đi
sứ đều cảm điềm linh ứng.
Vua Văn Đế ngợi khen tôn trọng,
lại càng kính ngưỡng.

Bấy giờ, Lý Tông có Đạo
Só Chữ Nhu, quê vốn ở
Giang Biểu, dưới thời nhà
Trần bị đánh phá nên phải vào kinh đô. Đã đến ở
Huyền đô, được sự
hoài mong của đạo tả, tham cứu Huyền Vi, biện chước
sâu kín nhiệm mầu, mở mang
Tam Huyền. Học ít
tôn sư, tình
không suy chuộng, mỗi lúc giảng về
Lão Trang, Sư đều đến dự nghe, hoặc lấy nghóa để tìm cầu, hoặc dùng cơ trách, tùy theo âm thanh, hình
tướng của Đạo só chữ
Nhu mà làm thế nổi chìm. Chú giải biện luận như
suối chảy, lời tiếng
trầm bổng dường gió cuốn. Nên các hàng Vương
Công Đại nhân không ai chẳng há mồm vỗ đùi ngợi
khen sự quyền biến đó. Vua Văn Đế thường ban
sắc bảo chữ Nhu giảng
Lão Kinh, các
hàng Công Khanh thảy đều
đến dự, chỉ Sa-môn không được cùng nghe. Sư nghe thế không nhẫn nổi việc đó, bèn dẫn đồng môn hơn mười vị, mang
theo hành
sàng qua đến
Quán sở. Phòng vệ
nghiêm bày, đều
không khiếp sợ, đi thẳng
vào giảng hội không người nào dám ngăn cản.
Chữ Nhu giải thích với
Vua sắp xong, đều không bảo đề cập đến. Sư nhân chỗ chẳng bảo đề cập ấy mà mở lời chống kháng
kích thích, ngôn
từ như đùa hát, mà
nghóa thật là giải thích. Đã không được rõ thông nên trường giảng nhân đó mà giải tán.
Các Quan liêu tấu trình
sự việc ấy lên nhà Vua.
Vua Văn Đế bảo “Đó là Phước của
Trẩm! Được đồng
thời với người ấy.
Các Vua nhà Tùy, nhà Tề sáng suốt, đặt lễ ban tòa khâm kính khen ngợi, thường muốn thấy bàn nói, nên đến nơi Pháp hội
có sa-môn Cát Tạng là
bậc Thần biện bay huyền, đức hạnh trọng vọng
ở đương thời, Vua
thường có tâm chiết phục đó.
Đến niên hiệu Đại nghiệp thứ năm
(sáu trăm lẻ chín) đời Tùy,
tại bổn để ở Tây
Kinh. Vua Dương Đế (Dương Quảng) dẫn mời các
Luận só hơn ba mươi vị, bảo ngài
Cát Tạng lên pháp tòa, mọi người đều
vâng thừa nêu lên các
vấn nạn. Bấy giờ, môi người đều cho đó là Vinh hội nên đều cùng tham dự vậy.
Sư làm
Luận Só,
Anh Hoa Mạng Chương nêu hỏi
nghóa diên.
Người nghe cho rằng
Ngài Cát Tạng không thể
đáp được. Ngài Cát
Tạng điệp nạn tiếp giải. Mọi người lại cho rằng
Sư sẽ không lấy gì để
tiếp nối. Qua lại luận kháng tường hơn bốn mươi
phen, ngài Cát Tạng vẫn
còn mở chiết không vướng mắc. Vua Dương Đế can ngăn dừng nghỉ. Lại bảo người kế tiếp theo hỏi vặn.
Nghóa tiếng
vừa mới dứt.
Sư lại tiếp tục hỏi vặn như trước, tư thế lại càng kéo nhiều.
hỏi trở lại được hai,
ba mươi phen, cuối cùng dưới tòa ai cũng ngang
bằng. Bấy giờ, mọi người đều lấy làm lạ cho rằng ngài
Cát Tạng thông
đủ để ngồi chế phục
kình địch, còn kính trọng Sư khéo giỏi tiếp nối
Văn từ khác, tuệ phát
sắc bén vượt trội. Từ buổi trưa giờ ngọ mãi đến
tối không sao thôi nghỉ.
Vua Dương Đế bèn đứng dậy nắm tay Sư mà
cảm tạ rằng: “Thật là
danh tiếng chẳng khen rỗng! Mới thấy ở ngày
nay”. Và tự Thân vua
dâng tặng Sư phất trần và các vật, dùng để biểu dương công khó luận biện.
Nhưng Sư hạnh nhiếp chuyên
tinh thuần,
chẳng tham hoa sắc trọng
vọng, chỉ thiền định chứa nhóm mà khởi nên danh đức tiếp đãi. Đạo hạnh đã
ngời sáng, lúc đầu Vua ban
sắc thỉnh mời,
Sư cho rằng ngôi vị cao xa
phẩm vị nồng hậu, chìm đắm đã có lắm
người nên cố từ chối chẳng đến.
Đến niên
hiệu Đại nghiệp thứ chín (sáu trăm mươi ba) Sư thị tịch tại chùa
Hưng Thiện, thọ tám mươi lăm tuổi.
Sư có đệ tử
Tăng Loan và Tăng Phụng đều do tiếp nối khuôn phép mà nổi tiếng.
Ngài Tăng Loan vốn dòng họ
Vương tiên là Đại Nghiệp. Năm tám tuổi, Sư thông
hiểu
sách Lễ, mười tuổi
Sư giảng truyền ở
Giang Đô, v.v…
Sư vốn được khen là kinh tục đến lúc
Sư vất bỏ trâm mũ vào
Phật Đạo, thì thông
hiểu kinh luận rất nổi
tiếng. Đến cuối đời Tùy, Sư hoàn tục, đầu đời (Tiền) Đường,
Sư ra làm quan, với ngôi vị cấp
sự Trung. Còn ngài
Tăng Phụng có Biệt truyện, tự
sáng ngời huy tích.

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
(Quyển 9 hết)



TỤC CAO TĂNG TRUYỆN

<卷>QUYỂN 10</卷>


CHƯƠNG II: GIẢI NGHÓA

TRONG PHẦN 6 CỦA CHƯƠNG II

(chánh truyện
có mười bảy vị, phụ có bảy vị)

Truyện ngài Thích Tónh Tung trụ tại đạo tràng Sùng Thánh ở
Bành Thành, đời Tùy

Truyện ngài
Thích Tónh Huyền trụ tại đạo Tràng Đại
Thiền Định ở Tây Kinh, đời Tùy (Minh Tắc)

Truyện ngài Thích Trí Nhuận ở Tương Dương, đời Tùy

Truyện ngài Thích Trí Tụ ở núi Hổ Khâu thuộc quận Ngô, đời
Tùy.

Truyện ngài Thích Tuệ Khoáng trụ Nhiếp Sơn ở Đơn Dương,
đời Tùy.

Truyện ngài
Thích Trí Lâm trụ tại Đạo tràng
Nhân Hiếu ở Đơn
Dương đời Tùy

Truyện ngài
Thích Tịnh Nguyện trụ tại đạo tràng
Bảo Sát ở
Tây Kinh, đời Tùy.

Truyện ngài Thích Trí Ngưng trụ tại đạo tràng Thiền Định ở
Tây Kinh, đời Tùy (Linh Giác, Đạo Trúc)

Truyện ngài Thích Pháp Ngạn trụ tại Đạo tràng Chân Tịch ở
Tây Kinh, đời Tùy

Truyện ngài
Thích Pháp Tổng trụ tại Đạo tràng
Hải Giác ở
Tây Kinh, đời Tùy

Truyện ngài
Thích Tăng Đàm trụ tại Đạo tràng Đại
Hưng Thiện ở Tây Kinh, đời Tùy (Tuệ Trọng)

Truyện ngài Thích Đàm Xán trụ tại Đạo tràng Đại
Thiền Định
ở Tây Kinh, đời Tùy.

Truyện ngài Thích Pháp Tán trụ tại Đạo tràng Thắng
Quang ở Tây Kinh, đời Tùy.

Truyện ngài
Thích Bảo Nho trụ tại Đạo tràng Tịnh Ảnh ở
Tây Kinh, đời Tùy

Truyện ngài Thích Tuệ Tối trụ tại Đạo tràng Quang Minh ở
Tây Kinh, đời Tùy

Truyện ngài Thích Tăng Lãng trụ tại Đạo tràng Thiền Định ở
Tây Kinh, đời Tùy.

Truyện ngài Thích Tuệ Sướng trụ tại Đạo tràng Tịnh Ảnh ở
Tây Kinh đời Tùy (Tăng Ôn)

Truyện ngài Thích Tónh Tung trụ tại Đạo tràng Sùng
Thánh ở Bành Thành:

Thích Tónh Tung, họ Trương, người ở xứ Cố An thuộc Quận
Trác. Thưở bé,
Sư đã có tâm trinh thuần cứng rắn chẳng đồng với các đứa
trẻ khác. Gần với tục
trần nhưng mong được tu đạo
Năm mười lăm tuổi,
Sư xuất gia. Có bạn đồng học là ngài
Tónh Dung. Sớm thấu đạt
kinh luận, thông cả Đại tiểu thừa, rất chăm
nghiên cứu Tạp tâm.
Thường vì Phật tông sâu xa, khúc lưu uỷ thị, Sư có thần khí tuấn vượt, thông ngộ thiên cơ, tùy xem nghóa môn lại đào
luyện sơ qua tự đem điều
mà tâm suy tính không lường biết được, để lại hỏi ngài
Tónh Dung. Ngài Tónh Dung không
sao đáp được, bèn bảo
Sư rằng: “Ông tuổi trẻ chưa học mà triệt ngộ như thế. Hãy đền
kinh nghiệp chắc chắn
sẽ thành tế khí!” Đến tuổi hai mươi,
Sư thọ giới cụ túc, theo
hướng Nam, đi đến Chương
liễn, gặp lúc Phật giáo trùng hưng dưới thời Cao Tề,
Khắp Đô Hạ, có đến bốn ngàn ngôi chùa lớn, tăng ni hiện ở gần tám mươi ngàn vị, có hơn hai trăm trường giảng khá lớn, thính
chúng thường tham dự có
hơn muôn người. Nên các bậc tài giỏi khắp nơi
đều quy tụ về Quyết bang.

Có Pháp Sư Dung Trí ở chùa
Thái Học, là bậc thần túc trong
Pháp của Đại
Tề Quốc Thống. Hiểu suốt các
Pháp Sư, đạo
sáng cả hai
Tạng. Học chúng có đến năm trăm vị, nương cậy kề vai.
Ngài Dung Trí thường giảng
kinh Niết-bàn và
Luận Thập Địa. Sư nghe đó bèn đầu
thành nương tựa, giữ theo khuôn phép học trò trông kính thầy. Chăm học nghiên
cứu suốt mấy năm, hễ được nghe những gì thì đều thuật lại, thường giải thích cho đến cùng.
Từ đó, tất cả học chúng đều chú mắt cùng
suy tôn
Sư làm thầy. Lại vì hạnh
yếu nền tảng mới đầu thì trước phải răn bảo,
Sư mới đến chỗ hai
Luật Sư Vân và Huy, rộng cầu chỉ dạy
sáng rõ, trải qua hai năm học hỏi,
Sư soi rọi khắp tông điều, chỉ có Tiểu thừa là
Sư chưa
xem duyệt kỹ càng, bèn
nương theo hai Đại Luận Sư Đạo Du và Pháp Đản,

đối mặt thọ
học hai Tông Thành Thật và Tạp luận, dò hỏi đến chỗ
sâu mầu, kết tập thừa
bày, tăng chúng có đến mấy trăm vị, mỗi người đều mở cửa rồng, người phân
cánh phụng. Mãi đến lúc
Sư lên pháp tịch, dâng kinh đến năm biến, bên cạnh
Sư lại tham cứu các
Luận Bà-sa,
Ca- diên, Xá-lợi-phất,
v.v… Khéo thông văn lý luôn động hằng tâm,
tiện dịp Sư xem rộng các
kinh, khuôn phép luận đạo. Hùng thế khuynh cả tám vị, từ hiệu là
Tứ Phi, riêng bước khắp
núi sông, thuyền bè ba
Tạng, nương nhờ
tham thỉnh, trí
sáng tài giỏi ở
đương thời.
Tề Lang Da Vương cũng rất mến
trọng, quạt rộng phong du, thường ở tại Triệu Xuân,
mời các Pháp lữ nhóm
họp tại Nghiệp Đô, đặc biệt khai mở pháp tòa,
thỉnh Sư làm Pháp Chủ. Sư đến sách tấn khuyên răn
học chúng. Nhân đó mà dẫn ngộ thành bến bờ càng gặp được ấm mát,
Sư truyền hương
thơm tiếp võ, ảnh hưởng
vinh dự đến Đông hà.
Không bao lâu gặp lúc
Vua Võ Đế (Võ
Văn Ung năm trăm
sáu mươi mốt - năm trăm
bảy mươi chín) thời Bắc Chu phá hủy tất cả,
Phật pháp ly tán,
Sư bèn cùng các bạn đồng tu như ngài
Pháp Quý, Linh Khản, v.v… hơn ba trăm vị tăng từ đất Bắc đi về hướng
Nam đến Giang tả.
Vua Tuyên Đế (Trần Húc năm trăm
sáu mươi chín-năm trăm
tám mươi ba đời Trần xa
kính tiếng vang đức hạnh của Sư bèn thừa dịp
đón rước, bảo Thị Trung
Viên Hiến đến thành Kinh Khẩu lễ tiếp Sư lên bờ. Vua lại
sai phụ mã
Thái Ngưng tuyên đọc
sắc
chiếu rằng:
“Bậc Chí nhân vì Pháp, hiến thân cho đạo.
Pháp Sư v.v… khéo
sáng
suốt trị
loạn, về nương cậy nơi
có cương kỷ, có thể nói là những bậc chánh só
có tâm đạo, rất là đáng mừng! Nên mời đến chùa lớn ở Đô
Quách để. Sở ty cung cấp đầy đủ”.
Bèn ra lệnh suy cử những vị Trưởng giả Nghóa Học để mở mang
Tượng giáo. Bấy giờ, kiến nghiệp
Tăng Chánh, vua
Tuyên Đế bảo hai vị:
Sư và
Ngài Pháp Quý cùng đối biện mở mang
Tiểu luận. Thần khí lưu thông,
sướng đủ khí dõng ở đương thời. Học lữ gần
năm trăm vị. Phần nghiệp
hữu lậu chứa nhóm mới lạ. Có Tam tạng Pháp
Sư khuyết hiệu; người
xứ Thiên-trúc gần gủi nương tựa, mang theo hai
bộ Nhiếp luận và luận
Câu-xá, xa hoằng hóa ở biên phục. Lúc mới về
là cuối đời Lương và
cuối cùng trải qua triều đại nhà Trần, hơn hai mươi năm, truyền thông không nơi chốn. Tuy phiên dịch truyền bá giảng trao nhưng không nổi tiếng. Chỉ có
Sư riêng chọn lấy
Huyền tâm, thưởng ngoạn Pháp vị ở luận điển ấy. Mới có lúc
rảnh giảng,
Sư bèn đến chỗ
sa môn Pháp Thái dò hỏi
quyết nghi bàn luận, chỉ trong vài năm mà tinh rành, thông dung cả hai bộ. Từ hơn bốn mươi luận như
Phật Tánh, Trung Biên,
Vô Tướng, Duy Thức, Dị Chấp v.v…
Sư đều nắm cương yếu, phân
tích rõ ràng.

Vua Cao Tổ (Văn Đế-Dương Khiêm) đời Tùy mở lớn trong
thanh bách Việt, Văn quỹ
đại đồng. Niên nhiệu Khai Hoàng thứ mười
(năm trăm chín mươi) ban
sắc cho các hàng Liêu thứ, v.v… người nào
muốn xuất gia, đều được
chấp thuận. Bấy giờ, Chư tăng mới được độ có hơn năm mươi muôn vị, mới được giáo hóa chưa mấy ngày mà biết
được bến bờ. Sư cùng
hơn hai trăm vị tăng như Ngài Linh Khản, v.v…
nghe cơ duyên thừa nương
tế độ đó đều trở về Giang Bắc. Đi đến từ
phương, mở rộng các
trường giảng. Thượng Trụ Quốc Từ Châu Tổng Quản xin phù lệnh hòa, dẫn đến
sở Bộ, đồng thỉnh
Sư trụ chùa Vương ở
Kinh Triệu trước kia, đầy đủ trạng văn tấu tình. Vua bèn ban
sắc cấp đề biển ngạch là chùa
Sùng Thánh. Từ đó, Sư thường xoay bánh xe chánh pháp. Khắp
Giang Hoài đều
đượm nhuần, khiến cho
sự hoằng hóa dần dời đến
Hà Bắc. Nối nhau theo đường trông theo hơi khí, cùng
theo nhau đến, đều thưa hỏi
Nhiếp Luận. Sư vốn học với
Ngài Chân Đế mà nghóa thật từ
Ngài Thiên Thân. Tư tưởng vượt lời trước, âm vận cao
truyền sau. Yếu chỉ cùng
cực của Đại thừa thảy đều thông suốt. Từ đó,
Ngài lãnh tượng cả chín
châu, rũ chương khắp bốn biển. Sư soạn Nhiếp luận
Sớ sáu quyển, Tạp Tâm sớ năm quyển. Lại soạn
các huyền nghóa
của Cửu Thức,
Tam Tạng, Tam tụ giới, nhị
Sinh tử, v.v… đều lưu hành ở
đời, được người
đương thời tôn sùng. Tùy Văn Phong, Thiền Đại
Tông loan giá ở Tề Lỗ, Các
hàng nghóa học ở Quan trung, nhân theo đến Từ
Bộ, tới chỗ Pháp tịch
của Sư đều kính phục thọ học. Do đó mà môn đồ
ủng hộ hưng thạnh, Chương
Sớ lưu hành cùng khắp.

Trước kia, Vương Dương Đế (Dương
Quảng) đời Tùy lúc đang trấn giữ
Dương Việt, xây dựng bốn Đạo tràng,
Giáo Chỉ được
hoằng truyền. Sư trọn từ
tạ. Đến lúc Vua lên ngôi, lại có sắc chiếu thỉnh
mời, Sư vẫn cố từ chối mới thôi. Môn nhân đệ tử hỏi
Sư về
nguyên do. Sư đáp:
“Vương thành có hạn, mọi cử chỉ hành động đều trang
nghiêm khó khăn. Tuy nội Đạo tràng chẳng như bên ngoài vật.
Sa-môn là giải thoát, vì
sao lại có việc phiền lụy ư? Ta từng đi khắp lưỡng Đô, thường gặp ở khắp nơi còn tệ hơn
sự lao nhọc nầy.
Sư thường luôn trắng trong
tự khiết tịnh, riêng lập
đạo tràng. Thường ngày gia tâm lễ tụng tu các
tịnh nghiệp. Giảng đạo
nối nhau, khuyên răn sách tấn Tăng chúng sáu
thời. Ngài siêng năng
cần khổ từ trước đến nay đã ba mươi năm. Chỗ đất
Sư cúi đầu sụp lạy, hai
tay, hai đầu gối đều hũng xuống và biến thành
lỗ hỏng vết tích, tướng
trạng như khuôn người. Cảnh hạnh của Sư nêu
rõ đại loai như thế. Tự
có luận sư, thường mê lầm hạnh chỉ, mà Sư phụng
vâng theo
Pháp độ, từ đầu chẳng rơi đắm.
Sư từng gặp lúc trời mưa, tắm gội
nơi sân,
sợ tổn thương đến tánh vật khác nên
sai tịnh nhân trông
coi khắp cùng, mới tự theo dùng.
Sư ngài rất ưa thích
Văn tảo, có lúc
Sư bày vẽ thi tụng, lại mừng vui mến chuộng
suối rừng,
Sư thường dấn
bước đến những nơi
hiểm nguy. Tử sử Triện lệ từ đó đến nay. Thế luận
kịch đàm rất có tiếp
thừa manh mối. Bỗng nhiên vào niên hiệu Đại
nghiệp thứ mười (sáu
trăm mười bốn) đời Tùy, Sư bị bệnh mà thị tịch
tại chùa, thọ bảy mươi tám tuổi.

Quang Lục Đại Phu ở
Bành thành là Đạo lưu Thủ thuận
Chính Công Đỗng Thuần, cùng Đạo tục trong bộ đón rước an táng tại gò
Thần Cao. Có Sa-môn Đạo
Cơ ở Ích Châu trước kia tham dự Pháp diên
ngồi ở cuối tòa, đượm
nhuần được đạo phong đức hạnh của Sư, kính tiếc
an phóng lưu hồn, buồn cho
sự hoang tàn của tháp mộ. Vì vậy nên viết
lại hành trạng lưu bố rộng ở đời.

Truyện ngài Thích Tónh Huyền trụ tại Đạo tràng Đại
Thiền Định ở Tây Kinh:

Thích Tónh Huyền, họ Triệu, người ở xứ Thiên Thủy. Kiến
thức trình độ của Sư
sâu rộng, trong sáng soi suốt cao xa, năm bảy tuổi,
Sư làm học
sinh tại quận, chuyên cần xem đọc
suốt ba mùa Đông, tài
nghệ bao gồm sáu Điển.
Đến lúc nhà Tùy khởi vận, Sư bèn theo Nghiệp
của Lý Trương. Danh dự
vào Hoàng Cân, thân đồng nơi Quán Vũ, hít
thở hơi móc, nhã nạp
âm trầm. Sư nghó rằng năm ngàn Đạo đức vốn
chẳng tạo chân, bảy điều giới răn
siêu thăng vốn là luống dối, mới xả bỏ
khăm đai áo vải ấy mà
mặc lấy Ca-sa. Sư lắng luyện nhất tâm, chuyên chú kinh bộ.
Bấy giờ đang độ
tuổi Sa-di, mà
Sư đã lên
Pháp tượng, khắp nơi từ Trung Hoa ra đến các vùng quê thảy đều tôn trọng
kính ngưỡng, kẻ
tăng người tục cũng
đồng ghé mắt trông xem. Từ khi thọ giới cụ túc về
sau, tiếng tăm hùng thế
Sư càng cao, bèn hoằng hóa khắp vùng Lũng
Tây, truyền trao rộng lớn
khắp xứ Hà Lạc. Vì đất Tần xa vắng rất cần
Phật Pháp tưới tẩm,
sắp muốn kết lại giềng mối
suy đồi đó để ban trải
di tăng này.
Sư bèn nêu bày đầy đủ
Chánh Pháp Yếu Vụ tấu trình lên
Vua Văn Đế (Dương Khiêm năm
trăm tám mươi mốt-sáu trăm lẻ năm) đời
Tùy, được ban sắc chấp
thuận soạn Luân ngôn để giúp chẩn bạt. Đến xuống Hà Hữu phân điều y cử hành dụng. Thái tử
Nguyên Đức nương vào đạo mầu nên có tư tưởng
kính chuộng, bèn ban lệnh chỉ xa thỉnh
Sư đến Kinh Hoa. Sư bèn cung
kính vâng thừa Gia tuệ đến đi quanh cung Vua.

Có sắc lệnh
thỉnh Sư trụ tại Đạo tràng Đại Hưng Thiện, hoằng
dương thạnh hành Pháp
hội. Hiên cao ngọc chạm vang tiếng, chổng tích ôm bát, tất cả đều đến trông xem đạo phong đức hạnh, âm ba vang
tỏa trùm khắp.
Giả sử như xa luận thể giải buông tan vết nghi, giúp cho người hỏi vặn do cửa hiểu rõ mà ra
sức
hoằng tuyên. Bấy giờ có
Pháp Sư Xá ngồi ở tòa nói rằng:
“Từ Hà Lương, các hàng nghóa lữ thì sa môn Đạo
Lãng là bậc chuyên quyền
nổi danh, lần lượt đến nay. Ông (Tónh Huyền)
là người tiếp Chẩn,
thay không thể được. Người ấy ở đây.” Do đó mà
Sư hiển bày kinh dự ở chốn kinh đô, tự nhiên cao bước. Gặp lúc vua
Cao Tổ (Văn Đế-Dương Khiêm)
đời Tùy băng, Vua Dương Đế (Dương
Quảng) un đúc xây dựng chùa
Thiền Định. Sư bèn vâng chiếu đến trụ ở
đó, thường xoay bánh xe,
mở mang chẳng ít.
Đến ngày hai mươi chín tháng giêng niên hiệu Đại nghiệp thứ
bảy (sáu trăm mười
một) đời Tùy, Sư không bệnh mà thị tịch, thọ bốn mươi ba tuổi! Lúc còn
sống
Sư giảng luận, thường lấy tâm từ bi làm chính,
có dặn đệ tử đem nhục
thân bỏ trong rừng trống. Có Sa-môn Tuệ
nghiêm cũng người xứ
Thiên Thủy là đồng bạn của Sư, nhớ tưởng đến lời
nói xưa trước, nên đưa
nhục thân Sư vào chân núi, đến lúc da thịt đều
tiêu hết, bèn gom nhặt di
cốt còn lại đem về xây tháp gạch để thờ tại ngọn núi phía Tây chùa
Long Trì ở
Chung Nam, lập bia minh nơi chỗ
tháp dùng để tán dương
đức hạnh Sư, do sa-môn Minh Tắc soạn Văn bia.

Ngài Minh Tắc vốn người ở
Châu Ký, thông rành
Huyền Nho, rất có tài tuệ, lời nói từ hòa, hành động
sáng suốt, rất đáng là nơi thừa thống. Văn tảo của
Sư tuy nổi tiếng ở
đương thời, nhưng không hề thưởng
đọc. Sư bèn soạn Văn
bia chùa Giác Quán, vật cũng chẳng tỏ ngộ. Bộc
Xạ Dương Tố trông thấy lấy làm lạ, do một lần nhìn thấy bèn lớn tiếng
hỏi, tấu thỉnh Sư trụ
chùa Tam Thiên ở cung Khâm Thọ. Khi ở tại Đông
Đô phiên dịch kinh lại
thỉnh Sư vào Quán, chuyên trông coi việc biên tập. Đến cuối đời Tùy,
Sư thị tịch tại chỗ ở.
Có Văn tập lưu hành ở đời.
Tiết Đạo Hành thường nói rằng: “Văn của ngài
Minh Tắc thường phát ra
sắc thái mới, riêng
chiếu rực rỡ”. Sư rất được các bậc Hiền giả đương
thời mến chuộng đại loại như vậy.

Truyện ngài Thích Trí Nhuận ở Tương Dương:

Thích Trí Nhuận, không rõ Sư họ gì, người ở xứ Tương Dương.
Sư không có thầy chỉ
dạy, riêng mình tự ngộ. Tự nhiên nhàm chán sự
đời, Sư đi khắp đồng
rộng chương ấp thưa hỏi Đạo lý xuất thế. Nương ở
tại Nghiệp Hạ,
Phật Pháp đang
hưng thạnh,
Thập Thống hun đúc phát huy,
khiến ảnh
hưởng lan tỏa khắp nơi, Sư chẳng cầm nổi sự vui mừng
ấy, nên hớn hở không yên.
Năm hai mươi tuổi,
Sư bèn rảo bước xa khắp, gặp
Tuân Thống đang mở mang khai giảng
Luận Thập Địa, Sư bèn thọ học.
Qua thời gian đến các
trường giảng,
Sư đã từng tham dự đáp luận. Mọi người lớn nhỏ khắp xứ
Hà Bắc đều trông nhìn mà chấp nhận.
Về sau,
Sư tham học các Kinh Hoa
Nghiêm, Niết-bàn, đều thêm Vinh hiển. Sư lại nghe Quang
Thống giảng
Luật Tứ Phần, lãnh thọ
Văn ngôn, tập cả
Tiểu luận, đủ khả năng
biện luận thông bít. Người đương thời gọi Sư là
Bác Thiệm! Ít có ai hơn.
Lại nghe ở Giang Biểu đang mở mang hưng
thạnh Tam Luận, thế rồi
bổn nguyện Sư chẳng xa mà trở về. Gặp ngay
Biện Công ở Trường Can
đang hướng dẫn xướng đầu. Sư bèn dự theo
nghe thọ, một khi tỏ ngộ
tự nhiên vui mừng. Văn nghóa sâu nặng, trải
nhiều thời gian. Sau, Sư
trở về Hán Âm, thường giảng Đạo dẫn dắt, hành
hóa khắp Giang Hán, khéo sinh Đạo tục.
Đầu niên hiệu Đại
Nghiệp (sáu trăm lẻ năm) đời Tùy, bắt
đầu thỉnh Sư trụ Chùa
Tuệ Nhật, khí lượng càng bao gồm dồi dào lại càng tràn đầy từ trước đến nay. Gặp lúc đi chinh phạt
Liêu Tả cầu công
Nhạc Độc. Vua Dương Đế
(Dương Quảng) ban sắc cho Sư đến Mân Thục để cúng cầu
thần sông. Khi về đến
Tây Kinh, Sư bị bệnh mà thị tịch
tại chùa Thiền Định, thọ
bảy mươi lăm tuổi. Lúc đó nhằm niên hiệu
Đại nghiệp thứ mười
(sáu trăm mười bốn) đời Tùy.

Truyện ngài Thích Trí Tụ trụ tại núi Hổ Khâu, ở Quận Ngô:

Thích Trí Tụ, họ Chu, trụ chùa Đông
Sơn ở núi
Hổ Khâu thuộc
Tô Châu. Thần khí Sư
trong sáng vời vợi, từ lúc đang còn lót tã. Sư
nhàm chán sâu sắc sự
buộc ràng, ưa thính mong cầu tónh lặng.

Ban đầu, Sư đến chỗ
Pháp sư Dận ở
Võ Khâu. Pháp Sư Dận là người quý trọng Đạo nghệ, vũ nghi ở
đương thời.
Sư phân chia thời
gian, không biếng trễ, thưa
hỏi điều lợi ích, vào sâu diệu chỉ. Có các vị như Cố
Hy Bằng là người cùng
Quận với Sư,
Tạ Tuấn Nhạc ở
Cối Kê, là những bậc nghóa phủ
Kinh tứ, tốt lành khắp cả Đông Nam, đều
khâm trọng cao đức, đồng
tiếp nhận Thanh phong, do đó mà Nho Thích
đều mở mang, chân tục nêu đủ cả.
Cung tường nhiều lớp đều xứng
được cửa ấy. Vừa mới hai mươi tuổi,
Sư bèn mở rộng việc giảng nói.
Có Pháp sư Tước ở chùa
Trang Nghiêm, mới thật một nhà ưng dương muôn
đời. Sư bèn vâng theo
dò hỏi chất vấn trăm nhà chẳng xa. Văn vẽ bày
phát đã tinh anh, nghi trệ
đều được giải quyết. Có Chu Hoằng Chánh ở Nhữ

Nam là bậc thông hiểu giáo điển nội ngoại, xét thưởng người
thường, từng ngợi khen
sự tốt lành đó, có thể cho là
Hồ Liên của
Thích Môn. Dưới thời nhà Trần, có
Vương Bá Sơn ở
Bà Dương, Vương Bá Chu ở Tân An,
Vương thúc Tề ở
Tân Thái đều kính quý mến đạo,
thỉnh Sư giảng Pháp.
Niên hiệu Chí Đức thứ hai (năm trăm tám mươi bốn) đời
Trần; Sư vâng sắc thỉnh
của Hậu Chúa (Trần Thúc Bảo) đến Điện Thái
Cực giảng Kinh Kim Quang Minh. Hậu Chúa đích thân đến dự
Pháp tịch, các hàng Quan liêu đều đông đảo, nên có thể chảy nhanh như thác, gõ lại mõ nầy, lớp lớp âm vận kỳ đặc, vượt lên nhập thần.
Hoặc có người nhanh nhẹn đã trải qua
Tiểu đạo, chấp gì tà luận, không ai
chẳng quay xe ngậm miệng
sửa tâm đổi nghiệp. Nhân Chủ tán thưởng,
ngợi khen lâu dài. Đến
niên hiệu Chí Đức thứ ba (năm trăm tám mươi
lăm) Sư phải chịu tang mẹ,
khóc mắt ra máu, ngậm buồn gần như hủy
diệt. Nhân đó,
Sư nói trở về quê cũ, trụ tại tinh xá
Đông Sơn, khéo giảng
nói chẳng dừng nghỉ,
bánh xe Chánh Pháp vẫn luôn xoay chuyển.
Đến niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười một (năm trăm chín mươi mốt) đời Tùy.
Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc thư ân cần
thăm hỏi: “Pháp sư gá
thân tịnh độ, Chí đặt ở Pháp Môn, khắp vì chúng
sinh giảng nói
Chánh Pháp. Siêng tu công đức, dẫn dắt
sách tấn pháp
đồ, chuyên tâm giảng
tụng, rộng cứu giúp mọi loài. Trẫm khâm trọng kính
thừa đức nghiệp, rất lấy làm vui mừng!” Thượng
thư lệnh sở Công
Tố, Tả Bộc Xạ Bi Quốc
Công Tô oai đều đích thân đến đạo tràng đảnh
lễ dưới chân, đều xả
bỏ tịnh tài tư trang thân mạng.

Niên hiệu khai hoàng thứ mười ba (năm trăm chín mươi ba)
đời Tùy, Vua Văn Đế
ban sắc thiết đặt Tăng Quan. Tăng tục xét thỉnh
đặt để trách nhiệm bình
đẳng. Sư vì phục đạo người ấy, thẳng tâm ứng
vật. Đại chúng hòa hợp,
thanh tịnh đạo phong điều mục như vậy. Bấy
giờ, Quận Tướng Tông
thành Lưu Công sớm ngưỡng mộ Cao Danh,
thường kính trọng thạnh
đức. Khi đến bộ lâm trấn, thỉnh Sư làm giới sư
truyền giới Bồ-tát. Tề
Vương giám lấy sự quý trọng của Đế tử làm trấn
mục Hoài Hải, bèn ban giáo thư đến núi thỉnh
Sư rằng: “Đệ tử xuống
xe, cựu sở đổi thay
nóng mát. Xa nghe thanh quy ấy đến có mấy ngày.
Vài Kính thừa
sâu kín, nương gá núi hang đã trải qua nhiều năm. Đạo
phong khí thắng riêng chiếm
lúc này. Nên vì đức trùm cả các ngài Pháp
Lâm, Tuệ Viễn, Đạo vượt cả
Đạo Sinh, La-thập,
sáng ngời đuốc tuệ ấy
để soi ngộ quần mê, riêng bước
Giang Đông, sao rất xinh
đẹp! Song, đệ tử chưa được xét nghi, nên cố thỉnh
Sư để hưởng thừa cao nghóa, khổ

nhọc của thoi
trục, chở đầy hoài bão, cứ trụ của Hổ, đường
sông chẳng xa, liệng quanh
sáng của chim cò, khói gió cùng tiếp, hẳn cầu
mong khoác y nhẫn nhục,
đến nơi trông mong của kiều cần! Sư bèn viện
cớ bệnh mà cố từ. Sự
việc không như ý, Tề Vương dắt dẫn nương gá
Bình Đài càng thêm kính
lễ, thường sai kẻ sứ thỉnh mời mở mang Đại
giáo. Sư chỉ giữ chí trái ngược người đời. Tâm vượt giang hồ. Văn từ bút
mực khẩn thiết Sư cố
cầu xin trở về lại phương Đông. Vua cũng mở rộng vì ngoài trần để được toại tâm xưa, giúp cấp các thứ cần dùng, tiễn
đưa rất long trọng. Bấy
giờ, Sư tiếp Triết thần, xa trở về chùa núi, Sư hiện tướng bệnh khoảng mười ngày mà thần dụng không đổi khác.
Ngày hai mươi bốn tháng mười một niên hiệu Đại nghiệp thứ năm
(6
0
9) đời Tùy, Sư thị tịch tại chỗ ở, dung mạo vẫn như lúc
còn sống, trên đảnh đầu
còn ấm, thân thể mềm
mại đều như ngày thường. Nghe các ghi chép trước, mới thực chứng quả cảm!
Sư thọ bảy mươi hai tuổi. Qua tháng mười
hai năm đó, an táng tại
Nam Lãnh của núi.

Tánh Sư nương gá cao xa, khâm tình nhàn đạm,
sánh lòng gặp vật, mở lượng ở lòng.
Sở Việt buộc tình, được mất đều bỏ.
Chỉ tấc vuông đất, thốt nhiên ít
lường biết, dáng dấp phong thái xinh đẹp, khéo
hay nói cười. Những
người lưu liên thưởng ngộ quên cả trở về. Thêm vì,
Sư ưa thích giảng nói,
quên cả nhọc mệt, tổng trì không mất. Sư giảng các
Kinh Đại Phẩm, Niết-bàn, Pháp Hoa, v.v… mỗi bộ hai biến biến.
Đơn kinh vừa chuyên, ít
được ghi chép. Sư lại sống đời thanh kiệm,
không hề trang sức mua
vui. Ngoài y bát tùy dùng, các thứ khác thảy đều
thí xả. Trong phương trượng
rỗng không an nhiên, ngoài giường ghế ra
chỉ có kinh sớ mà thôi.
Cho nên có khả năng làm cho đạo hưng thạnh
một thời, danh trọng ở
lúc bấy giờ. Sư tạo lập tôn tượng Lô-xá-na Vô lượng Thọ cao
trượng tám, là tôn trượng xinh đẹp ở
Kinh Châu, cúng
dường tại chùa, và xây dựng hai ngôi điện Phật ở
Giảm Tây, trở lại mở
rộng khắp quanh, đầy đủ hai thứ
trang nghiêm.
Sư có đệ tử là Đạo cung, giống như con là Đạo thuận, Đức chỉ
thượng thủ, nghiệp lớn truyền đăng đều dựng nhà bia cao, để tán dương Cảnh hạnh
của Sư.
Bí Thư Ngô Thế Nam soạn Văn bia.

Truyện ngài Thích Tuệ Khoáng trụ tại Nhiếp Sơn ở Đơn Dương:

Thích Tuệ Khoáng, họ Tào, người ở Tiều Quốc, sau đó biệt phái, nay thành người xứ
Tương Dương. Ông nội
Sư là
Lượng Tông, làm
Cấp Sự Hoàng môn thị
lang Vệ uý Khanh ở thời nhà Lượng. Cha của sư tên

Ái, làm Trực
các tướng quân. Sư tuấn tú, khí độ trội vượt
từ tuổi thơ, tự nhiên hiếu kính, tánh đức cao liêm.
Năm mười hai tuổi,
Sư xuất gia, phụng thờ pháp
sư
Trừng chùa Bảo Quang ở
Giang Lăng. Chỉ chuyên cần nghi huấn, trang
nghiêm duy diên, phát sáng
diệu chỉ sâu mầu, vượt xa đồng bạn. Sau, Sư từ
giã chữ Cang Minh Đế,
hỏi Đạo ở Vương Hành, trụ chùa Luật Hạnh,
nghe Bành Thành giảng, mở
cửa huyền ấy, Đại nghóa đã thông, sắp việc tùy phương chuyển tướng
hoằng giáo,
Sư bèn cùng các ngài
Tông Khải, Chuẩn vận v.v…đều thẳng đến chỗ ngài Chân Đế thọ học các
Kinh luận như
Nhiếp Đại thừa, Duy thức
v.v…Kinh Kim
Cổ Quang Minh, v.v…
hai vua ở Châu Tể Bà
Dương và Trường Sa đều dốc lòng giữ lễ kính
theo pháp thầy trò. Sau, Sư
ở Tương Châu và Dónh Châu trải qua nhiều
năm hoằng đạo, tuy gần
giác ngộ lâu quên mà địa ân đợi báo đáp. Nên đến niên hiệu Chí Đức thứ nhất
(5
8
3) đời Trần, Sư nói trở về lại ấp xưa, nhằm niên hiệu Khai Hoàng thứ ba đời Tùy. Sư đến Đạo tràng
Biến Giác truyền
kinh dẫn hóa.
Sư đã có khả năng luật hạnh tinh
nghiêm, nghóa môn thông
rành, kẻ tăng người tục đều kính ngưỡng, giềng
mối kỳ đặc, bao gồm
trông coi tám năm.

Sau, Sư lại
vâng sắc dời đến trụ chùa Hưng quốc, nhậm thửa
ban giao, ty luân lại ban
giáng, hương tô thường thưởng. Tần Hiếu
Vương Đế Tử rất tôn
kính phụng quy giới. Vua Dương Đế (Dương Quảng
6
0
5-
617) đời Tùy biên
soạn Lịch, đáng phù hợp Tôn Kính bậc Hiền,
tưởng thưởng vị Đạo, bèn ban cho
Vương nhân thỉnh mời ở
Liên Câu. Đạo
Thứ Giang Dương lấy cớ bệnh từ chối
chẳng được, được ban
sắc trụ chùa
Núi Thê Hà ở Đơn Dương để chuyên việc trị dưỡng.
Sư lại vốn hiệp
tánh thông trúc, gá thần nơi
suối đá, thường quen ràng buộc nên ốm
bệnh dùng thôi. Ở tại
Pháp Đường chùa
Thê Hà, Sư lại diễn giảng Đại
Luận. Các hàng Tân Văn
cựu học, mỗi người tự bàn luận thắng giải, lại quy kết
Thiện thiền.
Phòng Sư i vốn ở
Tinh Xá Thê Huyền là dấu vết còn
lại của Cánh Lăng Văn
Tuyên, là Di Phong của Thiền Sư Tuệ Hiểu, là
sự kỳ đặc của Cảnh
Đàm nguyệt thọ, là sự Huyền diệu của Vân Các
Sơn Đường là nơi Sư
từng đi qua nên có chí muốn trọn đời ở đó, sau
dẫn đệ tử dời đến nghỉ ở đó, bờ hang hết
tâm của người đời, mây khói thường vờn quanh trên địa vực ấy. Ở đó lại có những người mến mộ
sự
chân thật, kính trọng Đạo
nghóa tìm đến nơi ấy đông đúc.
Đến ngày mười
sáu tháng năm niên hiệu Đại
Nghiệp thứ chín
(6
1
3) đời Tùy, Sư thị tịch tại phòng ở chùa, thọ tám mươi tuổi. Trên đảnh đầu còn ấm trong thời gian lâu, hai ngón tay co quắp lại, đó lại rất phù hợp với tướng
Thượng sinh đắc Đạo. Qua đến ngày hai mươi,
an táng tại núi phía tây
của chùa. Các Đệ tử, v.v… dựng lập Bia, ghi
chép Đạo hạnh của Sư,
Sa-môn Pháp Tuyên ở Thường Châu soạn văn bia.

Truyện ngài
Thích Trí Lâm trụ tại Đạo tràng
Nhân Hiếu ở Đơn Dương:

Thích Trí Lâm, họ
Lư Khâu, người ở xứ
Phòng Dự thuộc
Cao bình. Ông nội
Sư tên Nghiễm, nhàn cư xem thường
thế sự. Cha của
Sư tên Đàm Trân, làm
Thường thị
nước Lương.
Thưở bé, Sư hiền lành có tiếng tăm trong bà con xóm làng.
Xử Sỉ Biện Thuyên là người nổi tiếng ở
đời. Sư thưở nhỏ đã khéo cầu học phục ứng
thỉnh nghiệp. Với các
Kinh Sách Lễ
Dịch Trang Lão, Sư đều thấu cùng chỗ
sâu mầu.
Biện Thuyên mừng Sư sớm phát tuệ,
bảo rằng: “Thật là Thần Đồng ít có ở đời!”
Đến tuổi
trưởng thành, Sư bèn vượt thoát lìa tục, tôn thờ
Sa-môn Pháp Đôn ở chùa
Nhân Hiếu làm thầy. Kính vâng oai nghi giáo
dưỡng, bẩm thọ giới
pháp Sa-di, ăn dùng rau trái, tiết tháo cần khổ chuyên tu. Với các
Kinh Pháp Hoa,
Duy-ma Sư thọ trì
thành tụng. Gặp lúc
Sa-môn Pháp Đôn thị tịch
mà Sư giới phẩm chưa viên mãn, bèn cao bước
đến thượng kinh, lại
tôn sùng khuôn phép của thầy, đến nương tựa Pháp
sư Hằng là Đại tăng
chánh ở chùa Đông An. Đã nhờ được Lực Sinh,
vâng thọ giới pháp
Tỷ-khưu mới viên cụ, Sư bèn thọ học Luận Thành
Thật và kiêm học Tỳ-ni.
Khi đã thầm hợp Văn trì, sắp mở rộng truyền
trao. Sư nhìn huyện làng,
nghó báo đáp Địa Aân, nên niên hiệu Thái Kiến thứ mười
(5
7
8) đời Trần, Sư trở về quê cũ. Thứ sử Nam Từ Châu là
Tiêu Ma-ha rất kính lễ
khác thường, bèn thỉnh
Sư giảng nói. Từ đó nhóm
họp Tông tượng, quay
bánh xe chánh pháp. Những người thọ học cầu nghe rất đông.
Niên hiệu
Thái Kiến thứ mười một
(5
7
9) đời Trần, Vua Tuyên Đế (Trần Húc) ban sắc cho Sư Khúc A Tăng Chánh. Năm sau
(5
8
0) lại ban sắc bổ nhậm Sư làm Từ Châu Tăng Đô, xứng đạo trở về, xét do
đức hạnh Sư tỏa khắp.
Niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười
sáu
(5
9
6) đời Tùy, Thứ Sử Nhuận Châu là Lý Hải Du, chịu làm Đoán sự, giềng mối gởi cậy, xứng
đáng đều thuộc, ở tại
chùa Nhân Hiếu, trước kia vào thời nhà Lương đi
đến phía Tây, dò hỏi bàn luận với Đàm
Tăng Thiệu Xả, bỏ vườn nhà
mà xây dựng, điện đường mở xây, loạn ly luôn đến,
Sư bèn tiếp nối dựng cột
trị chính, bày thêm văn
vẻ, tảo sức, xoay vần mở lớn rộng rãi, thật có
lắm công sức. Trước
sau Sư tu tạo năm tôn tượng bằng thân người thường,
một tôn tượng chắp nối bằng
sợi gai, thần nghi hiển điệu tướng tốt
trang nghiêm cao trội. Lại
ngay trên đảnh núi Dục Vương, Sư xây dựng
ngôi tháp gạch năm tầng,
mô phỏng theo tám muôn cùng một lúc mong
cầu Cao Diệu. Sư giảng
các kinh Đại Phẩm, Pháp Hoa, Tịnh Danh, Kim
Cổ mỗi bộ có mấy biến,
Sư độ đệ tử hơn ngàn người. Thường nghó
tưởng hướng đạo đến
bến bờ cốt yếu, chẳng mến chuộng Thiền-na, vì muốn chiêu
ẩn già-lam,
sơn phòng vượt hẳn ngoài thế tục, nên nhàn
tịch, yên lắng nơi rừng
sâu tươi tốt, Sư có chí nguyện muốn trọn đời
nương gá ở đó. Nhưng
bởi sự bức bách của các duyên chướng ngại bên
ngoài nên chẳng như
nguyện, nhưng Sư vẫn hâm nóng trang nghiêm tự giữ,
dạy răn dắt dẫn không mỏi mệt, các thứ của cải
không hề chứa để,
tùy duyên mà ban cấp cứu
giúp. Oai dung Sư cảm kích đến mọi vật.
Lòng tin là người tài
giỏi anh minh của Đạo.

Ngày mồng sáu tháng năm niên hiệu Đại nghiệp thứ chín
(6
1
3) đời Tùy, Sư ngồi kiết già chắp tay an nhiên thị tịch tại phòng phía Đông chùa Nhân Hiếu, thọ bảy mươi tuổi. Trước đó, vào đầu tháng năm, có Cư
Só Lưu Chí thỉnh
Sư giảng
Kinh Di-lặc,
Sư nhận biết
Vô thường, nên không hứa khả. Đến lúc
Sư quả nhiên thị tịch, mới thật
sự đáng tin
thay Sư đã biết trước
thời mạng! Và lúc sắp thị tịch ngài dặn bảo các
đệ tử rằng:
“Rừng Thi-đà là chỗ tôi thường
nguyện nói,
sau khi tôi qua đời xin chớ trái chí ý ấy!”
Sa-môn Trí Khanh, v.v… kính cẩn vâng theo
Di ngôn, nên đến ngày mười một tháng năm đón rước Nhục thân
Sư đến
núi Dục Vương.
Bấy giờ, gặp lúc trong rừng
Lưu Kim có nhiều con thú
mạnh dữ, nhưng lúc ấy
đang giữa mùa Hạ (tháng năm) mãi đến mùa thu mà dung nghi da dẻ
Sư vẫn
nghiễm nhiên, không một hư tổn đổi khác gì,
kẻ tăng người tục đều
khen ngợi tán dương, cho là điều chưa từng có!
Đến ngày mồng tám tháng
chín nhuần, ở núi phía Đông Chiêu ẩn xây dựng ngôi
tháp vuông, nói tuân theo quẻ bói, rước toàn thân
Xá-lợi của
Sư an trí vào khám núi. Các
hàng thế tục cùng đến, chư tăng trong đồng môn thảy đều đến, gào khóc vỗ ngực vang dội các hang động khắp núi.
Bèn xây dựng nhà bia ở
phía bên phải cửa chùa để tưởng nhớ đức hạnh
Sư. Văn bia đó Giang Dương
Giới Só Thái Hoài soạn.

Truyện ngài Thích Tịnh Nguyện trụ tại Đạo tràng Bảo Sát ở Tây Kinh:

Thích Tịnh Nguyện, không biết Sư họ gì. Sư ở xứ Đại Châu.
Năm ba mươi tuổi,
Sư xuất gia.
Sư có tài năng nghe rộng nhớ nhiều,
khéo suy xét kinh luận,
sớm thành khuôn phép. Xa làm chỗ kính ngưỡng cho
những người học. Khi đã đăng đàn thọ giới
Cụ túc, Sư chuyên
tinh Luật bộ, trải qua năm năm, càng lớn
thạnh nghiệp.
Vì sớm thấu đạt
sáng
sủa, vững chắc tu tập, xem đọc thâu thập qua năm biến thì
Sư bèn giảng nói.

Ban đầu, vì Sư lớn tuổi mới nhập đạo, nên mọi người phần
nhiều coi thường, nhưng khi thử nghe
Sư giảng nói, tiếp xúc với văn lý của
Sư trong suốt mở tan, không mảy may vướng mắc, mọi người ở ngay tại
chỗ ngồi, không ai chẳng
kính trọng. Sư liên tục giảng Luật Tứ Phần
suốt đến mười biến.
Lại nghe các Kinh Thập Địa, Hoa Nghiêm và các
Tiểu Luận, cuối cùng Sư
lấy Nhiếp luận làm chuẩn tắc then chốt chương cú,
đồng thời suốt thông, lấy Thiên hình để Đàm nói
đối Khoá. Sư có
góp nhặt ghi chú lời
Thánh, y theo sự hiểu biết mà chế sức, lưu thông
rộng chương sớ.
Về sau
Sư lại vào
Kinh phụ thâu thập
sơ lược những điều chưa nghe biết. Tuy trải qua hoài bảo mà
Sư không có một tác
phẩm mới, nên người
đương thời chưa thể lường biết được sự thông hiểu
soi chiếu của Sư, Sư trụ
ở chùa Bảo Sát, ngầm ẩn dung nghi tài nghệ.
Sau nhân Pháp tập, Sư
muốn nêu bày danh thể của mình, bèn theo thứ
lớp mà dựng lập nghóa.
Ý Sư vẫn còn ở trong năm ấm, liền lên đứng
trên Pháp tòa, đại chúng đều cho đó là
khác thường, nên đều im lặng
không luận bàn, một hồi lâu
lặng thinh.
Sư đưa mắt nhìn cả Đại chúng
mà bảo rằng:
“Nghóa dựng lập đã lâu,
sao không có ai hỏi gì ư?”
Trong đại chúng bảo: “Dựng lập nghóa gì mới khởi hỏi chứ?”
Sư bảo: “Danh tướng đã lâu! Đại chúng tự không nhận biết. Các vị ngồi tại pháp tịch dùng miệng
rao truyền, còn tôi thì
sắc tâm đều lập.”
Rồi Sư bèn an
nhiên ngồi xuống, hơi tiếng mạnh mẽ như mây, tự nói rằng: “Chấp chưa
nhọc dừng. Vả lại, đây
là Tu về người việc.” Bấy giờ, mọi người cho đó
là khác lạ, nêu bày
thanh khiết, bèn hỏi vặn qua lại. Sư đối đáp như
mây mưa, đều định trước
về số lần, sau mới tùy số hết lời, mở bít mặc

tình ở đương thời. Tà
chánh do sự thông trệ ấy. Hoặc có người có lắm điều nghi chứa nhóm điều nạn từ trước tới nay chưa được
quyết thông,
mà Sư đủ khả năng giải thích thấu đạt nghóa lý ấy, tự nhiên mở tỏa
mới vui thích, khi ấy các bậc thông tuệ cùng dự tham tại đó quy về
Sư rất đông.

Sư bèn dời đến chùa
Bảo Xướng, suốt bốn mùa liên tiếp,
nhà cỏ tranh trên ụ đất
dùng đó mà giảng nói. Thời khóa chính thức
giảng Nhiếp luận, còn chiều tối bàn về tạp tâm, hoặc gồm giải thích
kinh Niết-bàn, hoặc phân
tích Luật Tứ Phần, không chọn lúc thừa rảnh
rỗi, làm khuôn phép cho
hậu hiền. Hễ điều gì Sư mở lời giảng nói đều trái
với cựu
giải, sau khi soạn sớ truyền bá ra, càng chẳng xem lại, đến
lúc giảng, nói năng đều
đúng với khuôn phép. Sư đều nghe chẳng hề quên sót, thật ở đời ít có người hơn! Còn như
Xá-lợi Tỳ-đàm văn từ ý
chỉ trùng lập sâu ẩn,
đọc còn cảm thấy khó huống gì thông rành nghóa lý, mà ngài cầm quyển bày văn, tự nhiên
thông suốt, bèn
soạn
sớ giải
mười quyển. Văn từ
rất dồi dào bao gồm.

Gặp lúc Vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1-605 thời nhà Tùy) xây dựng tháp, ban
sắc
Sư rước
Xá-lợi đến chùa
Lộc Sơn ở Đàm Châu.
Ban đầu mới đến châu trị
sang bờ phía
Tây sông Tương,
sắp đến chỗ
núi, bỗng nhiên có loài
chim lạ khoảng mấy muôn con kết thành đàn năm mầu cùng bay vùn vụt, bay nổi trên nước có hàng lớp hướng về
phía Thuyền dường như
cùng đón rước, và đến chỗ Xá lợi, trở lại bay
hướng đi trước, qua lại
nhanh chóng. Mọi người không ai chẳng lấy làm lạ.
Khi đã lên bờ, chim bèn
sắp thành hàng cùng đứng nhìn, và rồi cùng
theo nhau bay liệng giữa hư
không đến chỗ tháp. Các hàng thức giả cho
đó là Biến tượng của
quyến thuộc Thần núi cho nên như vậy. Sư tấu trình điềm lành ấy,
Vua Văn Đế rất vui mừng khen ngợi, ngài chỉ lấy việc giảng dạy trao truyền làm
việc chính. Ngày đêm
sáu thời lễ bái,
sám hối theo thể thức
ban đầu chẳng biếng trễ. Sư kính trọng cẩn trì
Pháp luật, như những gì
đã nghe học mà vâng làm. Sư tự thấy các bậc
Pháp tượng có nhiều sơ
suất về giới Tông, đều do thiếu đức tin mà trọng
vào sở học cho nên như
vậy. Nay Sư bao gồm tất cả mà tốt lành, riêng
giác ngộ tràn khắp ở
đời. Có thể gọi đó là “Người sáng suốt hộ trì giới
nên được như vậy!”
Khắp chốn kinh ấp tiếng tăm Sư ban đầu mới vang xa, mọi người đều tôn kính muốn nghe. Đến khi thấy
Sư giảng nói
Kinh thuật, đồng thời
Hiến Chương Tiên đạt, đổi chánh Văn nghị, rất
nhiều người nín lặng, chẳng hơn phẩm tảo, đều bị vướng mắc đối với
điều thường tu tập, thính chúng chẳng đầy mười vị. Lại nữa lời lẽ của
Sư quá cao vời, chẳng phải chỗ mong mỏi của hạng người tâm tánh vội
vã, chẳng phải chỗ nào
để người đến sau nhập vào.
Đến đầu
niên hiệu Đại nghiệp đời Tùy, Sa-môn Biện Tướng
tìm mời Sư đến chùa
Tuệ Nhật, hiện tại đồ chúng có cả trăm người đều
đã nhận biết được
bến bờ. Ngài Biện Tướng đều giao phó cho Sư. Từ
đó Sư vẫn như thường giảng bày khai ngộ, chúng nghe đông gấp
bội khi trước. Lại cùng kích tán khiến âm hưởng càng vang xa.
Bốn phương nhân đó ngày một
tìm đến nghóa Diên, đều được nghe điều chưa từng nghe, mừng vui đến chỗ nghóa khó, còn như phân
sướng thâm phục,
nêu lên giềng mối. Người
ngồi bất chợt lìa khỏi chỗ, đều ngợi khen nghóa ấy, gặt hái đến chỗ
sâu sắc. Một năm
sau thì
Sư Biện Tướng thị
tịch, thọ hơn sáu mươi
tuổi. Lúc đó nhằm tháng năm niên hiệu Đại
Nghiệp thứ năm
(6
0
9). Nhưng Sư có sở trường thấy biết rộng xa mà kém phần phước nghiệp,
xét ở Học chúng vừa mới đông đảo, chợt liền tan hết, há chẳng phải vậy ư!
Thế rồi các Bộ Xá-lợi, Tỳ-đàm chưa hề bày giảng, các bản
sớ giải lại thất lạc, đời
sau mất hẳn
sự
hoằng thông.
Thật rất đáng buồn tiếc!.

Truyện ngài Thích Trí Ngưng trụ tại Đạo tràng Thiền Định ở Tây Kinh:

Thích Trí Ngưng, không rõ
Sư họ gì.
Sư là người xứ
Dự Châu. Xuất gia từ thưở
thiếu thời, chứa truyền thầy tập, qua mắt thì
chẳng quên,
đều xuyên suốt hoài
bão. Các kinh đọc tụng có đến mấy mươi muôn lời chỉ phút chốc đã dẫn tụng được, không hề ôn cũ.

Sau khi thọ giới cụ túc, tiếng tăm ngài ngày một trong vọng, yếu chỉ xa của các
Tông sợ
sau
không thành.
Sư nghe vâng bèn tự than
rằng: “Người đời chỉ
lo sớm được nghe Đạo, chẳng lo tối chết, yếu Đạo
xuất thế đâu lụy gì
đến Hậu Bành sinh thành?” Sư bèn đến chỗ Tung
Công, kính ngưỡng cầu hỏi
Nhiếp Luận, u thần
ngoài động, đến
chỗ chánh nghóa, trong tâm
Sư như từng đã
nghe trước, không còn phải thưa
hỏi lại. Ban đầu, Tung
Công mới giảng xong Đệ nhị Thắng Tướng. Sư
bèn ngoái nhìn lại tất
cả thính chúng mà nói rằng: “Giềng mối yếu chỉ
của Nhiếp Luận, tôi đều có thể thấy biết hết, các phần Văn luận còn lại, tôi không rảnh để nghe.”
Sư muốn
soạn
sớ giải, liền đến giã từ
Tung Công. Tung Công bảo: “Hậu
sinh nêu lãnh chỉ đều là đuổi tà, chỉ lo công phu
chưa thông hiểu phần sau, sợ e trái hẹp!” Sư hỏi:
“Cầu mong Pháp
sư mở
sáng
soi chiếu rộng lớn, nêu bày liền có thể biết mất ở
Chi nào, nên không có điều phải
lo ngại”. Sư bèn cúi đầu bái tạ từ biệt. Lúc ấy
mọi người cho rằng Sư
khoe khoang, chưa ai kính chuộng, đến lúc Sư
soạn sớ giải đã xong,
phán quyết từ tông, y cứ theo đó mà giảng giải,
tiếng tăm Sư mới vang vọng càng mạnh.

Sau, Sư đến
Kinh Liễn ở chỗ Biện Tài, dẫn chúng thường giảng, kíp truyền đầu mối. Dưới thời
Vua Văn Đế (Dương
Khiêm
5
8
1-
605) đờiø Tùy,
Phật Pháp hưng thạnh, thường luôn mở điện hội. các bậc
Danh tăng tiên đạt, thường tham dự thắng tập, chỉ riêng một mình
Sư dẫn chúng hoằng Đạo. Còn như đối với vinh lợi thế tục,
Sư không hề
đưa mắt liếc nhìn. Do đó,
học chúng thành tựu đức hạnh khác với các trang lứa
đồng tu. Sau,
Sư trụ chùa
Thiền Định, vẫn còn giữ thói quen cũ.
Vào niên hiệu Đại nghiệp
(
6
0
5-
617) đời Tùy,
Sư thị tịch tại chùa
Thiền Định, thọ bốn mươi tám tuổi.

Ban đầu, Sư truyền pháp ở
Quan Đông, không có tâm nghó đến giảng ở chốn kinh đô.
Có Pháp sư
Minh Cập là người nổi tiếng
về Nhiếp Luận, tông tích bằng thầy.
Sư đang ở đầu mối ấy, niên
sự
suy đốn,
Pháp sư
Minh Cập bèn
sai
Học só
thỉnh Sư.
Khi đã đến, một lần thấy nhau không có thuật gì khác, chỉ hỏi rằng:“Thức A Lê Da có diệt
chăng?” Sư đáp: “Có
diệt!” Pháp sư Minh Cập mới vùng mạnh thân mình
ngồi dậy vỗ tay rất vui
mừng, sau đó không lâu thì thị tịch. Nhân đó, Sư tiếp thừa dầu mối của
Pháp Sư Minh Cập, nên người học chẳng dời đổi
tông chỉ. Sư kiêm hạnh
thanh khiết trang nghiêm, gió sương chẳng thay
đổi. Thường ngày
sáu thời đúng khóa, phước trí không khô cạn, nên cả ngôi chùa
Biện Tài chỉ riêng
Sư lo việc tu tạo, cấp quán dựng đặt.
Tăng viện bằng phẳng, mới đầu không có cửa lớn, ngài
sửa
sang
sắp xong,
bèn đứng hàng đầu,
nói Pháp đã hoàn tất trở lại theo y việc phước,
chuyên soạn chương sớ,
tay chẳng cầm văn. Tùy thời đánh gõ, lặng lẽ đối
đến cùng chuông trống.
Hoặc một đêm thí hội, bằng trăm ngàn đêm,
hoặc một thời ra ngoài
thọ thực, cúng thí gồm cả vàng lụa. Sư không ý
niệm giữ riêng. Chí
nguyện vẫn luôn là trao truyền giáo pháp, nên hiện
tại đang hoằng truyền tiếp nối.

Có Học Só
Linh Giác, Đạo Trác đều là Danh tăng ở đất Thục,
y cứ tiếp thừa tuệ
giải, chuyên chiếm vết tích ở kinh thất, sau trở về
Ích Châu mở mang Quyết
Tông, nên ở các xứ Mân lạc, nhiếp Luận do
nhờ đó mà được lâu dài.

Truyện ngài Thích Pháp Ngạn trụ tại Đạo tràng Chân Tịch ở Tây Kinh:

Thích Pháp Ngạn, họ Trương, ngụ ở
Lạc Châu, Sư xuất gia
từ thưở nhỏ, mà chí lớn nơi Đại Pháp.
Sư thông minh chấn động âm hưởng,
suốt trùm hạng
thường luân. Tuy ba
Tạng Sư đều thông mà riêng lấy
Đại Luận (Luận Đại Trí
Độ) bày sự tốt lành. Đi qua các pháp hội, chẳng ai dám mở lời
chống kháng. Nên từ các nước Tề,
Bắc Chu cho đến Tùy, ở các kinh đô
đều sợ, đều
sợ
sức thần
sáng của
Sư chẳng ai bằng.
Cho nên được chỗ đặt lời
của Sư thì khách chủ điều tốt, khiến Diệu Nghóa
tinh thuần đến nỗi mở
lời thì trở thành truyền trao Diệu Chỉ.

Tề Công Cao Dónh hỏi Đạo ở phương xa, biết tiếng tăm Sư
chứa nhóm nên thỉnh Sư
đến Kinh ấp. Sư tuy là trí sáng trùm khắp ở đương thời, mà nhún nhường hình ở
Danh sắc.
Cao Dónh vì mới nên cậy tình có

sự lấn
lướt. Sư vâng phụng mà kính trọng, chẳng vì nhìn nhau qua
tuổi tác. do đó mà các
hàng thức giả càng mến và trân trọng Sư. có Pháp
sư Uyên là bậc cao
sáng
chánh pháp, mọi người đều
suy trọng.
Pháp Sư Uyên nói với Sư Pháp
Khản rằng: “Trời đất tuy bao la mà hạng
người thức đạt thì ít
có. Bậc tài giỏi học muộn, chỉ có một người, đó
là Pháp Ngạn. Có thể cùng ông ấy luận lý, ngoài ra thì v.v… theo kia mà giữ
lấy sự tỏ ngộ.” đến
lúc Ngài Pháp Khản đến kinh đô cùng gặp Sư mới
biết sự soi xét sâu xa của Pháp sư Uyên.

Niên hiệu Khai Hoàng thứ mười sáu
(5
9
6) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương Khiêm) ban sắc
đặt cứ Sư làm Đại Luận Chúng Chủ, trụ
chùa Chân Tịch, mở mang hoằng hóa. Đến khoảng niên hiệu
Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy, xây dựng tháp báu,
Vua Văn Đế lại ban
sắc thỉnh
Sư rước xá-lợi đến
Nhữ Châu. Niên hiệu
Nhân Thọ thứ tư
(6
0
4) đời Tùy, lại ban sắc cho Sư rước Xá-lợi đến chùa Thiện Ứng ở
Nghi Châu. Đào bới dưới nền
sâu khoảng một trượng thấy có được cát vàng, đãi lọc thành cát thuần có được hai thăng,
sáng rỡ loá mắt, lại cảm có
Ngưu hoàng
(Trâu vàng) tự đến
trước tháp, gấp đầu gối chân trước vái hai vái rồi dừng, xoay mình lễ bái cảnh tượng
Vua Văn Đế một vái. Đến lúc vào hộp
đá, có cả ba ngàn người
đều thấy mây trời năm mầu dài hơn mười
trượng, rộng ba bốn
trượng, vây nhiễu bốn phía, mây trắng hình trạng như
lưới dệt, từ ngay dưới
nền lên thẳng giữa hư không từ giờ ngọ đến giờ
mùi mới tan hết. Sau khi
tan hết, lại ban tỏa mây năm mầu từ bốn
phương cuộn lại, tướng trạng đồng như điềm trước lại cảm có chim hạc mầu đen có năm đầu từ phía Tây bắc bay đến liệng vòng quanh trên tháp
bốn vòng, bay đi rồi bay
trở lại. Lại cảm có chim Hặc mầu trắng ở trên
bồi hồi giây lâu mới
chết. Lại cảm có Rắn năm mầu đến cuộn vòng
quanh ngoài hộp, dài
khoảng ba thước. Đầu hướng về Xá-lợi, không hề
khiếp sợ, như vậy đến mấy lượt.Thứ Sử Trịnh
Thiện Quả dâng Biểu tấu
trình rằng: “Thần nghe
kính trời nuôi dưỡng vật thì cảnh tượng trời hiển bày khả năng đó.
Thuận theo đất dưỡng nuôi Dân thì đất vốn biểu
dương đức hạnh ấy. Do
đó, Đào Đường Chỉ trị thân chẳng biếng lười, khí ấy bày điềm lành. Đất nước
Hạ Hậu thành công.
Huyền Khuê cáo
tích, mới biết việc trời
người ảnh hưởng như thần. Cúi mong bệ hạ nắm giữ Cơ Đồ từ nhượng, thọ mạng
Quân lâm. Khắp Vũ trụ không
một mảy trần.
Thanh giáo hết một ngậm mở ánh
sáng Đại từ thương xót vô
biên. Trời Phật ban soi,
giảng điềm tốt lành ấy. Nền tháp khắp sáu nơi
đều có được cát lạ
sáng rỡ lấp lánh đồng như vàng báu. Trâu vì lễ bái, xưa nay chưa từng có, mây bủa năm mầu mới thấy ở ngày nay. Lại cảm thân
rắn nhiều
mầu cuộn quanh nền tháp. Chim Hạc vút bay trắng đen
bồi hồi giữa hư không.
Tuy Hiên Hoàng có Cảnh điềm lành nhưng
không truyền ở
cựu chương. Hán Đế Điềm vui hiện bày nhưng chẳng ghi
ở giản sách. Tự chẳng
có đức làm hưng long Tam Bảo, Đạo trùm cả trăm Vua thì đâu thể cảm điềm tốt lành như thế, khiến bày điềm linh
Dị!” Vua Văn Đế rất vui
mừng, ghi vào Biệt Ký.

Sư truyền Đạo nghiệp
Chân tịch, Tăng tục tiếp thừa âm hưởng. Tả
Bộc Xạ Cao Dónh vâng phụng giới pháp, cả nhà đều giữ đức tin,
đến nay không khuynh đảo,
đều do sự khai bày cứu giúp củ Sư! Niên hiệu Đại nghiệp thứ ba
(6
0
7) đời Tùy, Sư thị tịch tại chỗ ở, thọ hơn sáu mươi tuổi.
Truyện ngài Thích Pháp Tổng trụ tại Đạo tràng Hải Giác ở Tây Kinh:

Thích Pháp Tổng, họ Đoàn, người ở xứ Thái Nguyên thuộc
Tinh Châu. Thưở thiếu
thời, Sư chuyên tụng Kinh Niết-bàn, đã thông toàn bộ, mục đích là lời văn chưa vội nghe qua.
Suốt trong thời gian hơn mười năm đầu không hề
phế bỏ. Sau, nghe
Huyền nghóa,
Sư liền truyền giảng.
Trước sau hai năm, lãnh ngộ chẳng phải một người, mà
Sư khoan dung thuần hậu, nhún
thuận, được chúng sinh quy hướng kính ngưỡng.

Vào niên hiệu Khai Hoàng
(
5
8
1-
601) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban sắc thỉnh Sư làm Niết-bàn chúng chủ, trụ
tại chùa Hải Giác. Nhóm họp bốn phương, thường
khai giảng chí lý, không
kể nóng lạnh. Đầu niên hiệu
Nhân Thọ
(6
0
1) đời Tùy, Vua Văn Đế ban sắc cho Sư rước
Xá-lợi đến chùa
Trí Môn ở
Tùy Châu. Đào bới
dưới nền sâu ba
thước,có được một con rùa thần, mầu vàng lục, tướng trạng như gấm thêu nhiều mầu. Trên đầu có tám chữ
“Thượng Đại
Vương Bát Vạn Thất Thiên
Niên”. Dưới bụng lại có hai chữ “Vương
Hưng”. Bò đi chậm chạp,
đều không ăn uống gì. Và chỗ Xá-lợi, do bảo
người sửa đường, cây liễu bên cạnh cầu lại mưa
Cam Lồ, tướng trạng
như mưa tuôn, mùi thơm ngọt nồng đượm, mọi người cùng uống.
Sư bèn
viết Biểu Văn tấu trình,
Vua Văn Đế kính trọng đến yết kiến điềm linh tốt lành, thường đặt con Rùa đó ở chỗ tòa vua, cho các Thần hạ trông
xem. Trải qua thời gian năm
tháng, vua đi đến Bắc uyển bèn thả Rùa
xuống Thanh trì
(ao trong). Tuy chìm nổi bơi lội thời gian ngắn, Rùa vẫn bò
đi quanh ao, theo bên cạnh vua, trước
sau chẳng phải một lần. Quan bồi
vệ tùy tùng đều trông
thấy, cùng mừng vui điềm cảm ứng đó.
Đến mùa Xuân niên hiệu
Nhân Thọ thứ tư
(6
0
4) đời Tùy, Vua Văn Đế lại ban sắc cho Sư rước Xá-lợi đến chùa Hạ sinh ở Liêu Châu. Các hạt phát ra ánh sáng,
tướng ấy rất nhiều. Hộp Đá biến thành vân lụa và tượng Đồng tử. Mặt phía Bắc hộp hiện ra
song thọ, phía
dưới có Phật nằm. Mặt
phía năm hộp hiện tướng thần Kim cương cầm
chày phỏng theo tướng
của núi. Mặt phía Đông hộp hiện tướng hai Đức
Phật đều đứng và một con kỳ lân. Mặt phía Tây hộp lại hiện tướng một vị Bồ-tát và một Thần ni khum mình chắp tay hướng về Bồ-tát. Lại có
các tướng khác, ở đây lược qua chẳng kể hết. Lại phát ra ánh
sáng rực rỡ
rối loạn sinh khởi, nhiễu
động loé cả mắt người từ tối đến sáng. Các ngọn đèn tuy tắt hết mà ánh
sáng vẫn tiếp tục
soi chiếu chẳng khác gì
ánh sáng của mặt trời,
mặt trăng. Đêm đó, trời mưa râm. Từ mỏ Diều
hâu nơi Phật Đường
phát ra luồng ánh sáng mầu vàng bay về hướng
Đông Nam hơn ba trăm Bộ.
Người ngoài cho đó là lửa, bèn chạy đến thì biết là
không phải. Tìm theo chỗ phát ra
ánh sáng, mới biết là nơi tôn
trí Xá-lợi trong nhà.
Mọi người đồng trông thấy và đều phát đại Đạo
tâm. Đến ngày mồng tám, lúc sắp hạ, có mây năm
mầu che phủ trên
tháp. Lại cảm có con chim
lạ, thân hình mầu trắng, đuôi mầu đỏ, mỏ
ngậm áng mây, tướng trạng như lọng hoa, cũng hiện phía trên tháp.
Điềm cảm ứng ấy, có
hơn năm muôn người trông thấy cùng một lúc. Đến lúc lấp lại xong, mây và chim mới biến mất. Qua ngày mồng chín
tháng bốn, trên nền Tháp
tỏa ra ánh sáng, chia thành năm luồng đi thẳng
về hướng Tây, hình sắc
như họa vẽ kéo dài mấy trăm dặm, mọi người
đều trông thấy chứ
chẳng phải một. Sư đích thân cảm điềm lành đó, mừng vui phấn phát nội tâm, viết lại đầy đủ và tấu trình.
Vua Văn Đế ban
sắc cất vào Bí Các.
Sau, nhân theo hạnh nghiệp cũ,
Sư giảng tụng chẳng hề nhọc mệt. Đến khoảng niên hiệu Đại
Nghiệp
(
6
0
5-
617) đời Tùy,
Sư thị tịch
tại chùa Hải Giác, thọ
bảy mươi tuổi. Môn nhân, Đệ tử Sư có Hạnh
Đẳng, Huyền Hội kế thừa
tiếp tục nổi tiếng. Việc nầy thấy ở Biệt truyện.

Truyện ngài
Thích Tăng Đàm trụ tại Đạo tràng Đại
Hưng Thiện ở Tây Kinh:

Thích Tăng Đàm, họ Trương, người ở xứ
Lạc Châu. Sư xuất gia
từ thưở thiếu thời,
thông hiểu các kinh luận. Sư bùi ngùi Phật Pháp
chưa đầy đủ, bèn phát phẫn mà tìm cầu thọ học. Cuối thời
Cao Tề, Sư kết bạn cùng đi
Tây Vực. Vừa tới trước
Thông lãnh, đường đi nhiều
trở ngại chẳng thông,
bèn trở lại kinh liễn. Phạm ngôn âm chữ đều thông cổ huấn.
Niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười
(5
9
0) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc thỉnh
Sư phiên dịch kinh điển.
Sự việc như
ở Biệt truyện.
Sư ở tại chùa Đại
Hưng Thiện. Sau, vua ban
sắc cho
Sư rước Xá-lợi đến
chùa Thê Nghiêm ở Bồ Châu, tức là chùa Cổ Vân
Cư. Núi tên là “Trung Triều”, phía Tây đến ven
sông. Ở đời gọi cảnh đẹp không đâu hơn ở đó.
Ban đầu, mới rước đến
Châu Trị, mà trong
điện Phật chùa Thê
Nghiêm âm vang tiếng chuông trống chấn động cả
một chùa. Có người vội
đến xét xem đều không thấy gì. Khi linh kiệu
đưa đến chùa. Đêm đó trên đảnh tháp phát ra ánh
sáng rực rỡ
soi chiếu
khắp trong nhà,
sáng
suốt không che lấp.
Trước sau nhiều lần phát ra
ánh sáng thần như thế.
Hoặc dường như lò hương nương giữa hư không
mà lên, hoặc lửa tím
bay như hoa như lá, chợt tan chợt tụ, hoặc như
tượng Phật tỏa ra ánh
sáng, hoặc như hơi khí cầu vồng vây nhiễu quanh tháp, trải
suốt nhiều ngày liền đêm ánh
sáng chiếu diệu khó
xác định. Lại nữa, chư tăng trụ chùa
Nhân Thọ ở
Châu Trị ban đêm trông thấy ở chùa Thê Nghiêm có ánh
sáng như cửa lầu chiếu
soi khắp
hang núi. Lại, cách chùa núi chừng tám mươi dặm, người đứng trông thấy ánh
sáng như lửa, đều cho là lửa đồng trống thiêu đốt chùa. Tới lúc đến tìm mới biết
là linh tướng. Sự cảm
ứng điềm lành như thế.
Đến cuối niên hiệu
Nhân Thọ
(6
0
5) đời Tùy, Vua Văn Đế lại ban sắc đặt cử Sư đến xây dựng tháp báu tại chùa Trí Độ ở Ân Châu.
Ban đầu, mới đến Châu
Trị, thấy tôn tượng Phật duỗi tay ngồi trang
nghiêm trong bình, đến lúc
tôn trí vào hộp vẫn như thường không đổi khác.
Lại nữa, giữa đất tự sinh ra vân lưới, phía
trên nhà thấy có hoa sen xanh
và tôn tượng Bồ-tát.
Đại chúng đều trông thấy. Lại thấy hình tượng
Rồng cuộn rắn quật, vết
chân người lớn, vết chân các loại Bò ngựa chim
thú, v.v… Lại, tại chỗ
đặt tháp báu có hai con rắn nhỏ nằm ở đó chẳng đi. Nhân đó xây dựng nền móng, đào
sâu xuống đất khoảng bốn mét
tự nhiên có dòng nước
suối vọt lên. Có người bị bệnh sáu căn đều
không còn tác dụng, uống
nước suối ấy thì lành hẳn. Đã gặp phải duyên
đó, mới dời về hướng
Bắc để tránh khỏi dòng suối ấy. Nên hai con Rắn ở đó là rất có nguyên do.
Sư chuyên việc
Truyền dịch rất tốt đẹp, tiếp
nối đến lúc thị tịch
tại chùa. Lúc đó nhằm đầu niên hiệu Đại Nghiệp
(6
0
5) đời Tùy. Bấy giờ, lại có Sa-môn Tuệ Trọng, họ Quách, người ở xứ
Ung Châu. Ngài luyện Đạo
từ thưở thiếu thời, tìm suốt giáo điển nội ngoại. Chí lực
Sư ngay thẳng cứng cỏi, không
sợ uy quyền, là cửa ngỏ
của Nhiếp Luận, Thập Địa.
Do mở sắc ban thỉnh Sư xây dựng tháp tại chùa
Đại Nhạc ở
Tần Châu, ban đầu dừng tại Cung Quán, bình vàng
Xá-lợi tự nhiên mở,
hiện phát ra ánh sáng lan tỏa ra ngoài, kẻ tăng người
tục đều trông thấy. Khi
đưa đến tháp chùa, sắp tôn trí vào hộp đá, lại
phát ra ánh sáng rực rỡ
làm lóa cả mắt người. Phía ngoài núi có ba áng mây trắng bủa xuống thẳng hướng đến nền tháp, hồi lâu mới
tan hết. Lại nữa, cửa miếu
Nhạc Thần (thần núi) từ trước đến nay thường luôn
đóng bít. Khi rước
Xá-lợi đến thì có ba lần tự mở. Các hàng thức giả cho
đó là thần đến kính
lễ nên như vậy. Về sau, không biết Sư tịch ở đâu?

Truyện ngài Thích Đàm Xán trụ tại Đạo tràng Đại
Thiền Định ở Tây Kinh:

Thích Đàm Xán, người xứ Hoài Châu, là Môn nhân của ngài Tuệ Viễn. Bẩm tánh
Sư thuần hậu
ngay thẳng, khoan dung dịu
dàng nổi tiếng. Ngài vân du cầu học ở
Tương Nghiệp, nghiên tầm chứa
nhóm chánh lý, thấu
suốt
sâu xa các
Kinh Thập Địa, Niết-bàn. Khi đã hoàn
bị kinh pháp để
giảng trao,
Sư bèn theo thầy vào Quan.
Sư là một trong
số mười vị, dừng trụ
tại chùa Đại Hưng Thiện. Về sau, ngài Tuệ Viễn
thị tịch, các tăng lữ
không nơi nương tựa. Niên hiệu Khai Hoàng thứ
mười bảy
(5
9
7) đời Tùy. Vua Văn Đế (Dương Khiêm) ban sắc bổ nhiệm
Sư làm chúng chủ. Sư đến
chùa Tịnh Ảnh truyền giảng, mở mang nghiệp cũ, qua thời gian nhiều năm. Đến niên hiệu
Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy, đang trên cao trào xây dựng tháp báu.
Vua Văn Đế lại ban
sắc đặt cử Sư rước
Xá-lợi đến chùa Trường thọ ở Hoài Châu. Ban đầu,
mới dựng tháp sắp hạ,
bỗng có một con Tró trống đi đến trước hộp, vừa
bay vừa dừng, không tỏ vẻ
kinh sợ.
Sư truyền cho
Tam quy, nó bèn đến gần người thuần đi nhiễu quanh như muốn nghe thọ,
xoay đầu cổ vũ vui mừng nhảy nhót vui vẻ. Khám xét hình chất thật chẳng phải tró,
thân có đủ năm mầu,
lông cánh ít có ở đời. Sư bèn dâng trạng văn
tấu trình, Vua Văn Đế ban
sắc khám xét
Thụy Đồ, bảo là
sắc thái như chim
loan. Sư bảo chư Tăng trong
chùa bắt nó đưa đến thả ở phía Bắc núi.
Chim tụ thành đàn kêu
hót bay đi. Lại cảm Dị tích, hơn ba mươi bộ thẳng
lại chỗ tháp không thấy
vết tích gì. Đến ngày mồng tám tháng tư, sắp tôn trí
Xá-lợi vào hộp đá, lại phát ra ánh
sáng xoay quanh chìm ẩn, kẻ
tăng người tục hớn hở
không ai chẳng phát tâm
Đến cuối niên hiệu
Nhân Thọ
(6
0
5) đời Tùy, Vua Văn Đế lại ban sắc cho Sư rước Xá-lợi đến chùa Cảnh Tịnh trong hang Cổ Hiền
ở Đàm Châu để xây
dựng tháp báu phụng thờ, đó là vùng đất sống
của ngài Tuệ Viễn. Ban
đầu mới đến Châu Trị, trong thời gian nửa tháng,
có mười
tám điềm lành trước sau đắp đổi nhau khởi hiện, như ánh
sáng của
sao
soi
nhiễu quanh, hoặc như hơi khí mầu đỏ, mây mầu ngọc
bích, ráng mầu tím, sương
mốc mầu trắng ban trải trên hư không. Ánh
đuốc soi chiếu khắp thành
đô và ánh ngời cả chợ búa. Có đến mấy muôn
kẻ tăng người tục cùng một lúc trông thấy. Khi
rước đến chỗ nền tháp lại phát ra ánh
sáng như
sao lớn nhỏ đan xen
số nhiều chẳng thể lường
biết. Lại có các tướng
khác, đầy đủ như ở Biệt truyện.

Về sau,
Sư trụ ở chùa Đại
Thiền Định, vẫn tiếp tục
sự
nghiệp Hoằng truyền như cũ. Đến đầu niên hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa, thọ bảy mươi tuổi.
Truyện ngài
Thích Pháp Tán trụ tại Đạo tràng
Thắng Quang ở Tây Kinh:

Thích Pháp Tán, người ở xứ
Tề Châu. Ngài an tâm tịch định
ưa thích ở nơi núi hang.
Đầu-đà khổ hạnh là pháp mà Sư luôn ôm giữ,
Sư ở ẩn tại gò của
Thái Nhạc. Sư mở dạy hàng
sơ cơ, dạy răn tiêp
nối, khéo biết phương
tiện. Sư còn thấu đạt hiểu rõ Đế nghóa, bấy giờ đang dương cao
Thanh luận, khiến cho có phấp bị lấp mất.
Sư ngồi
không nghỉ giảng, đợi dời đến
Chi Tiếu sẽ hưng khởi lại.
Ban đầu, Sư nghe
thế, rất tự tủi thẹn,
bảo rằng: “Hỏi không tha thiết, và chẳng muốn làm khổ người”. Nghóa là nói kẻ kia hiểu lời gì mà khiến cho phải chết.
Nhân đó, Sư bèn ngậm miệng,
chẳng việc ngôn luận, đóng bế mọi sự tham
yết, tìm cầu nhàn tịch để vui mà thôi.

Niên hiệu Khai Hoàng thứ mười bốn
(5
9
4) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) chiêu vời các bậc danh đức ở các nơi. Có người bày thuật
sự thanh thản nhàn khoáng
của Sư. Vua bèn ban
sắc thỉnh mời.
Sư cùng Vua về đến Kinh ấp ở chùa
Thắng Quang, trang nghiêm các
hàng thiền lữ chen chúc
cả môn đình. Sư dùng thân làm khuôn phép cho
đời lại thấy ở ngày nay.

Vào niên hiệu Nhân thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy, dựng xây tháp báu, Vua Văn Đế ban
sắc cử
Sư rước đưa
Xá-lợi đến chùa
Thần Thông ở Thái sơn thuộc Tề
Châu. Tức nơi do Chúa Nam Yên là Mộ Dung Đức vì
Thiền sư
Tăng Lãng mà xây dựng. Việc nầy thấy ở
truyện trước.
Yên chúa đem sự chu cấp
Dân của ba huyện cung cấp cho ngài Tăng
Lãng, đều để xây dựng
chùa, các Viện trên dưới có hơn mười cơ sở, lớn
dài có hơn một ngàn
gian. Qua ba lần phế bỏ Phật giáo, mọi người không dám phá bỏ. Nếu có người muốn xâm phạm.
Ngài Tăng Lãng liền
hiện hình cầm tích trượng
mà đánh, khiến bệnh tật khốn đốn sắp chết, nếu

cầu sám hối
ăn năn lỗi lầm thì trở lại lành mạnh như trước. Ở đó có
cái giếng sâu năm thước,
từ trước đến nay không hề khô cạn, nếu có người nữ đến đó thì liền khô cạn. Đốt hương
lễ sám, cầu nguyện thì trở
lại như cũ. Từ lúc xây dựng chùa đến nay đã hơn bốn trăm năm.
Pho tượng Phật đẹp sáng
mầu sắc như mới tạo, các giống chim chẳng dẫm chân vào, đến nay vẫn
nghiễm nhiên.
Xưa kia, gọi đó là chùa
Lãng Công, vì cảm ứng những điều linh dị trước mắt như thế, khắp trong nước
đều tôn sùng, nên vào niên hiệu
Khai Hoàng thứ ba
(5
8
3) đời Tùy, Vua Văn Đế có mấy lần cảm ứng nên sửa đổi tên là chùa Thần Thông. Ban đầu, Sư mới đến, trong chùa
bèn phát ra ánh sáng lúc đỏ lúc trắng, lúc trầm lúc bổng, hoặc như
sao xẹt, mọi người đều
trông thấy, giếng nước tuôn tràn, múc lấy mà dùng.
Sau hạ, lại chiêu cảm đàn nai tự nhiên đến chỗ
tháp. Tuy mọi người xoá
đi, chúng vẫn thản nhiên không sợ. Lại chiêu
cảm có một cặp ngỗng
từ ngày mồng ba tháng tư đến suốt ngày mồng
tám thường đến trước
kiệu đứng nghe phúng tụng. Đến lúc lấp bít xong, nó bặt dứt dấu vết chẳng đến nữa.
Những điều cảm ứng như thế rất ít
nghe thấy từ xưa đến
nay, nên Sư thuật lại đầy đủ để tấu trình.

Về sau,
Sư dùng pháp thiền định để dẫn dắt, tuyên dương
Pháp hóa ở đời, lời không nghiêm thiết mà thầm hợp với hoài bảo.
Sư thị
tịch tại chùa Sư ở.

Truyện ngài
Thích Bảo Nho trụ tại Đạo tràng
Tịnh Ảnh ở Tây Kinh:

Thích Bảo Nho,
người ở xứ U Châu. Xuất gia từ thưở nhỏ, Sư vân du khắp các
Pháp tịch, không nơi ở nhất định, chỉ lấy Đạo làm
mục đích. Sau, Sư đến
Nghiệp Hạ, nương tựa ngài Tuệ Viễn. Với lời huyền diệu của
Kinh Thập Địa,
Sư rất rõ biết
cương lãnh. Gặp lúc
Vua Văn Đế (Võ Văn Ung
5
6
1-
579) thời Bắc Chu phá hủy Phật giáo, ngài theo hướng Nam đi đến đất nhà Trần, thấu đạt mạng
Thanh thông,
chóng vang vọng tiếng tăm.
Từ khi nhà Tùy lên ngôi chế định thiên hạ,
Văn quỹ đại đồng,
Sư bèn trở về
Lạc Nhuế, lại đến chỗ ngài
Tuệ Viễn, nghe học Kinh Đại
Niết-bàn, trước sau suốt ba năm, thông suốt yếu chỉ, bèn được đáp thuật.
Ngài Tuệ Viễn ngồi ngay pháp tòa ấn khả lời đó,
những người hâm mộ
nghóa lý cùng theo. Sư lại đến trụ chùa Tịnh Ảnh,
Tuệ tâm càng lan tỏa. Xa
tính trước anh tài, trong thời gian lập phá, sâu xét
lại càng kín mầu.

Trong niên hiệu Nhân thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy, xây dựng tháp
báu ở Đặng Châu. Vua
Văn Đế (Dương Khiêm) ban sắc cử Sư đến trụ chùa
Đại
Hưng Quốc. Xưa, tại nền
Long Tiền, vua đã đến tìm đá mà hỏi thăm không có được loại tốt,
Sư bèn dùng đá phác ở
trong chùa, giũa gọt làm thành hột đá vốn thô xấu, nhưng khi mài gọt
sắp xong thì biến
thành mã não, nhỏ mịn
khác thường, lại có ba chữ Lệ đề rằng: “Chánh
Quốc đắc” hình lập bày
ngay thẳng, khéo léo thuộc loại
Thần Công, các hàng danh bút chưa dám điểm thêm, lại thấy các thứ hình tượng cây rừng,
lân phụng, v…v Sư bèn
cùng Quan nhân thuật lại đầy đủ để tấu trình.

Sau khi trở về chùa, Sư bèn đóng cửa tu nghiệp, nhân đó, mỗi lúc thọ trai mới được trông thấy
mặt Sư,
sau đó không lâu,
Sư thị tịch
tại chùa Tịnh Ảnh.

Truyện ngài Thích Tuệ Tối trụ tại Đạo tràng Quang Minh ở Tây Kinh:

Thích Tuệ Tối, người ở xứ Doanh Châu. Ban đầu, Sư nghe giảng
Kinh Niết-bàn rồi đến học ở Nghiệp Hạ. Sư hễ nghe liền giảng, chưa từng hết biến kinh, bàn luận bao gồm nên rất thư thả
nhàn khoáng,
nên được các bậc Hiền
giả đồng Pháp tịch tán dương kính ngưỡng.

Ngày nhà Bắc
Chu phá diệt nhà Tề, Sư theo hướng Nam đi
đến Giang Biểu, lại chuyên tập học tuệ môn rất thông rành các bộ
luận. Vả lại, chư tăng
phương Bắc ở đời Trần phần nhiều tráivới thời tục,
chỉ riêng mình Sư vận
dụng cơ quyền nội động, chẳng rơi vào Phong
lưu, phần nhiều vì phương
Nam mà chu toàn keo sơn. Đến lúc nhà Tùy
chế định thiên hạ, khắp
Trung Nguyên thái bình. Sư bèn quán xét sự
hoằng hóa, mở mang dẫn
dụ, tham dự nghe điều khác lạ. Sau đó, Sư trụ
chùa Quang Minh. Bấy giờ,
Ngài dẫn truyền thanh nhã mà khéo ở chỗ
tónh lặng, không phải
người hiền thì chẳng kết bạn. Thần chí Sư rộng nêu, khí điều cao xa.
Chẳng vọng nhận chịu nhục, ắt không có vết lụy.
Sư lập chỉ đại loại như vậy.

Vào niên hiệu Nhân thọ
(
6
0
1-
605) đời Tuỳ. Vua Văn Đế
(Dương Khiêm) ban sắc cử
Sư rước Xá-lợi đến đạo tràng Long Tiềm, chùa Đại Hưng Quốc ở kinh châu.
Xưa kia, khi vua Văn Đế đang làm tướng, nhân đi qua chùa đó gặp một vị
Sa-môn bèn kết nạp với nhau
rất sâu.
Bấy giờ, rất được
quý trọng, chẳng suy lường lời nói. Sau khi vua lên ngôi, nghó nhớ yếu chỉ xưa cũ., bèn ban chiếu thỉnh mời, nhưng vị
Sa-môn đó đã thị tịch. Vua bèn ban
sắc xây dựng ngôi chùa mà vị
Sa-môn đó ở,
sửa sang phòng viện cũ nên có mỹ hiệu là “Hưng Quốc
Long Tiềm”. Và đó đều xuất xứ từ
Luân ngôn, ý riêng của
Vua Văn Đế. Lại nữa, hành lang mặt trước của đạo tràng tự nhiên bị
sụp đổ. Chư tăng muốn
sửa
sang lại,

sự việc chưa xong thì Xá-lợi đã được rước đến.
Sắp an trí nền tháp, tuần hành bày rộng, chỉ có chỗ bị hư
sụp đó là vừa độ rộng hẹp hợp với
hình tháp. Có bậc thức
giả nói rằng: “Định phá hủy hàng hiên ấy để
đợi đặt tháp.” Đến ngày mồng tám tháng tư, tại
Nội Viện Xá-lợi bỗng nhiên có
sương móc giăng.
Sau khi thọ trai xong thì tan hết, ánh
sáng mặt
trời soi chiếu, có mây như lọng giữa khoảng không phía trên tháp.
Lại chiêu cảm các giống chim Le, chim Hạc bay liệng xung quanh phía trên tháp.
Lại thấy giữa vầng mây có mầu tím hình trạng giống như đuốc hoa.
Lại hoa trời rải như mưa,
giống như tuyết lẫn lộn xuống, nhưng không vơi tới đất.

Sau, Sư lại
rước xá-lợi đến chùa phát mông ở Cát Châu. Đào
đất sâu đến tám thước, có được một bảng
Dự chương, sáu viên gạch cổ, hai cái bình bằng bạc, một viên
Xá-lợi nổi trên nước trôi theo
chiều bên phải. Lại có được một vật báu, hình thể gồm có chín
sắc thái.
Mọi người đều không biết
đó là gì. Bèn viết lại đầy đủ để tấu trình.
Tại chùa đó có 1 pho tượng Phật với điềm tốt lành khác lạ. Vào niên hiệu Đại
Minh thứ năm
(4
6
1) thời Tiền Tống, trong chùa có Sa Môn Pháp Quân mộng thấy tôn dung mầu
vàng ít có ở đời, có tiếng Phạm âm trong xa,
nhân đó mà đi đến
sông Tam Khúc, thấy tượng lắng sâu dưới đầm,
ánh sáng tỏa trên mặt nước.
Ngài Pháp Quân cùng
Thái Thú Chu Trạm v.v…
bèn vớt lên, tính trọng lượng hơn ngàn cân mà nhẹ như vài lượng.
Pho tượng thân cao sáu thước
bốn tấc, được đúc bằng đồng mạ vàng. Sau,
Quận Trường Sa rước
Quang phu đến kinh đô. Vua Văn Đế ban sắc bảo rước
trở lại tôn trí chỗ tượng, tự nhiên phù hợp.
Cao tất cả hơn chín thước. Y Phật rũ dài xuống, có ghi hơn mười chữ Phạm, ban đầu mọi người
không nhận biết. Sau, có
vị Sa-môn người Tây Vực bảo là “Tôn tượng ấy do con gái thứ bốn của
Vua A-dục ở nước
Ca-du-la-vệ đúc tạo, bỗng
nhiên bị mất, nay lại thấy ở đây!” Cuối niên hiệu
Thiên giám
(5
2
0) thời Nam Lương, pho tượng thường phát ra ánh sáng chiếu soi khắp cả
phòng nhà. Vua Võ Đế
(Tiêu Diễn) sắp rước vào Kinh Đô, nhân có duyên
sự bèn thôi. Đến niên
hiệu Đại Đồng thứ bảy
(5
4
1) thời Nam Lương, thân tượng Phật tự nhiên đổ mồ hôi. Năm đó,
Lưu Kính Tuyên làm giặc thiêu đốt quận, chùa đều cháy hết, chỉ có Phật Đường lửa không bén tới.
Đến niên hiệu Đại Đồng
thứ mười
(5
4
4) thời Nam Lương. Tôn tượng lại đổ mồ hôi, Tương Đông Vương mới nghinh thỉnh đến Giang Lăng để cầu phước, tôn Tượng
phát ra ánh sáng. Đến niên hiệu Đại Đồng thứ
mười hai
(5
4
6) thời Nam Lương, đón rước tôn tượng trở lại chùa Phát Mông. Khi đến chùa, Tôn tượng phát ra ánh sáng
suốt ba ngày mới thôi hết.
Đến niên hiệu Thiên gia thứ
sáu
(5
5
5) đời Trần, lại sửa sang nghiêm sức tôn Tượng, nên ở đời tương truyền các linh dị ấy, chốn chốn đều mô phỏng viết chép.
Sư đính thân phụng thờ, cầu mong ánh
sáng đó, mà cốt khí hùng dũng, thật là tướng của đức Điều ngự. Do đời nay xem
thường nên thế. Sau Sư
thị tịch tại chùa Sư ở.

Truyện ngài Thích Tăng Lãng trụ tại Đạo tràng Thiền Định ở Tây Kinh:

Thích Tăng Lãng, người ở xứ Hằng Châu, xuất gia từ thuở
nhỏ, kính mong được
Chánh hoá. Sư nương theo Thính chúng. Sau đó, dịch phiên Đại Luận cho đến
Tạp Tâm, đàm xướng nối nhau, mọi người
quy hướng cầu học rất
đông. Sư vào quan, trụ tại chùa Không quán, lại
mở rộng giảng tịch, tùy
lợi ích chúng sinh, lòng thường luôn nhân thứ, nói cười ôn hòa thanh nhã.
Mọi người cùng trong pháp tịch không một ai phiền muộn tâm thần.
Sư thấy biết rộng rãi, mọi người đều
suy tôn
kính chuộng. Bấy giờ có
người hỏi điều khác lạ chẳng phải là điều Sư đọc xem, bèn chắp tay đáp rằng: “Tăng Lãnh tôi
sở học
chưa thông, hiểu
chỉ tới đây!” Nên các
bậc Đại đức tiếng tăm tài giỏi đều ngợi khen
sự biết phận mình của Sư, không ai dám khinh thường hạnh cao ấy.

Vào niên hiệu Nhân thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy, xây dựng tháp báu, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc cử
Sư rước
Xá-lợi đến
Phiên Châu. Nay gọi đó là
Chùa Quả Thật ở núi Linh Thứu thuộc Quảng Châu.
Ban đầu mới đến châu Trị, đi quanh các nơi, đến chùa
Quả Thật, bèn có
thể tôn trí.
Phía Tây chùa đối diện núi
Thủy Chẩm. Dưới lùm cây
hoang rậm rạp, đào
sâu xuống
sáu thước có được ba hộp đá. Trong hai
hộp mỗi hộp đều có
hộp đồng, đựng hai tượng bạc và hai vị Tiên bằng
bạc. Còn lại một hộp, bên trong có bình bằng vàng
bạc, lớn nhỏ cùng
đầy, bên trong không có
Xá-lợi. Có bài minh viết rằng: “Niên hiệu
Nguyên Gia thứ nhất
(4
2
4) thời Tiền Tống, xây dựng tháp”. Lại nữa, trong văn bia cũ trong chùa viết rằng: “Niên hiệu
Nguyên Gia thứ nhất
(4
2
4) thời Tiền Tống, có Sa-môn Tăng Luật người xứ Thiên-trúc thường đi
đến nơi này nghe tiếng
chuông khánh, hoa trời rải đầy núi, nhân đó mà xây dựng già lam.
Sau đó có vị tăng người Ấn-độ tên là
Cầu-Na-Bạt-Ma đến trụ ở
chùa này, có nói rằng: “Núi này trong tương lai sẽ gặp
được Bồ-tát Thánh
chúa xây dựng tháp báu.” Bèn hợp với bài minh đó.
Nay Sư xét xem thế núi,
chỉ ở chỗ đó là có thể thiết đặt, ngầm hợp
với lời xưa, lường xét chẳng phải luống làm.
Khi sự việc
hoàn thành,
Sư trở
lại kinh đô, ở chùa
Thiền Định, lấy việc giảng tụng làm chính.
Đến cuối niên hiệu Đại
Nghiệp
(6
1
7) đời Tùy, Sư thị tịch tại chùa, thọ hơn bảy mươi tuổi.
Truyện ngài Thích Tuệ Sướng trụ tại Đạo tràng Tịnh Ảnh ở Tây Kinh:

Thích Tuệ Sướng, họ Hứa, người ở xứ
Lai Châu. Sư riêng học
Tạp Tâm, chí ở nơi Danh
thật, bị ràng buộc vướng mắc nơi Cương giới, hạn cục bởi
Văn Nghóa. Ban đầu
Sư không tin giáo điển
Đại thừa. Sau,
nghe Tuệ Viễn có tiếng
tăm ở Lạc Dương, người học ở xa tìm tới. Môn
nhân Sơn tró bấy giờ
gọi là Thông minh. Sư bèn nghi ngờ đó, thử đến tìm xét xem thần lược của
Tuệ Viễn. Mới thấy đàm thuật
cao sâu, bao trùm hết cả đất trời,
Sư nhìn lại tướng trạng Tiểu Đạo chỉ dường như bụi bay, bèn gò bó thân mình thầm phục nghe học ba năm, thành đạt thấu
hiểu Kinh Niết-bàn.
Sư mới bùi ngùi tự trách là tỏ ngộ muộn màng!
Sư lại
đến Kinh Ấp, trụ tại
chùa Tịnh Ảnh, đào luyện tự duy kinh trước, bắt
chước thành nghiệp.

Vào niên hiệu Nhân thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy, xây dựng tháp báu. Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc cử
Sư rước
Xá-lợi đến chùa
Cự Thần trên núi. Vua vì
núi ấy xuất ra bạc mầu vàng, riêng ban sắc xây dựng tháp để trấn giữ,
dùng để báo đáp ân tuệ. Núi nằm phía Đông cách châu khoảng năm dặm.
Xưa kia, Thỉ Hoàng (Doanh
Chính
2
4
6- 209 trước Tây lịch) đời Tần lấy đá làm cầu, núi ấy chống cự chẳng chịu đi, nhân đó nên đặt tên như vậy. Phía Nam của núi cách khoảng bốn dặm có hang Bạc mầu
vàng. Ngay chỗ nền tháp gọi là Ôn Công
Phụ. Tương truyền rằng: “Xưa trước vào đầu đời
Vua Võ Đế (Tiêu
Diễn
(
5
0
2-
550) thời Nam
Lương, có Sa-môn Tăng Ôn, ngoài bảy mươi
tuổi. Đạo hạnh của Sư
khó lường biết được, chỉ chuyên việc du hóa, có thọ nhận
sự cúng dường của
Vua Võ Đế
suốt mười hai năm.
Về sau,
Sư giã từ đi về hướng Bắc,
Sư đi đến bến đổ ấy, xây dựng chùa Viện, nhân lấy tên núi mà đặt hiệu, nhưng các loài
cọp sói, chim thú đi vòng
quanh chùa kêu rống dường
như muốn làm cho Sư sợ hãi. Sư bước ra cửa bảo rằng: “Các ngươi là loài
súc
sinh do mười nghiệp xấu ác mà cảm vời ra, ta thuộc đường Nhân Đạo bởi mười nghiệp lành mà chiêu cảm được.
tội Phước cách nhau như
trời vực, sao lại khổ nhọc muốn can phạm tới
ta? Các ngươi nên mau đi
đi!” Nghe Sư bảo như thế, các loài chim thú dứt bặt dấu vết ở núi ấy.
Sư thân cao bảy thước, oai dung khiến người
khiếp sợ, lông mày dài
hơn cả thước, phủ che kín mặt, mỗi lúc muốn nhìn
vật gì thì đưa tay vén
lên. Nên mãi đến nay, chùa tuy có bảng hiệu nhưng
trong đời
vẫn xưng gọi đó là chùa “Ôn Công Phụ”.

Sau khi tôn trí tháp báu
Xá-lợi hoàn tất,
Sư trở về chùa
kinh, chuyên tu tập đạo
nghiệp trước, trọn đời chẳng ra. Mời thỉnh chúc mừng, điếu vãi cũng không hề đi.
Sư dự biết được lúc
mạng chung, bèn
tắm gội trong sạch, an
nhiên ngồi thẳng mà đợi giây phút cuối đời.
Đến lúc Sư thị tịch, thọ hơn bảy mươi tuổi.

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
(Quyển 10 hết).

<篇></篇>

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN

<卷>QUYỂN 11</卷>

CHƯƠNG II: NGHÓA GIẢI TRONG PHẦN 7 CỦA CHƯƠNG II
(Chánh
Truyện có mười hai vị, phụ có năm vị)

Truyện ngài Thích Chí Niệm ở Bột Hải đời Tùy.

Truyện ngài
Thích Trí Cự trụ tại Đạo tràng
Nhật Nghiêm ở
Tây Kinh, đời Tùy (Tuệ Cảm, Tuệ Trách)

Truyện ngài Thích Tuệ Hải trụ tại Đạo tràng Tónh Pháp ở
Tây Kinh, đời Tùy.

Truyện ngài Thích Biện Nghóa trụ tại Đạo tràng Nhật
Nghiêm ở Tây Kinh, đời Tùy.

Truyện ngài
Thích Minh Thuấn trụ tại Đạo tràng
Nhật Nghiêm ở
Tây Kinh, đời Tùy (Tuệ Tướng)

Truyện ngài
Thích Trí Phạm trụ tại Đạo tràng
Thiền Định ở
Tây Kinh, đời Tùy

Truyện ngài
Thích Tónh Uyên trụ tại Đạo tràng Chí tướng ở núi
Chung Nam, đời Tùy

Thích Đạo Tông ở chùa
Thắng Quang tại
Kinh đô, thời
Tiền Đường.

Truyện ngài
Thích Phổ Khoáng trụ tại chùa Từ Môn ở
Kinh đô, thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Bảo Cung trụ tại chùa Đại trang nghiêm ở
kinh đô, thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Pháp Khản trụ tại chùa Đại Hưng Thiện ở
Kinh đô, thời Tiền Đường (Đạo Phũ).

Truyện ngài Thích Cát Tạng trụ tại chùa Diên Hưng ở
Kinh đô, thời Tiền Đường (Tuệ Viễn).

Truyện Sa-môn Thích Chí Niệm ở Bột Hải, đời Tùy:

Thích Chí Niệm, họ Trần, người ở xứ Tín Đô, thuộc Ký Châu.
Tổ tiên sư ở Dónh
Xuyên, là con cháu của Thật Phiên. Nhân làm quan
mà dời đến ở Hà
Sóc. Sư trong sạch như băng tuyết phô bày chí khí,
lắng thần cao vợi, tài
giỏi hơn mọi người, quán xét ý nghó. Đến lúc thọ
giới cụ túc, sư hỏi
đạo ở Nghiệp Đô. Có Pháp Sư Đạo Trường là người tinh thông luận Đại
Trí Độ, được người học y cứ.
Sư bèn mang rương
tráp theo nghe, trải qua mấy năm, đã nổi tiếng trong
Pháp tịch. Cái gọi là không còn nối nhau v.v… một thời tài giỏi liệt bày ngang
hàng bằng đức, có nghóa là giải hiểu chẳng đầy, ruốt cuộc
nơiquan tài.
Sư bèn vân du đến các
trưởng giảng, tham cứu đầy đủ mọi chỗ
sâu kín với mục đích là cùng tận chỗ nhiệm mầu.
Sư lại đến chỗ
Pháp Sư Đạo Sủng, học
luận Thập Địa, nghe đầu biết cuối, nghe mà dường như đã có
đọc trước. Bấy giờ, Đạo
Vương Hà bắc nghe nói ở
Tây Tần có
Pháp sư
Tuệ Tung người nước Cao Xương,
thông hiểu giáo nghóa Tiểu thừa, người đời tôn xưng là
“Tỳ-đàm Sư Tử”. học giúp thiên hạ, người học theo rất đông.
Các Sa-môn Đạo Du, Trí
Hồng, Hoãng Giác, Tán Ngụy v.v… đều được
gọi là “Kỷ Tử” trong
Pháp tịch, là ngọc Lâm Lãng trong vườn tuệ. Sư bèn xét mà cho theo học, trên đường
thành danh, đều rộng thông huyền
cực, có thể làm nương tựa cho mọi vật.

Sư trở về quê cũ, sắp mở rộng Pháp đàn. Bấy giờ, Thứ
sử
nhậm trấn tại thành là
Vương Ngạn tức Giới Đệ của Vua, tình giúp Hư
tông, đã gặp Sư trở
về, bèn vì bày Pháp hội, cùng Pháp Sư Tăng Quỳnh đối đáp mở mang hóa Đạo, mở lớn
Bổn Tình. Hai ngài
song
song giảng nói hai
Bộ luận, trước giảng Luận Đại
Trí Độ, sau phát
Tạp Tâm. Cự đối kình địch bén nhọn, thảy đều tan mật.
Bấy giờ, có Sa-môn
Pháp Kế ở Châu Đô, là người
tài giỏi ở Lưỡng
Hà, là Cao Tăng của Yên Ngụy, ở trong chỗ ngồi, bảo với
Sư rằng: “Thấy em tuổi trẻ mà tuệ ngộ
vượt xa như thế,
chắc chắn Đại Giáo nhờ Em mà hương
thạnh, danh tiếng chẳng mất!”
Ở đó Sư từng
giảng nói hai bộ luận
suốt hơn mười năm. Học quán như khai mở ráng mây, đàm uận như rừng
sương móc nhóm họp. Thời vận nhà Tề thay đổi trong
lịch sử, nhà
Bắc Chu phá hủy kinh Phật,
Sư bèn lánh nạn đến góc biển, ăn mặc đồng như thế tục, lại tìm
Tiểu luận, kíp động cơ trời, nghi ngờ lắng tiêu tan, đợi khiến
vận sáng, gặp lúc nhà Tùy mở vận nước nhà.Mặt trời
Phật lại sáng.
Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban sắc
thăm hỏi, Sư mới
bèn dự phần
xuất gia, song có tâm chứa
nhóm Ca-diên,
chưa vội phô bày.
Đến niên
hiệu Khai Hoàng thứ bốn
(5
8
4) đời Tùy, Sư bảo với Sư Đệ là Sa-môn Chí Trạm rằng: “Tôi thông hiểu thấu suốt giáo điển
Tiểu thừa, tự lường
xét ngang với La-hán. Chỉ vì thời cơ chưa đến nên
tạm thu gọn lại!” Ngài
Chí Trạm sớm tận hưởng Pháp vị, mừng vui báo với
em. Đem sự việc ấy nói với Pháp Sư Minh Ngạn. Ngài
Minh Ngạn là đầu mối của
Thành Thật, vốn rất mến trọng danh tiếng của
Sư bèn
cùng môn nhân, Đệ tử hơn ba trăm người như
Hồng Cai, v.v… đích thân
lo việc thỉnh mời Sư mở
mang khai giảng Tâm Luận. Sư bèn duỗi
thẳng chánh trời, mở mang công phu giúp đời; Mọi việc làm theo cơ, bày mưu đồ rộng bàn luận. Danh vị nhóm họp, thức giả
duyên trọng, cuộn
mở dưới quỳnh xưa, lập
phế trước chung cùng. Đại nghóa có hơn ngàn điều đều làm khuôn phép dẫn dắt. Còn như
Ca-diên Bổn Kinh truyền lầm đã lâu, trong
kiền-độ Nghiệp rơi lạc mất bốn trang. Các giảng sư
giảng giải không hề tìm,
Sư suy lường sau trước mà tiếp nối đoạn văn ấy,
lý hợp từ liền đều
phù hợp với tiền tác. Ban đầu chưa mấy ai tỏ ngộ,
sau có bản truyền từ
Giang Tả, bèn đem ra khám xét di tích, so sánh
xem xét đoạn Sư soạn,
thật không có thêm bớt. Bấy giờ đều cho rằng Sư
là người không ai có
thể lường biết được!

Sư soạn
Ca-diên Tạp Tâm Luận Sớ và Quảng Sao, mỗi bộ
chín quyển, thạnh hành ở
đời. Có đến mấy trăm vị thọ học, như ở Quận cấp có
Sa-môn Hồng Ngạn, ở
Triệu Quận có
sa-môn Pháp Ý, ở
Chương Tân có sa-môn Hoài
Chánh, ở Tương Quốc có sa-môn Đạo Thâm, ở
Quận Ngụy có
Sa-môn Tuệ Hựu, ở
Hà Gian có
sa-môn
Viên Sán;
Tuấn Nghi; Thiện Trụ, ở Nhữ
Nam có sa-môn Tuệ Ngưng, ở Cao Thành có
sa-môn Đạo Chiếu, ở Lạc thọ có
sa-môn
Minh Nho, ở Hải Đại có
Sa-môn Viên Thường, ở
Thượng Cốc có
sa-môn
Tuệ Tạng, v.v… đều là những vị như lan cúc
ngang bằng, tỏa ngát
hương thơm, tiếp gót
truyền nghiệp.
Ở các xứ sông ải
giúp thấm nhuần hơn hai mươi năm. Hán Vương
Lượng đời Tùy làm trấn nhậm tại
Tấn Dương, Ban điều vệ ký, tìm chọn các bậc
Danh đức, dự có
Hoằng Tuyên,
Sư bèn cùng học chúng hơn bốn trăm người vâng phụng lễ tây, đồng thời nhận
Vua cúng. Hán Vương Lượng mới ở
bên trong cung thành, xây dựng Tử thành, thiết đặt Linh tháp, riêng lập
Tinh xá, đề tên là chùa
Nội Thành, dẫn
Sư đến trụ ở đó, nay tức là
Chùa Khai Nghóa. Thăm hỏi rất ân cần, lại thêm lễ
trọng. Vương Lượng lại
bảo Thượng-Khai-Phủ-Tư-Nghi-Tham-Quân
Vương Phả tuyên giáo
rằng: “ít có người hoàn bị là làm con Vua cha Dân đến chấp chính nhiều như vậy.
Triệu thỉnh các
Pháp Sư v.v… xa đến ban chỉ. Đạo không bị thời vận làm
suy hư hẳn là nhờ
sức người mở mang, chính vì muốn mở mang
Phật giáo, khiến mặt trời Trí tuệ chiếu
soi
trong sáng,
muôn triệu
thứ dân được nương nhờ năng lực của giáo pháp. Nên chọn cử những vị nghiệp hạnh lớn đến chùa Đại hưng
Quốc tuyên
dương Chánh
Pháp.” Bấy giờ, cả Đại chúng lại
suy
cử Sư, đã lãnh dự
kinh luân tức mở mang răn
dạy. Sư trước nêu Đại Luận, sau cùng giảng nói
Tiểu thừa, biện rót như
nước chảy, tiếng xướng như trống trời, ba thừa
đều nhanh chóng, bốn bộ
kíp đầy đủ. Hơn năm mươi vị mà ai cũng biết
tên như là Sa-môn Tuệ
Đạt, Pháp Cánh, Pháp Lăng, Thập lực, Viên Kinh,
Pháp Đạt, Trí Khải, Tăng Loan, Tăng Tạng, Tónh Quán, Thật Siêu, Thần Tố, Đạo Kiệt v.v… đều nổi tiếng khắp chín xứ, tỏ rạng đức ở
năm thừa, tinh nghiêm
thấu cùng Giáo điển nội ngoại, lãnh chúng giáo
hóa mỗi phương, đều tiêu tan bỉ luận ở trong
Pháp tịch, dứt
sạch nghi
bít nơi lý tế.
Niên hiệu Nhân thọ thứ hai
(6
0
2) đời Tùy, Hiến Hậu qua đời, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban chiếu tìm mời
Vương Lượng vào
Phụ, Vương Lượng bèn
nhóm họp chư tăng mà thưa rằng: “Nay phải có 1
vị Pháp Sư thần giải cao
đệ, có thể cùng với Quả nhân vào triều,
phảng kháng lại luận Kinh Hoa, truyền bá phong hóa Đạo tục.” Chư tăng đều nhìn nhau, chưa có vị nào đối đáp.
Vương Lượng nói tiếp:
“Như chỗ xét của tôi nay có
Pháp Sư Chí Niệm có khả năng kham nhận
trong việc chọn lựa này”.
Sư bèn cùng Vương Lượng đồng đi. Đã đến
chốn kinh đô, rừng thiền mở giảng.
Vương Lượng tự làm Đàn Việt, xây
dựng trường giảng. Sư
lên Pháp tòa, chấn động giảng truyền, đáp khắp bốn phía đều như băng tiêu.
Thanh Luận từ từ
chuyển vận, các mối
nghi dần tan.
Do đó, các hàng môn nhân kính mến giáo nghóa hòm kinh khắp chín đường đều cùng mặt
khuôn phép. Trải qua thời gian hơn
trăm ngày, hưng thạnh mở
giảng điều chúng chưa hề nghe. Vương Lượng
lại cùng Sư đồng về
lại Tinh Châu. Học chúng ở Tấn Dương chờ đợi kính tưởng
Lai Nghi. Vương Lượng lại ban xuất giáo lệnh cử
Sư trụ chùa
Bảo Cơ khai giảng
truyền trao.
Phương diện ngàn dặm, Pháp tòa liền âm.
Sư cầm quyển kinh nương
thừa diệu chỉ cùng bước lên giai vị.

Gặp lúc nhà Tùy cao vời Yên giá, trong ngoài nghi ngờ lẫn nhau,
Hán Vương Lượng riêng bày
Cảnh Vực, cử binh đánh vùng
Hải lục. Sư thừa dịp bèn trở về quê cũ, cùng các
Sa-môn Minh Không, v.v… giảng tuyện hai bộ
luận, các hàng nối nghiệp ở thương minh trông theo Đạo phong đều nhóm họp. Đến đầu niên hiệu Đại
Nghiệp
(6
0
5) đời Tùy, yêu khí vẹt tan, vời dẫn Nghóa học, mặt trời tuệ sáng. Vua Dương
Đế (Dương Quảng) có ban chiếu đến thỉnh, nhưng Sư
cố từ chối chẳng đến.
Đến niên hiệu Đại nghiệp thứ bốn
(6
0
8) đời Tùy, Sư thị tịch tại Thương thổ, thọ bảy mươi bốn tuổi. Thái Thú Bột Hải là
Kim Tử Quang lục Đại phu Lịch
Dương Công Tống nguyên lượng cùng các hàng tăng tục đều như gặp phải lễ tang
người thân, Vì đó xây dựng
Tháp báu. Pháp
Sư Đạo Cơ trụ chùa
Phước Thành ở Ích Châu là bậc tuệ
giải thông triệt, thiền tập có
cơ sở, bèn vì biết thuật lại hành trạng
của Sư, trích
dẫn xưa nay, văn chất hiện còn.

Truyện ngài
Thích Trí Cự trụ tại Đạo tràng
Nhật Nghiêm ở Tây Kinh:

Thích Trí Cự, họ Ngô, người ở
Quận Ngô. Tánh tình
Sư trang trọng, khéo giỏi cơ hội, dung mạo khôi ngô, thanh nhã đáng làm tiêu biểu cho mọi người.
Sư lại giỏi các kiểu chữ Lệ, chữ Thảo, riêng
sư thích
Văn Chương. Những lúc gặp
được khách,
Sư liền chuyên chú hứng thú tiếp nhặt
sắc thái, bày ngôn từ, tung hoành khen ngợi, dõng nghó
như sương rơi lả tả, mà
nghi quỹ hiến tư Sư không hề men theo dòng tục.

Ban đầu, Sư nghe
Lãng Công ở chùa
Hưng Hoàng giảng pháp.
Sư xét sâu đến cùng, tài học trùm cả các vị tài giỏi
đương thời, mà thần
khí Sư nêu cao vượt
ngoài tình vật, oai nghi rõ ràng, dung nghi khoan thái. Tuy ở nơi phòng ngủ rỗng rang,
Sư vẫn giữ tiết tháo không thay đổi.
Có người riêng dò xét
suốt hai tháng theo Sư khổ nhọc, ở giữa đồng
không mà Sư vẫn nhiếp
giữ y, không thấy sao y, mừng vì Sư cẩn thận, vì
thế nên kính trọng. Sư
giảng bốn bộ luận, kinh Đại Phẩm, mở suốt u
phủ, soi sáng nhận biết
tông quy, bày giải Kim Lăng, vọng trông phong cốt mà chóng
khiếp sợ.
Sư nhã nạp cơ biện thích hợp đối với đương thời. Mở lớn
sự tốt đẹp ở
Chiết đông, giũa mài học trước, giúp cho
những người thành khí
ở những vùng võ Huyệt, Tây vụ rất đông nhiều.

Về sau, Sư
trụ chùa Kiến Sơ ở quê cũ, lại giảng tam luận,
thính chúng thường đông đến
trăm người.
Thứ sử
Tương Châu là
Võ Sơn Công Quách Diễn là
Lương Tể của đời Tùy, mở lập đến
Nam Phiên, phụng kính thưa hỏi
ban tình quy cấm. Vua Dương Đế (Dương
Quảng) đời Tùy lúc
trấn giữ Dương Việt, góp nhặt nêu trội các bậc
Anh Linh, mà vinh dự của
Sư đã khắp cùng Đông Âu, tiếng tăm lưu vang
đến Tây Sở, Vua mời
Sư trụ chùa
Tuệ Nhật, Sư sinh hoạt khác
người thường, mà giữ chí
vượt chúng, mở lời thì thành khuôn phép cho đời.
Sư muốn
khiến đạo pháp lan tỏa
khắp Đế lý, học hạnh thấm nhuận cả Tần-Xuyên.
Niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười chín
(5
9
9) đời Tùy, Sư lại dời quan nhượng,
Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc mời
Sư trụ chùa

Nhật Nghiêm ở
Kinh đô. Mọi sự cúng dường đều do
Tấn Quốc, dạy bảo thưa hỏi lớn nhiều đặt trong phòng đẹp, kết bạn cùng các bậc
Minh đức, tài giỏi một
thời, đều là ở khắp bốn Biển tìm nêu khuôn
phép, đặt lập trong sáng đẹp xinh, chẳng sánh với
đồng bạn, chóng nghó sâu tìm không điều nhỏ gì chẳng xét. Bên ngoài lấy cớ bệnh mà chối từ, bên trong thật
sự đều thông.
Hạnh nghiệp đua tranh 6 thời, nghiên cùng tinh thông chín bộ. Vừa mới có buồn ngủ thì xem hứng thi phú, thời
gian dần hết, ngoài ra tiện trông xem lưu lược.
Ngài soạn
Trung Luận sớ chỉ giải thích văn kệ, ngài
Thanh Mục tiêu dung, bỉ lậu mà
khinh thường,
Sư thường giảng đàm đầu mối
trong sáng, đến tận tông trí, thanh nhàn
đảm lược Đạo phong của
ngài Đàm Ảnh, nghóa sâu xa, văn sắc bén, rất
có khí lượng của ngài Hồng Yển.

Bấy giờ, có Sa-môn Cát Tạng là bạn đồng một thầy với Sư,
vốn học từ Lãng Công
ở chùa Hưng Hoàng, Oai danh ngang hàng, văn
vẻ rộng xa. Song, với
Sư thì thật vượt hơn. Do đó mỗi lúc giảng vua
đều soạn lời tựa mới,
Văn từ đều khác chẳng đồng. Kinh hoa đức lớn, tận hưởng vị Đạo
rộng nhiều, nhưng tánh
Sư ít quen lờn bên ngoài, khoá
lực ưa thích văn từ,
tự chẳng nhóm họp chúng thì chưa từng xem xét.
Đến tháng
giêng niên hiệu Đại nghiệp thứ hai
(6
0
6) đời Tùy, Sư thị tịch tại phòng ở chùa, thọ bảy mươi hai tuổi, an táng ở phía Nam Kinh Giao.
Sư có môn nhân đệ tử là ngài Tuệ Cảm và Tuệ Trách, đích thân được chỉ dạy, thưa hỏi chỗ có kết quy.
Sau Sư ở hai bên
sông an
trú hoằng hóa, mỗi vị
tự dẫn bạn học đồng môn xuất chúng cả trăm
người, nối tiếp Tông
tịch, chẳng trái với đầu mối để lại.

Truyện ngài
Thích Tuệ Hải trụ tại Đạo tràng
Tónh Pháp ở Tây Kinh:

Thích Tuệ Hải, họ Trương, người xứ Ngô Hương thuộc Hà
Đông. Từ lâu chứa
nhóm hun đúc điều nghe, sớm thành tuệ lực. Tuổi tuy
còn nhỏ mà đức hạnh
dường như Lão thành. Do đó cũng tìm học Nho Môn, trải khắp xem cùng
Huyền tứ. Tuy chưa rốt cùng văn cú ấy nhưng
sơ lược đã thành đạt chỉ quy.
Sư tự nói rằng: “Nơi có thể gá tâm dưỡng
chí, chỉ có Phật Pháp?”
Năm mười bốn tuổi,
Sư xuống tóc xuất gia làm đệ tử
Pháp sư
Đàm Diên là Sa-môn Đại
Chiêu huyền thống. Sư lưu tâm nơi các bậc Tông tượng, xem xét
sự hoằng hóa của các bậc thầy. Năm mười tám
tuổi, Sư bèn giảng
Kinh Niết-bàn đến những điểm năm Hạnh, mười
đức, hai tịnh, ba điểm.
Văn từ ý chỉ thấu hiểu, ngôn từ sắc thái dồi dào Thọ
giới cụ túc
xong, Sư bèn nhàm chán huyên náo phiền phức, ẩn vết
nơi núi rừng, chuyên
sùng thiền nghiệp. Sư trụ tại núi Phục Độc thuộc
xứ Hoằng Nông. Gặp lúc
Vua Võ Đế (Võ Văn Ung
5
6
1-
579) thời bắc
Chu ngang tàng tứ ý phá
hủy nhân từ, Sư bèn lánh nạn đến đất Tề rồi
vào đất Trần. Giới
phẩm vẫn không khuyết thiếu, y pháp không buông
xả. Lại tham cứu nghe
giảng Nhiếp Luận, nghiên cứu cùng tận chỉ thú.
Đến lúc nhà Tùy chế định
Thiên hạ, Sư mới đến
Kinh Ấp. Chị ruột của Vua Văn Đế
(Dương Khiêm) là Công chúa Thành An Trường là người có
sự xét
soi hiểu biết đến người, kính trọng Đức lớn của
Sư mà vì xây dựng già-lam,
Sư bèn nhận thọ và trụ ở đó, nay tức là chùa
Tónh Pháp. Sư theo thời
khoá chuyên giảng bốn bộ, Tam học đều mở
mang. Môn nhân, đệ tử
đông đúc đến nay vẫn lưu truyền tốt đẹp. Sau đó,
Sư lại ưa thích mến trọng Định hạnh, chẳng ưa giảng nói, im lặng tự tu, chỉ lấy Đạo là mục đích, không ỷ cậy tiếng tăm lớn lao, không vọng nói
phù sức. Trức tâm là
Đạo tràng chính ở nơi Sư.

Từ trong khoảng niên hiệu Nhân thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy về trước, Vua Văn Đế thường ban ẩn thư phân bố Xá-lợi và thường cảm ứng
điềm lành đặc biệt. Và
cũng thường có mhững sự tốt đẹp đó, nên trong
cảm ứng truyện có chép:
“Ban đầu ngài xây dựng tháp tại chùa Hằng
Nhạc ở Định Châu, phía
trái của nền tháp có chỗ trong sạch gọi tên là
Long Uyên, nước ở đó
chẳng chảy, sâu lắng bờ cao. Đến lúc sắp đặt tháp thì nước liền gợn
sóng tuôn vọt tràn khắp cả đất liền
sông ngòi.
Những người lớn tuổi
tương truyền rằng: Nước ở đó khô cạn hay tuôn chảy
bất thường. Chỉ có việc
lành cùng gieo, hẳn liền thấm chảy tuôn tràn.”
Sư có những sự cảm
ứng đại loại như thế.

Sau, Sư lại
rước Xá-lợi đến chùa Thập Thiện ở Hùng Châu.
Có người chân bị cà
kheo thành cố tật đã mấy mươi năm, nghe Xá-lợi ban đầu mới rước đến, bèn đến lễ
sám với tâm rất mực
thành khẩn, bỗng nhiên được bình phục trở lại, nhẹ nhàng mạnh khoẻ mà trở về.
Lâu sau, gặp lúc nắng hạn bụi bay khắp trời, lại chiêu cảm có đầm nước
ngọt, đất như dầu bôi
thoa. Mặt trời sáng tỏ trong lành giữa hư khoảng,
sống lại đến mấy muôn người.
Đến ngày hai mươi bảy tháng giêng niên hiệu Đại
Nghiệp thứ hai
(6
0
6) đời Tùy, Sư thị tịch tại chùa, thọ năm mươi bảy tuổi. Ban đầu, lúc bệnh trở nặng,
Sư bảo các môn nhân Đệ tử rằng: “Tôi nghe trên đòn dong dưới mái nhà, lượn hẹp của
người sống, trong quan ngoài quách
là vòng ràng buộc của
thế giới. Đã khổ luî hình hài bởi gông cùm, cũng ngại mối lo lớn cho người đời. Đậu nên nhận lấy lễ nghóa ở
huyên trần,

bói chọn đất
nhà chôn cất phiền phức. Nên đưa vào rừng an táng, nên noi theo người trước bố thí cho các loài hữu tình!” Đệ tử tôn kính khuôn phép đức hạnh của
Sư bèn vâng theo mà thâu nhặt
Di cốt, xây dựng tháp thờ tại đỉnh núi
Chung Nam, tức ngọn núi phía trước chùa
Chí tướng, khắc đá xây
dựng bia minh nơi chỗ tháp để cúng dường tưởng nhờ.

Từ lúc Sư
đến xây dựng chùa, mục đích là chuyên việc hộ trì,
ân cần nhiếp hóa tăng
luân, mời đón tân khách. Những lúc gặp năm
xấu, Sư liền cứu giúp
đến nổi tiếng vang chấn động khắp cả Kinh Ấp v.v…

Truyện ngài Thích Biện Nghóa trụ tại Đạo tràng Nhật
Nghiêm ở Tây Kinh:

Thích Biện Nghóa, họ Mã, người ở xứ Thanh Hà thuộc Bối
Châu. Sư xuất gia từ
thuở thiếu thời, trầm tónh, ít can dự việc đời, chỉ có
tâm nồng hậu, cùng người giao kết lâu dài mà thường dốc lòng tôn kính,
mở lời không hề bừng
bừng nóng giận, điềm nhiên lường xa.

Ban đầu, Sư
quy hướng nương tựa Luận sư Du, cầu học luận
Tạp Tâm, thông suốt Văn
nghóa. Vừa mới hai mươi tuổi, Sư bèn giảng nói, y cứ vào
Pháp truyền Đạo, vặn hỏi thắc mắc
tung hoành,
Sư tùy theo điều hỏi mà
phân chiết, không hề để
sót đầu mối.
Có sa-môn Đàm
Tán, là bậc tuệ giải
vượt người xưa, danh trọng ở đương thời, nghe Sư
khai giảng luận, liền đến
thưa hỏi. Qua lại hơn mười phen, không còn
tiếp nối sau, Sư bảo: “Lý
nghóa chưa cùng, sao chẳng luận hết?” Ngài Đàm Tán
nói: “Tôi vấn nạn người hỏi chẳng quá mười
câu, mà nay ông
đáp thế chưa hết, còn
biết trình bày sao?” Từ đó, tiếng tăm Sư vang
khắp Lưỡng hà, làm bậc xứng thủ.
Gặp lúc trang
sử nhà Tề đã đến tờ cuối cùng, nhà
Bắc Chu phá bến Đạo, Sư bèn
theo hướng nam đi đến Kiến Nghiệp truyền bá Tiểu luận, thường dời tiếng tăm làm hưng long ở
Trung thổ. Đến lúc
Vua Dương Đế (Dương
Quảng) đời Tùy tìm chọn những bậc
Danh đức, thỉnh Sư trụ chùa Nhật
Nghiêm. Vì Sư nổi tiếng về nghóa học bèn đến Quan phụ, hỏi bàn quyết nghi thường ngày chẳng trống pháp tịch. Các bậc tài giỏi đức hạnh ở chốn kinh đô, như
sa-môn Đàm Cung, Đạo phủ cho
đến Trách Tịnh, v.v… đều
cầm vặn dò hỏi, luận bàn thấu cùng sâu ẩn,
và đều chưa hết nỗi
lòng của Sư. Sau, gặp lúc thời thế tỏ sáng, trong
chùa có lắm bậc cao đạt,
một chỗ có năm tài giảng thường là Pháp Luân,
Sư đều đi quanh khắp,
trông xem rõ ràng chiết trung hoằng lý, mà ẩn
hình tiêu danh, chẳng mắc
lỗi ở trước, hẳn có người ứng cơ rơi lạc đầu mối, đều thong dong từ nhượng, không lý do nào mà thối lui.
Sư không muốn

nêu bày lỗi
trước, nên các bậc Anh hùng kính Sư chăn giúp của
Sư, lan tỏa hương thơm lại rất vượt xưa.
Niên hiệu Nhân thọ thứ hai
(6
0
2) đời Tùy, Tùy Hán Vương Lượng Xa đón rước pháp sư Chí Niệm đến thất
Hoa Kinh. Vương Lượng muốn tự khoe trí thuật
của mình, bèn ở tại chùa Thiền lâm mở lập Pháp tập, làm cho các hàng
Tam Phụ Cao Triết đều nghỉ giảng mà đồng
quy hướng. Sư ở bên
cạnh Pháp Diên ấy, nhận hiểu do đó gây ra bèn
dùng sự vướng mắc của tình cảm, đối đáp mà hỏi.
Trước sau
suốt ba ngày
đều im lặng chẳng đáp.
Pháp sư Chí Niệm ở ngay Pháp tòa bảo rằng:
“Với điều hỏi ấy là đồng nghi. Xin ở dưới tòa lại hỏi xét chí ấy.”
Sư ngầm ẩn dung đức ở đời, ít cùng noi theo. Đến lúc thấy tuệ phát cũng chẳng
nghó mong, khắp cả kinh kỳ
đều lắng thần truyền nghe, sự hiển bày ẩn
hối của Sư đều đại loại như thế.

Vua Dương Đế
(Dương Quảng, đời Tùy) xưa kia khi ở
tại Xuân Cung,
Hiến Hậu qua đời, có thỉnh hơn bốn mươi vị Đại đức ở chùa
Nhật Nghiêm, đều là
những bậc Tông sư ở khắp bốn Biển, đồng một lúc nổi tiếng. Đến lúc
Sư đối đáp nêu bày huyền lý, bít lấp tâm trời.
Sa-môn Đạo nhạc dạy y
theo Câu-xá, đã không thầy thọ học, có hiểu
cũng chẳng theo. Hễ có
điều nghi bàn luận đều mang theo mà nhận lấy
sự quyết trạch. Ngài Đạo
Nhạc thường than rằng: “Tôi mở rộng Đối
Pháp, chỉ có
Sư mở mang được giềng mối!” Nên mọi người đều nghe tốt
lành, thấy xứng với Anh đạt.

Bấy giờ, có hơn ba trăm
Sa-môn như
Trí Cự, Cát Tạng, Tuệ Thừa, v.v… đều là
những bậc rất được vua Dương Đế khâm phục kính
trọng, đồng ở tại chùa
Nhật Nghiêm, thỉnh Sư khai giảng luận Tạp Tâm,
đoái hoài chẳng đua
tranh. Sư bèn đến chỗ ngồi đầu, đã đối cùng tiền
đạt, chẳng việc nương
gá Văn, nêu lên cương lãnh nhỏ nhiệm, nêu hợp với thể tánh
sâu xa. Bàn nói huyền cực, chẳng hay biết thời gian kéo dài.
Sư rất được các bậc
Hiền giả ở đương thời mến trọng như thế.
Đến niên
hiệu Đại Nghiệp thứ hai
(6
0
6) đời Tùy, Sư bị bệnh và thị tịch tại chùa, thọ sáu mươi sáu tuổi, an táng tại phía Nam Kinh Giao, Đông Cung Xá Nhân
Trịnh Đónh dựng Bia tụng.

Ban đầu, vào
niên hiệu Nhân Thọ thứ hai
(6
0
2) đời Tùy, Sư vâng sắc rước xá-lợi đến chùa Bảo Dung ở Bổn Châu. Khi đã đến châu
Trị, bỗng nhiên phát ra
ánh sáng.
Sa-môn Trí Diệu ở trong chùa ấy
trước có chín phần
Xá-lợi, sắp vào nơi đạo tràng, số đó lại thêm được
mười hai phần, lại phát
ra ánh sáng. Tuy theo duyên niệm của mỗi nguời
mà mầu sắc tướng trạng
chẳng đồng. Xanh, hồng, tím, trắng cùng một lúc
mà thấy khác. Hoặc tôn
tượng Phật, hình bóng chư tăng chập
chùng xuất hiện. Trước
sau phát ra ánh sáng hơn mặt trời mấy lần. Đến
đêm sắp nhập tháp, ở trên nền tháp lại có phát ra hơi khí mầu vàng tím
cách đất khoảng bốn
thước. Sau đêm khỏa lấp bằng lại phát ra ánh sáng
rực rỡ, trên suốt tới
trời sao, dưới khắp cùng thành ấp, khắp cả địa
vực đều tôn kính vui mừng đối với điềm lành đó. Đến cuối mùa Xuân niên
hiệu Nhân thọ thứ tư
(6
0
4) đời Tùy, Sư lại vâng sắc đến chùa Lương Tónh ở Độc Sơn thuộc Lô Châu xây dựng ngôi tháp. Ban đầu, ngài cùng
Quan nhân đi xem xét thiết
đặt chỗ đất đi đến núi đó, bỗng nhiên có một
con nai lớn từ núi chạy
xuống, đến đón rước Sư, tíu tít qua lại, không tỏ
vẻ sợ hãi. Ở đó đã
cao thoáng, chỉ có điều là nước ít. Tăng chúng
khó đủ dùng. Vốn có một dòng
suối do
Thiền sư
Tăng sán đốt hương cầu nước, nhân đó mà có.
Sau khi ngài
Tăng Xán thị tịch,
suối bèn khô cạn không có nước chảy đã nhiều năm. Đến lúc
Sư sắp phỏng nghó thiết đặt
chỉ trong thời gian một
đêm mà suối khô trở lại tuôn chảy. Kẻ tăng
người tục thảy đều vui
mừng. Lại đến khi đập phá chùa xây dựng nền
móng, có mấy lần phát
ra ánh sáng rực rỡ, tướng trạng như lửa, như
sấm chớp nhiễu quanh đạo tràng,
soi chiếu khắp
thành quách, quan
Dân cùng trông thấy, cùng khen ngợi ít có.

Truyện ngài
Thích Minh Thuấn trụ tại Đạo tràng Nhật Nghiêm ở
Tây Kinh:

Thích Minh Thuấn, họ Trương, người ở xứ
Thanh Châu. Thuở thiếu thời,
Sư học khắp kinh tịch, riêng nhờ Luận Đại Trí Độ
mà nổi tiếng.
Sư lần lượt tụng văn hơn
sáu
mươi quyển, thông hiểu Đại
Chỉ, nổi tiếng khắp Hải
tân, Tuệ giải liên hoàn, người đời tôn xưng là bậc tài giỏi.
Gặp lúc giáo pháp bị phá diệt,
Sư bèn đi về hướng
Nam đến Kiến nghiệp, dừng ở
bất thường, đi khắp các
Pháp tịch. Sau,
Sư đến
Giang Bắc trụ chùa
An lạc. Bấy giờ, hoằng chương Luận phủ tứ ý
Kinh Vương. Đại thừa Tiểu thừa đều nhân
chuẩn đích.
Hưng thanh vì các bậc
tài giỏi ở đương thời
tham cứu. Bấy giờ, có Sa-môn Biện Thừa là bậc biện kháng ở
Hoài Dương, nghóa kết quy có đầu mối, tìm theo
Sư chỉ
trích Luận Đại Trí Độ,
định chế Tông yếu cương lãnh, vì thế mà mở
mang Đạo Pháp, nhiều năm gá ý, chưa qua trọn đêm mà nằm mộng thấy
Minh quan nêu trách
Phước nghiệp.
Sư đáp rằng:
“Giảng Luận Đại Trí Độ và tụng Bổn văn hơn
sáu
mươi quyển”.
Minh Quan bảo: “Giảng giải luống dối, tụng văn thì thật, tuổi thọ chưa hết, nên thả cho trở về”. Đến lúc
thức giấc,
Sư bèn nghỉ việc giảng luận, chỉ riêng tu nghiệp. Sau
cùng, Sư được
Tấn Vương thỉnh vào
Kinh Liển trụ chùa
Nhật Nghiêm.
Dứt việc truyền Đăng,
sau rõ được bản Tâm.

Niên hiệu Nhân Thọ thứ tư
(6
0
4) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương Khiêm) ban
sắc xây dựng tháp, cử
Sư rước
Xá-lợi đến chùa
Phước Điền ở Kỳ Châu. Chùa
đó cách Châu ba dặm về phía Bắc nằm trên núi Cổ Xuy. Những lúc trời mưa mờ tối làm tăng thêm ảnh hưởng của
tiếng trống sừng, do đó mà đặt tên như vậy. Có rừng trúc dày đặc, hang
hố trùng điệp. Chỉ có một con đường mới có thể thông xe. Chùa ở
trong rừng sâu rất nhàn
thản. Chùa đó do vua Cao Đế (Tiêu Đạo Thành
4
7
9- 4 8
3) thời Nam Tề xây dựng, ba viện liên tiếp. Trên đỉnh cao nhất có một Viện tên là
Thiền Cư, do
Sa-môn Pháp Tấn ở
Triệu Châu xây dựng. Đứng nhìn
xuống mây móc, đến lúc sáng sớm mặt trời ló
dạng, trông thấy mây giảng bủa, phía trên có chùa tiên, thường ngày như
vậy, thật là cảnh đẹp
ít có trên đời! Sư xét thế đường đi ở núi chỉ có nơi ấy mới là xinh đẹp, an trí linh tháp trong
Thứ viện. Đào dưới nền móng
sâu tới ba thước, gặp một con rắn nhỏ mình dài hơn một thước, có năm
mầu. Sư bèn cầu chúc rằng: “Nếu thật là tướng tốt thì hãy dừng trong
hợp hương!”
Con Rắn bèn y theo lời
Sư nói mà bò vào hộp hương, đưa
đi chỗ khác, nó liền
trở lại, dừng nghỉ được ba ngày thì biến mất.
Lại đào sâu thêm một thước, thì có được tảng đá vuông, rộng mỗi bề
khoảng một trượng năm,
hình sắc như gấm, góc cạnh sắc sảo như do người
tạo nên. Sư bèn đặt
Hộp đá lên trên, rồi xây tháp.
Đến niên hiệu Đại
Nghiệp thứ hai
(6
0
6) đời Tùy, Sư thị tịch tại chùa Kinh, thọ sáu mươi tuổi. Sư có môn nhân là sa-môn Tuệ
Tướng, là người có
tiếng tăm, tôn sùng nối tiếp Quyết nghiệp, nổi tiếng
khắp xứ Giang Đô.

Truyện ngài Thích Trí Phạm trụ tại Đạo tràng Thiền Định ở Tây Kinh:

Thích Trí Phạm, họ Phong, người ở xứ Điều thuộc Bột Hải.
Sau, nhân ông nội Sư qua
đời nên đến làng Lương thuộc quận Trác. Sư
cao vợi tốt đẹp, sớm
tỏ ngộ biết chỗ quy tín.
Năm mười hai tuổi,
Sư đến
Quận Hà Gian, gặp
Thiền sư
Linh Giản. Liền xin xuất
gia, sau đó đến Nghiệp Đô thọ học, Sư nương văn các
Bộ Luận Đại
Trí Độ, Kinh Thập Địa v.v… đồng thời thương
mến ý vị mở rộng yếu
Chỉ, ôn tập chân tánh, ảnh hưởng sự tài giỏi vượt
xa. Đồng bạn đều quy
tông. Năm hai mươi ba tuổi, Sư đích thân đảm nhận
việc dẫn dạy của thầy,
sau mang roi trượng đi khắp
Hào hàm, hoằng hóa khắp cả
kinh nhưỡng, liên tiếp trải qua hai năm làm lợi ích
rộng nhiều. Sư nhóm chúng
đến pháp diên như sao giăng đất vua.

Niên hiệu Khai Hoàng thứ mười sáu
(5
9
6) đời Tùy, Thiên Thủy và Phù Phong là hai cảnh đẹp. Mọi người nghe được Đạo nghiệp của Sư, bèn đua nhau đến cầu thỉnh. Vua Văn Đế (Dương Khiêm) bèn
ban sắc
chấp thuận.
Sư ở thuyền xuy hư, nghỉ giúp
Thiên Thuỷ, hoằng
dương Đạo hóa, mọi
người kính tin theo về như gió. Đến cuối niên hiệu
Nhân Thọ
(6
0
5) đời Tùy, Sư trở lại Ngụy Quyết, giảng truyền Chánh Pháp, đồ chúng nương theo đông như mây nhóm.
Sư khai mở tuyển, phân tích văn từ đều truyền nghóa chỉ. Tháng ba năm đó,
Sư vâng
sắc đến xây tháp tại chùa
Bảo Hương ở
Dónh Châu ở phía Đông tháp nước chảy có được tám con rùa có lông, trong ao ở phía Đông nền chùa lại có được tám con, đều có lớn nhỏ tương tự ở thế gian
không khác, chỉ cólông mầu xanh
lục dài độ ba phân,
trên lưng lông mọc bày ngang năm hàng, có ánh
sáng khác lạ, đưa ra
khỏi nước thì chỉ thấy mai vỏ mầu lục, thả vào nước
thì lông mọc rõ ràng
thẳng đứng. Sư bèn viết kại đầy đủ để tấu trình.
Do đó truyền thật khắp
Sở đô, biết tên Đế quyết. Đến niên hiệu Đại nghiệp thứ năm
(6
0
9) đời Tùy. Sư lại vâng chiếu đến trụ chùa Thiền Định, lắng duyên nhiếp tưởng,
không chín
(6
1
3) đời Tùy, Sư thị tịch tại chùa, thọ bảy mươi lăm tuổi. Trước lúc thị tịch Sư căn dặn thí thân. Môn nhân Đệ tử
vâng theo Di Chỉ bèn đưa Nhục thân Sư đến núi Chung
Nam. Sau đó thâu nhặt di cốt còn lại tôn trí vào Tháp.
Phía ngoài có khắc
Minh Văn, đến
nay vẫn còn truyền.

Truyện ngài Thích Tónh Uyên trụ tại Đạo tràng Chí tướng, ở núi Chung Nam:

Thích Tónh Uyên, họ Triệu, người ở xứ
Võ Công thuộc
Kinh Triệu. Gia đình giàu sang,
mũ lọng tương thừa. Nhàm chán sự phù giả ấy,
Sư mong nghe được sự
trong trắng trinh thuần.
Năm mười ba tuổi,
Sư xuất gia. Đạo nghiệp rộng bày, định
tuệ vang xa. Gặp lúc Vua
Võ Đế (Võ Văn Ung
5
6
1-
579) thời Bắc Chu phá diệt Phật pháp nhưng giới đức
Sư vẫn không hủy phạm. Bùi ngùi cho ánh
sáng mặt trời Phật bị đắm chìm,
Sư nghó phải móc mắt liệt bày, liền móc mắt mà
phụng dưỡng, dùng để tiêu biểu ánh
sáng của đèn
Tuệ. Nhưng u tình cảm thông bèn toại quả
tâm nguyện. Đến lúc
Vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1-
605)
đời Tùy trùng hưng chánh pháp, Sư liền vào
hàng xuất
gia, tuệ nghiệp xa khắp, Văn trì chẳng đồng loại, từ các
Bộ Kinh Hoa Nghiêm, Địa
Trì, Niết-bàn, Thập Địa, v.v… Sư đều chỉ
nghe một lần thì không rơi
lạc, qua tai liền giảng nói. Đã giải quyết các
mối nghi ngờ, người
đương thời đều thán phục. Sư đi luôn nhìn thẳng,
động tónh đều an, đứng
thì an thiền duyên vào các Pháp Chỉ Quán, chỉ
mang theo mình một chiếc
bình bát và Y Bá nạp, hành tập từ đầu đến
cuối, thường ngồi ở
chung với núi báo nghiêng bèn ngừng, hiềm nghi có liên quan thì buộc chân chẳng đi. Các nơi chùa Ni và phố chợ ồn ào, từ
trước đến giờ Sư chưa
từng bước đến. Đó thật là tiết tháo nhắc thức cho
hàng hậu côn, cố gắng
lắng trong ở thời mạt Pháp. Thêm nữa, các điều đúng sai, phải quấy
Sư không để lòng. Cúng cấp chư tăng, tự thân
Sư làm khuôn phép trước cho mọi người.

Vì, Pháp Sư
Linh Dụ, đang hoằng hóa tại Đông Hạ, nên Sư
bèn theo mà học hỏi, Sư
ở trong Pháp đường từ tối đến sáng, thân mặc
vải thô, gá cảnh cuối
pháp tòa. Mắt không tìm theo Văn, miệng không
bàn luận nghóa. Các môn
nhân khác cho rằng Sư thuộc hàng sơ cơ, chỉ mở đầu chưa đến tuổi.
Ngài Linh Dụ ngồi nơi pháp tòa qua vài lần
thấy Sư có khí độ khác
thường mà chưa hẳn là tuệ giải, bèn bảo Sư vào
thất để cùng luận bàn danh lý, Thần khí Sư như sấm
sét, đầu mối tư
tưởng bén nhạy, đối
đáp như vang theo tiếng, thân tâm tợ sắt đá. Ngài
Linh Dụ nhân đó nên
ngợi khen tán thưởng, nhận làm học trò của mình,
và chẳng để nghỉ chung
phòng với chúng. Cùng nhau luận Đạo nói
nghóa trọn ngày thâu đêm.
Cả hai tâm tình cùng chóng được u thâm. Sư
cho rằng: “Lý lưu xuất,
không mong lại chảy vào thần phủ, xem rộng Tập lớn, toàn không có gì đáng bắt chước!”
Sư bèn trở lại nơi chỗ ngài
Linh Dụ mà trình bày đầy đủ tánh dục của mình.
Sau đó, Sư sửa
sang tiết tháo
quan nhưỡng, lắng vết ở núi
Chung Nam, lập
chùa chiền,
nhóm họp chúng, phân
thời giảng đạo. Các hàng Tam phụ lệnh đạt đều quy hướng rất đông. Nơi đó tức là chùa
Chí Tướng ngày nay. Sau,
Ngài Linh Dụ vâng sắc thỉnh
vào triều, mới có những lúc rảnh rỗi bèn đến
chùa Sư, mừng vui đắc
ý, nghiêng che mấy lần sửa đổi. Lại nhân sự tín của vua nên dời đường núi. Chùa vốn ở chỗ xa xôi hiểm trở lại gần nơi
hang sông. Cùng mời pháp
chúng chưa ngày nào đi xa. Ngài Linh Dụ
chiêm đoán tại sường
núi phía Tây Nam là nơi phước địa, chẳng những
chúng đến núi nối nhau mà khiến mọi sự cúng cấp
cũng không thiếu. Sư
bèn vâng theo, nay chùa
đông đúc như thế đó. Từ đó đến nay trải qua hơn năm mươi năm, tuy có những năm hung xấu, mà mọi người đến
đến chùa cúng dường
vẫn không dứt. Như chỗ chỉ bày của ngài Linh Dụ đó

cũng là sự
sáng suốt dự kiến.

Sau, vì bị bệnh nên Sư thị tịch tại chùa Chí Tướng, thọ sáu
mươi tám tuổi. Lúc đó
nhằm ngày mồng tám tháng tư niên hiệu Đại nghiệp thứ bảy
(6
1
1) đời Tùy. Ban đầu, Sư thọ trì bình bát bằng gốm, từ lúc nhận thọ mãi đến lúc tịch,
đi ở thường mang theo bên mình không hề lìa bỏ. Trước lúc thị tịch mười ngày, do tẩy rửa nên bình bát rơi vỡ
thành năm mảnh. Sư cầm
lấy trên tay mà than rằng: “Bình bát vốn là
mạng sống của ta, mạng
duyên đã rơi lạc thì năm ấm hẳn tan rã!” Và sau
đó mà Sư liền bị bệnh.
Đó cũng là tướng diệt hiện trước, sau bèn phù
hợp. Đến lúc Sư xả
bác thọ mạng. Tiếng chuông tự nhiên hết kêu, ba
năm sau mới trở lại như
cũ. Đó đều do đức cảm, u hiển hiện bày điềm
ứng, tất cả đều đại loại như thế.

Sư có Đệ tử là
Sa-môn Pháp Lâm, sớm phụng thờ di tích,
sùng kính đầu mối huy hoàng, bèn ngay nơi an táng Di cốt
Sư dựng một ngôi tháp tôn thờ
Xá-lợi Phật, để làm bếnbờ
Linh Đức, dựng lập bia minh
để nói lên ý chí của Sư.

Truyện ngài Thích Đạo Tông trụ tại chùa
Thắng Quang ở Kinh Đô:

Thích Đạo Tông, họ Tôn, người ở xứ
Tức Mặc thuộc
Lai Châu. Thưở thiếu thời,
Sư theo
Pháp sư Đạo
Tráng chùa Đạo Tạng, học
thông các kinh luận. Ngài
Đạo Tráng là bậc minh đạt thức tuệ, nêu cử
khắp sông biển, tiếng
tăm vang khắp Nam Bắc. Sư định lập các nghóa:
bốn thứ A-lại-da, Văn
Huân, Giải Thánh, Phật Quả, v.v… rộng như ở Biệt Truyện.
Sư thọ học các
kinh luận như; Luận Đại
Trí Độ, Kinh Thập Địa, Kinh Địa Trì,
Luận Thành Thật, Tỳ-đàm v.v… Đại thừa, Tiểu thừa
thảy đều thông hiểu.

Về sau,
Sư trụ tại chùa Du Đức ở
trong Châu. Chùa đó do chính
Sư xây dựng, phòng nhà vườn viện đều là
kinh luận. Thanh danh Sư oai hùng vang xa, các hàng tăng tục đều
kính ngưỡng. Đến lúc
Sư giảng Luận Đại Trí Độ thì trời rải các thứ hoa như mưa vòng quanh
giảng đường, bay vào trong cửa phòng, nhưng chẳng rơi tới đất, hồi lâu lại bay đi, cả chúng đều
kinh lạ, ngợi khen điềm lành ít có!
Sư tuy tận mắt thấy từ đầu nhưng không hề lấy làm lạ, vẫn giảng nói như lúc đầu.
Sau chẳng kể lại, mọi người bấy giờ càng kính Phục độ lượng
Sư cao xa. Sau,
Sư lại đến ở chùa
Tuệ Nhật. Các vị tài giỏi đồng nhóm họp, đều cùng
suy tôn.
Sư thường giảng
Luận Thành Thật, mở mang cho hàng hậu học.
Vua Ngụy Trịnh rất tôn
trọng kính ngưỡng, lễ hỏi
rất trọng hậu nhiều. Thượng Thanh, Đông
Hạ lại kính trọng Đức hạnh trong
sạch
của Sư, bèn thỉnh
Sư vào
Tây Kinh, trụ chùa
Thắng Quang. Lại mời vào cung
Hoằng Nghóa,
suốt đêm
Pháp Tập, các hậu phi cùng
trăm Quan đều theo nép nghe.
Sư giảng bày
mới lạ, chấn phát đạo
tâm mọi người ở đương thời. Từ đó, Sư đi khắp nơi, tùy phương giảng giải không đổi thay. Tuy không thành tựu
sự cứu
giúp mà người học đều suy tôn.
Đến niên
hiệu Võ Đức thứ sáu
(6
2
3) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Thắng Quang, thọ sáu mươi mốt tuổi. Tần Phủ ban giáo tặng hai trăm vật, an táng
tại đỉnh núi phía nam chùa Chí Tướng thuộc núi Chung Nam.

Đô:

Truyện ngài Thích Phổ Khoáng trụ tại chùa Từ Môn ở
Kinh Thích Phổ Khoáng, họ Phàn, người ở quận Phù Phong. Năm bảy
tuổi,
Sư xuất gia, nương tựa
Thiền Sư Chỉ Viên thọ Sa-di. Ở núi,
Sư dùng bánh bột lá
Bách suốt năm năm, đọc tụng kinh giáo, ngày
đêm liên tiếp. Đến
lúc tấn đàn thọ giới cụ túc, Sư bèn thực hành hạnh
Đầu- đà, đi khất thực
trong nhân gian, gá nghỉ nơi rừng hoang gò mả hơn hai
mươi năm, bền bỉ nghiêm nghị, cao vợi khác thường.
Nói bàn đối đáp nhanh nhẹn, tự nhiên cao trội.

Sau, Sư vào
xóm làng thâu thập Di Văn, nhân qua các giảng tịch nghe giảng các luận khác, vốn chưa khai giải, mà nghe thì liền
hiến chương, Sư bèn dắt
tâm khúc, bày luận cao tòa, mở lời mời lạ, khó
giải thích, mọi người
đều ngợi khen Sư tài giỏi chẳng theo khuôn rập
trước. Sư từng cùng
vua Võ Đế (Võ Văn Ung
5
6
1-
579) thời Bắc Chu đối luận mở mang
Tam Bảo, phân vạch lý, khai mở thần, có tiếng tăm
ở triều điển. Phật pháp được
hưng thạnh, chưa nhọc nghe hiểu,
Sư bèn đến Phàn xuyên thực hành hạnh Đầu-đà tự tónh lắng, đêm nghỉ nơi
rừng lạnh. Có người
tìm đòi lấy đầu Sư, Sư liền cầm dao sắp tự giết, người xin bèn thôi. Lại theo đòi lấy lỗ tai,
Sư liền chặt mà ban cho.
Trong niên hiệu Kiến Đức
(
5
7
2-
578) thời Bắc Chu, Vua Võ Đế sắp phá
hoại Phật giáo, Đạo giáo, tại
Quang Trung năm chúng tao loạn chẳng an,
Sư nghe thế, bèn tự
thân đi đến nơi sân Vua rộng trình bày chí lý. Vua
Võ Đế không nghe nhận
lời đó, Sư liền lui về mà riêng tu nghiệp. Lúc bấy giờ, chùa tháp đều bị phá hoại,
Sư gieo mạng
chẳng theo. Xa đến thì hết
sức
chẳng thông, gần theo thì tâm khinh nhẹ dễ đổi.
Sư bèn
nhân thế tục, lẳng lặng nghỉ ở trong.
Vua Võ Đế tuy phá diệt Phật giáo và Đạo giáo nhưng ý vẫn còn lưu giữ
Lý thuật, bèn lại thiết lập Thông Đạo

Quán có ba trăm
Học só cùng ở, và lựa chọn những bậc tài giỏi đặc biệt trong Phật giáo và Đạo giáo để
sung vào.
Vì Sư lý nghóa tinh
thông, người đương thời đều cùng đề cử.
Sư bèn nhậm ở Học chánh phán
đoán thời cuối làm các
sinh tiên. Không bao lâu phá hủy Quán, Thính Só
tùy tài năng mà ban
nhậm. Sư sức lực yếu tự thân gắng gỏi, lương khô
hạt gạo không giao, bèn
cậy vào Lục Đăng Dung, lại nhậm làm việc ở Kỳ Sơn, vâng theo lời dạy xưa, chẳng tham tình nhuộm áo, nên dùng giạ
để trang sức, kiêu ngạo
đến chốn Quan, cạo tóc để râu, đầu đội khăn lụa, dây thao ở dưới cằm, dùng làm khuôn
phép thường. Có việc thì
phán đoán, bút tuôn như
nước chảy, chuyên việc liên can, nhiều người ủng hộ.
Sư bèn bảo: “Ta vốn là Đạo nhân, chẳng rảnh để theo giềng mối
thế tục.” Khắp trên
dưới nước Bắc Chu mọi người đều gượng theo nghi
độ đó. Thấy Sư thông
hiểu, đáng làm người xử thế.
Khi nhà
Tùy sắp phục hưng,
Bồ-tát tăng lập, tướng như triều phục chẳng đồng cắt tóc, đặt một trăm hai mươi quan viên, đều bao gồm
theo pháp trước, răng
sừng chẳng nhuộm trần tục. Sư thức đạt tỏ ngộ vang vọng đứng đầu
đương thời, không bao lâu lại phế bỏ. Khi Đại
pháp xướng hiển thì đều
dự vào hàng xuất gia đồng trụ ở chùa Hưng
Thiện. Sư là người quả cảm, có tài hùng mẫn, luôn đứng
trước chúng.
Vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1-
605) đời Tuỳ đem quả chuông của Thông
Đạo Quán ban tặng cho
Huyền Đô Quán. Cả dòng tộc Hoàng Cân cùng dời lại
sắp đến chỗ trước.
Sư dẫn pháp thuộc đến cùng
tranh luận, lập lý đã bình đẳng bèn lại cắt Tai. Các Đạo
Só trông thấy Đạo phong của
Sư bèn tự giải tán, mới đem treo ở
Quốc Tự (chùa nhà nước) tiếng tăm vang khắp trăm dặm.
Tùy Cao Yên Giá, chùa
Thiền Định đông
đúc hưng thạnh. Vua bèn thỉnh
Sư trụ ở đó. Đến cuối niên hiệu Đại
Nghiệp
(6
1
7) đời Tùy, Sư lại lên cương nhậm. Đến lúc nhà Tiền Đường mở vận, Sư vâng phụng chiếu thư, mang chứa phương du, hằng ngày
riêng cùng thấy nhau.
Đến tháng ba niên hiệu Võ Đức thứ ba
(6
2
0) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Từ Môn, thọ bảy mươi ba tuổi. Sư căn dặn xả bỏ
nhục thân nơi rừng núi,
chẳng cần phải xây tháp. Đệ tử Sư nhặt nhạnh di
cốt còn lại, xây tháp thờ tại đỉnh
Long Trì ở
Chung Nam, dựng lập bia
minh để tán dương Đức
hạnh của Sư, đến nay hiện còn.

Truyện ngài
Thích Bảo Cung trụ tại Đại
Trang Nghiêm ở Kinh Đô:

Thích Bảo Cung, họ Thôi, người ở xứ Thanh Châu. Vào khoảng
niên hiệu
Vónh Gia
(
3
0
7-
313) đời
Tây Tấn mới dời đến ở
Kiến Nghiệp. Cha của Sư là
Siêu Đạo làm thứ sử Bổn Châu.

Năm mười một tuổi, Sư đến chỗ Pháp Sư Quỳnh, Pháp sư muốn thử thần thái
của Sư, bèn đem
Kinh Quán Âm mà bảo đọc tụng.
Chỉ một thời trong đêm
đầu, trong giây lát liền độ. Pháp Sư Quỳnh tự bảo nghe
Sư tụng đọc như đã qua thời gian khoảng một tháng, và liền độ
cho Sư xuất gia. Đến lúc
Pháp Sư Quỳnh thị tịch, Sư mộng thấy có hai con rắn từ trong chân thầy bò ra mà bò vào
chân Sưi, bỗng nhiên
Sư thức giấc, tự cảm thấy tâm chí mở rộng thanh nhã, thân tướng nhẹ nhàng
vui vẻ. Liền đến chỗ
pháp sư Triệt trụ ở chùa Khai Thiện, nghe học
Luận Thành thật, nghóa sớ
rất nhỏ nhiệm tướng trạng như đầu con ruồi,
một lần nhận lãnh tám
trang chẳng để sót một chữ. Đại chúng ngang
bằng có năm trăm vị đều
suy tôn Sư ở đầu.

Sau khi thọ giới cụ túc, Sư lại nương theo Thiền sư Tuệ Hiểu
tập học định nghiệp, rõ
sâu các pháp Quán hạnh, có lần được ấn chứng.
Sư lại nghe Giảng Luận
Thành Thật, cho là có sự tỏ ngộ khác, lại cầu
sự tỏ
sáng trở thành có nghi ngại.
Sư bèn đem hỏi các bậc giảng tượng đều không
thông hiểu. Gặp được
Tung Công người nước
Cao Xương khai giảng các Kinh Địa
Trì, Thập Địa, nhân đó Sư theo thọ học, chưa
tròn một năm mà Đại
nghóa đều tỏ sáng. Đối với các mối nghi trước
lại xoá bỏ được một nửa. Sư bèn hành trì y cứ
theo Kinh Địa Trì, riêng
giảng Kinh Pháp Hoa, khống
dẫn Quy Tông, đạt được áo chỉ.
Đầu niên hiệu Chí Đức
(5
8
3) đời Trần, có Thiền sư Tuệ Bố ở Nhiếp Sơn, từ Bắc Nghiệp mới trở lại, muốn khai mở Thiền Phủ, khổ công thỉnh mời, kiến lập Đồ chúng
thanh tịnh.
Sư bèn tiếp ứng tiếng tăm của ngài
Tuệ Bố, tiện đó đảm nhậm, dựng lập cương vị, dẫn
dắt Thiền tông, nên được đạo phong cả chùa
Thê Hà chẳng rơi lạc,
mãi đến nay vẫn tán
dương ngợi khen không ngớt. Sư lại theo ngài Tuệ
Bố nghe giảng, thâu thập
Tam Luận, khéo hợp
huyền ngôn, đối với
các điều nghi trước
thảy đều tiêu tan. Đến lúc ngài Tuệ Bố thị tịch, tất
cả đồ chúng đều giao
phó cho Sư, Sư đã kế thừa di chúc bèn dẫn dắt
như mới đầu. Đức hạnh
Sư vốn tôn nghiêm, mọi người trông thấy đều
kính sợ, sửa sang việc
tăng, công đức hộ trì.
Đến cuối
niên hiệu Nhân thọ
(6
0
5) đời Tùy, Hiến Hậu qua đời. Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) xây dựng chùa Phật, rất cần có
người trông coi. Mọi
người đều theo tiếng thật, dâng trạng văn tấu trình.
Vua bèn ban
sắc thỉnh
Sư vào làm chủ đạo tràng
Thiền Định. Sư làm
Cương chánh Tăng Cang trong
sáng chỉnh túc nổi tiếng. Đến đời Tùy,
Sư thường làm
chức vụ đó. Tề Vương Giản ở đời Tùy kính phụng Đạo
đức của Sư bènh đảnh
lễ thỉnh cầu làm thầy. Sau khi đã thọ giới, liền
dâng cúng năm trăm bộ
Pháp Y, nhưng Sư không nhận lấy một bộ, mà
cúng dường ban rải khắp cùng.
Đến đầu
thời Tiền Đường
(6
1
8), Sư hướng tâm đến chốn suối đá, bèn trụ tại chùa Ngộ Chân ở Lam Điền, lánh từ quan vị, gá nghỉ
nơi rừng núi, sắp xếp
việc chung cùng, việc ngự chúng nhiếp trì, tiếng tăm ngời
sáng đến tận kinh đô. Niên hiệu Võ Đức thứ hai
(6
1
9) thời Tiền Đường, Vua Cao Tổ (Lý Uyên) ban sắc thỉnh Sư trở lại y như cũ để coi sóc, và bèn đổi tên chùa Thiền Định thành chùa Đại
Trang Nghiêm. Đến lúc đề cử
mười Đức để thống nhiếp Tăng Ni, Chư Tăng khắp kinh liễn đều khiếp
sợ
sự oai nghiêm của
Sư nên chẳng dám nói gì.
Vua Cao Tổ nghe thế bèn bảo rằng:
“Thiền sư
Bảo Cung chí hạnh trong
sạch đáng làm
cương thống, riêng Trẫm nêu cử Ngài.” Đã làm ngôi vị đó mà khắp cả chư tăng không ai dám cùng đối mặt,
Sư bèn ở bên hữu
của Đại đức, chuyên gánh vác việc phán đoán, với tâm bình đẳng khiến
cho chúng không oán.
Đến ngày mười chín tháng mười hai niên hiệu Võ Đức thứ tư
(6
2
1) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Đại Trang Nghiêm, thọ tám mươi tuổi. Ban đầu, từ thưở nhỏ
Sư xuất gia nhập Đạo, chí lực vẫn
luôn thường, chẳng vì lợi mà
nghiêng ngả, chẳng vì oai mà lay động, tinh thuần
nghiêm nghị, rất có mưu lớn.
Sư từng đi qua đường núi, Hổ nép mình ở
trước đường, theo bên cạnh thẳng qua, không đoái hoài đến.
Trong khoảng niên hiệu Đại
Nghiệp
(
6
0
5-
617) đời Tùy, có bọn kiêu cảm khởi
nghịch, trong tăng chúng có người
cạnh tranh, nói
cùng đồng mưu.
Khi đó, Sư đang ở trong giảng đường lên Pháp tòa dựng lập nghóa, binh lính ập đến vây quanh chật cả
sân thềm. Cả chúng đều
kinh sợ định giải tán khỏi chỗ ngồi.
Sư bảo rằng:
“Tự xét không việc gì,
hãy đợi luận bàn
xong sẽ tự rõ đó.”
Sư vẫn thong
dong bàn nói,
sắc mặt không đổi khác.
Những điều như thế thật có rất nhiều, ở đây lược
nêu một vài điều.
Do đạo phong đó mà các vua của ba triều đại Trần,
Tùy, Đường đều
kính trọng Sư.
Sau Sư thị tịch, được an táng tại
phía Tây Nam của Kinh Giao.
Văn bia do Bí thư giám Tiêu Đức
Ngôn thời tiền Đường soạn.

Truyện ngài Thích Pháp Khản trụ tại chùa Đại Hưng Thiện ở kinh đô:

Thích Pháp Khản, họ Trịnh, người ở xứ Vinh Dương. Xuất gia từ thưở nhỏ,
chí lực vững bền tỏ sáng, hiểu lý Phương Quảng, thường
lưu tâm phủ. Nghe ở Linh
nham thuộc Thái Sơn hành Đồ thanh túc, điềm lành
thường bày, xa nêu Vinh đàm nên năm chưa đến hai mươi tuổi,
Sư bèn đến theo đó. Gặp được chúng ở đó tâm
Sư tự mừng vui vận tốt.
Sau khi thọ giới cụ túc,
Sư cố gắng mở mang khuôn phép, dự ở thanh huấn,
chuyên cơ bước lên. Sau Sư lại đi khắp các trường
giảng để trông
xem các tông, hễ nghe được
gì liền ghi chép, thường có thấu đạt trước.

Có Pháp Sư Tónh Uyên là bậc truyền bá đạo pháp khắp cùng
ở đương thời. Các vị tài giỏi thảy đều
suy tôn, nương tựa.
Ngài Tónh Uyên thông hiểu Kinh Thập
Địa, rất thấu suốt Kinh Địa Trì. Sư bèn đến
theo đó, nghe giải thích,
đều hiểu khắp chánh lý, vâng tu theo Chương
Thái. Gặp lúc nhà Tề không tiếp nối được ngôi vị.
Nhà Bắc Chu phá
hủy Đạo pháp, Sư bèn đi
về hướng nam đi đến Giang Âm, nương gá ở Kiến Nghiệp, nghe học thâu thập mới lạ,
soi xét giữ vững thần tâm, nhiếp nghó duyên cầu, phỏng các cây Tất.
Sau khi nhà
Trần bình trị,
Sư trở lại phương Bắc trụ tại chùa An Lạc ở
Giang Đô. Có Cư só
Tào Tỳ thông hiểu Nhiếp Luận,
tiếp thừa từ ngài Chân Đế. Sư bèn dốc cả ba nghiệp quy theo
Văn Nghóa thỉnh quyết, tự mở bày
thắng tướng, lấp
những điều đã nghe. Tào
Tỳ tự nghe thế, sợ có lỗi sai sót. Sư thường từ nghóa ẩn phát minh phô bày đã xứng thỏa đáng.
Tào Tỳ đều chắp
tay ngợi khen.

Vua Dương Đế
(Dương Quảng) Tấn phiền đời Tùy, xưa trấn
tại Dương Việt, tìm mời các bậc Danh khí đến trụ ở chùa
Nhật Nghiêm. Vì Sư đạo hạnh
thấm khắp giang nhục, sắp muốn anh hoa Kinh Bộ mới thỉnh mời làm cho
hưng thạnh. Khi đã đến
Bổn tự, rất nồng hậu
cúng dường kính lễ,
thạnh nghiệp trùm khắp, gá tâm nơi Chỉ Quán. Bấy giờ, lại khai đạo giảng nói
Duy thức, hưởng vị Đức
lễ sám. Tốt lành
càng biếng học, Sư chóng
xoay chuyển tâm người.

Niên hiệu Nhân thọ thứ hai
(6
0
2) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương Khiêm) cảm được
điềm lành, bèn thỉnh các bậc Danh tăng, dùng
thêm Tượng hóa, ban sắc
cử Sư đến Tuyên Châu an trí xá-lợi. Sư bèn
vâng sắc đến đó, thống
nhiếp đầu mối phong cách nước nhà, đào luyện dẫn dắt kẻ tăng người tục. Mọi người
sửa đổi nhờ năng lực hoằng hóa,
quay về chánh pháp số
lượng rất đông. Ban đầu, vào tháng giêng, ngày
Vua ban sắc thì tại chỗ đất của
Quan Thương trong thành ở
Tuyên Châu ban đêm phát ra ánh sáng
các mầu sắc hồng đỏ đều tỏa phát, sáng rực
cao tới năm trượng,
rộng khoảng một trượng. Quân nhân, Quân phòng
hơn ngàn người đồng
một lúc chạy đến, cho là lửa cháy, nhưng đến Thương
sở thì thật là
ánh sáng. Có người già lớn tuổi
truyền rằng:
“Thương đây vốn là chùa cũ
Vónh An”. Hôm sau, chùa Vónh An ngày nay phỏng nơi thiết đặt tháp lại phát ra ánh
sáng như trước
không khác. Đại
chúng đều không hiểu
việc ấy. Đến tháng ba, Sư đến Tuyên Châu, tạm
dừng ở Công Quán. Xét
đến chỗ thích hợp đặt để tất cả đều ẩm thấp, trên
cả một châu không nơi
nào hơn Vónh An. Đã dự tỏa phát ra ánh sáng
đợi nhân xây dựng
tháp. Sư lại bảo đào chỗ phát ra ánh sáng của
Thương, quả nhiên có được một hộp đá, giống như hình dạng
Cỗ Quan tài, chẳng cần phải
sửa tạo, nhân đó mà tôn
trí Xá-lợi. Lại chiêu cảm rải mưa
cam lộ ngưng đọng trên
cành cây, có mùi thơm ngọt khác lạ ở đời. Lại
cảm một nhánh cỏ chi mầu
tím mọc trên vách tường của nhà tôn trí
Xá-lợi, có chín cành cuộn khúc ánh
sáng
sắc mầu khác lạ.
Sư bèn bảo
dâng Biểu Văn tấu trình.
Đến lúc xây dựng tháp báu ở
Lê Châu. Vua Văn Đế lại ban
sắc
cử Sư đến. Lúc mới
đến Sư dừng ở tại quán, nghe có tiếng nhạc trời
vang vọng giữa hư không,
tụ hội rất nhiều inh ỏi cả tai. Kẻ Tăng người
tục đều vui mừng. Lại
cảm có mùi thơm lạ xông khắp ngào ngạt. Đào
đất sâu độ bốn thước,
có được viên ngói xưa, với lời minh đề rằng:
“Ngàn thu muôn năm an vui
chưa ương!” Sư vâng phụng Phước, chóng
hoằng dương
Đạo nghiệp,
sớm phát điềm lành, đó là
thần thông, đâu chỉ
có việc người. Sau khi
trở về Kinh ấp, ngài giảng trao tương tục.

Đến lúc nhà
(Tiền) Đường mở vận lên ngôi
(6
1
8) thì còn có tâm hộ pháp. Thiết đặt mười vị Đại đức để làm thanh tịnh triều Ký. Bấy giờ, nhóm họp tăng chúng, nêu danh theo thứ lớp, Sư nghi chỉ
nghiêm túc, trội vượt
chẳng nghó bàn. Đức hạnh đã xứng đáng cho Chúng
Tăng trọng vọng, Sư bèn
vì đảm nhậm đó. Sư chăm chăm khéo dẫn dụ,
mở mang khai ngộ rất
nhiều. Về sau, Sư lại dời đến trụ chùa Hưng
Thiện, luôn giảng đạo không đổi thay. Đến niên hiệu Võ Đức thứ
sáu
(6
2
3) thời Tiền Đường, vào tháng mười một, Sư thị tịch tại Chùa, thọ bảy mươi ba tuổi. An táng
trong hang trống Mã Đầu ở Đông Giao.

Sư chuyên học
Nhiếp Luận, theo chân nương gần, bày vạch ý chỉ sâu mầu,
sáng rỡ điều nêu đến, giải nghóa
thích Danh,
sự thấy biết
xứng thật trong suốt. Mọi
người đến nghe thảy đều vui mừng chỉ huống
ấy. Có Pháp Sư Đạo Phủ
là bậc tài giỏi dónh ngộ nêu đầu, khắp kinh thành đều quý trọng. Vốn ở chùa
Tổng Trì, là bậc tông
sư
Dị giải, dùng thông cả
Nhiếp Luận, nhưng đến nơi Pháp tịch
của Sư, qua vài lần gõ
khấu trùng quan, bèn buộc
tâm đảnh lễ, thừa hưởng âm huấn. Từ đó, xả bỏ bổn tập bèn quy hướng
Chân Đế. Vả lại, hình tướng
Sư sáng
suốt oai

vệ, rõ ràng
trang nghiêm hùng vó, chiết quanh cúi ngưỡng đều phù hợp với
Thánh xưa. Do đó, trong triều đại nhà Tùy, Đức lớn hạnh nghiệp
có khác. Còn như dung mạo
vận phục của Sư rất dễ nhìn, nên dẫn
mạng thỉnh mời, thảy đều lấy
Sư làm người nói đầu. Oai nghi của
Sư được
lựa chọn đại loại như
thế. Lại nữa, thưở thiếu thời, Sư uống tử thạch,
nên lúc về già bị bệnh
khổ. Thầy thuốc xem bịnh bảo rằng: “Cần phải ăn thịt heo để kiềm chế thế mạnh của thuốc!”
Nhưng Sư mặc tình bệnh tật chỉ nhận lấy cái chết.
Sư kính thành tôn trọng mọi vật lại như thế
ấy. Ban đầu, Sư lập Danh,
lập người an phẩm. Sau đến nội Đạo tràng
Tuệ Nhật gặp sa-môn Trí
Khiên bảo rằng: “Khản là chữ, miệng người
làm tin, lại theo chữ
xuyên, lời tin đích thực.” Nhân đó bèn theo.

Đô:

Truyện ngài Thích Cát Tạng trụ tại chùa Diên Hưng ở
Kinh Thích Cát Tạng, họ An, vốn người
nước An-tức. Đời ông nội
Sư vì

lánh Thù địch nên dời đến ở
Nam Hải, nhân đó bèn dựng nhà ở giữa
xứ Giao Quảng. Sau lại
dời đến ở Kim Lăng mới sinh ra Sư. Lúc còn hài nhi, cha của
Sư dẫn đến ra mắt
Pháp sư Chân Đế và xin đặt cho tên
gọi. Ngài Chân Đế hỏi
về hoài bão, bèn đặt tên là Cát Tạng. Nhân đó
bèn gọi tên Sư là vậy.
Gia đình ngài vốn trải qua nhiều đời kính thờ Phật pháp không tôn thờ đạo khác.
Về sau, cha của
Sư cũng xuất gia tên là Đạo Lượng,
siêng năng tự vươn
lên, khổ tiết ít ai bằng, chỉ đi khất thực và nghe pháp
lấy làm việc chính.
Thường ngày mang bình bát đi khất thực, sắp trở về đi chân không vào Tháp, hiến dâng khắp các
Tôn tượng Phật,
sau đó
phân thí, rồi mới ăn.
Cho đến khạc nhổ, tiện lợi đều trước đưa tay hứng lấy ban thí cho chúng
sinh ứng thực,
sau mới vất bỏ đi xa. Với hạnh dốc
lòng cẩn trọng ban đầu
như thế, giữ không để mất. Ngài Đạo Lượng thường dẫn
Sư đến chỗ
Pháp Sư Đạo Lãng ở chùa
Hưng Hoàng giảng Pháp.
Sư nghe nhận tỏ ngộ như Thiên Chân.

Năm bảy tuổi, Sư đến chỗ Pháp sư Đạo Lãng xin xuất gia,
tham cứu vượt đến
huyền du. Ngày một vượt đến chỗ sâu mầu. Những
điều Sư thưa hỏi khéo đạt chỉ quy, luận nạn bày riêng cao hơn người
thường. Văn từ tuôn nhã dồi dào, mở rộng nhiều kỳ đặc. Đến năm
mười chín tuổi,
Sư ở trước chúng đáp thuật, biện luận bén nhạy, thù tiếp khéo
léo, thong thả tốt lành.
Tiếng tăm vang khắp kinh ấp. Sáng ngời trong học chúng.
Sau khi thọ giới cụ túc, tiếng tăm
Sư càng vang vọng lên cao. Trần
Quế Dương Vương kính trọng phong thái
của Sư, nghóa chỉ hòa

nhã, chuộng
vị vâng phụng. Đến lúc nhà Tùy chế định Bách
Việt, ngài đến
Tần Vọng, dừng ở
Bạc gia Tường, như thường
diễn giảng.
Khắp Võ Huyện người đông như chợ. Hỏi đạo có hơn ngàn vị.
Chí Sư luôn ở
việc truyền đăng, bánh
xe chánh pháp vẫn thường xoay.
Cuối niên hiệu
Khai Hoàng
(6
0
1) đời Tùy, khi đó Dương Đế (Dương quảng) đang ở
tại Tấn Phiền, thiết lập bốn đạo tràng, do
Quốc ty cung cấp. Khắp hai
Bộ Thích Lý mỗi nơi đều
sưu tầm mời thỉnh.
Cho rằng Sư là bậc danh giải nổi tiếng, bèn mời vào chùa
Tuệ Nhật, kính lễ thờ phụng, ưu thưởng khác
người thường. Dương Đế ở tại
Kinh đô lại lập chùa Nhật
Nghiêm, riêng bảo thỉnh Sư sang đó ở, muốn cho
đạo pháp phát triển
khắp Trung nguyên, hạnh cao lan tỏa tận Đế
nhưỡng. Ban đầu, Sư đã
đến kinhđô. Kẻ tăng người tục đua nhau tìm đến.
Nhìn thấy tướng
Sư ài thì cao ráo khác mọi người.
Nghe tiếng
Sư nói bàn dường chuông trống vang động. Ngài bèn vân du khắp các trường
giảng nổi tiếng, rộng chỉ
bày ngôn tích, mọi người đều ngậm miệng nín lặng,
ít ai có thể đối đáp đầy đủ. Nhưng người ở
tại Kinh đô khâm kính mến chuộng khéo trọng
Kinh Pháp Hoa.
Sư mới nhân lợi thế đó, bèn khai giảng phân vạch, có
Thiền sư Đàm Hiến là người nổi tiếng của
chốn thiền môn, dựng nghiệp
sáng ngời, Tăng tục đều bày vết tịch, cung kính thỉnh
Sư phu diễn. Bảy chúng nghe đạo phong của
Sư mà tìm đến
cả muôn người, đầy
chật cả giảng đường, khắp cùng ngoài bốn phía.
Mới bày nhiều chỗ khác nhưng vẫn còn thiếu. Các nhà giàu
sang đều dốc cả vàng bạc của cải, các hàng đạo bạn thanh tín thảy đều kính
mến Đạo phong tốt đẹp
ấy. Sư dùng giáo pháp chuyển hóa chẳng cùng, tài thí chất đầy, tùy phương ban trải dựng lập các
ruộng phước, dùng
đã có thừa, bèn sung
vào mười vô tận. Sư bèn giao phó cho Thiền sư
Đàm Hiến dùng để gieo
trồng hai thứ ruộng Bi và kính.

Mãi đến niên hiệu Nhân thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy, tại Khúc Trì có một pho tượng lớn cao đến
trăm thước,
sửa chữa từ lâu mà thân
còn chưa hoàn thành. Sư
bèn đến ở đó, phát thệ nguyện đảm nhận tạo
lập, trích xả sáu vật,
đều gá bốn duyên, chỉ khoảng thời gian mười ngày
thí vật nối nhau, liền
được trang nghiêm cao vợi ngời sáng. Nên phước lực của
Sư làm cảm động đến tâm
chúng sinh. Phàm mọi việc
Sư tạo
dựng, không gì chẳng
thành tựu. Tề Vương Giản ở đời Tùy sớm kính
phụng đạo đức, một khi trông thấy
Sư mà chưa biết Thần phủ
của Sư.
Bèn đích thân đến để và thỉnh mời
Luận Só. Các bậc tài giỏi ở kinh liễn trước
sau cùng theo hơn
sáu mươi vị, đều đã vùi lấp, bẻ gãy tiền phong khiến tên tuổi tự vang xa, thảy cùng nhóm họp lại.
Sư làm
Luận chủ. Bảo Chương trình bày
rằng: “Với tâm có khiếp sợ, lên ngồi tòa
không, dùng miệng nói vụng về, thích nói lời giải thích…” mấy trăm câu như thế.
Vương Giản nhìn lại học
só Phó Đức
Sung mà bảo rằng: “Chưa hề gần ngự
quan bén nhạy, chỉ như vừa rồi nói,
sợ ít có ai truy tìm được vết tích ấy!”
Phó Đức Sung nói rằng:
“Mở lời thành luận, mới nghiệm thật ở ngày
nay!” Vương Giản cùng
các bạn đồng quan thảy đều ngợi khen.

Bấy giờ, có Sa-môn Tăng Xán là người có tự hiệu là “Tm
Quốc Luận Sư” hùng biện
nghiêng sông, lời nói bén nhọn, là người đầu
tiên nêu câu hỏi, qua
lại có hơn bốn mươi phen, Sư đối đáp tài tình, khơi
rót tràn đầy. Gần ngay lúc ấy thể mạo từ thái bày phát. Khắp pháp tòa
mọi người đều thay đổi
tình thế, thẹn thùng đỏ mặt mà lui. Khi đó, tiếng tốt của
Sư càng
sáng ngời kể từ trước đến nay.
Vương Giản cho là
chưa được hết lời,
bèn thỉnh mời thêm hai ngày tham cứu lấy nghóa khoa, lại bảo dựng lập nghóa đối đáp, đều không ai
chống kháng.
Vương giản
cúi đầu lễ tạ trọn quy
hướng sư, và dâng tặng Sư phất trần cát tường cùng các y vật.

Về sau, khoảng
đầu niên hiệu Đại Nghiệp
(6
0
5) đời Tùy, Sư viết hai ngàn bộ Kinh Pháp Hoa. Đến cuối đời Tùy(…- 6
1
8) Sư tu tạo hai mươi lăm tôn tượng, tôn trí trong phòng viện, còn mình ở nhà xấu.
Sớm tối kính thành lễ sám. Lại thiết đặt tôn tượng Bồ-tát Phổ Hiền, lập
bày như trước, đích thân
Sư tọa Thiền, quán lý
Thật Tướng. Trấn giữ
qua nhiều năm không thay
đổi. Đến khi nhà Tiền Đường mở vận nghóa cử, ban đầu mới đến
Kinh đô. Võ Hoàng (Vua
Cao Tổ-Lý Uyên?) đích
thân vời Thích Tông, bái
yết kiền thành cảm hóa ở môn hạ. Mọi người
đều cho rằng cơ ngộ của
Sư rất có tiếng tăm, Sư bèn từ chối mà đáp rằng: “Chỉ có bốn
Dân đồ thán, phải nhân thời cơ cứu vớt đắm chìm.”
Kẻ tăng ngưới tục đều rất kính ngưỡng ân trạch của trời cao.
Võ Hoàng vui mừng thăm hỏi hết lòng, chẳng hay biết trời đã xế, nói hồi lâu,
riêng ban sắc ưu ái ngợi
khen. Lại đặt lễ khác thường.
Đầu niên hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời Tiền Đường, Chư tăng quá đông nhiều, thiết đặt mười Đại đức làm giềng mối Pháp vụ, thuận theo bàn nghị ban đầu,
Sư ở ngôi vị thứ nhất. Cả hai chùa
Thật Tế và Định
Thủy khâm trọng kính ngưỡng Đạo phong của
Sư liền thỉnh đến ở.
Sư bèn nhận lời cả hai nơi thỉnh nguyện và đến ở cả hai chùa.
Có Tề Vương Nguyên Cát từ lâu
đã hứng nhận Phong Du, thân thừa khuôn phép của thầy, lại thỉnh
Sư đến trụ chùa
Diên Hưng. Sư tùy ý muốn của
chúng sinh mà đến, chẳng
trệ ngại bước đi.
Đến lúc
tuổi già, khí lực dần suy, thường thêm các thứ bệnh khổ.

Vua Cao Tổ (Lý Uyên) ban
sắc tặng thuốc tốt,
Trung sứ thường
đến thăm. Sư tự xét
thế thực đã cùng cực khó lành, như sương móc treo đầu cành chẳng lâu dài, mới dâng
Biểu Văn lên vua
Cao Tổ rằng: “Cát Tạng tôi tuổi cao
lắm bệnh, đức mỏng người suy, mong nhờ Thần
tán, mà được bệnh
lành. Chỉ ví Phong khí tăng thêm bạo dữ, mạng sống
chỉ ở trong sớm chiều,
buồn luyến vô cùng nên dâng biểu văn kính xin từ tạ, cúi xin Bệ hạ
sống đời dài lâu, tiếp nối nước nhà, ban trải đức từ
cứu giúp bốn sinh, hưng
long Tam Bảo!” Đối với Trữ Hậu, các Vương,
Sư có gởi khải văn từ
tạ, dặn dò vì Đại pháp.
Vào một
buổi sáng,
Sư đòi lấy nước ấm để tắm gội, thay mặc y pháp
mới sạch, vị thị giả
xông hương,
Sư bảo xưng niệm danh hiệu
Phật. Sư ngồi kiết già nghiễm nhiên tư duy như có
sắc thái mừng vui,
sắp
đến giờ thọ trai, Sư an
nhiên thị tịch, thọ bảy mươi lăm tuổi. Lúc đó
nhằm tháng năm niên hiệu
Võ Đức thứ sáu
(6
2
3) thời Tiền Đường. Trước lúc thị tịch, Sư bảo để lộ bày nhục thể, mà sắc da càng trắng đẹp. Vua
Cao Tổ có ban sắc an ủi,
cấp tặng mọi vật bảo đến Nam Sơn tìm khám đá để tôn trí. Từ Đông
Cung Thái tử trở xuống các hàng
Vương Công v.v… đều gởi thư an ủi,
thăm hỏi, cấp tặng tiền lụa. Nay Thượng sư làm
Tần Vương riêng được
tôn sùng kính lễ, mới an ủi chung rằng: “Các
hành vô thương, pháp
sư
Cát Tạng, Đạo giúp ba thừa, Danh cao mười
địa, chỉ ôm hoài bão mở
mang Bát-nhã. Vườn Biện bao gồm nơi giải thoát, mới đáng dựng Đức
Tịnh Độ, mở mang
rừng Thiền. Đâu ý lắng bày ánh
sáng sớm, gió nghiệp bay vụt khỏi đời, giã từ hẳn vườn Nại, vội bít đóng cửa thông, kiêm vì tình
thống thiết, nối lời hiện còn
Di Chỉ, lưu lại vết tích, người
đã ra đi, càng thêm thương nhớ mến tiếc”. Bèn
đón rước nhục thể
thân Sư đến chùa Chí Tướng ở Nam Sơn. Bấy giờ
đang lúc trời nắng nóng,
ngồi trên giường dây mà thi thể Sư không thối
rã, vẫn kiết già chẳng
tán. Đệ tử Sư là Sa-môn Tuệ Viễn dựng tạc
phong thanh, thâu nhặt di
cốt còn lại, đục đá mà an trí tại Bắc nham, dựng
bia khen ngợi Đức hạnh.

Ban đầu, lúc
Sư còn là
Sa-di mà tiếng tốt đã vang.
Sau khi
thọ giới cụ túc, vinh
hạnh càng xa. Sư dung mạo tợ phạm tăng tây vực mà lời tiếng thật người Đông Hoa, ngậm tước châu ngọc, biến thái trội
vượt trời. Xét đoán
lưư loát hầu như chẳng chất chứa học vấn. Đối ngộ
với Đế Vương, thần lý tăng thêm hằng tập.
Giải quyết vướng mắc,
thính chúng nghe mà quên cả thời gian lâu mệt.
Nhưng Sư ưa quen phong lưu, chẳng màng bó buộc, nên các hàng thức giả trinh tố hoặc có
sự dèm pha. Lại thêm dù thông đạt
Luận Tông nhưng rất có tâm giản lược, nên
Đức ngự trị chúng chẳng phải
sở trường
của Sư. Khi xưa giữa những lúc hưng phế của thời nhà Trần, nhà Tùy, khắp chốn giang âm rối loạn.
Kẻ tăng người tục kéo
đến, mọi người đều bỏ thành ấp dẫn nhau đến
các chùa, chỉ là Văn
sớ, Sư đều thâu nhận nhóm họp đặt trong nhà ba gian, đến
sau lúc Bình định mới rửa
sơ đi.
Nên sở trường chú trọng
sự học chẳng ai
qua Sư.
Sư chú dẫn rộng rãi đều do đó.
Sư giảng
Tam Luận hơn một trăm biến,
giảng Kinh Pháp Hoa hơn ba trăm biến. Các
Kinh Đại Phẩm, luận Đại
Trí Độ, Kinh Hoa Nghiêm,
Kinh Duy-ma, v.v…
mỗi bộ vài mươi biến,
đều soạn thuật Huyền Sớ, lưu hành rộng ở đời.
Đến ngày sắp thị tịch,
Sư soạn luận “Bất Bố” (không khiếp sợ) vừa
buông bút thì liền tịch.
Văn từ viết rằng: “Lược nêu mười môn lấy làm tự
an ủi. Phàm ngậm răng
đội tóc, ai cũng thích sống mà sợ chết, bởi
chẳng hiểu về nguyên cớ.
Chết do sinh (sống) mà có, nên phải sợ sinh.
Nếu như ta chẳng
sinh thì do đâu mà có chết? Thấy mới
sinh thì biết
cuối cùng có chết. Nên
phải khóc sinh không nên sợ chết!” Văn dài lắm,
ở đây chẳng chép hết.

Sa-môn Tuệ Viễn nương tựa vâng thừa kính hầu, là bậc tuấn ngộ ở
đương thời, phu truyền Pháp hoá
sáng ngời tiếp nối cảnh khác,
sau cùng ngài ẩn vết tại chùa
Ngộ Chân ở
Lam Điền. Lúc Sư giảng
pháp tại Kinh ấp, mau làm
cảm động tâm người. Người đời vì thế mà chú
ý, ở đây chẳng nói rộng.

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
(Quyển 11 hết)

<篇></篇>

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN

<卷>QUYỂN 12</卷>

CHƯƠNG II: NGHÓA GIẢI TRONG PHẦN 8 CỦA CHƯƠNG II

(chánh truyện
có mười lăm vị, phụ có bốn vị).

Ttruyện ngài Thích Tuệ Long trụ tại chùa Bành Thành ở
Đơn Dương, đời Tùy.

Truyện ngài Thích Tuệ Hải trụ tại chùa An Lạc ở Giang Đô, đời Tùy.

Truyện ngài Thích Tuệ Giác trụ tại chùa Tuệ Nhật ở
Giang Đô, đời Tùy.

Truyện ngài Thích Đạo Phán trụ tại chùa
Long Trì ở núi
Chung Nam, đời Tùy.

Truyện ngài
Thích Tịnh Nghiệp trụ chùa
Chân Ngộ ở núi
Chung Nam, đời Tùy.

Truyện ngài
Thích Đồng Chân trụ chùa Đại
Thiền Định ở
Tây Kinh, đời Tùy.

Truyện ngài Thích Linh Cán trụ chùa Đại Thiền Định ở
Tây Kinh, đời Tùy (Linh Biện).

Truyện ngài Thích Linh Thoát trụ chùa Nội Tuệ Nhật ở
Đông Đô, đời Tùy.

Truyện ngài Thích Thiện Trụ trụ chùa Tịnh Ảnh ở Kinh Đô,
thời Tiền Đường (Tuệ Oai).

Truyện ngài Thích Biện Tướng trụ chùa Thắng Quang ở
Kinh Đô, thời Tiền Đường.

Truyện ngài
Thích Bảo Tập trụ chùa Đại
Tổng Trì ở
Kinh Đô, thời Tiền Đường (Đàm Cung, Minh Hồng).

Truyện ngài Thích Tuệ Thiên trụ chùa Đại Tổng Trì ở
Kinh Đô, thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Tuệ Giác trụ chùa Võ Đức ở Tinh Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Trí Cư trụ chùa Kiến An ở Thường Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Đạo Khánh trụ chùa
Hoằng Nghiệp ở
Thường Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài
Thích Tuệ Long trụ chùa
Bành Thành ở Đơn Dương:

Thích Tuệ Long, họ Hà, người ở xứ Cú Dung thuộc Đơn
Dương. Ông nội Sư tên
Tiển, làm Võ Lăng Vương Trường sử thời nhà
Lương. Cha của Sư tên
Nghi, làm Tán Kî Thường Thị thời nhà Lương.
Năm mười một tuổi,
Sư xuất gia làm đệ tử
Sa-môn Tuệ Thư, Tăng Đô chùa
Tuyên Võ. Ngài Tuệ Thư Đạo nghiệp cao xa, phong
nêu thanh cử,
sở học đáng làm khuôn phép cho
chúng sinh. Đức hạnh xứng làm thầy của mọi người. Ô Hồi đương chức nắm giữ lo gởi.
Sư cung
kính cẩn thận đủ nghóa
thầy trò. Năm mười ba tuổi, Sư chuyên chí cầu học mới muốn nghe Đạo liền cảm điềm linh. Có người tự xưng là
giòng họ Tương, tên Quy trao cho
Sư một
Bộ Kinh Pháp Hoa và bảo
rằng: “Tương lai Phật
pháp thật dùng nên gởi cho Sư!” Nói vừa dứt
lời, đã đi mất. Ngài bèn lấy nghóa mà
suy lường, nếu chẳng phải Quả vị ngang với bốn y, Đức bằng cùng chín
sử thì đâu thể gánh vác, mà cảm
đến lời Thánh? Sư nghe
Pháp sư Hoắc ở chùa Pháp Vân giảng Luận Thành Thật, chưa tròn một Biến mà
Sư đã nghiên cứu đến chỗ
sâu ẩn, tu
nghiệp vài năm, riêng xứng nêu bạt. Đến lúc đăng đàn thọ giới cụ túc lại
tu học Tỳ-ni, nên được năm lần
một sông, chế khác mà uống khác, đầy đủ
đều đoán xét,
suốt tận đều lường cân.
Đến lúc thời vận nhà
Lương tan tác,
Sư bèn lánh đời theo
thời, tuy gặp phải sự
điêu tàn hoang phế mà học nghiệp Sư chẳng bỏ.
Bèn ở trong chùa
Bành Thành giảng dạy dẫn dắt như dòng chảy. Đến khi nhà Trần ngự trị thiên hạ, mở mang lại vết huyền.
Sa-môn Tăng Chánh Hằng Công là bậc đức lớn trong Đạo môn, ở trong chùa ấy mở hội
giảng diên. Những người
tham học huyền nghóa khắp bốn phương đều nhóm họp.
Sư đang nhập thất riêng trùm các bậc anh tài. Đã giải tuệ vượt
trội bèn được lệnh
phô bày giảng nói. Đến lúc Hằng Công sắp thị tịch dặn dò giao phó
Sư trụ ở đó.
Pháp Diên Sư kế tiếp, thật đáng yếu
chỉ tốt lành.
Nhưng sự nhận biết của
Sư dùng để ngâm hoa, ngôn biện dồi dào. Mỗi lúc bàn luận đến huyền lý, chóng dời mà chậm nghi, tuy là bàn
luận nhưng thường huy ngôn bén nhọn mài giũa
đương thời, mà phá
nạn tự triệt, thư thả lắng xa. Đến lúc nhà Tùy có được thiên hạ, khắp cả
chín châu đồng chầu, các
bậc thượng đức Cao nhân đều lần lượt mời
thỉnh. Chí ý Sư chỉ muốn
gá ẩn, thường lấy cớ già bệnh mà chối từ.
Ngài trụ tại chùa cũ (Bành
thành) giảng nói hoằng hóa cho đến năm cuối đời.
Đến ngày mười
sáu tháng mười một năm Nhân thọ thứ nhất
(6
0
1) đời Tùy, Sư bị bệnh. Qua ngày hai mươi thì Sư thị tịch. Bấy giờ, đang
lúc Đông chí, khí trời rất lạnh, mây bủa khắp trời, tuyết rơi cùng đồng.
Đến nửa đêm, sắc trời
trong trẻo, muôn sao lắng sáng. Há chẳng phải
thần linh buồn thương,
trời rồng cảm tiếc mà có điềm sáng ấy ư?
Bản chất
Sư là từ bi cứu giúp
thành tánh, chẳng ưa
chuộng hoa sức, nhu thuận biết đủ, không tham là vật báu.
Sư giảng
Luận Thành Thật hơn ba mươi biến.
Các Kinh Niết-bàn, Đại Phẩm, mỗi bộ
hơn mười biến. Ngoài ra còn có các thứ khác ở đây không noí đủ.
Trước lúc chưa tịch, Sư dẫn đệ
tử đến đảnh núi phía nam chùa Cao Tòa, đắp
đất làm đàn.
Sư bảo rằng
“Sau khi ta xả bỏ hình hài này chớ phiền
dùng đến quan quách, hãy
đem đến nơi này để thí cho các loài cầm thú
côn trùng!” Sau khi đắp
đàn xong thì Sư thị tịch. Thật là Sư biết được
mạng mình thay! Sau đó, đệ
tử bèn vâng theo di mạng, nêu dựng lập Bia
lớn tại chùa. Văn bia
ấy do Sa-môn Pháp Tuyên soạn.

Truyện ngài Thích Tuệ Hải trụ chùa An Lạc ở Giang Đô:

Thích Tuệ Hải, họ Trương, người ở xứ
Võ Thành thuộc
Thanh Hà. Sư nhập đạo từ thưở
thiếu thời, tôn thờ pháp
sư
Quýnh chùa
Khoáng Quốc ở Nghiệp
Đô, nghe học các Kinh Niết-bàn, Lăng-già, mới
thông vài biến đã có
thể đáp thuật, được Thượng thủ tán thưởng, lại trải
qua năm năm. Học chúng
đều suy phục. Sư lại theo Pháp sư Đạo Du
chùa Đại Nghiệp ở Thanh
Châu thọ học Ma-ha-diễn, Tỳ-đàm v.v…
Nhưng ngài Đạo Du tuệ
giải vô ngại, mở trí khó nghó lường. Còn Sư vì có
tài Dónh thoát nên vinh cậy Ngài.
Niên hiệu Đại tượng thứ hai
(5
8
0) thời Bắc Chu, Sư đến nghi Đào Phố, mới ở chùa An Lạc, sửa chữa gìa-lam, trang nghiêm Phật sự, xây dựng lầu Các. Đích thân
Sư tự trải qua từ đầu đều giúp giáo hóa,
tuy dốc hết sức lực mà
quên cả mỏi mệt, đội cả nắng mưa mà chuyên
chở. Thường lấy Tịnh Độ làm kỳ vọng, chuyên tinh đến mức có cảm
ứng. Bỗng nhiên có
Sa-môn Đạo Thuyên ở Tề Châu mang bức vẽ Phật
Vô Lượng Thọ đến và
nói với Sư rằng: “Có vị Bồ-tát chứng đắc năm thần thông trụ chùa
Kê-đầu-ma ở
Thiên trúc nương hư không đến thế giới

An Lạc, mô tả tôn nghi nầy!” Đã được thầm hội với tố tình,
Sư càng
dốc lòng lễ sám, bèn
thấy có ánh sáng thần chiếu sáng, mừng được việc
ít gặp. Từ đó, Sư khẩn
thiết siêng năng, nguyện sinh về cõi tịnh độ,
suốt đời chuyên niệm.
Đến ngày mồng một tháng năm niên hiệu Đại nghiệp thứ năm
(6
0
9) đời Tùy, chứng bệnh sởi càng thêm dữ dội.
Sư nói cùng đệ
tử rằng: “Ta sắp đi
đây!” Và duỗi năm ngón tay để biểu hiện kỳ hạn, hơi thở dứt nhẹ, mọi người dùng lấy bông tơ đặt trên lỗ mũi
Sư chờ đợi.
Đến đêm mồng năm Sư
chợt ngồi dậy, y theo thường lệ xoay mặt về hướng Tây đãnh lễ xong an tọa, tới
sáng
sớm
Sư mới thị tịch, thọ
sáu
mươi chín tuổi.
Nhan sắc vẫn yên nhiên, tợ thần thức hiện còn. Kẻ tăng
người tục buồn mến, đua
nhau đến bày tiếp chân. Hương hoa cúng dường
như mưa tuôn, vàng báu
như núi đổ, chất đầy thềm cấp. Đó là do năng
lực của Phước tuệ. Nhưng,
Sư từ thưở thiếu thời
siêng năng khổ nhọc, đến lúc
già lại càng dốc lòng.
Ban-chu là pháp mật hạnh. Lan-nhã là nghi Tư
duy. Mau mở bày tu hành,
điềm lành thường nhiễu. Sư lại dùng cả nhân
từ cứu hộ, có nghiêm
khắc với chính mình, dụ khuyên rộng bó buộc,
hẳn dốc hết tài năng
của mình. Nên các hàng Tể Quan cư só, các đồng bạn già bệnh
nghèo cùng, mặc tình họ lưu lại
khinh trọng, nhưng đức của
Sư vẫn ban trải bình đẳng.
Ấy hẳn là khí vận bao trùm, người thông ở
đời mạt pháp! Sư giảng
Kinh Niết-bàn ba mươi biến, Tụng Kinh Pháp
Hoa một Bộ, giảng năm mươi biến. Đến ngày mồng chín tháng năm, đẽo
đá trong chùa, đục làm
thất lớn, thỉnh dời Nhục thân Sư vào tôn trí ở
đó. Huyện Linh Giang Đô
là Tân Hiếu Khải với tâm kính tín nên thí xả tất
cả trong ngoài, cởi y làm thức ăn, tự thân chỉ
huy. Đệ tử của Sư là
Sa- môn Tuệ Bính dùng chỗ
toàn thân xây dựng nền tháp thêm hoa lệ.
Và lập Văn Bia tại cửa
chùa để tán dương đức hạnh của Sư. Bí thư Học
Só Lang Da Vương Thận soạn văn Bia.

Truyện ngài Thích Tuệ Giác trụ chùa Tuệ Nhật ở Giang Đô:

Thích Tuệ Giác, họ Tôn. Tổ tiên Sư vốn người ở xứ Tấn
Dương thụôc Thái Nguyên.
Lúc ở giang hữu tan loạn bèn dời đến ở Mạt
Lăng thuộc Đơn Dương.
Khi Sư đang ở trong thai mẹ,
Chí Công ở thời nhà Lương là người không thể lường biết được, đi ngang qua nhà, bồi
hồi nhìn vào mà bảo
rằng: “Ở xứ ngày sẽ sinh ra bậc Thần Đồng!”
Bỗng nhiên đến lúc
sinh
Sư như có điều phù hợp.
Sư tuy còn bé mà
phong thần đặc đạt, khí
điệu khác mọi người. Tuy là đang tuổi học trò, nhưng
đã có tâm
kỳ đặc, nhận thức xa vời. Đối với năm ấm sáu
trần, Sư nhận biết
sâu xa rõ như bọt bóng
sấm chớp.
Thệ nguyện muốn cầu thoát
tục. Cha mẹ Sư không thể cản ngăn trái ý.

Năm tám tuổi,
Sư xuất gia, nghiên cứu tinh rành
Pháp Tướng. Ban đầu Sư đến
Pháp Sư Lãng chùa Hưng Hoàng cầu học. Học chúng ở đó rất đông, đều xướng cao
Huyền phong, những vị nhập thất
đều là những người
tài giỏi. Sư bẩm học huyền luận, xem đọc thấu cùng u chỉ, lãnh lược gặp bến bờ, dẫn cầu
sâu sắc, khắp theo các khéo
diệu, tự được hông
ngực. Các bậc Tông tượng càng thêm tán thưởng,
Sư thật xứng làm
Pháp Khí. Thêm nữa, ngài để tâm khắp chín Bộ, xem cùng
Số Luận, ngụy thuyết dị
môn đều tìm cành lá. Thế mà Sư vẫn than
rằng: “Tang Du đâu có việc
Xung Thiên, Tiểu Đạo trái với bến bờ đến
xa, hãy quên lo buồn,
chẳng phải đệ tử ta!” Sư lắng thần nhập tuệ
chẳng chuộng năm môn.
Suối đá ở
Nhiếp Sơn rất tốt đẹp là thắng địa dứt
tâm. Sư mới vén y một
minh đến ở chùa Thê Hà.

Có Pháp sư
Tuệ Bố là bậc Giải Không bậc nhất, thấu suốt sâu
xa các Kinh Phương đẳng. Nếu có chỗ chưa tỏ ngộ, Sư
bèn cất giấu trong lòng đợi chờ người tri âm. Đến lúc cùng gặp mừng vui, ngài
Tuệ Bố bèn vì mở trao. Lại
vì ở Giang Tả, luận Đại Trí Độ ít được truyền bá. Ngài
Tuệ Bố đem hết tông chữ cùng bày thỉnh nói.
Sư bèn duỗi
lòng xét nghó, bày sướng
u vi. Ngài Tuệ Bố vạch bày ngợi khen, bèn bảo
Sư khai giảng.
Từ đó, văn cũ ý mới,
Sư đều thông cả. Mọi người xa gần tận hưởng
thấm nhuần, nghe được điều chưa từng nghe.
Thích luận
rộng bày thạnh hành từ
đó. Có Vương Bá Cung ở Tấn An đời Trần làm
Thứ sử
Tương Châu, thêm nhiều lễ khác, đồng thời thỉnh
giảng chúng.
Sư bèn đến hướng Nam
để mở mang giảng nói. Lại Bộ Thượng Thư Mao Hỷ,
Hộ Quân Tướng Quân Tôn Sướng thảy đều cúi mình đảnh lễ chí thành kính ngưỡng
khác thường. Tả vệ
Tướng Quân Phó Tể là người học thông giáo điển nội ngoại, khí điều rất cao, các hàng tăng tục
không ai chẳng tôn kính,
nhưng mỗi lúc thấy Sư lại thì thân tâm đều nghiêm chỉnh, bàn luận
cao siêu, lưu luyến
không thôi.
Sư có được tước
trời hàng phục người
đại loại như thế.

Nhà Tùy khắc
định, khắp vùng Giang biểu theo hiến chương
đổi mới, trong một châu
chỉ được thiết lập hai ngôi chùa Phật, ngoài ra
số tự viện, già-lam còn lại thảy đều đập bỏ.
Sư lo ngại đất
Kim Cương trầm hủy lắm nhiều, mới cùng với trăm nhà đồng đến triều đình
tấu trình với nhà Vua,
bèn có sắc chế bãi bỏ, mà theo sự thỉnh nguyện
của Sư. Thật xứng là
Bề tôi tài giỏi, mở mang hộ trì tượng pháp, tin
Sư rất
có sức lực.
Vua Dương Đế (Dương Quảng) khi xưa, lúc ở tại phan
bình giáo hóa Hoài Điện,
kính trọng chờ đợi người tốt, nghóa vượt
nghiêng tịch, có ban tặng
Sư lời thư viết rằng: “Pháp Sư an lành, mát nóng
đều thích nghi, tiếp thừa
nương gá đợi khu vực cửa Quy Sơn, mở rộng
Diệu chỉ của
Long Thọ. Nghóa ấy đoan nghiêm hùng biện.
Riêng diễn xướng ở
Kê Âm, Đàm Bính lời nhiệm mầu chỉ dẫn cấp ở
Cảnh Thủy. Đệ tử khâm chuộng Đạo phong, tận hưởng vị Đạo
rất sâu. Nay ở trong
Nội thành dựng lập đạo
tràng Tuệ Nhật, thỉnh có bậc Long tượng mở
mang Phật sự, xoay bánh xe
pháp. Tên gọi Thượng nhân (của Sư) vang
vọng xa khắp, mọi người
đều nghe biết, nay sai sứ đến nghinh hầu, đợi
chờ phất sáng lên!”

Có Pháp Tế Thượng nhân là bậc Linh trí khó
nghó lường, ở tại đạo tràng
Vónh Phước thỉnh
Sư khai giảng Luận Đại
Trí Độ. Chúa thượng đích thân đến
pháp tịch, ngợi khen hồi lâu. Sau, Sư trụ tại Bạch
Tháp, thường chuyên việc giảng nói hai mươi bộ kinh luận như
Đại Phẩm, Niết-bàn,
Hoa Nghiêm, Tứ Luận v.v…
số biến giảng nói rất nhiều.
Học chúng đông đầy
Pháp tịch. Sự hưng thạnh của việc xoay bánh xe chánh pháp không ở đâu hơn đó! Trước kia tại cựu Để ở Giang Đô thiết lập Bảo Đài
Kinh tạng. Kinh điển trong năm thời đều đầy đủ ở đó. Đến
lúc Đông Triều, bèn ban
lệnh chỉ giao phó cho Sư việc coi sóc kinh tạng. Mọi người đều
bảo là “Được người.”
Đến niên
hiệu Đại nghiệp thứ hai
(6
0
6) đời Tùy. Sư theo xa giá vào kinh. Giữa đường phát hiện bị bệnh mà thần sắc vẫn an nhiên lời giảng pháp vẫn không nghỉ. Đến lúc
sắp tịch,
Sư vẫn
sáng
suốt
như thường, mọi người
đều trông thấy Đại Thần Kim Cương đi nhiễu
quanh trước sau, có vị
tăng người Ấn-độ đốt hương cúng dường. Ban đầu,
có Thiền sư Trì Giác
nhân cảm linh ứng, mới trông thấy tên Sư đề ở bảng vàng, nên quả vị mà
Sư chứng đắc, nghóa lượng thật khó lường
biết. Đến ngày hai mươi
hai tháng ba, Sư thị tịch tại huyện Tức Dự thuộc
Tứ Châu, thọ năm mươi ba tuổi.

Chỉ Sư là
người hay khéo Văn từ, nghi dung cử chỉ đẹp đẽ, thân cao tám thước, phong cách vượt hơn mọi người. những lúc nhiếp
trai thăng đường, cúi
ngước đều đáng làm khuôn phép, trông nhìn oai nghi
ấy, không ai chẳng sửa đổi hình dung để dễ trông
xem, ghé mắt
quên cả mỏi mệt. Còn
như ngài nhả nạp lời huyền, tuyên dương nghóa mầu, hùng biện luận trong như mây bay nước chảy. Thật đáng gọi là
Nhật nguyệt vào lòng gió thổi đầy nhà. Tuy hẹp chí trệ tình cũng chóng
quên bỉ lận. Nhưng sự
cảm hóa như Chi Lan của Sư, công đào huyện dẫn dắt
như ngày qua tháng lại, nên cũng rộng lớn. Ngài còn thông cả
ngoại điển, khéo giỏi
xích độc (âm nhạc). Chức từ nhuộm bút nhanh nhẹn dễ nhìn, những chỗ chiết giản đều là
khuôn phép. Thêm vì phong độ
Sư trầm xa, nhã lượng
sâu rộng. Nói bàn dứt bặt đúng
sai tâm
sạch kia
đây. Cao vợi như chất
chồng lắm lớp nhọn, người chẳng thể trông nhìn.
Với của cải tín thí
chất chứa, tùy trường hợp sử dụng xả thí.
Ngoài hai cách ra, không chứa để
mảy may, chỉ có Luận Văn Đàm sớ chất đầy cả
bàn ghế rương hòm mà
thôi. Há chẳng phải bậc tài giỏi vượt tục, Chánh
Só thông phương sao? Nên
Dương Đế (Dương Quảng) có ban sắc mọi
thứ cần dùng trong lễ
tang đều tùy nghi cung cấp đầy đủ. Ân lễ chu cấp
rất ưu hậu. Và có đủ
thuyền chèo để Vua cùng mọi người đón rước.
Qua ngày mười ba tháng
năm năm đó
(6
0
2) lại đón rước về an táng tại làng Thù Du huyện
Giang Dương, các
Học só
Truyền nghiệp
số
lượng rất đông.
Ngài có nhân đệ tử là
Sa-môn Trí Quả, bẩm thừa
Di huấn, tình sâu nhớ xa, bèn
cùng các bạn đồng học ghi chép các hành trạng, khắc bia dựng ở cửa chùa.
Bí Thư chiếu cáo Xá nhân
Ngô Thế Nam soạn Văn bia,
Kim Tử Quan lục Đại phu
Nội Sử thị lang
Ngô Thế Cơ làm
bài Minh, sự tích nầy
thấy ở Biệt truyện.

Truyện ngài Thích Đạo Phán trụ chùa Long Trì ở Nam Sơn:

Thích Đạo Phán, họ Quách, người ở xứ
Thừa Thị thuộc
Tào Châu. Năm ba tuổi,
Sư chịu tang cha mẹ. Đến mười lăm tuổi,
Sư tham học,
trải qua sách sử, Sư
lược thông Nho Đạo.
Năm mười chín tuổi,
Sư phát tâm xuất gia, đến chỗ người anh bên ngoại mà xuống tóc.
Sau khi thọ giới cụ túc,
Sư đi khắp nơi tìm cầu
bạn lành. Rất nhàm chán
tục lụy, nên Sư dứt bặt tâm trở lại. Mỗi lúc xem đọc thấy tượng giáo lưu truyền
phương Đông,
Sư tỏ
sắc mặt bùi ngùi vì chưa thấy linh tích, bỏ gốc về ngọn, chưa từng được nghe.
Sư bèn mạnh mẽ phát tâm hướng đến
Phật cảnh, thệ
sẽ tới
chiêm ngưỡng.
Nên niên hiệu Càn Minh
thứ nhất
(5
6
0) thời Bắc Tề, Sư kết bạn tất cả hai mươi mốt người, phát xuất từ Nghiệp Đô, sắp đi qua Quan tái, Quan la nghiêm thiết, lại ánh
trăng sáng soi chiếu, bèn lần lữa xoay vần,
nghóa đầu không nhảy
vượt, bỗng gặp được mây giăng trăng ẩn, thừa cơ
hội bóng tối mà lần qua
nguy hiểm, lại gạp phải binh lính tuần du, đặc biệt được phóng thả. Đến niên hiệu Bảo Định thứ hai
(5
6
2) thời Bắc Chu, Sư về đến kinh ấp. Vua Võ Đế (Võ Văn Ung
5
6
1-
579) ban thưởng tiếp
đãi trọng hậu, bèn mời
Sư đến chùa Đại nghiệp, cúng dường nồng hậu và

Sư ở đó. Được hai năm,
Sư bèn
dâng sớ, xin tiếp theo chí nguyện trước, lại được vua
chấp thuận.
Vua Võ Đế lại
sắc ban Quốc thư và lương
thực đi đường. Sư đi
về hướng Tây trải qua sa mạc khoảng năm ngàn dặm, nhìn quanh bốn phía mịt mờ, không hề có cỏ nước. Vì đói khát nên
phải đi nhanh, qua bảy đêm
thì đến nước Cao Xương. Đó là Tiểu phiền
phụ thuộc Đột-quyết.
Sư lại xin
Quốc Thư, đi đến hướng Tây là
Khả Hạn Sở (Hán dịch nghóa
là Thiên Trử Trị). Ở xứ đó không biết chúng
tăng là gì, nên định
làm hại, họ thêm người phòng vệ, chẳng cấp cho
lương thực, lại không
cho đi ra, góp gom hết củi rau trái, chỉ để cho đói
chết. Có người sứ
nước Chu can ngăn rằng: “Đây là Đệ tử Phật.
Vua và các Đại thần ở nước
chúng tôi vô cùng kính trọng cúng dường, Hễ chỗ
nào các vị ấy đến thảy
đều cung cấp cho dê ngựa rất nhiều!” Khả Hạn bèn
vì vui mừng, mỗi ngày cấp cho bốn con dê dùng để
ăn thường. Sư
cùng Đồng bạn, v.v… thả Dê và tự nấu rau trái để ăn. Đã thấy các ngài không giết hại
chúng sinh, lại không ăn uống rượu thịt, mọi việc làm đều khác. Bèn không cho đi tiếp về hướng Tây, mà cung cấp ngựa
chuyên chở,
sai người đưa trở về.

Về đến Trường An, các Ngài dừng ở chùa Càn Tông. Vì trước kia đang lúc cùng hiểm, không người tạo thức ăn,
Sư bèn xả giới cụ
túc, nay trở về lại kinh thất, sau đó bèn phục giới lại. Sư dừng ở năm
năm, gặp được Pháp Sư
Tónh Ái. Sư bèn dò hỏi Đạo vụ tuệ nghiệp cao
sâu, ngầm trải qua năm châu.
Sớm tối nghe hỏi, mới bước lên giai tiệm, gặp lúc
Vua Võ Đế- thời
Bắc Chu phá hủy
Phật Pháp. Sư bèn cùng
ngài Tónh Ái đến núi
Thái Bạch lánh nạn. Với Đồng bạn tất cả hai mươi
sáu người, ở chốn núi
hang nhưng chẳng quên bỏ việc giảng trao. Với các Bộ
Trung Luận, Bách Luận, Tứ Luận ngày đêm luôn
nghiên tầm, chăm chăm kính răn. Tuy có lệnh nước nhà tru diệt nhưng chẳng đoái hoài
sự chết ấy. Lại theo hướng Đông dẫn từ núi lớn đến
Hoa Nhạc, hể chỗ nào đi đều trông theo mặt trời mà dự tham.
Sư lìa
Thất Khảo Sơn có hơn
hai mươi cơ sở, nương
theo đức hạnh của Ngài Tónh Ái làm Nguyên
Tông nhập thất, trước
sau
suốt mười lăm năm theo đuổi không lìa bỏ.
Về sau, ngài Tónh Ái thị tịch nơi hang cùng, để tỏ bày hộ pháp,
Sư bèn ngậm lấy rau độc phụng tiếp Di cốt xây tháp lập Bia minh khắc vào
vách hang núi.
Thiên nguyên tiếp tự lịch, thay đổi tà phong, lập một trăm hai
mươi người làm Bồ-tát
tăng. Sư nằm trong số đó. Ban đầu đến trụ chùa Trắc Hổ. Đến lúc nhà Tùy vâng mạng mở rộng
Phật pháp, mới đổi tên
là chùa Đại Hưng Thiện.

Sư là bậc đạo hạnh cao vượt tăng đồ, trải qua tất cả các cương nhậm. Bộ nhiếp thường luân có khuôn phép trước
tỏ sáng. Đầu niên hiệu
Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, tại Đông Lãnh ở Giao Cố thuộc núi Chung Nam, có cái ao tên là Dã Trư, tỏa vầng mây lành phủ đến
đất liền. Đích thân Sư
tự đi đến đó, bèn có thể làm thành nơi để nương
gá tâm. Nhân đó, ngài
kết cỏ làm am, nhóm chúng giảng pháp. Đến
niên hiệu Khai Hoàng thứ
bảy
(5
8
7) đời Tùy. Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban sắc sai Đạt Chi
Thị Lang Lý Thế Sư cùng Lam Công- người
Thiên Trúc đến tạo lập
Viện phòng, thường phải
cung phụng.
Biết Sư Đạo nghiệp sâu rộng nên
vua ban biển hiệu chùa là “Long Trì”. Đại Tướng
Quân Vân Định
Hưng nguyện làm Đàn Việt cung cấp bốn thứ cần dùng không trái hai thời. Thị lang Độc
Cô Cơ hưởng phụng âm du, ở khu
vườn sau nhà riêng lập
Trai Vũ, thỉnh
Sư đến nghỉ ở,
suốt ngày làm việc, bẩm thọ giới Pháp.
Tiết Quốc Công cùng phu nhân Trinh thị
sớm kính
phụng thanh huấn, năm khác đến núi được nhận giới răn, giải quyết thông
suốt mọi điều thắc mắc.
Đến ngày mồng bốn tháng năm niên hiệu Đại nghiệp thứ
mười một
(6
1
5) đời Tùy, vào lúc sáng sớm, Sư thị tịch tại chùa núi, thọ tám mươi bốn tuổi.
Ban đầu, Sư
khai pháp cho những người cơ sơ, tánh quen với suối rừng, ít muốn, không đua tranh, thích
sống
kiệm nhiếp, thực
hành ức Từ, cứu giúp kẻ
thiếu thốn, đó là điều
Sư thường lưu tâm.
Vượt qua gian khổ, thoát khỏi nguy ách lại càng là Bổn ý của
chính Sư.
Nên những lúc đến mùa lúa
chín Sư đi khất thực về dự trữ thật nhiều, tới thời tuyết phủ khắp núi,
Sư sai bảo ban thí cho các loài chim bay thú chạy.
Do đó, những người bạn
núi hay Du tăng được Sư giúp đỡ rất nhiều. Lại
nữa, Sư ăn uống không kén chọn mùi vị, cả đời không bị bệnh, việc
Tăng sự nhọc nhằn trông coi, tự thân thực
hành trước. và việc hoằng Đạo ở
triều Sư bền bỉ không
biếng trễ. Tuy tạm vân du trong thế tục mà thường
trở về thất núi. Đó cũng là học Quán của Nham tụ.

Truyện ngài Thích Tịnh Nghiệp trụ tại chùa Ngộ Chân ở núi Chung Nam:

Thích Tịnh Nghiệp, họ Sử, người ở đất Tùy xứ Đông Hán.
Năm tuổi vào
Tiểu học, Sư thích mặc y phục của người xuất gia, cả xóm làng đều vui mừng, cùng gọi
Sư là
Hiền giả. Vừa tuổi
chuyên kinh,
Sư cắt
ái xuất gia, nghiêm tịnh
dưỡng tu oai nghi như sương mài băng sạch.
Sau khi thọ giới cụ túc,
Sư đến
Hà Nội, siêng năng nghiên cứu
luật bộ, thông cả Dị Văn.

Bấy giờ, có
Luận Sư Tuệ Viễn là bậc dựng Đức ở
Chương hà, truyền hương thơm
khắp y lạc. Vừa gặp được người Thanh Nhó. Sư liền phô bày Đạo kính thầy, học các
kinh Niết-bàn, v.v… đều là phẩm
chước đến cùng, hoằng
tuyên Đại Chỉ, nhưng Sư lo rằng Văn rộng công
lược, chương cú chưa
lìa! Mãi đến lúc ngài Tuệ Viễn vâng chiếu vào
quan, Sư cũng mang kinh luận
nương theo.
Trước sau thừa hưởng cùng tận được
lý sâu.
Về sau,
Sư đến chỗ
Thiền sư Đàm Thiện học tập
Nhiếp Luận. Ngài Đàm
Thiên là bậc khí vũ cao thoáng, tường nhận sâu rộng, biết khắp mọi người, đồng mở mang
nhạo thuyết, mừng
Sư là
người toàn ngưỡng, rất mực chí thành, mới vì nghiêng mình dẫn dắt.
Sư hễ nghe thì liền kính thọ,
khắc vào tấc lòng.

Vào niên hiệu Khai Hoàng
(
5
8
1-
601) đời Tùy, Sư cao bước
đến núi Phú Xa ở Lam
Điền, trải chiếu tham cứu u vi, có chí hướng
muốn trọn đời ở đó.
Các hàng Thanh tín cư só kính vái truyền giới, dựng
lập sơn phòng cho
Sư ở, rất mực chí thành
phụng dưỡng, treo hiểm cưỡi
cao, sửa thông núi đẹp. Nay tức là chùa
Ngộ Chân. Sư chính là người
bên trong trầm lắng, bên
ngoài ảnh hưởng lừng danh.
Niên hiệu Nhân thọ thứ hai
(6
0
2) đời Tùy, Sư được đặc cử đón rước Xá-lợi đến chùa Cảnh Tạng ở
An Châu. Ban đầu đi khắp các
chùa trong Châu,
Sư muốn xây dựng tháp ở chùa
Thập Lực. Nhưng đi đến chùa
Cảnh Tạng, bỗng nhiên cảm có mùi thơm lạ. Nhân đó mà
Sư dựng lập ở đây. Đến lúc
sắp tôn
trí Xá-lợi, vào thì có ánh
sáng mầu đỏ tỏa
ra soi chiếu cả người vật. Phía trên tầng các của chùa nghe có tiếng
nhiều người đi, nhưng
sang đón bắt thì hoàn toàn yên lặng như lúc đầu, không thấy có một người.
Lại nữa, ở phía Bắc của tháp báu có một cái ao,
Sa- môn Tịnh Phạm vì các kẻ tăng người tục mà truyền cho thọ giới
Bồ-tát, bèn có một đàn
cá bơi nhảy, đầu đều xoay về hướng Nam, dường như muốn thọ quy tướng.
Ngài Tịnh Phạm bèn ngồi thuyền xuống nước, vì đàn cá mà trao truyền giới Pháp. Đàn Cả đều xoay đầu bơi
nhiễu quanh thuyền như có
nghe thọ, không tỏ vẻ khiếp sợ. Sư vui mừng với cảnh ngộ ấy, mới thỉnh
Xá-lợi tôn trí nơi
Phật Đường. Trước đó, có
một pho Tượng Bồ-tát
được đắp vẽ, không thể chuyển dời, nhưng đến
sáng ngày hôm nay, mới thấy tôn tượng xoay thân hướng mặt về phía
Xá- lợi, tướng trạng
tự nhiên không một hư tổn. Sư thường hiện khởi
những điềm lành riêng,
truyền nói không thể hết.
Đến niên
hiệu Đại Nghiệp thứ tư
(6
0
8) đời Tùy, Vua Dương Đế (Dương
Quảng) mời
Sư vào
Hồng Lô Quán, dạy bảo rất đông
Chư tăng. Niên hiệu Đại
nghiệp thứ chín
(6
1
3) đời Tùy, Vua Dương Đế lại thỉnh

Sư đến trụ chùa Thiền Định, liền quạt dần dà. Thời gian dần trôi,
tâm hồn dần thanh thản.
Sau, Sư muốn trở về nơi cốc thâm sâu nên cáo
từ những người đồng
học rằng: “Trong chuyến đi này, không bao giờ trở lại!”.
Sư giã biệt chưa tới mười ngày thì nghe
Sư đã thị tịch, thọ năm mươi ba tuổi. Thật ngài thấu đạt
sự sống, biết rõ mạng mình đến
như thế! Lúc đó nhằm
ngày mười tám tháng hai niên hiệu Đại nghiệp
thứ mười hai
(6
1
6) đời Tùy. Sư để lộ bày nhục thân dưới gốc thông.

Ban đầu, Sư thần thái ôn hòa, cử chỉ ung dung, thuần nhân
chuộng Đức. Có phong
cách của bậc Cổ Hiền. Sư rất ưa thích phương thuật, bỏ hạt
luyện thân, như nước ngọc mây châu, giúp
Thần dưỡng khí,
cuối cùng cũng chẳng
phải chỗ trị ấy, luống chuyển tải tiếng thơm,
nghiêm khiết chính mình,
trong sạch trinh thuần, để vì truyền đức.

Truyện ngài
Thích Đồng Chân trụ chùa Đại
Thiền Định
ở Tây Kinh:

Thích Đồng Chân, họ Lý, Tổ tiên xa xưa của
Sư là người
xứ Lũng Tây, đến ngụ ở tại
Phố Bảng thuộc
Hà Đông. Thưở thiếu thời,
Sư nhàm chán sinh tử, mong
cầu tâm được thường trí, bèn đến chỗ Pháp sư
Đàm Diên thỉnh cầu làm
bậc thầy khuôn phép cho mình. Sư góp nhặt
những điều tốt đẹp
của Huyền Nho, anh du tú cở. Từ khi thọ giới Cụ
Túc về sau, Sư quy tông luật
cú, sau nữa, Sư lại trải qua kinh luận. Thông rành
giáo điển Đại thừa, rất giỏi Kinh Niết-bàn, luận
bàn về nghóa lý đó.
Sư thường ở tại chùa
Diên Hưng, giảng nói hoằng hóa không ngừng
nghỉ. Thính chúng thường
có đến cả ngàn vị, mỗi người đều nêu lệnh
vọng, rõ ràng tiếng tăm
Sư vang cao, tiếp vết ở bậc Thầy.

Niên hiệu Khai Hoàng thứ mười hai
(5
9
2) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương khiêm) ban sắc
thỉnh Sư đến ở chùa Đại hưng Thiện, đối
chiếu phiên dịch bản
Phạm. Đến niên hiệu Khai Hoàng thứ mười sáu
(5
9
6) Vua Văn Đế lại riêng ban chiếu cử Sư làm người đứng đầu chúng Niết- bàn. Sư bày giải Văn nghóa, rất hợp tâm của Đại chúng, mà tánh
độ Sư luôn là khuôn phép ngay thẳng, khéo ngự
nhiếp đại chúng. Không làm bạn với phi loại, chỉ
có đức hạnh là đáng kính trọng.
Niên hiệu
Nhân Thọ thứ nhất
(6
0
1) đời Tùy, Vua Văn Đế ban sắc khắp trong nước đều xây tháp, trước sau ở các Châu có tất cả một trăm mười một
cơ sở, đều đón rước
Xá-lợi đến phụng thờ, đả
sát
khuyến khóa, sửa xây
khéo léo. Sư thật là bậc Đức vương đương thời.
Vua ban sắc cử
Sư đến
Ung Châu để xây tháp.
Sư bèn rước
Xá-lợi đến chùa Tiên Du ở núi
Chung Nam, tức là nơi ngày xưa tương
truyền rằng: “Con gái của
Tần Mục Vương tên là
Lộng Ngọc tập tu phép Tiên, bay
lên mây.” Ban đầu, trong
khoảng tháng mười, Sư từ Kinh đô đi đến chùa, giữa đường gặp phải mưa tuyết rơi khắp, tràn lấp cả người vật, chỉ
riêng trên kiệu Xá-lợi
thì không thấm ướt. Mọi người đều lấy làm lạ.
Chùa ở Xung Cốc, nên đêm
ngày gió chấn động. Từ khi Linh Cốt Xá-lợi
vừa mới rước đến cho
đến khi đặt Xá-lợi vào và lấp bít xong, tự nhiên
đều lặng lẽ, đèn đuốc
ngời sáng khắp cùng núi hang. Thêm vì mây phủ bít khắp bốn phía, mưa tuyết đều rơi, mong cho mưa tạnh thấy mặt
trời, bèn có phù khế
bày hạn. Sư bèn tự tay bưng lấy lò hương và phát đại nguyện, đến lúc hạ, bèn có ánh
sáng mặt trời ngày đông
soi chiếu.
Bấy giờ, đang giữa giờ
Ngọ, kẻ tăng người tục thảy đều vui mừng. Đến khi tôn
trí Xá-lợi, mọi việc hoàn thành thì mây mưa lại nhóm tụ. Đại
chúng đồng ngợi khen tâm
Sư có sự Minh cảm đến như vậy.
Đến niên hiệu Đại
Nghiệp thứ nhất
(6
0
5) đời Tùy, xây dựng
chùa Đại Thiền Định. Vua
Dương Đế (Dương Quảng) ban sắc thỉnh Sư
làm Đạo tràng Chủ. Sư
cố từ chối nhiều năm nhưng không được, bèn
phải đến đó. Còn vỗ
về trên dưới, có tiếng là Tăng Cang. Lại vì Kinh Niết- bàn là vốn chuyên của
Sư nên thường chuyên việc
giảng rộng, thiết
bày ngôn lệnh, thường
nương vào Văn đó. Đến niên hiệu Đại Nghiệp
thứ chín
(6
1
3) đời Tùy, vì bị bệnh nên Sư thị tịch tại chùa đang ở, thọ bảy mươi mốt tuổi.
Sư có hoài bão tiết tháo, cõi lòng
sáng rỡ, bạn bè phụ gá
dòng cao, đồ chúng hèn
thấp, tánh Sư chẳng nghiêng đổi dời. Chùa đã mới lập, các hàng Tể phụ đều giao xen, long trọng ở lòng, chưa
hề đón rước, tình khái
thiên biểu, rốt cùng khó biến tiết. Đang lúc thọ trai, giữa chúng tăng có gần bốn trăm vị, bỗng nhiên tại chỗ quan trọng trong
trai đường lớn lửa
cháy dữ dội, tiếng nổ như sấm động, cả chúng
kinh hãi bỏ chạy tán loạn,
đều bảo là nhà sập, và cùng nhau mang chân không mà chạy ra hết, chỉ còn một mình
Sư ngồi yên cầm thìa mà ăn,
dung khí chẳng đổi thay,
như không thấy nghe gì cả. Sư còn vì thương những
người nghèo khổ bệnh tật, xả bỏ y vật mà cứu
giúp, lại tự thân lo
việc chăm sóc trông coi.
Đó là điều cùng mừng vui ở thời bấy giờ. Sư
cương nhu đều tốt lành.

Truyện ngài Thích Linh Cán trụ chùa Đại Thiền Định ở Tây Kinh:

Thích Linh Cán,
họ Lý, người ở xứ Địch Đạo thuộc Kim
Thành. Ông nội của Sư
tên là Tướng, được phong ở Thượng Đảng, bèn
theo sự
ban phong mà dời chỗ ở.
Sư mới mười tuổi mà thích nghe
Pháp yếu, bèn đến chùa xem, tỏ vẻ mừng vui trái với thế tục, cha mẹ
Sư chẳng
làm trái ý con mình.
Năm mười bốn tuổi,
Sư đến chùa Đại
Trang Nghiêm ở Nghiệp Kinh, làm đệ tử
Pháp Sư Diễn. Ngày đêm vâng thờ không biếng trễ
chút thời gian.
Thường khi vào
giảng đường,
Sư tưởng như đang ở trên cõi
trời không khác. Năm
mười tám tuổi, Sư đáp giảng các Kinh Hoa
Nghiêm, Thập Địa. Ban đầu
Khai Tông bổn, bày hội tinh cầu, mọi người đều
lấy làm lạ. Sư lại đáp
kháng những điều bén nhọn không vấp váp trở
ngại, chúng càng mừng vui ngợi khen. Đến năm hai mươi tuổi,
Sư thọ giới
cụ túc, chuyên Chí Tỳ-ni,
lập tánh, cung kính, tự nhiếp mà thành tiết
tháo. Ba nghiệp hộ trì,
đều giữ già Tánh. Gặp lúc Vua Võ Đế (Võ Văn
Ung
5
6
1-
579) thời
Bắc Chu phá diệt phật pháp, phế bỏ cả
Nhân từ. Sư bèn ở nhà kính phụng giới pháp, nghi thể không mất. Đến đời Tùy, phục
hưng ánh sáng mặt trời
Phật. Vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1-605 đời Tùy) có ban sắc lựa chọn vào trong số
Bồ-tát Tăng. Quan cấp cho y bát, an
trí ở chùa Thiếu Lâm.
Tuy đội ân cúng dường nồng hậu mà hình nghi vẫn
đồng như thế tục. Niên hiệu Khai Hoàng thứ ba
(5
8
3) đời Tùy, Sư đến chùa Tịnh Độ ở Lạc Châu, mới được xuống tóc. Việc xuất gia nêu tướng từ đó rất thạnh hành.
Có Pháp sư
Hải Ngọc giảng
Kinh Hoa Nghiêm, chúng tăng khắp bốn phương tìm đến kết tụ để làm hưng thạnh
kinh ấy. Sư bèn ở trong chúng đó, giảng nói
kinh Hoa Nghiêm. Những vị
đầu chúng ở Đông Hạ
đều ngợi khen. Đến niên hiệu Khai Hoàng thứ bảy
(5
8
7) đời Tùy, nhân tu bắt đầu ở Đạo nghiệp và sự học rộng ngày trước, nên Sư được vua ban sắc cử đến trụ chùa
Hưng Thiện, làm
sa-môn
dịch kinh chứng nghóa.
Đến niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười bảy
(5
9
7) đời Tùy, Sư bị chết giấc, chỉ còn trái tim còn nóng, nên mọi người chưa dám tẩm liệm.
Sau Sư tỉnh lại, kể rằng: “Đầu tiên thấy hai người trên tay cầm Văn thư
đến đứng trước cửa
phòng bảo rằng: “Quan cần gặp Sư!” Trong chốc lát
đã cùng nhau đồng đi, tướng trạng tợ như nương
cưỡi giữa hư không,
chân không dẫm đất, đến
một khu vườn rộng lớn, cây rừng toàn là bảy báu trang nghiêm như họa vẽ, hai người đưa
Sư đến rồi từ giã mà lui.
Riêng một mình, Sư bước
vào vườn rảo khắp đông tây, chỉ thấy đất rừng, núi ao đều là châu báu, chói lọi cả mắt, không thể nhìn kỹ. Dưới cây
cỏ tòa hoa, hoặc có
người ngồi, hoặc không ai ngồi. Bỗng nghe có tiếng
người gọi: “Linh Cán!
Ông hãy lại đây?” Sư bèn lần theo tiếng gọi mà đến, thì ra đó là
Pháp Sư Tuệ Viễn. Pháp Sư nói: “Đây là cung trời
Đâu-suất- đà, ta cùng
Pháp sư
Tăng Hưu đồng
sinh ở đây. Tòa đầu kế tiếp
Ta ở phía Nam, đó là pháp
sư
Tăng Hưu!” Hình tướng ngài
Tuệ Viễn và ngài Tăng Hưu đều chẳng phải bổn thân, trên đầu đội mũ trời, mặc áo
đỏ tím, sáng rực hùng
vó khác hẳn ở thế gian. Chỉ có tiếng nói là y như cũ nên có thể nhận biết được.
Ngài Tuệ Viễn lại bảo với
Sư rằng: “Ông và đệ tử của ta
sau này đều
sinh lên đây!” Nhân đó
Sư giác ngộ, càng
thêm nghiệp cũ, đoan
nhiên Quán hạnh, bặt giao với người vật.
Đến niên
hiệu Nhân Thọ thứ ba
(6
0
3) đời Tùy. Sư được cử đảm nhận việc chùa. Vốn chẳng phải điều mà tâm Sư ước mong.
Mà lại phải làm theo! Năm đó, Sư lại vâng sắc rước Xá-lợi đến Lạc châu, Sư liền xây tháp tại chùa
Hán Vương. Ban đầu mới đến, nơi chỗ tháp
thường phát ra ánh sáng
Thần, gió thổi đèn tắt, mà suốt đêm sáng rực,
không cần đến đèn đuốc
soi chiếu. Lại ngửi có mùi thơm khác lạ theo gió bay đến. Kẻ tăng người tục thảy cùng ngửi thấy. Đến ngày mồng
tám tháng tư, lúc
đặt Xá-lợi, thì khắp trong chùa viện cây lá đều héo úa, chim
quạ kêu buồn, đến khi
khỏa lấp xong mới trở lại như ngày thường. Bấy
giờ, Hán Vương Lượng
đang trấn nhậm tại Tấn Dương, nhân Sư xây
dựng tháp tại chùa của
mình, bèn từ xa sai Trung Sứ đưa đến ban tặng mọi vật.
Sư giỏi về
Thế số, nhanh nhẹn khéo léo, biện rót khó thêm, thường vì
Hiến Hậu mà
soạn sám,
Vua Văn Đế trong tâm càng thêm cảm
mến, sùi sụt thấm ướt,
mới ban tặng Sư hai trăm xấp gấm lụa, dùng để
tiêu biểu cho sự kính ngưỡng lớn lao.
Đến niên
hiệu Đại Nghiệp thứ ba
(6
0
7) đời Tùy, xây dựng chùa Đại
Thiền Định. Vua Dương Đế (Dương Quảng) có ban
sắc chọn
Sư làm Thượng tọa ở Đạo
tràng. Tăng Đồ hưng thạnh rất đông đảo, không
thể tính kể ràng tường
tận. Đến ngày mười chín tháng giêng niên hiệu Đại nghiệp thứ tám
(6
1
2) đời Tùy, Sư thị tịch tại phòng ở chùa, thọ bảy mươi tám tuổi. Kẻ tăng người tục mang cờ lọng cùng theo nhau đến, bèn
cử hành lễ trà-tỳ tại
phía Bắc núi Chung Nam.

Ban đầu, Chí Sư kính phụng kinh giáo
Hoa Nghiêm, thường y theo bản kinh mà thiết lập
Liên Hoa Tạng thế giới
Hải Quán và Di lặc
Thiên cung Quán. Đến lúc bệnh đã trở nặng, tròng mắt
Sư nhìn lên, chẳng đối diện với người, hồi lâu rũ xuống đoái nhìn như
ngày thường.
Sa-môn Đồng Chân đến
thăm hỏi bệnh Sư, vì thấy tướng đó. Sư bảo với
Ngài Đồng Chân rằng: “Ngước lên trông thấy có hai đồng tử mặc áo xanh đến rước mời, bèn cùng theo đi, đến ngoài thành cung trời
Đâu-suất, chưa được bước vào
Nội cung. Nếu nhón chân lên nhìn thì thấy
trong thành có cây báu,
lọng đẹp, nếu đứng bình thường thì không trông thấy
gì cả!”
Người chăm
sóc bệnh
Sư nói rằng: “Vừa rồi
Sư nhìn lên là
tướng ấy vậy!” Ngài
Đồng Chân bảo rằng: “Nếu thế tức vãng sinh về đó, là toại
Bổn nguyện!”
Ngài bảo: “An lạc ở cõi trời chẳng được lâu dài,
cuối cùng sẽ rơi lại
trong luân hồi. Thế giới Liên Hoa Tạng mới thật là
chỗ ước mong!” Sau đó
không lâu Sư bèn dứt hơi thở rồi bỗng chốc trở
lại như cũ. Ngài Đồng
Chân hỏi: “Thấy được gì ư?” Sư đáp: “Thấy nước lớn đầy khắp, hoa
sen lớn như bánh xe, Tôi ngồi ở trên. Đó là
sở
nguyện đầy đủ!” Bỗng
nhiên, Sư liền thị tịch.

Có Sa-môn Linh Biện tức là
Du Tử của Sư.
Thưở thiếu thời
ít dưỡng nuôi, chỉ dùng
Nghóa phương mà răn dạy, dẫn tại Đạo vị, lại thông hiểu Đại Điển. Nay hiện ở tại chùa
Thắng Quang,
Chúng tăng bàn luận về
nghiệp hạnh, đề cử trông coi
cương nhậm, mở mang
dẫn dạy Giáo nghóa Hoa
Nghiêm, nổi tiếng ở Đế lý.

Đô:

Truyện ngài Thích Kính Thoát trụ chùa Nội Tuệ Nhật ở Đông

Thích Kính Thoát, không rõ
Sư họ gì.
Sư là người ở
Quận Cấp.

Sư xuất gia từ thời
niên thiếu, tánh tình hiếu hạnh
trong sạch,
thẳng ngay rất nổi tiếng.
Tuy gồm nghiên cứu cả giáo nghóa Đại thừa,
Tiểu thừa, nhưng Sư
riêng thông hiểu về Luận Thành Thật. Giảng giải
khắp cảnh chẳng thiếu
lời hỏi, mở bày rộng thuật, chương sớ đều mới, thật đáng làm nơi quy tông kính ngưỡng cho hàng hậu học!
Văn Chương Thiên Thập rất dự thwo lớp, đồng ở trong phòng viện ít thấy nói bàn
dư thừa, tay chẳng rời
Quyển sách, chuyên bàn việc rộng, oai nghi sửa đổi khônh hề nhìn ngược lại. thân rất cao lớn
sung mãn
Viên thành. Bấy giờ mọi người
cùng chú ý đến cho là vị tăng tài giỏi. Có người tấu
đạt đến vua, mới truy
tìm thỉnh Sư đến trụ chùa Tuệ Nhật. Khắp bốn
biển cùng ngang hàng, Sư
lại không đua tranh, Chí tiết bền vững rất là
xứng thủ. Vua muốn thử
các vị Đại đức xem ai thật sự là người cương lượng, bèn cho mời vào hết trong điện
Nguyên Võ, rồi
sai Giám môn
Lang Tướng Đoàn Văn
Tháo rút dao đuổi rượt. Các Đại đức đều bảo chạy đi mau, chỉ riêng mình
Sư từ từ thả bước
như thường.
Sư bảo với Đoàn
Văn Tháo rằng: “Ông vì
việc gì mà quýnh lên như vậy?” Đến lúc vào
trong điện, Sư ngồi vào
nói luận Phật lý. Vua nhìn Đoàn Văn Tháo mà
bảo rằng: “Chúng tăng
vốn chẳng biết pháp thế tục, giám môn (người gác cửa) làm
sao có quyền thúc giục được?” Riêng lấy làm lạ về chí lớn
của Sư, Vua bèn ban tặng
quạt trúc lớn, mặt rộng ba thước, bảo Sư nắm
lấy để dùng. Lại ban
tặng giày gỗ thông bọc cao, bảo Sư mang ngay trong

cung mà đi ra. Vua đích thân tự đưa tiễn và nói với
Sư rằng: “Thật là vị tăng tài giỏi!” Từ đó
về sau,
Sư thường mở mang giảng giải
Luận Thành Thật, không đổi thay thứ lớp.
Đến niên
hiệu Đại nghiệp thứ mười ba
(6
1
7) đời Tùy, Sư thị tịch tại chùa Hồng Lô ở Đông Đô, thọ sáu mươi ba tuổi. Từ lúc
Sư bắt đầu đi học, thường thực hành đặt mẹ ở một
đầu gánh, Kinh sách và
bút lại đặt ở một đầu gánh. Nếu đến lúc thọ
trai thì Sư để mẹ nghỉ lại dưới gốc cây, còn Sư
vào xóm khất thực. Sư có cây bút rất lớn thô như cánh tay dài độ ba thước, một chữ phương
trượng không ai chẳng
suy cao. Nếu có người đến xin viết, mỗi trang
giấy Sư chỉ đề một chữ.
Phong lực bền chắc vượt xa, ngắm nhìn thật
chẳng nhàm chán.
Sư đều viết trên các vách tường để qua lại xem xét.
Các tấm biển gạch ở
Đông Đô đều do Sư viết cả. Hễ một lần phóng bút
thì không bao giờ còn phải sửa lại. Bấy giờ,
tại chùa Tuệ Nhật có sa-môn Pháp Lăng chỉ giảng
nói Địa luận, soạn thuật
sớ ký, tiếng tăm xứng với tên gọi, được coi
trọng trong đạo tràng. Mãi đến lúc
Sư thị tịch, tăng chúng mới phô bày
tấu trình. Vua rất buồn
thương quý tiếc. Tất cả mọi việc cần thiết trong
lễ tang đều do Thiên phủ ban cấp.

Truyện ngài Thích Thiện Trụ trụ chùa Tịnh Ảnh ở Kinh Đô:

Thích Thiện Trụ, họ Hoài, người ở xứ Doanh Châu. Sư xuất
gia từ thưở thiếu thời,
thông minh dễ ngộ, cơ đạt chuyên tâm, dự qua
các giảng hội, thấu rõ
Huyền Cực. Luận Đại Trí Độ, Kinh Niết-bàn Sư tiếp nối chú thích biết bao nhiêu lần. Trải qua nhiều năm đói kém, khất
thực là việc khó khăn,
mỗi ngày chỉ ăn một cái bánh để kéo dài mạng
sống. Thân hình Sư rất
gầy ốm, mọi người chẳng biết Sư bao nhiêu tuổi.

Sư đi đến một ngôi chùa, nghe giảng
Kinh Niết-bàn, nhân
đó luận nghóa, chỉ mới được ba phen mà
Pháp sư trên tòa cao không mở giải, được chỉ cúi đầu nín lặng. Đồ chúng hơn ngàn vì đều đứng nép
bên giảng tịch, phải đỡ
Pháp sư xuống, khi về đến
trong phòng,
Pháp sư lặng lẽ thị tịch.
Khi Sư luận nghóa xong bèn liền đi ra, không hề hay biết
việc ấy. Qua hôm sau, Sư
lại đến, mới thấy làm các thứ tang cụ. Nhân
đó, Sư hỏi về nguyên
do, Chư tăng mới bảo là: “Hôm qua, Pháp Sư bị một vị tăng ở phương
Bắc hỏi vặn, mới do đó mà bị chết!” Mọi người
không biết về Sư, nên
chẳng bắt bớ. Sư nghe nói vậy, bèn tự xét mà thối
lui và ngầm trốn. Qua mấy
ngày sau, lại gặp một vị tăng người nước
Trần cũng giấu mà đến
chỗ giảng khác. Sư luận nghóa, không điều gì chẳng đến cùng,
chịu khuất mà ngã chết có đến ba vị, do đó mà tiếng tăm
Sư chấn động trong đời,
sáng rực khắp Ngô Việt.
Đếu đầu
đời Tùy, Sư đi theo hướng Bắc, đến nương tựa
Pháp Sư Viễn chùa Tịnh Ảnh ở
Kinh Ấp. Thính chúng ở đó có đến ngàn vị, đều là những vị tài giỏi vang tiếng một thời, mà
Sư đáp thuật dựng lập nghóa thần thái tú phát, riêng cùng thầy luận bàn vấn nạn khéo thông lời giải. Pháp
Sư Viễn soạn
Niết-bàn Văn Sớ, mà ý
Sư chưa muốn truyền bá, tự tay cầm bút
sửa đổi phân bày, chia ra thành pho quyển,
soi xét nghóa
lý sâu mầu, lợi ích
không thiếu sót. Pháp sư Viễn nghe vậy, bảo Sư rằng: “Ta biết ông khả năng tư duy không ai vượt hơn, vì
sao đối với ta
mà sửa đổi, tưởng có
mưu đồ riêng có thể được ư?” Sư đáp: “Nếu đời
chờ Pháp sư thị tịch mới
có sửa chữa phân định, thì hư danh của Thiện
Trụ con không bao giờ thực lục.”
Pháp sư Viễn bèn
chấp thuận.
Văn sớ cuối cùng đã
hoàn thành, phân tông đúc nắn ở đời, có trình bày khác lạ.
Sau khi Pháp Sư Viễn thị tịch,
Sư được
sắc ban trụ chùa
Tịnh Ảnh, làm
Niết- bàn chúng chủ.

Vào cuối niên hiệu Khai Hoàng
(6
0
1) đời Tùy, Thục Vương Tú trấn bộ tại Lương Ích, dẫn Sư cùng đi, khắp các xứ Mân Ba trông vọng đức hạnh
Sư mà ngày một quy hướng
thành việc. Mãi đến cuối niên hiệu
Nhân Thọ
(6
0
5) đời Tùy, Sư trở lại Quan Trung, ở xứ Thục hễ có tài vật thì Sư tu
tạo tôn trượng, trang sức tòa ngồi, là bậc đẹp
tuyệt danh só, trong đời không ai
sánh bằng. Đường trải qua lắm nguy ách mà bước đi đều đến. Vừa tới kinh đô bèn lập bày cúng dường để
làm khuôn phép.
Gặp thời gian
Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) đời
Tùy xây dựng tháp, ban
sắc cử
Sư đón rước
Xá-lợi đến chùa
Hoa Lâm ở núi
Ngưu Đầu thuộc
Tử Châu. Giá kiệu trang nghiêm
sắp đến, chiêu cảm
có tám con heo xung thẳng
đến dưới kiệu theo đi đến Quán, xua đuổi
nó mới chạy nhưng vẫn
trở lại như cũ. Dần tới Thành Trị, có bốn con
ong mầu đen thân hình lớn
mạnh, bay nhiễu quanh theo kiệu mấy vòng
rồi bay thẳng đi. Khi đã
đến Châu Quán, ban đêm phát ra ánh sáng rực
rỡ chiếu khắp trên nhà,
như lửa dữ cháy bùng, chỉ chừng khoảng bữa
ăn thì tắt. Lại nữa,
đào nền tháp xuống sâu hơn một trượng đúng ngay
chỗ hộp, có được một
chiếc bình sứ cổ, không nắp đậy, nước lắng trong,
có mùi thơm, rất xinh
đẹp, bèn tôn trí vào trong hộp. Lại nữa, tại chùa
đó có ngôi tháp chín
tầng, từ góc phía Tây Nam ở cấp thứ hai phát ra
ánh sáng, phía trên soi
chiếu tướng xoay tròn như năm hũ đá, mầu vàng đỏ như lửa hồi lâu mới tắt.
Lại nữa, pho tượng Di-lặc ở tại giảng đường

cũng phát ra
ánh sáng mầu tím giữa hai đầu chân mày và tôn tượng hai vị
Bồ-tát cũng phát ra ánh
sáng mầu đỏ chiếu
soi cùng khắp chùa
viện. Trước sau có đến
bảy lượt mọi người cùng trông thấy, trừ người không đến.

Vào khoảng niên hiệu Đại nghiệp
(
6
0
5-
617) đời Tùy, xây dựng chùa
Thiền định. Vua Dương Đế (Dương
Quảng) ban
sắc thỉnh
mời khắp các vị danh
tăng thạc đức. Sư lại được trúng tuyển chọn cao, đến trụ chùa
Thiền Định, thường khai mở
Pháp tịch, truyền hưởng hợp nhau, vì bị bệnh phong nên môi miệng
Sư méo lệch.
Người đương thời
cho rằng: “Bởi ngài sửa
văn sớ của Viễn Công nên phải bị như vậy!”
Ban đầu Pháp Sư Viễn chia
Kinh Niết-bàn thành năm phần, phần cuối
là phần “Xà Duy”,
Sư tìm đó để chọn nghóa và đổi thành bảy phần,
không có phần “Xà-duy”,
mà phần thứ bảy đề là Phần “Kết Hóa quy
Tông”. Từ lúc
Sư bị bệnh phong trải qua nhiều năm mà các vấn cật nạn
vẫn bình thường. Làm cho
các hàng học só đều kinh sợ. Sau, tự nhiên
bệnh phong dứt hẳn, miệng
Sư trở lại như bình thường. Sư bảo rằng:
“Bệnh ta đã lành ắt
mạng sống ta sắp dứt. Đó không có gì lấy làm
lạ, Lý số
tự nhiên như thế.”
Đến niên hiệu Đại nghiệp thứ mười ba
(6
1
7) đời Tùy, Sư muốn trở về lại chùa cũ, chư tăng không chịu, Sư bèn nhét đất đầy
miệng, muốn tự tìm lấy cái chết.
Chúng tăng cả chùa thấy chí khí
Sư quá
cương quyết, phải đành
lòng vâng theo. Đến tháng tám niên hiệu Võ Đức
thứ ba
(6
2
0) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Tịnh Ảnh, thọ bảy mươi mốt tuổi. Lúc bệnh vừa lành, Sư bảo với đệ tử rằng:
“Một đời ta, tâm
tưởng thường luôn
Chánh tín, đối với nghóa
Lý Phật dạy không hề
sinh
tâm khinh thường. chẳng
lo Tịnh Độ ta không được sinh!”. Và liền bảo
quét dọn phòng nhà, đốt
hương trang nghiêm chờ đợi. Từ lúc bị bệnh về
sau trải qua nhiều ngày chỉ
nằm một nơi không dậy được, bỗng nhiên lúc đó
Sư tự ngồi dậy chắép tay, bảo với thị giả rằng: “An Trí tòa
Thế Tôn”, và miệng Sư tự
nói: “Đức Thế Tôn đã đến! Thiện Trụ con nay xin
sám hối hổ thẹn!” Như vậy, hồi lâu rồi Sư lại
nói: “Đức Thế Tôn đã đi!”
Sư cúi mình như thể đưa tiễn.
Nhân nằm xuống,
Sư lại bảo rằng:
“Mới đến đó là Đức Phật
A-di-đà các ông có thấy chăng? Không bao lâu nữa,
ta sẽ đi!” Nói xong chừng
khoảnh khắc,
Sư bèn thị tịch. An táng ở ven núi phía Bắc của
Vi khúc, thuộc phía
Nam Thành, tuân theo Di lệnh của
Sư! Sư có đệ tử là
Sa-môn Tuệ oai ở chùa Đại
Tổng Trì, giảng tìm tông
tích, nổi tiếng ở tại Kinh thất.
Đô:

Truyện ngài
Thích Biện Tướng trụ chùa
Thắng Quang ở
Kinh Thích Biện Tướng, họ Sử, người ở xứ
Doanh Châu. Tánh Sư ưa

thích rỗng rang tónh lặng. Nhờ vân du nghe học mà nổi tiếng,
sự nghiệp bao gồm
kinh thuật. Khắp xứ
Tề Triệu đều tỏa ngát hương
thơm đạo nghiệp. Sau,
Sư trở lại
Lạc Hạ trải qua các pháp tịch, lại đến
Thiếu Lâm nương tựa, ngài
Tuệ Viễn cầu học
Thập Địa, Tam tạng thánh
điển Đại thừa,
Tiểu thừa. Sư đọc xem khắp cùng nhưng đối với một
Bộ Kinh Niết-bàn nghiệm xét
tỉ mỉ rất nổi tiếng. Về sau, Sư đi về hướng
Nam, đến Từ châu. Sư
lại tham cứu Nhiếp Luận cho đến Tỳ-đàm, đều vạch bày hết chỗ tinh nghệ, nổi tiếng tới
Đông Nhưỡng, tỏa
sáng học
hỏi giữa thầy trò, mọi
người đều quy hướng.

Niên hiệu Khai Hoàng thứ bảy
(5
8
7) đời Tùy, Sư theo Viễn Công đến đất Phụ, mới đầu trụ chùa Tịnh Ảnh, đối giảng rộng thông.
Tâm trụ trong nhân hiếu, Sư
luôn kính ngưỡng nối tiếp vết thầy. Vào niên
hiệu Nhân Thọ
(
6
0
1-
605)
đời Tùy, gặp lúc xây tháp, Vua Văn Đế
(Dương Khiêm) ban sắc cử
Sư đón rước Xá-lợi đến chùa Đại Võ ở Việt
Châu. Người dân hớn hở vui mừng được trông thấy di thân. Chưa đến lúc đem ra mà ánh
sáng tự phát ra hiện đủ cả bốn mầu xanh vàng đỏ trắng,
chiếu soi rõ khắp
phía ngoài. Bảy chúng đều ngợi khen mừng vui, Tâm ưu
việt luôn khởi động.
Lại nữa, ở bên cạnh núi có một bụi cỏ chi mầu tím
dài hai thước ba phân,
bốn cành ba lọng, mầu sắc sáng đẹp khác thường.

Sau đó, Sư trở lại kinh đô, mở rộng pháp tịch, các hàng học
só thường đến nghe học có hơn
trăm người, đồng thời được lãnh tụ
ở đương thời, gần gũi vâng thừa âm cáo. Đến đầu niên hiệu Đại nghiệp
(6
0
5) đời Tùy. Vua Dương
Đế (Dương Quảng) thỉnh Sư vào Dương Đô ở
nội đạo tràng, giảng nói mở mang như cũ.
Vì Trịnh ủng bức đồng
Cố lạc bến. Đến đầu niện
hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời Tiền Đường. Sư được Vua Cao Tổ (Lý Uyên) ban sắc nhọc mời trở lại kinh thất, mở mang kinh luận, khai mở tâm cho người mới học.
Xưa kia, Vua Cao Tổ lúc đang
tại Hoằng nghóa, rất kính trọng các bậc minh đức, mời vào
trong cung, trọn đêm luận bàn giáo pháp, cảm động đến lòng Vua, vua bèn ban tặng
tích trượng xinh đẹp.
Vua Cao Tổ mời
Sư trụ tại chùa
Thắng Quang.
Chùa đó do
Tần Quốc cúng dường.
Nên Sư vì ở đó.
Sau đó nhờ vốn
nghiệp giúp đỡ, nên cửa tuệ mới mở.
Sư kính mến chùa Tịnh Ảnh bèn đến giảng nói, lại xả bỏ những gì còn lại, hình tượng
Viễn Công để lại thường
luôn kính lễ, dùng làm
khuôn phép.
Đến đầu
niên hiệu Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, vì bị bệnh ràng buộc thân hình, nhưng không biết làm cách nào để xả bỏ hình hài, Sư bèn ẩn lánh thị
giả, tự thắt cổ mà qua đời tại khuôn viên chùa,
thọ ngoài bảy mươi tuổi.

Ngài là người thuần tố, hình dáng trắng đẹp, mặt mày trong
sáng, nghi chỉ nhàn thái, bàn luận danh lý, tiếp chóng từ nghóa rất
có Thần thái.

Đô:

Truyện ngài
Thích Bảo Tập trụ chùa Đại
Tổng Trì ở
Kinh Thích Bảo Tập, người xứ Bối Châu, là đệ tử Tam Tạng
Pháp Sư

Tăng Hưu ở
Ung Châu. Ngài Tăng Hưu là bậc thông đạt minh giải,
thần lý vượt xa. Cuối
thời nhà Tề, tiếng tăm Ngài vang rộng khắp đông độ, ngày nhà (Bắc) Chu phá diệt nhà (Bắc) Tề,
Ngài Tăng Hưu ở ẩn
tại Bổn Châu, đến lúc
Thiên Nguyên nối tiếp ngôi vị, bắt đầu mở
mang Phật Pháp, Ngài Tăng
Hưu mới vâng chiếu làm Bồ-tát Tăng, cùng
các Sa-môn Tuân, Viễn, v.v… đồng trụ ở chùa
Trắc Hổ. Đến niên hiệu
Khai Hoàng thứ bảy
(5
8
7) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) mời
Sư vào kinh đô trụ chùa Đại Hưng Thiện.

Năm mười tám tuổi Sư đến quy y và chuyên việc tụng kinh.
Sau, nghe giảng các kinh luận,
Sư chỉ lấy luận Đại Trí Độ làm chính,
ban trải ảnh hưởng khắp
Quan Đông, nổi tiếng cùng các vị tài giỏi ở đương thời.
Sư theo ngài
Tăng Hưu vào kinh đô đảm nhận việc dạy răn
khuyến khích cố gắng.
Niên hiệu Khai Hoàng thứ mười sáu
(5
9
6) đời Tùy, Vua Văn Đế ban sắc bổ nhậm Sư làm Đại
Luận Chúng Chủ, trụ chùa
Thông Pháp, suốt bốn
mùa giảng giải hoằng hóa, mọi người từ những
phương xa đều nhóm họp.

Vào niên hiệu Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy, xây dựng tháp,
Vua Văn Đế ban sắc cử
Sư rước Xá-lợi đến chùa Tung Nhạc ở Tung
Châu. Mới đầu, mây
sương khuất phủ, suốt bảy ngày mờ tối, Sư bèn bưng
lấy lò hương phát
nguyện: “Mong đến lúc sắp mãn hạng tôn trí đặt
Xá-lợi thì thấy được
sắc thái mặt trời!” Không bao lâu thì điều mong cầu
của Sư đã đến, bầu
trời mở sáng giữa ban ngày vào lúc giờ ngợ. Đã
xứng hợp tâm chờ
mong, liền bị ẩn che.
Sau,
Sư lại rước
Xá-lợi đến chùa Phiếm Ái ở
Hình Châu. Bỗng nhiên ngay trên hộp,
thấy hiện hình tượng các Đức Phật và Bồ-tát cho đến có cả
ánh sáng, khắp cùng bốn mặt không thể nói hết,
suốt hai ngày ánh
sáng mới tắt, nhưng các tướng vẫn hiện còn. Và đang lúc đặt
tôn trí xá-lợi, lại thấy một tôn tương Phật hình thế đang nằm có ánh
sáng mầu

đỏ tuông phát ra.
Sư vui mừng với điềm linh cảm ấy bèn họa vẽ mà
kính thờ. Đến khi Vua Văn
Đế băng
(6
0
5) Vua Dương Đế (Dương Quảng) xây dựng
chùa Đại Thiền Định, vì tiếng tăm Sư vang xa, vua bèn
thỉnh Sư đến
cúng dường. Đến cuối niên hiệu Võ Đức
(6
2
7) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa đang ở, thọ tám mươi tuổi.
Sư có các đệ tử như
Sa-môn Đàm Cung,
Minh Hồng là các vị
giỏi về luận Đại Trí
Độ. Ngài Đàm Cung từ thưở thiếu thời đã có cơ biện, kiến giải nổi tiếng.
Sư thường giảng giải
Kinh Luận. Khắp Kinh Đô đều ngợi khen tốt
lành. Ngài hộ trì chánh pháp rất đúng theo lời Phật dạy. Đầu niên hiệu
Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường. Vua Cao Tổ (Lý Uyên) ban sắc cử Sư làm
Tế Pháp Thượng tọa. Sư trông coi việc tăng truyền tỏa hương thơm đến cuối
đầu mối. Sau,
Sư được mời đến trụ chùa
Hoằng Phước. Lại ban bảo cho
Sư trông coi đảm nhậm
chùa Phổ Quang. Đức hạnh của
Sư ở thời bấy giờ rất cần, nên
Sư luân
chuyển không ở nơi nào cố định.
Sư thị tịch tại nơi đang đảm nhậm!
Sa-môn Minh Hồng cũng là
người vinh vọng ở đương thời. Tiếp nối sự
nghiệp của tông sư. Sư
được mời đến trụ chùa Phổ Quang. Bấy giờ lại hoằng pháp,
Sư chuyên xây dựng phòng tắm để
cúng dường, hàng tháng
lại chà rửa phòng tắm
cho chúng tăng, tiếp gót An Công, quy tâm về Đức Từ Thị.

Đô:

Truyện ngài Thích Tuệ Thiên trụ chùa Đại Tổng Trì ở
Kinh Thích Tuệ Thiên, ngài người xứ
Doanh Châu, hiếu học chuyên

thưa hỏi, ưa thích Địa Luận, lấy làm chỗ cùng cực để tâm thưởng
ngoạn. Sư mang tích trượng rong ruổi khắp cùng, mong cầu kính mến
Dónh tượng. Tuy Sư nghiên
cứu tinh thông một bộ mà rộng suốt cả trăm
nhà, mỗi lúc đến nạn
lý thì các bậc thầy đều tụ đến.
Vào thời
Bắc Tề, Sư đã vang vọng
Danh thật. Sư lại theo ngài
Tuệ Viễn, lưu lại nghiệp
trước, nghóa chẳng trở lại duyên, trải qua chỉ
trong một năm mà đều thông các Kinh Niết-bàn, Địa
Trì. Và đều được
giảng trao. Nhà (Bắc) Tề
mất, phật pháp bị hủy diệt, Sư lánh đến nước
Trần. Đến lúc nhà
Tùy đổi vận,
Sư trở lại quê cũ, đi đến lạc hạ, lại
nương tựa ngài Tuệ
Viễn, nên sự nghiệp mới nghe đầy đặc cõi lòng. Đến lúc ngài
Tuệ Viễn vào đất Quan,
Sư nương theo và cùng trụ chùa Đại
Hưng Thiện, chuyên việc
mở mang giảng nói.

Niên hiệu Khai Hoàng thứ mười bảy
(5
9
7) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc lập ra năm chúng, thỉnh
Sư làm Thập Địa chúng
chủ, trụ chùa
Bảo Quang liên tục giảng nói, tiếng tăm vang vọng dường như thời nhà Trần. Niên hiệu
Nhân Thọ thứ hai
(6
0
2) đời Tùy, Vua Văn Đế ban sắc cử Sư rước Xá-lợi đến chùa Hoằng Bác ở quê nhà. Đã đến nơi, đào xuống nền
sâu sáu thước, chiêu cảm phát ra ánh sáng mầu
tím khắp cùng đất tháp,
tướng trạng như lửa dữ, giống như chỗ treo
tượng ngày nay. Lại ngay
trên đất biến thành nét chữ đường vân màu đen
rõ ràng, đề là “Chuyển
luân Vương Phật Tháp.” Thấy được linh tướng
ấy, mọi người đều
mừng vui, vì ít khi gặp được. Đến niên hiệu Nhân
Thọ thứ tư
(6
0
4) đời Tùy, Sư lại đến chùa An Hoà ở Hải Châu xây tháp. Đào sâu đến năm thước,
có được đất trắng, mầu trắng hơn cả phấn, khắp đầy trong hầm. Lại đào
sâu đến tám thước, ở trong khối đất trắng
có được một viên ngọc
trắng, hình vuông lớn hơn một thước, sáng
nhuận khó có gì để
sánh ví. Đến buổi sáng sớm sắp đặt tôn trí
Xá-lợi, lại phát ra ánh sáng rực rỡ
soi chiếu khắp thành quách; sắc mầu như lửa
hồng. Xá-lợi từ trong
bình lưu xuất ra, chia làm sáu hạt, hiển hiện việc ít
có. Đại chúng đều khen ngợi.
Sau,
Sư thường
Khai giảng
Thập Địa, khắp kinh ấp có nhiều vị giảng nhưng không vị nào
sánh được. Đến lúc xây dựng chùa Đại
Thiền Định, Vua Dương Đế
(Dương Quảng) thỉnh Sư đến trụ ở đó. Đến cuối niên hiệu Võ Đức
(6
2
7) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chỗ đang ở, thọ bảy mươi chín tuổi.
Sau khi Sư thị
tịch, Luận Thập Địa không còn tiếng tăm ở
Quan nhưỡng. Nên Đạo do
người mở mang, điều ấy thật xác nghiệm! Có
sự truyền đạt của tâm,
thật hãy cố gắng.

Truyện ngài Thích Tuệ Giác trụ chùa Võ Đức ở Tinh Châu.

Thích Tuệ Giác, họ Phạm, người ở xứ Tề. Đạt lượng thông soi,
ít nương gá những người
nagng bằng, mà nghi hình Sư cao vời, mắt
mày sắc bén
ngời sáng, y phục
mới sạch, thân cao bảy thước, dung chỉ
ôn hòa rộng rãi, bước
đi khoan thai. Sư giữ phép đi bộ, không đâu
chẳng dừng bước, đón rước hé mắt mà tiễn đưa. Oai nghi của
Sư cảm kích
đến người như thế. Sư
thông suốt các Kinh Thập Địa, Hoa Nghiêm, giảng tịch
nối nhau lưu vết khắp Tề Đại. Tiếng tăm vang xa, học môn
thành phong thái.

Đến lúc nhà
Tùy mở vận, mở mang hưng thạnh Tượng Pháp.
Vì trước kia, Vua Văn Đế
(Dương Khiêm- nhà Tùy) khi ở tại Bắc Chu
đã Tổng nhậm nguyên
nhung, đích thân dẫm qua sự nhọn bén. Binh cơ bị mất
sự bén nhạy, nên trốn nạn ở Nam trạch thuộc
Tinh Thành. Sau, đến
ngày lên
ngôi, truy tìm chỉ còn lại đất cũ. Trong niên hiệu
Khai Hoàng thứ nhất
(5
8
1) đời Tùy, tại chỗ đất u nhàn, Vua Văn Đế bèn xây dựng chùa Võ Đức. Đất
ở đó chỉ toàn bùn ướt, nên khắp nơi đều phải dùng đá lát phẳng. Nhưng bắt đầu tăng thêm nền móng chung cho cả
chùa viện. Khắp cùng cả
ngàn kế, mái che đến chín lớp. Linh tháp mây
bày, cảnh Đài sao giăng.
Vì Sư là người có sự nhận biết vượt cao nên
được khen ngợi, được
vua thỉnh đến trụ ở đó. Pháp môn mở mang giáo
hóa của Sư phần nhiều
lấy Kinh Hoa nghiêm làm chính. Những người
vâng thọ được tỏ ngộ
đến thưa hỏi điều lợi ích, rộng lược đều vâng
theo bốn tông.

Sau, Sư được
thỉnh đến Cao Dương, sung vào làm Giảng Tượng, thính chúng thường có hơn ngàn vị, khắp giảng Đường đều đầy chật, mà người tìm đến vẫn
không ngớt, bèn phải nghỉ dừng pháp hội, đợi có thêm giảng đường mới có thể mở mang dắt dẫn. Liền có thí
chủ tức thời xây dựng
giảng đường rộng lớn dung chứa cả ngàn người,
tạo dựng những gì cần
thiết, chưa tới một tháng đã được thành tựu.
Sư liền lên pháp tòa, đạo chúng dẫn đến đông đầy. Oai dung
Sư rộng
thoáng thanh nhã, tướng
trạng như thần. Nói bàn hòa nhã, dắt dẫn huyền ẩn, vạch bày xung hợp, người nghe kính vâng, thật là mở mang nghóa
rộng. Sư soạn thuật văn
sớ các Kinh Hoa Nghiêm, Thập Địa, Duy-ma,
v.v… đều tiếp nối Nghóa
Chương, tất cả mười ba quyển. Văn chất lồng
lộng, xuyên
suốt giáo hóa. Các bậc minh đức khắp xứ
Tề Ngụy đều
tụng độc và lưu hành.
Đến niên
hiệu Võ Đức thứ 3
(6
2
0) thời Tiền Đường, gặp lúc bọn Hiểm Doãn xâm chiếm
phương Nam.
Sư bị bệnh
sơ
sài mà bảo
với tất cả đệ tử
rằng: “Ta sắp đi đây!” Thị giả hầu thưa:”Nay giặc đã
đến thành, đường đi
đều trở ngại bặt dứt, biết đi về xứ nào?” Sư
đáp: “Sinh tử đường lớn, đi ở không hẹn
ngày, ngày mai ta sẽ từ biệt!” Và Sư
bảo ban xuất của cải tự
thân thiết trai cúng dường tăng chúng. Sư quyết từ biệt với đại chúng,
suốt đêm chánh niệm tinh
sáng rõ ràng, đến
lúc minh tướng vừa xuất
hiện thì Sư an nhiên thị tịch, thọ chín mươi tuổi.

Ban đầu, tánh
tuệ giải của Sư vốn chứa nhóm trong lòng,
phước nghiệp nhiếp
chúng, Độ sinh tùy hỷ có nhiều. Hễ có tu tạo, thì tự
thân Sư giúp đỡ
sửa sang, nên nền tảng của chùa đều do khuyến khích
cố gắng. Lại nghe vãng
sinh Tịnh Độ thì bố thí vườn là công đức nên
Sư chẳng ngại xa ngàn dặm từ
Thanh Châu lấy giống táo về trồng trụ chùa Khai Nghóa ở
Tinh Thành, riêng đi ngàn thù gốc cúng khắp năm
chúng. Ngày một phô bày
tươi tốt, nghiệp ấy rộng lớn. Bấy giờ,
trong chùa có hai vị Sa-môn đều tên là Tuệ Đạt và
cũng đều là đệ tử
ngài Tuệ Viễn, là người khéo giải ở đương thời, vào đầu niên hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời Tiền Đường thì phô bày sự tốt lành ở Kinh Aáp. Lại có
sa-môn
Minh Cán, cũng là bậc tài giỏi kế tiếp đó, cùng
nhau truyền đăng, lưu tỏa
tiếng thơm chẳng dứt.

Truyện ngài Thích Trí Cư trụ chùa Kiến An ở Thường Châu:

Thích Trí Cư,
người ở Thọ Xương thuộc Tân An. Họ Lý. Gia
thế vốn lưu xuất từ Vị
Trụ ở Cao Dương, nhận làm Lý Quản, bèn lấy làm họ. Do qua nhiều thời đại biến đổi âm,
bèn lấy chữ Lý có bộ vương làm chữ lý có bộ mộc, nhân đó mà thành họ.
Sư vốn trụ tại Điển Ngọ ở
Quận Triệu thuộc
Ký Châu, theo hướng Đông dời đến ở
Giang Tả. Cha của
Sư tên Vó, làm quan Viên
Ngoại Tán Kî Thị Lang ở thời nhà Lương.
Năm mười chín tuổi,
Sư bèn tự xuất gia, nghe
Pháp sư Thản giải thích
luận, chưa ngầm khôi quản thường nghe tinh nghóa. Pháp
sư Thản là
Môn Sư của
Tề Vương Giảng.
Kế đến, Sư nghe
Nhã Công giảng
Luận Bát Nhã, lại nghe
Dự Công giảng về
Tam Luận. Ba vị
Pháp tượng ấy danh giá đều rất quý trọng.
Sư muốn thanh khiết tiết tháo, nắm giữ tự tâm, riêng thấu cùng
Pháp tánh, các cao tọa chủ thường không
kiêm thuật, người xưa có nói “Học không ở nơi một vị thầy nào cố định”, lời ấy
rất có ý chỉ.
Sư rộng tìm xa xét,
tận cùng chỗ u cầu.
Năm hai mươi bảy tuổi,
Sư bèn đến
tuyên giảng, biện tài
Vô ngại, mọi người đều biết.
Nói Kinh đợi hỏi, chóng động
thường luân. Đến
lúc sắp thị tịch
Pháp Sư Thản đem đồng một lúc giao phó cho
Sư cả năm
Bộ kinh lớn. Đã được
Di chúc, Sư bèn diễn giảng, tiếng tăm danh giá
càng vang xa, kẻ tăng người tục đều
kính ngưỡng.
Nhưng miệng
Sư không nói đến người, mắt không tiếp nhận
cảnh sắc,
sữa muôn
sinh chẳng dùng, tanh nồng không phạm đến.
Sư có đệ tử nhập thất là
sa-môn Minh Diễn. Từ lúc thọ học về
sau chuyên kính thờ
Sư làm Hoà-thượng.
Trước lúc thị tịch, Sư
bảo rằng: “Các Bộ Hoa Nghiêm, Đại Phẩm,
Niết-bàn, Thích Luận, là
các văn ngôn ta thường giảng nói, đem cả đều giao
phó cho ông bốn Bộ Nghóa sớ!” Sư bèn nắm lấy tay
ba lần, bỗng nhiên
Sư thị tịch, tại chùa
Kiến An ở
Thường Châu, lúc đó nhằm ngày mồng mười niên hiệu Võ Đức thứ hai
(6
1
9) thời Tiền Đường. An táng tại chỗ đất cũ của chùa thuộc phía Nam Tỳ Đàn.
Ngài Minh Diễn
họ Khâu, danh tộc ở Tấn Lăng. Sư có dung nghi cử chỉ dễ nhìn, tinh thái cao vợi
khác thường, kính
sùng công lao lưu tỏa đức hạnh của thầy (Trí Cư) nên dựng lập bia lớn ở trước cửa chùa. Trần
Tây Dương Vương ký thất Tiều Quốc Tào Hiến soạn văn bia.

Truyện ngài Thích Đạo Khánh trụ chùa
HoằngNghiệp ở Thường Châu:

Thích Đạo Khánh, họ Đái. Gia đình Sư trước kia ở Quảng
Lăng, sau men theo sông mà
dời đến ở Vô Tích. Năm mười một tuổi, Sư xuất
gia, kính thờ A-xà-lê tạng chùa Kiến Thiện ở Quận Ngô làm thầy.
Sư siêng năng vâng thờ
rất mực kính lễ, đồng bạn đều suy tôn. Năm
mười bảy tuổi, Sư đến
Thành đô, nghe giảng Luận Thành Thật ở chùa
Bành Thành. Đại nghóa
của các luận khác Sư, đều không để sót, do đó;
các bậc thầy ở đương
thời đều chăm chú vào Sư mà bảo rằng: “Treo
Nhật nguyệt ở trong lòng,
rót sông rạch vào trong miệng, thật là quy kết
về nơi Đạo Khánh!”.
Đã được
lời chúc tụng tốt lành, Sư càng gấp bội chí kiêm
thường, tiếng tăm vang vọng đã qua, tòa cao ở tại
ngày nay. Đến lúc thời vận nhà
Trần bị mất, bạn Đạo điêu tàn,
Sư đi về
hướng Đông, về
lại Vô Tích, trụ chùa
Phụng Quang. Học chúng nhóm họp,
Sư lại giảng
dạy như trước.
Sau Sư lại trụ chùa
Hoằng Nghiệp ở
Tỳ-đàm chuyên việc
mở mang giảng dạy, không
ngại thời tiết nóng lạnh. Sư có oai dung cử
chỉ đẹp xinh, khéo hay nói cười, xem thường danh lợi, nồng hậu giao
du, bút mực rảo thông,
thi cầm khéo léo. Phong thần nhàn buông. Vận
vũ rỗng lắng, có đủ
mọi phương ứng vật, ứng cơ không trái ngược.
Vào tháng tám niên hiệu Võ Đức thứ chín
(6
2
6) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại phòng ở chùa, thọ sáu mươi mốt tuổi. Qua ngày hai mươi ba tháng chín, an táng
tại Sơn Tân, thuộc Phù Đường. Ngày đào
huyệt, xuổng mới đào xuống, chiêu cảm có một Đàn hạc trắng từ giữa
trời bay đến, kéo dài bay liệng, cùng kêu tiếng
buồn thương. Nếu chẳng
phải đạo hạnh tỏa sáng
khắp xa, thì sao có được điềm lành khác lạ như thế? Có
Sa-môn Pháp Tuyên cùng ở
chung chùa, nói rằng: “Tôi cùng
Sư (Đạo Khánh) quên lời
quen Đạo, từ thuở nhỏ ở kinh đô đã vui vẻ
cùng đắp chung mền. Đến
tuổi xế chiều ở quê người lại vui cùng mặc
chung áo bào, trăng chiếu
gió giường, tiếp tay cùng trò chuyện. Chúng tôi
nơi kinh đường
Luận thất, chạm chân chẳng phải
người khác. Đâu ý cao
sâu mà hết tình bạn tốt
của tôi, ngàn hàng nhọc rửa, trăm thân thà
chuộc. Chưa thể nén bút
liền ghi một bài minh ngắn, viết rằng:

“Mười lực ngầm cảnh Bốn y khác đời

Dẫm đức liền sáng

Người ấy tiếp nối Cung tường giới nhẫn Đèn đuốc thiền
tuệ Đều ruỗi sống rừng Chia sân sâu đặt

Nhà Luận khua ngọc Phòng nghóa phân lan Ngồi như sư tử

Chúng nhiễu quanh đàn Đạo sạch ngoài trần

Lý dứt mối luận
Oai nghì khoan thai Ba nghiệp an tường Cõi uế cơ cùng
Người tốt hiện diệt. Màn lưu hình ảnh Xe về vết xưa

Trăng soi tháp vắng Suối dơ mộ buồn Sương trúc dần tụ
Gió thông rít dài Khí vận có tan
Đức
âm chẳng dứt!”

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
(Quyển 12 hết)







<卷>QUYỂN 13</卷>


CHƯƠNG II: NGHÓA GIẢI

TRONG PHẦN 9 CỦA CHƯƠNG II

(Chánh truyện
có mười bảy vị, phụ có bảy vị)

Truyện ngài
Thích Tuệ Nhân trụ chùa Đại
Trang Nghiêm ở
Kinh đô, thời Tiền Đường.

Truyện ngài
Thích Tuệ Hạo trụ chùa
Phương Đẳng ở
An Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài
Thích Pháp Tường trụ chùa Đại
Hưng Quốc ở
Đồng Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài
Thích Tỉnh Tạng trụ chùa
Ngọc Tuyền ở núi
Chung Nam, thời Tiền Đường (Đạo Sung).

Truyện ngài
Thích Viên Long ở chùa
Hoàng Quang ở nước
Tân-la, thời Tiền Đường (Viên An).

Truyện ngài Thích Hải Thuận trụ chùa Nhân thọ ở Bồ Châu,
thời Tiền Đường (Hành Hữu).

Truyện ngài Thích Đàm Tạng trụ chùa Phổ Quang ở Kinh đô, thời tiền Đường.

Truyện ngài Thích Thần Huýnh trụ chùa Đại Trang Nghiêm ở
Kinh đô, thời tiền Đường (Pháp vị).

Truyện ngài Thích Tăng Phụng trụ chùa Định Thủy ở Kinh đô,
thời tiền Đường (Pháp vị).

Truyện ngài Thích Đạo Nhạc trụ chùa Phổ Quang ở Kinh đô,
thời tiền Đường (Minh Khoáng, Minh Lược).

Truyện ngài Thích Công Huýnh trụ chùa Tuệ Phước ở
Biện Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài
Thích Thần Chiếu trụ chùa An nghiệp ở
Biện Châu, thời tiền Đường.

Truyện ngài Thích Đạo Kiệt trụ chùa
Thê Nghiêm ở
Bồ Châu, thời tiền Đường.

Truyện ngài
Thích Thần Tố trụ chùa
Thê Nghiêm ở
Bồ Châu, thời tiền Đường.

Truyện ngài Thích Pháp Hộ trụ chùa Thiên Cung ở Đông Đô, thời tiền Đường.

Truyện ngài Thích Huyền Tục trụ chùa Bảo Viên ở Thục Đô, thời tiền Đường.

Truyện ngài Thích Tuệ Bích trụ chùa Pháp Lưu Thủy, ở
Tô Châu, thời tiền Đường.

Truyện ngài Thích Tuệ Nhân trụ chùa Đại Trang Nghiêm ở Kinh Đô:

Thích Tuệ Nhân, họ Vu, người ở xứ Hải Diêm thuộc Quận
Ngô, là con cháu của Thái thường Bảo đời Tấn.
Ông nội Sư tên là Phác, làm Tán Kî thị thường thời nhà Lương. Ông nội
Sư tên là
Nguyên Hiển làm Trung Thư Xá nhân đời
Lương. Đều là những bậc tài giỏi giúp đời
rất tốt lành. Sư bẩm khí
ôn hòa thư thái, trong soi hơn thường. Huy âm
lướt sâu, Tăng tục đều
kính trọng ngợi khen.

Năm mười hai tuổi, Sư xuất gia, kính thờ Pháp sư Tuệ Hy ở chùa Khai
Thiện làm thầy. Đến tuổi chí học phát mạnh,
Sư nghe
Pháp sư Quỳnh ở chùa
Kiến sơ giảng
Luận Thành Thật. Tuy chưa thọ giới cụ túc mà đã ngang bằng người nhập thất, tiếng tăm trí tuệ trùm khắp, Đạo chúng thảy cùng
suy tôn.
Sư mừng vui thưởng vị tịnh tâm, chưa vạch chỉ chương cú, bèn đến chỗ hai vị
Thiền Sư Tuệ Hiểu và
Trí Thôi ở
núi Chung Nam, thỉnh cầu
truyền trao Pháp Quán Điều tâm. Nước Định đã
lắng trong, nói nghó càng
chững chạc.
Sư tiếp mở rộng lược, cùng
tận sâu mầu mà ngộ lời thần giải, riêng chước nêu tận cùng.
Sư lại
đến Pháp Sư Biện ở
Trường Can, thọ học Tam Luận, thấu cùng vi ngôn
của thật tướng, mở
rộng u chỉ của mãn tự, rót nước một bình, xanh lại
hơn lam. Sau, Pháp Sư Biện
trở về yên tónh ở chốn núi rừng, bèn giao phó tất cả đồ chúng
cho Sư. Học chúng thọ nghiệp hơn năm trăm vị, nối
gót truyền đăng gần ba mươi năm.

Niên hiệu Thái Kiến thứ tám
(5
7
6) đời Trần, vào đầu mùa an cư, bỗng chiêu cảm U Sứ (sứ giả cõi u minh) đến thưa với Sư rằng: “Vua muốn cầu thỉnh Pháp
Sư!” Những người đi theo cùng ồn náo, tiếng ty trúc
giao hưởng,
Sư liền dứt hơi thở và xả mạng, thân thể vẫn
như ngày thường, trải qua thời gian bảy ngày đêm, như nhập
định sâu. Đến lúc
đồ chúng thưa hỏi,
Sư mới bảo rằng: “Hãy xem trong rương có vật gì chăng?” Đệ tử tìm kiếm thì có hai xấp lụa quyên.
Nhân đó, Sư bảo: “Đó là Di vật của vị tăng nầy!” Đồ chúng lại hỏi về nguyên cớ.
Sư bảo: “Vọng tưởng đảo điên, biết
sao chẳng làm, ta bị vua
Diêm-la mời gọi
an cư kiết hạ, giảng Kinh Đại Phẩm Bát-nhã, ở chốn Minh Đạo được xem như là đã qua ba tháng. Lại thấy các hình ảnh ở chốn địa ngục, năm
thứ khổ thay nhau”. Nếu
chẳng do sức từ bao gồm cả u hiển, đạo hạnh
rất mực cảm thông như
Sư thì đâu thể đến cõi u minh kia, thần thức vân du nơi cõi khác?
Trần Bộc Xạ Từ Lăng là người cao tài thông học,
Thượng Thư Mao Hỷ là
người tham cứu thấu suốt u vi, thời bấy giờ được
xưng gọi là “Tri Nhân”,
mà đều quy hướng về Sư.

Niên hiệu Nhân Thọ thứ ba
(6
0
3) đời Tùy, xây dựng chùa
Thiền Định. Vua Văn Đế
(Dương Khiêm) tìm cầu khắp trong nước, xa
thỉnh các bậc Danh đức.
Sư là bậc Long Tượng Pháp Môn, cho nên ứng
theo hội ấy. Đức đã
sáng ngời bao trùm mọi vật. Luận nghị thì cả Đại chúng đồng tôn ngưỡng quy hướng.
Sư bèn vâng phụng được cử làm tri
sự Thượng tọa, dạy
răn nghiêm túc thiền học, nhu thận dẫn dụ tựa
nương, việc lắng hòa tăng luân v.v… các thứ oai quyền, đều nghó đến việc
sớm mở bày. Lại nữa,
mới đầu, chùa nhóm họp khắp nơi cùng một lúc,
các bậc danh đức đều
là những vị có đức hạnh tốt đẹp, Sư lại thật gồm
đủ tất cả. Sư từng
giảng Tam Luận và soạn văn sớ, nêu lên yếu ước
người học đều kính phụng.
Đến thời
tiền Đuờng mở vận, trùng hưng Đạo Phật, có cử mười
vị Đại đức,
Sư là người đứng đầu trong
số đó.
Sư đem chân thống trị
pháp, chẳng
sai bảo mà thực hành, nhún nhường để thành đạt, cúi
mình thành chuyên, nên các bậc Lão túc kỳ đức ở chùa
Kinh luôn tỏ tâm cung
kính vâng thừa, đều
sùng bái thỉnh Sư làm Bồ-tát giới sư. Những người thọ giới cụ túc
sau nầy đều nương tựa mà yết-ma. Tả bộc
Xạ Tiêu Võ là người có khí cục
trinh thuần sáng rỡ, huyền phong bất động. Hình
Bộ Thượng Thư Thẩm Thúc An là người ôn nhu thanh nhã, đạt
tín thông thần, đều
kính ngưỡng, vâng theo tôn thừa, ở đó hai năm.
Sư định tuệ cả hai đều
rõ suốt,
Không Hữu đều chiếu.
Hoằng pháp
suốt bốn
Triều Đại, chỉ chuyên theo Nhất
thừa, mà chẳng đua tranh với vật tình, không
tỏ bày sắc thái mừng
giận. Nên cùng đi trong Đạo của Sư, chẳng ai
lường biết được Quả vị của Sư.
Đến ngày mười hai tháng hai niên hiệu
Trinh Quán thứ nhất,
Sư thị tịch tại chùa Đại
Trang Nghiêm, thọ tám mươi chín tuổi. Đầu đêm sắp tịch,
Sư bảo đệ tử là
Sa-môn Pháp Nhân rằng: “Các ông phải
sống đúng
như Pháp, khéo tu ba nghiệp, chớ để một đời luống qua.
Phải thuận theo lời
Phật dạy, chớ biến đổi
sắc phục, phô bày buồn thương theo
sau
tang ta, đó là việc không
nên làm!” Sư bèn sửa sang dung mạo như
thường, lắng thần nhập định, đến cuối đêm, an nhiên ngồi thỉnh mà thị tịch.
Cảm nghe có mùi thơm lạ xông
ngát phòng, bèn đưa tòa đến chùa
Chí Tướng ở núi
Chung Nam. Khi đó, lắm xe mang nhọc cụ, tăng tục hơn
ngàn người đón rước
đến phía Nam thành, lại nghe nhạc trời vang vọng
giữa hư không. Các Hàng
đệ tử, v.v… xây tháp gạch Chi-đề, khắc bia minh, do
Lan Lăng Tiêu Quân soạn văn bia.

Ngài Pháp nhân là người ở
Hưng nhân, từ thưở thiếu thời từng
làm cung phụng, thân tâm
thanh tịnh, tu hành niệm định, tánh luôn
nhún nhường, có tiếng
khắp trong đồng học.

Truyện ngài
Thích Tuệ Hạo trụ chùa
Phương Đẳng ở An Châu:

Thích Tuệ Hạo, người ở
An Lục. Vào Đạo từ thưở nhỏ, có tâm lượng xa xăm, xem đọc
nghóa kinh, mở dẫn ở tâm.
Ban đầu, thấm
đượm Huyền cương, Sư
mong cầu Đại Phẩm, rộng nghe, lược nghiên cứu,
mà tình còn trở ngại
điều chưa tỏ bày. Nhân có Pháp Sư Minh ở Bao
Sơn, là người được phó chúc từ chùa
Hưng Hoàng, ở đời tôn xưng là
Dónh Tượng, khắp nước
thảy đều chiêm ngưỡng. Nhân đó, Sư tìm đến theo học, thưa hỏi kính thờ không mỏi mệt, đầy đủ được
sự lắng trong xa
gần, bèn thành lan rộng,
phò bộ to lớn, dồi dào hưng thạnh.
Năm ba mươi tuổi,
Sư lên Pháp tòa dẫn dắt giảng nói, các
bạn đồng tu cùng luận
bàn, thọ nghiệp truyền đăng, phân phong theo hóa. Vì Dòng pháp
choáng rợp, thành cứu giúp đã nghe. Còn các xứ
Mân lạc Tam ấp đang còn mê mờ trong màng lưới ở
đương thời.
Sư bèn
dùng giáo pháp mở rộng
dắt dẫn xa những điều chưa nghe.

Vào niên hiệu Đại nghiệp
(
6
0
5-
617) đời Tùy, ở vùng Sông
Biện thuộc Giang Hiệp, tuy gặp phải
sóng gió, nhưng
Sư vẫn gắng chí
không ai vượt qua trước.
Khi đã đến Đô thành, bèn mở rộng việc hoằng
Pháp, y cứ vào miên tử,
Sư tùy phương khai mở dạy răn, tự tăng chúng ở
Ngọc Điệp thảy đều nhân đó mà được
khai sáng, khói mây xông lên, khắp vùng thưởng vị chánh pháp mà thành ban giúp.
Không sợ đi qua, cho nên khiến đến muộn, hát ca
khắp đường. Lại nhân chúng đông nên
khô gãy phát sinh, Sư y
cứ theo pháp mà trị, không có tâm che lấp. Bấy
giờ hoặc có người
không thể nghó nhớ như thế, bèn nghó tấu trình với
triều đình rằng:
“Sư kết nhóm đồ chúng ngày một
đông nhiều. Tăng tục đông
đúc ủng hộ,
nếu chẳng phải là dị thuật thì đâu thể được sự theo về
của người đời như
thế?” Đến đầu niên hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời tiền Đường, Vua Cao Tổ (Lý Uyên) ban sắc tra xét tận cùng, rõ bày sự việc chẳng thật, nên kẻ vu
khống phải mắc tội. Sư chỉ vì Đạo do người mở
mang, nghóa phải biết trái lại, bèn xoay đường trở lại hướng Nam chỉ đạo
ra Kinh Môn, đồ chúng theo
học lại gấp bội hơn trước. Khi đã về tới
quê cũ Sư chóng bày sự
nghiệp trước, lại dàn trải Lãnh điệp, lại mở Quan- kiền. Thần vọng càng cao, chúng tụ càng kết, khốn khó cho
sự ồn
ào đua tranh ấy. Sư bèn
lánh xứ đi về phía Bắc Tây Sơn, bình lắng lui
tìm nhàn ẩn, đào luyện
Trung Quán, qua hơn năm năm. Đồ chúng lại nghó tưởng
đến Sư, bèn tới
Núi đón rước, thỉnh
Sư về Aáp, truyền bá giáo
hóa. Sư tùy nghi lợi ích, ý dẫn hạnh tàng, bèn trở lại chùa
Phương Đẳng ở An Châu, giảng nói nối nhau. Đến niên hiệu
Thinh Quán thứ bảy
(6
3
3) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa, thọ tám mươi bảy tuổi. Từ lúc
Sư là một trong hàng tăng, thì luôn tinh chuyên cố
gắng dẫn đầu, thường
ngày chỉ ăn một bữa. Hơn bảy mươi năm, hễ có
được gì liền ăn, không
chờ đợi doanh cầu, chặng hạn định sớm trưa, hễ
bèn thôi. Do đó khắp
Phong Đô, Thục Bộ đều khéo che chở. Mỗi sáng
sớm mọi người đến
cúng dường thường đầy ấp cả cửa chùa. Sư đều bảo
đưa vào của chúng tăng,
không nhận lấy một thứ gì. Sáng sớm giảng
xong, Sư xuống chỉ ăn một
chén, ngoài ra, các thứ bánh trái đều về lại
trong chúng tăng. Có học
só Đạo Cần thấy
Sư gầy yếu,
sợ
Pháp sự bị
ngưng nủa chừng, nên bảo cùng
ngoại chúng, khiến mọi người bày biện cúng dường càng nồng hậu.
Sư lấy làm lạ về việc khác thường ấy, nên
sưu tra dò hỏi về nguyên do có các thức ăn uống, và liền đuổi Đạo Cần ra khỏi
chúng, không bao giờ còn làm như vậy.
Sư bảo rằng: “Vật thực tà mạng
không thể thống ngự.
Ông tuy nghe lời ta nói mà chẳng rõ hiểu yếu nghóa lý giáo”.
Sư gìn giữ tiết tháo, bẩm thọ giáo Pháp đến như thế.

Truyện ngài
Thích Pháp Tường trụ chùa Đại
Hưng Quốc ở Đồng Châu:

Thích Pháp Tường, người xứ Đồng Châu, xuất gia từ thưở bé,
Sư giữ chí thanh bần ít
ham muốn, siêng năng tìm cầu học Đạo khắp nơi, không có chỗ dừng ở cố định.
Sau khi thọ giới cụ túc,
Sư kính vâng
hiến chương, khắc ý răn
sau, chuyên tâm nơi sâu mầu. Lúc Phật giáo, Đạo giáo đều bị phá diệt,
Sư bèn theo tục, mà ôm giữ đức hạnh, giữ gìn
kinh pháp, lễ tụng không
ngừng nghỉ. Những vị có tiếng tăm chức phận
đều kính chuộng,
sắp tiến vị cống nhập vào Đài Phủ, mà chánh tánh
Sư kính mến Đạo,
chẳng nghó tưởng đến vinh quang, bèn buông xả lập
nghiệp, thấm nhuần mà thôi.
Đến đời Tùy, chánh pháp được phục hưng,
Sư bèn dự
vào xuất gia, trụ chùa Đại
Hưng Quốc, chí tháo
Sư ngời sáng, mở lời thì đơn
giản chân thực, lập
thân thì bất động trang nghiêm, không ở nơi chốn vắng lặng, thường ở trong phòng rộng mở thông
trước sau. Hơn ba mươi
năm, Sư giữ gìn đạo
phong mà sống, tâm không lo toan, cửa chưa hề đóng. Ngồi nằm chỉ trên một
giường ghế, thường chuyên đọc tụng
Kinh Pháp. Kẻ tăng người tục đến thăm hỏi, tự chẳng đọc hết. Lại trang quyển bộ không liên quan lời, nên biết dung tiết, cuối quyển thâu gồm, đều quán kỹ rồi
sau mới kính vâng đối đáp.
Sư ngầm
suy tư
Huyền tịch, thường rộng gìn giữ, dẫn dắt chỉ bảo mê mờ, bày dụ không
thêm lời trau chuốt.

Vì bị bệnh thương hàn, có người khuyên nên uống thuốc để chữa trị.
Sư đều không nhận lấy, chỉ khổ nhọc công yêu cầu, tùy việc mà
nghó lường. Hoặc có
người sợ là Sư bị bệnh lî, Sư bèn bảo rằng:
“Bệnh lî là nước, chẳng cần
uống thuốc tự lành”. Sư bèn ăn cơm khô, vài ngày
sau bèn lành.
Sư gìn giữ tiết tháo bền bỉ, đại loại đều như vậy.
Sư lại còn gìn giữ niềm tin, nêu bày nghi chỉ, chẳng giao thiệp với những
người chơi bời, tự
thân làm khuôn phép cho chúng, mở lời đều quy kính.
Nên trong chúng có những điều
trách phạt,
Sư hẳn trước đến đó khuyên
răn, nghe qua đều vâng
phục, không còn oán hận. Đức hạnh Sư ngời
sáng nhập thần là như thế.
Đến niên hiệu Võ Đức thứ bảy
(6
2
4) thời Tiền Đường, Sư bị bệnh nhiều tháng không khỏi, khí trắng kéo dài
suy yếu. Có người thị giả đứng tham hầu,
Sư nói lời rất nhỏ
là “Tượng Phật,
Tượng Phật!” lời tiếng đã trầm ẩn, ban đầu mới nghe chưa rõ,
sau
suy nghó mới hiểu, bèn xoay lại nhìn thì thấy tôn nghi rỡ ràng, trên bức vách phía Tây,
ánh sáng rõ ràng đầy đủ, chỉ phút chốc liền biến mất. Lại nghe có mùi
thuốc thơm phảng phất đầy
phòng. Kẻ Tăng người tục đều kinh lạ ngợi
khen. Lại thấy có một
đàn chim hạc trắng từ phương Tây bay đến liệng vòng quanh phòng ba vòng, xoay vần qua lại mà đi. Từ đó
về sau, chỉ
một thời gian ngắn thì Sư
thị tịch. Bèn an táng ở gốc phía Đông của thành. Mọi người tiễn đưa đầy đường xá thôn ấp, phướn lọng phô bày
dằng dặc, tiếng khóc than
buồn thương vang vọng khắp xa gần.

Truyện ngài
Thích Tónh Tạng trụ chùa
Ngọc Tuyền ở núi Chung Nam:

Thích Tónh Tạng, họ Trương, người ở xứ Cao Độ thuộc
Trạch Châu. Năm chín tuổi,
Sư xuất gia, đến chỗ
Thiền sư
Thuyên Chùa Thanh Hóa, Thiền sư vì
Sư mà làm
Sư Chủ, dạy răn đến chỗ cùng cực, nương
tựa đại mầu.

Đến lúc tấn
Đàn thọ giới cụ túc về sau, Sư thích tư duy về
Định nghiệp, thấu suốt u
vi, tận cùng Tướng tông, Tông đồ có chỗ kết quy. Năm hai mươi ba tuổi,
Sư phát thệ
nguyện rằng:
“Hàng Trượng
Phu xuất tục, tiếp nối giòng họ Thích, há chẳng muốn Nghóa lưu truyền thiên
hạ, danh xuyên suốt Huyền
ban ư?” Vì ờ Hương nhưỡng, có Đại đức
Pháp sư Viễn được
sắc ban đến trụ ở
Kinh Đô để chuyên việc mở mang
giáo hóa. Sư bèn đến
nương theo. Song, chưa đến nơi, thì gặp phải sự thay đổi, nên chẳng toại bổn ý,
Sư bèn đến khắp các
Pháp tịch, tham cầu
kinh luận. Đối với Nhiếp
Luận, Thập Địa là chỗ Sư riêng tìm cầu. Sư lại trở về chùa
Tịnh Ảnh, truyền bá các
Pháp đã học.

Niên hiệu Đại Nghiệp thứ chín
(6
1
3) đời Tùy, Sư được thỉnh đến Hồng lô, dạy bảo
Đông phiên. Các vị nghóa Tăng cả ba nước, Lang
lệ Cửu Di mới thấm
đượm khuôn phép, được nhờ tiếp nối căn cơ. Sư
tiếp hóa dẫn dắt, đều theo pháp huấn.
Đến đầu
niên hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời Tiền Đường, có Thái Bộc Khanh Vũ Văn Minh Đạt là người xưa trước đã kính giữ cấm giới, cả nhà thỉnh nghiệp đến sánh với chiêu mục. Vua Cao Tổ (Lý Uyên)
ban sắc
sai Minh Đạt làm chấp tiết
Chiêu Phủ ở phía Nam bắc của
sông. Luân ngôn đã xuất, dùng việc dẫn đường.
Sư đưa tiễn mà nói rằng: “Thế giới
Vô thường, Phật có dạy như thế. Đổi khác gặp nạn, người dân xưa đã để lại lời ấy.
Mong thường ở tại đây, kính vâng
sắc tin tưởng nơi tâm!” Minh Đạt cho
Sư là bậc
sớm có dự nghe từng trãi qua
mọi sự kinh nghiệm, nên
bái chào từ tạ mà thưa rằng: “Đệ tử vâng
mạng, chẳng trái lại, cầu mong
Sư thầm dẫn dắt
soi chiếu hỗ trợ!”. Đến
lúc vừa đến Tương
Châu, qủa nhiên bị giặc Vương Đức Nhân giết hại.
Con của Minh Đạt tức là
Thế Thọ tấu trình rằng: “Cha của thần vâng
theo sắc chiếu, an ủi vỗ về rất mực trung thành với nước nhà, bị giặc giết hại. Nay thần muốn báo đáp
Hoàng Ân. Ở
Tán Cốc thuộc Lam Điền hiện có ngôi chùa xưa, mong được vì cha mà
sửa
sang dựng lập, và Độ hai
mươi vị tăng.” Vua Cao Tổ
hỏi Thế Thọ muốn làm chùa nào? Thế Thọ
đem sự việc ấy thưa
hỏi Sư.
Sư bảo: “Trên núi này có
Ngọc Nhuận, phía dưới có dòng
suối chảy, có phải là
“Ngọc Tuyền” chăng?”
Thế Thọ tấu
trình đầy đủ.
Vua Cao Tổ bèn y cứ
sự thỉnh cầu, liền thỉnh
Sư đến trụ ở đó
và chỉ huy tất cả các
Đường Vũ, Lang miếu. Kẻ tăng người tục ở khắp xa
gần thảy đều đến núi yết kiến tập tu. Và đều để lại ở đó
thuốc Pháp,
an thời xử thuận, để trở lại tánh ấy.
Đến tháng
mười hai nieên hiệu Võ Đức thứ chín
(6
2
6) thời Tiền Đường, nhân có việc vào kinh đô, Sư bị nhiễm bệnh thời khí,
bèn thị tịch tại Kinh thất, thọ năm mươi sáu tuổi. Sư có đệ tử là Đạo Xán,
noi theo khuôn phép Đạo
phong, gìn giữ một Bộ Địa Trì, phu diễn hoằng hóa tại tâm. Nay hiện trụ ở chùa
Chí Tướng ở
Chung Nam, rất
nổi tiếng ở đời.

Truyện ngài Thích Viên Quang trụ chùa Hoàng Long, nước Tân-la:

Thích Viên Quang, họ Phác. Vốn ở
Tam Hàn - (tức
Biện Hàn, mã Hàn và Thần
Hàn, Sư là người nước Tân-la ở Thần Hàn). Gia đình nhiều đời ở
Hải Đông, truyền thừa lâu dài mà thần khí của
Sư ngời sáng, ưa thích
Thiên Chương, khảo cứu
Huyền Nhu, xét xem
Tử Sử, Văn hoa bay vượt
Hàn phục, rộng rãi dồi dào mà còn thẹn với
Trung Nguyên, Sư bèn dứt
bặt thân bằng, phát phẫn cố gắng.
Năm hai mươi lăm tuổi,
Sư nương thuyền đến
Kim Lăng. Gặp thời nhà Trần hiệu xưng là
Văn quốc, nên
Sư được thưa hỏi những điều
thắc mắc trước và đạo
liễu nghóa. Ban đầu, Sư nghe đệ tử của Mân Công
ở chùa Trang nghiêm
giảng. Vốn thấm nhuần sách vở thế gian cho là vị thần có lý cùng cực. Đến lúc nghi được
giải thích, mới đồng như rau
thịt, hư tìm Danh giáo,
thật sợ bờ mé sinh tử, Sư bèn đến tấu trình với
Trần Chúa xin được quy
hướng Đạo pháp và có được ban sắc chấp thuận.
Đã được
như thế, lúc mới vừa xuống tóc, Sư liền thọ giới cụ
túc. Sư vân du khắp các
trường giảng, đầy đủ các gia mưu. Lãnh Điệp lời huyền chẳng rơi lạc khỏi cảnh
của Sư, nên được các kinh luận
như Thành Thật, Niết-bàn
chứa nhóm bao gồm vào tâm phủ. Đối với
Tam Tạng Số Luận là riêng chỗ
Sư bày tìm.
Sau cùng, Sư lại đến núi
Hổ Khâu thuộc đất Ngô,
duyên theo Niệm định không quên giác quán. Đồ chúng lắng tâm nhóm họp đến
suối rừng, đều vì bao gồm bốn
Hàm, Công khắp tám Định.
Bạn lành dễ phỏng hỏi, ống trúc khó trông nhìn, rất xứng hợp với tâm trước,
Sư có
sự lo nghó
chung cùng.
Liền đó, Sư dứt bặt các việc, tham bái các
Thánh tích, nhiếp tưởng trời xanh, xa
hẳn cuối xưa. Bấy giờ,
có gia đình Tín Só ở dưới núi đến thỉnh Sư ra
giảng pháp. Sư cố từ
chối, nhưng Tín Só vẫn khổ công cầu thỉnh, nên Sư bèn tùy thuận chí nguyện ấy.
Sư khai giảng mở thông
Thành Luận, chưa giảng
về Bát-nhã, nhưng đều nghó rằng người tài giỏi
thấu triệt, thưa hỏi đổi dời,
lại thêm Sư dùng lời trau chuốt, cấu kết từ nghóa. người nghe mừng vui hợp với tâm phủ.
Nhân đó, Sư theo cựu chương khai hóa
thành việc chính. Mỗi lúc
Sư xoay bánh xe chánh pháp thì liền rót cùng
sông hồ. Tuy là khác khu
vực truyền thông mà gội nhuần Đạo pháp,
chóng dứt hiềm tật, nên
tiếng tăm Sư rộng lưu bày khắp lãnh biểu. Mọi
người vạch lùm cây rậm
mang túi mà đến tiếp nối như vảy cá.
Gặp đến lúc
Tùy Hậu ngự trị
Thiên hạ, oai danh
Sư càng vang
đến nước Nam, trải cùng
số ấy, Quân đến Đương Đô, Sư bị loạn Binh
sắp giết hại. Có vị Đại chủ tướng trông thấy chùa tháp bị lửa cháy, bèn chạy đến muốn cứu chữa, nhưng hoàn toàn không có lửa cháy mà chỉ
thấy Sư bị trói buộc trước tháp
sắp bị giết hại. Đại chủ tướng lấy làm lạ,
liền cởi trói và phóng
thích. Sư gặp nguy ách mà ïc ứng cảm như thế ấy!
Sư học thông ngôn ngữ
xứ Ngô Việt, bèn muốn hoằng hóa ở đất Chu Tần.
Niên hiệu Khai Hoàng thứ chín
(5
8
9) đời Tùy, Sư đến cung Vua, gặp lúc Phật Pháp mới hội tụ, Nhiếp Luận bắt đầu hưng khởi. Sư sử
dụng văn ngôn, mở mang
đầu mối, lại nổi danh tuệ giải, tuyên dự ở kinh đô. Tích Nghiệp đã thành, Đạo pháp ở phương
Đông cần được tiếp nối.
Ở nước
Tân-la Xa nghe tiếng
tăm Sư, từng đến cầu thỉnh,
Sư được sắc chiếu, thêm
lời thăm hỏi, được phóng tích trở về Quê cũ.
Sư trở về sau nhiều năm, mọi người già trẻ đều cùng mừng vui. Vua nước
Tân-la; giòng họ Kim tỏ bày
sự chí thành kính ngưỡng như bậc Thánh.
Tánh Sư luôn giữ rỗng lặng,
tâm thường trầm lắng, nói năng thường mỉm
cười, nóng giận không
lộ vẻ nêu Biểu Khải Thư qua lại Quốc mạng đều
lưu xuất từ cõi lòng.
Một bề kính vâng, đều dùng phương cách sửa trị, thưa hỏi về Đạo hóa. Có việc khác với áo gấm,
Sư xin đồng với
Quán Quốc, thừa cơ hội phô bày răn dạy, rũ ban khuôn phép cho đến ngày nay.
Đến lúc tuổi già nua, Sư
ngồi kiệu mà vào Nội cung, mọi thứ y phục
thuốc thang vật thực đều
do Vương Hậu tự làm, không cho kẻ khác phụ giúp. Lấy đó để chuyên tạo
việc phước.
Sư có được cảm kính, đại loại
như thế. Trước lúc Sư
sắp tịch, nhà vua đến bên cạnh an ủi. Sư căn dặn di pháp, gồm cả nói về cách cứu giúp dân chúng, ứng hiện điềm lành khắp cùng núi biển.
Sư vì
sự tạo phước
suốt năm mươi tám năm đó mà
không nhớ chút nào,
trải qua bảy ngày, tha thiết răn dạy rồi Sư an nhiên
ngồi thẳng thị tịch tại
chùa Hoàng Long, thọ chín mươi chín tuổi. Lúc đó
là niên hiệu Trinh Quán
thứ bốn
(6
3
0) thời Tiền Đường. Ngay lúc Sư thị tịch, giữa hư không phía Đông Bắc chùa có
tiếng âm nhạc vang vọng,
mùi thơm lạ xông ngát chùa viện. Kẻ tăng
người tục vừa buồn
vừa mừng, biết đó là điềm linh cảm, bèn an táng ở vùng
ngoại ô.
Triều đình cung cấp vũ nghi, an táng đồng như an táng vua.
Sau đó, có thai nhi người
thế tục bị chết. Tại xứ đó có truyền thuyết là
nên đem đến chôn nơi
phần mộ người có Phước thì con cháu về sau
không dứt tuyệt, bèn
lén đem chôn bên cạnh tháp mộ Sư. Ngay đó, tự nhiên chấn động thi thể thai nhi ấy ném ra khỏi phần mộ, do đó, mà không
hư hoại. Mọi người càng
thêm cung kính ngưỡng mộ.

Sư có đệ tử là
Sa-môn Viên An, thần chí căn cơ bén nhạy
tánh tình ưa thích xem
khắp, ngưỡng mộ u cầu, bèn đi theo hướng Bắc
đến Cửu Đô, xét cùng phương Đông chẳng nại, lại rảo khắp
Yên Ngụy ở phương Tây, sau đến
chốn kinh đô, thông rành phong tục các nơi,
tìm các kinh luận theo vết
Đại cương, ý chỉ suốt trong, về già Sư quy
tâm học khuôn phép cao
sáng. Ban đầu, trụ ở tại chùa Kinh, vì Sư đạo
hạnh vốn có tiếng tăm
nên Đặc tiến Tiêu Vũ tấu trình thỉnh Sư đến trụ
chùa Tân Lương được
xây dựng tại Lam Điền, cung cấp cúng dường bốn thứ cần dùng không trái với
sáu thời.
Ngài Viên An thường tiếp nối theo
Sư. Vua nước Tân-la bị
bệnh, trị liệu bằng các thứ thuốc thang mà
không thuyên giảm, nên
thỉnh Sư vào cung, riêng xét an đặt. Ban đêm
riêng hai thời nói Pháp
sâu mầu cho vua nghe, truyền thọ giới sám hối, vua rất tin vâng. Có một buổi vừa mới đầu hôm, vua thấy nơi Đầu
Sư phát
ra sắc mầu vàng ròng rực
rỡ, có hình tượng Nhật Luân theo thân mà
đến, các hàng Vương hậu
cung nữ cũng đều trông thấy, do đó lại càng phát tâm thù thắng, khắc lại nơi chỗ bệnh,
sau đó không lâu thì lành.
Sư ở
xứ Biện Hàn, Mã Hàn
rất thạnh hành mở mang Chánh Pháp. Mỗi năm lại giảng, thành tựu cho hậu học. Các vật do đàm việt cúng thí,
Sư đều
sung vào xây dựng chùa
viện chỉ giữ lấy y bát mà thôi.

Truyện ngài Thích Hải Thuận trụ chùa Nhân thọ ở Bồ
Châu: Thích Hải Thuận, họ Nhâm, người ở xứ Bồ Phản thuộc
Hà Đông. Dung mạo Sư rất kỳ vó, tiếng nói trong
sáng, lúc trưởng thành, mặt mắt
Sư ít râu rìa, nghi phục chẳng phải như đồng bạn,
đối với mọi người có
khác. Ít ở trong nhung gấm, sống tại ruộng đồng, Sư
sớm chịu tang cha
nên cùng sống cô quạnh với mẹ. Tâm tình hiếu
thảo, nhân ái chẳng do
thầy truyền, tánh luôn khiêm nhường thẳng thắng,
riêng vượt hoài bão.
Sư thường tự buồn nhà nghèo khó, không có vốn
liếng để thọ học, nên đến tuổi có chí cầu học vẫn chưa được nghe.
Sư bèn mạnh dạn giã từ mẹ, rời khỏi thôn xóm, xuất gia cầu đạo, đến nương tựa
Sa-môn Đạo Tốn, Đạo Quang,
Huyền Trụ, tiếng tăm vang vọng khắp
Nho Tông; thấy rõ ở
truyện sau.
Sư tự thân chuyên việc học lễ, ngày đêm tụng
kinh, nhờ lúc đầu không hề có lỗi trái, văn từ chẳng cần đọc lại,
mỗi ngày gần ba ngàn.
Đến tuổi
đăng đàn thọ giới cụ túc, tiết tháo Sư càng vượt xa,
Chí nghiệp rất mạnh mẽ,
Niệm Định chuyên trì, thề không vết lụy, nhưng vì oai nghi thô tháo,
thân lỗi có thể ngăn ngừa, nói cười dễ làm, lỗi miệng khó giữ, bèn nhân người khác bị hoạn mà im lặng không
nói, Sư chỉ quét tước
cửa thất, chuyên tâm mà thôi. Mới vì bắt đầu
của học hạnh, lấy tuệ giải làm đầu, bèn đọc xem các kinh, vâng theo huyền
Tể. Các Bộ Phương Đẳng
đều bẩm thọ từ Quyết sư, đều tìm cầu sâu
mầu, nghiên cứu cơ yếu, quý lời lãnh ý.

Có Sa-môn
Thần Tố ở chùa Thê Nghiêm, tánh thích ẩn cư vắng lặng, chuyên về Đại Luận.
Sư thuận xa tiếp thừa điều kỳ đặc, nghó muốn gõ thấu xung quan, bèn mang rương tráp lên núi, hỏi tham
các trường giảng. Đồ
chúng ở đó đã đông, kính ngưỡng khác nhiều, có chỗ thưa hỏi cầu chỉ được nêu bày cương yếu.
Sư từng có lúc thưa hỏi, ít lấy làm nhiều, tuy có phẩn uất nhưng chẳng lộ bày ra
hình sắc, mà nhọc tâm có thể
nghiệm thấy.
Sư lui khỏi chỗ ngồi, bảo rằng:
“Xưa kia, Trần Kháng hỏi
một được ba, ngày nay cầu một mong hai, cũng
là vội vàng hay sao?”
Ngài Thần Tố hỏi rằng: “Vì sao cho là như
vậy?” Sư đáp: “Một
là thì thấy trái nghịch, hai là nghe nghóa”. Ngài
Thần Tố đã hiểu rõ điều Sư
nói, nhân đó mà tự sửa đổi. Và từ đó,
không nghi gì chẳng
quyết đoán, có
sự ngưng trệ thì tỏ bày. Còn như
Tạp Tâm gồm
ẩn đầy đủ trong Bà-sa,
nghiên tinh chuyên nhất, trước sau đều gồm.
Hoặc xuống núi khất thực mà cầm quyển bày văn. Hoặc mong ngóng
đủ tiếp sáng, gá soi tìm
đọc, không gì chẳng thông suốt, khai mở chỗ
quan trọng, khéo xét nguồn
cội sâu xa. Sư thường đem việc ở các chỗ khác nói với ngài
Thần Tố rằng: “Hải Thuận tôi nhiều kiếp đã qua chẳng
gặp được Hiền Thánh,
xoay lăn trong năm đường chẳng thể tự ra khỏi.
Đến đời nay sinh ở cõi
uế, đối với phàm duyên này, chưa thể ra khỏi
dòng sông Hữu Dục, lên
bờ Vô Vi, đó chẳng phải do tâm bó buộc mất giây cương mà tối tăm lấp vùi nơi hầm hố ấy hay
sao?”
Nhân đó, Sư khóc than lệ trào ướt áo,
sùi
sụt
nghẹn ngào.
Sư lại bảo: “Mỗi lần nghó tưởng hai vầng nhật nguyệt giao vết, không do đâu mà ngừng dứt, ở trong
sáu đường rong ruổi lâu
dài, nghó trở về không có đường lối. Nói đến việc ấy càng có tâm lo
sợ! Vã lại đời nay
sinh được làm người, mở
mang quên buồn bởi nghèo
khổ. Xuất gia mở Đạo, tăng độ chẳng dễ đối
với Công hầu. Hải Thuận
tôi nay đều gồm cả, một đâu đáng vui mừng, hai vì
ngôi nhà tăm tối lớn lao, mong được người cho
đèn đuốc. Tuy không
đích thân kính thờ
Như Lai mà may gặp được
Pháp Sư, chẳng lường
dây ngắn mà liền xét
nguồn sâu, nguyện được gieo hạt ngọc sáng vào
sóng cuộng hỗn đục, như
vậy thì một đời có được, ngàn năm chẳng tiếc!”
Sư bèn nói cười như
thường, dung nghi tự nhiên. Ngài Thần Tố bảo rằng: “Dám nghe chí khí của bậc
Quân tử, sợ chẳng xứng với
Nhã hoài!” Ngài
Thần Tô từ đó về
sau thường thích làm việc
chúng tăng, quả nhiên dừng ở
trường giảng.
Còn Sư thì cho rằng
Chánh Pháp khó gặp,
bèn mừng vui ưa thích thiền vị.

Có Sa-môn
Đạo Kiệt là người tài giỏi, có đủ Định tuệ, mong
cầu hâm mộ phong cảnh,
bèn gởi thư đến Sư rằng: “Dám cúi đầu dưới
cửa Pháp Sư, thường
muốn lý tónh nhiếp tâm, dốc chí ở chốn suối rừng.
Chỉ vì đêm dài Vô minh nếu không nhờ đuốc tuệ thì chẳng nhờ đâu
được soi sáng. Nương gá
cậy nhờ Pháp diên, xem nghe huyền chỉ. Còn như người vật nhóm họp, phiền nhọc phải làm các việc, huống gì đại
hạn cả trăm năm; thời
gian ngắn chỉ trong một niệm. Nếu theo đuốc trước gió, đường trước làm
sao tựa nương. Do đó ruổi ngựa mỏi mệt, tưởng xa muôn dặm. Cửa định mầu nhiệm, liền mong vào ngay, trái
đó chẳng đợi, ích dụng bàn hoàn. Cúi mong khai mở tâm hàm dưỡng, dùng lễ đẩy lùi người!” Ngài Đạo Kiệt được thư khen ngợi, tình Huyền bén
nhọn đề xướng.
Sư bèn đáp thư rằng:
“Đường ngắn chẳng
sổng dây
cương của ngựa giỏi,
cây nhỏ đâu phải là nơi đậu nghỉ của Loan phụng,
nên phải dẫn nước mà
tắm gội cá bị cạn khô, giấu cánh mà làm bạn
cùng Quả hạc, thoát khỏi
thì không như thế. Mong không bỏ qua thời
gian!” Sư được thư hiểu
nhanh chóng, bèn không quả quyết thực hành, mà
vì người cao chọn nhã
tố. Tự trở về với chúng thanh tịnh, dứt bặt giao
du với người đời.
Từng có người nói chủng tánh cao thượng tổ nể vinh quý
khoe khoang
với Sư.
Sư liếc nhìn, cười mà bảo rằng: “Ta thuộc giòng
họ Thích còn lưu sót lại
chút ngời sáng, là con của đấng Pháp Vương,
còn phải khiêm nhường
tự hạ mình, chẳng dám ngạo dối xem thường người khác, đâu mong như hạng người
tầm thường, lại muốn cậy Quỷ lấn hiếp con người.”
Rồi Sư phủi tay mà đi. Nên các
Kẻ só xu thời xu thế
đều chẳng đến nơi cửa
Sư, còn khách trái tục đến rất đông nơi nhà. Mà đạo hạnh
Sư thuần khiết, tánh ưa thích truy tìm tông tích.
Sư từng chích máu rưới bụi cúng
dường Xá-lợi. Và lấy máu hòa với mực viết giới
kinh của bảy Đức Phật.
Sư nghiêm khắc với
chính mình, nghiên cứu tâm tánh
đại loại đều như vậy!

Sư từng tìm Phó pháp
Tạng truyền Thuyết,
Như Lai nhập Niết- bàn phó pháp kế thừa, cho đến các xứ
Sư –tử, Kế-tân chúc lụy.
Sách ấy văn từ sự việc rõ
bày như gần với mặt mày. Do đó Sư buồn cảm
khóc nước mắt như mưa,
bảo rằng buồn chẳng bằng như các bậc Thánh,
trội vượt trong trần tục này.

Sư lại thường
vào lúc nửa đêm đảnh lễ quy mạng Tam Tôn.
Mọi người ở chung quanh
gần gũi đều không nghe biết. Sư cởi áo nạp che phủ cho người rét lạnh, hoặc giảm bớt phần ăn giúp cho kẻ đói khát.
Chí Sư ưa thích hoạt bát vui vẻ, không mong cầu, biết đủ. Có người tặng
cho Sư áo gấm, Sư trọn
chẳng để ý, từng thong dong bảo rằng: “Tự
nhậm thì vui, mà không hề
bắt buộc chúnh sinh theo ta. Hễ theo vật thì khổ, nhưng không hề vì ta mà trái ngược với
chúng sinh.
Lại như, chim
chẳng đậu nơi vực thẳm,
cá chẳng làm tổ trên cây. Chưa hẳn đã hiểu tu
đạo hòa nhượng, mỗi
việc được sự thích nghi, cũng do ta chẳng đoạt
Vinh thú của chúng sinh và
chúng sinh cũng không thích làm nhục”

Sư lại có soạn“Tam Bất Vi Thiên” (chương ba điều chẳng làm) Một là ta muốn bỏ
Văn học Võ, thân chết mà tiếng tăm vẫn còn,
nghiền đá thông đường,
cầu giếng suối chảy. Gan người ở trong thân ta,
Kinh Kha rút kiếm, lông bèn bưng bàn. Không làm tức đã làm thì chẳng
phải như vậy, e rằng hai
con Hổ đấu với nhau, thế lực chẳng cùng toàn vẹn,
còn nay tốt đẹp mà dứt bặt oán trái về sau. Đó
là trở lại dấu vết
hoang sơ lối hẹp, dứt bóng ở
Sài Môn, hai - là ta muốn cắt vế bằng dao, treo
ở đầu rường nhà, thư
đến thì sắc tuyế, điệp ánh sáng ngời, một mai
chim Đại Bàng cất cao
muôn dặm, chim loan bay liệng vòng quanh, dù
cho biện tài vân du giảng
nói khắp chốn Quân Vương thì Xe Cao cũng
trở về thôn ấp, áo
gấm lui lại với quê xưa, sợ rằng chim chết vì lông
cánh, hoa lan bị ngắt lấy do mùi thơm, lồng chậu giam
hãm, thức ăn ngon há là quý hóa, mồi câu khó nếm. Do đó làm tổ cao nơi rừng chầm,
hang sâu ở ao đường. Ba
là ta muốn ngậm tài nuôi dưỡng Đức, vào chợ đến Triều, cả bốn chúng đều
chiêm ngưỡng, ba hòe nương gá, nêu
hình dẫn Thế, thân đạt danh vượt. Hòm đầy y phục thêu thùa, thức ăn có
lắm ngọt ngon, cất cao Đàn
sáo, ngâm vịnh lời ca, sợ bụi gá bám trên
ngọn cỏ non,
sương đêm gá đọng cành mềm, không qua khỏi
sáng mai,
chẳng vượt được gió
sớm. Do đó trở lại tổn thuơng, vui cạn chỉ khổ lâu
dài!” Sư thần ngộ
xuất chúng, mở lời thành
Văn lục. Soạn thuật biên tập
mấy quyển. Bấy giờ,
Chân Pháp Lăng theo thế tục ưa chuộng nịnh hót.
Sư nói lời ý tứ dạy
răn, hành giả cho là ngu. Từ ngữ khéo léo, người
háo sắc cho là Trí. Chánh
tánh của Sư liêm khiết, đến nỗi bị cơ hiềm.
Nên xưa nay Sư giữ tâm
trinh trắng ngay thẳng, ở chốn nguy ách mà chẳng

loạn, nhuộm
nhiễm mà chẳng đen. Thật xứng đáng gọi là ôm hoài
Đạo phong trong trắng!

Có Sa-môn
Hành Hữu là người Chí hạnh nghiêm chánh, tài
tuệ anh ngộ. Vốn kết giao
với Sư. Nhân lúc bệnh tật, đếm thăm,
Sư bảo: “Người trước có nói Cái học của người xưa là vì
chính mình, còn cái
học ngày nay là vì người,
xét kỹ lời nói ấy thì đâu có đáng tin? Người
đời gượng cầu hiểu
biết mà chẳng muốn tu hành. Thường nghó đến lời ấy thật lấy làm
buồn nghẹn. Tôi cho rằng giết phiền toái thì hết lầm hoặc, đâu phải chỉ chuyên nói kinh. dùng pháp độ người đâu hẳn cần phải
lên toà cao. Trao cho Kẻ
chẳng phải pháp khí thì luống mất công phu.
Học chẳng đúng cơ, thì một đời tự não hại!”
Ngài Hành Hữu liền
soạn
“Luận Tức Tâm” để đáp lại.
Sư bảo: “Đọc luận do
em soạn, Lý như chưa hết.” Ngài
Hành Hữu nói: “Luận Tức Tâm đáng lẽ ra phải có vài Thiên,
nghóa là: Hiển bày Quán
chiếu, thuật nói chính tông, giải thích điều nghi, lập thành lý nghóa.
Chỉ vì, lý nghóa cao vợi, văn từ
sâu kín.
Người đương thời chẳng thể nghe biết. Dung thứ cho ở bền bờ
linh thiêng, giấu lớp vảy
mà chưa tiến, xót xa thay
chẳng gặp thời mới dứt bặt dây đàn ngay
đây!” Sư bèn nói lại
về Di giáo, buồn than không thôi!

Trước kia, có
sa-môn
Tuệ Bổn là vị tăng có khí lượng cao hơn đời, nghó muốn cùng
Sư kết bạn tiết tháo ở chốn núi rừng. Nhưng gặp
lúc Sư mới học hỏi chưa rảnh để đáp lại.
Sư Tuệ Bổn bị rơi vào thời thế, không lường biết được chỗ đến.
Về sau, mỗi lúc
Sư nghó điều đó,
mở lời liền ứa nước
mắt mà bảo rằng: “Bổn Công như cưỡi rồng mà đi,
rửa chân vượt thoát
ngoài mây. Ta tuy quyến luyến nhưng tự buồn vì
thân bị buộc nơi huyên
tục, thăng trầm khác nhau, luống gì buồn thương.
Vã lại, quên nhớ nghó
người qua lại, nơi triều đình chợ quán cũng giang
hồ là cuộn tình sinh tử.
Gá nghó nơi sâu thẳm giống như tự gông cùm,
nếu như tánh ấy chẳng
mất, thì ở bất cứ nơi nào cũng an!” Ngài được
đắc mến tình là như thế.
Đến lúc bị bệnh trải qua nhiều năm,
Sư tự biết chẳng
thể thoát khỏi, bèn viết Di văn nhiều trang gởi cho các thầy bạn. Tuy thân hình
Sư đồng như bộ xương
khô đứng mà vẫn tinh anh ngời sáng hơn hẳn
người khỏe mạnh. Có người bên cạnh hỏi về
hậu sự,
Sư bảo: “Lo sợ thân
hình là vật dơ uế, tạm
xả bỏ được là vui mừng. Chim cá không riêng, nước đất đâu kén chọn.
Nhưng nhìn lại chỉ có người mẹ già duyên
xưa nghiệp nặng, nay tưởng chừng không được gần gũi mà giã biệt. Nếu vất
bỏ hài cốt nơi chỗ khác
thì nếu đến sẽ không được thấy. Có đốt cháy não phiền, chỉ chết chẳng tổn thương
người sống, nên lời xưa đáng ghi chép.

Hải Thuận tôi đây tuy bất hiếu, song đâu dám vì thân mình mà hại mẹ ư!
Đã báo thân không tự do, có thể nghiêng quan tài để chờ đợi!”
Sư bèn bảo
Pháp Sư Tốn giảng pháp, lãnh ngộ vui mừng.
Trong giây lát,
Sư thị tịch tại chùa đang
ở, thọ ba mươi tuổi! Lúc đó nhằm ngày mười lăm
tháng tám niên hiệu Võ Đức thứ nhất
(6
1
8) thời Tiền Đường. Sa-môn Hành hữu soạn “Kỷ tri Sa môn Truyện”, ghi chép kỹ về việc ấy.
Ngài Hành Hữu hiện nay được thỉnh đến trụ chùa Hoằng
Phước, được sung chọn
vào việc dịch Kinh, nổi tiếng ở đời.

Đô:

Truyện ngài Thích Đàm Tạng trụ chùa
Phổ Quang ở
Kinh Thích Đàm Tạng, họ Dương, người ở xứ Hoa Âm thuộc Hoằng

Nông. Gia đình
nhiều đời giàu có, mà tâm Sư trong trắng tự xa lìa.

Năm Sư mười lăm tuổi, có thầy tướng chiêm đoán bảo tuổi
thọ Sư ngắn ngủi, cha mẹ
Sư rất buồn thương bèn về cưới vợ cho Sư.
Vốn chẳng có tình ý,
Sư nghó lo có
sự bức ngặt, bèn trốn đến đầm
Vong Sơn. Chỉ nhớ nghó ai là
người đưa mình đi đến chỗ hoang vắng. Sư cất bước đó đây mà chẳng biết đi đâu, chỉ xưng niệm danh hiệu
Bồ-tát Quán Thế Âm,
lâu sau, gặp được một người dung mạo đen tối mà lùa hai con trâu. Nhân đóm hỏi chỗ nào có thể dừng nghỉ qua đêm được?” Người ấy bèn bảo với
Sư rằng: “đi về hướng Tây có một ngôi chùa, cách không
xa sẽ tới”.
Sau đó, nghe có
tiếng chuông, bỗng nhiên thấy có ngôi chùa.
Nhân đó Sư vào xin xuống tóc, bèn toại nguyện bổn tâm, và liền bảo
Sư đi
ra ngoài cửa, cách chứng
trăm bước, Sư xoay đầu nhìn lại thì không
thấy ngôi chùa đâu
nữa. Lâu sau thì trời sáng hẳn.

Sư rong ruổi tìm đến
Lũng Thượng ở phía Tây, chỉ lấy việc
cầu pháp làm chính. Về
sau, Sư trở lại Kinh Aáp, trụ chùa Kỳ Thiện,
hành đạo thọ giới,
nghe giảng các kinh luật, mà ý Sư vẫn còn có chỗ
mờ tối. Sư lại đến
Sơn Đông, các
Sư ở đó đua nhau giữ
Sư lại để đối giảng.
Với các bộ Địa Trì,
Thập Địa, tên gọi
Sư đều nghe.
Sư đi về hướng Đông
thì dần dần đến tận
bờ biển, phía Nam thì thấu cùng Hoài phục, nghe
đến chỗ cùng cực,
không cùng như đồng bạn. Đến lúc, Sư trở lại
Kinh đô, trụ chùa
Quang Minh, giảng luận mới lạ, tiếng tăm vang khắp cùng.
Khi Hiến Hậu qua đời, Sư
lại được thỉnh đến trụ ở chùa Thiền Định.
Tánh Sư độ lượng rộng
rãi, phong thái khuôn phép trang nghiêm. Nên
khiến kẻ tăng người
tục thảy đều tôn sùng kính ngưỡng, đáng là bậc lãnh
tụ giềng mối.
Sư thường chuyên việc tiếp đối, tân khách ngồi trên chỗ
tốt, lại tài năng khéo
giỏi bàn nói rộng rãi về việc đời, thấy như hiện tại.

Đến lúc nhà
Đường ngự trị thiên hạ, xây dựng chùa Hội
Xương, lại thỉnh Sư làm
Thượng Tọa. Sư vỗ về dìu dắt người lớn kẻ nhỏ, rất
có Kỳ công. Đến niên
hiệu Trinh Quán
(
6
2
7..) thời Tiền Đường, khai mở công việc phiên dịch kinh điển, lại thỉnh
Sư giữ chức vị chứng nghóa. mọi người lúc ấy cho rằng
Sư oai dung lẫm liệt, khí độ cao xa, nghi
mạo trang nghiêm, đáng
thỉnh làm chủ chùa Hưng Thiện. Sư rất ôn hòai lễ nhượng, dùng để khai mở con đường,
Hiền thiện, bèn đề cử
Pháp sư Nhuận chùa
Hóa Cảm ở
Lam Điền, liền y theo lời
Sư nói mà cử xứng
lời đề nghị ấy. Đến
lúc Hoàng Trữ mất thống ngự, bèn thỉnh Sư vào
cung, cầu xin thọ giới
Bồ-tát, qua hôm sau liền lành mạnh. Vua Cao Tổ
(Lý Uyên) ban sắc tặng Sư
mấy trăm xấp lụa, y phục cũng vậy, và độ cho ba
ngàn người, đồng thời xây dựng chùa
Phổ Quang. Sau đó vua lại
ban sắc hỏi Sư có được
từ xa thọ giới Bồ-tát chăng? Sư đáp: “Trong
Luận Địa Trì nói “Nếu nơi không có
giới sư, người phát khởi thệ nguyện rộng lớn liền đắc
giới Bồ-tát”. “Nhân đó,
Sư dâng trình luận văn. Vua lại
ban sắc đem văn từ sám
hối, bảo Sư bày đọc. Đến khi Hoàng Hậu bị
bệnh, lại thỉnh Sư vào
cung. Sư vốn bị bệnh ở lưng và chân, nên Vua ban
sắc đưa kiệu đón rước
Sư vào Tẩm điện để thọ giới Bồ-tát. Ban tặng Sư
rất nhiều đồ vật, và
Sư đều sung vào việc tu tạo công đức.
Đến ngày mười tám tháng ba niên hiệu
Trinh Quán thứ chín
(6
3
5) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Hội Xương, thọ sáu mươi chín
tuổi. Tang buồn cảm động
cả hai cung, điếu tặng lần lượt. Vua Cao Tổ
ban sắc an táng tại thôn Nghiêm ở phía tây ngoại ô.
Xây tháp đồ. Đông
cung Chiêm Sự Lê Dương
Công Vu Chí Ninh soạn văn bia, dựng tại tháp.

Truyện ngài Thích Thần Huýnh trụ chùa Đại Trang
Nghiêm ở Kinh Đô:

Thích Thần Huýnh, họ Điền, người xứ Lâm Tấn thuộc Bằng
Dực. Thưở bé, Sư đã
dónh ngộ vượt trội, Sư giã từ ân ái, xuất tục.
Xa có tâm rộng lớn, trải qua đủ thứ gian nan và vui thú. Hỏi đạo ở
Hải Tây, bao gồm chỗ sâu mầu,
rộng rộng ba tạng, nghiên tìm Bách gia.

Chưa đến hai
mươi tuổi, mà Sư đã chứa nhóm làm sắc thể
chim Hồng. Tuy rộng thông
các kinh luận, nhưng nổi bật là pháp Đại thừa, còn như
Sư soạn các lời tựa, chú giải các kinh văn,
Thiên Chương Minh luận, cả thảy có hơn bốn
mươi quyển. Vào tháng ba mùa
xuân hằng năm,
Sư vân du khắp chốn nham a, đến đầu mùa Hạ mới trở
về Kinh Aáp.
Những người
săn bắn chài lưới đọc thiên vị Danh, dần dần
điều hòa sự ngang bướng
lấy đó làm hoài bão để bỏ sự cao ngạo. Lại bỏ
sự
đùa bỡn
hài hước, biện giải điều thuận trong ngoài, lấn hiếp đồng bạn, khoe mình tài giỏi. Nên khắp
Kinh ấp đều
suy tôn, các hàng
Vương hầu thảy vái chào
kính ngưỡng. Lại nhân những lúc nhàn rỗi,
Sư du
lịch đến Tỉnh Đài, dự
là Văn Hùng, thông danh yết đối, hoặc bàn luận
đầu mối Nho Sử, hoặc
khai ngộ huyền Tông, mặc tình ưu du, cũng là vị cao tăng tài giỏi ở cuối đời, cho nên các bậc Anh tài tuấn tú khắp các
xứ Hoa Nhưỡng đều lấy
đó làm lời đồn rằng: “Đại Luận Chủ là
Thích-ca, Pháp giới Đa-la
Thần Huýnh một thời dắt dẫn”. Vì những lúc Sư
dựng lập Luận nghóa thì
có năm, ba người vấn nạn, sau mới gồm thông.
Sư ôm giữ mục đích ấy.
Niên hiệu Đại nghiệp năm thứ mười
(6
1
4) đời Tùy, Sư được thỉnh đến trụ chùa Thiền Định. Sau đó, Sư lại vâng chiếu của triều đình mà đến
Hồng Lô, giảng nói Đại luận, dạy răn khai mở các
Phương Só ở Tam Hàn. Niên hiệu
Trinh Quán thứ ba
(6
2
9) thời Tiền Đường, Sư đem chánh Đạo làm chỗ kết quy, chuyên làm khuôn phép, Sư bèn ôm tích trượng vân du các
xứ Dung Thục, hoằng hóa khắp Mân Nga. Các hàng tăng tục, đều kính thành không đâu chẳng như gió thổi rạp cỏ,
dòng pháp cuồn cuộn chảy đến sâu rộng.
Đến ngày mồng một tháng bảy niên hiệu
Trinh Quán thứ tư
(6
3
0) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Pháp Tụ, thọ sáu mươi lăm tuổi.
Cả bốn chúng đều buồn thương, buồn vì dòng pháp ứng hiện chưa bao lâu mà đã kết cục, vốn có hoài bão chẳng
xoay chuyển. Các hàng
Quan thứ só tục ở Ích Châu, cho đến đồng thuyền liệt đạo, tranh nhau tìm
đến chỗ an táng, cờ
phướn trắng xóa đầy đồng, khói hương xông ngút
giữa hư không, muôn kế
gào thương tiếng động đất trời. Trà-tỳ ở phía
Nam cầu Thăng Thiên, đó
là vâng theo di lệnh.

Sư có đệ tử là
Sa-môn Huyền Sát thâu nhặt phần di cốt còn lại để cùng
Tần Trung, và các bạn đồng học như
Sa-môn Huyền Cứu v.v… đem về phía bắc chùa
Tiên Du ở núi
Chung Nam mà xây tháp thờ.
Ngài Huyền Cứu soạn Văn
bài minh nơi tháp. Tình ôm hoài trong trắng, chí vốn vui thích chốn
suối rừng, rất giỏi về
Thiên Thập. Bấy giờ gặp
được Tinh việt Học Văn,
mọi người đều kinh ngạc tài hoa bén nhạy của
Sư. Chưa lập mà thị tịch,
buồn thương tài phủ.

đô:

Truyện ngài Thích Tăng Phụng trụ chùa Định Thủy ở
Kinh Thích Tăng Phụng, ngài giòng họ Tiêu. Lương Cao Tổ là Tộc Tổ

của Sư. Ông cố của
Sư tên Ý làm
Thị Trung Tuyên Võ Vương thời Nam

Lương, Ông nội Sư tên Quỹ, làm Minh oai Tướng Quân Phiên Ngung Hầu thời nhà Lương, Cha của
Sư tên Trương, làm
Chiêu Viễn Tướng Quân Tân Xương
Thư thời nhà Trần.

Sư vốn từ giòng tộc trụ thanh hoa, phong vọng
sâu xa, đặt
tình rộng lớn, lập
nghiệp cao vợi. Xưa, Sư có chí học, Sư có được thông
tuệ sớm phát, văn bút
từng rạng ngời, tiếng tăm vượt trội, soạn các tạp
văn có hơn trăm bài.
Gồm suốt vượt hẳn rừng Nho, nên các hàng thức giả đều đọc tụng. Và hẳn
sớm lên
Diên dự, khiến vang vọng
khắp chốn kinh đô.

Khoảng đầu niên hiệu
Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, có Pháp sư Tăng Kiệt là bậc danh
vang khắp năm Đô, học cùng tám tạng. Sư
bèn vững tâm cầu đạo,
quy tông sư truyền. Ngài Tăng Kiệt xét thấy Sư
tinh sáng, khí lược cao
thượng, bèn truyền trao chân thừa, giảng nói sự
sai khác của
Thập Đẳng, đem huyền biện mà dẫn dắt, ít lập vị
của tám thế.
Sư nhã có
sâu đạt, lãnh xem không xót, bay cao xa vời
so với
đồng bạn. Ban mạng có
hoài bão như Tiền đạt. Bấy giờ, Luân Tướng Cố nói rằng:
“Sư vượt công gấp bội, nghe đó ở người xưa, băng lạnh trong
dày, nghiệm ở ngày nay!”.

Gặp lúc Vua Dương Đế (Dương Quảng) đời Tùy, có mưu đồ, trải qua thử thách các
Hoàng Đạo. Vào niên hiệu Đại nghiệp
(
6
0
5-
617)
đời Tùy, đóng đường
Nam Giao, Văn vật hưng thạnh một thời ngàn năm ít có. Vua muốn dùng Quân oai Đế nghiệp khơi động
Quỷ thần, bèn
trang sức cờ vàng, khắp
bày lông trắng. Giáo mác sáng ngời giữa ban
ngày, trướng võ dàn
đầy sông. Các hàng Tăng tục đến đông đầy
nơi Triều Đường.
Vua Dương Đế ban
sắc rằng: “Quân của nước nhà có dung nghi, hoa di không biến đổi.
Tôn sùng chúa thượng xa còn
Danh thể. Giúp sinh thông vận, Lý
số có cơ nghi. Tam Đại treo nơi Lão Tông,
Lượng giáo lập ở Thích
phủ. Điều cách ban trải đã lâ, làm sao mà chống lễ?” Các hàng
só tử
Hoàng Lão vâng thừa
sắc lệnh cúi bái. Chỉ có các vị
Sa- môn trong Phật giáo vẫn đứng
sừng
sững nhìn nhau.
Khi đó, Sa-môn Minh Thiệm dẫn
trước ra đáp chiếu, đầy đủ như ở Biệt truyện,
nhưng sắc lệnh luôn thúc
giục bảo “vì sao không lễ bái?” Khi đó, Sư đang
là tự chủ chùa Sùng
Kính, y theo lệ mà bị tìm đến. Sư bèn đi thẳng đến, viện dẫn kinh luận, nói rõ lý không thể
kính trọng. Vua càng thêm thấy rõ việc chống lại
sắc chiếu của
Sư và
Ngài Minh Thiệm. Thật có
thể gọi đó là như Lan
Cúc mỗi loài tự chiếm lấy anh hoa của chính mình. Trúc bách cùng phô bày
trinh tiết, không thể tước phá! Đến lúc
Hiến Hậu qua đời, chùa
Thiền Định được xây dựng. triều đình lại ban chiếu nhóm họp,
kết lập đạo tràng, lần lượt giảng giải, mãi đến lúc tuổi
già, Sư đã dẫn an cơ
yếu, nếu có người vấn nạn mất đầu mối, Sư hiển
bày luận bàn thì liền trở lại.
Vào niên hiệu
Trinh Quán
(627….) thời
Tiền Đường, Phật Pháp trở lại hưng thạnh,
đồng xanh có dơ uế, đầu bạc do đó càng nhiều,
nếu chẳng là người
thống lãnh bao gồm thì không do đâu mà mở mang
hộ trì. Trung thư Xá nhân
Đố Chánh Luân được ban sắc trông coi
Chưởng thống xem xét, Quản hạt tấu trình thỉnh
Sư đảm nhận chùa
Phổ Tập, sau đó lại chuyển lên
làm Thượng tòa chùa Định Thủy. Sư dẫn dắt cả
hai chùa, sinh hoạt không
vượt ngoài Lục Hoà, khéo thấu đạt tâm của
đại chúng, mừng họ đều
kính ngưỡng mà dừng ở. Đến năm bảy mươi
tuổi, Sư lại càng thành thật cùng cực, ràng buộc trần cảnh, phóng khoáng
núi rừng, nói hiểu cùng
tuyên, việc cuối hoàn tất.

Có Chư tăng chùa
Long Cung ở
Tây Sơn thuộc
Kỳ Châu, từ xa đến thỉnh
Sư giảng Thâm hạnh tố tâm.
Sư tiếp thừa đó, bắc trái
với Tầng Nham, phía nam với
Thanh vị, gương đá ngời
sáng giữa ngày, lưới
thông cao vút giữa hư
không. Sư vui sướng với u tình, liền nương đó mà
đến. Sư mở rộng
Pháp Quán, dẫn dắt theo vết tuệ, giúp cho kẻ tăng người tục vui
sống lại với điều được nghe chưa từng có. Thế rồi vào giữa
đêm khuya, Sư buồn cảm,
thường giữ chí với lời nói trước, buồn thương
tăng thêm càng xa tưởng.
Đến ngày hai mươi ba tháng mười hai năm đó
vì bệnh nên Sư thị tịch,
thọ bảy mươi bảy tuổi.
Khi cơn bệnh đã trở nặng,
Sư vẫn còn
hoằng Pháp, tình
sáng
không biến đổi,
Sư bèn dốc hết
sức lực trong lúc bệnh, ngồi dậy bảo
rằng: “Trong
Kinh Diệu Pháp Liên Hoa, lời thọ Ký cuối cùng là phải dùng một để giải thích chung nhiều niệm.”
Và Sư bèn đối trước đại chúng
mà khai giảng. Khi xuống tòa
Sư vẫn an nhiên,
sau đó thị tịch tại
chùa Long Cung, thuộc huyện
Trần Thương. Các hàng
Só tục Quan thứ đau nhói
tim gan, bức rức cả đầu.
Đến ngày an táng, bày tỏ vết tích, thiều mục đâu còn thấy được, bèn đón rước linh cốt đến gò Bắc phía
ngoài huyện, đục hang đá mà tôn trí, xây
tháp trắng. Hoa lau nở trắng xoá, mọi người
đến chiêm ngưỡng, thảy đều buồn khóc.

Sư có vị đệ tử là Sa-môn Pháp vị, tiếng tăm học hạnh sớm vang xa, nói hiểu cao xa. Vì ngày
Sư thị tịch khó báo bổ anh thanh dễ lấp khỏa bụi trần, nếu chẳng nhờ trình bày thì do đâu mà giữ phép, bèn
lập một tấm bia tại chùa
Định Thủy, trình bày về khí tiết của Sư từ xa xưa. Văn đó do
Tả Bộc Xạ Yên Quốc Công soạn. Chỉ có
Sư là người
lập Tánh nghiêm trang, khí
tiết vượt hơn mọi người, nói lời sáng ngợi, hiểu
vượt rảo theo.
Sư chuyên lấy
Bát-nhã làm ruộng tâm,
Niết-bàn làm
đắc ý. Sư giảng Kinh Pháp Hoa có hơn trăm biến, Và cũng là một nhà
soạn sớ giải.
Ngoài ra, các
kinh luận khác,
Sư đều tùy thời mà nêu.
Mới đầu, Sư đến Tây Sơn,
có lưu lại vết tích, sớ có kể lại độ xa đó, phần
nhiều vì các duyên khác.
Vừa đi đến chùa ấy, nhân đó mà không trở lại.
Sư ưa thích ngày biết
được mạng mình, chẳng lấy gì thêm nữa. Nên
trong phần kệ cuối di văn, Sư viết rằng:

“Khổ thay, nữ đen tối! Vui thay Trời Công Đức! Người
trí đều chẳng thọ Kẻ ngu nhận cả hai

Ta vâng lời Phật dạy Nương tựa trước Di-lặc Nguyện
tuyên dương Đại thừa Thành tựu Na-la-diên.”

Đô:

Truyện ngài Thích Đạo Nhạc trụ chùa
Phổ Quang ở
Kinh Thích Đạo Nhạc, họ Mạnh, người ở xứ
Lạc Dương thuộc Hà Nam.

Gia đình nhiều đời theo Nho Học, chuyên giữ hạnh nghiệp.
Năm chín tuổi,
Sư đọc các
sách Thi, Dịch,
Hiếu Kinh, rất
thông minh, nhớ dai,
vượt trội hơn bạn bè.
Cha của Sư tên là Hạo, làm quan ở thời nhà Tùy, giữ chức
Lâm Truy lệnh, tiếng tăm
sửa trị vang xa. Có Ẩn
Só Tây môn
Nghóa là người thông hiểu mọi vật, ở ẩn nơi chốn hang núi.
Trước sau bảo thỉnh mà chẳng thể đến. Đến là bước từ
Sơn A tới nơi
Phủ Xá. Cha của
Sư bảo cùng
Lệnh Hạ Lại rằng “Tây Môn Nghóa cố bái yết, vội vàng vì ta nói”, liền nghe việc ấy khiến cho vốn kính ngưỡng cao phong lại
sợ hãi nhóm họp dừng ở. Cha của
Sư mời
Tây Môn nghóa vào chỗ ngồi và nói:
“Đạo của tiên
sinh quạt khắp tam cổ, Đức trọng cả bốn hạng dân,
sao lại có
thể xem thường mà nêu
như thế?” Tây môn Nghóa nói: “Tôi từ thưở bé
đã trôi nổi, đến nay
tuổi xế chiều, vốn không muốn liên can đến việc đời.
Có tâm thành tựu, buông bỏ điều trí,
Cổ họng nhả tiếng đã tónh lặng, thì tốt lành ngay chữ Dân,
năm chiếc khố nhóm thành câu vè, hai kỳ
thành ngâm vịnh. Có cái
mừng, mỹ hóa, nên chẳng vì giấu ẩn tự riêng.
Dám bắt đầu từ việc ấy, khiến thuật chẳng kịp. Hỏi về thuật
sửa trị thì đối
đáp như thần, tình đều
tỏ sáng. Cha của
Sư bèn bảo các người con là
Thiệu, Tục, Tích, Khoáng,
Nhạc và Lược đến trước mặt Tây Môn Nghóa,
nhờ Tây Môn nghóa xem
chỉ tay. Tây Môn Nghóa nói: “Sáu người con
của Phủ Quân thật là
bậc Vó Khí! Ba người con lớn sẽ đảm nhận các chức vụ nơi
Châu huyện, giữ gìn gia nghiệp y nhiên, còn ba người
sau chí
khí xa vời, đức hạnh
cao cả, nghiệp tâm thần đạo, cầu hiểu ngoài lời,
nên Sư hạn cuộc trong thế gian chẳng thể bàn
nói được!”. Năm mười bảy

tuổi, Khoáng, anh
Sư được xuất gia, tiết tháo hạnh nghiệp bền bỉ,
chí khí trong sáng, giỏi
về Đại Luận và Tăng-kỳ, thấy sâu về Không
Hữu, Đồ chúng có cả
trăm vị, thiền quán rõ ràng, tích vật cao xa. Đó tức
là Pháp Sư Minh Khoáng
chùa Tịnh Độ ở Lạc Dương.

Còn Sư năm mười lăm tuổi xuất gia, làm đệ tử
Pháp sư
Tăng Xán, ít thích học hỏi, thấy kinh luận thì vui mừng. Đến lúc thọ giới cụ túc, với các thiên cấm,
Sư càng chuyên chú luật bộ, chỉ lối trì phạm,
tánh chẳng bàn việc trái
quấy. Thể mạo Sư khôi ngô tuấn tú, phong thái tiết tháo cao vợi, dung chỉ
trang nghiêm, chẳng giao tiếp bừa bãi với
các hàng Đạo tục. Sau,
Sư lại tập học các Luận Thành Thật, Tạp Tâm
với hai Pháp Sư Chí Niệm
và Trí Thông, đầy đủ thấu cùng nguồn ngọn,
từ nghóa đều thông suốt.

Có ngài Đạo Ni ở Cửu Giang là người khai sáng mở mang
Nhiếp Luận, khắp trong
nước đều biết tiếng tăm. Niên hiệu Khai Hoàng thứ mười
(5
9
0) đời Tùy, từ Dương Đô đến hóa độ ở
Kinh Liễn, thừa tiếp Đạo nghiệp của ngài
Chân Đế, nương gá truyền trao
tiếng thơm.
Sư nhân
đó theo thọ học, ngày
một thấu hiểu sâu xa, vì chúng nhóm họp mọi
việc, bỏ phế việc tu
tập, Sư muốn đến trụ chùa Thái Bạch tiếp tục sự
nghiệp xuyên suốt. Bấy
giờ, chùa Thái Bạch có ngài Tuệ An là người lỗi
lạc, biết nhiều Thế số
rộng lớn, một chữ phương trượng chỉ vuông một tấc mà có đến ngàn văn, rất giỏi y thuật, riêng luyện
Kinh Đạo, mỗi ngày đi bốn trăm dặm, đồng như
Khoa Phụ. Người đời gọi đó là
Trường Túc An (ngài Tuệ An chân dài).
Sư vừa là bạn mà lại gần gũi, nên bèn tìm
đến và tỏ bày nỗi
lòng, Sư nói rằng: “Học biết Tỳ-đàm, Thành Thật chẳng phải là tốt.
Luận Nhiếp Đại thừa mới là
Thanh vi, được truyền từ
Ni Công mà người nghe
nhận lại ít. Nay theo vật hóa, tinh ích không theo, giữa đường bồi hồi, làm
sao thích hợp! Xưa kia
Bồ Tát Thiên Thân soạn luận Câu-xá, Ngài
Chân Đế phiên dịch luận ấy, truyền bá đến xứ này, tình gởi ở đây”. ngài
Tuệ An bảo: “Mong nghe chí nguyện ấy!”
Sư nói: “Tôi từ trước học các bộ đều là chỗ hoằng truyền của người xưa,
lưu truyền Pháp vị rộng
khắp, chưa hết về sau. Chỉ vì Luận Câu-xá không giải, thì do đâu mà kết ở tương lai ư?”
Ngài Tuệ An bảo: “Chí ấy
không đoạt mất, nghiệp nầy thành tựu!”.

Sau đó, Sư đến trụ chùa
Minh Giác ở
Kinh đô, đóng cửa
vắng lặng, tìm xem Luận
văn, tự đọc Văn từ bèn thấu suốt nghóa. Suốt thời gian năm năm
nghiên tầm, chẳng ra
khỏi phòng, chỉ trừ ăn ngủ, còn không lúc nào nhàn rỗi, bèn được tỏ ngộ, tự nhiên khai phát thông
hiểu nghóa rộng. Còn như
ngoại nghóa phục văn, không sớ giải thì chẳng thể

hiểu rõ, Sư
nương vào Tam Tạng bổn nghóa đều ghi chép từ Phật
Giáo phương nam. Sư suy nghó
thấy lời ấy nhọc ghi chép về mộng mî,
bèn đút lót các thương
khách theo đường phía Nam. Đã cậy sự trông mong quý trọng ấy nên ở chỗ truy tìm, quả nhiên tại chùa Hiển minh ở
Quảng Châu có được
bổn sớ luận Câu-xá và mười tám Bộ ký, đều là bút tích của ngài
Trí Khải. Sư đích thân tiếp thừa khẩu truyền từ ngài
Chân Đế, Chùa
Hiển Minh là nơi ngài
Khải Công an trụ.
Sư có được bổn
sớ ấy, rất vui mừng
kính ngưỡng, đọc tụng trầm tư, quên cả ăn ngủ.
Sư bèn trở
lại chùa Thái Bạch,
quyết chọn Chí trước, đối với mọi việc vui buồn thảy đều dứt bặt, chỉ chuyên nghiên cứu tìm xét, mọi
sự ăn mặc đều do ngài Tuệ
An cung cấp.
Bấy giờ, gặp lúc vật thực không được dồi dào,
sắc thái tương quan lẫn
nhau, Ngài Tuệ An bày nhiều việc kinh doanh
để khỏi phải thiếu
thốn. Trải qua nhiều năm, quyết chí Sư càng lớn
mạnh. Bên trọng ngài tự
hổ thẹn với chính mìn nên mới nói lời tri ân với ngài Tuệ
An rằng: “Đạo Nhạc tôi rất ngu dốt, chỉ riêng học nhiều nên trở thành lầm lỗi. Tôi chẳng
lượng sức, muốn tiếc không có phần, đó là điều không thể được thứ nhất. Ăn là gốc của người Dân, danh nghóa
làm thật khách, nếu cầu tiếng tăm luống dối thì làm khổ nhọc bạn Đồng tu. Đó là điều không thể được thứ hai, lỗi ấy rất lớn. Thật có thể lùi vết nổi
chìm, lại nhọc lắm phiền
lụy, cho nên không thể được!” “Ngài Tuệ An bảo rằng:
“Công nghiệp
sắp thành, mong không có chí khác. Mừng được
tái ngộ không nghó lo
riêng.” Lại kéo dài thêm hai năm, mới ra khỏi
núi. Sư bèn đem chỗ tìm biết của mình, cùng khai mở
tuệ nghiệp.
Sư vân
du các trường giảng thanh luận chẳng cùng.

Niên hiệu Đại Nghiệp thứ chín
(6
1
3) đời Tùy, Sư được thỉnh đến trụ Đạo tràng Đại Thiền Định, nay tức là chùa Đại Tổng Trì. Năm đó, Sư ba mươi bốn tuổi.
Tuổi trẻ thành khí, người trước chẳng bằng.
Thời ấy, tăng chúng có
hơn ba trăm vị. Khiến nghe phong quy, cùng suy tạ nhau. Từ đó
về sau,
Sư rất nổi tiếng học không theo thầy. Tuy muốn
mở mang truyền bá nhưng
chưa được chấp thuận. Bấy giờ, có các
sa-môn Đồng Đức như ngài
Pháp Thường,
Trí Thủ, Tăng Biện, Tuệ Minh, v.v… đều là những vị
tiếng tăm vang vọng, mọi người đều biết, cũng vì
dẫn trọng, lập ra thỉnh
chủ, Sư nhún nhường ẩn tàng chí khí, từ chối các sư trao, luống lụy
thanh ngôn, hỗ thẹn
sự
sơ lược.
Các Ngài Tuệ Minh, v.v… đứng dậy khỏi
chỗ ngồi, cất tiếng nói rằng: “Sao Pháp sư lại thối từ? Chúng tôi tình đồng như nước
với sữa, nghóa kết
cùng thành.
Bít ngăn đức hạnh đổi dời thời cơ
sợ trái với
Linh giám!
Lại nữa, Đời
người thoáng qua vùn
vụt, thời gian chẳng trở lại, mong chẳng lụy nhau!”
Sư
nhìn lại các
ý, chính là bước lên đầu tiên, dùng bản sớ trong Tam tạng phán
thông Câu-xá. Các hàng Tiên học Hậu tấn chuyên tâm nghiên
cứu luận khác, đều bảo rằng: “Văn từ ấy ý chỉ rộng lớn
sâu kín, học trái
với thầy trò, dù đạt
đến một sớm nhưng thật tự là xằng bậy. Cần phải
xem xét đầu mối đàm
luận ấy, được mất đến như vậy.” Sư tự nhìn
lại Thỉnh Chủ, hư tông ban đầu không khiếp sợ. Nêu
giềng mối, chỉnh đốn
giềng mối, Đại nghóa ở
đây thông suốt. Tuy tranh luận bén nhọn, mà hưởng ứng theo
sai khiến, mọi người đều chẳng nhận biết cửa ngõ, cho nên
vô lý, đốn liên từ.
Do đó tiếng tăm Sư chấn động cả Học tông, Pháp
Diên kế tịch. Các hàng
tuổi lớn Hiền lương đều suy tôn Sư.

Vào những năm đầu niên hiệu Võ Đức thứ nhất
(6
1
8) thời Tiền Đường, Sư từ hang Nghiệp Lam cảm hóa bên cạnh chùa, hang núi nhỏ giọt nước sữa,
Sư đến hứng được hai thăng, thì giọt nước cao
bèn dứt bặt.
Sư bèn nói rằng: “Ta không chiêu cảm!” Nên khiến liền chảy,
bèn đem nước cặn rót
nhỏ giọt xuống nước sạch. Nhất tâm niệm tụng,
mỗi ngày lấy một thăng,
trải qua sáu mươi ngày, hoạ hết nước mới trở
lại. Lại sang năm sau
(6
1
9) vì Tam Tạng bổn sớ Văn Cú rất nhiều, người học ngihên cứu khó có thể xem rõ. Sư bèn lấy bản của Ngài Chân
Đế làm gốc, ngoài ra bày chung thành
Thiên Chương, phải ròng rã hơn mười năm mới khắc thành bộ, tất cả có hai mươi hai quyển, giảm bớt
so với Bổn sớ đến hai
phần ba
(
2/
3) đều khiến bao gồm khắp cùng văn từ ý chỉ, bỏ chữ còn ý. Lại gồm soạn mười tám bộ luận sớ,lưu hành ở đời, lấy đó làm khẩu thật.

Lại nữa, ban đầu, tại nước
Bình Trịnh có
Pháp sư Tông là
bậc Thần biện tài giỏi,
khác lạ ở đương thời. Hoàng thượng (Vua Cao
Tổ, Lý Uyên thời tiền
Đường) thỉnh Sư vào nội cung, lập nghóa Tam
Tông. Sư bèn hỏi về
Bát Chánh thông cục
Thánh Hiền, sau trách mới thi
hành, không có lời để
đối đáp. Mọi người thấy pháp sư Tông chịu khuất
mới nói rằng:
“Học Só ở
Kinh Thất bàn nói thật ít có.
Sự rộng lớn của ba Tông thì cái nào là tự chỉ.” Và đời
Cao Tổ muốn khiến Lão Đạo
dời đến phương Đông
khắp cùng Điểu phục. Độ người truyền Pháp, diễn giảng hưng thạnh
Lão Tông. Vào niên hiệu
Trinh Quán
(627…)
thời Tiền Đường, Vua
Thái Tông mở rộng cả lưỡng giáo (Phật, Đạo).
Bấy giờ, Hoàng Cân Lưu
Tấn Hỷ khai mở lão Tử, là người thông các Luận Đạo.
Sư bèn hỏi về Đạo
sinh nhất nhị, nêu chứng cứ
trước sau.
Lưu Tấn Hỷ bèn làm thinh.
Sư nói: “Tiên sinh là người thấy cao
giỏi trước,
há cho là mắt thấy tai
thông ư?” Cả Đại chúng đều cười lớn mà giải tán. Nên
sự hiểu biết
sâu xa về pháp tướng của
Sư tiếng tăm vang khắp
kinh Quốc.
Đến tháng tám niên hiệu
Trinh Quán thứ
sáu
(6
3
2) thời Tiền Đường, Khoáng Công, tức anh của Sư thị tịch.
Sư đau buồn trói
buộc cõi lòng. Đồ chúng
cùng an ủi Sư rằng: “Mọi người đều có sự chết, chỉ tự nên gạt bỏ mà nén đi thôi!”
Sư gạt lệ bảo: “Đồng ở trong nhà lửa, cùng đắm trong
sông Ái.
Sinh tử chưa dứt bỏ, làm
sao mà chẳng
buồn!” Người nghe bàn
luận đó cho rằng Sư khéo ở giữa Đạo tục.

Vào những năm đầu niên hiệu Trinh Quán thời Tiền Đường,
có Phạm Tăng Ba Phả ở
kinh đô, truyền dịch kinh điển, Ngài được chúng đề cử dự cùng đồng hàng.
Sư Ba Phả nghe Ngài khéo giỏi về
Luận Câu- xá, chưa lấy làm quý trọng bèn nói với mọi
người rằng: “Luận này
ở tại Bổn Quốc các
bậc Học giả tài giỏi chẳng dám sai ý, nay nói là giỏi há chẳng có
sai lầm ư?” Nhân đó bèn hỏi về Đại nghóa và các
Dị Luận, Sư tùy theo
sức tuệ giải của mình, ứng đáp như nước chảy.
Ngài Ba Phả khen ngợi: “Thật là
người trí tuệ! Thật là người trí tuệ! Chẳng nói tuệ nầy, ta bằng
người ấy!”.
Từ đó, Sư chuyên tình Đạo thuật,
sâu kín
thêm thường hằng.

Mùa Thu niên
hiệu Trinh Quán thứ tám
(6
3
4) thời Tiền Đường, Hoàng Thái tử thỉnh các Bậc Thạc Đức nhóm họp đến Điện Quán Hoằng Văn để giảng
nghóa, Sư rộng khai mở cù thuật, bèn đáp lời các
khách, tiếp đối khỏa
lấp, thần chỉ nêu trùm. Thái tử nhìn mà hỏi rằng:
“Pháp Sư ở xứ nào mà biện luận như thế?” Tả thứ Tử Đổ chánh luân nói
rằng: “Đó là Pháp Sư
Đạo Nhạc trụ ở chùa Đại Tồng trì. Dấu vết pháp môn, Học
Quán noi theo”.
Thái tử bảo: “Hoàng Đế vì Quả nhân
xây dựng chùa, thỉnh nhiều vị
Danh đức, mà
Thượng nhân đây chưa được thỉnh
là vì sao?”. Đỗ
Chánh Luân nói: “Ngu Thuấn còn giữ tiết của
Hứa Do, Hạ Võ vẫn thuận chí của
Bá Thành, những người ấy là tục lưu vẫn còn
theo kiểu dật, huống gì là
Bậc só của
Phương ngoại là người xả bỏ tiếng tăm. Thần liền theo
sự tốt lành ấy!” Thái tử bèn hạ lệnh rằng: “Nay hãy
đến trông coi việc chùa,
xứng đáng hư Phâm”. Sư đổi sắc mặt từ chối
rằng: “Hoàng Đế xét
sâu cố bổn, quy hướng chí thành gieo nhân giác
ngộ. Do đó, khảo xét
chốn đất phước này, dựng lập Nhân từ, rộng
thỉnh mời chư tăng Vô Tránh, để dựng lập nghiệp
Vô Cương, bần đạo thức lượng chưa được rộng rãi, Đức hạnh không đáng ghi chép. Nay được trông
coi việc chùa, thật là điều không ổn, xin nguyện dũ lòng dung thứ, dám trái với Ân
Chỉ!” Sư luôn chối từ mà
không được, bèn đến trụ
chùa Phổ Quang.
Đến tháng hai niên hiệu
Trinh Quán thứ mười
(6
3
6) thời Tiền Đường. Sư bị bệnh di lưu, mọi cách chữa trị đều không hiệu quả,
Xuân Phòng Trung sứ cùng trông ở đường.
Sư bèn thị tịch tại chùa đang ở,
thọ sáu mươi chín tuổi.
Hoàng Thái tử ban lệnh rằng: “Thượng Tọa ở
chùa Phổ Quang, mọi phí tổn trong việc tang đều được gia lệnh chi cấp.”
Thứ sứ
Phong Hậu không đặt
Di ước, nhưng ban tặng lụa và các tang phục
ở đương thời như pháp
y v.v… Không bao lâu thì có ban sắc cho quan
chu cấp nghi thức an táng,
đón rước đến góc phía Tây của Đỗ Thành thuộc Nam Giao.

Sư có đệ tử là
Sa-môn Minh Lược, thân cao bảy thước ba tấc.
Năm mười chín tuổi,
Sư xuất gia, rất có chí khí, tỏ ngộ xa xăm, dung
nghi thanh bạch nghiêm túc,
đặc biệt rất giỏi về Kinh Niết-bàn. Học
chúng nương theo nhóm họp đông đúc, nổi tiếng kkhắp cả
Kinh Lạc. Sư trụ chùa
Thiên Cung ở Đông Lạc. Niên hiệu
Trinh Quán thứ chín
(6
3
5) thời Tiền Đường. Sư vào triều đình vâng phụng an ủi. Bấy giờ khắp bốn biển đều nhóm họp về Đế Kinh. Chỉ có Sư và ngài
Minh Lược liền cành
đều ngời sáng, khi đó
cùng tốt đẹp. Đến lúc sự duyên sắp xong, nói trở
về Đông Hạ, tự nhiên
Sư bảo rằng: “Đồng chí khí với ta có được bốn người mà đều nổi tiếng ở đời. Chỉ có ta và ông (Minh
Lược) cùng nhìn
lại du ảnh. Sau khi Pháp Sư
Minh Khoáng thị tịch, tâm ta luôn tấm tức
sợ chuột cắn sắn bìm,
bỗng chợt qua đời, đời khác khó gặp, có thể
không suy nghó ư! Nay tôi
tuổi đã già, sống đâu được bao lâu nữa? Tập hội
lại khó. Ông nên dừng
ở!” Nhân đó, ngài Minh Lược bèn ở lại, mùa xuân năm
sau thì
Sư thị tịch.
Ngài Minh Lược chịu đựng khổ đau, tha
thiết buộc ràng, mang bệnh trở về chùa. Đến niên hiệu
Trinh Quán thứ
mười hai
(6
3
8) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chỗ ở, thọ sáu mươi bảy tuổi. Truyện ngài Thích Công Huýnh trụ chùa Tuệ Phước ở Biện Châu:

Thích Công Huýnh, họ Biên, người xứ
Tuấn Nghi thuộc
Biện Châu. Năm sáu tuổi,
Sư có tư tưởng muốn xuất gia, cha mẹ miệng
đọc trao cho Sư Kinh Quán
Thế Âm, trải qua nhiều ngày, từ đó chuyên dạy răn kinh pháp.
Năm Sư chín tuổi được đưa đến chùa. Năm mười
sáu tuổi, Sư thật sự
xả tục, quyết chí nguyện ở chốn núi rừng. Nhân
đó vào Thái nhạc, khổ tâm quên cả mỏi mệt.

Năm hai mươi
lăm tuổi, Sư kính
thờ Pháp Sư Hoằng,
tự nghó rằng:
“Khoanh tay im lặng ở chốn núi rừng, đây là một cách riêng làm cho mình tốt. Còn như đạt đạo mờ tối, gìn giữ chỗ nương nhờ khác, chẳng hoằng hóa
dẫn dụ thì không
rộng lớn.” Sư bèn
đến trụ chùa Tuệ Phước ở

Biện Châu. Trước kia khi đang ở trong núi,
Sư đã từng giảng các
Kinh Thập Địa, Thắng-man. Đến khi
Sư vân du tới thành ấp, có người nhận biết, bèn thỉnh
Sư giảng nói.
Sư bèn nhân đó mà mở mang.
Các kinh luận, v.v…
Sư đều giảng cả. Về sau,
Sư chỉ lấy kinh Pháp Hoa làm chính, bèn
soạn
sớ giải
năm quyển và thường
luôn mở mang
giảng nói, trước sau có hơn năm mươi biến. Mỗi lúc giảng đến phẩm “Dược Thảo dụ” thì tự nhiên trời tuôn
mưa. Nên Sư có được
sự u thành
chứng cảm hiện nên như vậy. Với các
Kinh Phật Địa,
Bát-nhã Sư đều
soạn
sớ giải và
truyền giảng, giúp cho hàng hậu học, tiếng tăm vang khắp
Đông Xuyên.
Sư lại
soạn
Vô Tánh Nhiếp Luận sớ, quyết chí công phu mới thành tựu.
Sư an nhiên thị tịch tại chùa
đang ở, thọ
sáu mươi sáu tuổi.

Ngoài ra, nghe
các hành nhân nói về Sư rằng: “Sư là người thiểu dục, tự tiết chế, mặc áo vải bố,
ngồi trên cỏ tranh, các lợi lộc hễ lúc nào có được thì ban cấp hết.
Trong phòng không có hòm rương, bốn phía vách tường
trống trải. Trước lúc
Sư thị tịch, có mùi thơm lạ, ánh
sáng mầu nhiệm
soi chiếu đến chỗ phòng
Sư ở, trong hai đêm có đến bốn
lần, Sư tự trông thấy tướng tốt lành, môn nhân Đệ tử đều khen ngợi.
Sư nói: “Nguyện nương điềm
tướng này được vãng sinh về cõi nước An
lạc!” Nhân đó,
Sư không ăn, hai mươi ngày
sau thì thị tịch.
Giếng nước
Sư thường uống khi Sư thị
tịch thì tự nhiên khô cạn, tắt nghẽn dòng
mạch, sau khi an táng vài ngày, nước mới có lại như cũ. Kẻ tăng người
tục buồn thương, thông cảm như thế.

Truyện ngài Thích Thần Chiếu trụ chùa An Nghiệp ở Biện Châu:

Thích Thần Chiếu, họ
Thuần Vu, người xứ
Trung Mâu thuộc Biện Châu.
Năm Sư chín tuổi, gặp lúc nhà
Tùy loạn lạc, quyến thuộc
điêu tàn thất lạc, chỉ
còn lại mẹ và Sư nổi trôi không nơi nương tựa.
Sau đó không lâu, mẹ của
Sư cũng qua đời,
Sư tới lui không chỗ đến,
sáng
sớm đi tìm mộc thật, tối lại nằm ngủ chỗ xác chết mẹ, mọi người qua
lại trông thấy không ai chẳng rơi lệ.
Năm mười hai tuổi,
Sư đến chỗ họ Uất, ở đó có
Pháp Sư Trí Minh và xin xuất gia. Khi đó
Pháp sư đang giảng về
Luật tạng, Đồ
chúng nhóm tụ cầu học,
chùa viện vừa mới yên định, lương thực chưa đầy
đủ. Sư vào trong thôn ấp mang vác lương thực để chu cấp, trải qua
sáu năm lao nhọc mà
Sư không hề mỏi mệt. Lúc nhàn rỗi lo việc
chúng tăng,
ban đêm Sư đọc tụng Kinh Pháp Hoa, Thắng-man, tuy lâu dài mà không
ai hay biết. Đến lúc thọ
giới cụ túc, nghe giảng luật tạng, Sư thường phát
khởi ý tưởng kỳ đặc.
Những người học trước đều lấy làm lạ
thấy Sư chóng tỏ ngộ.

Sư lại đến Nghiệp Hạ, chỗ Pháp Sư Hưu, nghe giảng luận
Nhiếp Đại thừa, chỉ qua một biến thì không
sai sót.
Khi giảng tan,
Sư từ
giã trở về,
Pháp Sư Hưu đưa tiễn
Sư ra khỏi chùa, đồ chúng đều
lấy làm lạ,
Pháp Sư Hưu quay lại bảo rằng: “Đó (Thần
Chiếu) chính là
Nhất Biến Chiếu ở Hà
Nam. Hậu sinh lãnh tụ, các ông nên biết!” Sư lại
đến chỗ Pháp Sư Không ở Hứa Châu nghe giảng Tạp
Tâm Luận, vừa
mới tám quyển. Vì Thầy
mắc bệnh nên Sư phải trở về. Sau có nhân
duyên, Sư bèn giảng bộ
luận nầy, trước sau thảy đều thông suốt. Người đương thời gọi
Sư là “Hà Nam
Nhất Biến Chiếu.” Tiếng tăm anh tài của
Sư chẳng nhọc gọi vời.
Từ đó về sau, với các kinh luận như Niết-bàn, Hoa Nghiêm,
Thành Thật, Tạp Tâm. Sư đều tùy cơ duyên giảng giải
cho chúng nghe không hề từ
chối. Sư lại tạo vài trăm pho tượng, viết
kinh mấy ngàn quyển, tùy
duyên ban cấp, không vì cất chứa. Bản tân
dịch Kinh Năng Đoạn Kim
Cương Bát-nhã vừa mới truyền đến, Sư đọc tổng quát, từ nghóa dường như thiếu mất một hàng,
Sư bèn lấy tình lường xét mà ghi chú bên cạnh,
sau
so lại với nguyên bổn quả nhiên phù hợp.
Bấy giờ, mọi người
đều ngợi khen năng lực suy nghó của Sư.

Vào khoảng niên hiệu
Trinh Quán
(627…) thời
Tiền Đường. Sư tuy bị bệnh với thời gian lâu mà giới hạnh không tỳ vết.
Sư thị tịch tại
chùa An Nghiệp, thọ bốn mươi chín tuổi.

Xưa, lúc bình
thường, Sư có nuôi một con chó, nó thường theo
Sư. Đến lúc Sư sắp thị
tịch, nó kêu gào sủa những tiếng buồn thương,
suốt đêm, nó chạy đến
chùa; chỗ Sư xuất gia, qua lại hơn hai trăm dặm,
nó chạy nhiễu quanh chùa
kêu gọi để báo, Chư tăng ở đó vốn không
hay biết. Sau, hung tin đưa
đến mới biết nó báo cho biết. Đến rạng sáng nó trở về đến chùa
An Nghiệp. Sau khi an táng mấy ngày, nó ngủ
hoài, chảy nước mắt, bỏ ăn mà chết.

Truyện ngài Thích Đạo Kiệt trụ chùa
Thê Nghiêm ở Bồ Châu:

Thích Đạo Kiệt, họ Dương. Tổ tiên Sư là Hoằng Nông, con cháu của Thái úy Chấn thời nhà Hán. Con cháu lại ở Minh Điều ấp
An thuộc Hà Đông. Sư bẩm
tánh phát ngộ tú dónh, mở rộng vượt ngoài vật.
Năm vừa mới độ tuổi
Tiểu học, mà đã
Ngoại truyền, được chỉ dạy thư kế
điển tịch. Ông nội Sư
biết rõ Đại lược. Nhưng sớm gieo trồng gốc đức,
tình nhàm chán trần tục.
Cha mẹ Sư lưu luyến ngăn cản không chấp thuận.
Niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười một
(5
9
1) đời Tùy, Sư sắp hai mươi tuổi, bèn đi về phương Đông, đến chỗ
Pháp Sư Chân Oanh Hỷ Hoành,
Thủy Quật. Ngài Chân Oanh xét thấy
Sư cao trội, nên xuống
tóc cho, sau đó cho thọ
giới cụ túc, bảo Sư học kinh Niết-bàn, v.v…
Tánh Sư thanh tịnh trong
sáng, Văn trì như gương soi. Sau, Sư đến núi
Hiện Đầu tụng
Kinh Pháp Hoa, trải qua một tháng bèn đạt
đến sâu.
Sư tự
nghó rằng: “Há trong kinh chẳng nói ư? Thà nguyện nghe ít mà hiểu
nhiều nghóa vị. muốn được
thông yếu thì phải vân du rộng rãi.”

Niên hiệu Khai Hoàng thứ mười bốn
(5
9
4) đời Tùy, Sư sang chỗ Luận sư Hà Ký ở Thanh Châu nghe học Luận Thành Thật, chỉ mới hai năm mà công phu bằng
bốn năm. Sư Hà Ký nhìn Sư, bảo rằng: “Con
ta (Đạo Kiệt) hình tướng
lớn, có phong cách trong sáng, Học Cạn mà
suy tư xa vợi. Luận của
ta nhờ ông mà hưng thạnh. Nếu ông còn như
trước sau, ta sẽ chỉ dạy
không mỏi mệt!” Sau đó không bao lâu, ngài Hà
Ký thị tịch, từ đó
Sư rảo bước khắp đất Tề.
Bấy giờ, có các ngài
Trang Tịch, An Nghệ đều được
gọi là Triết nhân. Sư bèn nương theo học đạo,
biết nhiều tiền lệnh. Sư
lại sang chỗ hai Luận sư Thương Ký và Nguy
Niệm nghe Luận Tỳ-đàm.

Sư lại đến chỗ Đạo Thượng ở Thanh Hà, Hồng Cai ở Cấp
Quận, đều nghe giảng
Luận Thành Thật, trước
sau tất cả bốn năm,
nghiên cứu cùng tận năm
nhóm, Sư bèn tìm cả trên dưới để hỏi Pháp Chủ.
Sư từng làm cho
Cai Công than vắn thở dài, thường định ra nghóa nầy
rằng: “Trong Luận nói
“Chỉ một khổ thọ mà có ba thứ khác nhau”, Văn
đó chẳng phải nghóa là
lấy một Hành Khổ gọi là Khổ thọ mà tùy tình
nói ba Thọ. Chính vì đối
với một khổ thọ mà tùy tình nói ba Thọ, đó là
sự kế chấp của
Kinh Bộ Sư, mà ngài
Bạt-ma thuật lại lấy làm Tông.
Có thể chẳng như vậy hay
sao?”
Ngài Hồng Cai bảo: “Đúng vậy!”
Sư nói: “Nếu khiến cho Quả khởi
thù đáp Nhân, nói khổ thọ là Lạc thọ thì cũng có thể nhân thành cảm Quả, nói nghiệp ác là
nghiệp lành. Nếu nói
nghiệp lành cảm
Quả vui. Nghiệp lành chẳng phải là nghiệp ác thì cũng có thể thọ vui thù đáp nhân lành.
Thọ vui chẳng phải thọ khổ. Nếu nói thọ vui thù đáp nhân lành mà Thể tức là thọ Khổ, cũng có thể nghiệp lành
Cảm Quả vui mà Thể tức
là nghiệp ác. Nếu nói chỉ là một thọ Khổ, tùy tình nói Vọng vui thì cũng có thể chỉ là một nghiệp ác, tùy tình nói vọng
lành, trong đó có lắm
câu, cuối cùng là một chướng ngại, xa lấy phục ý, phủ lấp
quyết đoán”.
Khi đó, ngài
Hồng Cai mịt mờ bảo: “Đối với việc
nầy phải hiểu. Nhưng sau,
ở nơi phòng riêng, Ngài Hồng Cai bảo Sư rằng: “Ông thật là người có
trí sáng, vượt trội đồng bạn, khó nói cho cùng.

Nay tôi già yếu, việc mở mang Hưng thạnh Luận đạo việc ấy phải
do Ông!” Do đó, môn
nhân thảy đều kính phục.

Niên hiệu Khai Hoàng thứ mười chín
(5
9
9) đời Tùy, từ đất Vệ Sư đến Nghiệp Đô, nghe pháp sư Hưu giảng Nhiếp luận, Sư lại đến chỗ Luật
sư Hồng nghe giảng
Luật Tứ Phần. Lược biết được cửa ngỏ,
mà ý vẫn còn ở Tiểu
luận. Sư chuẩn bị đi về phương Đông, gặp Tùy
Hán Vương mời
Luận Sư Chí Niệm ở
Thương Châu, pháp
sư
Pháp Lăng ở Hà Giang đến hoằng
hóa ở Tinh Châu, bỗng được việc ấy, Sư bèn
đến nương theo, nghe giảng kính ngưỡng
Ca-diên đọc
luận Bà-sa.
Trước sau suốt ba năm thông hiểu
cùng cực. Sư từng hỏi vặn Luận sư Chí
Niệm rằng: “Nếu Xúc
không chẳng phải xúc nhập xứ, cũng nên Thức
Không chẳng phải
Thức Trú xứ. Nếu cho rằng thức chẳng phân là Thức trụ xứ, cũng nên xúc chẳng phân là xúc nhập xứ.” khi đó,
Luận sư chí
niệm chỉ mỉm cười nhìn
thẳng hoàn toàn chẳng hiểu gì. Sư luận Đạo hỏi
vặn mạnh mẽ đại loại
như thế. Nhưng vì trước, Sư công kích Tiểu Học là
ý muốn mở mang Đại thừa.
Đến niên
hiệu Nhân Thọ thứ hai
(6
0
2) đời Tùy, Sư lại nương tựa pháp sư Pháp Lăng nghe giảng các Luận Thập Địa, v.
v… bấy giờ các pháp môn đang mở rộng, các bậc Tông sư kết nhóm.
Trí Cảnh Đại
Luận, Thập Lực nhiếp
thừa, cả hai đều thấu đạt Niết-bàn, Thuấn Khám
Luật Bộ một lúc mà gồm
nhóm, khắp trong Tinh Châu, Tấn Châu đều hưng thạnh.
Sư bèn rảo bước vân du khắp các
trường giảng, quán xét
sơ lược mọi
sự Đồng Dị.
Trải suốt
sáu năm,
Sư đều tỏ bày vấn nạn. Nên tại
Tinh Châu có câu nói: “Đại Đầu Kiệt vấn nạn
người giết”.
Nhưng Sư nêu
bày tuy ít, nhưng một nêu, một trách, có thể làm cho đổ mồ hôi.
Đến lúc
Vua Văn Đế (Dương
Khiêm-đời Tùy) băng
(6
0
5) Tấn Dương nghịch tiết, Sư
bèn trở về quê cũ, giảng Luận A-tỳ-đàm
Tâm, lại giảng Kinh Địa
Trì, mỗi thứ năm, sáu biến. Sư tự nghó: “Nhọc
việc nói năng, đường
tâm mở rộng. Còn như khởi tuệ mà chẳng có định
thì không phát!”.
Sư bèn
nghỉ giảng, tìm đến
Ma Cốc, nương tựa
Thiền sư
Chân Tuệ thọ học ngồi, nghó chọn
Niệm tuệ, vào
sâu
Duyên khởi. Thiền sư Chân Tuệ
ngợi khen Sư rằng: “ Thường cho là Pháp Sư v.v… một khi đã theo
Danh giáo, khó nép theo vòng loạn, vì
sao mới tập hành đã có khả năng chú tưởng, há chẳng phải trước đã tu tập đến
cùng ư?”. Sau đó, Sư y
cứ Thành Thật An ban niệm xứ, suốt hai đêm
chuyên tưởng quán thấu hiểu Đại minh. Bèn nói với
Pháp Sư Thần Tố rằng: “Đêm qua tôi thử
y cứ theo luận văn an ban niệm Quán, cảnh giới
rất sáng mà khí bức
xung lên ngực, ngồi không yên một chỗ, muốn dứt tai
hoạn ấy phải dùng đến Giáo để xua đuổi. Xin chọn các bản
Dị Đồng của kinh An Ban biên
soạn thứ lớp, cùng y cử để xua đuổi vướng mắc.” Ngài
Thần Tố bèn đem các
Bộ Bà-sa,
Thành Thật, Long Thọ, Lan-nhã, nói rõ về tướng mười
sáu Đặc thắng,
sáu thứ An-ban để chỉ bày cho
Sư, Sư bèn y cứ theo đó mà tu tập, càng thêm
trong sáng,
thanh tịnh.
Sư lại trở
sang
Ma Cốc để trình bày
sở chứng.
Ngài Chân Tuệ bảo
rằng: “Lành thay, bậc
Đại lợi Căn! Lợi lạc trong suối, những người học
ngồi chưa đến chỗ ấy!”.
Đến niên
hiệu Võ Đức thứ nhất
(6
1
8) thời Tiền Đường, thỉnh Sư giảng Thập Địa. Sư cười bảo: “Hơi thở nương tu Thiền, chỉ gọi là pháp tự lợi cho mình.
Giảng truyền pháp hóa mới là lợi tha. Còn như tự
tha đều lợi thì việc
phải thương lượng. Nay phải ban ngày giảng, ban
đêm mặc tónh, ngỏ hầu Đại tiểu đều được thông hợp, điều ấy có thể làm
được chăng?”
Sư kéo việc giảng nói hơn ba mươi Biến. Đồ chúng
thường theo học có hơn trăm vị, có đủ khả năng ra ngoài hoằng hóa khoảng
hai mươi vị.
Sư là người
cương quyết, thẳng thắn bao dung, thiểu dục ít
nói, chọn người kết
giao phải là kẻ só, của cải sơ sài, ăn uống đạm
bạc, khổ vui không nói, mừng giận
chẳng phiền, cả Đại chúng chùa
Thê Nghiêm đều đề cử
Sư làm
Tăng Chủ. Sư cố khước từ mà
không được,
giống như mây nổi.

Đến ngày hai
muơi tám tháng bảy niên hiệu Trinh Quán thứ nhất
(6
2
7) thời Tiền Đường, vì bị bệnh mà Sư thị tịch tại chùa, thọ năm mươi lăm tuổi, ba mươi
sáu hạ lạp.
Mới đầu, có ngài
Phiên Xước ở
Tang Tuyền, trước kia vào
thời Bắc Chu phá hủy Phật Giáo, vốn là tăng
só, nay tuy là người tại
gia mà thường tham dự pháp vũ. Sư dùng lễ
Quốc Só mà tiếp đãi.
Phiên xước đã qua đời từ trước, hai người con gái
nằm mộng thấy ông nương
giữa Hư không đi đến bảo rằng: “Ta sinh về
cõi nước Cực lạc ở
Tây phương, biết Pháp sư Đạo Kiệt sắp thị tịch nên đến đón rước.” Nhân đến chùa
Thê Nghiêm, ngày đó
Sư mắc bệnh nên
nghỉ giảng, đến lúc thị
tịch, Sư thường thấy Phiền Xước ở bên cạnh. Cả
Đại chúng lại nghe giữa
hư không có tiếng kỹ nhạc, mùi thơm khác lạ.
Nên Sư cách xứ tuy xa mà
chẳng phụ công mở mang dẫn dắt. Môn nhân
Đệ tử bèn y theo pháp
thức ở Tây vực, cử hành lễ Trà-tỳ, thâu nhặt di
cốt, xây tháp cúng dường.

Truyện ngài
Thích Thần Tố trụ chùa
Thê Nghiêm ở Bồ Châu:

Thích Thần Tố, họ Vương, tự là Thiệu Tắc. Tổ tiên Sư vốn ở xứ
Thái Nguyên.
Ông nội Sư theo nghiệp làm quan ở Ngô Châu, bèn dời đến ở một vùng hoang vắng thuộc xứ
Minh Điều; ấp An.
Sư thuộc
giòng tộc cao quý, không nhọc phải ghi.

Thưở thiếu thời, Sư cùng Sa-môn Đạo Kiệt kết tình thân giữa hai họ
Trương và Phạm, cùng dẫn dắt nhau đi hỏi Đạo. Phú lễ dịch của
Nho học là sở trường.
Còn như Thiên Thập, tiếp nối tốt lành anh thái,
nên Sư đến học ở các
trường giảng, rảo khắp mọi nơi trong nước, đều
cùng theo nhau. Cả hai là người thế đó. Với mọi
sự tập học từ nghóa, rộng xét xem tuấn ngộ thật khó phân định là anh là em. Còn việc
Tụng kinh, tập học thiền định phải chỗ cầu ẩn thì
Sư thuộc
sau ngài Đạo Kiệt.
Còn với Văn Lý hội thông
thì Sư dẫn trước. Sư vì Ngài Đạo Kiệt mà tìm ra
An Ban Niệm Quán, giúp ngài Đạo
Kiệt không còn vướng mắc, như đã
nói trong truyện trước.

Niên hiệu Đại Nghiệp thứ tư
(6
0
8) đời Tùy. Ngài Đạo Kiệt nghỉ giảng, học chúng thỉnh cầu Sư tiếp nối tương tầm, Sư bèn tuỳ thuận chuyên giảng luận
Tỳ-đàm hơn bốn mươi biến. Sư tiếp tục giảng luận
Thành Thật gần hai mươi biến, ngoài ra, các Tiểu bộ,
ở đây chẳng ghi hếtû.
Với sự giảng pháp chỉ một lời nói khế lý, nói ít mà giải thích
nhiều, khiến người học
tỏ ngộ cao xa, người nghe không nhàm chán thì ngài Đạo Kiệt cao vượt
hơn Sư. Còn về tỏ bày nhiều điểm Đồng dị, rộng quyết định
đúng sai, trịnh trọng trọng xét xem, mở ra Giác Ý thì
Sư thật là Hiền giả so với
ngài Đạo Kiệt. Còn chỗ khéo thành thì phủ che rộng rãi đồ chúng tài giỏi nên ở
Tấn Xuyên khen là “Hai ngài
Thần Tố, Đạo Kiệt như Thu Cúc,
Xuân Lan mỗi người tự có vẻ đẹp của riêng
mình”. Nhưng Sư có tâm
cung kính thối nhượng từ ái khoan dung, tiếp đãi
kẻ só, chiêu mộ người
hiền chẳng phạt đối với mình.

Niên hiệu Trinh Quán thứ hai
(6
2
8) thời Tiền Đường. Đại chúng chùa Thê Nghiêm thỉnh Sư trông coi đảm nhận việc chùa. Sư viện cớ pháp sự nối nhau có
sự cản trở giềng mối của chúng tăng, nên từ chối. Tăng chúng lại cố cầu thỉnh,
Sư bèn y cứ theo việc cũ của ngài Đạo
Kiệt mà chấp nhận. Tánh
Sư khoan hậu bao dung với mọi người, nên
được trên dưới đều
hòa mục, gió bụi tónh lặng. Đến ngày hai mươi ba
tháng hai niên hiệu Trinh
Quán thứ mười bảy
(6
4
3) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Thê Nghiêm, thọ bảy mươi hai tuổi. Sư, một đời
hạnh nghiệp, chỉ nghó tưởng đến
Tây phương. Đến ngày sắp thị tịch,
Sư vời tất cả Môn Nhân đại chúng cùng giã biệt
Họ. Sư tự ngồi kiết già, trang oai nghi dung rồi bảo đại chúng tụng
kinh Quán Thế Âm hai biến.
Sư nhất tâm lắng nghe, tự xưng niệm “
Nam-mô A-di- đà Phật”,
như thế đến năm, sáu câu, Sư lại bảo một người xướng niệm, còn những người khác đồng hòa theo, mãi đến nửa đêm,
Sư vẫn
ngồi thẳng sừng sững,
bất giác Sư đã thị tịch lâu rồi, bèn y theo thế Sư
ngồi mà tẩm liệm an
táng, da thịt tiêu rã hết mà xương cốt vẫn ngồi
như lúc đầu. Lại cảm có các điềm lành ở đây
bỏ qua không ghi chép.

Đầu đêm Sư
thị tịch, Pháp Sư Chí Khoan ở chùa Nhân Thọ,
ban đêm tónh tọa mơ màng
thấy Sư đến chỗ ngài đồng giường ngủ nghỉ,
ân cần cáo biệt rằng:
“Đức Như Lai mở tâm Đại Bi vì các chúng sinh trải qua nhiều kiếp tu hành khổ hành tinh tấn
siêng cầu Đại pháp, lưu
bố khắp trong trời người,
muốn cho không dứt bặt, chúng ta tuy ở hạ
lưu, nhưng Phật di chúc
phó thác mà chưa thể phát huy, Đạo nghiệp bèn có các vị ở trước. thần Tố tôi tuy chẳng ra gì, mang nặng tội lỗi,
thường muốn thôi đẩy
mạng rất mực ngu lên đến trời nghe. Nay đại vận
chợt đến, từ giã mãi
mãi, nên khéo sống và cố gắng!”. Ngài Chí khoan
đưa mắt đến cùng cực,
bỗng nhiên tỉnh giác, cho đến sáng vẫn chẳng biết điều hung dữ. Chỉ phút chốc có tin đưa đến mới biết
Sư đã thị tịch
từ hôm qua. Ngài Chí
Khoan viết gởi thư kể lại nỗi lòng cho cho các
môn nhân, đệ tử Ngài biết như thế.

Đô:

Truyện ngài
Thích Pháp Hộ trụ chùa
Thiên Cung ở Đông

Thích Pháp Hộ, họ Triệu, vốn người ở
Triệu Quận. Ông nội
Sư
tên Khương,
làm Tế Âm Thái thú, con cháu toại gia. Đầu đờiø Tùy,
có Triệu Hằng cùng Thanh
Hà Thôi Uông, vì đỗ Tú tài, nên người đương thời gọi là
Tứ Thông, tức là cha
của Sư. Gia đình
Sư vốn thanh bạch
cần kiệm, lễ nghi trong
trắng tự sống. Thưở nhỏ, những lúc các trẻ đùa
vui thì Sư ngồi khoanh tròn
lên giảng, nhặt hoa bày cúng. Cha của Sư
biết Sư là Pháp khí.
Năm mười hai tuổi Sư phải chịu tang cha, sau đó không bao lâu lại phải chịu tang mẹ.
Sư đau buồn khóc dứt hơi đôi ba
phen. Sau khi mãn tang, Sư
đến Hà Bắc thuộc Vệ Châu, muốn học theo Nho thuật, bỗng gặp được duyên tốt dẫn dắt, dạy cho
Sư nhận biết ba cõi như lao ngục, bốn đại dường rắn độc, nếu chẳng
sớm tỏ ngộ thì luân hồi không thôi dứt.
Sư bèn nương theo đó mà xuống tóc xuất gia. Lúc ấy
Sư mười lăm tuổi.

Ngài dừng ở lại tụng Kinh Tịnh Danh bảy ngày, bèn thấu đạt.
Từ đó, Sư rộng tham
hỏi các kinh, thưa hỏi không xa gần. Sư bèn đến chỗ Pháp
Sư Chí Niệm nghe giảng
Luận Tỳ-đàm, đến chỗ
Pháp Sư Pháp Ngạn học
Luận Thành Thật, qua lại nhiều năm, tham dự các dấu vết
trước.
Sư lại nghe giảng
Luật Bộ, tìm hiểi trì phạm.
Sư lại đến chỗ
Luận sư Trung ở Bành
Thành, đó là người chuyên ròng Nhiếp luận, khắp
cả nước đếu kính
ngưỡng, kính vâng thưa hỏi, không hề chối từ. Sư
được chỉ bày truyền
trao mọi lẽ, cùng tận Huyền trí.

Niên hiệu Đại nghiệp thứ ba
(6
0
7) đời Tùy, Độ Tăng hoằng hóa ở phương xa. Sư bèn ứng với sắc chiếu ấy, tiếng tăm đượm thấm xứ An Lục. Không bao lâu có
sắc ban xa thỉnh mời những vị có khả năng
tài nghệ vào ở nội
đạo tràng. Lúc đó Sư vừa mới ba mươi hai tuổi, đã
đến trụ chùa Tuệ Nhật.
Các bậc tài giỏi nhóm họp đông đảo, thường giảng các kinh luận như
Trung Quán, Niết-bàn,
Nhiếp Luận. Ngụy trịnh
đã giáng, Thái Tông mới
vào, riêng thỉnh năm vị Danh đức, Sư ở trong số đó.
Từ đó, khảo xét
Nhiếp luận, hai đầu bấy bỏ. Hoặc giả vì
nhiều Tân bổn, xác tước chưa đủ y cứ để nhậm, mà
Sư riêng được nơi tâm, đến
lúc Đường luận mới
lưu xuất, tự nhiên phù hợp, vì là có người
biết mà im lặng.
Đến niên
hiệu Trinh Quán thứ mười hai
(6
3
8) thời Tiền Đường, Vua Thái Tông (Lý Thế Dân) ban sắc thỉnh Sư đến chùa Thiên
Cung ở nhà
Long Tiềm, Sư bèn trông coi đảm nhận việc chùa, lấy Đức để khuyên dạy người, chúng đều hòa mục như thế. Đến ngày hai mươi
mốt tháng bảy niên hiệu
Trinh Quán thứ mười bảy
(6
4
3) thời Tiền Đường, lúc bóng nắng chẳng còn, Sư thị tịch tại phòng,
thọ sáu mươi tám tuổi. Ngài rất giỏi ngoại thư, khéo về Đạo thuật, kiệm ước với
chính mình, bớt ăn uống,
cởi y phục cấp tặng người lạnh giá, thắt đai quanh năm, không hề trang
sức dung mạo, mà những người quý thắng lại
kính trọng, mọi người
tài thông đều đến đông đúc. Trước đó, Sư
uống thạch tán, phát loạn mấy ngày. Môn nhân thấy vậy dối đáng tự trách lấy, nhưng hãm hại thầy ở phi đạo là lý gì ư? nên bèn chẳng nói.
Sư dung mạo khác thường như vậy, nhưng
Sư khéo thi thiết quên cả mỏi mệt. Trong phòng không có chứa để đồ vật quý, chỉ có một chiếc
giường, một chiếc ghế mà thôi.
Sư soạn
Nhiếp Luận Chỉ Quy, v.v… hơn
hai mươi thiên.
Ban đầu, khi
Sư mới tịch, có
sa-môn Trí Đại ở
Tung Sơn ngoài chín mươi tuổi
mà khí cốt điềm nhiên trong trắng chẳng hơn
ba mươi tuổi, nghe tang buồn mang chống
sách trượng mà đến, rất mực đau buồn nói rằng:
“Bậc só của kinh luận, thường của tinh khổ, ở đời có
được người ấy, còn
như thuần trực tự nhiên, thức lượng thanh nhã thì
sau
khi người ấy qua đời
sẽ dứt hẳn vết tích!”. Trung thư Đỗ Chánh Luân đến viếng điếu và có bài Minh, lược nêu
như sau: “Xưa kia được ân răn dạy, dẫn dắt
sâu xa, mãi đến nay xoay vần đến thăm hầu, khóc gào cùng
giường ghế,
lệ đổ có thể kéo đắm chìm, than ôi chẳng thôi, gần ở
tuổi xa, mãi là khuôn phép cao vời!”.

Đô:

Truyện ngài
Thích Huyền Tục trụ chùa
Bảo Viên ở Thục

Thích Huyền Tục, họ Tang, người ở xứ Thành Đô thuộc quận

Thục. Sư
xuất gia đã lâu, trải qua Đạo nghiệp, các kinh luận như
Niết- bàn, Thành Thật
là chính của sở học. Sư thường giảng Kinh Pháp
Hoa, dẫn dắt hàng
sơ cơ mới hiểu, nhưng phong thái của
Sư cao vợi, dung
chỉ khuôn phép. Những
lúc bàn nói lanh lợi khắp thông. Sư thấu đạt
ngoại thư, giỏi các lối
chữ Thảo chữ lệ. Bấy giờ, Thổ Thiên Thập kế tiếp
sự tốt đẹp ở trước.
Sư lại hay chiết phục tiết tháo hạ người. Với các
hàng trẻ thơ niên thiếu
tăng tục, Sư có tài điều nhiếp, khiến chúng đến
nói chuyện thương mến
và quen dần. Còn như các hàng Hầu Vương
Hùng Bá Danh Nho Đại đức tiện ngạo nhiên đặc lập.
Sư chẳng vì để ý
mà Thần sáng càng cao,
luận biện hợp nhanh như điện chớp.
Có Đông
Tào Duyện Tiêu Bình Trọng ở
Tử Châu là con cháu
của Lương Cao, rộng học cơ quan, là tuyệt ngẫu ở
đương thời, đến tham yết bàn nói đều mối, văn tập chỉ bày.
Bình Trọng rất
kính chuộng, ung
dung bảo rằng: “Kính
ngưỡng hoài bão cao vời, xem lược các hàng sang quý v.v… nay mong lễ được đoái hoài, rất thẹn với phi nhân”.
Sư bảo: “Kiêu ngạo đối với họ.
Còn Minh Công ái rộng thì dùng ái rộng để đáp”.
Bình Trọng nói rằng: “Từ
trước đến nay, Pháp sư không phải như vậy, nay đây chợt như vậy, nghi là
Hư đàm, sợ chẳng phải thực lục.”
Sư đáp: “Bần Đạo hư thật tiếp đãi ông, cũng như ông thật hư gặp gỡ
Bần Đạo”. Cả hai cùng vui vẻ cười.

Sư từng vì chùa Bảo Viên soạn Văn bài Minh, trong đó có nói
về Lão Trang rằng: “Lão được tôn xưng là bậc
Thánh, Trang được gọi
là Triết nhân. Như đem lửa đom đóm mà
sách với ánh
sáng mặt trời, ví núi lớn với mảy bụi.” Gặp lúc có Đạo
Só Phùng Thiện Anh ở
Thái Giang đi ngang qua chùa, vào lễ
bái, trông thấy rất ghét, nói với Sư rằng:
“Văn Chương thường
bàn nói thật hay đẹp, nhưng hủy báng chưa biết
được bản hoài. Nếu
chẳng sửa đổi, ta sẽ sai sứ tấu trình”. Sư bảo:
“Thể thế của Văn Chương ông
chẳng thể biết được. Nếu gọi là sắc sứ muốn
uy hiếp nhau, trong chùa ta năm khác
sai người trẻ tuổi, đó là
sắc
hứa, cũng là sắc sứ.
Ông muốn tấu trình ta, ta đang là người trẻ tuổi cũng có thể tấu trình về Ông.”
Phùng Thiện Anh vô cùng tức giận mà chẳng
biết làm sao. Chư tăng trong chùa có năm mươi vị tuy đều đợi chờ đến chiều,

mà đều
thuận phục. Sư từng thấy người thuật về Trang Tử
dụ như chim bằng, chim yến,
Sư bèn than rằng: “Trang mê mờ cho rằng Đại
tiểu cùng cực chỉ là ở
đây. Đâu biết núi Tu-di chẳng dung chim cánh
vàng, thế giới đưa vào
trong mảy trần, trí của con ếch ở đáy giếng chỉ làm
dơ bẩn tai mắt của người!.”

Về sau, lúc bệnh trở nặng,
Sư nhóm họp
chúng tăng, khi đã
nhóm họp Sư xả bỏ hết
cả rồi nói rằng: “Sinh tử là việc thường. Mong các vị mỗi người tự làm bến bờ cứu độ
cho mình!”. Và đêm đó
Sư thị tịch.
Lúc ấy nhằm niên hiệu
Trinh Quán
(
6
2
7-
650) thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Tuệ Bích trụ chùa Pháp Lưu Thủy ở Tô Châu:

Thích Tuệ Bích, người xứ
Gia Hưng thuộc
Tô Châu. Lúc mới mang thai, mẹ của
Sư dứt hẳn các thức ăn uống tanh nồng. Đến lúc
sinh
Sư về sau lại ghét các mùi
vị hôi hám. Nên mới đầu từ hài nhi đến bảy
tuổi, Sư chỉ ăn dùng các
thứ rau quả, không hề mong cầu gì.
Đến khi xuất gia,
Sư nương tựa
Nghiêm Sư Minh Giáo ở
chùa Pháp Lưu Thủy, thuận
theo tu tập Sau hai mươi tuổi, Sư vân du tìm cầu học
Đạo không ngại nguy hiểm. Bốn luận ba Kinh, Sư thưa hỏi
thường yếu. Khi sở học
đã thành đạt, Sư trở về chỗ ở cũ. Mọi người khắp
bốn phương nương theo Đạo
phong đều nhóm họp thỉnh cầu bái yết.
Môn nhân qua lại thường
có cả trăm vị. Sớm tối ngài dạy răn dẫn dụ, nhạo khéo nói không mệt mỏi.
Lưng Sư chẳng dính chiếu hơn bốn mươi
năm. Già không sức lâu,
thường vỗ vào ghế loạn. Đến cuối niên hiệu
Trinh Quán *
6
5
0) thời Tiền Đường, Sư đã ngoài bảy mươi tuổi. Người ấy chẳng xa. Từ Trạng ít truyền, khắp bốn phương xa khen ngợi chỉ nói
là “Đại đức không
thể suy nghó bàn luận”. Còn như Sư đăng cơ đối
ngữ, soạn các
Hiến Chương,
Vết Cao chẳng nghe thấy,
sợ lấp vùi xưa
cổ. Thật tiếc thay.

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
(Quyển 13 hết).







<卷>QUYỂN 14</卷>

TRONG PHẦN 10 CỦA CHƯƠNG II

(Chánh truyện
có mười bốn vị, phụ có năm vị).

Truyện ngài Thích Trí Diễm trụ núi Võ Khâu ở Tô Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Đạo Cơ chùa Phước Thành ở Ích Châu, thời
Tiền Đường (Tuệ Cảnh, Bảo Hoàng).

Truyện ngài Thích Đạo Tôn chùa Nhân thọ ở
Bồ Châu, thời
Tiền Đường (Đạo Khiêm).

Truyện ngài Thích Tuệ Quan chùa Sùng Nghóa ở Kinh đô,
thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Đạo Tông chùa Đại
Hưng Quốc ở Đồng
Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài
Thích Tam Tuệ chùa
Linh Hóa ở
Kinh đô, thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Tuệ Quân chùa Thông Huyền ở Tô Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài
Thích Pháp Cung trụ núi
Võ Khâu ở
Tô Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Trí Chánh trụ chùa Chí tướng ở núi
Chung Nam, thời Tiền Đường(Trí Hiện).

Truyện ngài
Thích Tuệ Lăng chùa Tử Kim ở
Tương Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Trí Bạt chùa Thường Tế ở Tương Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Tuệ Du chùa Ngọc Tuyền ở Kinh Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài
Thích Tuệ Trì chùa Hoằng Đạo ở
Việt Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài
Thích Trí Khải chùa
Cát Tường ở
Việt Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Trí Diễn ở núi Võ Khâu tại Tô Châu:

Thích Trí Diễm, tự là Minh án, họ Chu, người ở Quận Ngô.
Ông nội Sư tên là Hiến,
làm Viên ngoại tán kî thị lang thời nhà Lương.
Cha của Sư tên là Mân,
làm quan thời nhà Trần. Sư thác chất từ Hoa
tông, ứng sinh quán Đức.
Mẹ của Sư họ Trương. Ngày mới mang thai Sư,
Bà mộng thấy bay lên tháp chùa
Thông Huyền, ngồi trên
tướng luân,
xa nhìn thấy đến hư không
mà chẳng tỏ vẻ kinh sợ. Đó là điềm lành của bậc Đắc Đạo
siêu sinh, là ứng hiện đặc biệt của bậc nhân
sư vô thượng. Là biết hai vầng ánh
sáng nhập thai. Hai rồng kê gối chẳng kịp.
Sau khi sinh, Sư liền có
tướng khác với các trẻ khác, khí tú tâm trinh,
hình tướng dễ xem.

Năm tám tuổi,
Sư xuất gia, kính thờ
Pháp Sư Cừ ở chùa
Thông Huyền làm đệ tử, nâng giày mang y, cung kính hầu hạ chẳng biếng lười, rót bình cầm gáo, học Đạo càng
siêng năng. Năm mười hai tuổi,
Sư tụng thông một Bộ Kinh Diệu Pháp Liên Hoa. Các hàng minh ngộ nghe xét đều gọi
Sư là
Thần Đồng. Sư bèn tự tư duy rằng: “Đông đúc nơi
kinh ấp, bốn phương là khuôn
phép, vì sao lâu dài bó buộc vùi lấp trong giếng ư?” Khi đó
Sư vừa mười
sáu tuổi bèn đến
Thành đô, nghe
Pháp sư
Trì ở chùa Báo Ân giảng
Luận Thành Thật, thông tuệ sớm thành, trí sâu mở phát, nên được điều chấn dónh ngộ vượt trội, về
sau không có
người thứ hai. Gặp lúc
Trì Công đi về phương Nam nên pháp diên thôi nghỉ.
Nhân đó Sư trở về quê hầu hạ cha mẹ,
Sư liền ở chùa cũ khai giảng
kinh pháp, phong điệp cao vợi,
Sư biện đối như dòng chảy. Năm mười chín
tuổi, mọi người đều
ngợi khen Sư là Niên thiếu tuấn tú. Năm sau, Sư trở
lại kinh đô nương theo
Pháp sư Diên ở chùa Thái Hoàng tấn đàn thọ
giới cụ túc, bình
đức Bát-nghi,
sâu giữ gìn gốc giới.
Có Pháp sư Tước ở
chùa Đại Trang Nghiêm là
bậc Đức trọng vang khắp Tung nguyên, danh
cao trùm cả thế gian. Sư
bèn đến nương theo học Đạo, nghiên cứu lại tân thật. Đắc ý vui lòng, công phu do đó càng thêm gấp bội, thật là
ngựa giỏi lại gặp được
người tài chăn dắt!.

Niên hiệu Chí
Đức thứ ba
(5
8
5) đời Trần, Nhân Vương nhóm họp trăm sư trăm tòa, đua nhau đua nhau giảng nói biện tài của Thiên khẩu, đốt ngàn ngọn đèn suốt bảy đêm, tranh giành chiếc bẻ sự vi diệu
của Động thần. Lúc đó,
Sư hai mươi hai tuổi, đem hình chất anh thiếu tham dự với các bậc kỳ Đức, thông tình thì cao xung chiết phục căn cơ, dù

cho gặp nạn
cũng xe lớn tháo trục. Hoàng thượng mừng vui khen
ngợi, trăm quan ngợi khen
tôn xưng. Mọi người đều quý mến Sư về lanh
lợi, nhạy bén.
Sư thường cho rằng người đời ồn ào lẫn lộn, nên muốn
nương gá nơi vắng lặng
thanh khoáng. Gặp lúc thời vận nhà Trần suy sụp,
Sư bèn lo việc trở về
phương Đông, dứt vết ở núi Võ Khâu, gần ba mươi năm nương gá núi hang, mặc tình ba nghiệm mà an nhàn, múc nước
khe suối uống dùng, đắp
mặc vỏ cây thông che thân, giữ bốn oai nghi
mà yên ở. Tuy ẩn náu
hình hài mà tiếng tăm vang xa, cũng là Đạo
ngầm mà hóa hợp. Do đó,
khắp tám phương đều quy ngưỡng, bốn bộ thảy
có tâm chí thành. Thượng
thư lệnh Sở Quốc Công Dương Tố là người
dọc văn ngang Võ, Vương
tả Quốc quân, nương quý cậy tài, không hề
được mọi người ưa
mến, hành quân đến Hoài Hải, nghe tiếng Sư đạo hạnh tốt đẹp đang nương náu ở núi, bèn khua nao đến Lũng, nghiêng
lọng tiếp thừa tôn nhan
năm vóc gieo sát đất đầu thành đãnh lễ, tự buồn
vì được tiếp túc muộn
màng. Tả Bộc Xạ Bi Quốc Công Tô Oai, là
người kính trọng Đạo,
mến ái nhân từ, càng thường phóng khoáng, vâng đi
sứ ở
Ngô Việt, đích thân đến
Sơn Doanh, trông thấy dung mạo, nghe tiếng nói của
Sư mà kiền thành lễ bái, mừng vui hớn hở.
Vua Dương trấn
giữ, thỉnh mời những
bậc tài giỏi, xa nhóm họp các vị Hiền Minh. Sư đã
là người Đạo lớn danh
cao, giáo thư đem đến, thì lo nghó khiến như thế
sẽ mang tội, than trách vì mình mà lụy đến người.
Sư bèn đắp y ra
khỏi hang mông kính hậu
lễ, nhân lấy cớ bệnh mà từ chối nên được trở
về chốn núi cũ. Vua Văn
Đế (Dương Khiêm
5
8
1-
605) đời Tùy từ xa
khâm trọng, bèn ban chiếu
thư thăm hỏi. Gặp lúc nhà Tùy từ xa khâm
trọng, bèn ban chiếu thư
thăm hỏi. Như ánh sáng có lúc tắt mất, mũi nhọn
bịt sắt vụt bay lên cao, khắp bốn biển đều tệ hại, ba ngô càng rất lắm.
Con em Đàn Việt nghinh thỉnh
Sư ra Tỳ-đàm, trước sau có đến mười
năm. Sư hoằng hóa tại Đế Đô.
Đến thời đại nhà
Tiền Đường ngự trị thiên hạ,
Sư được trở về
chỗ ở cũ. Niên hiệu
Võ Đức thứ bảy
(6
2
7) thời Tiền Đường, Tô Châu Tổng Quản Võ Dương Công Lý Thế Gia nội ngoại công tư đồng cùng kính thỉnh
Sư về lại chùa núi.
Từ đó, khách thiền, bạn tuệ trở lại như thời
xưa cũ, ao rồng rừng
phụng kính tin làm hoài bão vui mừng. Nhưng đối
với Sư thì tự tha đều
chuyển hóa, được lìa cùng tu. Ngoài việc giảng
niệm, Sư thường hành trì các nghi thức
sám hối theo các
Kinh Pháp Hoa,
Kim Quang Minh,
Phổ Hiền, v.v…
Sư lại trì tụng
Kinh Pháp Hoa hơn
ba ngàn biến, cảm ứng
điềm lành thầm lặng, chẳng phải một. Nửa đêm
lò hương chưa đốt mà
tự bốc khói thơm, lúc tối gàu múc nước rỗng không

lại ngầm thêm đầy nước.

Sư lại phát nguyện cầu sinh Tịnh Độ, tạo lập tôn tương Đức Phật A-di-đà, thực hành ba pháp
Tịnh nghiệp, tu trì mười
sáu pháp quán, cùng các Đàn
Việt trong châu quận hơn năm
trăm người.
Mỗi tháng một kỳ nhóm họp thiết lập trai hội
giảng quán, thắng vết
Luân tướng cũng hơn mười
năm, cùng với Đài Bát-nhã nội giúp tục sơn âm chung phát thệ nguyện đồng thời kỳ, vì
sao cho là
khác? Sau,
Sư thị hiện tướng bệnh chừng mười ngày thì thị tịch.
Khi đó, Sư dạy răn với từ
tâm tha thiết, đại chúng buồn khóc, lúc đó là
sáng
sớm ngày mười một
tháng mười niên hiệu
Trinh quán thứ tám
(6
3
4) thời Tiền Đường. Sư thị tịch tại chùa, thuộc phía Đông núi Võ Khâu, thọ bảy mươi mốt tuổi. Qua đến ngày hai mươi hai
tháng mười, an táng tại đảnh núi phía Nam của
chùa. Xa gần mọi người
cùng kéo đến, kẻ tăng người tục đều nhóm họp, hoa hương tung rải tán loạn giữa
đồng trống, tiếng khóc gào buồn
thương như mây sấm, từ
đầu đến cuối cùng sao lại quá như vậy.

Từ thuở nhỏ,
Sư vốn
nghiêm trang, lập tánh
đoan nghiêm, tiết
tháo tinh thành, khổ tiết
càng siêng năng. Miệng xa lìa các mùi vị tạp, mỗi ngày không ăn hai bữa. Lý phi nghóa chẳng bèn, lời phi pháp chẳng
nói. Dung mạo khôi ngô,
vượt hẳn ngoài chúng, tường bờ sửa sang nghiêm túc, lòng lạnh như
băng tuyết. Ở đời Trần có
Lâm Hải Vương là con
của Pháp Sư Đạo An, nhàm
chán thế tục mà xuất gia, thông hiểu giáo
điển nội ngoại. Có
Sa-môn Biến Tri có sở học giỏi về Tịnh nghiệp. Sư kết bạn giao du với hai vị đó, người đương thời gọi là
Tam Anh ( ba
người tài giỏi). Đến lúc
Sư tónh chí ở chốn
suối rừng, dứt bặt người đời, phong
thái tốt lành khiến
thành Đức, đường lối hẹp tắt thành khuôn phép, ai cũng xoay cờ tìm đến núi, gần gũi truyền tỏa
hương pháp. Tin triều tông
của Pháp Hải, rường cột của
Thích môn. Sư giảng các
Kinh Niết-bàn,
Pháp Hoa, Duy-ma mỗi bộ ba
mươi biến, giảng Quán Kinh một trăm
mười biến. Có Sa-môn
Pháp Tuyên chùa Hoằng Nghiệp ở Thường Châu nói rằng: “Tôi và
Pháp Sư xưa đồng ở
Kinh huyện, quen với Đạo
Hoa niên, nay tiếp khéo gần,
thuần giao với tuổi già. Tuy vui mừng được
nương cây Quế, hoặc sai
lầm mà bẻ gai tặng chẳng để sót. Tưởng dung
mạo trang nghiêm như hiện
còn, buồn âm ba Đức hạnh đã vắng lặng.
Thẹn bày văn nơi
sắc ty, trọn gởi lời nơi Đá trắng!” Bèn cùng
Sa-môn Trí Phong là chủ chùa,
v.v… cùng dựng văn bia, hiện còn ở tại chùa.

Truyện ngài Thích Đạo Cơ chùa Phước Thành ở Ích Châu:

Thích Đạo Cơ,
họ Lã, người ở xứ Đông Bình thuộc Hà Nam.
Sư vốn vượt
trội, mới sinh mà đã nhận biết, tiếng tăm nêu cao. Năm
mười bốn tuổi, Sư mang
kinh sách đến Bành Thành, rộng nghe các Pháp
sư giảng đạo, tùy chỗ
nghe kết thành đức, thảo luận yếu chỉ sâu mầu
thì hiểu ngộ trước lời,
vạch bày mới lạ, nghó vượt ngoài Văn. Nên Từ
Hứa tâng bốc minh lược ấy,
Hà Hải quý trọng nghóa phương ấy, làm
cho đồng bạn suy cao trước tu ngưỡng chỉ.
Ở đời
Trần, có Thái úy Thượng thư lệnh Dương Tố mang
tài qua nước, cầm nắm tất cả
quyền hành, thường kính phụng
đạo sáng,
đích thân lễ bái, giảng
nói mạng lý, nghẹn ngào than thở, ngoái nhìn lại
các Tể Bá mà bảo rằng:
“Pháp Sư Đạo Cơ, Phật Pháp sau này sẽ gởi
gắm nơi vị ấy. Thấy các
bậc Danh Tăng ít ai sánh bằng!” Bèn thỉnh Sư
đến Đông Đô, giãng nói
Tâm luận. Đã
sớm nương phong gá thể, dự
đáng rộng rãi, du nhận các bộ, Huyền cơ nêu rõ, bèn có thể đàm rót
nghiêng sông, tiếng vang
đối như sấm động.

Bấy giờ, vào những năm đầu niên hiệu Đại nghiệp
(6
0
5) thời vận nhà Tùy đang tụ hội hưng thạnh. Các hàng nghóa học cao ngang cùng mây gió, tấn thân
đứng sánh với sơn nhạc, đều mang kinh đến
trường giảng, hỏi Đạo
biết chỗ trở về. Nối gót Võ cùng rảo bước, xa gần
nối nhau đông đúc. Sư
bèn biên tập Tạp Tâm Huyền Chương và sao
thành tám quyển, hai pho Đại tiểu do đó được cùng truyền bá, thành
được các môn, từ xưa cùng dẫn dắt, đều
sắp bày theo thứ lớp, văn từ bay vút
sáng giữa trời. Dẫn
kéo đầu mối, áp nén tuyên dương, khuôn phép vượt
hẳn xưa trước.
Từ đó, khắp bốn biển nêu lãnh
hưng thạnh, kết tụ nơi
đạo tràng Tuệ Nhật, đều
trông hơi khí, Sư Chỉ đường biết trở lại. Vì Sư
vẻ vang bao trùm ngoài
trông mong, phong nhã tràn khắp trong Hoàn vũ.
Đến niên hiệu Đại
Nghiệp thứ năm
(6
0
9) thời Tiền Đường, có sắc chiếu đến bảo đình chỉ. Sư liền đối Dương Huyền luận, xứng hợp với tâm Vua.
Tùy Hậu mở rộng, Huyền nho cũng quán xét họ
Thích. Xe loan từ từ
dời chuyển, kèn trống reo vang thong thả giữa
đường. Ngự diên tạm
dừng, đóng đô trong sạch ở Giáo môn. Từ khi giáo
pháp lưu truyền đến
phương Đông, pháp tịch ấy rất hùng vó. Bấy giờ,
những người bày biện
đều khai mở linh dự. Lúc sắp lên pháp tòa, mỗi người đều là bậc anh hùng, mà giải mở có chỗ kết quy, đều kính vái
Sư mà tôn xưng là Huyền
Tể. Đã ở nơi chúng coi kinh luân là tâm, ngài
tiện mở nêu cương lãnh
rộng lớn, kế đến làm sáng ngời đức của vua.
Trăm Quan Khanh Só đều có
ảnh hưởng lạ mà cùng ngợi khen. Đến lúc
nhà Tùy suy sụp, giặc
cưới nổi loạn khắp trung nguyên, cầu lễ khắp bốn xứ Man Di,
Tuyên Ni có ý chỉ.
Sư bèn
Chấn Tích đến nam Trịnh, bày giáo
ở
Tây Mân, từ đó, khắp Ba thục duyên theo khói bay mà đến đông đảo, không đâu chẳng
mở sáng,
sương mốc
trong lành.
Tà Chánh phân
rành. Sư thuần xem Đại
thừa, mở mang Nhiếp Luận, sửa đổi vết trước,
biên tập các chỗ mất
sót. Đạo xa đến ban đầu, Danh Cao khắp trong nước. Vì Đồ chúng nghe giảng khó tiếp nối. Người kế thừa Đạo nghiệp
dễ mê lầm, Sư bèn biên
tập Đại thừa Chương Sao tám quyển, đều là
Văn từ đạt đến trong
sáng cao xa, phong giáo thường thông. Nên người xem quyển dẫm thử như lên
Long Môn. Tin Hồng tiệm có ngày, nên
đến niên hiệu Trinh Quán
(627…) Sư trở về Kinh đô, Chư tăng có tiếng tăm trong chùa viện, truyền chép rộng khắp, thật là phù hợp. Chỉ vì Đời
tiếp vô thường, bờ
sống có nương gởi, sắp sửa sang luận sớ, không bao
lâu đã xong. Đến tháng
hai niên hiệu Trinh Quán thứ mười một
(6
3
7) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Phước Thành thuộc Ích Châu, thọ hơn sáu mươi tuổi.
Bấy giờ tại Thục điệp ở
Bành Môn lại có
Sa-môn Tuệ Cảnh, Bảo Hiêm đều là những vị thông hiểu
Nhiếp Luận, tiếng tăm vang
khắp Kinh Quốc. Ngài Tuệ
Cảnh trí trong sáng riêng khắp, giải thích
Huyền tân, Văn sớ sưu
tầm dẫn dụ, chóng phát anh thể. Ngài Bảo Hoàng thần chí bao gồm, cao vượt đồng bạn, đàm luận nương tựa,
sắc thái vượt ngoài mới lạ.
Số thuật phương nghệ không học chẳng lớn, tự dự
sánh vai không có đắm
chìm. Đến lúc tuổi già đam mê vướng mắc riêng
lẫn lộn, bèn lấp bít nẻo mầu, nên chẳng xếp vào
những vị tài giỏi ở đương thời.

Truyện ngài Thích Đạo Tôn trụ chùa Nhân thọ ở Bồ Châu:

Thích Đạo Tôn, họ Trương, người ở xứ
Ngô Hương thuộc
Hà Đông. Thần khí
Sư cao vợi, khí độ rỗng rang, khéo thông cơ hội, xem xét thấu đạt
phương trị.
Tử sử lưu lược thường rất trông xem.
Hộ pháp nhiếp chúng, thật vốn bổn cứ. Tuy thông hiểu các
sách vở, mà
Sư chỉ riêng
lấy Kinh Niết-bàn và
Nhiếp Luận làm vườn nhà nương gá tâm thần.

Sư và người em ruột là Sa-môn Đạo Khiêm, từ thuở nhỏ đã
được dẫn dắt dạy bảo,
đồng đến chỗ Pháp sư Đàm Diên. Ngài Đàm Diên
là thành lũy của chánh
pháp, là chỗ quy hướng của kẻ tăng người tục, xét xem
Thiên luân có thể nối pháp, mới độ cho làm đệ tử.
Sư càng theo hầu đến ở nơi cửa Cung, giảng dạy bàn nói đều đến dưới
Pháp Diên, mừng tiếp nối được chỗ
sâu kín.
Sư thường tư duy kích tiết, nên nghe nhiều nhưng đặc biệt xét về cương yếu. Đến dự nghe giảng giải
thường kết nóng lạnh.
Các hàng Tam tấn anh tài trông ngóng đạo phong vượt

trội nhóm họp.

Về sau, Sư về
trụ chùa Nhân Thọ ở Bồ Châu, nhóm chúng hoằng hóa, dựng nghiệp thạnh hành nhưng vì ở chốn mới nhóm họp,
khách lữ theo về tục
tình rối rắm, phần nhiều buông lung theo phàm độ.
Đã thực hành hướng
trái nên thương ghét từ đó phát sinh. Sư hợp
cùng Tấn Xuyên, hạnh
sáng ngời không gì biểu lộ được, thường ngày mới
đến chủ khách, cấp giúp tài pháp, đều giao Tăng trữ giúp cùng
thành khuôn phép. Nếu có
sự thiếu
sót thì cố gắng tạo tác, mới có duyên cùng
khắp. Đức hợp cùng
Dân thứ thì không gì chẳng toại. Do đó, phương truyền xa tiếng tốt càng triển chuyển nguyên do. Từ phiên
Vương Phủ Tể, Đài tỉnh các liêu, đều xa giá đến xét xem, dò hỏi tham yết các dạy răn khác. Hoặc hốt nhiên vội vàng chẳng gặp thì tâm hổ thẹn
sợ hãi, như nói là
có chỗ mất. Đức vững
chắc nầy cảm động đến vật tình là như thế.

Sư phủ Đạo tự giúp, tọa trấn thời tục, tuy là các hàng quý
tiện cùng tham thỉnh, nhưhg
chẳng hề đón rước. Lại thêm vì Sư nói cười ôn nhã, đùa vui hợp thời, tiếp ngộ duyên cơ đều xứng hợp với
Từ lệnh. Nhưng Sư kính vâng
pháp cấm, gìn giữ chí tiết, chẳng vọng khi vầy
khi khác, thường đạt
đến sự giao cảm tốt lành, được người đương
thời kính trọng.

Vào niên hiệu Đại nghiệp
(6
1
7) đời Tùy, yêu khí tụ hội lan tràn. Nhân có duyên
sự trở lại kinh đô, ban đêm
Sư dừng nghỉ ở đầu quan ải. Chỗ đến chỗ nhà người chủ có năm người đàn ông lại trộm cướp
bên ngoài, thấy ngựa
của Sư mạnh khoẻ, muốn trộm lấy, nên nhân đêm
tối đến chỗ Sư nghỉ, thì thấy có mười người
vây quanh con ngựa đó,
hình tướng đều hung tợn
giận dữ, mặc áo giáp, cầm binh khí. Bọn cướp
đều kinh sợ, nhân đó
lùi lại, bỗng chốc không trông thấy gì, lại đến chỗ đó thì lại thấy như mới đầu nên không dám đến gần. Tiến lùi đến năm
lượt thì trời sáng
hẳn, không trông thấy người nào cả, biết đó là
Thần cảm, mới cùng nhau quy
hướng ăn năn sám hối. Sư có được sự ngầm thông hiển ích đại loại như thế. Lại vì tánh tình nhân nhượng vốn xuất phát
từ bẩm chất, Sư dự
thấy nguy hiểm bèn thương xót cứu giúp, không
phân biệt kẻ oán người
thân, tình chan chứa khắp cùng đồng nhất.
Khi nhà Đường mới mở mang chưa cứu giúp
Bồ Châu, Sư và chúng tăng trong chùa
đều bị giữ lấy trong thành. Khi đó có 1 vị
Tăng thường muốn làm hại, chẳng phải cùng loại, thêm phỉ báng mới
hình thành ngôn sắc. Sư
tuy nghe thế mà chẳng vội lo. Đã không toại
khuôn phép mới định
vượt thành. Sự việc phát ra, sắp bị giết hại, đều
không có người cứu
giúp. Sư buồn khóc từ tạ xin lỗi người làm việc rằng: “Vị
tăng này làm
điều tội lỗi, việc ấy thuộc về Đạo Tôn tôi, dạy bảo chưa thông nên làm kẻ tội. Đây là trị lỗi do từ tôi gây ra, nên tôi đáng
bị giết hại!”.
Sư tha thiết lại bày cản ngăn, người làm việc biết đó là
Địch, nhưng không nỡ
thấy Sư, v.v… bèn thả ra. Từ đó
về sau, ngài càng phát phong thái nhân từ. Xin cứ theo
sự việc mà dẫn dắt, thành đạt
lượng rất rộng lớn.
Mùa Đông niên hiệu
Trinh Quán
(
6
2
7-
650) có người thỉnh
Sư giảng Kinh Niết-bàn, biết trước
sắp tịch nên
Sư tha thiết không hứa nhận.
Người ấy chẳng lường
biết ý ấy nên lại trịnh trọng thỉnh Sư. Sư bèn bảo
rằng: “Sở dó cố từ,
vì không trọn vẹn pháp tịch này. Chẳng khỏi ý sau, vã lại cùng phiền.”
Sư bèn vào cốc
Vương Thành, kẻ tăng người tục nhóm
họp. Sư lên Pháp tòa;
chánh đề rồi bảo với bốn chúng rằng: “Pháp thế giới là như vậy, không bao lâu nữa tôi
sẽ
mang chung, xin giã từ Đại
Chúng! Thế nào là phần
kệ sau, xin gởi gắm kiếp
sau.”
Sư bèn y theo văn kinh bắt đầu
giải thích, vừa đến phần kệ đầu, bỗng cảm thấy thất niệm, mới qua ba đêm.
Sư bèn thị tịch tại núi, thọ bảy mươi lăm tuổi. Lúc đó
nhằm ngày hai mươi lăm
tháng mười hai năm ấy, khắp chốn mọi người đồng gào khóc như chịu tang cha mẹ ngay đêm đó tuyết rơi phủ
khắp ba, bốn dặm, phải quét đường
thông hành, đón rước nhục thân
Sư lên
trên đảnh núi, qua đêm bỗng nhiên có loài hoa lạ nhiễu quanh thi thể, vạch đất
mà mọc lên, cành dài đến một vài thước, phần trên nở phát tốt tươi xinh
đẹp, dường như khoản
sắc Đông mà hình tướng hoàn toàn khác. Bảy chúng đều
kính sợ, vui buồn ồn náo cả cảnh núi non. Có người bẻ lấy đem vào thành đưa cho các vị lão túc xem, rồi đem để trong bình nước, đến
tháng năm năm sau vẫn
còn tươi không héo úa, sau đó đem ra trồng nơi đất mới bắt đầu khô tàn.
Sư có được các điềm lành thầm cảm ứng ít có
trên đời như thế.

Tại Tấn Châu, có người tánh tình vốn ưa thích săn bắn, ban đầu không kính tin. Có người rao truyền điềm lành của
Sư đến tai người đó, mới đến núi tìm, thì hoa biến mất mà nhục thân
Sư cũng chẳng còn,
chỉ trông thấy chỗ trống,
bèn lớn tiếng khóc than rằng: “Sống không được
mở giải niềm tin, chết chẳng được đội ân thấy
điềm hiện hoa lạ!
Một sao chẳng cảm ứng, hẳn là Thần Đạo có
sự răn dạy, cúi xin hiện lại
linh tướng!”. Nói xong,
tự nhiên từ đất mọc lên hoa lạ dài cả thước.
Người đó vui mừng an
ủi điềm ứng, bèn ngắt lấy đem về đưa cho mọi
người trong làng quận
xem. Do đó mà sinh khởi niềm tin. Đều là những
việc đáng tin ở những
năm gần đây, đâu thể vọng truyền?

Người em của
Sư là Sa-môn Đạo Khiêm, học hạnh tốt đẹp kém

hơn so với
người anh mà giảng giải Kinh Thập Địa có tiếng tăm
khắp ngoài quan ải. Vì ở
chùa Nhân thọ đã tản đuổi bít đường, thường do đó mà ồn náo đất tiếp với
Kinh đô chóng nhọc
việc người, mới nhìn lại
nói lánh chốn u tịch, xem
khắp núi sông, có cái hang tên là Vương
thành, bèn đến nương
náu ở đó. Khi đó lại lên cao đến xa, nắm thể gió
mây, dẫn dủ Danh thiên,
Cao điệu trong vượt, khách tăng tục nhóm họp, lại tụ hội đến nơi cửa núi, bàn nói vui đùa dẫn tâm không hề có hư
lão. Đến niên hiệu Trinh
Quán thứ nhất
(6
2
7) thời Tiền Đường. Ngài Đạo Khiêm thị tịch tại phòng nhà ở núi, thọ sáu mươi bảy tuổi. Ngài (Đạo Tôn) rơi lệ, cùng
đệ tử là Đạo Cơ, v.v… trà tỳ nhục thể, thâu nhặt bụi trần còn lại tán rãi nơi phong phủ, nhớ nghó chỉ ân để, bèn xây
dựng một ngôi tháp gạch
Thích-ca, khắc bia dựng Đức, do sa môn Hành
Hữu soạn Văn bia.

Đô:

Truyện ngài
Thích Tuệ Quân trụ chùa
Sùng Nghóa ở
Kinh Thích Tuệ Quân, họ Trương, người xứ Thanh Hà. Vào niên hiệu

Vónh Gia
(
3
0
7-
313) thời Tây tấn, Tổ tiên Sư lánh đến ở
Kiến Nghiệp. Sư thiên tánh
thông giản, phong thần rõ ngay, khắp nghe rộng đạt,
mài giũa Hậu hiền.

Xưa kia, vào thuở chí học,
Sư sớm đến trường lớp học
suốt Nho Tông, tài năng rất lắm. Cha của
Sư là
Chánh Kiến, là người tài giỏi
cao vời ở đời Trần,
tự có Biệt tập, vui mừng với việc Sư kính phụng
Thích Môn, thấu rõ thần
vũ nơi Sư, muốn Sư kế thừa sự nghiệp ở đời, nên
Sư có chí cầu thỉnh đều bị ức chế không được ưng thuận.
Sư biết
Chân nhật, chứa tình tỏ bày tha thiết, nếu chẳng được xuất gia thì thề
sẽ dứt bỏ đời. Cha của
Sư sợ
Sư dứt mạng.
Vã lại, lệ thuộc
Lý Tông, đã ở nơi
Tónh Quán, tạm gìn giữ
cân đai áo hạt, bèn trao cho Sư kinh sách của
Tam Hoàng Ngũ Đế. Bí
yếu phù lục chân văn và các pháp toán số thức
dịch cấm hạch v.v… Sư
vốn thần tuệ phát sáng, chỉ qua tay bèn liền thông hiểu, bên cạnh lại dò hỏi Tam Đổng
Tam Thanh của
Trang Lão, nội quyết của Dương Tử
Thái Huyền Cát Sinh, không điều gì Sư chẳng
soi xét đến tận nguồn
gốc, nghiên cứu tìm đến chi phái. Cuối cùng Sư
bèn nghó tưởng đến
chân tế, sùng chuộng tự nhiên, chú thê luyện
hình, trọn mong vũ hóa, tìm tòi chí lý như ảnh hưởng khó truy tìm.
Sư liền thầm trì tụng
Kinh Pháp Hoa, ý muốn quy hướng
Phật chủng, qua thời gian
chưa bao lâu mà lời văn đều thuộc hết.

Gặp lúc Hoàng Đế thời nhà Trần độ tăng, Sư bèn tham dự
khảo

xét. Vào
niên hiệu Thái Kiến
(
5
6
9-
583) đời Trần. Sư được
ban sắc
độ, cho trụ ở chùa
Đồng Thái. Sau khi xuống tóc, cha mẹ Sư mới biết. Đã được quan cho phép nên rất vui mừng. Nhờ nương tựa
tăng chúng,
nghe học bẩm thọ các
kinh, Sư đến sau mà thành đạt trước, ngày một
thêm vinh hiển. Đến lúc
nhà Tùy đánh dẹp nhà Trần, Sư theo hướng Bắc
đi đến Giang Đô. Lại
trụ ở chùa Thê Hoàng ở Hoa Lâm, thưa hỏi Chánh Pháp.
Có Pháp Sư Giải là người có tiếng tăm giỏi về
Luận Thành Thật. Sư nhân đó nương
tựa Pháp sư nhiều năm, nghe đàm huyễn nghóa, xét hợp
nghe trước, càng mở rộng
Thần lược. Vì Đạo hạnh
Sư thành
đạt hiển trước nên
các hàng tăng tục đều quy hướng.
Đến cuối niên hiệu
Khai Hoàng
(6
0
1) đời Tùy, Sư được thỉnh đến trụ ở Chùa Kinh. Bấy giờ, Tấn Vương khai mở đức tin, rộng thỉnh các bậc Đại đức đồng đến chùa
Nhật Nghiêm. Và chư tăng cả nước
vây quanh giúp đỡ Sư.
Mỗi ngày, Sư giảng thừa Ngũ luân phương giá, bèn được quán thông
Dị bộ, xem khắp
các truyện,
so
sánh các kiến thức
cũ, khảo định khuôn phép
mới, đào luyện thấm nhuần chỗ sâu kín, tuệ
ngộ càng mới. Soi xét
sâu xa cề văn Tiểu Đạo hữu lậu của
Ha-lê-bạt-ma, bèn quy tông
về Long Thọ, mở mang Đại Thừa; nên được các bộ
luận như Trung Luận, Bách
Luận, Bát-nhã, Duy Thức v.v… đều kính trọng gội nhuần thần hóa, xem đọc văn ngôn, giảng bày dẫn dắt lấy làm
việc chính của mình. Những
lúc nhàn tónh, Sư suy nghó nghiên tầm việc trì tụng
Kinh Pháp Hoa vẫn gìn giữ như trước. và giảng văn nghóa, lấy làm tu tập cho
về sau. Trinh ý
giữa chánh, chẳng vọng
tham nghinh.
Có các Sa-môn Trí Thủ,
Đạo Nhạc, v.v… đều là những vị học cùng xét cổ, cưỡi giá nghiệp giữa trời xanh, đượm nhuần đức hạnh, kính
chuộng Đạo phong, ở lại vài đêm, bàn luận
Pháp luật, sau định
Hiến Chương,
vui cười mà về sau lại tìm sự khai mở.
Đến đầu
niên hiệu Võ Đức
(6
1
5) thời Tiền Đường, chị của Vua Cao Tổ (Lý Uyên) là Công chúa họ Trương ở Quế Dương xây dựng chùa
Sùng Nghóa. Từ lâu
sùng kính giới phạm, giữ nghóa
mà sống. Ở đời gặp lúc tốt lành
trong sáng. Vật tình đều
trọng vọng.
Có Luật sư
Huyền Uyển là người đạo hạnh bày khắp triều đình phố chợ, Hạnh cảm
tới cung vua, khí kết như
mây gió, theo bậc Long Tượng, thường coi
việc thỉnh mời. Mở đầu
nói năng bạn kính mà khiêm hư thành trị. Bấy
giờ, Sư lại đến trụ ở
đó. Ngài Huyền Uyển giấu sâu, cơ thần càng lớn,
cuối cùng tiếp, có xuất
Tội thọ giới, thường ở
nguyên tịch. Đến cuối
mùa Hạ niên hiệu Trinh
Quán thứ mười một
(6
3
7) thời Tiền Đường, Bệnh phong thường tăng. Sư bèn nhóm họp môn nhân đến bảo rằng: “Hình thế không bao
lâu nữa sẽ kết thúc, sẽ từ giã hẳn, nên mỗi người chỉ
tự vui mừng, không nên ân hận
về sau. Tôi chỉ
sợ phước nghiệp chưa đến, lấy đó làm lo!”.
Sư bèn cắt y phục mùa Đông mà may thành.
Sư lại
bảo: “Nêu thức thần
tự khảo xét, thì sẽ có khuôn phép thường hằng,
sợ lúc thoát ra hôn mê ám muội, phi thời mà đòi ăn, không hợp với
Pháp!” Đến lúc sắp
tịch, khi đó quá thời mà Sư đòi cháo. Đáp rằng:
“Thời đã qua!”. Sư bèn im lặng
không nói. Lúc sắp tịch, Sư vẫn kính thờ
Chánh Đạo là như thế vậy. Đến ngày hai mươi tháng bảy năm đó
(6
3
7), Sư thị tịch tại chỗ ở, thọ bảy mươi bốn tuổi, an táng tại phía Tây gò Cao Dương, đào huyệt mà
an táng. Sau lại dời đến đỉnh núi phía Đông chùa Phong Đức ở
Nam Sơn, đục đá làm khám, khắc bia minh khen
ngợi đức hạnh.

Sư ở độ tuổi tham học, kính vâng theo hầu được hai năm, Sư
hiền từ dạy răn ôn
hợp, mừng giận không tỏ ra bên ngoài, dùng hạnh
cương mà chỉ dạy, lấy
nhỏ nhiệm kín mầu mà nêu bày, ngợi khen ngự
thiệp, thời tiết nóng lạnh chẳng mỏi mệt. Ban đầu
sau khi thọ giới
Cụ túc, tánh Sư ưa thích Định
Môn, bèn tỏ bày cầu thỉnh, nói rằng: “Giới thanh
tịnh thì định tỏ sáng,
sau đó mới là Đạo, nên trước phải học Luật,
Từ phạm Chiếu Dung, sau đó
mới được!” Tôi suốt một thời gian hơn mười năm nghe học luật diên. Nhân theo chương cú, bèn mừng vui mô phỏng theo. Đầu niên hiệu
Trinh Quán
(6
3
7) thời Tiền Đường, Sư dứt nghó quan biểu rộng lưu bố thấy nghe, mới qùy tỏ bày hạnh ý, tiện đó nhiều lần
Sư bảo: “Người xuất gia
hành Đạo, nhậm theo Quán hóa, hẳn là nương sự việc đời, không thể xa lìa.” Nhân đó mà nước mắt tuôn trào.
Sư dõng
ý nghe Đạo, tạm đến liền trở về, không cho là gió cây dễ huyên náo, qua
sông khó tónh lặng. Qua
lại mười năm, bèn ẩn suốt ngày, thật buồn thay.

Truyện ngài Thích Đạo Tông trụ chùa Đại
Hưng Quốc ở Đồng Châu:

Thích Đạo Tông, họ Vệ, người ở xứ Bằng Dực. Tánh hạnh rỗng rang
dung thông, khoan nhân kính ái, lo hợp thành cứu giúp, nởi tiếng
ở đương thời. Từ
thuở nhỏ, Sư bỏ tục, thuần chuyên Thích Môn,
Chuyên chí với Đại luận, giảng tán
Văn Chỉ. Lúc Vua Võ Đế (Võ
Văn Ung
5
6
1- 5 7
9) thời Bắc Chu phá hủy Đạo pháp, Sư bèn ẩn hình theo thế tục, bên trong chứa nhóm Minh Cấm, ngoài phù hợp với thế trần, đến khi triều đại nhà Tùy khai mở
chánh giáo,
Sư bèn dự phần xuất gia, trụ chùa
Đại Hưng Quốc ở Đồng Châu.

Chùa đó là nơi sinh ra Văn Tổ, phòng nhà Đường tháp trước
sau
thêm vẻ vang.
Trái thành đến nước nhiều lớp
soi nhau. Chùa có lập
bốn văn bia, nêu bày các mặt. Ngài ở trong đó, giảng nói nhiều lần.
Ngộ Vật đã rộng mở tẩy
tâm trần, mà hình giải mở sâu xa. Đồ chúng nghe
pháp tôn sùng kính trọng.
Tân khách khắp bốn phương mỗi ngày có đến
chu cấp cúng dường thưa
hỏi, nổi tiếng cả kẻ tăng người tục. Khoảng cuối niên hiệu Đại nghiệp
(6
1
7) đời Tùy, nạn thiếu thốn đói kém kéo dài nhiều năm, khắp gò đồi hang hốc đầy dẫy xương cốt, người dân ăn
nuốt lẫn nhau. Chỉ riêng
Sư rộng bày bốn ân, khai hóa Dân lệ, các vật Đàn việt cúng thí
Sư đều ban cấp. Nên ở
Bồ Châu có ngài Đạo Tôn, ở
Đồng Châu thì có Sư tuy
cách xa sông ải, đường đi phải mất cả ngày, mà
tình đồng cứu giúp vượt
thật rộng lớn. Chúng vì kính trọng Sư đức lớn nên đều quy hướng, đề cử
Sư đảm nhận trông coi việc chùa, thống lãnh
thâu nhiếp tăng chúng
bằng Từ chỉ trùm khắp.

Vì Pháp phải nhờ người mở mang, thành cứu giúp là tại Luật,
Tăng chúng phần nhiều học theo phép tắc thông thường nên loạn.
Sư bèn
đến kinh thất, thỉnh mời
Sa-môn Trí Thủ đến
Trung Hạ giảng dạy,
Ngài dẫn theo bộ thuộc hơn ba trăm vị, nêu bày yếu chỉ của kinh, như lúc ban
đầu chẳng thấy mỏi mệt.
Lập chùa rất lâu mà đất sạch hoàn toàn không có tuy chưa cầm nắm, nhưng phải nhuộm nấu
thổi trước. giải thích
văn đến đó,
Sư mới biết trái. Ngậïm lấy bùi ngùi, học muộn chưa thành
Hộ pháp. Sư ngưng giảng năm
dịch mới đến văn sau. Sư lại thường nhọc
Bồ-tát, vật quý mới nghe.
Tăng chúng phần nhiều chỉ xin thuyết dục chẳng
đến giới trường. Nghe
Dục, Sư bèn vì chỉ dạy, răn bảo đó là mong cầu, vốn là nhàm chán biếng nhác không thành
Thánh Pháp. Từ đó đến
suốt
đời, Sư luôn đích thân
Thuyết giới. Nếu có người chẳng đến,
Sư lường xét
sự tình mới chấp thuận.
Không đến nhiều lần, Sư nói qua rất ân cần,
đều vì đó mà tuôn
chảy nước mắt thấm ướt cả khăn đai, sùi sụt không
thôi. Sư kính phụng Chánh
Pháp đến như thế.
Đến niên
hiệu Trinh Quán thứ mười hai
(6
3
8) thời Tiền Đường, nhân bị bệnh nên Sư thị tịch tại chỗ ở, thọ tám mươi lăm tuổi. Môn nhân của
Sư có hơn năm trăm vị, kính vâng
Pháp huấn, không
nhân cảnh ngưỡng, mới dốc hết tình hậu táng. Nên xa giá che liền nhau,
phướn lọng cùng tiếp
nối, trong khoảng mấy dặm đường mà kẻ tăng người
tục đều đông đầy.
Tháp thờ Sư được xây dựng ở phía Đông thành,
lập Văn bia khen ngợi đức hạnh.

Truyện ngài Thích Tam Duệ trụ chùa Linh Hóa ở Kinh Đô:

Thích Tam Tuệ, người xứ
Lâu Phiền. Sư kính trọng
kinh Niết-bàn,
lấy làm
chánh nghiệp, hạnh lưu tỏa khắp Hà sóc. Nổi tiếng cùng y lệ.
Đầu niên hiệu Đại
Nghiệp
(6
0
5) đời Tùy, vì ngài công phu học hạnh đã thành hình sắc thái nên vua Dương Đế (Dương
Quảng) bèn
ban sắc thỉnh Sư vào đạo
tràng Tuệ Nhật. Đông Đô đến muộn, bến
Huyền bước chung đều do
công của Sư. Thần khí Sư trong sáng trang
nghiêm, liếc nhìn đều
thành phép tắc, mở lời động luận chúng đều kính sợ.
Vua Dương Đế vì thông Đạo rõ cơ, chuyên việc phải
tuyển chọn, bèn
ban sắc đến ba Thục sưu
tìm, đề cử những vị có khả năng tài giỏi. Gặp
lúc thời vận nhà Tùy
suy sụp, Sư bèn ngụ ở tại Ấn Phiền, lưu lạc theo vật, nhân việc mà dẫn dắt
chúng sinh.
Tánh Sư dứt bặt ồn ào,
sống tónh lặng mà mở mang
đạo nghiệp.
Tán Quốc Công Đột Quỷ trấn nhậm
tại Dong Thục, riêng chỗ dò hỏi
tôn sùng, kính phục
Sư ở chỗ tónh lặng rỗng rang, đặt để cung kính lớn lao khác lạ v.v…
Sư quán xét thời cơ mà chế
dùng, nên không có hình ảnh luống dối.
Đến niên
hiệu Võ Đức thứ chín
(2
2
6) thời Tiền Đường, Sư từ xa về chầu Kinh Quyết. Vua Cao Tổ (Lý Uyên) ban sắc thăm hỏi, đảm nhiệm Hoàng Đồ. Công Bộ Thượng thư Đoàn
Luân sớm gieo
trồng nhân lành, xây dựng chùa
Linh Hoá, kính trọng Đạo nghiệp của
Sư, nên tấu trình thỉnh
Sư đến trụ ở đó.
Khi đó, Sư lại mở mang giáo
hóa càng thêm rỡ ràng,
sơ lược lưu truyền Bút ký, các hàng hậu học xưng tán tìm cầu. Đến niên hiệu
Trinh Quán
(
6
2
7-
650) thời
Tiền Đường, Vua Thái Tông (Lý
Thế Dân) thỉnh
Sư vào tham dự phiên dịch kinh điển.
Sư nhuận Văn, chứng
nghóa, theo thứ lớp đáng tôn kính. Soạn lời tựa
nơi Kinh Quán, dẫn tình
đặt lệ đủ mạnh mẽ dồi dào. Và trong năm đó
Sư thị tịch tại chùa, thọ bảy mươi tuổi.

Xưa kia, tại
Giáng Châu, Sư ở riêng
Biệt Viện, cảm thấy
một Thần Đồng hình chất
ít có ở đời đến kính lễ Sư mà thưa rằng: “Cúi
xin Pháp sư khuyên răn Tri
Sự chớ cày xới ở chỗ phần mộ!” nói xong
liền biến mất.
Ban đầu, Sư chưa nói lại việc ấy,
sau Thần Đồng trở lại và
lại trình bày việc trước,
bảo nếu Sư chẳng nói dùm thì sẽ đánh vị tăng
kia đến chết. Sư bèn đến
hỏi dùm, mới biết trong chỗ ruộng đang cày
xới có ngôi mộ cũ. Sư
liền bảo dừng. Do đó tăng chúng thanh tịnh yên
ổn, cuối cùng không có
hậu hoạn, tự chẳng lập chánh xử, khiến phi
nhân đến mách bảo. Nên
sự dạy răn của Sư không cho phép xúc chạm đến
u hiển, như điều đã nêu dẫn v.v…

Truyện ngài
Thích Tuệ Quân trụ chùa
Thông Huyền ở Tô Châu:

Thích Tuệ Quân, họ Lý, người ở xứ
Giang Hạ, vốn thật
ở Lũng Tây. Nhiều đời mang đội mão miện,
Cô Xa hợp với
Thiên Diễn, điều xa liền với
Nhã Mộc. Tổ tiên đời thứ mười một của
Sư là Đô Đình
Hầu thời Tây Tấn. Nhân lánh nạn đến
phương Nam, dừng ở tại
Hạ nhuế, nhân
đó mà tạo lập gia nghiệp.

Năm mười tuổi,
Sư xuất gia, kính thờ
Pháp sư
Minh Trí chùa Quang Nghiêm, vốn họ
Cửu. Ngài Minh Trí nhập thất ở chùa Kiến
Sơ, vâng mạng khai mở pháp diên giảng dạy.
Sư bèn dốc chí nương
tựa vâng thừa, nghóa
môn được khai mở lớn rộng ở đương thời. Nam
Quốc lệnh chúa nhã trọng
Nhân Vương, mỗi năm thiết lập Pháp Diên chọn thỉnh những bậc
Danh đức. Sư tuổi vừa mới hai mươi mà được dự
phỏng theo thường đó.
Cao Đệ đã đến, tiếng tăm Sư càng vang xa. Thiên tử đưa mắt nhìn, người trời kính ngưỡng khen ngợi,
sáng ngời
sủng ái
Quốc ân, cung kính trước là thành lập.
Đến lúc trời ngăn che vận đức nhà Trần, thời vận nhà
Tùy liền hưng thạnh. Các
trường giảng ở Kim Lăng Sư đều trải qua, Sư bèn
roi gậy đến đất Ngô.
Đại thừa thúc buộc dây cương, xin dẫn chỉnh đốn lữ thứ, rộng mở
trường học, xa thỉnh mời các bậc tài
só ở
Bát Duyên để quạt lên ngọn gió nhất cực.
Thứ sử
Tô Châu là
Lưu Quyền là người thật đạt ba đức, có chín khả năng,
sống lại giản dị, luôn nương tựa
pháp diên. Vui uống nước
sông đến đầy bụng, mừng mang đội núi mà
không nhọc mệt. Từ lúc
nhà Trần suy sụp, vật ngã đều đổ, hoặc có người
lọt lưới trở về phương
Đông, hoặc có kẻ vào lồng mà lên phương Bắc.
Gió hang vì ân cùng bỏ, chặt cây vì Đức cùng cao, chứa nhóm bạn theo
đều đến bái yết cung kính.
Đầu niên hiệu Đại
Nghiệp
(6
0
5) đời Tùy, khúc giáng Hoàng Hoa, Sư viện cớ bệnh mà từ chối,
tình theo Sơn Thủy, các Cao Nhân ở đất Ngô vì đó đều nương cậy, thỉnh
Sư đến trụ chùa
Thông Huyền, y
cứ điềm lành mà mở
mang giảng dạy. Gặp thời nhà Tùy tối tăm, yêu
khí ngang bày, Sư bèn lánh
đất đến Tỳ-lăng, trầm lắng ở yên Chư Tăng ở và chùa
Hiển Min và
Thụy Tướng chí thành thỉnh
Sư hoằng pháp. Ở chùa có các
Sa-môn Trí Khế, Trí Mãnh, là những bậc phong du cảnh tỉnh xa xa, chẳng thiếu tinh thần.
Sư đã gặp được người
thông hiểu,
dốc lòng hướng về phía
Bắc, chuyên cần thì không thiếu, dạy răn phải
lắm công phu, đều cùng tiếp nối giảng bày, cùng rong ruổi tới Đông
tiễn. Bấy giờ, luật hình mới xem thường phép tắc, ở đời trải qua khó
khăn mờ tối.
Trường Hoài về phía Nam mà vẫn gọi là nước Ngô. Đỗ
Oai chuyên chế, đoạn bỏ
Quân lâm, sùng chuộng Phật lý, kính trọng Quy giới.

Đến lúc Vua
Cao Tổ (Lý Uyên) thời Tiền Đường, quét bỏ vết cũ, ban bố khuôn phép mới, mở đầu bắt chước
Lâm lạc, dẫn nêu Đỗ
Oai đến yết
Kiến Vua. Cúi đầu
vâng chiếu, chẳng vui ở tự mình.
Sư nói cho nghe nguyên nhân
ngày trước, giải thích nỗi lo buồn tức giận
của Đỗ Oai, thấu đạt
sự chẳng bền bỉ của
Đảnh sinh. Hiểu được mất mưu đồ của
Ngô Phỉ Đỗ Oai bèn tiếp xúc,
nghẹn ngào, do đó mà từ biệt.
Có các Sa-môn
Đạo Nguyện,
Pháp Tế, v.v… ở chùa
Dư Hàng, trước kia
vốn học Luận thành thật,
nghóa cùng môn hộ, chẳng ngại xa ngàn dặm đến xin học Đạo ở
Kim Lăng. Mới kết cùng vâng theo.
Thế rồi, phu bày
chí lý, cây thuốc nhuần
thấm nhiều, xin đãi thí dâng đều không phí tổn.
Ở tại hai chùa Viễn
Hành và Long Tuyền, mỗi nơi đúc tạo một pho
tượng Đức Phật Di-lặc
bằng Đồng mạ vàng ngồi, cao một trượng năm
thước, để kết duyên đời sau.
Đến niên hiệu
Trinh quán thứ nhất
(6
2
7) thời Tiền Đường, có pháp sư Tuệ Nghi là bậc thượng đức ở chùa Thông Huyền. Đạo tâm rất tinh túy, tình lượng bao trùm cả núi biển, tu
sửa
chính mình, an ủi mọi người, cơ duyên chẳng đúng thì không dẫm chân đến. Vì xưa kia dưới
thời Đông tấn, có
Bạch Ni là người Chí thành cảm kích đến thần, không nơi xa
nào chẳng đến, tại
Thiên-trúc có pho tượng bằng đá cứu giúp cả hai thứ
bịnh nóng lạnh,
soi chiếu đuốc thần ngời
sáng
sông
Hỗ Độc. Bạch Ni đón rước về tôn trí tại chùa
Thông Huyền. Từ khi nhà Tấn chống cự nhà Trần,
tôn tượng hiển hiện
nhiều điều linh dị. Cuối đời Tùy, quân lính cướp bóc lấy hết ngọc đá. Nghi dung của hai pho tượng nhuốm nhiều
sương móc, riêng mình ngài
Tuệ Nghi gắng tâm
hạnh thiết, tâm còn
tối sáng, vì
Phật không có điện, thì làm
sao tăng an được! Bèn đi khắp cùng núi hang, lên cảnh kén chọn gỗ quý, chẳng hơn một năm, nổi chìm
ngàn trượng,
dẫm sâu vào mạo hiểu,
về đến đất Ngô, rộng mở bày Nguyệt Điện, chỉ
họa dựng lập.
Sư vì gió mưa cùng cảm nên quấn chiếu trở về, không trái
hai thời, công phu gồm cả
hai việc. Có Ngô Huyện lệnh Trần Só Xước
sắp bày phiền toái theo
nghóa, khuynh tâm kính ngưỡng Pháp Âm, thỉnh
Sư giảng Kinh Pháp Hoa,
Niết-bàn. Văn Nghóa pho quyển vừa mới xong, mỏi mệt việc làm càng thêm lao nhọc.
Sư bèn đem trần vó phó chúc cho
Học só
Trí Trang mà bảo rằng: “Gắng học đợi thưa hỏi, không
sợ tuệ phong.
Sự gắng công gấp bội chẳng thẹn với thường chiếu!”
Lời thề vừa dứt, tự nhiên
Sư nhắm mắt. Lúc đó nhằm tháng mười niên hiệu Trinh Quán thứ tư
(6
3
0) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Thông Huyền, thọ sáu mươi bảy tuổi. Qua tháng mười một năm đó, an
táng phần mộ Sư tại
đảnh núi phía Nam Bạch Hổ.

Các Hàng Học
só Môn nhân của Sư có hơn ngàn vị, buồn đau
sùi sụt, nước mắt
thương tâm, sợ lo phương nghi có lúc dứt bặt, mới dựng lập văn bia cao lớn, do
Giang Vương Học Só Gia Lâm soạn viết lời văn. Đến niên hiệu
Trinh Quán thứ năm
(6
3
1) thời Tiền Đường, các vị đệ tử của Sư như sa-môn Pháp Thiên, v.v… hiếu tình lớn lao đến thăm
viếng chẳng kịp, kính cẩn ngay trước phần mộ
của Sư, xây tháp gạch
năm tầng. Thiền Sư Tuệ
Nghi là bậc thắng đức trong làng nước, hương hỏa tình nhớ quanh co, kiêm việc kinh luân, nên khiến nhìn xuống
xoay cùng nương tựa, cao
đáng rộng thông hướng thuật.

Bình sinh Đệ
tử Sư ngưỡng trông quỳnh cấp mà thấm ướt vạt
áo. Xưa trước Đức Minh
trông ngóng ngọc luân mà lệ đổ. Có sa-môn
Pháp Tuyên ở Thường
Châu nói rằng: “Tôi và Thượng nhân (tức Tuệ
Quân) tình hòa Đạo hợp.
Tuệ Quân thị tịch. Tôi đây bệnh tật, gối lệ ngủ khóc, xe trắng chẳng rong ruổi chốn đất thanh tónh ca dài cách trở, muốn tỏ bày nỗi lòng
buồn thương, liền
soạn một đoạn Minh ngắn bày nơi phương phần bày ở linh tháp. Phó chúc người tốt xứng dựng cao ấy. Đối với Chỉ có người
Pháp Chủ Đức tốt hoàn toàn,
sông ái
sớm vượt,
đèn tâm trẻ truyền, Nham
nhạc một chiếc chiếu kêu, gọi ba năm. Bồ
xanh ứng khắp, cực tím vang tới trời. Danh bang trữ hóa, lợi vật chợt
đến. Chén cù ngày một
châm rót, gương treo thường sáng. Biển nghóa
bên cạnh tràn đầy, lên
thẳng núi bàn luận. Ai gọi là ngọc sáng ngầm
trong đất tối, thần gò
đồi bít hang tháp trắng nêu phần mồ. Khám quỳnh
lưu giữ nương móc, tay
ngọc xếp bày mây. Khe thông đưa âm hưởng,
núi Quế nổi bày thơ,
núi bay biển chuyển, dời đổi nối nhau. Lửa đến
Tần lăng, thư mở kéo
mồ cao. Chỉ có Đạo lực ấy vời vợi cao xa.

Truyện ngài Thích Pháp Cung trụ núi Võ Khâu ở Tô Châu:

Thích Pháp Cung, họ Cố, người ở quận Ngô. Chánh tín bẩm
phát, thành đức tự nhiên, khéo biết ngộ Đạo, tình cao vượt tục, nên biết người vì Đạo quý ở tinh lực người hiểu rành phương hướng quay về
Đến đúng đường, người lập triều
sùng kính dốc thành ấy, người chiêu ẩn thì
thưởng vị an nhàn. Rõ
ràng đó ở nơi Sư, lường xét vũ nghi của Pháp lữ,
chuẩn đích của người thường.
Đêm
Sư ra đời, trong phòng có ánh
sáng lạ, đến tuổi biết quét
bụi, Sư bèn xả tục, kính
thờ Pháp sư Tụ ở núi Võ Khâu, xin làm Đệ tử.
Sau khi thọ giới cụ túc,
Sư nghe
Sủng Công ở chùa
Dư Hàng giảng
Luận Thành Thật, nghe
Dó Công giảng
Luận Tỳ-đàm. Mãi đến lúc
Sủng Công sắp thị tịch mới
đem phất trần phó chúc cho Sư. Phàm những bậc tiên
đạt thời ấy đều là người tài giỏi.
Sư đã nhận thọ pháp gởi trao, nối
nhau hoằng trì. Các hàng ba ngô chín phái đua nhau đến hỏi Đạo, mà
Sư nhọc nhún nhường
suốt ngày ứng đối không mỏi mệt. Hạnh cao mà hiệp
cậy như ngu, học rộng mà bày xoay mặt vào
vách tường. Sau,
Sư nói đi
đến đất Kiến nghiệp,
lần lượt dò hỏi các bậc Tông tượng, nghi sâu nạn
lớn thường ôm ấp trong
tâm. Hẳn có Đạo Vô Đắc rộng lớn, tình lưu
danh sáng tỏ.
Sư bèn trở về quê cũ, ẩn cư nơi núi
Võ Khâu, đốt ngón
tay cúng dường, tình đau nhức chóng dứt, mái chim
sân thú, chí lâu dài vẫn còn.

Vào niên hiệu Khai Hoàng
(
5
8
1-
601) đời Tùy, Châu Tướng
Lưu Quyền, chính là thành
được đất Ngô, tâm tình đặt để trong Thích giáo, bèn nghiêm giá tới
sân núi, rồi trở về thành ấp, trụ chùa
Hồi Hướng. Đã bức bách cố thỉnh mời như thế, rõ ràng khác hẳn lo lắng. Vì hiểu Đạo
do tâm, Đạo còn thì mất
Bỉ Ngã (Ta người). Lập giáo tại Tích, giáo
hành thì lẫn lộn tối
sáng. Sư bèn đi đến lạc Đô, chuyển pháp lưu thông
cam lộ, rót sông ngưỡng
núi, đều khen ngợi sự kỳ đặc ở trước.

Vào Tiền Đường, sự giáo hoá càng tôn
sùng giảng dạy rộng
khắp. Niên hiệu Trinh Quán
thứ mười một
(6
3
7) thời Tiền Đường, Vua Thái Tông (Lý Thế Dân) ban
sắc mời
Sư đến
Lạc Đô. Có Pháp sư
Pháp Tuyên ở Thường
Châu lúc ấy được thỉnh cũng đã đến. Sâu ban ân
lễ, đối dương trướng
màn, biện nói phân luân, rõ sự hưng diệt của Tượng giáo, chứng minh
sự phó chúc
Di pháp. Vào hầu yến diên, đã vẽ
bày nhã thập, ruộng áo
làm thơ vịnh, vẫn tức là ban tặng lụa nhung. Sư
có được sự cảm kích
nỗi lòng thánh đế, thấy sâu nơi nhan sắc. Vua
Thái Tổ đặc ân ban chiếu lưu giữ
Sư ở lại, đón rước đến kinh đô, cung cấp bốn thứ cầb dùng luôn khiến ưu hậu.
Ung Châu Mục Ngụy Vương xa thêm
kính trọng, thỉnh
Sư làm
Giới sư. Đích thân ban
sớ rằng:
“Xưa kia, ngài Đạo An ẩn tích
ở Tượng Dương, mà tiếng tăm vang đến cung nhà Tần, ngài
Tuệ Viễn gá Tâm ở
Lô Sơn, màtên tuổi chấn động khắp
kinh đô nhà Tấn. Nên
biết sự ứng vọng của tiếng tốt chẳng nhọc ngàn dặm. Chỗ
soi chiếu của trăng
sáng không ngăn cách chín tầng.
Pháp sư đội
ân Thượng nhân, vang xa
Cao Đức. Luật hạnh trong
sạch nơi mắt xanh,
oai nghi nghiêm chỉnh ở
râu đỏ. Trí truyền đăng chẳng cùng, tài pháp thí không hết! Đệ tử thâu nhiếp
Tâm viên nầy, thường khát ngưỡng đối
với Điều ngự, cày xới
thân ruộng này, đội ân đối với mưa pháp. Nếu được thầy trò có uỷ thác, mong dùng vén quét
sáu trần, khéo dẫn dắt
khai mở hạnh, để không mê lầm đối với tám chánh. Kính cẩn thỉnh cầu, đợi
lòng dẫn dụ!” Sư đã
ứng với sự thỉnh cầu ấy, cúng thí rộng lớn. Từ
đó, khắp triều đình cho đến thôn dã, các hàng
Minh Đạt, tăng tục thanh cao nghe
tiếng tăng
trông đợi lâu, trông ngóng phòng thất mà tìm đến, do bởi
ít viết. Nhưng Sư rộng
trồng gốc đức xa nêu cờ thắng. Điện báu cao
đến tầng mây, kim dung tôn tượng
soi chiếu như mặt trời.
Trường giảng
mới khai mở, mang rương tráp rảo cùng. Đàm
sở vừa thành, danh đô
giấy quý. Thêm vì Sư
thông hiểu giáo điển nội ngoại, biển học cắt tiệt
sóng cả. Bút hồng điêu luyện chương, vườn văn
mở mang rừng chằm.
Đến ngày
mồng sáu tháng mười niên hiệu Trinh Quán thứ mười bốn
(6
4
0) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Đại Trang Nghiêm ở Tây Kinh thọ bảy mươi ba tuổi. Các hàng quan chức đều
đến viếng điếu, mọi quan chức đều
buồn thương.
Vua Thái Tông (Lý
Thế Dân) ban sắc cấp tặng thêm mọi thứ cần dùng trong lễ tang và tạo xe linh,
vội cấp truyền thừa,
giao cho đệ tử Sư là Sa-môn Tuệ Tập rước Kim
quan Sư trở về quê cũ.
Đến ngày mười lăm tháng hai niên hiệu Trinh
Quán thứ mười lăm
(6
4
1) an táng tại đảnh núi phía Nam của Võ Khâu. Kẻ Tăng người tục lần lượt đến viếng, nhìn đường buồn khóc.
Môn nhân, v.v… của Sư, thầy trò thêm cảm, tháng năm lần lượt dễ qua.
Nếu chẳng phải là châu ngọc uyển Diễm thì ai tỏ bày không mục rã?
Bèn cùng nhau dựng lập
Phong Bia, thử bày kệ tụng.
Trung Thư lệnh
Giang Lăng Công Sầm Văn Bổn
soạn lời tựa. Triều tán Đại phu soạn Lang Lưu,
Tử Dực soạn bài Minh,
hai đầu mối phong thanh, đều có ý chí.

Nam:

Truyện ngài
Thích Trí Chánh trụ chùa
Chí Tướng ở núi Chung

Thích Trí Chánh, họ Bạch, người ở xứ An Hỷ thuộc Định Châu.

Gia đình nhiều đời kính tin Tam Bảo, Sư sớm làm việc trước tác
hoằng thông. Vừa mới
tuổi có sự nhận biết, Sư bèn giã từ mành lưới thế
tục, thấy biết rộng
khắp chẳng như các trẻ nhỏ đồng bạn.

Năm mười một tuổi, Sư muốn xuống tóc xuất gia, cha mẹ và bà con quyến thuộc nhìn
Sư mà khóc, nhưng dung mạo nhan
sắc
Sư vẫn không thay đổi. Thầy
Sư biết được khí độ cao xa nơi Sư, nên mỗi
ngày trao truyền cho mọi
điều Sư chưa nghe biết. Sư tùy được duyên bèn
ghi chép thành Phổ lục,
nếu có chỗ sót mất thì tìm hỏi tương tục. Sư,
thân không đùa bỡn
miệng không truyền bừa, vâng phụng giới pháp siêng năng,
sớm tối tự
sách tấn.
Hoà-thượng đồng
sư cũng riêng ngợi
khen khác lạ. Tuy đã hai mươi tuổi mà
Sư không hề phải làm việc nặng nhọc, được cung cấp đủ mọi thứ cần thiết,
Sư tự do học hỏi, chưa đầy vài
năm mà tiếng tăm trí
tuệ Sư đã vang xa.
Niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười
(5
9
0) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương Khiêm)
rộng tìm kiếm những bậc hiền tài. Sư bèn cùng
Thiền sư Đàm Diên đồng vào
ngụy quyết, vâng
sắc ủy hỏi, vua mời
Sư đến
trụ chùa Thắng Quang. Đến
niên hiệu Nhân Thọ thứ nhất
(6
0
1) đời Tùy, Tả Bộc xạ Ngô Khánh Tắc kính trọng cao hạnh của Sư, vì tấu trình
ban sắc đặt biển nghạch
chùa. Xây chùa Nhân giác và thỉnh Sư đến ở
đó, thiết lễ hậu đãi.
Sư nghó sâu về gốc khổ, bỏ hết mọi việc trở về nương gá nơi rừng
sâu tónh lặng. Nhân tại chùa
Chí Tướng ở núi Chung nam
có Pháp sư Uyên là bậc
giải, hạnh đều cao, khắp kinh thành đều suy
tôn kính ngưỡng. Sư bèn
đến nương theo đó. Đạo vị giang hồ chẳng mong mà gặp được
Nhân đó, Pháp sư Uyên lưu giữ
Sư lại cùng ở
suốt
hai mươi tám năm. Vắng
lặng cung kính vô sự, chẳng liên quan đến người đời. Nếu có ai thỉnh cầu thì
Sư bèn giảng, luận rõ chánh lý.
Không ai thỉnh thì
Sư yên nghỉ an tâm tu
Chỉ Quán. Thế tình nói níu chẳng cậy
nơi miệng, trong trắng ngang
thẳng tự tu, sáu thời không ngừng nghỉ.

Đến ngày hai
mươi tám tháng hai niên hiệu Trinh Quán thứ mười
ba
(6
3
9) thời Tiền Đường Sư thị tịch tại chùa Chí Tướng, thọ tám mươi mốt tuổi. Đệ tử Sư là
sa-môn
Trí Tuệ v.v… nghó rằng
Sư xa lìa hẳn,
cảm ân khó gặp lại,
bèn cùng nhau góp nhặt dư thân, đến phía Tây Bắc của chùa, đục vào vách núi làm khám để tôn trí nhục thân
Sư ở đó.
Lập văn bia ghi chép, như Sư hiện còn.

Sư xuất gia từ thưở thiếu thời, học hỏi bẩm thừa pháp giáo.
Mọi điều dạy răn của ngài
Trí Chánh, Sư đều ghi nhớ không
sai trái.
Còn như các bản
sớ giải do ngài
Trí Chánh soạn đều do
Sư ghi chép.
Nên khi ngài
Trí Chánh soạn, ngồi thẳng tư duy
sâu mầu, thì
Sư cầm
giấy bút vâng thừa tôn
nhan đứng hầu, tùy ngài Trí Chánh nói ra thì Sư
bèn ghi trọn đến lúc
xong bộ, bèntrải qua nhiều năm. Ban đầu, không được thầy bảo ngồi, nên chân
Sư bị đau tâm buồn ngủ, bất chợt bị té.
Ngài Trí Chánh mắng trách Sư
rằng: “Người xưa đứng nhón một chân suốt bảy ngày còn có lưu truyền khen ngợi,
nay ông vừa mới đứng mà đủ ngã té, tâm xem thường đến như vậy. Kia đứng một chân rất mực, đâu có
thêm được gì”, ngài
Trí Chánh giảng các kinh luận
Hoa Nghiêm, Nhiếp luận, Lăng-già, Thắng-man,
Duy Thức, v.v… chẳng ghi là bao nhiêu
biến, soạn
Hoa Nghiêm sớ
mười quyển. Ngoài ra đều chẳng ghi chép,
lưu hành đầy đủ ở đời.

Truyện ngài Thích Tuệ Lăng trụ chùa Tử Kim ở Tương Châu:

Thích Tuệ Lăng, họ Thân Đồ, người ở xứ Tây Long. Lúc Sư
còn

trong bào thai
thì cha mẹ qua đời, chỉ mình mẹ bồng bế nuôi nấng
Sư. Tam Tạng Hoài Tuệ, Sư
nghó muốn nghe pháp, mẹ của Sư thương
xót Sư cô khổ, nên cùng theo đến
Pháp sư Nhuận ở
Tương Dương nghe giảng Tam Luận. Chỉ
đối với văn nghóa mà Sư sâu có sự lãnh giải
sâu. Đến năm Sư tám
tuổi, Mẹ của Sư lại qua đời! Sư không Thầy chỉ dạy mà tự phát, một mình đi đến chỗ
Luật sư Đản chùa Đàn Khê ở Ấp
Tây, xin xuất gia.
Năm mười
sáu tuổi,
Sư đến dưới tòa của
Pháp sư Minh ở
Mạo Sơn thuộc Kinh Châu, nương
ở nghe giảng. Sư hỏi Đại ý của kinh, có lý sâu mầu,
Pháp sư Minh gọi
Sư vào phòng,
suốt ba năm hết lòng chỉ
dạy. Và chỉ nêu bày
nghóa “Bất Hữu, Hữu” (chẳng có, có). Sư nhờ nghóa
đó mà hiểu sâu được
ý chỉ. Đến cuối đời Tùy, Sư trở về Tương Dương.
Sư lại theo Hạo Công ở
An Châu đến đất Thục, hễ có giảng pháp thì đều bảo
Sư đáp thuật lại.
Sư nói năng chất phác, bàn nói lý đi vào
sâu
mầu. Người đương thời
đều gọi Sư là “Đắc Ý Lăng”. Đến lúc Hạo
Công bị hạ ngục thì Sư cũng
bị trói, thân bị gông cùm nơi huyện Thành đô. Có một tù nhân theo thỉnh
Sư giảng
Tam luận. Giảng xong năm biến, thì có
sắc lệnh
phóng thích.
Sư lại theo
Hạo Công trở về. Khi đã đến
An Châu, lương thực đang
gặp lúc hiếm quý. Mỗi sáng Sư đến Tùy
Chầu rảo trong thôm xóm
khất thực, chiều tối, Sư lại về đến chỗ Hạo
Công và vẫn tham cầu nghe
giảng như thường. Qua lại cả ba trăm nhưng rất có
sức khỏe, Báo lực của
Sư mạnh mẽ, cả đời không hề bệnh hoạn.
Học chúng thảy đều suy
tôn. Đến lúc Hạo Công sức lực yếu kém, thân
bốn đại suy mòn, bèn
bảo Sư thay mình giảng Kinh Niết-bàn, thính chúng đều lấy làm lạ về lời giảng
của Sư, cho là trái ngịch
so với nghóa
của Hạo Công.
Khi đó, những vị ngồi ở hàng đầu đều là những bâc tài giỏi, có hơn ba mươi vị cùng đến phó Thủy hơn trăm ngày.
Nên Sư chỉ
giảng Tam Luận.
Khi Hạo Công bệnh tình đã trở nặng,
Sư lại trở về
An Châu, thường ở nơi
phòng Hạo Công, tiếp nối Đại ý Kinh văn, bên ngoài có người nghe ngóng đều cho là
Sư nói quàng, bèn thưa với
Hạo công rằng: “Tuệ Lăng ở
phần đầu Chương hoàn toàn dường như chẳng hiểu. Ngày mai lên giảng, xin ngài xác định lại. Đến khi giảng,
Hạo Công bảo: “Ta muốn xác
định lại chương đầu, hãy mang kinh ra đây!”.
Khi ấy Đại chúng tất cả
hai mươi lăm vị mỗi vị đều tụng trình, và đều bảo “Chẳng đúng!”
Sau cùng, ngài thuật câu cú. Câu cú tuy khác nhưng
đều bảo là “Đắc ý”.
Do đó, người chẳng phục cũng không dám khinh.
Đến khi Hạo Công sắp
tịch, bảo rằng: “Tuệ Lăng lại đây! Nay tôi giao phó tục chủng cuối cùng cho ông. Từ khi tôi giảng pháp đến nay chỉ có mình
ông là người đắc được chỉ thú của kinh.”
Hạo Công bèn nắm
lấy tay Sư, bảo rằng:
“Người giảng dạy phải như đi trên dao kiếm.
Chẳng tham lợi dưỡng, chẳng
sợ khổ nhọc. Muốn được truyền đèn nối đuốc,
thường phải ở nơi chùa núi. Đọc kinh pháp
sự phải làm khuôn phép cho
mọi vật. Nếu khi vì một
người hay lúc chúng đông cũng thế. Được vậy mới xứng đáng là báo đáp Ân phật!”.
Lại bảo rằng: “Ta và ông cùng
trải qua lắm gian khổ,
thời gian chẳng ngắn ít. Chỉ lấy Vô tướng làm
gốc, rồi sau mới nói!”.
Nói xong thì Hạo Công thị tịch.

Khi chưa được
phó chúc, Sư mộng thấy vị Thần chột cả hai mắt. Lại thấy một người mặc áo xanh, tay cầm gương báu tỏa phát ra
ánh sáng đến ấn khả.
Tâm Sư đã thọ quyết rồi,
suốt cả trăm ngày có
tâm luyến mến.
Sau Sư trở về
Tương Châu, trụ chùa
Tử Kim, giảng
luận suốt năm năm. Đồ
chúng có đến ba trăm vị. Niên hiệu Trinh Quán thứ tám thời
Tiền Đường
(6
3
4) Sư lại trở về Tu-di giảng các kinh như
Niết- bàn, Đại Phẩm,
Duy-ma, v.v… Đến tháng ba niên hiệu Trinh Quán
thứ mười hai
(6
3
8) thời Tiền Đường, Sư mộng thấy chim ưng bay vào chùa, các loài chim khác bay đi, do đó liền tan chúng. Đến lúc Tư Công
sưu tầm dò xét không được một thứ gì.
Tương Vương đến
Tương Châu, Phật Pháp Xương Minh hưng thạnh, thỉnh
Sư đến trụ chùa
Phạm Vân trai giảng nối nhau, kẻ tăng người tục nhóm họp học tập càng
mạnh mẽ hơn.
Đến giữa
tháng giêng niên hiệu Trinh Quán thứ mười bốn
(6
4
0) thời Tiền Đường, có Pháp Sư Sưởng trụ chùa Cảm Thông bảo
rằng: “Mộng thấy
Diêm Vương thỉnh
Tuệ Lăng giảng
Tam Luận. Sương Công giảng Pháp Hoa
như thế nào?” Sư nói: Lành thay! Tuệ Lăng tôi xin phát nguyện thường ở nơi địa ngục giáo hóa
chúng sinh,
Giảng Kinh Đại thừa, đã có điềm lành nầy, đó là mãn nguyện.” Đến cuối tháng chín năm đó
(6
4
0) Tương Vương thấy Sư khí lực suy yếu, bèn dâng cúng hai lạng
sữa
Thiều Châu, ép buộc
Sư phải uống. Đêm đó,
Sư mộng thấy
có một người áo mão
đến nói với Sư rằng: “Chớ uống sữa đó, Vua
Diêm- la trang nghiêm đạo
tràng đã hoàn tất, có nhiều sữa thuốc!” Đến
giữa tháng mười, lúc
hoàng hôn buông phủ, cảm thấy không được khỏe,
Sư bảo với đệ tử rằng: “Ngũ tạng của ta đã rã hoại, không có
chỗ nào đau!”. Đến canh tư,
Sư lại ngồi dậy nói với chủ chùa là
sa môn
Bảo Độ rằng: “Nhớ xưa kia năm mới tám tuổi, đi
sang chùa
Long Tuyền nhờ Bồ-tát Quán thế Âm, chưa đến chùa Kỳ-xà đã giảng ba biến
rõ ràng như trước
mắt..!” Sư nói chưa xong thì bên ngoài có tiếng nói
lớn: “Pháp Sư hãy sớm dậy đốt hương!”. Kẻ sứ
liền đến”, ngài Bảo Độ hỏi:
“Ông là ai?”
Sư đáp: “Sứ giả vua
Diêm-la đến đón rước”.
Sư liền đứng dậy đốt hương, tắm gội,
sám hối lễ
Phật xong, trở về lại trong
phòng giã biệt ngài Bảo
Độ, ăn cháo chưa xong, Sư bèn lấy “Nhất sinh tư
ký” (Tập riêng ghi mọi
việc trong đời mình) đốt bỏ, bảo rằng: Người
khác đọc đến Tư Ký
này, không thể thấu đáo đến cùng!”. đến giờ tiểu thực có mùi thơm lạ bỗng nhiên bay
thoảng lại, ngài thâu liễm dung nghi
mà thị tịch, thọ
sáu mươi lăm tuổi. Lúc đó nhằm ngày mười
sáu tháng
mười niên hiệu Trinh
Quán thứ mười bốn
(6
4
0) thời Tiền Đường. Tăng chúng khắp nơi suốt bảy ngày bảy đêm pháp tập
Công Đức. Tương Vương ban tặng năm mươi xấp lụa, đưa tiễn đến núi
Phụng Lâm. Kẻ tăng người tục đồng nhóm họp hơn năm trăm vị, khai giảng thiết
trai hội trọn ngày mới tan.

Truyện ngài
Thích Trí Bạt trụ chùa
Thường Tế ở Tương Châu:

Thích Trí Bạt, họ Trương, người ở xứ
Tương Dương.
Thưở nhỏ, Sư trong sáng tỏ ngộ, ưa mến Đạo pháp.

Năm bảy tuổi,
Sư xuất gia. Mới đầu làm đệ tử
Pháp sư
Nhuận. Pháp sư Nhuận
trông thấy Sư có khí độ giúp đời, bèn dẫn đến gửi
gắm cho Pháp Sư Triết,
Pháp Sư Triết cũng là bậc Cao tăng ở Tương
Châu, ở Biệt truyện có nói đầy đủ.
Ban đầu, Sư tụng
kinh Pháp Hoa, mỗi
ngày thuộc được năm
trang. Nghóa lý trong kinh, Sư lược hiểu khuôn phép, mới tự nghó rằng: “Kinh này đại ý nói về
Chư Phật ra đời.
Mỗi người mỗi Đạo, chẳng mở mang thì
không thông.
Nguyện trọn nương
tựa hành trì, khai ngộ cho người mê mờ, phải nghe mới
sâu rộng!”. Nhân có
Pháp sư Cát Tạng là bậc
thượng đức ở chốn Đế đô, là người nêu lãnh vang khắp bốn biển, là bậc
Tông Tượng của ba thừa,
Sư bèn tìm đến kính vâng ý chỉ, vui mừng khơi kích
Tố tâm. Đầu đuôi hai biến và bảo
Sư đáp thuật. Các bậc tài
giỏi mở lời không gì chẳng loạn vết. Ngài Cát
Tạng đích thân đến tòa.
Sư hỏi đại
chúng rằng: “Nhất thừa là mây, được
chia làm ba, cũng có thể Nhất thừa là mưa, chia làm ba được chăng?”
Cả Đại chúng không ai dám đáp,
Ngài Cát tạng bảo rằng: “Trí Bạt!
Câu hỏi ấy của ông
được ý chỉ sâu.” Và bèn căn dặn: “Đại pháp
hẳn ở nơi cơ duyên!”. Từ đó,
Sư trở về Tương
Dương, gặp lúc giặc đã
nhiễu loạn, không thể nào giảng dạy. Ban ngày
Sư ẩn tàng, đêm đến mới nằm ôn
văn nghóa. Sau, gặp lúc trở lại thời
thanh bình,
Sư bèn ở
chùa Kỳ-xà, và thường ở tại chùa
Thường Tế, giảng Kinh Pháp Hoa mỗi
năm năm biến. Sư có đệ tử

là Sa-môn
Pháp Trường là bậc
hậu sinh dónh ngộ, hiện ở tại chùa
Phạm Vân, hướng dẫn Đồ Chúng,
thừa tiếp Đạo nghiệp.
Đến ngày mười bảy tháng chín niên hiệu
Trinh Quán thứ mười bốn
(6
4
0) thời Tiền Đường. Sư đến ở nhà Cư Só Trương Anh, sớm nhóm họp nêu dựng nghóa.
Khai giảng tựa đề Kinh Pháp Hoa. Có người
hỏi: “Nay xưa mở lấp
yếu chỉ của ba, một.” Sư đối đáp như gió vang
theo tiếng, giải ngộ khai
mở tâm người đương thời. Sư nói với Pháp sư
Tuệ Lăng rằng: “Trí Bạt tôi đã đáp xong lời hỏi vặn của Tu-di, tất cả đều
là thần tuấn.” Sư bèn
vào thôn ấp khắp tám phương giã biệt cùng các
vị Đại đức Đàn Việt.
Mọi người khi ấy chẳng lường biết được lời nói
của Sư, Sư liền im lặng,
vội đến xét xem, thì Sư đã thị tịch. Kẻ tăng
người tục khắp nơi thảy
đều buồn than, nhan mạo hình trạng Sư vẫn như lúc thường,
Sư ngồi kiết già trang nghiêm
ngay thẳng.
Tương Vương tự
thân đến đốt hương
cúng dường, ban tặng mọi vật, có đến cả trăm, thiết trai cúng dường năm ngàn vị tăng tại nơi tháp mộ Ngài.
Sư thọ
sáu mươi tám tuổi.

Truyện ngài
Thích Tuệ Du trụ chùa
Ngọc Tuyền ở Kinh Châu:

Thích Tuệ Du,
họ Sầm. Thưở nhỏ, Sư cô quạnh túng quẩn.
Năm ba tuổi, cha mẹ Sư
đều qua đời, Sư bèn được người cậu nuôi dưỡng.

Năm năm tuổi,
Sư theo ông ngoại đến chùa
Trường Sa nghe
giảng, nhìn thấy tôn
tượng Phật Sư bèn rơi lệ khóc than luyến mến chẳng chịu trở về nhà, bèn ở lại chùa đó làm Đệ tử
Pháp sư
Cứu Khổ. Ngài Cứu Khổ bảo Sư tụng
đọc Kinh Đại Phẩm. Trong vòng năm mươi ngày
Sư đã thông rành trọn
bộ. Sau, Sư lại nghe giảng về Tam luận, Đại
Phẩm, thấy được Tông
lãnh, hễ có hành văn thì quán dụng sáng tỏ.
Đến lúc gặp nạn,
Sư bèn vào chùa núi
Ngọc Tuyền, cạnh chùa có
dòng suối,
Sư lập am tranh mà yên ở
suốt ba mươi ba năm.
Mới đầu không tạm rời,
Sư quán xét tâm thuần tịnh, chưa thể nói thấy, lúc thần
suối phụng cúng hoặc thấy nghe một con rắn đen thân dài
đến hai trượng, ẩn hiển hiện thân như có vẻ gìn giữ, quân giặc tuy đến nhưng không dám tới gần.
Có Lão giặc
Trương Hách Già là người
mạnh mẽ hung tợn không
ai bằng, dẫn cùng mười tên giặc trên tay cầm
hai cây dao muốn giết hại
con rắn ấy. Cách chừng hai trăm bước, rắn bèn giương mắt phát ra
ánh sáng, bọn giặc đi theo đều té ngửa, qua hai
ngày sau, Sư nghe biết bèn
đến cứu thì bảy người đã chết. Rắn đi chung
với Sư, Sư vì trì tụng
Kinh Đại Phẩm, chú Đại Minh xong, ba người còn lại

mới sống.
Từ đó, khắp bốn phương xa, mọi người nghe được Đạo
phong của Sư bèn đến
cúng dường đông đảo.

Niên hiệu Trinh Quán thứ mười
(6
3
6) thời Tiền Đường, kẻ tăng người tục ở Kinh Châu thỉnh Sư đến trụ chùa Thắng Quang giảng Tam luận, Kinh Đại Phẩm, khai hóa cho những người chưa nghe, Phật pháp nhờ
đó được hưng thạnh.

Đến ngày hai
mươi ba tháng bảy niên hiệu Trinh Quán thứ
mười bốn
(6
4
0) thời Tiền Đường, mọi người trong chùa đều trông thấy nhiều ánh sao rơi xuống giếng, không ai lượng biết được nguyên do.
Qua ngày mười bảy tháng
tám năm đó
(6
4
0), Sư giảng Kinh Đại Phẩm, đến phần văn vãng sinh chưa xong,
tay Sư cầm hạt châu như ý, ngồi trên tòa mà thị tịch, thọ bảy mươi chín tuổi.

Truyện ngài Thích Tuệ Trì trụ
chùa Hoằng Đạo ở Việt Châu:

Thích Tuệ Trì, họ Chu, người ở xứ
Nhữ Nam. Đầu niên hiệu
Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy. Cha của Sư làm Thái thú Dự Chương, nhân đó mà
sinh
ra Sư.
Thưở thiếu thời, cơ mạo
Sư cung kính đẹp đẽ,
dáng dấp khoan thai. Những
nơi Sư đi ở, mọi người đều ưa thích gặp gỡ trò chuyện
với Sư.
Sư vân du khắp các nơi nổi tiếng, dùng giáo
chánh pháp giáo hóa.

Đầu tiên Sư
đến chùa Khai Thiện ở Đơn Dương, xin xuất gia làm Sa-di, làm Đệ tử
Pháp sư Mãn.
Pháp sư Mãn bảo
Sư tụng
Kinh Đại Phẩm, mỗi ngày
Sư thuộc lòng đến năm trang.
Kinh ấy tuy dễ tụng nhưng khó trì.
Mà Sư có khả năng nhớ nhận Văn cú không
sai
lầm, Người đương thời
đồng ngợi khen. Năm hai mươi tuổi, Sư đăng đàn thọ giới cụ túc.
Thân Sư cao đến bảy thước,
sắc tướng
sáng đẹp hùng
vó. Sư gìn giữ oai dung, chẳng liếc ngó bậy bạ, nên người đời lại gọi
Sư là “Tượng Vương
Trì”. Sư nghe Pháp Sư Trang ở chùa Đông Án giảng pháp, lại nghe
Pháp sư
Thật- người xứ
Cao-ly giảng về
Tam luận, tham cứu cùng cực. Môn
học cao vợi. Sư lại giỏi về Lão trang Dịch Sử,
tiếp đến là Đàm huyền,
gửi lời pháp lý. Có Việt Công Dương Tố trị vì binh lính ở
Hoài Hải, nghe Đạo phong của
Sư mà đến xét xem, ngợi khen
sự giác ngộ trong chúng
sinh của
Sư rằng: “Đây mới thật là vị
Tăng không ai sánh bằng!.”
Đến cuối đời Tùy,
Sư lánh nạn,
sang trụ chùa Hoằng Đạo ở Việt
Châu, thường giảng về Tam luận, Kinh Đại Phẩm, Niết-bàn,
Hoa Nghiêm, Trang Lão, suốt nhiều năm không dừng nghỉ.
Sư lập chí vững chắc
thanh bạch.
Sư viết lách rất nổi tiếng, gần ba mươi năm
không ra khỏi cửa chùa.
Sư thường ngồi kiết già, không nằm,
siêng năng
mãi đến lúc thị tịch.

Đến sáng
sớm ngày hai mươi ba tháng tám niên hiệu Trinh
Quán thứ mười sáu
(6
4
2) thời Tiền Đường, Sư bảo với đệ tử rằng: “Ta muốn đi nơi khác để hoằng hóa,
hãy mau làm thức ăn.” Đến ba lần, trước khi ăn Sư trở về phòng,
ngồi kiết già trên giường dây, kiểm thúc dung nghi mà thị tịch. Các đệ tử cho là
Sư đang nhập định,
suốt ba ngày vẫn để tự nhiên như vậy.
Có Thừa Đỗ
Phục Hộ ở
Cối Kê là người ăn chay
trường trong sạch, y theo
lệ thường đến tham bái, nghe có mùi thơm khác lạ, nên biết
Sư thị tịch đã lâu.
Sư ngồi kiết già an nhiên, duỗi ra
không được. Mới để
ngồi mà tiễn đưa đến núi Đại Võ. Từ các Hàng Đô
đốc trở xuống, kẻ tăng
người tục có hơn vạn vị, buồn than cùng khen
ngợi đồng đến chỗ tẩm
liệm. Sư thọ sáu mươi tám tuổi.

Truyện ngài Thích Trí Khải
trụ chùa Cát Tường ở
Việt Châu:

Thích Trí Khải, họ Phùng, người ở xứ Đơn Dương. Cha của
Sư mất sớm. Năm sáu tuổi,
Sư nghe Pháp sư Cát Tạng giảng phẩm Hỏa
Trạch (nhà lửa)
Kinh Pháp Hoa. Đêm về,
Sư nói với mẹ rằng:
“Trong kinh nói nhà lửa, tức là chỉ cho thân ta, nếu ta là nhà lửa thì ta
sẽ thiêu đốt người, đã là không thiêu đốt thì rõ biết là vô ngã!”.
Suốt đêm
tới sáng,
Sư bèn đến chỗ
Pháp sư
Cát Tạng xin xuất gia.
Vì Sư da đen nên mọi người
gọi Sư là “Ô Khải”.
Năm mười ba tuổi,
Sư cất giữ kinh luận phóng đạt của ngài
Cát Tạng, luận bàn đều
chẳng câu nệ kiểm ước. Ngài theo ngài Cát
Tạng đến trụ chùa Gia
Tường ở Cối Kê. Môn nhân đều là những vị tài giỏi nhưng chẳng dám lấy làm cao. Đến lúc ngài
Cát Tạng vào
kinh đô, Sư liền trở về chùa
Tónh Lâm, nhóm chúng
thường giảng. Đến
niên hiệu Võ Đức thứ
bảy
(6
2
4) thời Tiền Đường, Sư lập giảng hội ở Huyện Diệm, thính chúng
dự nghe có năm trăm vị. Đến niên hiệu Trinh
Quán thứ nhất
(6
2
7) thời Tiền Đường, Sư đến chùa Tiểu Long Tuyền ở huyện Dư Diêu, thường
giảng Tam luận và Kinh Đại Phẩm, v.v… Sư phát thệ nguyện chẳng ra khỏi chùa, lưng không
dính chiếu, chẳng thọ
nhận cúng thí, tự
Tăng mà thôi.
Phíasau điện Phật tự nhiên có một cái hồ,
Sư liền nói: “Chỉ uống
nước hồ này cho đến chết! Ngài tánh tình nhân
từ, nói năng cứng rắn.
Bấy giờ, phong tục của đất Việt thường vất bỏ
chó con, Sư nghe mà xót
thương, bèn bảo gom nhặt về có cả ba mươi con, năm mươi con, thường
nuôi dưỡng, đắp chăn cho chúng nằm ngủ,
Sư chẳng nệ hà dơ bẩn.
Đến niên
hiệu Trinh quán thứ mười chín
(6
4
5) thời Tiền Đường, Tề Bộ Đốc thỉnh Sư ra trụ chùa Gia Tường, thỉnh giảng Tam luận. Các hàng nghóa học ở
bốn phương có hơn tám trăm vị, các hàng Quan liêu dân thứ trên dưới đều nương thời vây quanh đến, để làm hưng hiển
suốt hơn trăm ngày. Mỗi
ngày bàn luận với mười vị. Sư đối đáp thản
nhiên, tiêu tan tất cả không vướng mắc. Mới bắt đầu đi, cái hồ nhỏ ở chùa Long
Tuyền liền khô cạn,
Sư nghe mà than rằng:
“Hồ khô cạn, mất
thức ăn, ta không trở về!”.

Đến ngày hai
mươi tám tháng bảy niên hiệu Trinh quán thứ
hai mươi
(6
4
6) thời Tiền Đường, Sư vẫn y như thường lệ lên pháp tòa. Tay cầm xâu chuỗi như ý, im lặng không nói.
Đến xem xét thì Sư đã thị tịch, bèn thiết bày thêm tòa rước đến núi Đại Võ, cúng dường
suốt bảy
ngày, thường có mùi thơm lạ.
Châu Tể tự kiểm xét, bèn phát tín tâm
vững chắc, bèn xây ngôi
tháp cao bảy tầng để khen ngợi Đức hạnh của Sư.

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
(Quyển 14 hết).



TỤC CAO TĂNG TRUYỆN

<卷>QUYỂN 15</卷>

CHƯƠNG II: NGHÓA GIẢI TRONG PHẦN 11 CỦA CHƯƠNG II

(chánh truyện
có mười lăm vị, phụ có bốn vị).

Truyện ngài Thích Pháp Mẫn trụ chùa Tónh Lâm ở Việt Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Tuệ Tuyền trụ chùa Quang Phước ở
Tương Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài
Thích Tuệ Diểu trụ chùa
Thần Túc ở
Tương Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Linh Duệ trụ chùa Long Tịch ở Miên Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài
Thích Tăng Biện trụ chùa
Hoằng Phước ở
Kinh đô, thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Pháp Thường trụ chùa Phổ Quang ở
Kinh đô, thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Trí Huy trụ chùa Thanh Hóa ở Trạch Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Huyền Giám trụ chùa Thanh Hóa ở
Trạch Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Huyền Hội trụ chùa Hoằng Phước ở
Kinh đô, thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Hạnh Đằng trụ chùa Từ Bi ở Kinh đô,
thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Chỉ Khoan trụ chùa Nhân Thọ ở Bồ Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài
Thích Tuệ Hưu trụ chùa
Từ Nhuận ở
Tương Châu, thời Tiền Đường (Đàm Nguyên, Linh Phạm).

Truyện ngài Thích Linh Nhuận trụ chùa Hoằng Phước ở
Kinh đô, thời Tiền Đường(Tịnh Nguyên,Trí Diễn).

Truyện ngài Thích Đạo Hồng trụ chùa Từ Ân ở Kinh đô,
thời tiền Đường.

Truyện ngài Thích Nghóa Bao trụ chùa Từ Ân ở Kinh đô,
thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Pháp Mẫn trụ chùa Tónh Lâm ở Việt Châu:

Thích Pháp Mẫn, họ Tôn, người ở xứ Đơn Dương. Năm tám
tuổi, Sư xuất gia, kính thờ
Thiền sư Anh, xin làm đệ tử.
Sư đến
Mao Sơn, nghe Pháp sư Minh giảng về Tam luận.

Pháp sư Minh là người được
Lãng Công ở chùa
Hưng Hoàng di chúc vậy.
Lúc đầu, khi
Lãng Công sắp thị tịch, Ngài gọi tất cả
Môn nhân đến để nói về
Hậu sự, khiến tự nêu chỗ, đều chẳng trúng ý.
Do đó, các người học
đều là môn nhân có tiếng tăm, bảo chăm chú
nhìn. Lãng Công bảo:”
Người được ta đề cử là Minh Công.” Đồ chúng
gần cả ngàn vị tên Minh,
chẳng phải một, nên đều bảo: “Phỏng theo
nghóa chỉ, thì chẳng hay ai
là Minh.” Lãng Công bèn bảo:” Minh ở phía dưới trụ phía đông chỗ ta đang ngồi.
Minh Công ở pháp tịch này chẳng
di dời suốt tám năm,
miệng không bàn nói, thân chẳng vọng can thiệp.” Cả chúng đều đưa mắt nghi ngờ nhìn
Minh Công. Nay có lời bảo ấy không ai chẳng thắc mắc, riêng bàn với nhau cho rằng
Pháp sư có
được tha lực phù hộ.
Lãng Công bảo: “Ta nêu cử Minh Công, ắt quấy
nhiễu Ý Chúng, Pháp giáo không riêng tư, chẳng dung chứa vết ẩn.”
Bèn bảo Minh Công đến chỗ Pháp tòa đối chúng tiếp nối đó.
Minh Công tánh tình
khiêm nhường, khóc lóc cố từ chối.
Lãng Công bảo: “Minh Công hãy đến, ý
ta đã quyết! Vì lắng miệng chúng hãy nêu chỗ cùng cực.”
Và Lãng Công bảo một thiếu niên bưng đến
truyền tọa, bảo rằng: “Đại chúng lắng nghe! Nay hỏi trong luận có mười khoa
nghóa sâu, ban đầu không hề nói, mà
Minh Công đã thấu hiểu, có thể mỗi mỗi
đều tiếp nối”.
Khi Minh Công đã tiếp nối kế thừa thì đại chúng đều thỏa thích kính phục, đồng hổ thẹn
sám tạ về
sự
khinh miệt. Liền ngay
ngày đó, Pháp sư Minh
Giã từ Lãng Công, dắt dẫn môn nhân vào Mao
Sơn suốt đời chẳng bước
ra, thường mở mang luận ấy. Nên Tông của
Hưng Hoàng nêu lên chỗ
đến cùng của Sơn Môn. Sư tham cứu trích lấy
Tinh lý, ra nghe Đông An
giảng, lời đồng mà ý khác. Sư lại có bộ riêng.

Năm hai mươi
ba tuổi, Sư lại nghe Thật ở chùa Cao-ly giảng kinh luận Đại thừa, đích thân
Sư làm Nam tọa kết chẩn ba châu. Đến khi Thật
Công thị tịch, Ẩn
sư ở chùa
Cao-ly lại lên đất Thục để giảng luận, nên pháp tịch điêu tàn. Khi nhà
Trần mất nước,
Sư mới hoàn tục ba
năm ở ẩn, rồi xuất gia
trở lại, đến đất Việt lánh nạn. Sư đến trụ
chùa Lương An ở
Dư Diêu, hướng dẫn mười
vị Sa-di, giảng
Kinh Pháp Hoa,
Tam luận nối nhau không ngừng nghỉ.
Đến niên hiệu
Trinh Quán thứ nhất
(6
2
7) thời Tiền Đường, Sư trở lại Đơn Dương,
giảng Kinh Hoa Nghiêm, Niết-bàn suốt hai năm. Việt
Châu Điền Đô Đốc, lại tìm thỉnh Sư về chùa Nhất
Âm, liên tục giảng pháp. Bấy giờ Đại chúng nhóm họp các hàng
sa-môn
Nghóa Học có hơn tám trăm vị trong hơn bảy mươi châu quận.
Tăng chúng ở tại xứ
sở gồm một ngàn hai trăm vị. Ni chúng ba trăm vị, còn các hàng
só tục nhóm họp thì không thể tính kể. Bấy giờ gọi đó là mừng hội
Pháp Khánh. Đến niên hiệu
Trinh Quán thứ mười chín
(6
4
5) thời Tiền Đường, các hàng só tục ở Cối Kê thỉnh Sư đến trụ chùa Tónh Lâm giảng Kinh Hoa
Nghiêm. Đến cuối
tháng sáu, trong lúc
đang giảng, có con rắn treo nửa thân
mình trên đảnh đầu Sư,
thân dài tới bảy thước, mầu vàng ròng, phát ra
ánh sáng năm mầu, mãi tới lúc giảng xong mới ẩn hình. Đến lúc mãn Hạ,
Sư trở về chúa Nhất Âm ban đêm có hai người mặc áo đỏ đến đảnh lễ thưa với
Sư rằng: “Pháp Sư Giảng bốn bộ kinh lớn, công đức thật khó
lường, phải đến phương
khác để giáo hóa. Nên chúng tôi từ phương Đông đến đây đón rước
Pháp sư!” Đệ tử của
Sư có mấy mươi vị đều
trông thấy việc ấy!.
Đến ngày mười bảy tháng tám niên hiệu đó
(6
4
5) trước đó ba ngày ba đêm tự nhiên mờ tối. Vừa đến ngày hai mươi ba lúc Sư sắp thị tịch bỗng nhiên phát ra ánh sáng rực rỡ, đang đêm tối mà như ban ngày, mặt đất
rung chuyển.
Nhân đó, Sư thị tịch, thọ
sáu mươi bảy tuổi.
Sư thân cao bảy thước
sáu tấc, dùng để an táng bảy ngày, có mùi thơm
lạ chẳng dứt. Mọi người
thảy đều lấy làm lạ ngợi khen, kẻ tăng người
tục trang nghiêm, tiễn đưa Sư đến núi Long An.

Truyện ngài Thích Tuệ Tuyền trụ chùa Quang Phước ở Tương Châu:

Thích Tuệ Tuyền, họ Đổng. Xuất gia từ thưở thiếu thời tại
Tương Châu. Sau thời Bắc
Chu phá hủy Phật Pháp, Sư đi về hướng Nam
đến đất Trần.
Sư vào
Mao Sơn nghe
Pháp Sư Minh giảng
Tam luận. Lại đến chùa
Thê Hà nghe pháp
Sư Huyền Bố giảng Tứ luận và
Kinh Đại Phẩm, Niết-bàn v.v… về
sau, Sư lại đến chùa Đại Lâm ở An Châu nghe Pháp
sư
Viên giảng
Thích Luận, các nơi
Sư đến đều khế hợp với
U Cực. Sư lại trở về
Hương Tử, trụ chùa
Quang Phước.
Gặp loạn lạc,
Sư vào thành,
Lư Tổng Quản, v.v… thỉnh
Sư đến
Quan Xá giảng
Kinh Hoa Nghiêm.
Tăng chúng nhóm họp có
đến năm trăm vị, gặp phải giặc dã vây quanh, nên mỗi người đều tâm cung kính. Không bao lâu thì lùi tan,
Sư lại tư duy
sâu xa về Pháp lực.
Đến lúc thời vận nhà
Tiền Đường an thái,
Sư lại đến trụ
chùa Long Tuyền.
Với Tam luận Đại Kinh,
Sư thường luôn mở mang.
Sư thông đạt cả Lão
Trang Tử Sử, nói cười cảm động lòng người.
Công tư vinh đạt, tham hỏi đông
nhiều. Tương Kỷ các Vương đồng đến
Tương Bộ, đích thân bày
tỏ kính phụng tọa trấn như lúc ban đầu. Vương đi
ra cửa, ngoái nhìn lại
bảo: “Rước đưa đều không đi, đó là sự trọng
vọng của Phật Pháp!” Do
đó tiếng tăm Sư càng vang xa đến Hán Nam.
Niên hiệu
Trinh Quán thứ hai mươi hai
(6
4
8) thời Tiền Đường. Sư đang giảng Kinh Niết-bàn. Đêm mồng tám tháng bốn, thần núi đến báo rằng:
“Pháp Sư hãy nhanh chóng xây dựng thêm phòng nhà, không
bao lâu sẽ sinh về Tây
Phương!” Đến ngày mười bốn tháng bảy, Sư
giảng Kinh Vu-lan vừa xong.
Sư dang tay mà bảo rằng: “Lúc sống thường
tín thí, nay phải ban rải
khắp cùng, từ một mảy may trở lên đều xả thí
vào của mười phương chúng Tăng, những người
nghèo cùng cầu xin và
các hàng Dị đạo v.v…”
nói xong, Sư liền thị tịch tại pháp tòa, thọ bảy mươi chín tuổi.

Ngài lập tánh rỗng rang nhàn tónh, không nói điều sai quấy
của người. Khách mới
đến, mừng vui như bạn thân, miệng luôn mỉm cười. Từ bi thường ở trong tâm.
Sư thông hiểu
Huyền nho, thông
suốt
Văn thể, nên các hàng
Só tục ở Tương Châu đều kính ngưỡng Sư. Nghe
tin Sư thị tịch ai cũng rơi lệ.
Lúc mới đến trụ chùa
Quang Phước, ở trên đảnh núi gánh
nước rất khổ nhọc. Sư
sắp dời đi chùa khác, ban đêm thấy vị Thần thân cao một trượng mặc áo bào mầu tím đến đảnh
lẽ Sư, thưa rằng:
“Kính thỉnh Sư thường ở đây
giảng kinh Đại thừa. Chớ vì Tiểu thừa mà lấy làm lo! Tiểu thừa ấy cũng như núi cao không nước chẳng thể làm lợi
ích cho người.
Còn Kinh Đại thừa giống như biển lớn, tự ở núi này có
nhiều Phật ra đời, một
người đọc tụng giảng pháp Đại thừa, có thể khiến tại chỗ ở phát
sinh các thứ châu báu
tỏa sáng, quyến thuộc đông
đầy tốt đẹp. Các thức ăn uống
sung túc. Nếu có các việc Tiểu thừa trước đó
thì đều mất. Cúi mong
Pháp Sư hoằng trì, chớ phụ
Sư trông mong!
Pháp Sư cần nước, việc ấy
được vậy. Qua ngày mồng tám tháng sau chắc chắn
sẽ có được,
tự đến con suối lớn tại núi Từ Mẫu ở Kiến
Nam thỉnh một Long vương đi!”
Nói xong, liền biến mất. Vừa đến kỳ hạn, đầu
hôm mồng bảy, bỗng nhiên gió lớn từ hướng
Tây Nam nổi dậy thổi đến,
sấm sét vang động, mưa
tuôn xuống. Dưới miếu Hán Cao ở phía Bắc chùa; phía
sau
Phật Đường khoảng trăm bước
suốt đêm tương tục cho tới
sáng mới dứt. Chỉ thấy
dòng suối trong sạch, có mùi thơm lại ngọt ngon.
Cả đại chúng đồng vui mùng. Đến lúc
Sư thị tịch,
suối rồng ấy dần dần
khô cạn. Nói theo đó thì
Sư cũng có sự cảm thông cùng cực.

Truyện ngài
Thích Tuệ Diểu trụ chùa
Thần Túc ở Tương Châu:

Thích Tuệ Diểu, họ Trang. Xuất gia từ thuở
thiếu thời,
Sư lấy pháp tiểu thừa làm
chính, đến học khắp các Châu Tề, Từ, Thanh
Hải, v.v… thông hiểu Số
Luận, tiếng tăm vang khắp Giang Hán.

Khoảng cuối niên hiệu Khai Hoàng
(6
0
1) đời Tùy, Sư trở về trụ chùa Báo Thiện ở quê nhà. Nhân Tượng Vương Triết Công ở tại Long Tuyền hạ khai giảng
Tam luận. Sư sinh tâm bất nhẫn bảo rằng:
“Tam luận nói rõ về
nghóa không, mà người giảng lại chấp chặt không.”
Sư nói vừa xong, bỗng nhiên lưỡi dài ra ba thước, lỗ mũi, mắt và hai
tai đều ra máu, suốt bảy
ngày không nói được. Có Luật sư Thái, nghe
Sư bài bác
sơ lược về Đại Thừa mà lưỡi liền bị kéo ra, bèn bảo
Sư rằng: “Ông là người
rất ngu si. Chỉ một lời phỉ báng kinh, tội còn hơn
cả ngũ nghịch. Nếu tin Pháp Đại thừa mới được khỏi.” Và bảo
Sư đốt
hương phát nguyện sám
hối lời nói trước, lưỡi Sư liền thâu lại, bèn khiêng
Sư sang chỗ
Triết Công, phát tâm thệ nguyện thâu lại vết tích, chỉ nghe pháp Đại Thừa. Đến lúc
Triết Công thị tịch,
Sư thiết đại trai hội
nơi tháp mộ, lại xây dựng đạo tràng Thất xứ bát hội, thỉnh mời rất đông các
hàng Đạo tục. Trăm ngày
đã mãn, Sư liền đến trụ chùa Thần Túc ở
Hương Sơn. Chân chẳng
bước ra khỏi cửa chùa, luôn tụ tập pháp Đại thừa.
Sư thường khuyên trong các xóm ấp, mỗi năm bốn mùa giảng các
Kinh Hoa Nghiêm, v.v… để tỏ bày
sám tạ.
Sư thường ở
giữa chúng, tự nói
bày lỗi lầm ngày trước.
Sư ở riêng một phòng, thường ngồi thường niệm.
Ngày mồng ba tháng bốn niên hiệu
Trinh Quán thứ mười một
(6
3
7) thời Tiền Đường, Sư ngồi thiền tại rừng thông ở phía sau chùa, thấy có ba người
dung mạo đều cao lớn, mặc áo sắc đỏ đến lễ bái,
xin thọ giới Bồ-tát
xong, rồi tự thưa với Sư rằng: “Thiền sư là người rất
lợi căn, nếu chẳng đổi
tâm tin theo Đại Thừa thì dẫu ngàn Đức Phật đã ra đời vẫn còn ở trong
địa ngục!”.
Sư nghe lời dặn bảo
sâu nặng đó mà
nước mắt nước mũi tuôn chảy, khóc lớn trở về chùa.
Tại trước phòng giảng,
Sư thiết tha
nghẹn ngào, không thể nói nên lời, dùng nước
rửa tỉnh, lại càng khóc
lớn. Sư nhiễu Phật sám hối, lấy đó làm việc
thường. Sư khuyên hóa
các hàng Só tục tạo các kinh luận như Hoa Nghiêm,
Đại Phẩm, Pháp Hoa,
Duy-ma, Tư Ích, Phật tạng, Tam Luận v.v… mỗi thứ trăm bộ.
Đến giữa trưa ngày mồng chín tháng ba niên hiệu
Trinh Quán thứ mười ba
(6
3
9) thời Tiền Đường, đang ở trước điện Phật sám hối, nhân đó Sư thị tịch, thọ hơn tám mươi tuổi.
Từ khi Sư tịch trải qua bảy ngày, rừng cây tự nhiên biến thành mầu bạc trắng,
suối lớn đục ngầu, qua thời gian đó mới trở lại như cũ. Đó cũng là người biết lỗi mà hối cải thì
đồng như người không
lỗi, thật có thể là Phúc lành!

Chùa Sư ở cách xa Thành ấp hơn năm mươi dặm, mà theo ngài cầu thọ quy giới có hơn bảy
ngàn người, ồn ào cùng kéo đến núi,
họ kiến lập Đại Trai
hội ở nơi tháp mộ Sư. Có ba mươi vị Pháp sư, mỗi
vị khai giảng một kinh, để
thấm nhuần linh tạo.

Truyện ngài Thích Linh Duệ trụ chùa Long Tịch ở Niên Châu:

Thích Linh Duệ, họ Trần. Vốn gốc ở
Dónh Xuyên, đến ngụ
ở Thục Châu, trở thành người
Trần Hương thuộc Ích Xương.
Tổ Tông của
Sư tin theo họ Lý (Lão Giáo).
Ngày mồng tám tháng hai, mẹ của Sư vào Đạo Quán thiết lập trai hội cúng thí, nhân đó cầu xin được có con.
Khi trở về nhà, đêm ấy mộng thấy đang ngồi dưới
rừng thông, bỗng có một cái bình bát bằng bảy báu từ gốc cây bay vào miệng bà, Bà liền mang
thai, sau đó bà không ưa thích các thứ mùi vị
Ngũ tân. Đến lúc
sinh ra
Sư, nếu như có ăn nhầm
thì cả mẹ lẫn con đều đau đầu, từ đó bèn bỏ hẳn.

Năm tám tuổi, cha mẹ dẫn Sư đến chỗ Đạo só, bảo đọc bộ
Hư từ, liền đó các khiếu huyệt trên mặt máu chảy ra, bèn không đọc được.
Trở về nhà, vào
đồng ruộng, gặp được
Pháp Sư Trí Thắng, Sư liền nói:
“Gia đình vốn kính thờ Đạo, riêng con kính thờ Phật, muốn xuất gia với
Sư!” Ngài Trí Thắng liền
dẫn Sư đến chùa Thắng Nghiệp ở Ích Châu,
làm Sa-di, chỉ trong một
mùa Hạ, Sư thầm thông suốt Kinh Đại Phẩm.
Đầu niên
hiệu Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, Ấn Công ở chùa Cao- ly đến đất Thục giảng Tam Luận. Sư lại làm Đệ tử ngài Ấn Công. Sư thường tu theo Đại
thừa. Sau, Sư đến kinh đô, đến nghe các Pháp. Đến cuối hiên hiệu Đại nghiệp
(6
1
7) đời Tùy, Sư lại trở ra Thục đô, trụ chùa Pháp Tụ. Niên hiệu Võ Đức thứ hai
(6
1
9) thời Tiền Đường, Hạo Công ở An Châu đến đất Thực, trụ chùa Đại Kiến Xương, khai giảng kinh giáo Đại thừa, Sư cùng
dự học tại pháp diên ấy suốt ba năm.

Sau đó, Sư về lại chỗ ở gốc, thường giảng dạy
Bộ luận ấy.
Trải qua hai năm, trong chùa có hàng Dị học thành thật bè bạn ganh
ghét bộ không luận ấy,
thường phá tâm Sư, sắp dấy ý hại. Sư ở trong
phòng nằm ghỉ sát vách
tường phía Bắc. Đầu hôm mới về đến giường vừa
gá nghiêng lưng, tự
nhiên bồn chồn chẳng yên, lông trên thân dựng
đứng. Sư bèn dời
sang ngồi ở giường phía Nam. Đến canh ba, bỗng nhiên
nghe phía ngoài, vách tường
phía Bắc có vật khua đánh vào đến chỗ
thường nằm. Sư bèn đến
xem xét mới thấy cây giáo tre sơn dài hai trượng, thế hướng nếu như thân nằm ở giường
sẽ
xuyên ngang. Kẻ muốn hại
Sư đã không được lại dùng bạc thoi thuê giặc vào phòng.
Sư ngồi bên
cạnh bàn mà không hề
tìm được, chỉ thấy một cái áo giáp tại chỗ Sư thường ngồi.
Sư biết hại đó là ác, nên liền dời quán trở về trụ chùa
Quang Tịch ở Ích
Xương thuộc
Miên Châu. Thân tướng
Sư đen xấu, cao
chỉ năm thước. Nói năng đến đâu, đều thông ngộ trước cả.
Sư thường giảng
kinh giáo Đại thừa, lấy
làm chánh nghiệp.

Niên hiệu Trinh Quán thứ nhất
(6
2
7) thời Tiền Đường, có Thiền sư Khiên ở Thông Châu phát tâm làm đàn việt hết lòng cung cấp. Đồ chúng có đến ba
trăm vị. Đến đêm hai mươi lăm tháng tám niên
hiệu Trinh Quán thứ bảy
(6
3
3) Sư nằm mộng thấy có người đội mão mặc áo đến đón rước Thiền sư Khiên đi về phương Tây,
trong bình bát của tăng chúng rỗng không chẳng có vật gì. Qua ngày ba mươi, tự nhiên bảy quả chuông vừa lớn vừa
nhỏ, khánh đồng có hơn mười cái trong chùa cùng một lúc kêu vang,
sang canh ba thì
Thiền sư
Khiên ngồi kiết già
trên giường dây mà thị tịch. Từ đó
về sau,
Sư bèn vân du giảng nói khắp
nơi, truyền bá hóa độ
không ngừng nghỉ.

Đến canh tử
ngày hai mươi mốt tháng tám niên hiệu Trinh
Quán thứ hai mươi
(6
4
6) thời Tiền Đường, gió rất lớn bỗng nhiên nỗi dậy, có tiếng nói lớn bảo rằng:
“Tháng mười
năm sau,
Pháp sư
Linh Duệ sẽ
thọ sinh đến chỗ Bồ-tát
Quán Thế Âm tại Tây A tại núi Quang Minh
thuộc nước Nam Hải!”
Đến kỳ hạn, ngày mồng ba tháng mười, cả chúng kẻ tăng người tục lớn nhỏ đều trông thấy phướm đẹp, và
Bồ-tát bay xuống đầy khắp chùa.
Sau khi xong
thời giảng,
Sư vào phòng xem
sớ đọc kinh. Phía ngoài có vị tăng bảo: “có phướn đẹp mùi hương thơm lạ xông khắp chùa và phòng”.
Sư nghe, bèn xếp kinh ra nhìn xem, liền
sữa
sang
dung nghi, đứng yên mà
thị tịch, thân hình đứng vững không nghiêng động.
Mọi người đỡ vào nằm trong phòng. Đến canh ba
bỗng nhiên Sư ngồi

dậy xếp chân
kiết già như lúc còn sống. Các hàng từ Thứ sử trở
xuống đều tự tay dâng
hương cúng dường nhục thân ngài. Kẻ tăng người tục cùng nhau đón rước về núi Đông Độ, thiết đại trai hội có tám
ngàn người. Năm đó, Sư
tám mươi ba tuổi.

Sư vốn
thanh khiết, từ thưở nhỏ hễ quá giữa ngày thì
Sư không ăn uống. Các thứ tanh nồng cay hôi không bao giờ
Sư dùng đến,
trọn cả đời như vậy.

đô:

Truyện ngài Thích Tăng Biện trụ chùa Hoằng Phước ở kinh
Thích Tăng Biện, họ Trương, người ở xứ
Nam Dương. Khi Chử
Cung bị
đánh chiếm,
Sư dời đến quan ải ở
Bằng Dực. Năm bảy tuổi, mỗi ngày
Sư tụng thuộc ngàn lời.
Người đương thời lấy làm lạ, tiếng tăm
Sư vang khắp xóm làng.
Năm mười tuổi,
Sư kính mến đạo pháp.
Vì hạn cục bởi Công hiến nên chưa được xuống tóc xuất gia.
Sư nghe
giảng hai bộ Kinh Duy-ma và
Nhân Vương, Văn nghóa đều gồm thâu. Sư lên tòa đáp thuật, tuyên dương giáo lý thích đáng với
đương thời. Các vị
Đại đức Tiên học nhìn
Sư bảo rằng: “Sau khi chúng tôi qua đời không
còn phải lấy làm lo, vì
người này (chỉ cho Tăng Biện) xuất gia sẽ tiếp
nối làm hưng thạnh Di Pháp!”
Khoảng đầu niên hiệu Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc cho Tô oai chọn lấy ba ngàn người để
sung
vào số người được độ.
Lúc đó, Sư còn nhỏ đứng ở cuối hàng, xem
thường hạnh nghiệp của
Sư nên Tô oai gọi đến bảo
miệng tụng.
Sư đọc
Văn từ trầm bổng êm
đềm trong suốt, chương cú hợp đoạn, thần sáng
vững chắc. Mọi người
thấy vậy đều nhìn chăm chú. Do đó, Sư rất được tán thưởng, ngoài ra các thứ khác đều chẳng cần thi.
Sư cùng được xuất
gia. Sau khi thọ giới cụ
túc, Sư chuyên tầm kinh luận. Bấy giờ, có Pháp
sư Trí Ngưng là bậc có
sở học nổi tiếng chốn
Kinh Hoa, đức hạnh bao
trùm núi cả. Sư bèn
theo hỏi, dần biết bến bờ, mới trải qua nhiều năm,
tiếp thừa Pháp tịch,
đáp thuật xứng hợp với các bạn đồng tu, bèn giúp
cho bàng sớ Dị giải có
chánh lượng. Các hàng thức giả đều tỏ ngộ,
kinh lạ tiết khí lớn lao của Sư.
Đầu niên
hiệu Đại Nghiệp
(6
0
5) đời Tùy. Sư được thỉnh vào Đạo tràng Đại Thiền Định. Chúng lại nhóm hợp đến, mừng vui sự khai giải của Sư. Đến đầu niên hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời Tiền Đường, Sư lại ra quan ải đi về hướng Đông rảo khắp Bồ Châu, Ngô Châu, Thiểm Châu,
Quắc Châu, mở rộng Pháp hóa. Khắp bốn phương nghe
tiếng tìm đến,

tốt đẹp gấp
bội hơn lúc mới đầu. Sư từng ở tại Nhuế Thành,
sắp
Khai giảng Nhiếp Luận, người nghe đầy khắp. Các hàng
Đạo só,
Sa-môn đồng tranh nhau đến,
Tựa huyền sắp xong. Hoàng Cân đặt câu hỏi,
Sư đối đáp xong, sau tụng
trước mở. Sư bảo: “Chánh Pháp tự sáng, gió
tà đến che, tuy là tụng rộng, chẳng khác thông trước.”
Hoàng Cân Cao hỏi lại chuyển thêm già ngu, cho là
nghóa tráng.
Bỗng nhiên gió xoay
lại nổi mạnh thổi hướng
về Lý Tông, mạn ngã đổ bít lấp, thân đầu
phiền nhiểu, khăn mão
nằm tứ tung, áo tóc rối loạn. Gió thổi đến tăng
luân, điềm nhiên tự
diệt. Đại chúng cùng cười hình ảnh quái lạ ấy.
Chỉ một lúc bèn tan.
Sáng hôm
sau nhập Văn,
Hoàng Cân thẹn đỏ mặt
chẳng nhóm họp.
Sư tuy thừa thế tốt đẹp đó nhưng nói năng
sắc mặt
chẳng biến đổi. Bấy
giờ, mọi người đều phục Thăng Độ của Sư.
Vào niên hiệu
Trinh Quán
(627….) thời
Tiền Đường, khai mở
công việc phiên dịch kinh điển, Sư được thỉnh đảm nhận việc chứng nghóa. Đến lúc xây dựng chùa
Hoằng Phước, lại thỉnh
Sư đến trụ đó.
Tuy thường dùng anh hoa để
cư xử mà tính Sư chẳng nghó đến thắng thua, định ra thời khóa giảng dạy, chẳng đổi thay bởi thời tiết nóng lạnh.
Các hàng Dị học tiếng tăm đều mừng vui cùng tham dự pháp tịch.
Nên khiến khắp trong nước,
ngoài nước, các hàng tăng tục Hoa Di chẳng ngại
xa muôn dặm đều nương
thừa Đạo phong đến tham yết. Bộ luận
Câu-xá, nổi tiếng từ
xưa chưa từng khai giảng, Pháp sư Đạo Nhạc chia
chương giải thích, khi
Sư chánh thức giảng luận thì
Pháp sư bèn phế bỏ mà
theo nghe, những điều nghe
được Pháp sư ghi lại ba trăm trang giấy.
Hoặc có người nghe mới đầu khai mở
trường giảng, hoặc giữa đường nhàn
rỗi chút ít, chỉ có Pháp tọa là không luận hơn kém, đều tham dự vào
chỗ ngồi bày kinh mà
nghe. Đó là khao khát giáo pháp, rất tốt không có
bè bạn. Sư khiêm nhượng
biết đủ, chẳng trọng vinh hoa ở đời, tiếng tăm vang khắp
trong nước. Các hàng
Công khanh đều uỷ khác mà chẳng biết hình dung
của Sư. Đều đến tìm
kiếm Sư. Oai nghi
Sư vẫn như thường, tiết tháo không hề biến đổi. Mặc tình
Sư đến đi, chẳng từng
cần đón rước. Bấy
giờ, những người đức hạnh bình thường đều có tâm
mến chuộng mà chẳng thể thực hành.
Đến ngày
mười ba tháng sáu niên hiệu Trinh Quán thứ mười
sáu
(6
4
2) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Hoằng Phước, thọ bảy mươi lăm tuổi. Bấy giờ, gặp lúc tiết trời nắng nóng. Nhục thân Sư lưu lại
hai tuần, mà tướng mạo
cũng như lúc còn sống, hình sắc không đổi khác, mãi đến ngày an táng cũng chẳng bị phân hủy.
Khi ấy, trời nắng
hạn đã lâu, bụi bặm tung mù trời.
Sáng sớm mai tiễn đưa thì đêm đó trời có cơn

mưa nhỏ, cho
nên cờ lọng sắp bày đều được thăng tế. Bảy chúng
cùng theo thân chẳng nhọc
mệt. An táng tại gò Long Thủ phía Tây ngoại ô, đục đất làm khám, tôn trí tại đó.
Phía trong cửa làm con đường
đi thông suốt.
Tăng Tục đều cùng trông xem. Đến nay đã bốn năm mà da
thịt vẫn như lúc còn sống.

Sư có tâm thương xót cứu giúp, ưa thích giáo pháp lấy làm
chính. Đang đi trên đường nếu gặp người nghèo khổ,
Sư chẳng phân biệt người hay
súc vật, đều hết lòng cứu giúp nguy ách cho họ!
Việc giảng và nghe là việc thường hằng
của Sư. Với các bộ luận như
Nhiếp Luận, Biện Trung Biên,
Duy Thức, Tư Trần, Phật Tánh, Vô Tánh, v.v…
Sư đều soạn ra Chương sớ,
hiện được truyền bá ở đời.

Đô:

Truyện ngài Thích Pháp Thường trụ chùa Phổ Quang ở
Kinh Thích Pháp Thường, họ Trương, người ở xứ
Bạch Thủy thuộc Nam Dương.
Cao Tổ Sư tên Long, làm quan dười thời nhà Ngụy, nên dời
đến ở Quận Hà Bắc.

Thuở thiếu thời,
Sư có học Nho nên biết đại khái, nhưng
nhàm chán sự huyên tạp
trong đó nên khởi tâm ưa thích xuất gia. Kính trọng giới pháp tự gìn giữ khác với đồng bạn, nên được dại chúng
suy
tôn. Năm mười chín
tuổi, Sư đến chỗ Pháp Sư Đàm Diên, vừa được
xuống tốc, Sư liền tham
dự nghe pháp, Ngài Đàm Diên mở mang đường
đạo rộng lớn, Sư theo
học chưa đầy một năm, đã giảng được kinh Niết-bàn. Kẻ tăng người
tục dự nghe đều lấy làm lạ và lý thú. Từ đó,
Sư chuyên gần gũi hầu hạ,
sớm tối học hỏi, thường khơi động chỗ
sâu kín.
Ngài Đàm Diên vui mừng
tình lý sâu xa của Sư, bèn xoa đầu Sư, bảo
rằng: “Xét chỗ thể
nhập của ông, thì chắc chắn sẽ trú trì chánh pháp!”. Do đó,
Sư tinh nghiên xét nghó, không bỏ phút giây.
Lúc ấy, Sư vừa mới hai mươi hai tuổi.
Nhiếp luận bắt đầu hưng khởi,
Sư theo nghe tâm pháp
mà kính ngưỡng nghóa
rộng ấy. Bấy giờ, cửa luận mới bắt đầu mở,
Sư học có lắm đường, bít giữ
cựu chương, ít có thể hồi giác.
Sư nghe rộng
nhiều mũi ngọn, xét nghiệm về
sự bén nhọn ấy.
Các xứ Tần, Tề, Triệu,
Ngụy v.v… không nơi nào
Sư chẳng rảo khắp.
Suốt thời gian năm năm,
Sư chuyên nghiên xét tinh lý. Còn như các
Kinh luận Thành Thật, Tỳ-đàm, Hoa Nghiêm, Đại luận.
Sư đều rộng khảo xét
sự đồng khác, đều lấy làm
khuôn phép.
Cuối cùng, Sư trở lên
Kinh đô, bùi ngùi với mọi
sự
đổi khác, nên tùy
giảng màsoạn ra sớ giải, chỉ bày cho quần mê.
Dưới thời nhà Tùy, có Tề Vương giản mời nhóm
những bậc tài giỏi đương thời,

thạnh hành
diễn giảng giải kinh. Sư lên dự Pháp tòa bày giải chí lý,
từ nghóa rộng xa, ít
người đạt thấu, nên đều cùng nhau ngợi khen. Bèn
có thành tục, đều theo quy hướng, nối nhau nương tựa tiếp thừa.
Quanh năm giảng giải, Sư
lấy đó làm trách nhiệm thường hằng.
Đầu niên hiệu Đại
Nghiệp
(6
0
5) đời Tùy, sự hiển vinh của Sư càng cao. Vua Dương Đế
(Dương quảng) ban sắc mời Sư vào trụ
chùa Đại Thiền Định,
liên tục giảng pháp, tế độ rất nhiều. Đến lúc thời vận nhà
Tiền Đường mới hưng phát, xa gần đều thanh bình an ổn.
Mọi người ở bốn phương xa
đều tìm đến đông gấp bội lúc trước. Thường ở
những nơi pháp tịch Sư
truyền đăng cất nhắc chẳng phải một, với Công
việc phiên dịch chứng
nghóa kinh điển trong khoảng niên hiệu Trinh
Quán
(627…) thời Tiền
Đường, Vua Thái Tông (Lý Thế Dân) thỉnh Sư
thường trông coi nhiệm vị
phiên dịch. Sau đó, xây dựng chùa Phổ Quang
rộng thoáng đẹp đẽ, lại thỉnh
Sư trụ ở đó. Y phục cung cấp bốn mùa tùy
thay đổi. Vua lại ban sắc
mời Sư truyền giới Bồ-tát cho Hoàng Trữ, rất
mực kính lễ, chúng đều có tâm kính tin.
Đến niên
hiệu Trinh Quán thứ chín
(6
3
5) thời Tiền Đường, Sư lại vâng sắc vua vào cung, làm Giới sư truyền giới cho Hoàng Hậu. Nhân đó, vua lại ban sắc bổ nhậm Sư kiêm giữ chức
Thượng tòa trông coi
chùa Không Quán.
Sư vỗ về tiếp khách cũ, khéo biết vật tâm, mở
mang pháp hóa, luôn trấn giữ chẳng
ngừng nghỉ.
Trước sau, thính chúng tham dự
có đến mấy ngàn vị, từ
Đông phiên, Tây Bỉ khó có thể ghi chép hết được,
đến lúc sở học đã thành đạt, trở về nước
đều làm các bậc Pháp
tượng, truyền thông
chánh giáo, mãi đến ngày nay, càng thêm hưng thạnh.
Có Vương tử nước
Tân-la tức Kim Từ Tạng, bỗng nhiên xem thường
ngôi vị sang quý, bỏ tục
xuất gia. Xa nghe Đạo phong của Sư mà chí
thành kính ngưỡng, muốn
được trông thấy và nghe lời dạy, bèn gá núi
thuyền biển từ xa tìm đến kinh đô. Lúc đang ở trong thuyền mộng thấy
được tôn nhan của Sư,
đến lúc thật sự trông thấy thì hình dáng Sư thì
rõ ràng giống như
trong mộng, ông buồn bã rơi lệ, mừng cùng hội ngộ.
Nhân đó theo Sư cầu xin thọ
giới Bồ-tát, rất mực kính lễ phụng thờ.

Niên hiệu Trinh Quán thứ mười bốn
(6
4
0) thời Tiền Đường, có vị tăng phạm lỗi. Vua Dương Đế ban sắc trách khắp các chùa ở Kinh Đô. Các vị Đại Đức lãnh đạo nhân đó nhóm họp tại cửa
Huyền Võ. Vua mời Sư lên Điện Luận xét về vị
Tăng phạm lỗi.
Sư nói: “Chư Tăng v.v… mang đội ân
tuệ được dự Pháp Môn mà chẳng tự thân kính
phụng Giáo cương, đến nỗi có việc vua nghe, trời biết, đều là do
Pháp Thường, v.v… chúng tôi thiếu
sót việc dạy răn. Xấu hổ thật khó tỏ bày!”.
Sư bèn
dẫn nêu yếu chỉ phó chúc trong
kinh Niết-bàn, Vua liền
chấp thuận.
Và nhân đó Vua cũng
rộng tha thứ cho hơn trăm người hiện bị tù ngục.
Lại mời thiết cúng, thọ thực xong bèn trở về. Đến lúc Lý Đạo ở trước,
chẳng hơn ngôi vị ấy, Sư
bèn dẫn Tăng chúng đón giá, tùy vội dâng Biểu
tấu trình. Đã không được
toại ý lại bị nhiễm các bệnh khác, nên Sư
không đau đớn, nằm nghiêng hông bên phải mà thị tịch tại chùa, thọ bảy
mươi chín tuổi. Lúc đó nhằm ngày hai mươi
sáu tháng
sáu niên hiệu
Trinh Quán thứ mười chín
(6
4
5) thời Tiền Đường. Qua ngày mồng hai tháng bảy, rước đến an táng tại gò Cao Dương ở Nam Giao. Bấy giờ, gặp lúc nắng hạn lâu ngày, bụi đất bay mịt trời.
Trước ngày động quan, đêm đó trời có cơn mưa nhỏ, tới
sang sớm, trời đất đều
trong sáng, mây móc
bốn phía đều tan hết,
không một mảy trần, đường xá không bưng che.
Tăng chúng ở các chùa
tại Kinh đô và Môn nhân đệ tử của Sưv.v… mỗi nơi đều thiết lập cờ dài, có hơn ba mươi chiếc xe, oai nghi trước
sau kéo
dài hơn bốn mươi dặm.
Các hàng tín tâm só nữ cầm nắm phướn trắng tung rải hoa xếp hầu hai bên đông đảo cả mấy
muôn người.
Khanh tướng giúp lễ cùng theo
đều lấy làm vinh hạnh.

Mới đầu, Sư tu về nghóa môn, khéo tôn
sùng hạnh giải, nên chúng đều
suy tôn.
Sư khéo kết quy
Nhiếp Luận mà chí hướng kính
chuộng Kinh Niết-bàn.
Sư thường muốn giảng nhưng chưa mừng ngộ, bèn
y theo sự cầu thỉnh của
đại chúng mà chuyên giảng Nhiếp luận.
Luyện hợp Lý vị, tinh
suốt trong cõi lòng. Đúng thời
Sư đến giảng, toàn
không đọc tụng, vừa
mới có lúc rảnh thừa, liền theo khóa nghiệp hành Đạo, mỗi ngày
sáu thời tự cố gắng
siêng năng, không mảy may trái
thiếu. Có vị Đại Thần
vương mặc áo mão đều mầu trắng dẫn theo người hầu thường tùy vây nhiễu ở chung
quanh Sư.
Kẻ Tăng người tục thời
bấy giờ đều trông
thấy, thầm đề cao Sư. Lại nữa, có lần vào lúc nửa
đêm, Sư vào
Phật đường, nhạc trời nơi bức tranh vẽ trên vách tường đồng một lúc dậy múa.
Sau đó, cũng vào giữa đêm và ở trong
Phật đường, Bồ-tát Quán
Thế Âm từ ngoàiđi vào cửa trên, trụ giữa hư không,
thân tướng đẹp đẽ,
mang chuỗi Anh lạc phát ra ánh sáng ít có, hồi lâu
mới tắt mất.
Sau đó năm năm, trời
sắp muốn nắng hạn.
Sư lại ứng cảm trông thấy
Bồ-tát Phổ Hiền từ phương Đông đến cách mặt đất chừng
năm, sáu trượng. Sự
tinh chuyên của Sư được chứng nghiệm cảm ứng là
như thế, cho nên Sư lập
chí thanh tịnh cao vời, càng lâu càng cao hơn.
Các Pháp lợi có được, phần nhiều
Sư dùng để tu tạo
kinh tượng.
Chỉ chuyên ở nét kỳ diệu
không nói đến giá cả. Mỗi năm Sư kiến lập Đàn hội đến tận
Kinh đô. Với hai thứ ruộng
Bi và Kính,
Sư không ngần ngại cúng dường. Còn chính tự bản thân
Sư ăn mặc thô xấu mà thôi. Mỗi lúc
giảng dạy, có người
cúng dường riêng, Sư không nhận lấy một vật, tất cả đều nhập vào trong
chúng tăng.
Sư bền bỉ gìn giữ tiết tháo không
sửa đổi.
Sư có soạn Nhiếp Luận
Nghóa sớ, tám quyển, Nghóa Chương năm
quyển. Các Kinh Niết-bàn,
Duy-ma, Thắng-man v.v… mỗi kinh đều có sớ
ký, lưu hành rộng ở
đời, đệ tử của Sư như sa-môn Đức Tốn, v.v… dựng
lập văn bia thở Sư tại
chùa Phổ Quang. Tông Chánh Khanh Lý Bách
Dược soạn thuật văn bia.

Truyện ngài
Thích Trí Huy trụ chùa
Thanh Hóa ở Trạch Châu:

Thích Trí Huy,
họ Tiêu, người ở xứ Cao Bình thuộc Trạch
Châu. Năm mười ba tuổi,
chí ý Sư ưa thích xuất gia, không mong cầu các
hệ lụy ở đời, Sư đến
trụ chùa Thanh Hóa trong bổn châu, nương tựa
Pháp Sư Tùy Viễn nghe
giảng các kinh luận. Đối với Kinh Đại Niết-bàn,
Sư riêng thấu suốt sâu
cùng, nên trong độ tuổi học hành, Sư là người
tuấn tú tài giỏi trong
các Sa-di. Sư lập tánh siêng năng, cung kính, ưa
thích làm việc chúng
tăng. Mỗi lúc có làm lụng các việc, Sư chẳng sợ thân khổ.
Ban ngày, Sư làm việc giúp đỡ
chúng tăng, đêm về đọc học
chương sớ, áo không mở
dải, nghiên tinh chẳng biếng lười. Sau khi thọ giới
cụ túc, Thần khí tư
tưởng Sư cao chánh, giới hạnh sáng sạch, nhưng
bình dị kiệm ước. Mọi
người trông thấy đều kính trọng, kính mến Sư hoằng Đạo. Hằng năm
Sư thường giảng các kinh luận
như Niết-bàn,
Thập Địa, Địa Trì, Duy-ma,
Thắng-man, v.v… dùng làm sự nghiệp thường xuyên. Nên tiếng tăm
Sư vang vọng cùng khắp. Xa gần mọi người tìm theo
Đạo phong, mang lương thực
tìm đến chẳng phải một.

Khi vua Dương
Đế (Dương Quảng) trị vì đất nước, sự trân trọng tôn kính
Sư càng lớn. Niêm hiệu Đại nghiệp thứ bảy
(6
1
1) đời Tùy, vua ban sắc thỉnh Sư vào nội đạo tràng ở Đông Đô. Lễ khác bình thường, mỗi ngày dâng cúng
càng nhiều.
Mà Sư vốn lập tiết tháo từ xưa,
không hề nhận lấy một
vật, chất chứa đầy bao, chẳng gá rương dãy. Tánh
Sư vượt hẳn tự nhiên,
chẳng vọng thiên vị, chỉ chuyên giảng tụng, dẫn dắt
làm đầu. Mới đầu Lạc thành của Ngụy Trịnh thường luôn đóng bít.
Sư vì giặc dã nên lúc
đầu chưa có nhân khai ngộ, bèn chống tích trượng
ra khỏi thành, muốn cứu giúp cho
Quê Hương. Bấy giờ, Quân lính
canh phòng nghiêm mật,
đường sá tắt nghẽn khó thông, mà Sư an ổn đi qua biên giới của đất nước, người đang gìn giữ chẳng hay biết. Đó hẳn là
do thiên thần tiễn đưa!
Khi Sư đã về tới Cao Bình, Kẻ tăng người tục đều
mừng vui tìm tới. Gặp lúc thời thế liên tiếp khó khăn, đói kém
tương tục, Sư bèn đưa
lấy lương thực giúp cứu thật nhiều, kẻ tăng người
tục nhờ đó mà đều
được thọ hưởng Pháp vị. Tiện đó, Sư giảng dạy
quanh năm, thường lên
pháp tòa. Đàn Việt ngoại thí y phục gấm lụa, Sư đều cung cấp cho
giảng chúng. Có lần gặp năm khó khăn, gạo thóc vật
thực thiếu thốn, khách
lạ bỗng nhiên tìm đến rất đông, gấp bội lúc trước.
Sư vì thính chúng bất an nên xây dựng
Viện riêng. Học só ở bốn
phương đồng đến rất
nhiều trong đó. Tài thí, pháp thí thường thí xả.
Hoài Châu Đô Đốc Vân Quốc
Công Trương Lượng kính trọng đức hạnh giáo
hóa của Sư, xa đến thỉnh
Sư giảng dạy. Kẻ tăng người tục đều cùng
nhóm họp. Lại Kết ở
Hà Dương, bèn thỉnh Sư làm giới sư truyền giới
Bồ-tát. Do tôn kính đạo phong của
Sư nêu phát thệ kết làm bạn lành.
Trong mùa Hạ,
Sư giảng
kinh Niết-bàn. Khi giải hạ xong,
Sư cảm thấy có phần không được khỏe, tăng chúng đều lấy làm lạ.
Sư trở về
phòng tónh niệm, chỉ
khoảnh khắc liền thị tịch, thọ bảy mươi chín tuổi.
Lúc đó nhằm ngày hai mươi
tháng ba niên hiệu Trinh Quán thứ mười hai
(6
3
8) thời Tiền Đường, kẻ tăng người tục ở Hoài Châu đều buồn thương như người thân, bèn rước về an táng tại quê nhà.

Từ lúc Sư
mới đến trụ pháp tịch của Pháp Sư Tùy Viễn, đã kính Pháp
trọng người, thật hiếu bậc nhất. Mỗi lúc
Sư lên pháp tịch giảng giải phân tích chỗ
sâu kín
thường nói: “Ý của Đại
Pháp Sư như thế!”
Khi nói như vậy lệ đều tuôn rơi.
Sư thường nói với các đồ
chúng rằng:
“Cha mẹ sinh ra nhục thân tôi,
Pháp sư
sinh ra
Pháp Thân tôi, nghó muốn
báo đáp ân ấy, không
làm sao được. Chỉ có mở mang chánh pháp, làm lợi ích
chúng sinh, rộng mở hoài bão!”
Do đó, hằng năm,
Sư thường
giảng, không dám nói mệt
nhọc, chỉ vì lý do đó. Lại vì, Sư tự xét hạnh
nghiệp của mình, mỗi ngày không thiếu
sáu thời. Tay bưng lò hương, tính
số thừa lễ. Đêm về,
chẳng cởi y phục, trọn đời Sư thường như thế. Sư
vốn trong sạch, ít ham muốn, chẳng thích giao du.
Ngoài việc giảng dạy
mở mang thì Sư chuyên lo
công việc của chúng Tăng. Nên mọi người
lớn nhở ở Trạch Châu
đều ngợi khen kính ngưỡng mãi đến ngày nay.

Truyện ngài Thích Huyền Giám trụ chùa Thanh Hóa ở Trạch Châu:

Thích Huyền Giám, họ Tiêu, người ở xứ
Cao Bình thuộc Trạch Châu.
Sư tánh tình nhân từ, chí khí ưa thích
thanh kiết. Với các thứ
rượu thịt, thức ăn tanh
nồng, tự nhiên Sư xa lánh.
Năm mười chín tuổi,
Sư phát tâm đầu thành dòng họ Thích, ưa
mến tùng
lâm, suốt ngày ở trong đó, quên cả ăn uống. Sau,
Sư trụ chùa Thanh Hóa, nương tựa
Pháp Sư Tuệ Viễn, nghe giảng tham cứu Kinh luận.
Với Kinh Đại Niết-bàn,
Sư rất thấu đạt chỉ thú. Vào cuối đời
Tùy, giặc dã giao loạn,
chùa Phật, tăng phòng đều bị thiêu đốt, chúng
tăng phân tán, phải ở trong hang động.
Sư giữ gìn giới cấm, không
hề trái phạm, chỉ ăn rau trái, mặc vải gai, trải qua nhiều năm tháng, là tâm vẫn không buồn rầu. Đến lúc lúa thóc được mùa,
Sư trở về quê hương,
nhóm họp các hàng tăng
tục, lập cao pháp tịch, khuyến hóa những người
có tín tâm và nhận
biết, cùng xây dựng lại các ngôi Già-lam cổ. Cũng như các tháp miếu cũ
Sư đều bảo
sơn quét lại, khiến khắp trong địa vức
đều trang nghiêm sáng rỡ,
những người phát tín tâm quy hướng trong mười
nhà có hết chín nhà.
Bản tánh
Sư vốn
thuần trực, nói làm đều cao, thực hành
sửa
trị các cách ăn uống phi
pháp, không đâu Sư chẳng tạn mặt quở trách, lời lẽ rất trạng, chẳng tránh cưỡng chế. Nếu có người
Sư chỉ bảo mà
không nghe nhận, thì
Sư liền đập phá đồ đựng rượu. Chẳng đền trả tổn phí ấy. Nên các hàng tục
só nhóm họp uống ăn, nghe
Sư đến thì đều giải
tán bỏ chạy. Do đó cả bảy chúng đều tôn trọng, kính
sợ
sự nghiêm
khắc và quý trọng sự
trong trắng của Sư. Có một vài lần, trong lúc sửa
chữa xây dựng, có rất đông thợ, có người nhà giàu đem tặng rượu và thức
ăn. Sư bảo: “Việc làm
ngày nay của tôi phải cho đúng Pháp, có thể
chẳng làm, chứ cấm
không được uống rượu.” Liền đình chỉ việc đó.
Lúc chùa Thanh Hóa sửa sang điện Phật, dân chúng
khắp vùng đồng cúng dường xây dựng cao.
Trường Tôn Nghóa là
Quan trưởng ở
Trạch Châu, vốn
rất kính tin, nghe nói công việc thầy thợ làm rất đông, bèn cho chỗ đưa hai thùng rượu đến
tặng thưởng.
Khi đó, Sư đang xem xét công việc
xây dựng, thấy có việc
ấy, liền đập phá đồ đựng rượu đổ vãi ra
đất, và bảo rằng: “Công Đức của tôi có thể
chẳng thành, nhưng không bao giờ dùng vật phi pháp này”.
Trường Tôn Nghóa nghe thế bèn tức giận đùng
đùng. Muốn sáng hôm sau
sẽ não hại đến Sư, đêm đó bỗng nhiên mộng thấy có người mang dạo đến chỗ mình,
Trường Tôn nghóa thốt nhiên
kính ngộ, liền từ việc
ấy mà quy hướng sám hối.

Lại gặp lúc mắc chứng bệnh dịch khí, người chết rất nhiều, nên mọi người đều quy hướng tâm thành cầu xin
mạng sống.
Sư sám hối
thế cho họ, chỉ dứt bỏ
rượu thịt, người bệnh được thuyên giảm trở lại.
mọi người đương thời
rất kính trọng Sư! Có Lý Thiên vốn người trong
thôn ấp, tánh ưa thích
uống rượu, khi đã bị bệnh dịch khí, không do đâu
mà cứu chữa, bèn
sám hối lỗi ưa
thích rượu, dùng cái chết mà lường xét,

không bao lâu
Sư đến, chẳng sao liền đi, Lý Thiên được hết bệnh.
Từ đó nhàm chán, xa lìa
việc uống rượu, không thể nào dùng lời nói.
Giả sử chợt nghe mùi rượu, như gặp phải chất độc.
Lý Thiên nói với bè
bạn rằng: “Từ khi thấy
được Giám Sư về sau, nói bàn đến rượu còn
không thích nghe huống gì là nhìn thấy.” Nên giới tiết nơi
Sư có thầm cảm
ứng đều như vậy. Mãi
đến nay thần chí Sư vẫn trong sáng. Sư thường giảng các
Kinh Niết-bàn,
Thập Địa, Duy-m, quanh năm chẳng
ngừng nghỉ.
Sư thọ tám mươi ba tuổi.

Mới đầu, Sư
lấy việc truyền pháp làm mục đích, các Quan
chức tư sở lo buồn, nếu
chúng tăng có người trái oai nghi, Sư liền tra xét
và đuổi đi. Người đương
thời đều ngợi khen Sư ngay thẳng.
Niên hiệu Võ Đức thứ
sáu
(6
2
8) thời Tiền Đường, có Lý Lục Sự người ở huyện Hoạch Trạch, thuộc Đương Châu, chết đã bảy ngày bỗng nhiên ẩn thân về nói với người vợ rằng: “tôi là
Lý Lục Sự,
tính ra tôi còn sống ở
đời được sáu năm, chỉ vì Ty mạng cố tình đến
bắt lấy ta, nên
sự
sống bị vùi lấp trong gò mả. Tôi đã cáo mách cùng
Diêm Vương, mong được
phóng thả trở lại loài người, nổi trôi sáu năm.
Nay đọa vào loài quỷ, mọi việc chưa xảy ra thảy đều
biết trước. Ở nhà
nàng hiện đang nghèo khó,
chỉ cần đoán bói cho người khác không gì
chẳng trúng. Nhờ đó có
thể được tài của lấy làm lợi lớn.” Tiện đó, người vợ xem bói được Quỷ giải thích điều thắc mắc. Mọi người từ phương
xa đều tìm đến, và đều
gọi đó là “Đại Thánh”. Sau đó, Lý Lục Sự
lại bảo với vợ rằng:
“Mạng người vô thường,
sao chẳng lo tu
Phước? “Hãy đến chỗ chỗ Pháp
Sư Huyền Giám để nghe giảng pháp.” Bèn dẫn
vợ vào giảng đường,
tự đứng yên nơi góc vách tường, lấy vật che lại,
cùng nói bàn với mọi
người, ứng biến nhanh chóng. Mới trải qua chừng
một tháng, có người
hỏi rằng: “Sao ông chẳng hiện hình?” Lý Lục Sự đáp: “Nay hiện ở trong loài quỷ,
thọ Thân rất xấu xí, tự tôi còn chẳng can đảm nhìn mình huống gì người khác!” Lại đến chùa
Cảnh Nghiệp, nghe giảng
kinh Duy-ma.
Có Pháp sư
Dư hỏi rằng: Nay giảng kinh này, chiêu cảm hạng người nào đến nghe?” Đáp rằng: “Từ đầu người trở lên,
là quỷ thần, lên đến các tầng trời, nhiều tầng cấp khắp đầy, nhưng
đều giảng nói văn, các
thiên thần v.v… đều kiểm thúc nghi dung mà
thôi, sợ tiếng ấy dứt
bặt. Pháp sư giải thích đều tán loạn, buông lung vô
tâm nghe nhận, xin đúng như Pháp mà giảng nói, chớ
vọng uống ăn! Vì
sao biết được như thế?
Vì hiện thấy các thiên thần, v.v… nghe hơi rượu nơi Pháp
sư nên đều xoay mặt mà nghe.”
Nhân đó, Pháp sư Dư liền
sám
hối lỗi lầm, khiến cho
bỏ việc uống rượu. Quỷ nói: “ Ở đây chắc chắn phải
quyết đoán
Thiên thần chẳng chấp thuận, thà không giảng!”
Chẳng chỉ một hội này riêng
cảm các trời. Nhưng có Pháp sư thì không đâu chẳng đến.
Sư nghe ở chùa khác có lời mách bảo như thế, càng kính vâng
gấp bội, chăm chăm khác thường.

Đô:

Truyện ngài Thích Huyền Hội trụ chùa Hoằng Phước ở
Kinh Thích Huyền Hội tự là Hoài Mặc, họ Tịch. Tổ tiên Sư vốn người

xứ An Định thuộc
U Thổ. Vị Tổ xa xưa vốn làm Quan, nên dời đến ở
Bí Pha, thuộc Phiên Xuyên, Kinh Triệu.
Năm mười hai tuổi,
Sư tinh tấn
siêng năng
khác thường, chí
khí ưa thích muốn bỏ thế
tục, mà thân tướng Sư khôi ngô chẳng khác
thần đồng. Có Hán Vương
Lượng đời Tùy thấy Sư bèn lấy làm lạ, liền tấu trình xin ban độ cho xuất gia.
Sư đến trụ chùa
Hải Giác, làm đệ tử
Pháp Sư Tổng. Sau khi
xuống tóc, Sư liền tham dự các trường giảng,
chuyên chí học Kinh Niết-bàn. Pháp sư Tổng rất biết sự tỏ ngộ của
Sư, bèn đề cử
Sư đáp thuật. Do đó bàn tiết được bó buộc đến cùng, mọi âu lo từ trước đến nay thảy đều được
giải quyết.
Sư giải thích thông rành rõ
ràng có thể thấy, nên
mọi người đương thời vô cùng khen ngợi tán
thưởng, cho rằng
Sư là con cháu nối dõi của
Tông Niết-bàn.
Nhân đó, Sư sửa đổi cựu chương
xưa trước, sửa mới mẻ nhà cửa, có công phu đục
thủng, rất khó đáp
kháng. Sư soạn Niết-bàn Nghóa Chương, bốn quyển.
Nghóa nguyên Văn Bổn, thì
Văn Thích sao bộ mỗi thứ bốn quyển, tự kéo
xa sau khi đến gần. Tác giả nói theo lời trước, chỉ một mình
Sư là
người đứng riêng một mình.
Đầu niên hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời Tiền Đường. Học quán được mở rộng, có Sa-môn Đàm Hiến là bậc khai đạo nổi tiếng cả nước,
xây dựng chùa Từ Bi,
tấu trình thỉnh Sư làm chủ chùa. Bắt đầu Sư đổi
mới, pháp sự liên
tục, Sư dẫn dắt hàng Hậu Côn, giảng dạy bộ ấy gần
bốn mươi biến. Các Đồng
bạn, đồng nghiệp với Sư ở đương thời cùng
suy tôn Sư đứng đầum,
nhưng Sư từ chối, lấy thành để trị, lấy nhã làm
Học tông, tánh kính mến
Nhân Pháp, chẳng xâm lạm tôn nghiêm, nhưng có Pháp tòa thì đều thông hỏi nghe. Nếu trước đã nghe mà có tâm khao khát thì rất được
kính trọng, thật là bậc
Long tượng trong thời mạt pháp vì ít gặp!
Pháp sư
Tổng nói rằng: “tôi chẳng phải bậc Thánh, thì
ông này đâu được
sinh vào nhà tôi! Pháp sư Tướng nói rằng: “Trong
Kinh nói” Năm trăm
năm sau, có người có đủ
phước trí”, có phải là
người này chăng? Đại
tướng của Pháp há chẳng phải như thế chăng?” Pháp

Sư Nhạc nói rằng: “Ông này đến tôi học
Luận Câu-xá, Đồng
Sự Nhiếp, nguyện sánh như
Diệu Trang Nghiêm ở đời gặp được Thiện tri
thức!” Pháp
sư
Chấn nói rằng: “Ông này đến tôi học
Luận Ca-diên, rất tán thành cái học của tôi. Vì tôi Đạo thuật nhỏ hẹp, mà chẳng thẹn hạ
mình thưa hỏi, mới xoay
Long Tượng về chỗ khỏi qua. Tôi làm sao nói ư?
Đến niên
hiệu Trinh Quán thứ tám
(6
3
4) thời Tiền Đường, Vua Thái Tông (Lý Thế Dân) lại ban
sắc thỉnh
Sư trụ chùa
Hoằng Phước. Mọi việc giảng
pháp, Sư đều phế bỏ, chỉ chuyên tu định nghiệp, mộng thấy được bước lên tay Phật hiệu là
Vô lượng thọ.
Sư bèn tu tạo một pho tượng
Phật A-di-đà, thường giữ gìn tâm, thực hành quán đồng
thân. Sư muốn vào chốn
núi rừng, chúng tăng trong chùa, khuyên thỉnh Sư
ở lại, cầu xin Sư giảng
kinh Niết-bàn. Sư giảng đến phần “Đằng Xà
Dụ” (thí dụ về sợi
dây và con rắn) bỗng nhiên có một con rắn lạ từ trên bò xuống đưa mắt nhìn khắp bốn phía,
sau đó biến mất.
Sư giảng đến
phần “Tránh luận”
thường việc ma. Nhân đó, Sư bị bệnh bèn trở về chùa
Từ Bi, thấy Đức Phật
đến đón rước, liền đó Sư thị tịch, thọ năm mươi
chín tuổi. Lúc đó là
ngày hai mươi bảy tháng năm niên hiệu Trinh Quán
thứ mười bốn
(6
4
0) thời Tiền Đường. Khắp cả thôn ấp, mọi người nghe biết tin ấy đều buồn bã,
cùng nhau đến viếng, Bèn
an táng tại gò Cao Dương. Về sau lại thâu nhặt di cốt còn lại
của Sư, thỉnh đến nơi góc
Tây Nam của Thành cũ mà
xây tháp gạch cúng dường.

Từ lúc Sư
hoằng Đạo, tánh tình Sư luôn ôn hòa nhu nhuyến, tâm thường mở rộng. Mọi người ở khắp xa gần đến ngụ chẳng
phải một người, mà
Sư hay khởi tâm giúp đỡ, chỉ lấy chánh pháp làm việc
chính. Về sau, Sư lại
thường ngồi cho đến trọn đời.

Truyện ngài Thích Hạnh Đẳng trụ chùa Từ Bi ở Kinh Đô:

Thích Hạnh Đẳng, họ Cát, người ở xứ Phùng Dực. Năm mười hai tuổi,
Sư xuất gia, cùng
Sa-môn Huyền Hội đồng kính thờ pháp
sư
Tổng, xin làm đệ Tử. Sư
mặc vải thô xấu, lập tánh cao vời. Sư đến chùa
Tịnh Ảnh nghe ngài Tuệ Viễn giảng Kinh Niết-bàn. Sư
kính đọc văn nghóa, bấy giờ cho là vinh quang, Sư theo
Tuệ Viễn giảng dạy đến mười
biến, giữa đường gặp
phải sự trở ngại nguy nan, Sư đều dự biết trước.
Hoặc nghe có mùi thơm lạ,
hoặc cảm mộng kỳ quái như cờ gẫy lọng
nghiêng bay, Sư lấy làm
nêu mốc chứng cứ, liền bảo đại chúng đồng tụng
niệm Bát-nhã nơi có việc ma, không thứ gì chẳng
lui tan. Nên những lúc
sau khi giảng, Sư thường
lễ Phật, tụng Kinh Hoa Nghiêm, lấy đó làm gốc

để tiêu trừ chướng ngại.

Sư lại cùng
Sa-môn Huyền Hội đồng ở chùa
Từ Bi. Những lúc Hoằng Pháp, thì
Sư lên trước, còn ngài
Huyền Hội lên sau.
Bấy giờ, mọi người cho đó là
Đạo tương thành. Nên thường những khi giảng cảm
có con gà đến nằm nghe.
Người theo thọ giới sau khi chết được sống
lại, được quan Minh tào
thả, nói rằng hoằng truyền các giáo pháp ấy.
Đó cũng làm kinh động
các cõi u hiển, chẳng lời nào nói cho hết được.
Đến ngày
mồng sáu tháng ba niên hiệu Trinh Quán thứ mười
sáu
(6
4
2) thời Tiền Đường. Vì bị bệnh nên Sư thị tịch, thọ bảy mươi ba tuổi. Trước lúc tịch
nhiều ngày, Sư bảo: “Lời hộ trì giới tôi đâu
dám nói, chỉ ít muốn biết đủ lấy làm tự răn.
Sau khi tôi qua đời, chớ bày biện lễ
nghi linh đình, chỉ dùng cây rui làm kiệu khiêng tôi đến núi.
Cầu nguyện những loài nào ăn thịt thân tôi thì
sớm thành
Chánh Giác, nếu ai trái với nguyện này thì chẳng phải Môn nhân Đệ tử tôi!” Các Đệ tử
của ngài bày biện cờ
kiệu, thiết lập lễ nghi lớn lao, sắp tiễn đưa thì đêm
ấy các sao sáng rỡ rồi
lại đổ mưa lớn, kẻ tăng người tục đều khiêng
nhưng không thể đi được. Bèn phải vâng theo
Di Quyết, dùng kiệu đơn
khiêng tới núi, mưa đều
tạnh dứt, về sau, thâu nhặt di cốt về an táng tại
đồng bằng Thần Hòa, xây
tháp thờ, trồng thông, lập bài Minh ở chỗ tháp.

Truyện ngài
Thích Chí Khoan trụ chùa
Nhân Thọ ở Bồ Châu:

Thích Chí Khoan, họ Diêu, người ở xứ Hà Đông thuộc Bồ
Châu. Tổ tiên
Sư vốn thuộc
Quan tộc, chẳng kết giao với hàng tiểu nhân.
Cha của Sư tên Nhậm làm
Thứ Sử Thanh Châu đời Tùy. Ngài từ thưở nhỏ, mãi đến khi lớn, vốn
thanh kiệm, mọi người đều biết tên.
Sư nghe giảng qua các kinh, nhưng chỉ lấy
Kinh Niết-bàn và Địa Luận làm tâm yếu.
Sư rảo khắp đông tây thưa hỏi Đạo, không để luống qua tấc bóng.
Khi Đạo nghiệp đã thành,
Sư chuyên đi giảng dạy.
Bình sinh
Sư luôn giữ chữ tín, nói làm không trái nhau.
Nhìn Sư dường như chuyên chánh mà
Sư có hoài bão rỗng rang.
Lúc đi học ở Trường An, Sư từng vào chợ mua
lụa, có người bảo: “Hãy giao tiền trước, ngày
mai sẽ đưa lụa đến.” Khi
đó, Sư giao tiền. Về tới
chùa, bị chư tăng cười. Sư nói: “Tự nhớ không
mắc nợ người, thì
người đâu trái với chữ tín?” Đến thời quả nhiên được,
Sư đem việc ấy tỏ bày,
người ấy nói: “Bị giặc ăn có thể chết mất, còn chữ tín không thể phá huỷ! Đệ tử là người thế tục vẫn phải giữ việc đó,
đâu có ý đối với
Thích môn mà bỏ buộc toan lo ấy”.

Sư thường tụng
Kinh Duy-ma và giới bổn. Tại phòng
Sư ở, mỗi
đêm thường
có tiếng vang chấn động giới trụ. Có người lén nhìn
xem thì thấy vị thần khác
thường đi nhiễu quanh phòng Sư. Lại có lúc,
trong đêm trên phòng lầu
gác có tiếng đánh vật. Bạn đồng học của Sư là
Sa- môn Bảo Thông, nghe mà kinh hãi mê màng chẳng đuợc an tại
chỗ của mình.
Sư bèn đến an ủi, nhưng tiếng đánh vật vẫn như cũ.
Tối sáng hôm sau, lên xem thì thấy chỗ trường nhà
sắp muốn gãy đổ, liền bảo lấy
vật chống đỡ để khỏi
nguy hại đến tính mạng. Sư được các vị u linh bảo
hộ gìn giữ đến thế.

Tính Sư rất
ưa thích thăm người bệnh tật, không ngại xa gần.
Còn như kẻ tăng người
tục biết không người chữa trị đều khiêng đến
trong phòng, tự thân vận
chuyển lo lắng cứu chữa. Hoặc có người mắc
bệnh ung nhọt trong bụng
không thể ra mủ, Sư bèn dùng miệng mút thì
liền giảm lành, thường luôn như thế chẳng phải một. Nỗi lòng từ tuệ
của Sư, tin chắc khó có
người nối tiếp được! Về sau, vào lúc nửa đêm, nơi phòng của
Sư phát ra
ánh sáng, nhìn bên ngoài như ban ngày
không khác, Sư tự khâu
may vá áo, không cho là ánh sáng thần soi chiếu,
sau khi gọi các đồ chúng,
mới biết vào nửa đêm tướng đó thường hiện.
Và từ đó không lấy
làm lạ. Sư lại lấy việc chuyên dẫn dắt cứu giúp làm
sự nghiệp, nên kẻ tăng
người tục đều mừng vui được gặp gỡ!
Gặp lúc vua Dương Đế (Dương
Quảng) đời Tuỳ mở
mang Đạo pháp,
sưu tìm khắp
trong nước, vì
Sư là bậc hạnh giải gồm đủ, đã
trụ chùa Tuệ Nhật, giảng
ngộ nối nhau, lại gặp phải kiêu cảm làm nghịch. Các
trai sự đều thúc ép bó buộc, Sư bèn bị giam vào
ngục chờ xử tội. Có người đem thức ăn đến thăm nuôi,
Sư chẳng dùng một mình mà ban cấp cho chư tăng cùng bị tù, và
Sư vẫn vui vẻ nói cười như xưa.
Sau đều bị đày đến làm việc nặng nhọc ở
Thiên lộ, thường bị
sai bảo,
khiêng đất sửa sang đầy
các sọt tre. Sư dốc hết sức lực kéo đưa, từ đầu
không biếng nhác
ngừng nghỉ. Có vị tăng cùng làm việc nói: “Ở đây
không người
kiểm soát, nên hãy dừng nghỉ một lát”.
Sư bảo: “Nghiệp báo
như thế này, đâu thể
tự xem thường, trái nghịch với tâm mà làm việc
thật chưa an”.
Sau đó không lâu thì bị đày đến
Tây Thục. Trên đường đi vừa đến
Thiểm Châu, có người đưa biếu tặng của cải, vải lụa, tiền
bạc, Sư liền ban trải
không để lại. chỉ giữ lấy một con lừa để chở
kinh sách mà thôi. Tiếp đến trên đường đến Đồng Quan, có vị tăng cùng bị lưu đày là
Sa-môn Bảo Xiêm, là bậc thạc đức tuệ giải cao vời, chân bị
đau, không thể đi được,
Sư thấy Ngài nằm bên vệ đường thì khóc mà buồn thương.
Sư bèn tặng con lừa cho
Ngài Bảo Xiêm cưỡi, còn tự mình
mang vác kinh luận. Đi bộ
đến đất Thục tuy có bị nhọc mệt nhưng miệng
Sư
không hề nói
đến mệt mỏi. Tánh Sư nhân hậu tha thứ, có khổ
mới biết được người.

Khi đã đến đất Thục, Sư khai phát vật tình, ở chỗ lợi an đều
bày sự kính duyệt. Bấy
giờ gặp nạn Hổ hoành hành khắp xuyên ấp, người đi đường bị cắt đứt đường đi. Hổ nhóm họp thành đàn khoảng
mấy trăm con, rảo cùng thôn xóm
thành quách, làm tổn hại
đến người, vật.
Trong đàn có con
Hổ đầu đàn, đầu nó rất lớn, có đủ năm mầu, uy phục các
con thú khác. Toại Châu
Đô Đốc Trương Tốn Xa nghe Đức từ của Sư,
bèn sai người
sang đón rước.
Sư bèn bảo khắp châu huyện lập trai
đàn hành đạo, mỗi người đều nên thọ tám giới. Đêm đó, nạn hổ tự nhiên tiêu tán, không biết chúng đi đâu. Bấy giờ mọi người đều kính cảm, bèn kính
thờ Sư như Thần Thánh.
Nhưng Sư nhân danh lập hạnh, có nghi dáng rộng khắp. Hễ chỗ nào
Sư hoằng tuyên khai hoá thì như gió thoảng không đâu chẳng có. Mỗi khi trường giảng bãi tan thì lễ vật đều nhiều như
cũ, hoặc đến mười
vạn, hai mươi vạn, Sư đều ban trải hết ở ngay Pháp
toà, không cất chứa cho
riêng mình. Sư bảo với người cúng thí rằng:
“Của cải cũng giống như
hạt giống, nếu chứa để thì khó được nhiều, nên ban trải cho mọi người, để theo chỗ dùng mà tồn tại”.Tâm
Sư rỗng rang ứng vật là như thế!
Sư lại xem thường
sự
sống của mình, chỉ ăn mặc thô
xấu tầm thường. Một khi
dép giày đã dính vào thân thì phải trải qua
nhiều năm, Ngài quý giữ
đó còn hơn cả thân thịt. Bấy giờ, gặp năm đói
kém Sư nấu cháo rồi tự thân mình đem ban cho những người đói ăn.
Sư ngậm khóc giảng dạy khai hoá, khuyên bảo họ cùng niệm danh hiệu
Phật. Sư lại đem y phục
của mình mặc đến cho họ từng mảnh, hoặc cắt
hoặc giảm, để cho người
thiếu thốn. Mỗi năm đến đầu mùa đông, Sư dự
trữ đệm lót ngồi thay
thế giày, xem xét các vị sa môn thiếu thốn thì
cung cấp cho. Sư lấy đó
làm công việc bình thường.

Khoảng đầu niên hiệu Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, Sư về lại Bồ Châu, các hàng tăng tục thảy đều mừng vui,
hoan nghinh ca vịnh nhóm họp rất đông. Thường kiến lập Pháp Diên, lại mở mang lợi
ích. Bấy giờ, khắp châu
huyện gặp phải hạn hán, cầu nguyện mọi cách đều không
toại nguyện. Quan dân vốn tiếp thừa gia tích, bèn đồng thỉnh
Sư, Sư về thiết đặt đàn tràng, đem thân mình để tự
phát nguyện, nếu
chẳng ban mưa thề không ở
trong phòng thất. Sư phơi mình suốt hai ngày,
tự nhiên mây bủa khắp.
Qua ngày thứ ba về sau, khắp nơ mưa đầy
ngập, dân chúng đội ân
sống lại từ năm đó. Xưa kia, khi đang ở đất Thục,
Sư cũng nhờ như thế mà
nổi tiếng. Khiến khắp nơi đương thời có lời
xưng gọi Sư là “Một
đời làm sáng ngời mặt trời Phật!”

Có Sa-môn Thần Tố nghiệp làm cùng gần gũi, rất kính trọng bạn, thị tịch trước
Sư tại chùa
Thê Nghiêm. Khi đó
Sư đang ở tại chùa
Châu, trước tuyệt hung
vấn, bỗng nhiên giáng thân vui vẻ như còn sống.
Đến chiều hôm sau, có
người đến báo mới biết là Sa-môn Thần Tố thị
tịch. Sư gởi thư an ủi
rằng: “Cùng là cảnh huyễn, đều bẩm thọ thân như bọt bóng. Không để ý đến tình, chẳng đáp lại
ngôn tượng.
Pháp sư
Thần Tố có phong cách thanh cao. Đạo khí
cao sâu, bao gồm nghóa môn,
nghiên cơ rất thật, chí
nhân chánh từ lâu đã thành, chắc chắn vãng sinh Tịnh Độ.
Phương nầy vận bạc, chóng mất chỗ về, tăng (tôi) già bệnh
sớm
ứng đi trước, tội dày
phước mỏng, còn giữ dư báo! Pháp sư chẳng để
lại vết cũ.
Hôm qua, đêm hai mươi lăm, giáng thần đồng nhóm họp, cùng nằm chung
một giường,
suốt đêm nói bàn đến
sáng mới từ biệt.
Tình còn xưa nay,
sự việc thì còn mất.
Sự thật thầm cảm không thể bày thuật!”
Ngài Thần Tố thị tịch ngày hai mươi bốn tháng hai niên hiệu
Trinh Quán thứ mười bảy
(6
4
3) thời Tiền Đường (xem đọc ở truyện Ngài Thần Tố). Còn Sư thị tịch ngày mười sáu tháng năm năm đó
(6
4
3) tại chùa Nhân Thọ, thọ bảy mươi tám tuổi. Lúc chưa thị tịch, Sư nằm nghiêng hông bên phải, gối đầu
trên cánh tay phải, bảo
với môn nhân đệ tử rằng: “đường dài sinh tử, người có chờ đợi cũng đều như vậy. Các ông chỉ tự quán xét thân
mình như huyễn, thì
sẽ không bị ái kết ràng buộc.
Mạng sống của tôi cũng dứt, chỉ nên dùng hai cây rui và một đoạn chiếu bó gọn vào rồi khiêng đi,
không được theo thế tục
mà lăng xăng làm những việc vô ích!” Nói xong
thì Sư thị tịch.
Bấy giờ, khắp các
Châu Bồ, Ngô, v.v… các hàng tăng tục đua nhau kéo đến gào khóc khắp nơi, đến bên cạnh khoảng trống
chừng bảy dặm đều đông chật người.
Từ khi
Sư theo dòng họ Thích, chuyên lắng nhiếp thân hình, chẳng nằm nệm toàn giạ, không cất giữ lụa là, với việc rương tráp đều dứt
bặt tâm, cưỡi chở
nhọc mệt, trọn đời không trải qua, miệng không đề
cập đến danh lợi, tay
chẳng cầm tới tiền. Nếu có người trái nghịch, Sư chỉ ngậm miệng im lặng.
Không ngợi khen hay chê bai đối với
người và vật.
Sư từng dùng đến một ngàn năn trăn tiền để mua con lừa mang
chở kinh luận. Khi đã về đến Đông Kinh, gặp được khoa vận đại quý, có người mua đến giá mấy vạn, đồng bạn muốn
Sư bán, Sư không chấp thuận mà bảo rằng: “Đã nhọc mang vác, đâu lại quá
số vốn vậy ư?” Bèn đem đến chợ,
Sư tự bán, chỉ lấy giá gốc mà thôi. Đó tuy là
việc nhỏ, mà là gốc của liêm sỉ.

Truyện Ngài Thích Tuệ Hưu Trụ Chùa Từ Nhuận ở Tường Châu:

Thích Tuệ Hưu, họ Lạc, người xứ
Doanh Châu. Gia đình
Sư nhiều đời ở gần bờ
biển, chuyên sống với nghề nuôi tằm và chài lưới.
Mà Sư lại biết lìa ác, suy
nghó sâu xa về tội báo. Ngài thường nghó muốn thoát ra để cứu giúp nhưng không có duyên để cất bước. Nhiều lần
Sư thở than suốt đêm đến
sáng, hoặc quên cả ăn uống kéo dài đến mấy
ngày. Tuy phẩn khí đầy
cả cõi lòng mà không sao khỏi được nguy ách ấy!
Năm mười
sáu tuổi,
Sư gặp được một vị
Sa-môn ở
Tương Châu vân du hoằng hoá,
bàn nói về việc tuần nhiễu của ba đời, trình bày
sự giao xâm của tám khổ. Vì hợp với bổn hoài từ xưa nên
Sư liền xoay lưng với tình đời, quyết lìa bỏ với
người thân, trái lại với tập tục, tìm đến
chỗ Luật sư Húc xin xúât
gia. Luật sư Húc dùng ngọn nghóa phương để dẫn dắt, lễ vượt quá
Thiên Thuộc. Lại nghe có
Pháp sư
Linh Dụ là người
nổi tiếng ở Tây Nhưỡng,
hạnh giải có chỗ kết quy, hiện ở tại Nghiệp
Hạ, nên bèn bảo
Sư đến theo học.
Sư có thiên cơ tài giỏi, tâm chỉ ở
trong đạo, bèn mang Kinh Hoa
Nghiêm trên lưng, tìm đến Nghiệp Kinh.
Chỉ mới một lần nghe qua
Ngài Linh Dự giảng mà Sư xao động thân tâm, chẳng màng
tối sáng, chỉ cầu thể tánh, nhưng chương cũ mờ mịt
lộn xộn, chỉ lý chưa dung
thông, xoay vần đào luyện hơn năm mươi
biến. Sư nghiên cứu đọc
tụng văn lý lại càng mịt mờ tăm tối. Sư thử xem
sự hiểu biết hỏi khắp
các Pháp sư đều lo nghó, xin khai mở chỗ cùng
cực ấy. Sư mới tự tỏ
ngộ, nên bảo rằng: “Đó hẳn là Chế lý của bậc
Thánh. Với hàng hạ phàm
đâu thể so lường được ư?” Vả lại, Sư nương cậy
nơi các Pháp sư, thân
tâm tắm gội trong biển Pháp, Sư đến Bột Hải, theo Pháp
sư
Minh Ngạn, nghe giảng
Luận Thành thật, trước
soạn
ra chương sao, Phẩm tảo
Dị Đồng, tuệ mãn xung tình, hiểu luật bạn Pháp.
Đến lúc Ngạn Công thị
tịch, Sư lại thọ huấn các dòng khác. Sư theo Pháp
sư Chí Niệm, thọ học
Tiểu Luận, Ca-tạp-bà-sa, mỗi thứ nghe qua mấy
lần, hiểu cùng nguồn
ngọn, hiểu suốt sự cố chấp ấy. Sư hiểu giải đã
trong sạch, lại thực hành
tinh Nghiêm, Ngài Chí niệm nói rằng: “Tôi giảng
Tiểu Thừa đã nhiều năm, nay mới được gặp ông, xin tha thứ
chẳng dám kéo dài”.
Nhân đó
Sư liền
soạn
Tạp Tâm Huyền Chương Sao Sớ, đều
có phân biệt bộ loại,
xuyên suốt điều quy. Văn giáo vừa xuất ra đã được dự
kính trọng. Từng đáng để nguyên tể, giảng truyền nối nhau.
Chỗ sâu mầu đến cùng đã nêu lên, đuốc tuệ treo
sáng ngời. Nên khiến nổi tiếng đến
Ký Đô, kích động âm hưởng tới
Hà Vị, khiến các hàng ôm
sách

cầm kinh bày
vai thường ngày đến tham yết. Những người có
thắc mắc nối gót nhau tới giảng đường, Sư đều
về ghi vào vạt áo, mở hằng minh Phủ. Nên đối với các giáo pháp lập phá, ngài tham cứu
sự u ẩn thấu
suốt đến sáng rõ. Tuy
Phủ học bao trùm Không Tông mà còn vững tâm đối với trần cảnh,
Sư muốn thông hiểu yếu chỉ của
Duy Thức, nhưng không biết làm
sao để đạt được
sự tỏ ngộ! Gặp lúc
Pháp Sư Linh Dụ vào
quan ải, nhân đó Sư lại
dự theo, gặp được Thiền sư Đàm Thiên và Luận
sư Vi v.v… đang giảng dạy mở mang
Nhiếp Luận. Thường nêu một hội
thì các giá khác dừng
xoay. Ngôn từ nói ra đã mới, Sư nhận lãnh trội
vượt, nghe qua ba thì Sư
liền soạn sớ chướng, thần thấu suốt sâu mầu, thảy trình bày rộng lưu bố xem đọc. Từ các Tạng giáo điển Đại tiểu thừa,
Sư đều nắm lấy then chốt, chỉ có luật bộ
Sư chưa được nhàn rỗi mà
xem duyệt rõ ràng.

Xưa kia, Sư cho rằng giới cấm tuỳ việc có thể dùng duyên cầu,
hễ đọc thì liền hiểu
rõ, không cần nhọc đến thầy truyền trao. Sư từng
mở bày một quyển, trì
Phạm đều mịt mờ, mới hối lỗi sự nghó bàn trước
kia, lại càng mở rộng
Thần phủ. Sư mới mang luật ôm Bình bát theo
Luật sư
Hồng nghe giảng, tham cầu học hỏi
Luật Tứ Phần. Một phen trải qua hơn ba mươi biến, ngày một dẫn thấu tới cùng, không bao giờ hết lời.
Sư ngoái nhìn những người
học mà mói rằng: “Tôi nghe đã nhiều, cho
đến khi kinh Luận chỉ một
biến là nhập thần, nay dạo trong Luật bộ thêm càng mờ tối. Há chẳng phải Lý có thể hư cầu mà
sự khó thông hiểu
hay sao?” Nhưng Sư kính cẩn
thận trong ba nghiệp, theo khoá sáu thời. Chỉ một mảy
trần hoặc cản trở thì liền tỏ bày sám hối. Mắt
Sư nhìn những bậc giảng tượng giáo điều Đại thừa,
Tiểu thừa, phần nhiều là các
vị nổi tiếng, kính pháp tự tu, thật ít có ai
sánh bằng,
Sư có nghe
Lệ Công giảng luật,
Lệ Công bảo: “Đại Đức
Pháp sư tuổi già, vì
sao mãi
siệng
năng học luật bộ?” Sư
đáp: “Tôi lúc mới đầu xuất gia, từ trong miệng hổ
mà đến, liền kính phụng
giới pháp, đâu thể vì già yếu mà có thể lìa
Luật bộ ư? Chỉ tiếc là tôi không được thường nghe!”
Sư thanh tịnh thận
trọng cao vợi, sơ lược
như thế đó. Lại thường trải qua giặc giã đói kém
liên tục. Kho lãm của
tăng chúng trong chùa nhiều lần bị phá hoại, nên
từ cuối đời Tuỳ đến
đầu đời Đường, qua bốn lượt thay đổi mới được giúp đỡ tịnh cúng, khiến cho khắp bốn phương mừng gặp.
Sư rất có
công. Đến niên hiệu Võ
Đức
(
6
1
7-
627) thời Tiền Đường, giặt Lưu Thác
dấy khởi, dân ở các
châu Nguî, Tương, v.v… đều bị giết hại, bỗng nhiên
có một ngày kinh hốt,
các hàng quan dân lớn nhỏ đều bỏ thành chạy
trốn. Sư đang ở
Vân Môn, nghe có
sự việc ấy, bèn dẫn hơn hai mươi học
só đi
về hướng
Đông đến Tương Châu, hoàn toàn không có người và vật,
Sư liền giữ thành tự
ở, kẻ tăng người tục khắp bốn phương vì có Sư hiện
ở trong thành nên họ
bèn quy hướng nương tựa. Đương lúc ấy, mọi người tự ẩn tàng thân hình mà riêng mình
Sư có tiết tháo vượt trội còn ở
lại nước giữ thành,
dẫn dắt mọi người. Có thể gọi đó là gặp thời
loạn mới biết người.

Sau năm đó không bao lâu, Thiên Sách bày binh lính, xa đến
làm giặc trong cảnh vực.
Quân lính thật không theo, đều xuất đương cơ.
Sư đứng đầu chúng
tăng, dự biết rõ ràng về lợi hại, bèn nhóm họp
chúng mà bảo rằng: “Quan
quân tónh loạn phải có đón rước, các vật thực
của chúng tăng, theo nghóa phải đưa
đến trước”. Lại cùng Đại chúng
đều không có người
nào theo. Sư sợ bị phạt sau, ắt có thể thừa quyền, nên riêng một mình
Sư đến trong cửa Quân, tỏ bày đầy đủ nguyên
nhân đến đây. Khi đó,
Tào Công Từ Thế Tích dẫu nhọc công thưởng
duyệt, nhưng vẫn bảo những người theo hầu theo
Sư đến chùa nhận giao
lương thực. Sau khi thanh
bình. Tào Công bèn về tấu trình kể lại đầy đủ công lao
của Sư.
Vua Cao Tổ (Lý
Uyên) liền ban
sắc nhập vào trong
giặc. Ở các Châu hiện
có Tăng ni chỉ còn ba mươi vị. Khắp Tương Châu đặc biệt phải theo chế định, dùng việc để xem xét người. Khó lường
biết được Sư.
Lại nữa, sau thời
hoang loạn, luật pháp không thi hành,
đều dùng bát đồng,
thân mặc theo y phục thế tục đồng như các lưu tục.
Sư lo sợ Phật pháp bị
huỷ diệt, nên đích thân tự kinh doanh làm khuôn tạo dáng, y theo pháp luân xông nung nên thành bình bát đẹp, ban cấp
cùng khắp để thọ trì,
mãi đến ngày nay được thực hành rộng rãi. Đó đều do công lao của
Sư chứa nhóm lưu truyền
tiếp nối. Lại, nhà kho của tăng
bị cháy, lúc ấy vào nửa
đêm, bỗng nhiên có người báo, Sư chay đến
xem xét, may là mới bốc
cháy, nên cứu được thoát khỏi. Trở về hỏi nguyên do mách báo, thì không hề có ai biết. Bởi vì đạo của
Sư thông cả u
hiển, nên thường cảm
động đến điềm lành.
Đến niên
hiệu Trinh Quán thứ 9
(6
3
5) thời Tiền Đường, vua Thái Tổ (Lý Thế Dân)
có ban sắc mời Sư vào Kinh đô nhưng Sư đều lấy cớ bệnh mà cố từ chối, không tham dự đến vấn đề vinh hiển. Đến niên
hiệu Trinh Quán thứ mười
chín
(6
4
5) thời Tiền Đường, Sư đã chín mươi tám tuổi, hiện ở chùa Từ Nhuận, vẫn sáng suốt mạnh khoẻ như trước
kia. Cả bốn chúng đều
nhớ tưởng, kính ngưỡng. Những người kính mến
vẫn mang kinh sách đến
thưa hỏi cầu học. Sư bèn đem sức suy yếu mà bảo rằng: “Công phu tu học của tôi rất nhiều, mỗi lúc có kinh luật, tuy
nghe qua hai, ba mươi biến, ý chỉ mới
khơi sáng, mà vẫn còn tiếc vì thiếu
công phu, muốn gồm hiểu các bộ khác, nhưng chưa rảnh rỗi để
xem nhiều. Hàng hậu học
ngày nay chẳng được như thế, chỉ biết sơ qua câu văn,
Tông Trí vẫn còn mờ mịt, đã dự vào hàng bậc thầy
khuôn phép,
lại không quán thông. Do
đó, suốt đêm dài thắc mắc trong lòng, cuối
cùng có nghiên cứu tìm
tòi nguồn giáo chẳng biết nguyên do thứ lớp. Đó là Pháp bị huỷ diệt
do người!”. Ngày nay tuy tuổi già mà
Sư khai đạo mục đích là thành khí, giống như giữa mài để hợp với bén nhọn, đâu thể
đúc nắn đơn sơ được?
Do đó, Sư dẫn hoá từ chỗ đầu mối thẳng bày cương yếu.
Mà Sư kính giữ pháp cấm, giữ Đạo có chế
Thiên nhiên, giữ
gìn thân tâm, càng già
suy càng dốc chí, y phục chỉ
đơn sơ, mục đích để
che hình thể, xiêm treo
trên vách tường, một thước lụa chẳng dùng. Lợi
lộc bên ngoài có được,
Sư đều ban cấp cho giảng chúng, khâu vá y
phục, chẳng khổ nhọc đến
người giúp đỡ. Hiện tại Sư mang đôi giày gai đến nay đã hơn ba mươi năm năm,
hễ có đoạn hư hoại thì khâu lại mà dùng, nơi nào có mưa bùn,
Sư bèn đi
chân không. Có người hỏi lý do thì
Sư đáp: “Bùn đất mềm
dễ bước, chẳng hao tổn của tín thí!”. Lại vào
mùa lạnh Sư chẳng thêm
lửa, mùa nóng bức chẳng nương ở chỗ mát.
Bình nước đông lại,
bên trong đóng rêu. Từ khi thọ giới Cụ Túc về
sau, bình bát của Sư không hề có ai tẩy rửa. Vào
Hạ đã qua chẳng ăn rau lá.
Hễ qua lại chỗ nào, Sư
tự cầm chổi quét trước, giữ gìn mạng sống loài
vật đâu có lỗi ấy.
Phàm các hạnh ấy trước sau chỉ một đường.
Tôi vì gần gũi phô bày lời nhỏ nhiệm, kính thờ cảnh hạnh đó,
còn tiếc chỉ nêu bày
đại để. Sự việc sơ lược mà văn rườm rà, cho
là khinh ước.
Sư có đệ tử là
sa-môn Đàm Nguyên là vị
Tăng Cao Khiết, kinh luận và luật tạng đều có mở bày chỉ dạy, riêng trọng
Thanh hạnh, ăn mặc đúng cách. Trong
chùa tuy kiết tịnh, nhưng vẫn có tâm trần điểm, ngài thường khất thực để tự
nuôi sống, nay gá rừng vắng, lo dự núi báu, chí khí
sống với Đạo, xa lìa thế tục.
Sư lại có Môn nhân là
Sa-môn Linh Phạm, học thông qua ở
Sư mà tuệ ngộ thì ít hơn, được vua ban sắc mời đến trụ chùa
Hoằng Phước, lúc ấy đang mở rộng
Nhiếp luận, nay
ở trong Tông mà dựng
cao cờ nghiệp, nổi tiếng khắp kinh Ấp. Lại vì
Sư tuổi tác và học hạnh
cao xa, nhà vua ngày nay rất kính trọng. Nhân
sự liêu tả, đích thân
đến thất của Sư, Sư trình bày Đạo, càng hợp tâm
vua, nên lại tiếp tục chứa nhóm công đức ấy.

Truyện ngài
Thích Linh Nhuận trụ chùa
Hoằng Phước ở Kinh đô:

Thích Linh Nhuận, họ Lương, người ở xứ
Ngô Hương thuộc Hà Đông. Gia đình
Sư nhiều đời là quan chức. Giòng tộc cao quý trong
làng nước. Mà phong cách
Sư rộng rãi, nghị lực bao gồm Đại phương.
Thưở thiếu thời, Sư đã
đi trên con đường trong sáng, lúc trưởng thành Sư tiếp thừa theo các lệ khác, cho nên hay chánh hạnh thường y cứ, không
trang nghiêm mà thành. Anh em
Sư gồm có
mười người, đều là người tài
giỏi khôi ngô, vẻ vang ở
đương thời. Trong đó, ba người giữa đều kính mến
hạnh xuất gia. Cha của Sư bảo Sư rằng: “chỉ cần
tụng thuộc Kinh Quán Âm thì
sẽ chấp thuận.”
Sư bèn cầm quyển đọc tụng, một lần ngồi chẳng đứng dậy từ
sáng
sớm đến nửa ngày. Văn ngôn bèn
thấu triệt, liền được cha
chấp thuận.
Sư bèn đến nương tựa
Pháp Sư Linh Xán chùa
Hưng Thiện. Ngài Linh Xán
có chánh hạnh, đầy đủ như ở biệt truyện.

Năm mười ba tuổi, đầu tiên Sư nghe giảng Kinh Niết-bàn, khéo thông rành Văn ngôn yếu chỉ. Đến tuổi có chí cầu học,
Sư bèn dung
hội những điều nghe
trước, bao gồm tỏ ngộ lý mới, liền lên tòa giảng
mở mang ý nghóa Thích
Giáo, chia thành Khoa tông, chư tăng tài giỏi
đều vui mừng đức hạnh
của Sư lại kính trọng hành trì pháp cấm. Động
tónh đều an, Sư chẳng
vọng theo, chỉ thường sống theo khuôn phép. Do
đó, các vị Đại đức
ở chùa Hưng Thiện là những bậc Danh tăng trong
nước đều nhìn Sư mà
bảo rằng: “ Chú Sa-di này mới cất bước mà đã như
thế thì chắc chắn khả
năng kham nhận trụ trì!” Từ đó về sau, thâm tâm
Sư luôn hướng đến Đạo, thông đủ các
Pháp sư, dự ở thấy nghe mà bao gồm chứa nhóm trong
Thần Phủ. Ngay đó, liền phủi bỏ
cả người, pháp,
khuê chương giải hạnh, đều bao trùm cả gốc ngọn, gồm cả thành bại.
Tại chùa Nhân Thọ cảm ứng điềm lành, ở
Hoài Châu xây dựng tháp
thờ, nhà vua đều có ban
sắc mời Sư đến. Quan sở lo cúng dường, ngựa trạm chở theo
Sư đi về
phương Đông.
Sư chỉ khất thực theo hàng, không
nhận cung cấp riêng. Khi
đã đến Hà Nội, kẻ tăng người tục đều kính
trọng sự tinh thông của
Sư và kính quý hạnh giải của Sư. Mọi người có
được quy giới đều do
từ nơi Sư. Khi ấy, tiếng tăm Sư vang khắp Hà Bắc, vẻ vang cả kinh đô. Nghe chư tăng chùa
Linh Nham ở
Thái Nhạc đức
hạnh trang nghiêm thanh tịnh,
làm khuôn phép cho khắp cả bốn phương,
Sư bèn mang
sách trượng tìm tới. Đã thấy người xứng đáng bậc thầy,
Sư bèn theo thưa hỏi sự
dạy răn, bèn tập học Ban-chu hành Định, không trái lầm
sớm tối, lúc đầu mới trải qua hai mươi mốt ngày, tình
sự
hơi mỏi mệt, từ đó về
sau Sư quên cả ngủ nghỉ mỏi mệt. Thân tâm tinh
tấn giũa mài, trải qua
cuối mùa Hạ. Bấy giờ đồng bạn có hơn năm trăm vị, mỗi người đều kính vâng thực hành, đôn đúc
sách tấn lẫn nhau. Đến
lúc mãn Hạ, tất cả đều đi không còn một ai, chỉ mình
Sư riêng giữ tiết tháo
vượt trội,
tình sự chẳng đổi thay, đều không toan tính, cùng một văn
từ, kính xưng huy Tích.

Bấy giờ, Cha của
Sư làm Ích Đô lệnh
Thành Châu, ông ngoại
của Sư là
Ngô Siêu làm Hoài lệnh
Hoài Châu. Đường Tổ của
Sư là
Ngô Đồng làm Sơn Tiến
lệnh Tề Châu. Chồng của dì Sư là Hầu Viên làm Kim
Hương lệnh ở
Tào Châu, đều là Tông tộc nội ngoại
Thân nhân của Sư. Tuy qua lại các
trường giảng, đến chỗ các
sở bộ ấy,
sự việc đi ngang qua đường nhưng không hề gây ra lỗi lầm nào. Cho đến
sinh duyên
trái táng, hoặc có lòng
kính mến mà thỉnh mời. Sư bày tình như gió
thoảng, chẳng hề bước
tới. Sư cắt đứt Ân ái theo Đạo, đến như thế!

Có Pháp sư Đạo Trang, tiếng tăm vang khắp
trong nước,
đang giảng Luận Nhiếp Đại
Thừa. Sư bèn tìm đến đó. Bấy giờ, Sư chưa
thọ giới cụ túc mà
thanh thế Sư đã sớm vang xa. Khắp cùng Pháp tịch, văn nghóa
Viên Thông, hỏi vặn hóc búa, xứng đáng được
truyền Nguyên Tể. Đồng dự Pháp tịch ấy mọi người đều tỏ lòng kính vái.
Sư vâng thừa nơi thần làm gốc, kính phụng ngài Đạo
Trang làm Hòa-thượng.
Sau khi thọ đại giới, Sư
bèn đến các Luật ty, các Kinh Thập Địa, v.v… Sư
lược đọc xem văn thể.
Năm hai mươi ba tuổi,
Sư về lại kinh đô, gặp được
Pháp sư
Chí Niệm đang giảng dạy
Tiểu Luận. Sư muốn Quán xét khắp cùng Biển trí, bèn tham dự vào hàng
thính chúng. Lại có
Pháp Sư Biện Tướng, là người có
sở học bao gồm Đại thừa
Tiểu thừa, tiếng tăm vang
dội khắp trời. Với
Nhiếp Luận lúc đầu mới hưng thạnh, ấy thật là ít thấy. Ở chùa Tịnh Ảnh
Sư mở giảng
Khai Tông, Ngài Biện Tướng soạn
sớ năm quyển, bèn đến
giảng tại Kinh Hoa, thính chúng có hơn năm
trăm vị tăng.
Người tham dự dựng nghóa có đến mấy trăm.
Ban đầu, Sư từ Quan biểu, Sư tham dự
các trường giảng, noi theo những điều khác
lạ, bèn phấn phát với
các luận kỳ đặc. Cả pháp tòa mọi người đều
kinh lạ, nghiêng mắt mừng
khen. Vừa lên, có Pháp sư Biện Hạnh, cơ luận
khó lường, ở giữa
chúng cao tạ mà kính sợ. Tuy là tiếng tăm vang cùng
Đế kinh, mà thần khí Sư
tự tại. Hoặc có người gièm pha phỉ báng tới tai
Sư mà Sư làm như chẳng hề nghe.
Sư dùng Đại trấn tâm, không có
tâm mừng giận. Ở thời
Pháp mạt là chỗ cậy nhờ, thật đáng mừng vui!
Vào đầu niên hiệu Đại
Nghiệp
(6
0
5) đời Tùy. Bệnh phong của Sư càng nặng, sau khi bình phục, bổn tâm
Sư càng tinh tấn với
nghiệp hạnh mới.
Lại sợ Báo thân chỉ trong
sớm tối, không giữ được bổn hoài, giảng dạy dẫn dắt hàng thế tục qua lại phiền tạp.
Sư bèn lánh khỏi việc
người, nhàm chán thế tục, trở về với nhàn tónh, bèn
sang phía
Tây Bắc của

Nam Sơn, đến
tận cùng cực của Lễ Hộ, phía Đông gần tới Ngọc
Sơn, nương náu nơi rừng lạnh, thực hành
hạnh Đầu-đà.
Bấy giờ, cùng có
các Sa-môn Không Tạng,
Tuệ Tấn, Trí Tín, Trí Quang, v.v… đều là những bậc tài giỏi ở
Kinh Ấp, đồng tu hạnh xuất ly. Đã ở nơi chốn rừng rậm
gò mả, Quỷ thần ở đó
não hại, hoặc xô đẩy bồn chậu ngửa nghiêng,
hoặc lớn tiếng kêu gào.
Riêng Sư thể nhận được tánh vắng lặng ấy, nên
vẫn an nhiên tónh tọa như không có điều gì xảy ra,
các vị bị nhiễu loạn đó đều đến nương
tựa Sư. Hoặc có lúc lại ở trong rừng
sâu giữa đồng
trống, chỗ Hổ long qua
lại. Sư vẫn thật tâm an chỉ, không mảy may sợ hãi.
Sư vâng giữ hạnh ấy,
cho đến trọn đời vẫn truyền trì.

Vào cuối niên hiệu Đại nghiệp
(6
2
7) đời Tùy, không cho ai xuất gia làm tăng, Sư bèn khuyết thiếu hạnh ấy, Sư bèn trở về chùa Hưng Thiện, gá ở Tây
Viện, riêng tónh lặng tu dưỡng tịnh nghiệp. Mỗi
ngày chỉ ăn một bữa
nhập tịnh. Sư thường giảng các Kinh Niết-bàn v.v… có các
Thiền sư
Tuệ Định, v.v… đến nương tựa thọ học, cùng
sách tấn nhau tu hành theo thời khóa, không ra khỏi phòng viện
suốt trong ba
năm. Sư kết bạn dần
đông, thực hành các hạnh thanh tịnh. Bấy giờ, Pháp
Sư Tăng Xán như cái lọng
cao che chở cả chùa, biện luận sắc bén
không ai hơn được, kháng
hành cả Kinh Quốc, bèn dẫn hơn năm mươi vị tăng tài giỏi đến nơi pháp hội, rõ ràng được Thần lược
nơi Sư. Mọi người đều nương tựa thưa hỏi nghóa cao ẩn.
Sư lãnh chủ đối đáp, chia rạch ròi, mọi người đều vui mừng
tán thưởng, khéo phù hợp với yếu chỉ của kinh.
Từ đó về sau, càng vẻ vang rao truyền
sáng giá.
Chúng Tăng nhóm
họp cùng theo, Sư rất
giỏi Đạo nghiệp Nội truyền, sắp lưu bố pháp vị.

Vào niên hiệu Đại nghiệp thứ mười chín
(6
1
4) đời Tùy, Sư được mời đến Hồng Lô, dạy dỗ trao truyền cho
Tam Hàn, đồng thời ở
tại Bổn tự, phiên dịch các bản kinh mới, đồng thời
Tông Hạc có tiếp thừa,
chẳng khuyết thiếu
phong thái. Gặp lúc dân chúng đời
Tùy loạn lạc, Đạo
sáng khó chứa nhóm, Sư
bèn ngầm ẩn đến trụ chùa Cảm Hóa ở Lam
Điền, trước sau tất cả
mười lăm năm, chân chẳng bước đến thế gian, lìa
kinh chuyên nghiệp. Chúng
thỉnh cầu thì Sư liền giảng, chỉ bày những
điều chưa từng nghe. Quanh
năm, Sư nhập Định, lại vâng theo tiết tháo tónh lặng.
Có Sa-môn Chí Siêu là bậc kháng tiết
Thiền Phủ, nghe Đạo
phong Sư mà đến tỏ bày,
bèn sớm kết giao, niệm định của Sư, vui theo sự nói năng và im lặng. Bấy giờ gặp phải thời buổi đói kém, kẻ tăng người tục đều
đượm nhuần, cảm hóa cả chùa, thỉnh riêng
khách tăng, giã gạo
làm cơm, đậu mạch đều
nhau. Ngày đêm khuyên răn siêng năng hành
đạo lấy làm việc chính,
nên khắp bốn phương người mến nghóa, quy hướng

đông như mây
nhóm. Sư chu cấp đầy đủ tinh thô, không trái với Tăng Pháp, cùng thọ dụng rau trái đến cả năm. Đó thật là do các bậc
Chí Đức thầm phù hộ, gồm
cứu giúp được nhiều ngày. Vì Sư hoằng hóa hợp
với ngoại lưu, nên tiếng tăm Đạo hạnh vang xa, cả
chùa Hưng Thiện
đều kính thờ, bèn tấu trình tỏ bày, nhà vua ban
sắc thỉnh
Sư về
sung
vào đảm nhận việc chùa.
Sư không giữ được chuyên chí, phải đến coi sóc.
Đến niên
hiệu Trinh Quán thứ tám
(6
3
4) thời Tiền Đường, Vua Thái Tông (Lý Thế Dân) ban sắc xây dựng chùa Hoằng Phước, Sư lại bị thỉnh mời, tức hiện tại công việc phiên dịch chứng nghóa
kinh điển phải sáng suốt,
mọi chỗ đều rõ ràng chuẩn định. Sư lại đảm nhận việc ấy. Đến như Từ lý có chỗ nghi ngại.
Cách ngôn cho đúng, đồng thời xếp đúng vị trí, người ấy là trên hết, trong giòng họ
Thích khắp kinh ấp,
thật chỉ có Tăng Kiệt vậy.

Trước kia, vào cuối đời Tùy, khi
Sư trụ viện tại chùa
Hưng Thiện, chiêu cảm tướng
ma khuấy nhiễu, Sư vẫn giữ định chí không thay
đổi, âm thầm bị thiện
thần đến bắt đi. Qua đêm, bảo rằng: “Hôm qua, con ma y theo pháp trói chặt rất biết lụy trọng, tự cảm mà chết.
Những điều cảm ứng như thế,
số lượng thật khó ghi nhớ hết.

Trong niên hiệu Võ Đức thứ bảy
(6
2
4) thời Tiền Đường, khi đó, Sư đang trụ chùa Hóa Cảm. Chủ chùa là sa-môn Trí Tín bị người mách báo, vua bèn sai
sứ vây bọc chùa, tỏ vẻ oai quyền.
Sư bảo: “Ở núi
hành Đạo, Tâm chẳng
trái với vật, chỗ Thánh hiền biết rõ, chắc chắn
chẳng như điều mách báo,
khiến người sứ càng tức giận.” Bỗng nhiên có gió lớn nổi dậy,
sấm
sét vang động, núi
sụp đổ, cây gãy ngã, thổi tung khăn mão tòa tịch phiêu lạc mỗi thứ mỗi nơi. Cả chúng cùng kinh hãi, bèn cầu xin
sám hối.
Sư bảo: “Đàn Việt có phước, chiêu cảm đến u
linh, điềm lành ứng hiện
đó, từ xưa đến nay chưa từng có.” Kẻ sứ tự
nhiên thôi bỏ việc ấy.

Trong khoảng
niên hiệu Trinh Quán
(
6
2
7-
650) thời Tiền
Đường. Sư cùng các bạn
đạo lên núi dạo xem, lửa hoang cháy khắp bốn
phía, mọi người đều
chạy tán, chỉ mình Sư tự nhiên đi như thường, nhìn
thấy leo lên.
Sư nói với những người còn lại theo
Sư rằng: “Ngoài tâm
không có lửa, lửa thật ở tự tâm. Cho là có thể chạy trốnkhỏi lửa nhưng làm
sao thoát khỏi lửa.” Và
khi lửa đến, Sư dập tắt, y cứ theo sự việc để
lường, thì biết là người khó.

Về sau, lúc
Sư trụ chùa
Hoằng phước, có vị Tăng có
sự
duyên vâng sắc mà hoàn
tục, lại trải qua ân vua lại nguyện xuất gia. Các Đại đức liền nêu danh, đồng đề cử được Độ, tấu trình lên triều đình nghe

biết. Nhà vua
bèn ban sắc rất trách cứ đưa đến Nam Duệ, thuộc
Hoan Châu hành đạo. Khi ấy chư tăng mở lập riêng làng vua, không ai
chẳng cảm động.
Riêng Sư vẫn an nhiên, dung nghi chẳng đổi thay, ngoái
nhìn mà bảo rằng: “Qua
lại trong ba cõi là lý thường xưa nay. Được sắc
bảo tu Đạo. Có gì phải buồn khóc?
Và Sư liền phất tay áo vui vẻ đi về
hướng đông. Kẻ tăng
người tục nghe thấy thảy đều thán phục! Sau đó, lại
có sắc lệnh truy tìm, mời
Sư đến an trí ở
Lạc Đông. Sư hành hóa khắp các xứ
Trịnh Ngụy, mang pho bộ kinh điển, bày mở
trường giảng.
Sư giảng Kinh Niết-bàn có
hơn mười biến. Áo Nghóa như suối tuôn,
dòng tuệ sông rơi. Sư
bèn bảo với Môn nhân ở kinh ấp với lời sớ
rằng: “Nay tôi đi đến phương Đông, lược sơ đã
có ba điều lợi ích: một là đáp
đền tội trước, hai là
thuận với nhàm chán sự sống và ba là thành đạt
hạnh lớn. Tôi có lụy
chướng đời trước may nhờ Thiên từ quở trách, nay
được báo đền, thì nghiệp lụy
sẽ chuyển diệt! Chỉ thêm tâm vui mừng, đâu có buồn ư? Hàng ngu phu
si ái việc gì cũng dấy khởi đắm trước, còn
người Chánh Trí thì
không như thế, nhàm chán chẳng xem trọng sự sống.
Hai cảnh dơ sạch đồng
gọi là Đại Không. Phàm Thánh hữu tình đều chỉ
do giác tánh. Giác và
Không bình đẳng, đâu có chỗ chấp trước. Tự độ, độ người đều là đạo lợi ích. Đề cử người xuất gia là nương tựa theo
đạo làm lợi ích cho
vật. Tôi nguyện ở trong ba cõi, độ khắp bốn loài chúng sinh, thường không
lui sụt. Ba điều lợi ích ấy, các ông đều nên biết.
Mỗi người hãy tự điều
tịnh căn nghiệp, cùng sống với pháp lành. Tôi không có gì phải lo toan!” Bộc xạ
Phòng Huyền Linh gặp
gỡ Sư, ngợi
khen rằng: “Đại đức
dựng lời, Văn Từ nghóa lý đều rốt ráo. Xứng đáng
với Danh thực, thật là
chỗ đáng trông ngóng!” Sau đó không lâu, nhà
vua lại ban sắc tìm thỉnh
Sư về lại chùa Hoằng Phước, y cứ vào giáo
tông mà mở mang hóa độ,
chỉ ở một người là Sư.

Nhưng, lúc mới vào Đạo, Sư kính tiết chẳng khuyết thiếu, giữ
gìn thiết tháo, tu nhiếp
oai nghi, thân tướng khôi ngô hòa nhã, cao đến tám thước. Với mọi
sự động tónh,
Sư đều ôn hòa vượt cao hơn đồng bạn. Năm mười ba tuổi,
Sư lìa thế tục, khôg còn trở lại. Cha mẹ qua
đời, anh em Sư buồn thương
mách báo, mà Sư giữ tình tự nhiên, chẳng mảy may
thay đổi sắc mặt. Chỉ lo tu tạo Phước thầm, thiết
lập trai hội
cúng dường ngàn vị
tăng. Lại độ khắp cùng kinh đô, bố thí ruộng Bi, đủ
ăn mà thôi. Còn như thế
tình được mất như sắc nổi hoa tàn. Đã chẳng
để tâm, miệng cũng
không nói. Bấy giơ, người đời qua lại đã biết đối đáp, đều dứt bặt cúng cấp, tùy lời cùng
sai khiến. Từ trước
đến sau,
Sư giảng Kinh Niết-bàn hơn
bảy mươi biến, Luận Nhiếp Đại Thừa hơn ba mươi
biến, mỗi
thứ đều có soạn Nghóa sớ mười ba quyển, Huyền
Chương ba quyển.
Ngoài ra, với các
Kinh Duy-ma, Thắng-man,
Luận Khởi Tín, v.v… Sư đều tùy duyên giảng dạy, và mỗi thứ đều có
Sớ bộ, mà
Văn Nghóa thông đủ, rất
khác với thường chấp. Còn như Nhiếp Luận
Lê-da, Nghóa bao gồm
Chân Tục. Chân tức là
Vô Niệm Tánh Tịnh, các ngôi vị không
sửa đổi, Tục tức là không giữ nhất Tánh, mà thông đủ các
nghóa. Từ Chuyển Y về
sau, riêng nghóa bên Chân Đế tức thành Pháp
Thân, nghóa bên Tục Đế thành thể của Ứng hóa. như chưa chuyển y là thể
của Quả Báo, y cứ theo
chân tánh không diệt nơi nghóa. còn tự tướng
Tục Đế thì có Diệt,
chẳng Diệt, vì thể từ năng
nhiễm phần, nghóa
Diệt phần, có thể Khác Thể
nhưng sự nghó biết chẳng diệt. Còn như trong
Chương Tư Lương, các
Luận sư đều cho là có ba lớp Quán, là
Vô tướng, vô
sinh và Vô Tánh tánh. Sư
theo văn tìm lấy ý chỉ, không có lớp thứ ba,
nên Luận Văn trên dưới
chỉ có hai lớp. Xả được như Văn. Bảy chỗ trước
ở lớp thứ nhất là
Xả Ngoại trần tà chấp, được ý ngôn phân biệt trong
chỗ thứ tám, là Xả Duy
Thức tưởng mà được Chân Pháp Giới. Trước
Quán Vô tướng xả ngoại
trần tưởng. Sau,
Quán Vô Sinh,
Xả Duy Thức tưởng. Ngay nơi
Sát-na thứ hai liền vào
Sơ Địa. Nên không có lớp quán thứ
ba. Y cứ vào ba tánh nói
về ba Vô Tánh, Quán chiếu y cứ khiển trừ chấp trước, chỉ có hai lớp. Còn như ba tướng của
Bổn Thức, tự
Tướng thọ huân. Trong Tánh Y tha,
nói có ba diệt chung riêng. Lại nữa, với
bốn quả Niết-bàn, nghóa lìa hợp khác, hai chỗ ba thứ huân tập, thể không
có riêng. Còn các điểm
ấy v.v… có khác với các Luận sư. Yếu chỉ giữ,
bỏ (Tồn, phế) đều trình
bày rõ ràng đầy đủ trong Chương sớ.

Sư có đệ tử là Sa-môn Tịnh Nguyên là bậc thần duệ cao vời
việc quan trọng rộng khắp
nổi tiếng nơi chốn kinh kỳ, giảng thích kinh luận qua nhiều năm tháng, thuyên biện
Danh Lý âm hưởng tràn cả
Học Môn. Thêm vì tánh Sư ưa
thích suối rừng, chẳng màng danh lợi, mặc áo
thô xấu, ăn uống đạm
bạc, chỉ lấy việc Đàm Huyền làm chính. Sư lấy chỗ lập nghóa của
Ngài Linh Nhuận mà dựng lập chí khí tìm cầu,
chuyển giải tuyền nhanh như
gió trùm khắp đương thời. Có Sa-môn Pháp
Ngự là người Đạo Định, mộng thấy
Sư tay rất lớn cầm Ấn đứng tựa bàn
sách, liền có chỗ thông. Đến lúc tỉnh giấc bàn nói việc ấy
với Sư, thì ngay lúc ấy
Sư đang bày nghóa ấy, liền nhân đó mà được tỏa rộng, bèn
thành Vương lộ!

Có Sa-môn Trí
Diễn tức giống như đệ tử của Ngài Linh
Nhuận, thưở nhỏ được ngài dẫn dắt vào Đạo, đem kinh giáo mà khuyên dạy, tiếp thừa
sáng rõ, Từ nghóa rất hợp, chuyên giảng
Nhiếp Luận, Kinh Niết-bàn, ở gần chùa
Pháp Trì ở
Lam Điền, hợp
Luật thành
Tượng, chóng động vẻ vang ở
đương thời. Nhưng từ khi có Pháp đến nay
thì thần trò truyền Đạo,
Tông ấy ít tiếp nối, chỉ có đầu mối của Ngài
Linh Nhuận mới tiếp nối
vẻ đẹp tu hành trước, gần ngang vết với An
Viễn. Mảy trần khó cứu
giúp, thấy ở ngày nay!

Truyện ngài Thích Đạo Hồng trụ chùa Từ Ân ở Kinh Đô:

Thích Đạo Hồng, họ Duẩn. Người ở xứ Hà Đông. Cha của Sư
tên là Diệu, làm Quan ở đời Tùy, nhậm chức
Giang Lăng lệnh, có tất cả năm người con,
Sư là con thứ ba.
Sư rất thông minh tỏ ngộ khác
thường, lại rất nhàm chán thân nầy.
Niên hiệu
Khai Hoàng thứ
sáu
(5
8
6) đời Tùy, vừa mới mười ba tuổi, Sư xuất gia theo thờ Pháp Sư Đàm Diên là bậc Đại đức ở
Kinh Ấp thông hiểu giáo
điển nội ngoại vang danh nơi cửa trường. Tuy rộng hoằng truyền nhiều bộ, mà
Sư chỉ
Lấy Kinh Niết-bàn làm chỗ cùng cực của
sự nghiệp giáo hóa, nên
Sư giảng dạy kinh nầy. Do đó
Thầy trò truyền đạo tiếng
tăm, công lao vang xa, cũng ở trong Pháp Chúng
đích thân dẫn dụ đáp
thuật. Sau, Sư lại đến chỗ Pháp sư Nguyện, học
thông Địa luận, cạnh đó
gồm thông kinh số, hơi thơm đức hạnh Sư chấn động cao xa.

Đến lúc vua
Văn Đế (Dương Khiêm) đời Tùy băng, chùa
Thiền Định được xây dựng,
Vua Dương Đế (Dương
Quảng-đời Tùy) bèn
thỉnh Sư đến ở đó.
Từ đó, Sư chuyên việc giảng dạy kinh giáo, xoay vần
không ngừng nghỉ. Mãi
đến đầu niên hiệu Trinh quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, triều đình mở mang trì Đạo. Giềng mối các chùa, đều giúp cho thành đạt. Vua Thái Tông (Lý Thế Dân) bèn ban sắc mời Sư làm Thượng tọa ở chùa
Luật Tạng. Sư chứa nhóm hài hòa
lý sự, xứng hợp với triều
giao, lập tánh trong sạch
thành thực, không đua tranh Vinh nhục, nên khiến cho hậu cúng lễ nghi đặc biệt,
sắp xếp mời thỉnh. Khiến cả hai cung dựng phước khéo giúp, tìm nêu vật nghị bàn, đến bất cứ ở đâu cũng
suy tôn Sư lên trước.
sau đó, vua lại ban sắc mời Sư đảm nhậm chùa Tổng Trì. Vốn làm chủ chùa, Xuân cung cúng dường vật lạ, tùy theo
mùa dâng đến, vì đoái lại lễ thọ giới.
Niên hiệu
Trinh Quán thứ mười bốn
(6
4
0) thời Tiền Đường. Chúng tăng chùa Bảo Xướng thỉnh Sư giảng Kinh Niết-bàn. Bấy giờ, cảm có chim Tró mầu trắng theo
người đến nghe Pháp, nhóm hay tan dần
dần quen với giảng hội.
Sư nối nhau truyền trao mãi đến tuổi già. Sư
giảng kinh Niết-bàn tất
cả tám mươi bảy biến, nương vào Tông chỉ, ít rơi lạc
vào thường
luân. Và khi chùa Hoằng Phước mở ra việc Phiên
dịch kinh điển, thì chọn
Sư sung vào lo việc
chứng nghóa. chùa Từ Ân
mới xây dựng, vua lại ban
sắc mời
Sư đến ở. Đến cuối niên hiệu
Trinh quán
(6
5
0) thời Tiền Đường, hơi cảm thấy nhẹ bớt, mới qua một tuần mà Sư thị tịch, thọ bảy mươi chín tuổi.
Lúc mới nhiễm bệnh, hoàn toàn không đau, ít ăn không nói,
trái với lệ bình thường.
Và có mấy lần Sư đưa tay chỉ giữa hư không.
Người hầu hỏi về
nguyên do. Sư đáp: “Có hai người mặc áo đội mão
mấy lần đến đây lễ bái, nên bảo thôi!”
Sư lại bảo: “Hoa hồng ở Lục trì đẹp
xinh tươi tốt, hãy đến mà thưởng ngoạn!”
sau đó,
Sư lại chắp tay, đưa
mắt nhìn giữa hư không
mà nói rằng: “Đại Đức La-hầu-la đến. Xin giã
từ mà đi!”Nhân đó,
Sư liền thị tịch, có mùi thơm lạ tỏa khắp phòng
viện. Hình khí Sư vốn
trang nghiêm oai vó, cao hơn bảy thước, Sư luôn trầm lắng, giản đơn nhân ái, thương giúp cả kẻ còn người mất. mừng
giận chẳng lộ vẻ, tiết
tháo chẳng hiện bày. Người viết truyện chỉ trông
xem khái lược về Sư,
những điều yếu diệu hẳn nhiên là có lượt bỏ nhiều.

Truyện ngài Thích Nghóa Bao trụ chùa Từ Ân ở Kinh đô:

Thích Nghóa Bảo, họ Tiết, người ở xứ
Tấn Lăng thuộc
Thường Châu. Là con cháu
của tướng Mạnh Thường Quân đời Tề, là dòng
dõi của Danh thần Tống Oánh đời Ngô.

Sư vốn có Thiên thể cao xa, bản tánh sáng suốt. Sau khi xuất
gia, Sư chuyên vân du giảng nói, đi khắp xứ
Cối Kê, thống ngự các
Pháp Diên. Mới đầu, Sư
theo Pháp Sư Tiểu Minh chùa Vónh Tịnh ở Tô Châu thọ
học các Kinh Hoa Nghiêm, Đại Phẩm. Ngài Tiểu Minh là con
cháu kế thừa của Lãng
Công ở chùa Hưng Hoàng đời Trần. Là bậc
chuyên kinh mạnh đáp, cũng là vị tăng tài giỏi ở
đương thời.
Sư thuận
theo giáo nghóa, thường thỉnh mời bàn nói, cùng việc thông xem.
Nên Sư bèn từ giã đi sang
núi Tấn Vân, đến chỗ Pháp sư Khoán chùa Vónh
An Vụ Châu. Pháp sư Khoán
đời Trần, trụ chùa Hưng Hoàng tụ tập
hưng thạnh. Bấy giờ đang
lúc pháp chọn, kíp động Thần cơ. Pháp chủ đã
thị tịch, Sư bèn đi khắp
các dòng để xem nghe, như đến chùa Thiền
chúng ở Trường Can, đến
chỗ Bố Công ở chùa Thê Hà, đều đủ các hình
thức chiêm ngưỡng, gần
gũi đượm nhuần các lệnh khác. Do đó, mà bốn
Bộ kinh ba Bộ luận ở
giang Biểu được suy tôn cao vời. Sư kính đội Nghiã diên,
suy nghó bày chọn. Những bậc tài giỏi ở các phương khác
cùng kính thờ biệt luân.
Pháp Sư Khoán cũng khuyên Sư thực hành lễ truyền Đăng. Ngài mới theo đó.
Sư bèn nghe theo
Truyền kinh giảng Luận hơn ba mươi năm.
Sáng tỏa cùng
Ngũ Hồ, vang danh khắp
Tam Phụ. Sư thường đem Đại thừa
Chí Giáo vốn xuất từ Vị âm đến Trung
Nguyên truyền bá rộng rãi, bèn hưng khởi ở
Dương Việt. Than ôi thuần vị
không đâu chẳng thấm đượm.
Sau,
Sư đến trụ chùa
Pháp Tràng ở núi
Kim Hoa thuộc Đông
Dương, hoằng Đạo không
mệt mỏi, thường ngày ngồi quên ăn. Khi đó, ở
chùa Từ Ân tìm thỉnh
các vị tài giỏi. Mọi người ở Kinh Ấp nhân Đạo
phong của Sư, đem sự việc
tấu trình. Nhà vua liền ban sắc thỉnh, lại phù
hợp với nguyện xưa, Sư
bèn vào triều. Bấy giờ, Tam Tạng Pháp Sư
Huyền Trang đang phiên dịch
kinh điển, nắm quyền hành lớn mạnh, đang
mở mang giáo hóa. Sư nghó
xa hỏi, dùng để biên chép phiền tạp, cũng đã đến lúc dừng nghỉ, đồng rõ ràng chỗ
sâu kín.
Ngài Huyền Trang bèn
vặn hỏi Kinh luận Đại
thừa, không gì mà Sư chẳng thông. Hàng hậu học ở đời Đường phần nhiều ưa chuộng
Danh thể, đam mê thành tánh như keo dán trụ giữ gốc, làm
sao mở lưới để khai mở
Huyền Chiếu? Thỉnh tông sở Học, chóng
giảng được mười biến, khắc các môn vị, đồng thời đến quy y. Bấy giờ,
tại chùa Từ Ân mở rộng Hoằng Chỉ, Hữu Không dứt
bỏ cả hai, bệnh và thuốc
đều mất, mới có hạng người mang khí trừng
mắt xấc lạo loạn khắp.
Sư bèn kéo chốt mở quyết, bày tỏ thần khâm, dùng tam khai để trách, nghiên cứu năm câu để trừng trị, rõ ràng bao
gồm văn nghóa, gồm lược cả mê ngộ, kinh khó luận dễ.
Trái ngược
sự mê muội của thế tục ở
đương thời,
Sư bèn luận bàn giải thích
kinh sâu, dạy răn ngày nay nghe khác với xưa.
Do đó, mỗi ngày tại pháp tòa,
trước tiên Sư xướng
đọc thánh kinh, giảng phân nửa về sau mới sáng tỏ Hiền luận.
Bấy giờ, những vị tài giỏi đều dự pháp diên, ngợi khen
sự thần
kỳ của Sư, kính phục
sự bén nhạy biện cấp
của Sư. Các hàng Tể phụ mang đội mũ lọng đều nghiêng mình kính ngưỡng đức âm, lưu luyến
ngôn ngữ, biên chép gửi
tặng không ngừng dứt.

Mùa Đông niên hiệu Hiển Khánh thứ ba
(6
5
8) thời Tiền Đường, thời gian tế lễ cầu đảo mưa tuyết. Trong nội cung thiết lập Phước Đàn. Vua Cao Tông(Lý Trị) ban
sắc mời
Sư vào cung, bảo các Đạo
Só ở
Đông Minh Quán luận bàn
nghóa lý, có Đạo Só Lý Vinh lập nghóa “Bổn
tế”. Sư hỏi rằng: “Đã nêu nghóa
là “Bổn Tế”, vậy Đạo vốn ở Tế, hay Tế Vốn ở Đạo?”
Lý Vinh đáp: “Cả hai đều được cả.”
Sư lại hỏi:
“Đạo Vốn ở Tế, tức Tế là
gốc Đạo, cũng có thể tế vốn ở Đạo, tức Đạo là
nguồn Tế. Đáp: cũng
được. Lại nói: Nếu Đạo và Bổn Tế trái nhau thì cũng
có thể tự nhiên cùng
Đạo lẫn nhau được tướng pháp?” Lý Vinh đáp: “Đạo
Pháp tự nhiên, Tự nhiên chẳng phải pháp đạo.” Sư lại hỏi: “Nếu
Đạo pháp ở Tự nhiên
thì Tự nhiên chẳng phải Pháp Đạo. Cũng có thể
Đạo vốn ở Bổn Tế,
nhưng Bổn Tế chẳng phải Bổn Đạo ư?” Lý Vónh đã
bị hỏi vặn, không thể
đối đáp, bèn đánh lãng giễu cợt rằng: “Đã gọi ta
là Tiên sinh, thì ngươi trở thành đệ tử ta.”
Sư bảo: “Đối đáp lời
Thánh, luận bày rõ tà Chánh, dùng để phân biệt tâm vua.
Hạng người cắt
cỏ lượm củi giễu cợt
đùa bỡn phiền nhiều được trời nghe. Tuy là, không nói thì chẳng đáp nhưng hãy vì cùng đáp: Ta là đệ tử của Phật, do vì
tôn thờ Phật làm thầy,
ông đã xưng là tiên sinh thì tức là sinh trước Đạo đó là Đạo Tổ”.
Khi ấy, Lý Vinh thẹn thùng không đối đáp được,
bèn xuống tòa. Lại bảo
Sư nêu
dựng Nghóa.
Sư bèn dựng Nghóa Đại
Trí Độ, Lý Đồ tuy hỏi vặn, nhưng Sư
tùy theo lời liền xóa bỏ. Khi đó, Vua Cao
Tông rất vui mừng, cả
nội cung đồng khen ngợi. Lý Vinh không thắng
được Sư, nên tức giận
bảo rằng: “Giải nghóa như thế, đâu phải là xa, chỉ
từ xứ Ngô mà đến.”
Sư nói: “Đất của Tam Ngô vốn lưu xuất các bậc
anh hiền. Còn hàng thân
chó mắt ngang xưa không người vật.”
Từ đó
về sau, các chùa liên tục thỉnh mời, phần nhiều
Sư giảng Kinh Pháp Hoa,
Kinh Tịnh Danh,
Trung Luận, Bách Luận v.v… cho người
đương thời. Đến niên hiệu
Long Sóc thứ nhất
(6
6
1) thời Tiền Đường. Vua Cao Tông xa giá đến Đông Đô, tìm thỉnh mời Sư đến. Sư từng vào nơi cung cấm, luận nghóa ngang dọc.
Sư mới đến trụ
chùa Tịnh Độ, giảng giải kinh luận, bảy chúng rong ruổi, các vị đều đến, tiếng
tăm tài giỏi của Sư càng vang xa.

Sau đó không lâu,
Sư bị bệnh mà thị tịch tại chùa
Tịnh Độ, thọ năm mươi mốt tuổi.
Kẻ tăng người tục buồn bã, lo lắng Pháp môn
sớm bị che đậy. Hoàng
thượng buồn thương viếng điếu rất lâu, bèn ban
sắc đón rước
Kim Quan Sư về chùa
Pháp Tràng ở núi
Kim Hoa, cấp
tặng mọi vật lễ tang,
vang khắp xa gần.

Luận rằng: Từ khi Phật
giáo truyền đến phương Đông, trải qua thời gian tuy xa, mà điều xướng
thuyên phủ, mở dụ
Tinh linh, có thể nói sơ lược.

Xưa kia, vào thời
Hậu Hán, Vua Minh Đế (Lưu
Trang
5
8-
76) nằm mộng, hai ngài
Ca-diếp-ma-đằng và
Trúc-pháp-lan đến
Lạc Dương, mở thông tỏ ngộ kẻ tăng người tục, chỉn dẫn
Tà chánh, nên khiến
người đương thời đồng
một lúc tự nhiên đổi thay cách nhìn nhận. Nếu chẳng phải là bậc Đại
Biện Tuệ thì lấy gì để làm
sáng tỏ, thế thì giáo
vốn mở mang chung. Tông
kết quy về nghóa cử, bàn nói thật dễ, mà nhận biết thật khó. Thường bị hạng người
sai lầm
truyền trao,
Tịnh Danh quở trách
mất cơ, đều vì đắm chìm trong Điển Cáo, dùng mở
tề duyên. Thuốc bệnh giúp nhau mê đó giác đó. Huống gì giáo điển lưu truyền đã hơn ngàn năm, tình thức bị ràng buộc trong năm thứ uế trược, dẫn
lý Từ-đàm đâu thể
không rối rắm. Được ở sự truyền bá mở mang,
mất ở sự huân tập.

Vào đời Tấn có Sa-môn Đạo An riêng mở bày Luận Chỉ,
chuẩn đích ở Tiền
Thánh, lường xét Nghóa Phương, giảng sớ chú thuật.
Mới đầu mở
đường rộng, xa gìn giữ truy tìm vết tích ở xa xưa, mong mở mang mà lưu truyền
hương thơm. Nên người
soạn lời tựa đề rằng:
“Hoà- thượng Đạo An
đục thủng đường hoang để mở vết, nêu Huyền Chỉ
nơi tánh Không, dứt bỏ cách nghóa đã qua, mở
Thần Lý ở đời
sau.”
Còn như Sa-môn Đạo
Sinh một mình riêng cao vợi, chỉ nghó ở
đương thời.
Sa- môn Đạo Lâm nhận
thức sâu xa, nêu lý mới mà sửa đổi sớm. Từ
đó về sau, noi theo các phong hành khác. Tuy nói là
khác dấu vết, nhưng
có thể biết.
Vua Võ Đế (Tiêu
Diễn) thời
Nam Lương trang nghiêm
khoanh tay trị vì đất
nước,kính phụng hộ trì. Đầu niên hiệu Thiên Giám
(5
0
2) bỏ tà quy chánh, tâm tưởng nơi Phật Lý, đào luyện tư duy
sâu mầu.
Tại Điện Trùng Vân lập
giảng hội, thính chúng có ngàn vị tăng. Xây
dựng nghóa diên, pháp hóa thông hợp, chế luận năm thời, chuyển bốn
phương đẳng. Chú giải
Kinh Niết-bàn, dùng tình chưa rộng, lại trình bày
Kinh Đại Phẩm phát minh
nghóa sâu kín. Đương thời Thiên Hạ vô sự, nước nhà
hưng thịnh. Phong hóa lan tỏa khắp cùng nơi
hoang phục.
Làng vua Chung sơn, chùa Báu
cùng đến. Các chùa Danh tiếng ở Đô Ấp có
hơn bảy trăm ngôi. Thưa
hỏi Văn lý thường thường rối rắm.

Bấy giờ, có ba vị Đại
Pháp sư là
Sa-môn Vân, Mân, và Tạng, vừa mới lên đường, lại gọi là các vị tài giỏi, rót chước
Luận Thành Thật đều nhanh chóng dẫn trước. Xét định người xưa, đều là cất chứa phải chăng? Vì
sao như vậy? Vì như
giảng giải, truyền trao
Kinh giáo bổn Tông, trích Văn
suy nghóa, tình còn có chỗ mất, làm
sao được bỏ gốc tìm ngọn, ý
lời dẫn dùng, mỗi ngày
giảng nói hoằng hóa. Chỉ nêu cao Huyền
Chương, chẳng thấy luận
văn, đến lúc bạc đầu. Cứ ở địa vị như thế thì chưa thể gọi là “nối tiếp làm
hưng thạnh”. Nếu là
Lập Văn Bổn Tông, thì thật đến trong
vườn nghóa.
So với chỉ trăng thì chẳng
sai với
khuôn phép. tùy
Văn có năm điểm mất, lại mở mang
hoằng giới.
Nhưng Giáo là nơi
Lý nương tựa, Lý tùy giáo mà hiển bày, nương vào giáo mà thông rõ Lý, mở rộng giáo là do người. Y cứ theo đó mà vâng hành, hẳn nhiên là có
nhiều lầm hoặc. Nếu trái với thí dụ này thì đâu khế hợp nhau được, khiến cho ngón tay chỉ lẫn nhau của ba
Pháp sư đời Lương là
sai lầm. Xét văn lầm loạn,
thể có đặt
lời. Nghóa là do tình cầu, tình đâu cậy nương trong đó.
Nếu như có đạt được
Luận Tông, trang nghiêm thành
phong cách,
Vinh quang cả kẻ tăng người tục, hạnh nghiệp cùng bao gồm thì chỉ có một người
là Sa-môn
Trí Tạng ở chùa
Khai Thiện. Ngoài ra thì tuy Tuệ giải là giỏi mà nghi phạm còn nhiều xen tạp.
Chẳng phải không có mười vị tài gỏi xuất chúng vâng tu theo
Tế hạnh, nhưng Định học nhiếp tâm thì chưa
nghe ở đời, nên lược nói như vậy.

Vua Thái Tông Giản Văn Đế (Tiêu
Cương- thời
Nam Lương), xưa kia khi ở Đông Phủ, gửi tâm trong pháp mầu, đọc xem
khắp Huyền Chương, tâm chí quy hướng
về Bát-nhã. Chích lấy máu tim mà
viết mười Bộ.
Lại soạn
Pháp Tập, Liên Bích, mỗi thứ đều hơn hai
trăm quyển. Nhưng vì về
sau gặp quẫn bách trói buộc nên khiến chúng tăng
không nghe. Đến thời vua
Trung Tông Hiếu Nguyêlà người thể
Ngộ sâu kín, càng tin tưởng
cao sâu. Với các
Bộ Kinh Pháp Hoa, luận
Thành Thật, vua thường
tự giảng nói. Có Sa-môn Đạo Khản là bậc đức lớn
tài giỏi đương thời,
nghiệp bao trùm cả thông Hiền, biên soạn mới lạ.
Vua rất tôn trọng,
kính phụng, tôn làm
Tăng Chánh. Mở rộng
Học phủ, rộng mời các
nghóa Tăng, lại vâng theo vết cũ, cửa nhà đổi khác. Từ thời
các vua Tuyên Đế (Tiêu
Sát) Minh Đế (Tiêu Quy) thời Hậu Lương về
sau, việc phước tuy rộng lớn, nhưng giáo lý thì bị ngăn che đầu mối.
Còn năm vua ở đời Trần, trong đời gặp lúc hỗn loạn, ở
Kinh Ấp, chùa
chiền, tăng chúng bị giết bị đốt gần hết. Và đến lúc mới được
sửa
sang lại, tiếp đòn tay nối liền rui, đắp lại nền tảng như thời nhà Lương, mở
cửa Phước tuệ, ở đời gọi là
Nan kỷ. Các bậc Danh Đức thắng hạnh chắc chắn là
có khả năng truyền. Tuy
được năm, ba nhưng mất lại nhiều chỉ lo là thiếu các
truyện khác, và thời đều mất. Đối với việc nầy thật đáng buồn!
Còn như các ngài Diễm,
Tước đến xứ Ngũ Hồ, các ngài Vinh, Lãng đi
khắp cả Tam Sở. Hai Quỳnh
vì cứu giúp mà truyền đời, hai đẳng vì Hộ
Pháp mà tiếp nối. Đức
lớn mở rộng. Đến Bắc nghiệp rất được sáng rỡ.
Lúc mới dời Đô cơ
cấu nền tảng rất nhiều, gồm sáng lập đạo tràng, dứt
bặt hết lưới Ma. Nên
khiến các bậc Anh tuấn nhóm họp như rừng,
nghiệp chánh như mây
nhóm. Mỗi lúc kiến lập Pháp diên, thính chúng có
hơn ngàn vị.
Các Sa-môn Tuệ Quang, Đạo
Phùng thực hành khuôn
phép chung. Các Sa-môn
Pháp Dung, Tuệ Viễn đoái nhìn tranh giành
quyền hành. Nhưng mở
vạch Chương Đồ, giải thích từ nghóa đều suy tôn ngài Quang Thống làm lời nói trước, há chẳng phải là xướng
Cao họa ít,
riêng bày xưa nay? Tức
là lãnh tụ có cơ phong bén nhọn, mới là khuôn
phép của muôn đời.
Nhưng ngài Tuệ Quang lúc đầu học theo Luật Tông, về

sau thông rành giáo lý, thơm tho tươi đẹp, hương thơm bay xa.
Quán xét thành cây, xương cành phân bố lông mắt. Ý còn
Hành hóa, lấy hộ
Pháp làm gốc. Do đó các
Bộ Kinh Hoa Nghiêm, Địa Luận đều ở địa vị
giềng mối khuôn mẫu,
khắp đến ngày nay thành Tụng không bị rơi lạc, là
vì nguyên do ấy.

Vả lại, Phật Pháp truyền đến
phương Đông, ở đời gọi
là hoằng bá. Luận về
sự tươi tốt thì chẳng lúc nào hưng thạnh bằng thời
nhà Lương, nhà Tề. Nên
lúc Vua Võ Đế trị vì
(
5
0
2-
550) noi theo tiếp
thừa Hộ Pháp. Giới Định
Tuệ Phẩm chẳng phải un đúc, Vua thọ trì
mười điều lành, mỗi ngày
sáu thời hành đạo chẳng
thiếu sót, dứt bặt các
thức ăn tanh nồng, ăn
chay trường đến trọn đời. Nói làm cùng xem xét
thật đáng tôn nghiêm.
Từ lúc có Đế Vương về sau ít có người có khả
năng phỏng theo.
Bấy giờ, chư tăng thấy vậy, nghó muốn mình cũng phải
làm sao cho bằng.
Các Hàng dốc học chí thành phần nhiều phô bày
Tế Khí. Khi vua
Văn Tuyên Đế (Cao
Dương
5
5
0-
560) thời
Bắc Tề trị vì
đất nước, Quyền dụng
chẳng thể nghó được, hoặc xuất hoặc xử, hàng
tiểu tiết chẳng nghó
lường, chợt trí chợt ngu, kính tin sự khoáng đạt của
bậc Đại nhân. Đến như
tôn kính Phật lý, bắt chước tiếp thừa giới hộ, từng trải tóc dưới đất để
Sa-môn dẫm bước qua. Lại hay đốc
suất trong
nước, cấm đoán rượu
thịt, phóng thả các loài chim săn chó săn. Các việc
săn bắn chài lưới giết
hại, khắp cả nước đều chẳng được làm. Mỗi năm
ba tháng sáu ngàng khuyên
dân chúng hành trì trai giới. Các thứ Hành
hẹ dầu của công hay của
tư đều phá diệt hết. Lại lập ngay Chiêu
Huyền Thập Thống để làm thanh tịnh
chánh pháp, khiến cho cả hai trăm
muôn chúng đều yên ổn
tiếp nối không vướng mãy trần. Chỉ một mình Sư
là người có công.
Đến đời vua Võ Đế (Võ
Văn Ung
5
6
1-
579) niên hiệu Định
nghiệp, thời Bắc Chu khắp
Tần Xuyên mở lớn Thích Phủ. Sa-môn Đạo An
lại xứng Hoằng lượng,
giáng lễ nơi cung triều, bày kính khắp Hoa Di,
dẫn sông ngòi của
Long Thọ, ảnh hưởng kiệu lọng của
Di Thiên (Thích
Đạo An) khắp chốn võ
phục, Đạo nhờ văn mài mở rộng, công phu khai mở mê mờ rộng rãi chính là kinh lược. Chỉ vì Vận gặp lúc Đạo bị tiêu diệt, nên đến tuổi
trung niên, nhà vua bèn hủy báng, tuy bày hiển luận
nhưng chẳng biểu hiện
sâu xa, bệnh ong thành châu ngọc, trọn ở nơi thân thế. Cuối cùng có
Sa-môn Vong Danh lại tiếp lỗi ấy, uất ức
nghèo bệnh, vùi lấp gặp nhung tục. Khi vua Tuyên Đế (Võ
Văn Huân 579 thời
Bắc Chu) lên ngôi liền sửa
đổi chính sách của triều đại trước, kinh tượng dần
mở mang, trai hội được
thiết lập, mà thiếu hóa độ, sáng lập nghóa học còn yếu.
Đến đời
văn Văn Đế (Dương Khiêm,
5
8
1-
605) đời Tùy, mang độ
ở tại thân, chuyên mở mang
Phật Giáo. Đầu niên hịêu khai
Hoàng
(5
8
1) xây dựng nhiều Nhân
từ. Nơi có chư tăng hành đạo đều xây dựng chùa chiền, thỉnh các Học Đồ đều nhóm họp về kinh đô. Trong đó Cao Đệ
tự là đẳng cấp. Nên
có hai mươi lăm chúng cao vợi liệt bày ở Đế
Thành. Tùy theo kính mến
học phương, mặc ý bày hoằng hóa. mỗi ngày lên điện xếp hàng bảy vị tăng đọc tụng các kinh và khai giảng nghóa lý.
Mắt vua thấy được muôn cơ mà tai nghe được
chánh Pháp.
Bấy giờ, Phật giáo lại mở mang
cao thoáng, tuy giảm bớt so với thời nhà Lương,
nhà Tề, nhưng cũng truyền
đạt ở đời sau. Có Sa-môn Tuệ Viễn là bậc
Khai só còn lại của đời Tề, là Cao tăng ở đời Tùy. Mới đầu đến Đế
Thành liền trình bày giảng bàn. Chư tăng
siêng năng thưa hỏi có hơn
bảy trăm vị, đạo pháp hoằng hóa hai phần ba trong
Thiên hạ, ngoài ra các
bậc Minh thắng nối nhau
ngang bằng, như Sa-môn Tăng Xán là bậc
Luận só nổi tiếng, ngài
Tuệ Tạng được gọi là nhận biết sâu mầu. Ngài
Tăng Hưu thông hiểu Đại
Luận, ngài Pháp Kinh khéo thể nhận nguồn
giáo. Ngoài ra có rất
nhiều các anh tài, long tượng chẳng thể biết hết.
Trong đó hơn cả có
Sa-môn Đàm Diên lại là bậc Cao Kiệt. Còn như ngồi
tại giường Vua, giảng bày
Thanh giáo. Đến nỗi khiến muôn thừa đầu
đảnh lễ sát chân, đức
của Sư cao lớn như thế.

Khi Vua Dương Đế (Dương
Quảng
6
0
5-
617) đời Tùy lên nối
ngôi, càng vang xa tiếng
thật. Ngài Đạo Trang trông nhìn lời ở trong
ngoài. Ngài Pháp Luận lễ
ngự ở trước sau, cùng nguyện mở mang sáng ngời nơi
Lưỡng Đô. Mạnh thoát dàn bày vẻ đẹp ở
Chu Lỗ. Đức dày
lòng nhân lại khó thêm.
Lúc đầu lên ngôi ở Tấn Để. Các đạo tràng
Tuệ Nhật, Pháp Vân rộng
bày chư tăng. Các Quán Ngọc Thanh, Kim
Đổng dẫn đầy Đạo Só.
Một nghề có xứng, ba trưng quán riêng, bánh xe Pháp xoay mãi, đuốc tuệ luôn tỏ. Phong hóa khắp cùng, Đàm Diên lại
xa. Bấy giờ, các bộ kinh luận lại có nhiều và dồi dào. Đời gần dễ
gọi, không nhọc phải trình bày.
Đến triều
đại Tiền Đường, Vua Cao Tổ (Lý Uyên
6
1
8-
627) trị
vì đất nước, việc Đạo
là Cao cả, sáng tỏ nghóa Học mới là rộng xa. Đạo phong người ấy đâu dễ nói bày, liền nương gá mà nghe cho nên
lược bỏ chỗ đến mức.
Nhưng các Sa-môn Hạo, Bích kháng âm thanh ở
Kim Lăng, sa-môn Thường
và Biện mở mang ở Tam Phụ, sa-môn Thâm và Ý nổi danh ở
Lưỡng hà, sa-môn Cơ và Cảnh nêu tông tại
Ngọc Lũy. Và ở Trinh Châu, Tấn Châu thì hai Đạt mở khai
khuôn phép, ở
Tề Châu, Lỗ Châu thì
sa-môn Mật và
Tài trình lược,
sa-môn Nhuộm và Hội phân
tích phù hợp, thường ngày kính trọng danh giáo. Các ngài Huy và
Không thường ở tại
chỗ ngồi, mà ngài Tung và Trạch kính ngưỡng nghóa môn đó. Bổn ghi ở đương thời có lẽ
thiếu sót, nhưng đức hạnh các ngài
ấy chẳng phải không có,
ánh sáng tiếp nối gồm tỏa. Các Luận sư chú
giải biên soạn, thường lấy
Chương sao làm khéo, xét văn dẫn nghóa
kính ngưỡng thuận theo
khuôn phép trước, đồ chúng đông nhiều sửa đổi
bày sai không dẫn dụ.
Hoặc biên tập tiếp nối thiên thước, hoặc lẫn lộn
hỗn tạp sự thấy biết
ở đương thời, hoặc nói theo tuồng bụng, văn từ nghóa lý trái nhau, hoặc trộm
Văn người khác, ý nghóa bít lấp, đều khắc
thành mạng thị, vang vọng
một thời. Giữa khoảng nói và làm cách nhau
như sông Hà sông Hán,
vốn thật là Tà Cầu, vọng thừa truyền giáo. Xét
về ý vốn như thế, có
thể gắng gượng ư?

Vả lại từ khi Kinh giáo lưu truyền khắp cùng, vốn ở thọ trì,
Đại tập hiển bày văn
của pháp hành, Niết-bàn làm sáng tỏ thuyết biết
thời. Nay thì Bà-sa Chương
cú lưu diễn tràn đầy, các thứ Hữu chưa phải
là tónh nghiệp. Giáo nghóa
siêu sinh đâu phải ý như vậy? Quý ở chỗ như Thuyết mà làm, ấy mới thật là yếu chỉ. Nên nay giảng khách đang
ngồi, biên chép Văn
nghóa. Sự trống rỗng ấy lại rộng lớn, lấy gì làm
sáng tỏ ư?
Vả lại, như
Thánh hạnh các phép hữu lậu từ xưa đến nay vốn
bặt lời. Duy thức lìa
niệm mà đua nhau trình bày về hoạnh tưởng. Thọ
học Tỳ-đàm mà làm theo
giới ác, lại kính thờ đó là người thông tuệ.
Nghe học Kinh Lăng-già mà ưa thích
sự ăn uống, lại dùng làm thông
cực. Dối tráo kẻ thế
tục mù mờ, lấn lướt bậc Hiền giả ngày trước.
Liếc nhìn Thiên Hán, xem thường giới cấm. Cho tà tuệ là chân giải, lấy loạn thức làm viên trí, chẳng
sâu tỏ ngộ, uổng mất
tháng ngày. Cho nên khiến
nói pháp chim trời trùm
khắp niệm xứ, Bàn-đặc ngu già, đủ nêu Hiền ngu. Biện luận tài giỏi khác ở đời trước, nói lên Hậu báo ngu ngơ, rõ
ràng như thế, có thể
chẳng dạy răn ư!

Lập bày luận
nghóa, vốn có bốn điểm, đó là: Hoặc kích dương để làm
sáng tỏ Đạo lý ấy, yếu chỉ
sâu mầu nhờ đó được khai mở.
Hoặc ảnh hưởng vì thổi lên cơn gió ấy, tuệ nghiệp nhờ đó được dựng lên rộng
rãi. Hoặc có tâm nghi
thưa hỏi để làm sáng tỏ nghi quyết. Cốt yếu
chánh là Đương Cơ, hoặc
khoe khoang để dối gạt Hiền giả ở đương thời.
Đặc định Văn từ để
nhổ mũi tên ngu, gá duyên có bốn điểm như thế,
thông rành ở chỗ không
cơ hiềm, ắt việc lấn lướt trở lại phù hợp với
súc
sinh cầm thú. Cho nên
Luận Só ở trong đời hợp hội
Thanh nhu, việc mới đầu ngậm chứa, đến cùng thành hãm độc. Tiếng tăm ai thưởng, cảnh
giới chẳng phải phàm, đồ chúng
đông nhiều, chống cự xoay
chuyển, rốt cuộc kết quy,
mài mòn nỗi lòng. Nên có Luận của Vương Bân đều làm
sáng tỏ thế của
rắn Sâm, hợp với nhà trống, chủ chốt
gồm khéo lời. Nghe luận Đạo ấy chỉ nghe lời giết chết.
Xem Dung sắc ấy chỉ
thấy tướng phân bày,
và tạo tác nghiệp về sau. Hoặc sinh đọa vào quả
báo loài rắn, hoặc lưỡi cháy bỏng trong cổ họng.
Hoặc Sa-môn tăng tướng
ở địa ngục dẫn tiếp
đời sau ấy, hoặc lửa dữ thiêu đốt lỗi lầm ngày
trước. Nghiệm ở lầu
núi của Sa-môn Ngạn Tông, lại có thẻ răn bảo.

Cho nên biết
đạo nhờ ở người mở mang, chẳng phải người không thể nói Đạo. Há nói nghóa phủ đều như thế ư?
Nên Ngài Trí Tạng để lại vết trần, ngài
Tuệ Quang tiếp
nối sau,
Tông ngưỡng
sắp bày, đâu có dấu vết ư?
Sa-môn Đàm Dụ là bậc hạnh giải cùng cao, giáo điển
nội ngoại đều thông
hiểu, cũng là người khó gặp ở đương thời, nhưng
lập tánh cứng rắn, nghị
lực cao vời, chẳng có ai bày. Người hầu rơi đổ
cả mồ hôi mới có thể
làm bậc thầy khuôn phép. Người đời hoặc gièm
chê luận, lấy đó làm
trước, đó cũng chẳng sánh đức mà trông xem. Nói tục mà đàm luận cuồn cuộn như gió thổi. Tâm ái buộc kín chưa thăm
sở đoản ấy mà dung
nhiều vết lụy. Thấy tâm máy động. Hoạ phước gấn nhau. Nếu chẳng
biết trước, làm
sao thành răn bảo, khiến cho
Dụ Công rỗng đượm như thế, nếu xoay lại tìm ở
chính mình, thì lời ấy tự mất.
Cho nên Tuyên ni lưu không
có từ ngữ đầy đủ, Cư só đặt ra luận chưa
khinh, thật có nguyên do vậy?
Ở đời, có
Sa-môn Tuệ Hưu là người nối pháp ngài Linh Dụ, học luận
Tạp Tâm mà
sợ phạm tội nhỏ, nhận lễ làm thầy mà đích thân
bưng Bình bát, pháp y. Gặp nạn mà lại lập tịnh trù, vào nguy ách mà dạy
răn sâu
cấm ước. Nhân, pháp đều đầy đủ, Tuệ giải thông
suốt huyền vi, Chương
sớ lưu hành, Tụng làm
Châu Ngọc, còn
sợ không phải là
nghiệp trước! Ngoài ra
thì nên nói lược.

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
(Quyển 15 hết).

<篇></篇>

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN

<卷>QUYỂN 16</卷>

CHƯƠNG III: TẬP THIỀN TRONG PHẦN 1 CỦA CHƯƠNG III

(Chánh truyện
có hai mươi ba vị, phụ có mười lăm vị)

1/ Truyện ngài Thích Tăng Phó trụ chùa Định Lâm ở Chung Sơn, thời Nam Lương.
2/ Truyện ngài Thích Tuệ Thắng trụ chùa Diên Hiền ở
Chung Sơn, thời Nam Lương (Tuệ Sơ).

3/ Truyện ngài Thích Đạo Trân ở Lô Sơn thuộc Giang Châu, thời Nam Lương (Pháp Quy, Tuệ Cảnh).
4/ Truyện Thiền sư Phật Đà- người Thiên Trúc ở chùa Thiếu Lâm thuộc Trung Nhạc đời Ngụy.

5/ Truyện ngài Bồ Đề Đạt Ma- người Nam Thiên Trúc ở Nghiệp Hạ, thời Nam Tề (Đạo Tiêu)
6/ Truyện ngài Thích Tăng Khả ở Nghiệp Trung, thời
Bắc Tề (Hướng cư só, Hóa
Công, Liệu Công, Pháp Lâm, Tăng Na, Tuệ Mãn).
7/ Truyện ngài Thích Tăng Đạt trụ chùa Hồng Cốc ở núi
Lâm Lự, thời Bắc Tề.

8/ Truyện ngài Thích Tăng Điều trụ chùa Vân Môn ở Long Sơn, thuộc Nghiệp Tây, thời Bắc Tề.
9/ Truyện ngài Thích Pháp Thông trụ chùa Cảnh Không ở Tương Dương, thuộc Nam Ung
Châu, thời Hậu Lương.
1
0/ Truyện ngài Thích Trí Viễn trụ chùa Khai Thiện ở
Chung Sơn, đời Trần.
1
1/ Truyện ngài Thích Pháp Thường ở núi Phúc Thuyền thuộc Kinh Châu, thời Hậu Lương.
1
2/ Truyện ngài Thích Pháp Thường trụ chùa Trường Sa thuộc Kinh Châu, thời Hậu Lương.
1
3/ Truyện ngài Thích Pháp Lẫm ở núi Ngọc Tuyền thuộc Kinh Châu, thời Hậu Lương. 1
4/ Truyện ngài Thích Tuệ Thành trụ chùa Thuyền Tuệ ở
Chi Giang, thuộc Kinh Châu, thời Hậu Lương.
1
5/ Truyện ngài Thích Pháp Nhẫn ở núi Ngọc Tuyền thuộc Kinh Châu, thời Hậu Lương. 1
6/ Truyện ngài Thích Tăng Thật trụ chùa Truy Viễn ở Kinh Đô, thời Bắc Chu. 1
7/ Truyện ngài Thích Tăng Vó trụ chùa Thiên Bảo ở
Kinh Đô, thời Bắc Chu.
1
8/ Truyện ngài Thích Đàm Tướng trụ chùa Đại Phước Điền ở Kinh Đô, đời Bắc Chu
1
9/ Truyện ngài Thích Đạo Chánh là Sa-môn tu hạnh Lan-nhã ở Thương Châu, đời Tùy. 2
0/ Truyện ngài Thích Đàm Tuân trụ chùa Bách Tiêu ở Hoài Châu, đời Tùy.
2
1/ Truyện ngài Thích Pháp Sung trụ chùa Hóa Thành ở Lô Sơn thuộc Giang Châu, đời Tùy. 2
2/ Truyện ngài Thích Tín Hạnh trụ chùa Chân Tịch ở Kinh Đô, đời Tùy (Bùi Huyền Chứng). 2
3/ Truyện ngài Thích Tuệ Ý trụ chùa Cảnh Không ở
Tương Châu, đời Tùy (Pháp
Vónh, Sầm Xà-lê, Trí Hiểu).

Sơn:

Truyện ngài
Thích Tăng Phó trụ chùa Định Lâm ở Chung

Thích Tăng Phó, họ Vương, người ở huyện Kỳ thuộc
Thái Nguyên.

Thưở nhỏ Sư đã chẳng đùa cợt, xét soi vượt qua mọi
người. Khi qua độ tuổi tiểu học, nhận thức của
Sư đã thành cảnh hạnh, khắp trong làng xóm đều gọi
Sư là
Kỳ đặc. Không bậc Nhân giả nào vượt
hơn Sư.
Tánh Sư ưa thích định
tónh, đi chẳng kể xa gần, Sư mang lương thực tìm
thầy học đạo, nơi nào cũng đến.

Bấy giờ, có
Thiền sư Đạt-ma là bậc khéo trông
suốt
Quán hạnh, đi khắp các hang động, nói năng
sâu rộng.
Sư bèn xuất gia với Ngài.
Nghóa lý không phải hỏi lại, chỉ một lần nghe là thấu
suốt hoài bão, tìm xét
đầu mối, là chỗ y cứ
của Định học. Sau, Sư đi khắp các trường giảng, xem hết các kinh luận, và biết rằng học chỉ vì mình còn bậc
Thánh thì vô ngôn.

Vào niên hiệu Kiến Võ
(
4
9
4-
498) thời Nam Tề, Sư đi về hướng

Nam đến
Dương Liễn, dừng trụ chùa Định Lâm ở
Chung Sơn.
Sư rất yêu thích rừng chầm
ở đó, được gá tâm vào cảnh tươi đẹp. Hạnh
vượt cả băng sương,
lời nói rất được kính tin. Ngoài ba Pháp Y, sáu
vật tùy thân,
Sư không chứa để thêm một thứ gì. Những lúc
Sư vào làng, kẻ tăng người tục đều
chiêm ngưỡng. Các bậc
Vương Hầu hỏi đạo
Sư từ chối không giảng,
chốn cung vi gần trong gang tấc nhưng Sư không
hề đến yết kiến, thăm
hầu. Hạnh Sư làm gương mẫu cho người, Tăng tục đều chú ý.
Vua Võ Đế (Tiêu
Diễn) thời
Nam Lương vốn kính mến
Đạo phong thanh bạch, của
Sư nên ngợi khen tán thưởng, bèn bảo thợ
xem xét căn phòng ở
chùa Khai Thiện để tiếp đãi Sư, vì ngại Sư có ý
tưởng núi rừng nên
làm như vậy. Sư thường rão bước đến cửa, chống gậy
mà than rằng: “Nhà tường
bao quanh, ngõ cỏ lấp bít, há ngồi trong đó mà lấy làm vui,
sao quý rộng lớn mà khinh thường cỏ tranh ư?
Vả lại, an định mà hay dời đổi.
Điều ưa chuộng của người xưa sao lại trệ ngại nơi đây, dùng để thưởng ngoạn tai mắt ư?
Sư để tâm ở
Mân lãnh, quán
Nga My kia. Gặp Tây Xương Hầu Tiêu Uyên Tảo ra trấn nhậm
tại Thục Châu,
Sư mới rủ áo nương theo đi đến
Tỉnh Lạc. Tuy đường phải đi qua cửu chiết mà chăng quên
Tam niệm. Lại vì ít ưa thích
kinh sách
nên cầm quyển mà lặng
thinh, động dời thêm lỗi, khiến cho Thiền Pháp
ở Dung Thục nhờ đó được hưng thạnh.

Lâu sau, Sư
lại trở về Kim Lăng, lại trụ chùa Khai Thiện.
Trước kia tại núi ở
Hồ Dực có vị Thần hiện đem “Tuệ Ấn Tam muội” trao
cho Nam Bình Vương Quán, vì
bệnh mà thực hành trai pháp ba tuần.
Nếu không hiểu pháp này
thì đến hỏi Sa-môn Tăng Phó!” Khi đó, bèn đem đến
hỏi Sư. Và quả nhiên đó là Pháp mà
Sư đã từng hành trì.
Nam Bình Vương Quán bèn thực
hành cúng trai, bệnh được lành mạnh bình phục. Há chẳng phải trong nhân ngoài kết cấu giúp nhau khởi lên hay
sao. Không bao lâu, Sư qua
đời tại chùa Khai Thiện, thọ sáu mươi mốt tuổi,
lúc đó nhằm niên hiệu Phổ Thông thứ năm
(5
2
4) thời Nam Lương. An táng Sư ở ngoài Đô Môn của chùa Định Lâm hạ. Vua Võ Đế vô cùng buồn thương, ban sắc cấp tặng.
Lúc trước khi bị bệnh nặng, có người khuyên nên tu phước,
Sư bèn dốc sức trong cơn
bệnh ngồi dậy, cố gắng bảo rằng: “Dùng của cải
để kéo dài mạng sống
là cách Xa Đạo! Mọi vật trong phòng tôi đều
cúng thí cho Chiêu-đề
tăng. Nhục thân tôi sau khi chết chỉ nên đem bỏ trong hang núi để cấp thí cho loài cầm thú no đủ, như vậy chẳng tốt hơn
ư? Chớ nên xây dựng
quan quách mộ tháp mà trái với ý tôi!” Môn
nhân Đệ tử than khóc,
chẳng nở làm theo lời Sư, cùng nhau khắc văn bia để

khen ngợi đức
hạnh Sư. Và Công chúa Vónh Hưng là người vốn có
tâm quy tín, đến trình với Đông cung xin
soạn văn bia đó. Có lệnh
sai
Tương Đông Vương Dịch,
dựng bia ở tại chùa.

Sơn:

Truyện ngài Thích Tuệ Thắng trụ chùa Diên Hiền ở Chung

Thích Tuệ Thắng, người ở Giao Chỉ, trụ chùa Tiên Châu, gá thân

chốn rừng chầm, tâm rảnh rang ngoài vật. Ngài tụng
Kinh Pháp Hoa mỗi ngày một biến.
Năm tháng chóng trôi qua, Sư ăn mặt tiết chế,
chỉ đủ che thân. Sư học
các Pháp Quán hạnh với Thiền sư Đạt-Ma-Đề-Bà người
ngoại quốc. Mỗi lần nhập định thì mãi đến
sáng hôm
sau mới xả.

Có Lưu Tích ở Bành Thành ra trấn thủ Nam Hải, nghe đạo phong của
Sư nên
sai người thỉnh cùng trở về.
Nhân đó, Sư đến trụ
chùa U Thê, giấu kín tông tích, thường tỏ ra như người
ngu dốt. Song,
những người ở lâu
thì kính trọng Sư, người học thiền rất mến quý.
Trong chùa U Thê không có nấu thức ăn, chỉ đi khất thực, rất tuân theo
sự
thanh kiết cần kiệm.

Niên hiệu Vónh Minh thứ năm
(4
8
7) thời Nam Tề, Sư dời về
tinh xá Diên Hiền ở
Chung Sơn. Từ thưở nhỏ đến lúc tuổi già, tâm Sư
luôn trong trắng chân
chánh. Đến niên hiệu Thiên giám thứ năm
(5
0
6) thời Nam Lương, Sư thị tịch, thọ bảy mươi tuổi.
Bấy giờ, tại chùa
Tịnh Danh, có
Thiền sư
Tuệ Sơ, là người xứ Thiên
Thủy thuộc đất Ngụy. Ngài chỉ ở trong thai mẹ bảy tháng thì
sinh. Vừa mới có sự
nhận biết, Ngài đã thích thực hành thiền niệm, có lần
ở chỗ rỗng rang phòng
nhà trống vắng, không hay biết sấm sét nổ
vang. Khi đó hẳn là Sư
đang trú tâm nơi tónh lặng sâu mầu, không thể
lường được, Chí Sư
cao xa trong lắng, vượt ngoài người vật. Về sau, Sư
đến nước Lương, trụ
chùa Hưng Hoàng. Thường ở trong phòng vắng nhiếp tónh, ngọc khuê chương chiếu
sáng bên ngoài. Kẻ tăng người tục
đến thưa hỏi giáo Pháp,
tiếng tăm vang xa khắp cả Hoàng Ấp. Vua Võ
Đế (Tiêu Diễn) bèn xây
dựng thiền phòng tại chùa Tịnh Danh để Sư trụ
ở đó, suốt bốn mùa
cung cấp cúng dường. Kẻ tăng người tục nhóm họp thưa hỏi
Phật pháp. Sư vốn có hoài bão lớn lao, giữ chí
thuần trọng.
Với các hàng vương
công cao quý, Sư chẳng hề đến nghinh hầu.
Đến niên
hiệu Phổ Thông thứ năm
(5
2
4) thời Nam Lương, Sư thị tịch, thọ tám mươi sáu tuổi, an táng tại phía bắc núi Chung Sơn. Đệ tử Sư là Sa-môn Trí
Ngung dựng bia bên cạnh tháp mộ Sư, Ngự sử Trung

Thừa Ngô Quân Lục … soạn lời văn.

Truyện ngài Thích Đạo Trân ở Lô Sơn thuộc Giang Châu:

Thích Đạo Trân, không rõ
Sư là người xứ nào. Đầu thời
Nam Lương
(5
0
2) Sư trụ ở Lô Sơn, thường hành trì Quán tưởng Đức
Phật A-di-đà. Mộng thấy
có người cưỡi thuyền đi giữa biển lớn, bảo là
“đi đến cõi nước
Phật A-di-đà!” Sư muốn cùng đi theo, người trên
thuyền bảo rằng:
“Sư chưa tạo nghiệp
Tịnh độ, phải xây
dựng phòng, tắm,
tụng kinh A-di-đà”. Khi
tỉnh giấc, Sư bèn thực hành y theo giấc mộng.
Trải qua nhiều năm tháng
thì cái ao nhỏ trong phòng có giáng một cái
đài bằng bạc trắng.
Người đương thời không biết, riêng mình Sư ghi lại
sự việc ấy cất dưới
đáy hòm kinh. Và đến lúc Sư thị tịch, ngay đêm đó, từ lưng chừng núi trở lên như có xếp bày mấy ngàn ngọn đuốc.
Mọi người ở thôn gần
trông thấy cho đó là các Vương Hầu thăm lễ, sáng
sớm lên núi tìm xem mới biết là
Sư thị tịch. Và cho là điềm lành minh
cảm ngoài ứng.
Sau đó, nhân tìm kiếm trong kinh mới biết về
Bổn Sự vãng
sinh của Sư, bèn ghi lại
để chỉ dạy cho hàng hậu học.

Bấy giờ, trên đảnh núi ấy có một ngôi chùa, có
Thiền Sư Pháp Quy, vốn ở Hán Âm
thuộc Tương Dương. Sau khi xuất gia, Sư chuyên tu định tónh, cảm mộng có vị Thần đến thỉnh
Sư bèn đến
Lô Sơn đi
khắp các chốn, bỗng nhiên tỉnh giấc.
Sư bèn theo như giấc mộng mà tìm đến. Nhưng vì
Lô Sơn từ khi mới
sinh đến giờ,
Sư chưa từng đến.
Tới lúc sang đó, thấy cây đá chùa tháp giống như
trong mộng,
Sư mới biết là
Thần ở Lô Sơn đến thỉnh, Sư
bèn y cứ ở đó xây dựng am thất, sớm tối tiếp
nối đại nghiệp. Và Sư
thị tịch tại phòng nhà ở núi ấy! Bấy giờ,
lại có Thiền sư Tuệ Cảnh là bậc thanh tịnh cao vời
xuất chúng, chẳng sánh
vai với Đạo tục, riêng mình ngài tu hành ở chốn núi rừng, lấy thiền tuệ làm chính.
Sau khi
Sư thị tịch lại bị co quắp hai
ngón tay. Có người vuốt
ra thì tay duỗi nhưng rồi lại co quắp như trước, cho nên trong truyện ghi là
Sư đã chứng đắc
Nhị quả. Ngay buổi
sáng
Sư thị tịch, các cây
thông trên đảnh núi đều mưa Cam Lộ. Nên nay gọi là đảnh
Cam lồ. Lúc bình sinh,
Sư thường cảm có hai chim cứ đúng giờ
thì đến xin ăn, đến khi
Sư thị tịch thì dứt bặt dấu vết tại núi đó, ba đức ấy lan tỏa cả triều đại
Nam Lương, mỗi cây đều
khắc sơn, đều có
khắc ghi công lao.

Truyện Thiền Sư Phật đà - người xứ
Thiên Trúc trụ chùa Thiếu Lâm.

Thiền sư
Phật-đà, Hán dịch là Giác giả. Sư vốn là người
Thiên - trúc. Chuyên học
tónh nhiếp, chí nguyện ở
Quán phương.
Sư kết bạn
với sáu người, cùng
nhau theo Nghiệp đạo, năm vị tăng kia đều đắc Đạo, chỉ mình
Sư không thành đạt gì, bèn
siêng năng giũa mài tiết chí như cứu lấy thân áo. Tiến lùi đều lầm lỗi,
Sư không biết chỗ đặt
để! Bấy giờ, có người bạn đã đắc đạo bảo
Sư rằng: “Tu Đạo nhờ vào cơ, tới
thời thì thành tựu,
chẳng thể trong phút chốc mà luống chết uổng. Ông
nên sớm tối đặc biệt
vì duyên riêng, độ hai người đệ tử rất có lợi ích lớn!” Nhân nghe theo đó,
Sư liền đến khắp các nước, bèn đến
Hằng An thuộc xứ Bắc Đài đất Ngụy.

Bấy giờ, ngài gặp được
Hiếu Văn Kính Long Thành đến
riêng xây dựng thiền
lâm, đục đá làm khám, nhóm chúng cùng tu định niệm. Nước nhà cúng dường cung cấp, thêm Thừa các bộ khác, nhưng
Sư hiện bày ngầm ứng hiển
trước đều khác lạ, chẳng phải người thường.
Trong thành Hằng An có nhà
Họ Khương, của cải giàu có trăm muôn, rất kính trọng
Phật Pháp, nên vì
Sư mà tạo lập
Biệt Viện. Sư thường ở trong thất tự tónh lắng vâng hành
đạo nghiệp. Có đứa trẻ trông thấy qua khe cửa
có lửa cháy rực rỡ,
sợ hãi báo với Viện Chủ, cả chùa cùng kéo đến nhưng đều chẳng thấy gì.
Sư có
sự ứng thông điềm huyền như thế, những người thấy việc đó về kể lại
trong chúng, các vị thức giả
suy nghiệm cho là
Sư đắc Đạo. Sau, Vua nhà
Tùy dời về phía Nam, đóng đô ở đất Lạc.
Nhà vua lại thiết lập
Tónh Viện, ban sắc cho Sư trụ ở đó. Nhưng tánh Sư ưa thích chốn
sâu vắng, nương gá nơi núi hang.
Sư thường đến
Tung sơn cao xa, cách biệt người
đời. Vua bèn ban sắc sai người đến núi
Thiếu Thất vì ngài mà
xây dựng chùa, nay là chùa Thiếu Lâm, vua để Sư
trụ ở đó. Những người
học pháp tức tâm ở khắp bốn biển nghe Đạo
phong của Sư đều nhóm
họp đồ chúng thường đông đến mấy trăm vị,
thường thực hành thời khóa xuất yếu, thành
sự cứu giúp cùng cực.
Thỉnh thoảng Sư bảo
chúng rằng: “Tinh xá
Thiếu Lâm nầy có Linh thần Kỳ hộ
vệ riêng”, sau khi tạo
lập không bao giờ bị thiếu thốn”. Nhờ đó khiến
cho người tạo dựng đầy
đủ núi mà kho lẫm chúng tăng thường tràn đầy,
từ đó đến nay đã hai
trăm năm, tuy đói kém thường xảy ra mà trong
chùa vẫn sung túc. Xa so
sánh với ngài Phât-đà thì không có truyền lầm.

Bấy giờ, Sư lại vào trong xóm,
sắp độ người có duyên.
Khi ấy, Sa-môn
Tuệ Quang vừa mới mười hai tuổi, đứng trên thành giếng ở đường
Thiên môn, lại đạp một thanh
sắt liền
suốt năm trăm thanh khác, mọi người ồn ào đua nhau lấy làm lạ đến xem.
Sư thấy vậy chỉ
nói: “Đứa bé này rất
giỏi làm trò thế gian, Đạo nghiệp cũng sẽ không mờ

tối!” Trong
ý Sư muốn dẫn độ, bèn dùng gậy đánh lên đầu, tiếng
vang trong suốt. Ngài Tuệ
Quang đã giỏi về Thanh Luận, Sư biết đó có
khả năng trở thành Pháp
khí, bèn hỏi Tuệ Quang rằng: “Ông có muốn xuất gia
chăng?” Ngài Tuệ Quang đáp: “Dạ con muốn xuất gia”
Ngài bèn độ cho xuất gia.
Ngài Tuệ Quang thấu
suốt xưa nay, đầy đủ
như Biệt truyện.

Ngài lại bảo
đệ tử là Sa-môn Đạo Phòng độ sa-môn Tăng
Điều, chỉ dạy cho giáo
nghóa Định Nghiệp. Từ đó hành hóa đến khắp Đông Hạ, chỉ có hai vị Hiền giả nầy là được ghi chép. Tuổi tác đến
lúc già yếu,
Sư chẳng tham dự việc thường của chư tăng, giao cho các đồ chúng tự cùng nhau
sách tấn thành tựu
đạo Nghiệp. Còn chính
Sư dời ra ngoài chùa ở
phòng riêng. Cảm có vị
Thiện thần thường theo che chở như
hình với bóng.
Sư cũng bảo thiết bày vật thực để
cúng dường.
Về sau, lúc
sắp thị tịch,
Sư đưa tay họa vẽ Tôn tượng thần nơi vách tường cửa
phòng. Đến nay vẫn còn.

Hạ:

Truyện ngài Bồ-Đề-Đạt-Ma người Nam Thiên Trúc ở Nghiệp
Bồ-Đề-Đạt-Ma,
thuộc chủng tộc Bà-la-môn, người Nam Thiên

Tríc. Sư vốn
có thần tuệ sáng suốt, nghe đều hiểu ngộ. Chí hướng
Đại thừa, tâm thần
rỗng lắng, thông hiểu huyền vi, thấu suốt pháp số, định học cao vời. Ngài buồn thương ở xứ nầy là vùng ven góc (Biên địa)
nên đem giáo pháp đến
truyền bá dẫn dắt. Ban đầu, Sư đến đất Tống đi
về hướng Nam, sau cùng
lại đi về hướng Bắc đến đất Ngụy. Hễ dừng
chỗ nào Sư cũng đem
pháp thiền ra dạy bảo. Bấy giờ, khắp cả nước đang hưng thạnh việc truyền bá giảng dạy, chợt nghe Định pháp nên
phần nhiều sinh hiềm nghi phỉ báng!

Có hai vị Sa-môn Đạo Dục và Tuệ Khả, tuổi tuy nhỏ mà chí khí bén nhạy cao xa. Lúc mới gặp
Phật Pháp, đã biết Đạo có chỗ trở về, bèn theo gần gũi phụng
thờ Sư.
Trải qua bốn, năm năm cúng
dường thưa hỏi.
Sư cảm
sự tinh thần của hai
Sa-môn ấy nên mà dạy
Chân Pháp: “ An tâm như thế, đó là
Bích Quán (xoay mặt vào vách quán
chiếu). Phát hạnh như
thế, là gồm có bốn pháp như sau, thuận vật như thế,
tức dạy cách giữ gìn
đừng hiềm tật. Phương tiện như thế, tức là dạy chẳng nên
chấp trước. Nhưng, vào Đạo có
nhiều đường, cốt yếu chỉ có hai lối, tức
Lý và Hạnh. Nhờ giáo mà tỏ ngộ Tông, tin
sâu rằng tất cả
chúng sinh đồng một thể
tánh, chỉ vì khách trần làm chướng ngại, nên
khiến bỏ ngụy về chân,
nhưng trụ vào Bích quán, không ta không vật, phàm

thánh bình
đẳng như một. An trú vững chắc không dời đổi thì
chẳng rơi vào Tha giáo, thầm hợp với đạo, vắng
lặng vô vi, gọi đó là Lý nhập.
Hạnh nhập tức gồm bốn hạnh mà gồm nhiếp cả muôn hạnh. Một là hạnh
Báo oán, nghóa là người tu Đạo khi khổ đến nên nhớ nghó kiếp trước bỏ gốc theo ngọn, tạo ra lắm thứ thù ghét. Đời nay tuy
không phạm, nhưng
do ta đã gây ra trước,
nên can tâm mà nhận
chịu, đều không oán đối.
Trong kinh nói: “Gặp khổ không lo buồn, bậc Thức giả phải
nên như vậy.
Lúc tâm này sinh thì không
trái với Đạo, hiểu được oán mà tiến Đạo.”
Hai là hạnh Tùy duyên, nghóa là chúng sinh vốn Vô ngã, khổ vui tùy
duyên. Dù cho như được
mọi sự vinh
hạnh vẻ vang
v.v… thì đó là do Nhân ngày trước đã
gieo trồng, nay mới được như vậy. đến lúc duyên hết thì trở
thành không, đâu có gì vui?
Nên được mất tùy duyên, tâm không thêm bớt.
Gió nghịch thuận đã
ngừng lắng, thì thầm hợp với Pháp.
Ba là hạnh Vô sở cầu,
nghóa là người
đời mãi mê mờ lâu
dài, chỗ nào cũng
tham đắm, gọi là Cầu.
Bậc Đạo só tỏ ngộ
chân pháp, lý trái với Tục.
An tâm vô vi, hình
theo vận mà chuyển.
Ba cõi đều khổ, ai người được an? Trong
kinh chép: “Hễ có mong
cầu đều khổ, không cầu mới là vui.”
Bốn là Hạnh
xứng Pháp, tức là lý tánh tịnh.

Sư đem Pháp ấy khai giảng hoằng hóa ở đất Ngụy. Các bậc thức chân theo quy hướng tỏ ngộ, ghi chép lời
Sư thành pho quyển truyền
bá ở đời. Sư tự nói
tuổi đã ngoài một trăm năm mươi. ngài chỉ lấy du
hóa làm việc chính. Không
biết về sau, Sư tịch ở đâu.

Truyện ngài Thích Tăng Khả ở Nghiệp Trung, thời Bắc Tề:

Thích Tăng Khả, ngài gọi là
Tuệ Khả. Sư họ Cơ, người xứ Hổ Lao.
Sư ngoài đọc xem
các sách, trong thông hiểu
Tạng điển. Cuối cùng nghó nhớ Đạo ấy, kinh liễn lặng lẽ xét xem, bấy giờ
Sư mến
chuộng Sư đơn độc soi
sáng lớn, giải ngộ vượt hơn mọi người. Tuy thành
Đạo chẳng phải mới,
nhưng chúng sinh quý ở Sư thọ. Một thời khiến
trông ngóng đều cùng
chẳng đúng, nhưng quyền nói không mưu tính,
hiển bày sự hiểu chẳng
xa, tự kết cốt lõi ấy, ai có thể buộc ràng?

Năm bốn mươi
tuổi, Sư gặp được Sa-môn Bồ-Đề-Đạt-Ma
người xứ Thiên Trúc
đang đến hoằng hóa ở Tung Lạc. Sư có hoài bão
muốn biết Đạo, vừa
trông thấy Ngài liền vui mừng, kính thờ làm thầy.
Vâng theo Tông Chỉ, theo học
sáu năm, tinh chuyên nghiên cứu về
Nhất thừa. Lý
sự đều
dung thông, khổ vui không dính mắc, mà kiến giải chẳng phải
phương tiện, trí tuệ vượt ngoài thần tâm.
Sư bèn y cứ vào cảnh đào luyện tinh uế, đất dính mới biết, lực dụng vững chắc, chẳng bị duyên xâm phạm.
Đến lúc
Sa-môn Bồ-Đề-Đạt-Ma ngưng hoằng hóa ở Lạc Tân
thì Sư cũng vùi hình ở
ven sông, nhớ xưa vui mừng vẻ vang, truyền hịch
ở Bang Kỳ, khiến các
hàng Đạo tục đến thỉnh cầu, muốn theo bậc
thầy khuôn phép. Sư bèn
phấn chấn biện tài kỳ đặc, phô bày tâm yếu.
Nên được lời khắp thiên hạ, ý chẳng kiến lập.
Sách Huyền giở
ra xem, chưa hề qua tâm.

Về sau, vào
đầu niên hiệu Thiên Bình
(5
3
4) thời Đông Ngụy, Sư đi về hướng Bắc, đến Tân Nghiệp, mở bày hưng thạnh Bí uyển. Hạng người mắc kẹt nơi
Văn, đúng sai lăng xăng. Bấy giờ, có Thiền Sư
Đạo Hằng, trước có
định học, mở mang ở Nghiệp Hạ. Đồ chúng có ngàn vị. Vì
Sư nói pháp tình
sự không chỗ nương gá, nên
Thiền sư Đạo
Hằng cho đó là ma nói, bèn
sai người thông minh
trong chúng, đến
sát hại
nơi cửa Sư.
Nhưng người ấy đã đến nghe Pháp tự nhiên tâm phục, buồn
cảm đầy lòng, không muốn trở về báo lại.
Thiền Sư Đạo Hằng lại bảo người
đến gọi, người ấy
cũng không vâng mạng. Và những người sứ cùng theo
kẻ ấy rất đông cũng
chẳng chịu trở về. Ngày khác, người ấy gặp Thiền
sư Đạo Hằng, Thiền sư
Đạo Hằng hỏi: Ta dùng công phu như thế để
mở mắt cho Ông, vì sao
như thế?” Kẻ ấy đáp: “Mắt vốn tự chân chánh,
bị thầy làm cho trở nên
tà vạy”. Thiền Sư Đạo Hằng càng thêm tức giận phỉ báng buồn bực
về Sư, bèn đút lót tiền của cho
Tục Phủ giết
hại phi lý. Ban đầu không
một chút hận, làm cho mấy người đến chết.
Đồ chúng Thiền sư Đạo
Hằng mừng vui, bèn khiến rõ gốc gác, dứt bỏ
học Phù Hoa. Người nhàm
báng cầm dao tự nghó, mới ngộ một lời Sư giảng nói, vừa mừng
vừa sợ, vết biển
sạch dấu chân, cạn
sâu ở tại đó.
Sư mới thong dong thuận tục, có lúc ban trải
Thanh Du chợt gá thác ngâm
vịnh. Hoặc nhân tình sự
lắng phục, Thiền sư Đạo Hoằng ôm dốc phân phanh
hoang phiền.
Nêu Chánh Đạo Xa mà khó bày bố, vướng mắc gần mà
dễ kết nên. Điều đó
có nguyên do, dòng đạo xa lìa Nghiệp vệ, chóng
bày lạnh ấm. Đạo đã
sâu
sắc mà lại nhiệm mầu. Nên tiếp nối
sau rất
không có vẻ vang kế thừa.

Có Cư Só
Hướng là người trốn ẩn sâu nơi rừng núi hoang dã, chỉ ăn cây lá. Vào đầu niên hiệu
Thiên Bảo
(5
5
0) thời Bắc Tề, Đạo vị thầm hợp, gởi thư thăm hỏi Sư rằng: “Ảnh do thân khởi, vang theo tiếng đến.
Đùa bỡn với Ảnh thì khổ nhọc thân, không biết Ảnh là của thân,
phát ra tiếng mà làm cho dừng vang,
chẳng hay tiếng là gốc của vang.
Nên mê ngộ chỉ một Đường,
Ngu Trí chẳng khác. Không Danh mà tạo ra Danh, nhân danh đó mà đúng
sai
sinh khởi.
Không Lý mà tạo ra lý, nhân lý ấy

mà tranh luận
khởi lên. Huyễn hóa chẳng chân, ai đúng ai sai?
Luống dối chẳng thật,
đâu không đâu hữu, cùng biết được không thật có được, mất không thật có mất, chưa kịp vội vàng bàn nói, liền trình bày ý
này, tưởng vì đáp lời
cho đó!” Sư bèn cầm bút thuật lại ý rằng: “Nói
Chân Pháp nầy đều là như thật, rốt ráo không khác với lý chân thật
mầu nhiệm. Như người
vốn không biết ngọc Ma-ni cho đó là ngói sỏi,
hoát nhiên tự giác biết
là Chân châu. Vô Minh và trí tuệ Bình đẳng không khác, phải biết nuôn
Pháp đều Như. Vì thương xót hạng người có
hai kiến chấp ấy mà tỏ
bày văn từ phô diễn, bút mực ghi chép. Quán
thân minh và Phật không
khác nhau, đâu cần lại tìm Vô Dư kia?” Sư mở
lời nhập lý, chẳng thêm
bút mực ghi chú. Thỉnh thoảng có thêm vào,
bèn thành Bộ loại. Đầy
đủ như ở sách khác.
Bấy giờ lại có các
Thiền sư
Hóa Công, Liệu Công v.v… mỗi vị đều thông
suốt chỗ
sâu xa, bày nói
sự gởi gắm nỗi lòng.
Nghe các miệng thật, mà người đời chẳng xa, bia ký ít nghe. Lời nhiệm
mầu chẳng truyền. Đức
trong sáng ai rõ, thật đáng đau buồn!

Bấy giờ, có
Pháp sư
Pháp Lâm ở tại
đất Nghiệp, giảng
Kinh Thắng-man và
soạn thuật
Văn Nghóa. Mỗi lúc giảng, thính chúng
nhóm họp, bèn chọn những
vị thông hiều ba Bộ Kinh, có được bảy trăm vị dự nơi
Pháp tịch. Đến lúc nhà
Bắc Chu phá diệt
Phật Pháp, Ngài Pháp Lâm cùng Sư đồng học, cùng hộ trì
Kinh tượng. Ban đầu, Thiền sư Bồ-Đề
-Đạt-Ma trao
Kinh Lăng-già bốn quyển cho Sư mà bảo rằng: “Ta quán xét đất Hán chỉ có kinh này. Nhân giả (tức chỉ ngài
Tăng Khả) y cứ mà hành trì
sẽ tự được độ đời!”
Sư bèn chuyên nương tựa vào
Huyền lý, như trình bày ở
trước, bị bọn cướp chặt dứt cánh tay, Sư dùng pháp
chế ngự tâm, không thấy
đau khổ, dùng lửa đốt chỗ bị chặt, hết chảy
máu, dùng lụa quấn lại.
Và Sư vẫn đi khất thực như trước, không hề báo
cho mọi người biết. Sau
đó, Ngài Pháp Lâm lại bị bọn cướp chặt cánh
tay, đau khổ kêu gào suốt
đêm. Sư bèn về chữa trị băng bó cho và đi khất thực về cho
Ngài Pháp Lâm. Ngài Pháp Lâm lấy làm lạ về tay
ngài (Tăng Khả) không tự
nhiên bèn sinh tâm tức giận. Sư nói: “Bánh ăn
ở trước mặt,
sao chẳng tự dùng?”
Ngài Pháp Lâm nói: “Tôi không có tay, ngài không biết hay
sao?
Sư nói: Tôi cũng không có tay, đâu có gì
đáng tức giận!” Nhân
đó, bèn thăm hỏi, mới biết là có Công phu. Nên người đời gọi là “Vô Tý
Lâm” (Ngài
Pháp Lâm không có tay).
Thường khi
nói pháp xong, Sư bảo
rằng: “Kinh này sau bốn đời sẽ thành Danh
tướng, đâu có gì đáng buồn.”

Có Thiền sư
Tăng-na, họ Mã. Năm hai mươi mốt tuổi, Sư ở Đông

Hải Giảng Lễ Dịch, hành học có bốn trăm vị. Ngài đi về hướng
Nam đến Tương Châu, gặp
Ngài (Tăng
Khả) nói pháp, bèn cùng mười vị
học só xuất gia thọ đạo. Các môn nhân ở phía Đông
Tương Châu thiết trai để từ
biệt Sư, tiếng khóc kinh động cả thôn ấp. Từ khi
Sư xả bỏ thế tục, tay chẳng nắm lấy bút và
sách vở thế tục, chỉ mặc một chiếc y, ăn
một bình bát, ngồi một nơi, mỗi ngày chỉ ăn một bữa lấy đó làm
thường hạnh, lại kính phụng hạnh Đầu-đà nên hễ những chỗ nào
Sư đến đều chẳng
tham dự vào thôn xóm.
Lại có
Sa-môn Tuệ Mãn, họ Trương, vốn người ở xứ
Vinh Dương. Trước kia trụ
chùa Long Hóa ở Tương Châu, gặp Thiền sư Tăng-na
nói pháp, bèn thọ nhận
đạo pháp ấy, chuyên thực hành không đắm trước, chỉ mặc một chiếc y, mỗi ngày ăn một bữa, và giữ gìn hai cái kim.
Mùa Đông thì vá áo,
mùa hạ thì xả thông để che đậy thân mà thôi. Sư tự
nói trọn một đời không
hề có khiếp sợ, thân không bị muỗi mòng cắn
đốt, ngủ không mộng mî.
Dừng ở một nơi nào đều không tới hai đêm.
Đến chùa thì Sư bổ củi
làm mọi việc, thường thực hành hạnh khất thực.
Niên hiệu
Trinh Quán thứ mười
sáu
(6
4
2) thời Tiền Đường, Sư đến cạnh chùa Hội Thiện ở phía Nam Lạc Châu, ngủ qua đêm
trong gò mả, gặp lúc
tuyết phủ dầy ba thước. Sáng sớm đó, Sư vào chùa
thấy Pháp Sư Đàm Khoáng,
ngài Đàm Khoáng lấy làm lạ chẳng biết Sư từ đâu đến bèn hỏi: “Bạn Đạo đến đó ư?” Bảo tìm chỗ ngồi, khắp bốn
phía tuyết phủ dày đến
năm thước không thể lường được. Nên thời gian đó, tất cả chư tăng đều lánh ẩn.
Sư bèn đắp y, ôm bát đi khắp các xóm
làng, không hề vướng mắc, hễ được cúng vật gì thì bèn ban tán, tìm cầu
sự
hư nhàn. Nếu có người
thỉnh Sư ở lại qua đêm chứng trai. Ngài bảo: “Nếu trong thiên hạ không có người, mới nhận
sự thỉnh mời ấy.” Nên mỗi
lúc giảng pháp, Sư thường
bảo: “Chư Phật nói về tâm, để giúp cho tướng tâm là
Pháp luống dối. Ngày nay lại thêm của tướng tâm, rất trái
với ý Phật. Lại thêm
Luận bàn, rất trái với Đại Lý.” Nên Sư cũng như các Thiền
Sư Tăng-na v.v… thường mang bốn quyển
Kinh Lăng-già, lấy đó làm tâm yếu. Hễ giảng nói điều gì thì thực hành điều đó, không trái
với ý di chúc. Về sau,
ở xứ Lạc Dương, Sư không bệnh mà an nhiên
ngồi thẳng thị tịch, thọ
khoảng bảy mươi tuổi.
Các vị trên đây đều thuộc tông hệ của
Ngài Tăng Khả, nên
chẳng trình bày riêng.

Truyện ngài Thích Tăng Đạt trụ chùa Hồng Cốc ở núi Lâm Lự:

Thích Tăng Đạt, họ Lý, người ở xứ Thượng Cốc. Năm mười lăm ruổi,
Sư xuất gia, đến học ở
Bắc Đại, Sư lấy
sự nghe giảng và
thực hành làm chính.

Sau khi thọ giới cụ túc, Sư tu học theo Tỳ-ni, tới lui xét nét
chẳng phải như thói quen
trước. Năm được hai tuổi hạ, Sư rất được vua
Hiếu Văn Đế (Thúc Bạt
Hoằng
4
6
6-
471) thời Bắc Ngụy kính trọng, thỉnh
Sư vào chùa miếu, mở
mang khai giảng Luật Tứ Phần, Hình khí Sư
khác thường, ai thấy đều
kinh sợ kính thờ. Đầu Sư tợ đầu hổ, tai dài, có
hai chiếc răng dài hơn cả
tấc. Cơ luận biến ứng thích hợp thể hiện sự
cao đẹp. Sư cùng ngài
Long Đạt ở Từ Châu, đều đề xứng nghóa. Sau đó,
Sư lại chống tích trượng đến
Lạc Đô, nhân gặp được
Tam Tạng Pháp sư Lặc-na.
Sư bèn kính vâng
sự dạy răn mới ấy. Không bao lâu thì
Pháp sư Lặc-na thị tịch! Ngài
trình bày lại Địa Luận tiếng tăm kinh động,
khiến các người trông
ngóng quy hướng tin tưởng cùng lần lượt khen ngợi yết kiến.
Sau Sư lại nghe
Pháp sư
Quang khai giảng Địa Luận, phát minh
ý chỉ sâu mầu, Sư bèn
cầu thọ giới Bồ-tát với Pháp sư.
Vì theo thỉnh nghiệp nên
Sư có tên trong học chúng.
Sư lại
đến Nam Hội Từ Bộ học
thông Địa Luận. Đến lúc Vua Võ Đế (Tiêu
Diễn
5
0
2 -
550) thời Nam
Lương dẹp loạn, mở mang Đạo Pháp, Sư cảm
thấy vui mừng, bèn vượt
sông đến nơi cung quyết, xin được diện kiến.
Vua sai Quan Phụ Mã là Ân
Quân dẫn Sư vào điện Trùng Vân. Suốt
ngày suốt đêm,
Sư truyền giảng những điều Vua chưa từng nghe, ngồi
tại một chỗ suốt bảy
ngày đêm. Vua khen ngợi đó là điềm lành. Nhân
đó vua theo Sư mà cầu xin
thọ giới, thề nguyền làm đệ tử Sư. Và Vua ban
sắc mời
Sư trụ chùa Đồng Thái, thường dâng lễ
phụng cúng.
Cứ mỗi tuần, Sư riêng vào
điện chỉ bày khai giảng đạo lý cho nhà Vua.
Chừng khoảng năm sau, Đạo
lý trong tâm vua đã có sở y cứ, Ngài giã từ
vua trở về đất Ngụy.
Qua bảy lần xin về, Vua mới bằng lòng. Bấy giờ,
tại Hành Đài thuộc
Duyên Châu, Hầu Cảnh vì Sư xây dựng hai ngôi chùa,
núi tên Thiên Quán. Vua có chiến ban rằng: “Bậc
trượng phu thấu đạt niệm, Thân là khổ khí, khó có thể duy trì. Bèn thử thự hành, ăn
bánh bột, không ăn gạo
cơm.” Từ đó đến trọn đời, Sư riêng dùng để
duy trì mạng sống.

Sau cùng đến
thời vua Phế Đế (Nguyên Khâm
5
5
2-
554) thời Tây Ngụy.
Trung Sơn Vương ban
sắc cho
Bộc Xạ Cao Long đến thỉnh
Sư đến Nghiệp Đô, để
xin thọ giới Bồ-tùt. Vua Văn Tuyên Đế (Cao Dương
5
5
0-
560) thời bắc Tề đặc biệt lễ trọng, trước
sau có đến
sáu lượt quy hướng tôn trọng mười điều lành.
Nhưng tánh
Sư vốn ưa thích ở chốn
suối

rừng, sống
thanh nhàn giúp nghiệp. Vua Văn Tuyên Đế bèn vì Sư
mà đến phía dưới non
Hoàng Hoa thuộc núi Lâm Lự xây dựng chùa Hồng Cốc, và dẹp bỏ miếu cũ
Thần Võ mà xây chùa Định Khấu. Lấy hai nơi ấy để thỉnh
Sư ở. Mới đầu, Sư đến xây dựng chùa núi, lúc
sắp bước
vào cửa hang, thì có con
hổ ngồi xổm phía trước. Sư bèn nói rằng:
“Muốn xây một ngôi
chùa, để phước trùm cả cõi u linh, nếu ngươi bằng lòng thì hãy tránh đường!”
Sư nói xong, Hổ bèn đứng dậy bỏ đi. Đến lúc
xây chùa hoàn tất, an
định chúng tăng trông coi mọi việc. Sư về lại Nghiệp Kinh, ban đêm có vị thần hiện đến, thân mặc
sắc phục mầu vàng đến vái chào rồi qùy mà thưa rằng: “Đệ tử là vị
Thần đội núi. Vua và
Tam Cốc đều được cúng
dường đầy đủ, xin Sư chớ phải trở về!” Sư bảo: “Ở
núi lợi ít, ở Kinh đô
lợi nhiều. Bần đạo quán xét cơ duyên mà hành
động, mong đừng ngăn
cản ở lại!” Lại qua đêm tónh lặng, có người đẩy cửa vào tự xưng là: “Đệ tử là vợ của
Sơn thần, ban ngày không rảnh rỗi
nên giờ này đến tham
bái!” Và cung kính dâng cúng một sọt bánh gạo
mà nói rằng:
“Tăng không thiên vị, lúc lễ Phật xin thêm tên của đệ
tử!” Sư bảo: “Bánh gạo hãy mang trở về,
sau ta
sẽ lễ bái cho!” Nhân đó
Sư bảo thực
hành chung, mỗi lúc lễ bái đều xướng thêm tên.
Sư cảm được cõi u minh đại loại như vậy.

Sư bảo đệ tử là Sa-môn Đạo Sảng vì thần núi mà đọc tụng
Kinh Kim Quang Minh. Được hơn một tháng thì có hổ đến bắt chó đi.
Sư nghe thế bàn hỏi rằng:
“Đây chắc là do chú Đạo nhỏ này biếng nhác, chẳng vì Đàn Việt đọc
tụng Kinh”.
Liền hỏi đó, quả nhiên Đạo
Sáng nói
là ba ngày nay chỉ tụng
Kinh Duy-ma”. Sư bèn đốt hương lễ phật và bạch rằng: “Mấy hôm qua tuy tụng kinh khác, nhưng phước đó cũng thuộc
về Đàn Việt, nếu có
linh xét thì nên thả chó trở về.” Đến sáng ngày,
chó trở về, thấy trên đầu nó có dấu răng cắn. Đây lại là tiếp gồm thần
minh, gần như không thể lường!

Sư giảng các
Kinh Hoa Nghiêm, luật
Tứ Phần, Kinh Thập Đia, Luận Địa Trì, tuy
không có sớ ký nhưng giảng nói có y cứ. Đặc
biệt Sư giỏi về luận nghị, nổi tiếng khắp Nam Bắc,
cánh cửa Thiền pháp
khai mở cho đời rất rộng.

Sư từng đến đất Lương,
Hoà-thượng Chí Công gặp
Sư liền nói rằng:
“Thiền Sư Đạt là người có
Phước Đức lớn, vua cũng
rất kính trọng, từng bảo với các quan hầu là “Ở phương Bắc có
Pháp sư
Loan và Thiền sư Đạt là
các vị Bồ-tát nhục thân”, nên vua thường hướng về phương Bắc từ xa lễ bái”.
Sư được các bậc
Quân vương đương thời
kính trọng, không có ai
hơn. Đến một lúc, Sư cảm thấy bị bệnh nhẹ, bèn an
nhiên ngồi thẳng trên
giường dây, miệng niệm tụng
Kinh Bát-nhã,
hình khí điều hòa yên
tónh. Sư thị tịch tại chùa Hồng Cốc, thọ tám mươi
hai tuổi. Lúc đó là
ngày mồng bảy tháng sáu niên hiệu Thiên Bảo thứ bảy

(5
5
6) thời Bắc Tề. Vua Tuyên Đế nghe vậy, kinh hãi vội vã đến nơi, lớn tiếng
khóc gào, cả sáu quân
đồng khóc vang động khắp nui rừng. Sau đó, an
táng Sư dưới sườn núi
trong hang, lập bia ở sau.
Vào niên hiệu
Trinh Quán thứ chín
(6
3
6) thời Tiền Đường. Tôi (Đạo Tuyên) đích thân đến đó lễ yết. Di cốt
Sư vẫn hiện còn,
Di tích ngôi chùa vẫn y nhiên!
Từ khi
Sư kính tâm đối với
Huyền đạo, thì tâm không xen hở.
Với người có
sự hiểu biết thì đồng gần gũi, đều không
hiềm khích.
Nhân trước có
sự chiêu cảm riêng nên càng thêm kính thờ, chỗ Vinh hiển
cao sang càng khiêm tốn từ
chối. Phật Pháp thời Mạt ưa chuộng Quan
tước vinh hiển, những
kẻ kiêu hãnh vọng kết bè đảng ngưng Sư vì nước đều xem là nhỏ mọn, không hề đoái hoài. Với các nơi
Chiêu Huyền Tào Cục,
Sư chẳng hề bước đến. Đó mới là chỗ xem thường của các
bậc Thánh đạt. Thật là
tướng tốt của Phước thế gian.

Truyện ngài Thích Tăng Điều trụ chùa Vân Môn ở Long Sơn:

Thích Tăng Điều, họ Tôn, vốn xuất xứ từ
Xương Lê, sau cùng
đến ở Anh Đào thuộc
Cự lộc. Tánh tình Sư Độ lượng thuần hòa, hiếu
hạnh tín tâm nổi tiếng,
siêng năng tìm học sách thế tục, thông rành các
thứ kinh sử. Được cử làm
Thái Học Bác Só.
Sư giảng giải
sách đời tiếng
tăm vang khắp triều đình.
Sư ở tại miếu Nghi Lang, ở Quốc Vũ thuộc
Khí Quán, Cơ Đạo ngầm
thấu, bỗng nhiên nhàm chán phiền toái thế gian. Chỉ một lần đọc qua kinh Phật tự nhiên
Thần giải. Bấy giờ, Sư hai
mươi tám tuổi, đi đến
chỗ Pháp Sư Tăng Thật chùa Cảnh Minh ở Cự Lộc
xin xuất gia. Vừa mới xuống tóc, Sư liền tìm kinh luận, vừa buồn vừa
vui, thần thức mạnh mẽ.
Nhân đó, Sư phát năm lời nguyện, gọi là Tài
Pháp thông biện và dùng
bốn Đại thường kính thờ Tam Bảo, rộng tạo
Phước báo đền đáp bốn ân.

Mới đầu, Sư học hành trì
Chỉ Quán với
Thiền Sư Đạo Phòng.
Ngài Đạo Phòng là đệ
tử tài giỏi của Sa-môn Bạt-đà. Sư đã thọ thiền
pháp, bèn đi về hướng
Bắc đến núi Gia Ngư ở Định Châu, thúc liễm niệm lự thời gian lâu mà hoàn toàn không
nhiếp chứng,
Sư muốn xuống
núi, tụng Kinh Niết-bàn.
Bỗng nhiên gặp một vị tăng nói từ Thái Nhạc
đến, Sư bèn tỏ bày
sự tình, vị tăng ấy tha thiết khuyên
Sư “Tu tập thiền pháp
phải thận
trọng, không có chí khác. Vì tất cả chúng sinh đều có
Thiền vị Sơ Địa, cần
phải buộc duyên, không cầu thì chẳng toại!” Ý Sư bèn
y theo pháp đó, khoảng
mười ngày nhiếp tâm, quả nhiên đắc Định.”
Sư thường y theo
Thánh hạnh bốn Pháp niệm xứ trong
Kinh Niết-bàn.
Đến nỗi ngủ hay thức
thấy đều không có Dục tưởng.
Năm được năm hạ,
Sư lại đến chỗ
Thiền sư Đạo Minh núi
Chương Hồng thuộc
Triệu Châu, thọ học mười
sáu pháp đặc thắng.
Dùi mài chứa nhóm, tiết chế
ăn uống rèn tâm, suốt ba tháng mỗi ngày ăn một bữa, gạo chỉ bốn đấu. Trải phu cụ trên đá chẳng hay biết
sớm tối, vải
bố dính vào thân, kéo
cũng chẳng thoát ra. Hoặc nấu thức ăn chưa chín thì nhiếp tâm nhập Định, lay động chẳng để lọt
khoảnh khắc. Trước khi
ăn Sư đều ban thí cho chim
thú ăn. Lại thường tu pháp “Tử tưởng”
(Quán chiếu
sự chết). Gặp bọn cướp làm cho hãi mà
Sư không tỏ vẻ
lo sợ, bèn giảng cho bọn cướp nghe các thứ
nghiệp hạnh. Bọn cướp đều bẻ
bỏ cung tên, thọ giới
và trở về. Sư từng ở tại núi Thước sơn nơi tónh
lặng, bị vị thần đến
khuấy nhiễu, ôm vai cột bụng hà hơi trên cổ. Sư đem
sự chết buộc tâm, nhờ
đó mà chứng định sâu, suốt chín ngày chưa xả. Sau
đó, Sư xuất định, tình tưởng đều lắng nhiên. Sư
xét cùng thế gian hoàn toàn không hề có
sự an vui.
Sư bèn đến chùa
Thiếu Lâm chỗ
Tổ sư
Tam Tạng trình bày sở
chứng của mình. Ngài Bạt-đà bảo rằng: “Từ
Thông lãnh cho đến phương
Đông nầy, người tài giỏi nhất về thiền học chỉ
có một mình ông!” Và
bèn truyền cho Sư các pháp thâm yếu, sau Sư
đến trụ chùa Trung Nhạc.

Tại chùa đó,
Chúng tăng có cả trăm Vị, nước
suối chỉ đủ dùng. Bỗng nhiên có một người Phụ nữ mặc áo rách rưới tay cầm chổi đến ngồi trên bậc thềm phía trước lắng nghe chư tăng tụng kinh.
Chúng Tăng không biết đó là vị Thần, nên trách mắng đuổi đi, người phụ nữ ấy tỏ vẻ tức giận đưa chân
đạp suối, lập tức nước khô cạn hết,
sau đó
người phụ nữ biến
mất. Chúng tăng trình lên Sư sự việc ấy, Sư gọi:
“Ưu-bà- di!” Gọi đến
ba lần người phụ nữ mới hiện ra. Sư bèn nói với vị
Thần rằng: “Chúng tăng
hành Đạo, nên gia tâm mà ủng hộ chứ!” Người
phụ nữ ấy lại dùng chân đạp phá chỗ suối cũ,
nước liền tuôn trào. Bấy
giờ, mọi người đều
lấy làm lạ. Sư có oai cảm như thế.
Sau,
Sư lại đến núi
Tây Vương Ốc ở
Hoài Châu, tu tập pháp
trước. Nghe hai con hổ giao đấu gầm thét vang động cả hang núi.
Sư bèn chống
Tích trượng giữa hai con để giải can, mỗi con tự bỏ đi.
Có một lúc bỗng nhiên có
hai quyển kinh tiên đặt trên giường. Sư nói: “Ta
vốn tu theo Phật đạo, đâu
thể câu thúc trong cõi vực trường sinh ấy ư?”
Nói xong, chỉ trong phút chốc hai quyển kinh tự biến mất.
Sư cảm động
đến u hiển đều đại
loại như vậy. Sư lại dời đến trụ núi Thanh La, nhận
sự cúng dường của những người mắc bệnh dịch lệ, tình chẳng
sợ dơ
uế, cam chịu như thuốc tể.
Sư ngồi lâu mệt mỏi, bèn duỗi cẳng chân
trước giường thì có vị
thần liền đến nâng đỡ lên, trở lại ngồi kiết già.
Nhân đó, Sư thường
nhập định, và thường lấy bảy ngày làm kỳ hạn.

Sau đó, Sư lại dời đến trụ núi Mã Đầu ở
Hoài Châu. Vua Hiếu Minh Đế (Nguyên Hủ
5
1
6 -
528) thời Bắc Ngụy, sớm vâng thừa lệnh Đức, trước
sau đến thỉnh ba lần,
Sư bèn từ chối rằng: “Khắp cõi đời, không đâu chẳng phải là đất của Vua, xin nguyện được ở tại núi
để hành đạo, chẳng trái với đại thông!” Vua bèn
chấp thuận, bèn dâng cúng đến núi. Đến niên hiệu
Vónh Hy thứ nhất
(5
3
2) thời Bắc Ngụy. Vua Hiếu Vũ Đế (Nguyên Tu) đã thỉnh nhưng Sư không ra, nên trong cốc Thượng Thư, vua cũng lập
thiền thất, nhóm họp chúng tăng để
cúng dường. Sư lại dời
chuyển đến Thường sơn ở phía Bắc. Thứ Sử Lâu
Duệ ở Định Châu, Vương
Cao Du ở Bành Thành v.v… thỉnh Sư đến núi
Đại Minh ở Văn Mặc, mở
khai quy giới, mọi người kính tin rất đông.
Khắp các xứ Yên, Triệu, Đạo vị lan khắp, không còn ăn dùng máu
huyết. Chúng bạn đua nhau tìm đến lễ kính đông đúc.
Bấy giờ, có người bị danh lợi ràng buộc,
Sư bèn nói cho nghe Kệ tụng để dứt trừ, người
nghe tỏ vẻ hổ thẹn mà
sửa đổi. Tiện đó, Sư lại trình bày cho bài kệ tu điều lành, mọi người cùng dự tham hành trì pháp túc tâm, đổi mới khí
tiết của họ. Sư đã
giảng bày Đạo giữa núi ở đời, tiếng tăm vang vọng
động đến lòng trời.

Niên hiệu Thiên Bảo thứ hai
(5
5
1) thời Bắc Tề. Vua Văn Tuyên Đế (Cao Dương) ban
chiếu rằng: “Từ lâu nghe được Phong đức của
Sư, thường mong muốn gặp, ban
sắc cho Định
Châu thỉnh
Sư đến đất
Nghiệp để giáo hóa
chúng sinh, nghóa không làm làm lợi cho mình, mong
Sư liến chống tích trượng
đến Thừa minh, định mở mang chí Đạo cứu
giúp khổ hoại!” Đến
ngày ấy, bỗng nhiên Sư trở về núi. Đang làm mọi
việc khắp Đông tây, nhưng không hề bị lưu giữ
trói buộc. Sư ở núi đã
nhiều năm, sự nghiệp
cứu giúp trọn một đời, nghe có sắc chiếu mời thỉnh,
Sư nhất quyết không vâng mạng. Vua tha thiết cùng đôn đúc dẫn dụ,
Sư mới nhận thỉnh. Ngay
ngày Sư rũ áo sắp xuống núi, hai núi bỗng nhiên
rung chuyển, tiếng vang buồn thương thảm thiết, kinh nhiễu cả
người và vật, chim bay
thú chạy, như thế suốt ba ngày. Sư ngoái nhìn lại bảo rằng:
“Kính mến Đạo, có lòng nhân, xúc chạm đến các loài ở đây.
Đâu chẳng phải ái tình
dễ giữ, buông lung khó giữ ư?” Sư chẳng ước sự bèn
dừng trụ ở
Chương Phủ. Vua cử Đại giá đến
Bang Giao đón rước
Sư. Lúc ấy, tuổi Sư đã
ngoài bảy mươi, nhưng dáng vẻ thanh khoáng, cảm động cả
lòng người, kính thương
chúng sinh, nương cơ không
sai lạc. Vua dìu đỡ
Sư vào Nội cung để luận bàn chánh lý. Nhân đó
Sư giảng về “ Ba cõi vốn không, cõi nước cũng vậy. Tướng thế gian vinh hoa
không thể giữ mãi.”
Và Sư giảng rộng về bốn Pháp niệm xứ. vua nghe đó
mà khắp mình nổi ốc, mồ hôi toát đổ, liền thọ
Thiền đạo. Học khắp
chẳng bao lâu đã chứng
định sâu. Từ đó về sau, càng vâng theo lời dạy bảo, dốc lòng
kính trọng. Nhân đó thọ
giới Bồ-tát, dứt bặt ăn uống rượu
thịt, phóng thả các loài
chim săn, dẹp bỏ các vị quan đam mê săn bắn chài lưới, kết thành đất nước nhân từ.
Lại cấm đoán khắp trong nước dứt hẳn các nghề nghiệp giết hại. Ngày mồng ba
tháng sáu, Vua ban
sắc cho dân chúng hành trì trai giới.
Vườn riêng của các quan trồng hành hẹ v.v… thảy đều phá bỏ.
Qua ngày khác, vua lại bảo rằng: “Đạo do
người mở mang, thật
chẳng luống dối ứng nghiệm. Xin Sư an tâm đạo
niệm, đệ tử xin làm
ngoại hộ Đàn Việt, có được chăng? Sư bảo:
“Bồ-tát phát thệ nguyện rộng
lớn, lấy việc Hộ Pháp làm tâm. Bệ hạ ứng mạng
trời, thuận đời, ở
ngôi chủ chốt mở Đạo giáo hóa. Làm rường cột cho
Tam Bảo, dẫn dắt bốn
dân!”. Cứu giúp đã đến, nghóa không nương cậy.
Sư trụ trong cung cấm hơn bốn mươi ngày.
Thường ngày nói
pháp giảng dạy, vua rất kính vâng, không
chấp trái. Sau, vì Đạo phải truyền
bá, nghó nhớ về núi
rừng, Sư bèn từ giã trở về chỗ ở cũ.

Nhà vua vì chốn núi non trở lại của Sư, mỗi lúc tham yết học
hỏi gặp phải khó khăn,
nên vào niên hiệu Thiên Bảo thứ ba
(5
5
2) thời Bắc Tề. Vua ban sắc đến phía Nam Long Sơn cách tám mươi dặm về
phía Tây Nam Nghiệp Thành
xây dựng Tinh Xá đặt tên là chùa Vân
Môn, thỉnh Sư về ở đó,
và kiêm làm chủ ngôi chùa lớn Thạch Quật. Sư đảm nhận giềng mối cả hai nơi, đào luyện đồ chúng gần cả ngàn vị.
Cung cấp cúng dường mọi
việc đầy đủ, khắp các hang núi, đồng thời ban
sắc khắp cho các châu
quận trong nước, lập riêng Thiền tứ, bảo ban
những bậc Đạt giải
niệm tuệ đến để giảng dạy. Bấy giờ, mở mang
giảng tụng mọi việc dồi dào. Vua nói với
Sư rằng: “Đại tông của
Phật Pháp, lấy
sự tónh tâm làm gốc.
Các vị Pháp sư v.v… nhọc truyền pháp giáo hóa,
vẫn tiếp thừa ồn ào
phiền tạp, chưa thể gọi là mở mang, nên thảy đều
phá dẹp hết.” Sư cản
ngăn vua rằng: “Các vị Pháp sư đều là những
người tiếp nối làm lớn
mạnh bốn y, mở mang ba tạng, khiến mọi người nhận biết được
Tà Chánh, thấu đạt được u vi. Nếu không có những
người ấy, thì lấy đâu
để mở mang dẫn dắt, đều là sơ tông của Thiền nghiệp.

Hoằng giáo của thú lý, dần dần quy tín, khai mở chỗ mờ tối cho
người ấy!” Vua rất vui
mừng. Nhân đó nói: “Nay chia Quốc trữ làm ba
phần, gồm cung cấp nước
nhà, tự dùng và dùng vào việc Tam Bảo”. Từ đó, vua hết lòng quy hướng, xưa nay không ai bằng.
Phật Pháp truyền bá
về phương Đông, vào
thời này rất hưng thạnh. Đầy đủ như trong Biệt ký. Vua
Ban sắc bảo đưa tiền bạc, lụa là chăn màn, tiếp theo trục xe
Sư lên núi, bảo đến trong
chùa xếp đặt kho tích trữ để cung cấp thường
dùng. Sư lấy Phật Pháp
làm việc chánh yếu, chí nguyện tu tâm. Tài vật danh lợi xao động lòng tục, việc trái với Đạo hóa, bèn gởi thư trả lại.
Vua rất kính trọng tâm lượng
của Sư, ban sắc y theo trước mà thâu nạp,
riêng xếp đặt kho lẫm
khác, phải tiện thời y theo cung cấp. Chưa qua
Vương Phủ, từ đó về
sau chiếu thư viết tay hàng tháng riêng thường đưa
đến, thước tấc tiểu
duyên hẳn bày tỏ nói đến. Vua lại ban sắc cho quan
Thị ngự Từ Chi Tài, Thôi Tư Hòa v.v… đưa các thứ thuốc, bánh bột, coi
sóc chư tăng bệnh khổ.
Vua thường đúc
suất Vũ vệ ấy cho nên
đến thăm hầu.
Sư ở nơi phòng nhỏ an tọa, đều chẳng đón rước. Đệ tử cản
ngăn Sư rằng: Hoàng Đế
thân lâm, nay căn cứ đạo chẳng đón rước, tâm mọi người hoặc có
trở ngại!”.
Sư bảo: “Xưa kia, ngài
Tân-Đầu-Lưu đón rước Vua đi bảy
bước, bảy năm sau thì mất nước. Nay ta chẳng có
thật thật Đức, chẳng dám tự khinh, hình tướng mong được Phước đối với
nhà Vua”. Bấy giờ, Ngài
cũng khéo léo cẩn trọng, Đạo Pháp được niềm
tin ở người. Hoàng Môn
Thị Lang Lý Tương cùng các vị Đại Đức thỉnh Sư
giảng dạy Thiền yếu. Nhân đó, Sư soạn “Chỉ Quán
Pháp” hai quyển. Khách nhà đượm
đạo vị Định pháp cất giữ một bản để y cứ.
Đến ngày
mười ba tháng bốn niên hiệu Càn Minh thứ nhất
(5
6
0) thời Bắc Tề, vào lúc sáng sớm, Sư không hề tật bệnh gì, an nhiên ngồi thẳng thị tịch tại chùa, thọ tám mươi mốt tuổi, năm mươi hạ lạp.
Ngay lúc Sư thị tịch, có
mùi thơm lạ xông khắp chùa, người nghe lắng
thần. Vua Phế Đế (Cao Ân)
ban sắc bảo Tương Lạc Vương tuyên đọc lời
an ủi rằng: “Cố Đại
Thiền Sư Chí lực siêng năng khổ tiết, cảm quả hẳn
là tất nhiên. Gá tâm vắng lặng, hư rỗng lại, chất thật trở đi.
Gió nghiệp nhiệm mầu,
sự cao nơi
Tăng tục. Vận qua đi,
Thần đổi dời, thật rất
buồn than! Vốn kính sùng
có tốt lành, để bày tỏ sự thương xót, cúng thí
năm trăm vật, thỉnh ngàn vị tăng cúng dường tại chùa
Vân Môn để
sùng
kính tu Phước!”
Đến tháng
năm niên hiệu Hoàng Kiến thứ hai
(5
6
1) thời Bắc Tề, các đệ tử của Sư như Sa-môn Đàm Tuân, v.v… tấu trình xin xây tháp. Vua Hiếu Chiêu Đế
(Cao Diễn) ban sắc chiếu rằng:”Cố Đại Thiền
Sư đức nghiệp cao xa, là rường cột của
Tam Bảo, diệt tận
Hóa Chung, thần thức vân du ngoài vật, nên y theo
Pháp Trung Quốc, Xà-tỳ rồi xây tháp. Kiến lập trai hội cúng dường ngàn vị Tăng. Tặng một ngàn vật,
nêu dựng dấu vết tốt
lành, để chỉ bày cho các đời sau!” Vua lại ban sắc
cho Hữu Bộc Xạ Ngụy
Thâu soạn Văn Bia. Sư được các bậc Quân
Vương thời bấy giờ
kính trọng, trước
sau đều như thế.
Thế rồi, Định ngày
chuẩn sắc, cả bốn Bộ
đồng lên núi có mấy muôn người, chất cả ngàn cây
củi hương thơm, vào giữa trưa
ngày chánh, nổi lửa thiêu, không ai
chẳng đau buồn dứt đoạn,
tiếng khóc như dòng chảy, có đàn chim trắng mấy trăm con bồi hồi bay liệng trên khói, kêu buồn tha thiết, lúc di quan
mới bay đi. Bèn xây tháp gạch ở phía
Tây Bắc của chùa để cúng
dường. Thường có cảnh
linh, mùi thơm lạ thoảng ứng đến kẻ tăng người tục.

Mới đầu, Sư kính tin xuất gian, biết khác
Tề ngụy, khắc chí
với thiền nghiệp, thông
suốt
trần sau, mà dẫm khắp
Thái hành, qua lại
trong Triều ngoài dã, kêu gọi nhún nhường ôm lòng trong trắng hay quạt
thổi giói trong lành. Lại
thêm oai phong lấn vượt bọn giặc, thế lực rập lấy yêu quái ở chốn núi rừng, mở giải hổ gầm giao đấu nhau, cấm
ngăn nuôi dưỡng sâu
độc. Các bậc Đại Nho Hoàng Đế đích thân mang
đến lương thực, lữ khách
săn bắn cầm dao cắt tóc. Hoặc đức cảm
thượng huyền đượm nhuần mầm mống vâng kính, u thành cùng tột, lúa
thóc đầy nhà tín tâm.
Thần cây cản đường, tùy ý muốn mà Pháp truyền
bá, Báo gấm sạch phòng,
ngậm xú uế mà xa bỏ. Hoặc hổ dữ thuần quen, ngay lưng rũ y, núi đồi
sắp
sụp đổ, vời gọi ra mà vẫn còn mạng.
Các điềm lành như thế chấn động từ xưa, ít có đầy đủ, như các tượng họa
đồ ghi tại chùa Vân Môn.

Lại nữa, mới đầu, Vua ban
sắc nơi xây chùa vuông vức 10 dặm để các kẻ
só tức tâm hỏi Đạo kinh hành.
Sư nói “Mười dặm quá
rộng lớn, hao tổn chướng
ngại người dân sinh sống, sợ chẳng cứu giúp
được xa, xin giảm bớt
một nửa”. Vua bèn ban sắc lấy năm dặm vuông
làm chuẩn định. Vua sai
tướng làm Đại tượng Kỷ Bá ung bắt đầu xây dựng. Kỷ
Bá Ung nhóm họp các thông ấp, hỏi tên xứ đó.
Bỗng nhiên
nghe giữa hư không có
tiếng lớn đáp rằng: “Núi rừng sâu lắng, xứ này
vốn gọi là Vân Môn!”
Hỏi lại nguyên do, không hề có người nào biết.
Vua nghe lạ lùng như thế, nên theo tiếng vang giữa hư không, và nay gọi
đó là chùa Quang nghiêm.

Lại có vị khách tăng chống tích trượng mới đến, cùng muốn an
ở, hỏi về Bổn hạ vị
ấy. Vị ấy đáp rằng: “Tôi thấy trong đây có ba nơi xây dựng chùa.” Nói xong liền biến mất. Thế rồi đào đất làm giếng, quả
nhiên có
được hai mép miệng chim cú mèo. Lại, ở trước
hang trụ thiền có một vực sâu, thấy người đầy
lông, kỳ vó mà dáng vẻ như người
Hồ. Bèn đặt chảo thiêu
đốt lửa, nước cùng tuôn vọt lên, chỉ chốc lát có
con trăn lớn từ trong
nước trườn lên muốn bò vào trong chảo, Sư đưa
chân đánh phá đó, con
trăn bèn vào lại trong nước và lông người cũng biến mất. Đêm đó có
Thần Nam Tử đến, đảnh lễ
Sư và thưa rằng: “Đệ tử
có các con nhỏ, thường
năm bị ác thần bắt ăn, các đứa con v.v… tiếc thân mạng không dám đương đầu, nay đệ tử già
suy
sắp chết, nên tự
đến cung cấp cho ác thần
ăn, nhờ Sư hộ trì nên được thoát khỏi nạn ấy.
Sư xin nước phun vào đó,
tự nhiên biến thành mây mốc.

Bấy giờ, có người
sàm tấu với
Vua Văn Tuyên Đế cho
Sư là người ngạo mạn bất kính. Vua rất tức giận, tự đến để làm
hại Sư,
Sư thầm nhận biết việc ấy. Từ hồi nào đến giờ,
Sư chưa hề đến nhà trù
của chúng tăng, bỗng
nhiên Sư đến bảo rằng: “Sáng mai có khách lớn
đến, hay lo làm nhiều thức ăn để thiết cúng!”.
Đêm đó vào canh năm, trước chuẩn bị kiệu xe trâu,
riêng mình Sư đến cửa hang cách chùa hơn
hai mươi dặm.
Sư đứng một mình bên vệ đường, chỉ phút chốc thì
Vua đến. Vua lấy làm lạ hỏi
Sư về nguyên do. Sư đáp: “Sợ thân vấy máu
huyết làm dơ bẩn chốn
già-lam, nên đến đây đợi hầu!”. Vua liền xuống
ngựa bái phục, hổ thẹn
sám hối
không thôi. Và nói với
Thượng thư lệnh Dương
Tuân Ngạn rằng: “Người chân thật như thế làm gì có
sự hủy báng?” Vua bèn đích thân cõng
Sư trở lại chùa,
Sư cự tuyệt không
chịu. Vua nói: “Đệ tử cõng thầy đi khắp nước cũng chưa đủ để
sám hối tội lỗi v.v…
Nhân đó, vua hỏi
Sư rằng: “Đời trước đệ tử đã làm những
hạnh nghiệp gì?” Sư đáp:
“Làm vua La Sát, do đó, nay vẫn còn ưa thích giết
hại.” Và Sư liền chú nguyện vào bát nước, bảo
Vua hãy nhìn vào
đó. Vua thấy bóng mình
giống như tượng La-sát.

Cứ mỗi năm, vào ngày mồng một tết, vua thường hỏi
Sư về
sự
tốt xấu trong một năm.
Sau, đến niên hiệu Thiên Bảo thứ mười
(5
6
9) thời Bắc Tề. Sư bảo: “Năm nay không thể tốt được.” Vua Văn Tuyên Đế (Cao
Dương) không vui lòng, hỏi lại
Sư vì
cớ sao.
Sư bảo:”
Bần Đạo cũng không bao lâu nữa! Đến tháng mười thì Vua (Văn
Tuyên đến) băng, qua đầu mùa hạ năm
sau
(5
6
0) thì tôi thị tịch”. Nghiệm xét lại quả đúng như thế. Thường nhân những ngày rảnh rỗi. Vua nói rằng: “Đệ tử chưa
thấy sự linh dị của Phật, vậy có thể thấy được
chăng?” Sư bảo: “Đó không phải việc thích nghi của
Sa-môn.” Vua cố năn nỉ.
Ngài bèn bỏ y Ca-sa xuống
đất. Vua sai mấy mươi người giở lên mà
chẳng lay động. Sư bảo
một vị Sa-di đến lấy, tự nhiên không chút nặng nhọc
gì. Nhân đó,
Vua càng dốc lòng kính tin khác thường. chùa chiền tăng chúng, vua cúng dường cung cấp rất nồng hậu. Đến khi nhà
Bắc Tề mất, đến thời Bắc
Chu phá hủy, tặng chùa cho Quan Đại phu Liễu
Vụ Văn. Liễu Vụ Văn
lại bảo người thân mới của mình trông coi gìn giữ. Đang dời chùa vào ở, có vị thần tức giận bảo.”
Sao dám lấn phạm chùa của bậc
Tu-đà-hoàn?” Và thâu liễm không bao lâu thì mất. đến
đầu đời Tùy, phục hưng lại am đồng như mới xây dựng, mỗi ngày
sáu thời thiền tọa
lễ sám, vang tiếng khắp hoàn vũ. Đến cuối niên hiệu Đại
nghiệp
(6
1
7) đời Tùy, giặc lấy chùa làm nơi doanh trại
chiếm đóng, phòng
nhà còn lại đều bị thiêu đốt.
Đầu niên hiệu
Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, Tôi (Đạo Tuyên) trèo lên thắng địa ấy, núi rừng vẫn như xưa, tình sự lại mới, khắp
nơi hoang lạnh, thường
dấy lên trời than thở sinh diệt, khắp đưa mắt nhìn đều bị thiêu đốt, thường chẳng xa lìa lỗi lầm.
Người viết truyện này
(tức Đạo Tuyên) có xem
hành Đồ, nên đặt tựa ở sau.

Truyện ngài
Thích Pháp Thông trụ chùa
Cảnh Không ở Tương Dương:

Thích Pháp Thông, họ Mai, người ở xứ
Tân Dã thuộc
Nam Dương. Năm tám tuổi,
Sư xuất gia, tài giỏi hơn người, tánh tình ngay
thẳng trong sạch, thân hình như ngọc. Chỉ ăn rau lá lấy làm ngon, không
mong cầu các vật béo bổ,
đến tuổi trưởng thành, phong thái tiết tháo Sư
càng mạnh. Với mọi vật
tịnh thí tài lợi, lần lượt Sư nhóm cấp, đều hồi
hướng tu tạo kinh tạng
hơn ba ngàn quyển. Sư lại gom góp các Ký luận, có
gì giúp cho Hoằng tán, thì
không gì Sư chẳng gom góp.
Năm hai mươi lăm tuổi,
Sư đi về hướng Đông thì đến
Trung nhạc. Đi về phía Tây thì đến
Võ Đang. Tại chỗ thông Đạo, nên
Sư chỉ ở chỗ lắng yên. Nhân đi đến
suối
Bạch Mã ở núi
Tản Cái thuộc Tương Dương.
Sư xây thất
phương trượng, để làm nhà gá tâm. Vào hai cái hang làm
nhà lan-nhã. Nay những người đi tuần núi còn biết nền cũ ấy. Đầu đời Lương có
Tấn An Vương. Đến
Tương Châu, nghe Đạo phong của
Sư nên dò hỏi,
sắp đến
Thiềt thất, ngựa đang cưỡi theo
vô cớ tự thối lui. Tấn
An Vương hổ thẹn trở về, đem đó lại cảm ác mộng. Sau, lại tìm đến, ngựa cũng thối lui như trước.
Tấn An Vương bèn
thanh khiết trì trai, dốc
lòng hết sức thành kính mới được đến diện kiến.
Ban đầu, mới đến cạnh
chùa, chỉ thấy một cái hang toàn lửa dữ cháy
phừng phựt, đứng nhìn giây lâu, bỗng nhiên biến
thành nước, lại ngừng
trong khoảnh khắc, nước
tan biến, Đường nhà hiện ra. Đem việc ấy hỏi, mới
biết lúc ấy,
Sư đang nhập Định Thủy Hỏa. Chỗ ngồi trong nhà, hai bên giường dây mỗi bên có một con hổ.
Tấn An Vương không dám
bước đến, Sư bèn đưa
tay đè đầu hổ xuống đất và bịt hai mắt nó, gọi
Tấn An Vương đến phía trước,
Tấn An Vương mới được lễ bái. Nhân đó trình báo với
Sư khắp trong xứ thường bị tai hoạn bởi hổ, cầu xin
Sư cứu
giúp. Sư liền nhập định,
chỉ trong phút chốc có mười bảy con hổ lớn đi đến. Ngài bèn truyền cho nó ba pháp quy giới, dạy răn không được can phạm hung bạo đến trăm họ.
Sư lại bảo đệ tử lấy vải bố áo cũ buộc vào
cổ hổ, bảy ngày sau lại
đến đó. Tấn An Vương đến đúng ngày hẹn,
thiết trai, chúng nhóm
họp, các con hổ cũng đến, bèn cho ăn và mở vải
bố ra, từ đó không còn
hại nữa. Hôm ấy, Sư dẫn Tấn An Vương cùng
đến suối Bạch Mã, trong
suối có con rùa trắng tự đến trong tay Sư mà
lấy thức ăn. Ngài bảo
với Tấn An Vương: “Đây là con Rồng đực. Lại
đến chỗ suối linh, có
con cá chép năm mầu cũng đến tay Sư để ăn. Sư
bảo: “Đây là con Rồng
Cái. Tấn An Vương cùng các Quan lại vô cùng tán thưởng việc ấy, bèn lập Đại thí hội mà cúng thí. Có bọn hung đảng
vây quanh chừng mấy mươi
người, ban đêm đến cướp chỗ vật cúng thí, gặp
hổ gầm gừ cản đường, lại thấy một người lớn
đứng tựa nơi thiền
thất, bên cạnh có cây
thông cao chỉ đến đầu gối họ, cầm chày Kim
Cương, có người thủ vệ.
Suốt đêm bồi hồi qua giờ ngọ hôm
sau mới trở về.
Tấn An Vương lấy làm lạ
sự trở lại muộn nầy, bèn lấy sự việc ấy làm
đầu, bèn dâng biểu tấu
trình. Nhà vua ban sắc xây dựng chùa Thiền Cư,
Sư chẳng đến ở mà chỉ
cho người đến an định ở đó. Vua lại sắc bảo Từ
Xi đến chỗ Sư ở xây
dựng chùa Linh Tuyền, đến thời Bắc Chu đổi tên
là chùa Tónh Lâm, đến
thời Tùy lại đổi tên là chùa Cảnh Không, tới
thời Tiền Đường vẫn
gọi theo đời Tùy.

Mới đầu, Sư
ở trong thiền đường, thường có con nai trắng và
con chim sẻ mầu trắng
thuần phục đến nương ở. Hễ chỗ nào Sư đi qua,
đều lấy sự từ bi cứu
giúp làm đầu. Nhân thấy người Đồ tể trói buộc cả
trăm con heo,
Sư liền ba lần xướng bảo rằng:
“Giải thoát
Thủ lăng-nghiêm.” Heo bèn tuôn mở giây chạy tán mất, những người đồ tể tức giận,
sắp ra tay
gây sự,
Sư vẫn đứng tự nhiên không lay động, nên họ bèn quy
hướng sớm hối lỗi
lầm, nhân đó dứt bỏ nghiệp giết hại. Sư lại đến
sông
Hán, thấy ngư ông đang
kéo lưới, Sư cũng xướng bảo ba lần như trước,
ngư ông kéo lưới không
được, bèn lại quy tâm, mang lưới không trở về.
Lại nữa, ở Kinh Châu bị
khổ hạn hán, chùa Trường Sa sai vị tăng đến
chỗ Sư thỉnh cầu mưa.
Người sứ trở về thì trời mưa lớn, ven bờ ao hồ
đều ngập cả.
Vua Võ Đế (Tiêu Diễn - thời
Nam Lương) sai
Lư Lăng Vương
thỉnh Sư đến
Thành Đô, có sự việc không toại ý. Đến lúc
Tương Đông Vương làm trấn mục
Kinh Giáp ở
Giang Lăng, xây dựng
chùa Thiên cung, thỉnh
Sư trụ ở đó.
Và Sư thị tịch tại chùa đó. Lúc ấy nhằm
niên hiệu Thái Thanh
(
5
4
7-
550) thời Nam Lương.
Ở chùa đó hiện có bia ký, rộng nêu bày các dị chứng ở chùa
Cảnh Không. Nay tại chùa
có ngôi Thiền đường hiện còn.

Sơn:

Truyện ngài Thích Trí Viễn trụ chùa Khai Thiện tại Chung

Thích Trí Viễn, họ Vương, vốn người ở xứ Thái Nguyên, đến ngụ

ở
Thiểm Phúc. Thưở nhỏ
Sư đã thông minh đỉnh đạt,
sớm tỏ
ngộ phi thường. Ngài trụ ở
Thiền Phường chùa
Trường Sa ở
Kinh Châu, làm
Đệ tử Sa-môn Pháp
Kinh. Sư cao vợi riêng đứng, nghó nhớ huyền tâm.
Đến tuổi thọ giới,
sự thanh khiết nơi
Sư càng mạnh mà tuệ
nghiệp chưa sâu, xa nghó đến
Dương Liễn, bèn mang đội pho
sách men theo
làn sóng đi đến Kiến
nghiệp. Bấy giờ, có Sa-môn Tăng Xước ở chùa
Long Quang là bậc một đời
Anh hùng. Sư bèn buông tâm kính
ngưỡng yếu chỉ, chuyên môn thọ giáo. Học qua một năm,
Sư bèn hiểu thông ba tạng. Có
Hầu Tiêu Chánh Lập ở
Kiến An đời Lương, thông cả
Nội ngoại, mở mang cả
Khổng giáo lẫn
Thích giáo, xây dựng chùa
Phổ Minh, thỉnh
Sư đến ở, để bày chí cúng dường.

Bấy giờ, có
Thiền sư
Tuệ Trạm là bậc thấu đạt Định
Phẩm sâu mầu, là nơi Tông
lãnh của hàng hậu học. Sư bèn cầu thỉnh thọ học
đủ các bí pháp, hỏi
tìm chất vấn huyền quán, nước định đã lắng, cửa tuệ nên mở thoáng, đến lúc
Sư nghiên cứu thực hành Đại Thừa thì thấu
suốt cả lá rễ.
Sư lại trải qua các
Danh sơn, nuôi dưỡng chí mở
mang Đạo pháp, cùng các
Sa-môn Đạo hội đồng nhóm họp như rồng cuộn.
Nỗi lòng trắng trong xưa
trước bỗng một kỳ hạn khai mở, nhân ở chùa
Khai Thiện, Sư dốc chí
với suối rừng, thành quyết chẳng hề trông nhìn,
hoa sức thế tục không dẫm qua,
Sư giữ
sự tónh lặng an nhiên tới tuổi
già vẫn không bỏ.

Vào sáng
sớm ngày mồng một tháng mười hai niên hiệu
Thái Kiến thứ ba
(5
7
1) đời Trần. Sư thị tịch tại Thiền phường chùa Khai Thiện, thọ bảy mươi bảy tuổi.
Sư căn dặn, cấm không được khóc, và
an nhiên như nhập định,
bèn an táng tại núi Độc Long. Sa-môn Tuệ
Hạo chùa Tân An nói
rằng: “Tôi cùng người ấy (Trí Viễn) sớm đồng
pháp môn, lâu bẩm giới
đạo. than ôi! Bỗng nhiên Cầu Pháp hư hoại, thuyền báu đã đắm chìm, mới dốc chút tài ngu mọn kính ngưỡng truyền tỏa thật

đức!”
Ngũ Binh Thượng Thư Tiêu Tế là người nhiều tài học rộng,
hạnh sạch danh cao soạn Minh tụng.

Truyện ngài
Thích Pháp Thường trụ núi
Phúc Thuyền ở Kinh Châu:

Thích Pháp Thường, người thời Cao Tề, lãnh dẫn đồ chúng giảng luật, tiếng tăm vang khắp xứ
Chương Nghiệp. Sau,
Sư giảng
Kinh Niết- bàn và trao truyền
Thiền số. Tề Vương tôn Sư làm Quốc sư. Vì ở
trong chúng ồn náo khô khan do đó không
sinh công đức,
Sư bèn vất bỏ đi đến
đất Sở.
Sau nghe có tin truy tìm,
Sư bèn đổi thay hình dạng ăn mặc, một lần đi xa ngàn dặm.
Sư lại đến
Hành nhạc, thường ở trong rừng
núi hoang dã.
Chuyên mặc áo vải bố đi khất thực.
Sư lại đến
Kinh Hiệp. Có Sa-mân Pháp Ẩn từ
lâu ở ngọn núi phía Đông núi Phúc Thuyền, trì tụng các
Kinh Pháp Hoa, Duy-ma,
Tư Ích, lấy làm
việc thường, mà không hề nhàn rỗi quán tâm.
Sau đến chỗ ngài
Tùng Tư, thấy ngài là người có tiết tháo khác lạ,
Sư bèn quy hướng cầu hỏi bến bờ. Ngài bèn im lặng
chẳng đối đáp. Trãi qua một mùa hạ,
sụt
sùi than khóc, Ngài mới chỉ bày
Tâm yếu, như điều nói
mà thực hành mới thấy được chỉ thú ấy. Ngài
Pháp Ẩn tuy chú tâm từ lâu mà buộc niệm chỉ mới thời gian ngắn. Tỏ ngộ
sâu tịch định thật không
thể suy nghó bàn luận.

Sư cùng Hồ Quân là người bạn cũ, cách xa chẳng gặp. Ghi
ngày tháng sẽ đi xa trên
tường, đến kỳ hạn quả nhiên Sư thị tịch. Khi sắp thị tịch,
Sư nói với
Chư tăng rằng: “Hôm nay, tôi
sẽ ngủ một giấc dài!”
Bèn vào phòng thất, nằm
nghiêng bên hông phải, sáng ngày hôm sau, chư tăng lấy làm lạ khi thấy
Sư ngủ không dậy, đến xem thì
Sư thị tịch
từ lâu, mới hiểu lời
nói giấc ngủ dài của Sư.

Truyện ngài Thích Pháp Kinh chùa Trường Sa
ở Kinh Châu:

Thích Pháp Kinh, họ Tôn, người xứ
Thái Nguyên, đến ngụ ở
Giang Lăng. Lúc sắp mang
thai, mẹ của Sư mộng thấy vào trong ao sen, nâng bế một đồng tử, hình tướng khôi ngô rất đáng mừng vui, nhân đó mà mang
thai Sư. Đến lúc
sắp sinh, mẹ của
Sư lại mộng thấy cưỡi trên
mình một con sư tử mầu
trắng dạo chơi giữa hư không.

Năm bảy tuổi, Sư xuất gia. Năm mười ba tuổi, Sư cùng bạn đồng học là
Sa-môn Trí Uyên đều lên tòa cao giảng pháp rành mạch
lưu loát không vướng
mắc, chư tăng trong chùa Trường Sa đều mộng thấy có một vị
Thánh tăng báo rằng:
“Chùa Trường
Sa vốn không có
đàn việt, Ngài (Pháp
Kinh) với nguyện lực sinh đến đó để làm rường cột.”

Do đó, mọi thứ tạo dựng như gió theo nước dâng, vật dũng tài lợi chứa nhóm thành núi, cửa Phước mở rộng lớn,
Điện Đường phòng nhà lớn nhỏ có tất cả thảy một ngàn năm trăm gian, đều do
Sư xây cất.
Tăng chúng nhóm họp có
hơn ngàn vị. Thánh tượng tôn thờ tại chùa Trường Sa, trong nước ngợi khen đó là bậc nhất ở Đông Hoa. Do đó Đạo lực
đến cả U minh đều trùm
khắp. Hai vị Vua thời Hậu Lương nghe Đạo
phong Sư thảy đều kính
trọng, tôn Sư làm Tăng Chánh để làm giềng mối cho Di Pháp.

Về sau, Sư
mắc phải chứng bệnh nguy ách, chư tăng trong
chùa suốt bảy ngày đêm đối trước tôn tượng hành đạo.
Sa-môn Pháp Thái mộng thấy
Thánh tượng đến chỗ
phòng Sư, và Tịnh nhân Viễn chí cũng đích thân trông thấy
Thánh tượng từ nơi phòng
Sư trở về Đại
Điện. Ngày đó, bệnh
Sư liền lành. Vậy đủ biết thụy tượng của vua
A-dục ban giáng vốn ở nơi
người, chuyên chú nguyện cầu, không đâu chẳng
ứng. Sau đó, không bao lâu thì Sư thị tịch tại chùa,
thọ bảy mươi sáu tuổi.

Truyện ngài
Thích Pháp Lẫm trụ núi
Ngọc Tuyền ở Kinh Châu:

Thích Pháp Lẫm, họ Nghiêm, người ở xứ Chi Giang. Năm
mười lăm tuổi, Sư xuất
gia trụ chùa Ngọc Tuyền. Ở đó chúng bạn thanh
tịnh, Sư nương tựa Đạo
Vị có đến mấy năm, chuyên lấy thiền niệm làm căn bản, lúc rảnh rỗi thì tụng kinh. Với các
kinh Pháp Hoa,
Duy-ma cho đến Đại Luận sao, Sư
đều thông suốt không mịt mờ. Sư chẳng mặc các
thứ lụa là, chỉ dùng vải bố thô lớn làm áo,
chẳng ăn dùng vật thực
của chúng tăng, thường
chuyên khất thực, mỗi ngày một bữa, không
nằm, thường ngồi, siêng
năng cố gắng, chẳng như đồng bạn.

Sư chống tích trượng đến khắp phương xa, nói tìm bạn lành
cao đẹp, nên các xứ Lô
Phong, Đài Lãnh, Hành La, Hằng Đại, không nơi xa nào
Sư chẳng đến. Khí mạo dáng điệu
Sư trong
sáng cao vợi, nên chư tăng trong núi trông thấy không ai chẳng cung kính cao tiết mà
kính ngưỡng
sự kỳ thú
của Sư. Rừng chầm là nhà cửa của loài thú dữ,
nơi sâu tối là hang hóc của
Quỷ quái, mà
Sư dừng nghỉ tự tại như
trong xóm làng.
Trước kia,
có lần từ Đại Nhạc, Sư theo đường ra Từ Châu, gặp
1 Huyện lệnh, dùng công
nghiệm hỏi Sư, Sư thường mang theo một
hòm Kinh Pháp Hoa, bèn đáp
rằng: “Trong hòm đó có Hành Văn”.
Huyện lệnh xem xét không
thấy, bèn tức giận bảo rằng: “Vốn không có
hành văn, vì sao lại nói
có?” Sư đáp rằng: “Kinh ấy là tung tích sở hành của

Chư Phật, Bần đạo dẫm theo mà thực hành đó, trở về với cội nguồn, tức Hành văn của bần đạo!”
Huyện lệnh tức giận
không thôi, bèn
giam giữ Sư.
Suốt bảy ngày,
Sư không ăn, tụng kinh không thôi nghỉ.
Huyện lệnh cảm lấy ác mộng,
bènh đảnh lễ sám hối tội lỗi.

Sau, ngài ẩn
náu nơi núi vắng, chuyên lấy thiền tónh làm chánh nghiệp. Và an nhiên ngồi thẳng thị tịch trong hang núi, thọ
sáu mươi
hai tuổi. Có mùi thơm lạ
phảng phất suốt tuần mới hết.

Bấy giờ, ở
Dương Sơn có
Sa-môn Tăng Cảnh, không rõ
Sư là người xứ nào, ẩn vết ngoài cõi trần, chỉ lấy Đạo tự
vui sống.
Trong Dương sơn có suối
đá, tùng trúc đẹp xinh, trong lành rộng thoáng, đảnh núi nối tiếp với
Đào Nguyên, người xưa xưng gọi đó là
Danh Địa. Sư chiêm đoán
tịch chiếu, cảm thông đến
Quỷ vật. Như người có
niệm ác thì chẳng thể
bước tiến lên, hoặc bị hổ rắn làm sợ hãi phải
lạc mất đường. Nếu có người muốn hỏi đạo thì an nhiên bước đến không có
điều gì. Cũng có người
đến đó mà bừng bừng dấy khởi niệm ác, bỗng nhiên thấy con rắn lớn xuất hiện từ
giường dây,
sắp muốn nhả khí độc hại, bèn
sám tạ mà được khỏi.
Bấy giờ, tại
Chi Giang có
Thiền sư
Tuệ Thôi là Đệ tử tài giỏi của
Thiền sư Tuệ Tư ở
Nam Nhạc, nghe Đạo phong
Sư mà đến. Sư chỉ im
lặng chẳng đối đáp. Ngài Tuệ Thôi khóc lệ như
mưa cầu thỉnh, suốt đêm
đứng đợi chí thành, cố thưa hỏi thành thật, trải
qua nhiều ngày, Sư mới bày nói: Ngài Tuệ Thôi mở
lời nói rằng: “Tôi đến khắp các
Danh sơn, gặp được nhiều vị
thượng đức. Bạn lành cao thượng có đến mười tám vị, phân rành được đường lối cửa ngõ ấy, từng trải
qua bước vào, mà tường
nhận cao xa, xướng lời kỳ đặc, khó dẫm bước
lên, người ấy chính ở
đây!” Đến như tuổi tác của Sư, mọi người đều chẳng thể lường biết được, có lần ngài
Tuệ Thôi dò hỏi.
Sư đáp là: “Tôi đã
ba trăm tuổi!” Không
biết về sau, Sư thị tịch ở đâu.

Truyện ngài
Thích Tuệ Thành trụ chùa
Thuyền Tuệ ở Chi Giang:

Thích Tuệ Thành, họ Đoạn, người xứ Lễ Dương. Sư xuất gia
trụ chùa Thập Trụ, đọc
tụng các kinh điển Đại thừa như Pháp Hoa,
Duy- ma, Thắng nhân vương,
v.v… hơn hai mươi quyển.

Sau khi thọ giới cụ túc, Sư vi Kinh Nam Phật Pháp Hy Tiên thừa Đô mở rộng pháp tịch, xa có tâm kính
mến Sư, ông bèn nhân
theo thuyền buôn mà đến
đất Kiến Nghiệp. Gặp lúc đang nhóm họp
giảng Luận Thành Thật.
Học chúng rất đông chen vai kề sát nghe học suốt thời gian mười năm. Văn ký
sắp hết.
Sư sắp trở về
Bổn ấp, bèn đến
chùa
Khuông Sơn gặp ngài
Trí Khải, nhân
Thiền sư Tuệ Tư ở
Nam Nhạc giúp đỡ hoằng hóa
trong núi, dẫn chúng như sóng động, Sư thử đến đó xem. Khi đã thấy được,
Sư vui mừng muốn học theo
Định nghiệp,
Thiền sư
Tuệ Tư bảo rằng: “Một đời học vấn của ông, để ta hơ tay còn
chẳng được ấm. Luống
mất công phu, thật đáng tiếc thay!” Sư vốn nhờ Văn Sớ, nương tựa kẻ khác mà
sinh hiểu biết, bỗng nhiên nay tự xem xét, mịt mờ như
sương mốc tan đi, bèn bùi ngùi hối hận, rất không thể được!
Sư bèn nghó rằng: “Nhân
Đại Sư khéo biết ý từ trước đến nay thử nghiệm đó xem
sao.” Thấy cây như ý, và khăn tay, giày vải bèn muốn có
được. Thiền
sư
Tuệ Tư bảo đưa
cho Sư.
Sư bèn vội đốt bỏ hết
chương sao,
ném vất bút nghiên,
chuyên chí ràng buộc tâm, lấy sự chắc chắn thành
đạt làm kỳ hạn. Bấy giờ,
đến chốn thiền môn có mấy mươi người, đều là
những bậc tiên đạt, vì
tới sau, nên Sư sợ chẳng bằng, bèn lấy đêm làm ngày mở mắt
ngồi thiền, trải qua mười lăm năm.
Thiền sư
Tuệ Tư bảo
Sư đến các đạo tràng
Phương Đẳng,
Pháp Hoa, Quán Âm, Ban Chu, trải qua để tiêu trừ
chướng nạn,
Sư bèn y cứ thực hành
suốt ba năm,
nghiệp ma, quỷ thiền đều
nhân đó mà mất hẳn. Thiền sư Tuệ Tư bèn chỉ
bày cho chánh pháp. Sư
chuyên tư duy Huyền tịch, thời gian lâu bèn tỏ ngộ
Giải chúng
sinh ngữ
ngôn tam-muội.
Sư càng tinh tấn
suy nghó
thông sáng, tónh loạn
ngang bằng nhau. Còn ngài Trí Khải nhắm mắt thì thấy Đạo tuy
sáng mà mở mắt thì mất,
so với
Sư thì khác hẳn như
trời với đất.
Thiền sư
Tuệ Tư bảo rằng: “Ông Trí
Khải trước
phát tam-muội,
sau chứng
Tổng Trì, còn ông
Tuệ Thành thì ngược lại, cả hai ông tịch
chiếu ngang bằng nhau!”.

Sau khi Thiền
sư Tuệ Tư thị tịch. Sư bèn đến Chi Giang xây chùa
Thuyền Tuệ. mọi thứ đất đá cây gỗ để xây dựng đều nhờ thế tục mà
có, do đức hạnh chiêu
cảm nên chẳng bao lâu bèn thành tựu. Ở đó nhìn về phía Tây nơi bãi cát nhỏ là chỗ đất mà ngài Đức
Loan gá ẩn.
Còn xa nhìn đến Thượng Minh
là nơi Di Thiên (Thích Đạo An) xây lập
chùa. Tương
Đông Vương, do kính mến đạo phong của
Sư nên thỉnh vì xây dựng chùa
Thiền Chúng.
Sư bèn xây dựng Đại Điện nhưng thiếu xà nhà nên
chẳng thành. Đang lúc
tháng sáu, nước dâng cao, trong một
đêm Sư cảm mộng có người mách bảo: “Có gỗ để làm xà nhà được, hãy
qua sông mà đón lấy”.
Sư theo lời ấy, bèn đến xem thử, quả nhiên đúng
như sự mách bảo. Có
Thanh Tín Só (cư só) Đoạn Hoằng làm chủ một tinh xá bỗng nhiên chết giấc, người nhà thỉnh
Sư đến nhà thì Đoạn
Hoằng sống lại kể rằng: “Mới
đầu bị bắt đến chỗ Vua, thấy Thiền sư lên điện, nói
cùng với tôi tạo lập công đức chưa xong, bèn xin tha cho. Vua đứng
dậy đảnh lễ sát chân
Thiền sư, như lời nói mà được thả. “Trần Chúa
nghe vậy bèn đến thỉnh
nhưng Sư chẳng đến. Lại sai Giang Tổng v.v…
đến thỉnh, nếu chẳng
được thì chẳng nhọc trở về. Vua quan dân chúng
khóc như mưa, gượng dắt
Sư xuống thuyền, Sư bèn cử thân nhảy xuống
nước đứng trên dòng
sông. Lại thỉnh nhưng chẳng mong xuống. Giang
Tổng v.v… rối rắm thân không nơi y cứ, bèn theo
Sư đến Đô thành thọ giới
mà trở về. Vua bèn ban
tặng chỗ Sư ở đặt tên là chùa Thuyền Tuệ.

Sau đó không bao lâu, phố chợ triều đình biến đổi, có
Luật sư Thường muốn đến Nam
nhạc, gặp Sư cùng dừng nghỉ qua đêm.
Trong đêm Luật sư
Thường bắt bỏ chấy rận xuống đất nhưng
Sư thầm
biết. Đến sáng, lúc từ biệt nhau,
Sư bảo: “Đêm qua Đàn Việt bị lạnh
làm khốn khổ!” Luật sư
Thường hổ thẹn, trọn tự răn dè.

Đến lúc sắp
thị tịch, Sư bảo môn nhân rằng: “Hãy mau sắp
xếp nền Đại Điện. Tôi
sắp giảng kinh Niết-bàn.” Mọi người nghe bèn
vội tay làm, vừa xong thì
ngài Trí Giả ở chùa Ngọc Tuyền đến, thầm
phù hợp nhau, cùng bàn
luận Huyền lý. Giây lâu sau dứt hơi, Sư an
nhiên ngồi thẳng thị tịch
tại chùa Thiền Chúng, thọ bảy mươi ba tuổi.
Tương Đông Vương Cung
nội, lập bia, đến nay vẫn còn ở trong thành.

Truyện ngài
Thích Pháp Nhẫn trụ núi
Ngọc Tuyền ở Kinh Châu:

Thích Pháp Nhẫn, người xứ Giang Lăng. Mới đầu, Sư đến
chùa Thiên Hoàng, xin xuất gia. Từ khi thọ giới Cụ túc
về sau,
Sư chuyên thọ trì
Kinh Pháp Hoa, Duy-ma, mỗi ngày thường tụng hai biến.
Chúng tăng nhóm họp đông đảo,
có lắm sự ồn náo, gãy đỗ do đó phát sinh. Sư bèn đi về hướng Tây đến núi
Phúc Thuyền, ở dưới hang núi, chuyên tu
hạnh Đầu-đà, tự lắng
tónh Quán lý. Hơn ba mươi năm chỉ ăn cây cỏ, mặc
áo vỏ gai chằm vá mà
thôi. Tự được ở chốn núi rừng u vắng, không mong cầu ngoại hộ. Thăng gạo nếu hết, thì
Sư chỉ dùng lấy nước trái
cây, không hề cầu xin. Sư
từng chỉ ăn một bữa mà ngồi suốt bảy ngày
cầu mong chí nguyện. Và
đã từng suốt một mùa hạ hao phí chỉ ba đấu
gạo, chắc chắn đến ngày
tự tứ còn đầy năm thăng. Sư tuy sống riêng
chẳng vào giới khoa, mà
kiệm ước một góc tự hành trì riêng. Sư ở nơi khám thất chiều cao chỉ dung chứa đến ngang đầu gối. Giữa mùa
Hạ nắng nóng hay mùa Đông không cần phải thêm chăn nệm, mùa
Hạ chẳng cần bớt áo mặc.
Sư an nhiên giữa đạo Vô vi mà thôi.
Bỗng nhiên
có một con voi không duyên
cớ gì mà tự đến nơi khám thất ngài. Trải qua
mấy ngày,
Sư bỗng hiện
tướng bệnh, đến hang núi ở phía Bắc của
chùa nằm nghiêng hông
bên phải, thọ sáu mươi bảy tuổi. Y bát của Sư như bụi trần gỗ mục, chúng không can dự. Thử bình phẩm và định giá trị
thì chẳng đến mười quan tiền.

Truyện ngài Thích Tăng Thật trụ chùa Truy Viễn ở Kinh Đô:

Thích Tăng Thật, họ Trình, người ở xứ
Kinh Võ thuộc
Hàn Dương. Thưở nhỏ,
Sư đã có hoài bão cao nhã, trong
sáng không ai bằng.
Sư thường cùng các trẻ nhỏ dạo chơi vui đùa, hoặc hái lá
dâng hương, hoặc nhóm cát xây tháp, khắp trong thôn xóm mọi người đều kính quý
Sư. Biết Sư sắp có thể dần dần kính tin, thân quyến
mến thương, chẳng
cho Sư xuất gia. Sư dùng
hết lời dẫn dụ, lâu sau mới được toại ý. Đến
năm hai mươi sáu tuổi, Sư
mới được cạo tóc xuất gia.

Bấy giờ, có
Pháp sư Đạo Nguyên là người nổi tiếng thời
Bắc Ngụy, Sư bèn quy hướng
nương theo. Được gặp Vua Hiếu Văn Đế (Thác
Bạt Hoành
4
7
9 -
500), bèn
đội ân ban lễ. Khoảng cuối niên hiệu Thái Hòa
(5
0
0) thời Bắc Ngụy, Sư theo ngài Đạo Nguyên đến Lạc Đô. Nhân gặp Tam Tạng Pháp sư Lặc-na đang truyền bá Thiền pháp. Sư thường ở nơi Hoàng cung dò hỏi
Thiền Bí. Ngài Lặc -na lấy làm lạ bảo rằng:
“Từ lúc đạo pháp
truyền bá đến Đông Hạ, thiền vị tónh lắng là ở
người này ư?”.
Từ đó, Sư tìm thầy học đạo, trải qua khắp cùng.
Tuy ba học,
Sư đều thông suốt, nhưng chỉ
dùng chín thứ điều phục tâm, nên thành tựu nước Định
lắng trong, rừng thiền tươi tốt.
Tánh Sư ít can thiệp đến
việc người đời, chỉ chuyên lùi bước ẩn náu làm chính.
Do đó, lọng cao, xe
ngựa bốn con,
Sư không hề ghé mắt để ý. Còn với
suối trong rừng trúc,
Sư đoái hoài quên cả trở về.
Lại thêm, miệng vòng quanh như mặc tử xinh đẹp dường như
thăng hình, mắt có hai tròng ngươi phát
sáng
soi chiếu
ra ngoài, nách bụng như
trứng chim phụng, bảy chỗ đều bằng phẳng tròn đầy.
Tướng ngài đặc biệt
khác thường, vang tiếng khắp cả
Kinh Lạc. Lại thêm Đạo hợp,
sống biết hóa thông khắp mọi chốn. Nghe học
tuy chưa rộng nhiều mà
không điều gì hỏi đến mà Sư chẳng sáng tỏ.
Siêng năng chỉnh trang bốn oai nghi lắng tu ba pháp. Có thể làm khuôn phép
ở phong tục, đủ làm bậc Thầy mẫu mực cho
trời người.
Nên Thái Tổ Văn Hoàng -
Hiếu Mẫn Đế (Võ
Văn Giác) thời
Bắc Chu, lúc làm Đại
Thống Trung đời Ngụy, có
ban chiếu nói rằng: “Sư có đôi mắt sáng đẹp,
hai tròng ngươi riêng
biệt, đồng như vua Ngu vua Thuấn, lưng lớn hơi cong tợ
Chu Công, Đức lớn thuần đẹp, khuôn phép tâm lượng khó mô phỏng. Có thể như
Tam Tạng Chiêu Huyền. Nói là vật báu ở đời, vì thế dốc chí
gìn giữ, cho nên có
Pháp tướng cần hưng khởi, việc thế tục nên phế
bỏ. Mở lời đàm tấu
luận bàn mọi sự không gì chẳng thực hành.”
Vào niên hiệu Bảo Định
(
5
6
1 -
566) thời
Bắc Chu, vua
Thái Tổ lại bảo: “Sư có tài
sâu đức lớn, nên giúp đỡ đạo tục bằng phép lễ lớn nên Vua đích thân đến cầu thỉnh
Sư vì nước nhà mà làm
Tam Tạng Pháp Sư. Sư thật đương
nhân chẳng nhường nền im lặng chấp nhận, là
khiến cho rường cột tại
đó, làm hình nghi đáng nương cậy. Nhà Bắc Chu có được đất nước, lại kính ngưỡng
huyền phong, lễ trọng khác với
triều đại trước, cầu xin nhận thọ quy giới.
Sau khi
Thái Tổ bình định
Lương Kinh, tại Ích Châu có hơn
mười lăm vị Đại đức, mỗi vị ôm lấy kinh bộ, đón rước tôn tượng đến kinh đô. Đem
Diệu Tông của ngài Chân Đế
đến hỏi Sư. Thế rồi tuệ tâm
ngầm chuyển,
Nam Bắc mới thông.
Sư liền vì vạch bày quyết trạch
suốt thông vượt
ngoài tình, đồng thời thần phục.
Từ đó, Sư đào luyện mở
mang khắp Kinh Hoa, lâu dần càng hưng thạnh.

Bỗng một hôm,
Sư bảo tăng chúng “Hãy gấp chuẩn bị các
thứ hương đèn sửa sang
pháp sự, trì tụng xưng niệm Bồ-tát Quán Thế
Âm để cứu giảng đường
ở một ngôi chùa kia ở Giang Nam sắp bị sụp
đổ”. Ngay lúc ấy, giảng
đường ở Dương Đô đang luận về pháp tập, kẻ
Tăng người tục có đến
vài trăm vị ở đầy trong đó, nghe ở hướng Tây bắc
có mùi thơm lạ và tiếng
kỹ nhạc giữa hư không, cả giảng đường đều lấy làm lạ đồng ra nhìn nghe, thì giảng đường bỗng nhiên
sụp đổ. Đại
chúng không một ai tổn
hại gì, mới đem sự việc ấy tấu trình với Lương
chúa và chuyển đến hỏi
Vua Thái Tổ nhà Bắc Chu, quả nhiên biết được
do Sư cứu giúp. Vua bèn
ban đưa lắm thứ quý báu đến dâng tặng liên tục. Và
Sư chỉ chuyên giữ lấy ba y và mọi vật mà thôi, ngoài ra đều tùy
ban cấp. Do đó tiếng tăm
ngài vang động khắp cả ba nước, việc đều
tham vấn bậc Chí Thánh.
Đến ngày
mười tám tháng bảy niên hiệu Bảo Định thứ ba
(5
6
3) thời Bắc Chu, Sư thị tịch tại chùa Đại Truy Viễn, thọ tám mươi tám tuổi. Khắp triều đình đến thôn dã đều kinh ngạc than thở, người trời biến
sắc. Vua buồn thương gào khóc, ban
sắc đắp họa hình tượng
Sư thờ tại chùa Đại
Phước Điền. Và ngay ngày đó an táng tại
Tất Công Lỗ Thực ở
ngoài cửa Đông Giao, tại
phía Nam phần mộ, bia đá vẫn hiện còn. Sư có các đệ tử như
Sa-môn Đàm Tướng, v.v… mồi đèn nối đuốc
chẳng cùng,
càng lớn hoa thật. Vì
nghiệp có chỗ theo, bèn tại nơi mộ tháp Sư xây
dựng ngôi chùa, lại lấy
tên là Phước Điền để kình tu phước thầm, đồng
thời dựng bia ở cả hai
chùa. Sa-môn Thích Đạo An ở chùa Đại Trung
Hưng và Nghóa Thành Công
Canh Tín soạn văn, nay hiện còn tại uyển nội.

Truyện ngài Thích Tăng Vó trụ chùa Thiên Bảo ở Kinh Đô:

Thích Tăng Vó, họ Phan, người ở xứ
Bình Dư thuộc
Nhữ Nam. Khí lượng Sư lắng sâu,
phong thần rõ ràng thanh nhã.
Năm mười ba tuổi,
Sư xuất gia, chuyên mặc y áo thô xấu, ăn
dùng rau lá. Đến nỗi miệng bụng dần dần dùng buồm đá nước tùng
thông, nóng lạnh cần
dùng thường áo lá sen, dãi hoa Huệ, nên được kết tinh tiết tháo trắng trong như
ngọc thạch, tánh tình phong nhã phẩy phất giữa ráng mây.
Ban đầu, Sư trì tụng kinh Kim
Quang Minh. Sau khi
thọ giới cụ túc, Sư
xuống Dương Đô trụ chùa Đế-thích. Nghe Luật sư
Đàm Viện giảng Luật
Thập Tụng, ngầm trải qua năm năm xét soi trì
phạm. Sư bèn đến trụ
chùa Thê Hà ở Nhiếp Sơn, theo Thiền sư Phụng tu học pháp
Quán dứt tưởng, đượm vị
tình không, nghiên cứu xem xét
nhân duyên, nương giữ
niệm tuệ, từng được Ấn Chỉ. Truyền tỏa hương
thơm, nêu cao Đạo nghiệp,
xa tiếp thừa gá tức nơi nước nhà, sương mốc danh sơn, hang động
sâu thẩm,
sông thơm nước ngọt, bèn mang mái chèo
lướt sóng nêu danh nơi
rừng chằm, trọn đạt ý chí kết ở núi đó. Nhưng tiếng tăm
Sư sáng trong vang
suốt khắp cùng đất nhà Chu. Vua ưu đãi
bậc hiền đức, xa giá
đến hỏi Đạo, thỉnh Sư đến Kinh Đô, gần gủi kính
thờ lời dạy bảo, vua
ban sắc cho các hàng Quân Khanh, cận thần, phi
hậu, ngoại thích đều thọ
mười điều lành, nhân đó kính thờ ba quy y.
Niên hiệu
Thiên Hòa thứ năm
(5
7
0) thời bắc Chu, vì an táng Thâu mẫu trở về phương Đông. Vua ban sắc mời Sư làm An châu Tam Tạng, sửa sang bốn chúng
đều theo pháp Lục hòa. Trong thời gian nhậm
lãnh Sư có đến hai chùa
Thọ Sơn và Vân Phạm. Phía Nam nhìn về sông
Sơ, phía Đông thẳng tới
kinh thành nhà Tùy. Phép tắc công trình,
chuyển vận tốt đẹp.

Đức hạnh Sư
lan tỏa khắp Giang Hoài, Các bậc Đế vương trọng vọng, nhân đó có ban
sắc chiếu xây dựng riêng chùa
Thiên Bảo ở
trong Vương Thành để
Sư trụ ở đó. Đã được thỉnh mời, nên tự thân
Sư làm khuôn phép cho tăng
luân, mặc áo nạp cũ kỹ để đền ơn cung cấp. Tónh
duyên thanh khiết, tiết tháo ngang chí với lâm triều.
Đến ngày mồng mười tháng chín niên hiệu Kiến Đức thứ hai
(5
7
3) thời Bắc Chu, Sư bị bệnh, sau đó không lâu, Sư thị tịch tại chùa Thiên Bảo, thọ sáu mươi mốt tuổi. Các môn nhân, đệ tử buồn cảm, só nữ
kinh hãi đua nhau kéo đến. Qua tháng hai năm sau, đón
rước về An táng tại núi An Lạc.

Sư có nghi dung cung kính trang nhã, oai nghi khoan thai.
Người đến với Sư thì
tự chỉnh trang khuôn phép thanh tịnh, kẻ trông thấy
Sư
thì tự kính
ngưỡng. Canh Tín ở Tân dã kính vâng phương trần, khắc
lập Văn bia tưởng niệm,
nay hiện vẫn còn.

Truyện ngài Thích Đàm Tướng trụ chùa Đại Phước Điền ở Kinh Đô:

Thích Đàm Tướng, họ Lương, người ở xứ Lam Điền thuộc
Ung Châu. Cùng ở chung
phòng với Sa-môn Tăng Thật, vốn chẳng phải
Sư Bảo nhưng thuần kính
trọng, giữ lễ hơn Hòa-thượng. Sư rất thông minh
dễ ngộ, mắt nhìn suốt cả bảy hàng, lấy việc Thiền tụng làm tâm, chu cấp làm mục đích.
Sư thương xót dắt dẫn có
sự lưu tâm riêng.
Nhân có việc qua lại, hễ thấy người dùng các thứ lưới võng
săn bắn, chim thú mắc phải khốn khổ, thì
Sư dùng thân mình thay thế để chuộc
lại cho thoát khỏi mới
thôi. Đức nhân từ cứu giúp của Sư thật xuất phát
từ thiên tánh. Ngài
Tăng Thật có ngợi khen rằng: “Đàm Tướng là
người có Phước Đức,
ta đây chẳng thể sánh bằng”. Ở đây thấy lễ như thế,
có lần vào ban đêm,
ngài Tăng Thật đến phòng Sư, Sư thường bày tòa
dự phỏng theo.
Sư chẳng một lời nào đối đáp, chỉ tỏ bày Đạo hợp, riêng có
người nghe, không có một lời hỏi.
Sư thường lấy làm khuôn
phép mới trải qua nhiều
năm. Có lúc bị bệnh nặng, có người đến thăm
hỏi, Sư đều lược nêu
cương mục chỉ dạy họ trị dứt, đến lúc sẽ có thần hiệu, mọi người đều lấy làm lạ. Có người hỏi “Lý Thuận Hưng và
cường luyện là ai?”
Sư bảo:”
Thuận Hưng mang thai rồng nên lắm dục,
Cường Luyện du hành theo tiên tục, giúp đỡ phật pháp mở mang giáo
hóa!” Sư có những điều
rõ ràng thầm dự ghi, không thể lường biết được.
Sư trụ tại chùa Đại
Phước Điền, bảy Chúng ở
Kinh Hoa đều bắt chước
kính ngưỡng như thần.

Vào cuối thời Bắc Chu, chánh pháp bị suy đồi hủy hoại, Sư
bèn ngầm ẩn trong núi.
Đến đầu niên hiệu Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy. Sư dẫn trước xuất tục.
Qua ngày mồng tám tháng tư niên hiệu Khai
Hoàng thứ hai
(5
8
2), Sư thị tịch tại Đô thành cũ ở Vị Âm, vẽ tôn tượng Sư để lưu truyền. Hiện nay, tại chùa
Thiền Lâm ở
Kinh Đô, người kế thừa Thiền học
của Sư, tiếp nối phó chúc cho
Sa-môn Tuệ Đoan, đầy đủ
như trong Biệt truyện.

Truyện ngài Thích Đạo Chánh ở Lan Nhã tại Thương Châu:

Thích Đạo Chánh, người xứ
Bột Hải thuộc
Thương Châu.
Bẩm chất Sư cao sáng, lời nói chí khí cao xa.
Sư ở không nơi nào cố
định, học hành chẳng do
thầy truyền trao. Sư thích thực tập Thiền hành, kính

chuộng pháp
Lan-nhã. Bất kể mùa Đông hay mùa Hạ, Sư thường gá
ở nơi rừng sâu, vào
trong thôn xóm khất thực, ngoài ra chỉ thường
ngồi. Sư buộc ý tưởng nơi
giường dây, buông màn tónh lắng một mình.
Kẻ tăng người tục đến tham vấn thì
Sư lược chỉ bày giềng mối, khiến họ
trú tâm, hướng về sự
truyền trao. Nên khiến mọi người từ bốn phương
xa đến, mỗi người đều
chuyên tâm tónh duyên. Chúng nhóm họp tuy đông đảo mà bên ngoài không ổn náo
nhiễu loạn.
Sư trụ tánh hành tàng, đều không vì Danh. Các giảng hội
Kinh luận, không đâu
Sư chẳng dẫm
bước đến. Và đều nghe
ngài giảng sâu ấn, lược bớt chỗ rườm rà. Sư chu
du khắp Lưỡng Hà, nói
bàn vượt xa. Sư riêng nêu dùng Luận Thành Thật,
tiếng tăm vang cùng Châu U, Chây Ký.

Bấy giờ, có Lệ Công Quán dẫn Sư đến chùa chánh trụ, dâng
lên thư mỏng mà chí gồm
mây gió, không hề đoái hoài, trở lại rừng
thưa, tiếp nối đạo
nghiệp, gồm thuật Hiến Pháp, lưu truyền ở đời, lấy tên
là “Lục Hạnh”, là
pháp tu của Phàm Thánh. Gồm nêu một việc giáo
hóa mà dung nhiếp thông
cả muôn lối. Trong đó:

1/ Phàm Phu tội hạnh
2/ Phàp Phu Phước hạnh.
3/ Tiểu thừa nhân hạnh.
4/ Tiểu Bồ-tát Hạnh.
5/ Đại Bồ-tát hạnh
6/ Phật Quả Chứng hạnh. Đều hợp cả sáu bộ, giản lược một quyển, rộng là hai mươi quyển. Nửa trước là
Phần tựa, nửa sau là Hành Thể, lời chẳng Văn Chất,
chữ rõ Từ Phí. Niên
hiệu Khai Hoàng thứ bảy
(5
8
7) đời Tùy, mang lại đến mắt Vua Văn Đế (Dương Khiêm) ý muốn cho rằng chư tăng ở Đông
Hạ phần nhiều chìm trong
Danh giáo, quy tông ít người nương cậy, dính mắc quên trở về. Muốn cho mọi người bò nôm nghiệm lý, gồm một
mà biết Tông, giữ Đạo
hành Thiền, thông giúp Thần sáng. Trạng văn đầy đủ tấu trình với
triều đình.
Tả Bộc Xạ Cao Dónh vốn là người nương
tựa Đạo huấn, bèn đến
chùa Thiền Lâm nhóm họp các bậc Danh đức, trình bày những điều trình tấu, khi đó, giữa pháp tòa có vị tăng bảo rằng:
“Tại Đế kinh không có
người nào hay sao mà để cho kẻ ở góc biển
truyền pháp?”
Sư nghe vậy, liền đáp rằng: “Bổn ý tỏ bày muốn làm
sáng tõ
tà chánh, chẳng muốn
phân biệt trung biên ở giữa hay hay ngoài bìa.
Đạo là thông suốt, cần
phải sơ lược noi theo”. Đại chúng không do đâu
mà chống đối, nhưng lời
nói và việc làm của Sư thì Đại chúng chẳng
muốn vâng theo. Từ đó,
Tăng chúng không thực hành mà tự giải tán. Sư biết
ở thời Mạt
quý thật khó cảm giáo hóa, bèn đem Hành pháp để lại chỗ Thiền
sư Phương ở
Kinh Liễn mà trở về
Đông Xuyên, không biết về
sau Sư thị tịch ở đâu.
Hiện nay, các chúng ở
Ly Sơn phần nhiều tiếp
thừa quyết tự, giữ
nghiệp lưu truyền.

Truyện ngài Thích Đàm Tuân trụ chùa
Bách Tiêm ở Hoài Châu:

Thích Đàm Tuân, họ Dương, người ở xứ Hoa Âm thuộc
Hoằng Nông, sau dời nhà
đến ở quận Hà Đông. Từ thưở nhỏ, Sư đã ưa thích
vị Đạo, nhưng bị ràng
buộc trong thời gian lâu.

Năm hai mươi
hai tuổi, Sư mới xả bỏ được việc thế tục, đi xa dò hỏi chốn núi non mà gá ẩn.
Sư đến chùa
Lâm Lạc Tuyền ở phía
Bắc núi Bạch Lộc, gặp
được Thiền sư Đàm Chuẩn, xin xuống tóc xuất
gia. Lại một năm sau, Sư
tấn đàn thọ giới cụ túc, Sư kính cẩn giữ gìn tự
tu, sùng bẩm tâm học, chuyên chí
quyết liệt. Các đồng bạn của
Sư trước
đó đã hoàn bị giới
luật, lại tụng Kinh Pháp Hoa. Mới mùa Hạ đầu tiên,
Sư đã trở về Kinh đô để định nghiệp. Nhân có
Sa-môn Tăng Điều đang
ở tại Thương Cốc, Sư
bèn đến học luật. Sư Tăng Điều cũng là bậc
Dónh Tượng ở
Định Sơn, như truyện ở trước đã trình bày. Ngài nổi tiếng
khắp cùng, người ở xa
cùng đến vái chào cung kính. Ở đã khác rừng, lại tinh tấn dung thông
Lý Cực, nghóa bày lời đến, thường nhân đó cách biệt, bởi đường đi ít dấu
chân người, núi non lại lắm dã thú.
Sư gá ẩn
nơi sâu xa đã lâu, tánh
chẳng quen với trần tục, qua lại chất vấn nghi
ngại, không do đâu mà đến đường tắt.
Thẳng trông
Thương Cốc để làm
Hạnh biểu. Gai gốc sỏi
đá, đạp lên chẳng khó, hang hóc sâu tối cản trở
men vịn leo lên, chí trụ
trong Chánh Quán. Nên chẳng vì đường tà tự thông, lại do bên cạnh ban trải lợi Đạo. Do phép tắc trước mà thông tuệ, nay ta nêu bày ý chỉ tuy khó nhưng
sẽ thẳng tiến để trình bày
Đạo nghiệp.
Lấy đó nêu ý, tùy
cảnh gá tâm, há chẳng phải tốt lành ư? Sư có nói
“Cùng với Kẻ mất đạo
mà may mắn suốt thông thì thà hợp với Đạo mà chẳng may mắn đến cùng.” Nên ngài dẫm đạp lắm lớp trở ngại, mà chẳng
khó đường cùng. Sau
trải qua ba mùa hạ, Sư dời đến trụ ở hang Lộc
Thổ tu thiền. Gặp lúc
suối khô lại tuôn nước chảy. Hưu nai nhiễu quanh
phòng viện nên được
suối nước đẹp xinh, chim thú quen thuần, thường
ngày được cứu giúp
nên đến gần với Đạo. đồ chúng theo học cùng
mừng vui điềm lành ấy.

Bấy giờ, vì thỉnh pháp nên Sư tạm đến Vân Môn, đi theo
đường tắt, bị mây mốc
che phủ lạc mất lối đi, nhờ thần núi chỉ lối mới gặp lại

đường chính. Đó là do cảm hóa u minh nên thần minh che chở.
Bấy giờ có kẻ trộm đến cắp lấy rau quả,
sắp ra khỏi vườn, thì bị đàn ong cắn
đốt. Sư nghe vậy bèn đến
cứu chữa, dùng từ tâm chữa trị nên đượcbảo
toàn mạng sống. Có người ở
Triệu Châu xa đến Ân cần thiết đặt lễ
phẩm và trình bày rằng:
“Vì bị bệnh chết đi sống lại nên mang ân trạch, đến gặp
Diêm Vương vặn hỏi, tội đáng đọa vào ngục, may có
Thiền sư
Đàm Tuân đến vì xin tha
mạng, Diêm Vương nhân đó mà phóng thả.
Sống lại chưa uỷ thác, tìm cách cứu giúp.”
Sư có lần đi núi gặp hai con
hổ giao đấu với nhau qua
nhiều ngày không thôi. Sư bèn dùng tích
trượng phân chúng ra, dùng thân ngăn lại, bảo rằng: “Đồng ở trong rừng
chầm, tính không trái
ngược lớn, mong đều tự phân đường!” Hai con hổ bèn cúi đầu vâng lời, tiện nuốt giận mà bỏ đi.
Sư lại thường gặp hổ gấu
giao đấu nhau, sự việc
hơi giống như trên. Và hoặc mở mang ở bụi cây rậm rạp, chỉ một bước chân
Sư vào mà chim muôn chẳng loạn động, thú thấy như tình cờ. Đó lại do âm đức cảm vật, hiển bày dụng thành lòng nhân, nếu không làm
sao có
sự tốt lành như vậy! Mỗi lúc
Sư nhập Định cứ
bảy ngày là một kỳ
hạn. Có con hổ trắng vào phòng Sư, trở thành hang ở,
ở nơi phòng viện tónh
lặng mười năm chẳng ra. Từ khi có dấu vết
thiền, ít người phỏng theo.

Từ đó, Sư hoằng hóa theo dòng
Hà sóc, mở mang hưng
thạnh thiền môn, bèn chống gậy, mang lương thực
sắp xếp trở về vụ kết.
Vua Văn Đế nhà Tùy kính
trọng Đức Âm của Sư rất mực chí thành, ban sắc
cho Nghi đồng Tam Tư Nguyên Thọ đích thân trao cho ấn nhà vua và hương
cúng dường. Đến cuối niên hiệu
Khai Hoàng
(6
0
5) đời Tùy, bệnh phong tự nhiên tăng nhiều, Sư thị tịch tại chùa Bách Tiêm, thọ tám
mươi lăm tuổi, năm mươi hạ lạp. Mới đầu,
khi cơn bệnh tăng dần, bỗng nhiên có ánh sáng thần
soi chiếu, gió thoảng mùi
hương thơm. Lại cảm có con chim lạ đầu
trắng, thân đỏ nhiễu quanh phòng viện bay liệng giữa hư không kêu
vang buồn thảm. Đến lúc
Sư sắp tịch, chim bay vào đậu trong nền nhà, tự nhiên
quen thuần, không
sợ người vật, hoặc có lúc ở nơi cửa phòng hoặc đến chỗ
Sư nằm, càng kêu buồn đau đớn, huyết lên lăn tròn
trong khóe mắt.
Khi Sư thị tịch, chim bỗng bay ra ngoài khoảng không xoay
chuyển liệng quanh mà chết. Lại cảm có hổ dữ đi nhiễu quanh
phòng viện,
kêu gào buồn thảm suốt
hai đêm, mây mốc kết tụ che mờ ba ngày, trời đất ảm đạm buồn thảm. Lại thêm núi đổ đá rơi, cây rừng gãy ngã, khe
suối nghẽn tắt, kinh động đến người vật, mất chỗ nương tựa.
Sư có
những điều linh cảm,
điềm lành không thể ghi hết.

Về sau, đến
tháng mười hai niên hiệu Võ Đức thứ năm
(6
2
2) thời Tiền Đường, các đệ tử Sư như sa-môn
Tónh Lâm, Đạo Nguyện,
Tuệ Phương v.v…
mới trà-tỳ, thâu nhặt di cốt còn lại, xây tháp lập bia
phụng thờ. Sa-môn Minh
Tắc soạn văn truyện về Sư, thấy ở Biệt tập.

Truyện ngài
Thích Pháp Sung trụ chùa
Hóa Thành ở
Lô Sơn thuộc Giang Châu:

Thích Pháp Sung, họ Tất, người ở xứ Cửu Giang. Sư thường
tụng Kinh Pháp Hoa và đọc
Kinh Đại phẩm,
số lượng chẳng thể ghi nhớ
hết, Sư kiêm sửa sang
chùa viện, tình tại trú trì.

Về sau, Sư
đến trụ chùa Hóa Thành trên lưng chừng núi Lô
Sơn, chuyên tu thiền định.
Nếu chẳng phải việc chúng tăng thì Sư chẳng hề tham dự vào.
Sư thường khuyên tăng chúng không để người
nữ vào chùa, bởi vì trên thì tổn hại
Phật hóa, dưới thì rơi lạc vào người
đời dèm pha. Nhưng ở đời vì việc cơ nghiệp
quan trọng, nên có người
chẳng vâng theo.
Sư bèn than rằng:
“Sinh ra không gặp được Phật, đó đã là
tội duyên. Với Chánh
giáo mà chẳng chịu thực hành, nghóa phải chết
sớm, sao lo ở xứ này không người kính giữ giới ư?”
Sư bèn đứng tại núi ấy
đốt hương trên đảnh,
tự gieo mình xuống, thệ nguyện phân nát thân cốt,
để được sinh về tịnh
độ. Ở giữa hư không, đầu Sư bỗng nhiên chúc
xuống, từ từ vào nơi hang sâu, không tổn hại một
mảy lông. Chúng tăng trong chùa ban đầu không hay biết.
Sau có người lên đảnh núi, giữa
đường nhìn xuống cao hơn
ngàn nhận nghe có tiếng người, bèn đến đó tìm
thì ra là Sư. Thân mạng
vẫn còn, miệng cứ tụng kinh như cũ, bèn đón
rước Sư về lại chùa, Chư tăng cảm kích cái chết ấy vì can ngăn dứt
bặt người nữ. Lại qua
sáu
năm sau,
Sư mới thị tịch. Khi ấy gặp lúc trời nắng nóng mà thân
Sư không rã thối, có mùi thơm như dưa chín. Lúc đó nhằm
cuối niên hiệu Khai Hoàng
(6
0
5) đời Tùy. đô:
Truyện ngài
Thích Tín Hạnh trụ chùa
Chân Tịch ở
Kinh Thích Tín Hạnh, họ Vương, người ở quận Ngụy. Thân mẫu Sư đã

lâu không có con, nên đến trước tôn tượng Phật cầu nguyện
Chí Thành, mộng thấy vị Thần
dắt đứa bé đến bảo rằng: “Nay ta trao cho
ngươi!” Đến lúc tỉnh giấc, bà cảm thấy khác với
thường ngày, nhân đó mà
mang thai Sư. Đến lúc
sinh
ra Sư, tánh tình khác với
bình thường.
Năm bốn tuổi, ra đường
Sư nhìn thấy xe trâu lún đắm dưới
bùn sình, dẫn
kéo khổ sở. Nhân đó
Sư buồn khóc
không thôi, phải chuyển mới xa lìa. Hoặc
gặp phải
trâu nghé, trâu mẹ bị chia lìa, hoặc có sự xâm
hại, sống
biết bằng phân, chẳng hề thương ghét.

Năm tám tuổi,
Sư đã trong
sáng
thông minh, tâm tuệ bộc
phát đặc biệt. Từng có vị
Thư sinh hỏi
Sư rằng: “nay ông họ gì? Nhà ngoại họ gì?”
Sư đáp: “Đây họ Vương, kia họ
Tôn!” Thư sinh lại hỏi
Sư rằng: “Sao không là họ
Phạn mà lại là họ Tôn?” Ngài đáp ngay rằng:
“Phạn (cơm) chỉ có khả năng hết đói, không thể hết khát. Tôn có khả năng
đói, khát cả hai đều
hết, nên là giòng họ Tôn chẳng phải họ Phạn!”
Sư có tài đối đáp đại
loại như thế. Sư mở mang Đạo tỏ ngộ thường thông,
trải qua các kinh luận
hiểu lý rộng xa. Dùng thời xét giáo, dùng bệnh
mà nghiệm ở người,
chứa nhóm riêng tư thấy đó rõ ràng, hiển bày vết
tích cao xa. Các vị ngày
trước giải nghóa phiên dịch khác nhau, chưa hoàn toàn
Thanh Văn mà mở mang cả Bồ-tát, dẫm qua
Ngôn giáo, nương
cậy hành trì làm công
phu. Vả lại như y cứ vào tông của Phật, kính
không qua thực hành, do
sự hiểu biết nên khởi kiêu mạn biếng nhác, bèn có tâm nhàm lìa, trở thành nhân của Biên địa thấp hèn. Nay tuy nghe
chân thật, nhưng tâm
không tôn kính, tự biết thuốc nhẹ mà bệnh nặng, đáng lý phải thêm
siêng năng khổ nhọc, vận dụng hết
sức lực mà chữa trị. Do đó tùy chỗ xa gần, hễ nơi nào có ảnh tháp,
Sư đều đi khắp lễ
bái, nhiễu quanh kính
ngưỡng. Vì đời sau mà tập hành kính Phật, dụng
một hạnh đó mà thông
bày các nghiệp khác. Sư ghi khắc rõ ràng, dẫn suất như thế.

Sau, Sư trụ
chùa Pháp Tạng ở Tương Châu, Sư xả giới Cụ túc,
tự thân tu tạo, làm
lụng mọi việc, cúng dường gieo trồng ruộng Bi
ruộng Kính, lễ kính gồm
cả tăng tục, chỉ mặc áo đơn, tiết chế ăn uống,
vượt trội khác thường
người đương thời. Mùa Đông, mùa Hạ Sư đều tu tập. Nên các bậc Anh Đạt từ bốn phương xa đều đến nơi cửa mà
thưa hỏi Sư.
Sư tùy việc mà trình bày thẳng, không hề theo khuôn phép nêu
bày. Người nghe kính tin,
không ai chẳng đảnh lễ nhận thọ lời dạy. Và đều xả bỏ
Chương sớ, chỉ theo
sự chỉ dạy của
Sư và kính bẩm giữ lễ
Sư phụ, không dùng Pháp tuế để bó buộc.
Đầu niên
hiệu Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, Sư được mời đến kinh đô. Bộc Xạ Cao Dónh thỉnh
Sư trụ chùa
Chân Tịch, lập viện để
Sư ở
đó. Sư
soạn “Đối căn khởi hành Tam giai tập lục”. Và ở Đông
Sơn soạn “Chúng
Sự Chư Pháp” gồm lại hơn bốn
mươi quyển. Trích dẫn Văn từ
y cứ bộ loại rõ ràng.
Trước sau nhìn theo phong cách hợp thành nhóm
tụ. Lại nữa, ở Kinh Đô, Sư lập ở năm ngôi chùa là: chùa Hóa Độ, Quang Minh,
Từ Môn, Tuệ Nhật và
Hoằng Thiện. Từ đó các chùa khác đều
khen ngợi
tiếp thừa pháp độ ấy, nơi nào cũng sáu thời lễ
bái mỗi ngày, lấy khất thực
làm nghiệp, chí thành kính mến thanh khiết
còn chẳng bằng.

Về sau, do cơn
bệnh trở nặng, Sư gắng sức vào Phật đường, mỗi ngày riêng
Quán tượng. Đến lúc hơi khí dần
suy yếu,
Sư bảo thỉnh
tượng vào phòng, nằm mà nhìn mãi đến khi thị tịch.
Sư thọ năm mươi bốn tuổi. Lúc đó nhằm ngày mồng bốn tháng giêng niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười bốn
(5
9
4) đời Tùy. Qua ngày mồng bảy, từ chùa Hóa Độ đón rước nhục thân Sư đến núi Chung Nam. Chim Diều hâu kêu vang gò đồi.
Kẻ tăng người tục khóc gào vang động cả kinh ấp, xả bỏ thân thịt, thâu
nhặt di cốt, hai tai
còn nguyên, xây tháp lập bia ở dưới chân núi.
Có Cư só Dật dân ở Hà Đông
tức Bùi Huyền Chứng soạn văn bia.

Bùi Huyền Chứng vốn xuất gia trụ chùa
Hóa Độ, khi
Sư đến ở đó, thì lại bắt chước, tất cả những thứ
Sư soạn thuật đều giao cho
Bùi Huyền Chứng ghi chép. Về
sau theo tục phục còn dứt kiêu hào, tự kết bè
bạn, lại lập khoa cương,
người trở về với đạo đều khen ngợi. Lúc bình
sinh Sư tự soạn văn bia,
nêu bày đầy đủ đức hạnh của chính mình, đến
sau khi quá vãng mới khắc bia dựng lập chỗ tháp, tức ba văn bia cao
vời được bày ở
trước hang núi phía bắc chùa Chí Tướng.

Ban đầu, Sư chợt hưng khởi dấu vết
khác thường, bấy giờ có
người rất mực chê bai.
Tại thông luận rõ ràng không cần phân biệt, chỉ vâng làm khắc phục
sự nóng nảy, riêng tạm
chẳng thường. Còn như
Phật tông cũng là một phương thuật trong muôn
phương thuật.
Sư soạn
Tập Ký đều dẫn Chánh Văn,
nhưng Đề nêu bày danh xưng không định chuẩn đích, tuy nói là “Đối Căn
Khởi Hành” mà u ẩn chỉ thể, nêu bảng nói
sự trầm lắng. Các vị
tài triết ở đời sau mong có sự hiểu biết có y cứ.
Đến cuối niên hiệu Khai
Hoàng
(6
0
5) đời Tùy, có sắc lệnh cấm không được lưu hành, tưởng đồng với lời răn giúp.
Có bản truyện riêng lưu truyền ở đời, sự tích Sư thấy ở Phí tiết Tam Bảo lục” vậy.

Truyện ngài
Thích Tuệ Ý trụ chùa
Cảnh Không ở Tương Châu:

Thích Tuệ Ý,
họ Lý, người ở xứ Lâm Nguyên. Sư nghe giảng
các kinh luận Đại Thừa, chuyên tu tập định hạnh.
Khi Vua Vũ Văn phá
hoại Phật pháp, Sư đi về
hướng Nam đến đất nhà Lương, cùng Sa-môn
Tuệ mạng ở núi
Tiên Thành là người cùng thầy tìm xét
tâm yếu. Sau,
Sư đến chùa Cảnh Không, ở
tại phòng thất cũ của Đại sư Thông, tổng
nghiệp thường trụ. Chẳng
cần dùng đến đèn đuốc, ngày đêm thường tỏa sáng.
Có người trong xóm là Đức
Quảng Quận thú
Liễu Tỉnh rất kính
tin Phật pháp, bèn thỉnh
Sư đến nhà, lập riêng thiền thất để
Sư ở
suốt trăm
ngày để hành đạo. khi
đó gồm có tất cả bốn người Tỉnh, Tức, Ức,
Bẩm mỗi đêm ngầm sang chỗ Sư
ở, cả nhà đồng thấy trong thiền thất ánh
sáng rực rỡ, Sư ngồi
thẳng trang nghiêm, bèn sinh khởi tín tâm quy
hướng. Kẻ tăng người
tục ở trong xóm bèn đua nhau kéo đến cầu thọ quy
giới. Đến đầu niên
hiệu Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, Sư thị tịch. Lúc sắp tịch, Sư bảo đệ tử là Sa-môn Tuệ Hưng rằng: “Hôm nay có nhiều khách đến, nên
sửa
soạn trai thực để tiếp đãi!” Đến giữa trưa quả nhiên
Sư an nhiên ngồi thẳng mà thị tịch. Bấy giờ,
tại chùa Khai Hoàng ở Tương Dương có Sa-môn Thiền
sư Pháp Vónh, vốn người xứ Nam Hương. Vua Minh Đế (Tiêu Quy 562

-
5
8
6) thời Hậu Lương thường luôn cúng dường. Sư dự biết vận
mạng sắp dứt, nên từ giã trở về
Tương Dương để thị tịch.
Suốt bảy ngày
đêm, nghe có tiếng âm
nhạc, mùi hương lạ phảng phất khắp chùa. Nhân
đó Sư ngồi mà thị tịch.
Nhục thân Sư được tôn trí lộ bày trên đảnh núi Tản Cái.
Có Luật sư Toàn là người cùng ở chung chùa đến chỗ nhục thân
Sư mà nói rằng:
“Xin nguyện lưu thần đợi đến bảy ngày!” Đến khi mãn
kỳ hạn bảy ngày thì
Luật sư Toàn bỗng nhiên thị tịch, bèn đón rước
nhục thân Luật sư Toàn
đến tôn trí bên cạnh nhục thân Thiền sư Pháp
Vónh. Khi đó, nhục thân
Thiền sư Pháp Vónh bỗng nhiên biến hoại. Bấy giờ,
lại có Sầm Xà-lê, họ Dương, người ở xứ Lâm
Nguyên. Ngài xây dựng
Tụng kinh Đường bên dòng suối phía nam núi Tản
Cái, thuộc phía Tây chùa.
Sư thường trì tụng Kinh Kim Quang Minh,
chiêu cảm bốn vị Thiên
Vương đến nghe. Sau, Sư đọc kinh tạng, đều
chẳng quên sót, tính ra Sư
đã tụng đọc hơn ba ngàn quyển. Sư chuyên mặc
áo vải bố, thường đi
khất thực. Thức ăn còn thừa trong bát, Sư thường
bố thí cho chuột trong
phòng. Có hơn trăm con chuột đều thuần tranh
nhau chạy đến Sư. Nếu có
con chuột nào bị bệnh thì Sư đưa tay xoa vuốt
ve nó, mà chẳng câu nệ
sự kiểm hoặc nâng cao chum rượu ăn uống, hoặc bọn trẻ nhỏ vui đùa đồng vui đùa quát mắng tăng lữ, hoặc tụng
kinh sách ca vịnh, thuật ngược mọi
sự từ trước đến nay. ngày thì tán loạn, đêm thì lễ tụng thiền tư. Đồng
trong chúng, có
Sa-môn Trí Hiểu kết giao với
Sư, nhóm họp Thiền chúng,
tự thực hành, giáo hóa giúp đỡ, cung cấp
Định học. Sư tự biết
ngày thị tịch, bỗng nhiên gọi Thiền sư Bạt đến căn dặn, rồi
Sư lên điện Phật lễ bái và từ tạ chúng tăng
trong chùa, đều xin
Hoan hỷ. Ở chùa Thiền
Cư, thiết đại trai hội sắp hoàn mãn, ngài (Trí
Hiểu) nói với
Sầm Xà-lê rằng: “Hãy cùng đến cung
trời Đâu-suất, nghe giảng

Kinh Bát nhã
đi!” Sầm Xà-lê bảo: “Em hãy đi trước, bảy ngày
sau
tôi sẽ đến!” Canh ba đêm đó, Ngài (Trí
Hiểu) ngồi thẳng thị tịch. Đến
canh bốn, Thần thức Sư
đến chùa Biến Học - chùa đó cách xa mười dặm.
Sư đến trước giường
Pháp sư Thải, tự nhiên sáng tỏ như ban ngày. Sư
bảo rằng: “Trí Hiểu Tôi
muốn đi xa nên đến từ biệt Sư, không được
dừng ở lâu!” Pháp sư
Thải bèn đưa tiễn Sư đi ra ngoài ba lớp cửa. Tiễn biệt xong,
Pháp sư Thải trở vào phòng ngồi xuống giường thì bỗng
nhiên tối sẫm.
Pháp sư Thải bèn gọi Đệ tử hỏi: “Có nghe thầy nói chuyện với người khác chăng?” Và cầm đuốc
soi khắp ba lớp cửa đều đóng, bèn hiểu rằng Thần lực của ngài (Trí Hiểu) vào ra không ngăn ngại,
liền sai người đến chùa hỏi thì quả nhiên
Sư đã thị tịch.
Sau đó bảy ngày,
tự nhiên không bệnh,
Sầm Xà-lê cũng ngồi thẳng thị tịch. Di thể của
hai ngài (Sầm Xà-lê và
Trí Hiểu) được xây tháp thờ.

Lại có các Thiền sư Hạo, Thuần v.v… có nhiều việc linh dị,
đều theo nhau ngồi thẳng
mà thị tịch, ở đây lược không ghi hết.

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
(Quyển 16 hết).

<篇></篇>

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN

<卷>QUYỂN 17</卷>

CHƯƠNG III: TẬP THIỀN TRONG PHẦN 2 CỦA CHƯƠNG III
(Chánh
truyện có mười một vị, phụ có chín vị).
1/ Truyện ngài Thích Tuệ Mạng trụ chùa Thiện Quang ở
núi Tiên Thành thuộc Hoà
Dương, thời Bắc Chu (Đái Qùy, Tuệ Lãng, Tuệ Hiểu).

2/ Truyện ngài Thích Tuệ Tự ở Hành Sơn thuộc Nam Nhạc, đời Trần.
3/ Truyện ngài Thích Trí Khải trụ chùa Quốc Thanh ở núi Thiên Thai, Quốc sư Trí Giả, thời nhà Tùy.
4/ Truyện ngài Thích Đàm Sùng trụ chùa Thanh Thiền ở
Kinh đô, đời Tùy.
5/ Truyện ngài Thích Tuệ Việt ở Nội Đạo tràng Tuệ Nhật, đời Tùy.

6/ Truyện ngài Thích Tuệ Thật trụ chùa Lý Đạo ở Tương Châu, đời Tùy.
7/ Truyện ngài Thích Tăng Thiện ở núi Mã Đầu thuộc Quận Văn Thành, đời Tùy.
8/ Truyện ngài Thích Huyền Cảnh ở Nghiệp Hạ thuộc
Tương Châu, đời Tùy (Huyền Giác).

9/ Truyện ngài Thích Trí Thuấn ở núi Chương Hồng thuộc Quận Triệu, đời Tùy (Trí Tán). 1
0/ Truyện ngài Thích Trí Giai trụ chùa Đại Lâm, ở Lô Sơn thuộc Cửu Giang, đời Tùy.
1
1/ Truyện ngài Thích Trí Việt trụ chùa Quốc Thanh ở núi Thiên Thai, đời Tùy (Bát-nhã. Pháp Ngạn).

Truyện ngài
Thích Tuệ Mạng trụ chùa
Thiện Quang,
ở núi Tiên Thành:

Thích Tuệ Mạng, họ Quách, người ở xứ
Tấn Dương thuộc Thái Nguyên.
Sư là con cháu của
Trưng Só Quánh Kỳ dời Tấn.
Sư ra
đời vào năm Tân Hợi,
nhằm niên hiệu Đại Thông thứ năm
(5
3
1) thời Nam Lương tại quận Trường Sa thuộc Tương Châu. Bẩm tánh
Sư anh tú, dáng dấp đẹp xinh, vượt trội đồng bạn. Tuy ở độ tuổi tươi đẹp, nhưng
mọi người đều kinh lạ,
giữa khoảng thời gian mộng tónh, ánh sáng tiếp
xúc vào thân Sư, tỏ ngộ
rõ ràng, rất đặc biệt. Bấy giờ các bậc danh tăng ở quận Tương đều nói với
nhau rằng: “Trân Xà-lê, Địa vị khó lường
biết, nhưng vào nhà
Như Lai tức là
Tuệ Mạng!” Nên Sư tự kết tóc, ngày
một khai mở rộng rãi.

Năm tám tuổi,
Sư đã giỏi thi thư, thể mạo bất động, hàng
thức giả biết Sư không
phải là khí độ tầm thường. Nhưng Sư bén nhạy
tinh tấn nghe học tu tập,
khéo vào nghóa sâu, nên khiến lý vượt ngoài
văn, soi chiếu ra trước căn cơ, trí chẳng
kinh hãi ngu, trắng trong chẳng
vượt tục. Gần Đạo mà
xa vật, mọi người trong châu ấp đều ngợi khen, quý trọng.

Năm mười lăm tuổi, Sư tụng Kinh Pháp Hoa, chỉ mới hai tuần
mà nửa bộ đều thông
hết. Sau đó, Sư cạo tóc xuất gia, học không có
thầy cố định.
Sư chuyên hành trì các pháp
sám
Phương Đẳng,
Phổ Hiền v.v… xét lường y cứ ở
Kinh Hoa Nghiêm để đạt đến Minh Đạo, thực hành từ
Tương Miện. Nghe hai Đại
Thiền sư Ân Quan và
Tiên Lộ, cách xa
ngàn dặm mà rất nhiều
người cùng hướng tâm về, Sư bèn đến theo học.

Sau, Sư đi đến
núi Tiên Thành, tức Bổn địa của vị tiên Cổ
Tùng. Trước kia có Đạo
Só Mạnh Thọ, ẩn cư đã nhiều năm, cầu tâm trở
về chánh, sẽ thành đạt
sở nguyện, bèn xả thí Quán đang ở sung vào
xây dựng chùa tháp. Và
ngay đêm, Ngài (Tuệ Mạng) chưa đến núi,
Mạnh Thọ bỗng nhiên
hoảng hốt như nằm mộng, thấy vị thần cao lớn
nghiêm vệ đứng bên
cạnh Quán. Đến khi tỉnh giấc vừa kinh hãi vừa mừng vui, lên đảnh núi buồn bã
ngóng trông, bèn thấy chư tăng đông đầy cả
rừng, từ lúc ngài Tuệ
Mạng đến, Mạnh Thọ liền hướng đến lễ bái ra mắt và xả thí chỗ đang ở
sửa thành chùa
Thiện Quang.
Mọi sự cúng dường
sắp bày la liệt, chúng bạn đều nhóm họp. Về già
Sư đến
Châu Trị, giảng Kinh Duy-ma, bến bờ của Đại
Thừa ngự giá, vết tích của nhập Đạo
thừa huyền. Diệu Chỉ của
Thiền Trí đều trải qua. Đã mãn ba tháng, Sư
bèn từ giã bốn Bộ, chỉ
mang Y bát tùy tùng trở về núi rừng xưa.

Có Thiền sư Pháp Âm là người cùng quận Kỳ, vốn họ Vương,

không nói mà
biết rồi, cả hai Ngài được làm bạn, đồng đến chỗ
Thiền sư Năng trụ chùa
Quả Nguyện ở
Trường Sa, tu học Tâm Định chưa
được mấy tuần thì Pháp
Môn đã khai phát, dò hỏi chất vấn đợi nghi, bèn
suy nghó thưa hỏi. Sợ mất
chánh lý, nên thưa hỏi khắp các bậc tài đức.
Bắt đầu từ
Giang Nam, cuối đến
Hà Bắc, gặp được hai
Sa-môn Tư và
Mạc, mới dứt được nghi ngờ
vướng mắc. Sau, cùng trở về núi
Tiên Thành. Chỉ ở được năm năm,
Sư dự biết được ngày thị tịch, bèn nắm tay ngài
Pháp Âm vào giữa
rừng thông, cùng nhìn
nhau cười, nói: “Hai chỗ ở nầy, tiện co việc thị tịch!” Vị thị giả mới nghe qua nên chưa tỏ ngộ. Chưa đầy tuần trăng thì cả hai Ngài đồng thời bị bệnh. Ngày mồng năm tháng mười một niên hiệu
Thiên Hòa thứ ba
(5
6
8) thời Bắc Chu, tinh thần Sư vẫn tỏ sáng, không lầm lẫn,
Sư ngồi kiết già xoay mặt về hướng Tây, niệm
danh hiệu Phật, đều thấy
Phật đến, Sư bèn chắp tay thị tịch. Đồng chúng có vị
nằm mộng thấy các vị
trời xuống đất, cờ phướn soi chiếu sáng như mặt trời. Lại nghe trong phòng nhà có tiếng xướng
“Lành thay!”
Mùi hương thơm lạ, tiếng nhạc ngân vang, thoảng nghe chẳng phải chỉ một lần.
Qua ngày mười bảy tháng đó
(1
1) thì ngài Pháp Âm cũng an tọa tại Bổn xứ, các điềm lành hiện ra cùng đồng như thế. Cả hai Ngài (Tuệ Mạng, Pháp Âm) là hai bậc hiền, cũng đồng ba mươi tám tuổi,
ở dưới rừng cây, dùng gạch xây dựng mộ tháp phụng thờ hai Ngài.

Ngài có đệ tử là Cư só Trịnh Tử Văn lập bia tại chùa, Môn nhân là
Tuệ Lãng, Tổ truyền Đạo nghiệp của
Ngài chẳng để rơi lạc
Thiền phong. Hoá hành khắp
xứ An Miện, đạo sáng lan tỏa dưới đời Tùy.

Ban đầu, ngài
(Tuệ Mạng) cùng Sa-môn Tuệ Tư định nghiệp thì đồng, nhưng tán khơi
hành sở, từ thể cao duỗi thì
Sư thật vượt hơn.
Tâm thiền vị sâu, tiếng
tuệ trùm xa. Sư có soạn “Đại Phẩm Nghóa Chương”,
“Luận Dung Tâm”,
“Hoàn Nguyên
Cảnh Hạnh lộ nan tường
Huyền Phú.”Trình bày thông
suốt lý Phật, các hàng thức giả đều tụng văn, hoặc ẩn dật chưa hiểu thì có người chú giải, người đời
tôn sùng,
quý trọng. Sư tự ở
tại phòng nhà nơi chốn núi rừng. Đồ chúng theo học,
nổi tiếng khắp cả Nam Bắc.

Sư có đệ tử thọ giới Bồ-tát là Đái Quỳ ở Tể Bắc, là người có
sở học tiếng tăm
sớm vang khắp. Tên tuổi đến khắp các nước, có người gởi thư đến tỏ bày với
Sư rằng: “Trộm nghó: nước
sông Vị thì
trong, nước
sông
Kinh thì đục, cùng lẫn lộn phát nguồn từ
Triều Tông. Cây thông cao vợi, mũi tên ngắn bé, đồng mang tính chất
kiên trinh.
May dự Hàm linh, Ngũ thường
lý nêu phạm vi trong Tam giáo, thật dùng quyết lý Nho
đồng, mở mang Kinh Lễ ở Thù Tế, Khổ Huyện Ca-diếp dời đổi

Diệu Đạo ở sa mạc. Tuy cùng trong trời đất, che trùm hạn cuộc
trong một đời nay, đâu
như xoay bánh xe chánh pháp ở Lộc Uyển, quét
sạch vọng tưởng ở
Thứu Sơn. Bán mãn đã trình bày, quyền thật hiển
hiện ở đó. Thật ra
giáo có cạn sâu, người không trong ngoài. Thiền sư (Tuệ Mạng) Đức độ chấn động vang xa, Hạnh cao vượt ngoài chúng
sinh. Nhiếp thọ tứ y, nhân chăn dê mà thành
thuộc lòng.
Mang rương
sách
đi ngàn dặm, trải qua cung rồng, mà bao gồm. Nên có khả năng trong
suốt chín bộ, gồm cả Bí tạng của núi Tuyết, ngoài kiêm bảy lượt đủ cả Điển phần của
Bích Thủy, Minh Châm của
Chi Tuần Thiên Thai, Văn Ký của Trúc Chân La Phù.
Bảy ngọn Đàm Phú, mười ba sông Thải Vịnh.
Bảo sư Diệu Tích Trang
sinh, Cừ Công soạn luận Biểu Tập, như nuốt
mây mộng, như chỉ trong
lòng bàn tay, thêm nhờ khéo giữ tịnh giới như
gìn giữ hạt ngọc sáng,
giỏi hành luật nghi, thí như đến Huyền Cảnh.
Bẩm mật hạnh
của La-hầu, gieo ruộng phước
của Tân-đầu, vỗ rót nước Định, tiện lên
Giác Quán, cao che
Thiền Chi, cùng vượt
Hỷ Xả. Vì vậy
chẳng xa Tiêu Tương, cùng
đến Miện Lục, cắm gậy ở Long Tuyền, bèn
làm tinh xá, xoay xe về
Mã Đầu, liền xây
dựng Già-lam. Đục núi làm
khám, đâu giả nhóm cát
thành tháp. Nhân núi tạo vườn, không nhọc trải
vàng mua đất. Các bậc
Khai só nhóm họp rũ tay áo tợ hoa âm. Bạn đạo
đông đúc, chúng ngang
đồng mà chấn xuống. Thiền thất sáng sớm,
thoảng hương
thơm Đổ-nhã,
Chi-đề chiều tối mở tạm vào
Đào Nguyên.
Hương Sơn vang tiếng Phạm,
cùng Nguyễn khiếu đồng phát. Nguyệt Điện âm ba
huyền diệu cùng Tôn Cầm mà Ngang Vận. Lọng tím đeo
thông bèn phất cao biện,
Hồng Ngạn Thần tỉnh tức ánh ngời Cao tâm nên
dùng tài có khả năng
mua núi, đức xa đồng liển, núi Cao Cảnh hạnh,
tường nhận treo tuyệt.
Đệ tử nghiệp phong khua lo, biển dục đắm hình, kịp đến
Chử cung chìm đắm, cùng trải qua hai năm, ngày mỏi mệt ngồi chờ
đợi, đêm buồn bả bồn
chồn mộng mî, chưa thể quên nhớ nghó, đây kia
kết quy cùng theo vết Nhất
thừa, bỏ hết cõi lòng, mở sáng ba đạt. Đã
nghó chuột vấn vít càng
thương chim buộc ràng. Xưa kia, ở tuổi chí học,
nhà trao ban tặng sách.
Năm lễ ưu nhu, ba huyền no chán, vã lại bặt dứt lề biên,
soạn thuật giềng mối khác, nhân đến tuổi hai mươi, nhặt
lấy Bách Gia, mãi đến lúc theo nghiệp làm quan, lưu luyến văn bút. Tuy chưa
thể tham tìm Long Môn mà
bước lên Cối kê. Phú chim Ri mà Vịnh anh
vũ. Nếu cầu một phần
ấy cũng là râu tóc của người xưa. Chỉ tỏ ngộ
sâu
xa chùm bọt, tình buồn
choàng vai, thường muốn lột xác thế tục, mở tham
vị chân như. Một ngày Vân Thành hứa tu, Quán cao đến đầu gối, tình
mừng buộc tấc, gặp đồng dẫm tiến tới, chưa cởi hết vạt áo, vội
than nhanh chóng. Sau đó,
rủ áo lưới đời, mở giày vướng tơ. Sóng xanh
rửa dãi mũ. Hán âm ôm
lấy vò, đi chuyến chín chuyển, để xua tan lo
buồn u tối. Tạm tỏ ngộ
ba Không, đồng lên khổ nhẫn. Tiên lương xem ngọc,
chẳng phế bỏ việc theo thầy, khe sâu bẻ Đào, chẳng ngại thưa hỏi,
chỗ mong cầu Di Thiên
Thắng khí, chợt đáp đục răng. Nhạn môn cao luận thời đáp khách tốt lành, Đông ấm như xuân, mong kính quý khuôn
phép trong sạch. Nhà gần người xa, càng quanh co dãi áo, ngoài ra, các
từ khác cạn chọn, trông
mong trở về rừng sâu vàng ngọc!

Sư có thư trả lời Đái Quỳ rằng: “Nhất chân thường vắng lặng, xét Diệu bấy giờ là
đồng huyền.
Muôn Thánh nương cơ, nghịch thuận
vì đó mà khác vết. Vì
thế, cửa Tây mở sáng Đạo, đồng phía Đông bàn
về Nhân, gọt giũa sửa
đổi Công, Hữu Vô khác trục. Nay nếu gồm cả
hai môn ấy, vốn từ
Lưỡng giáo, há chẳng quy tông ba Chuyển, hội nhập vào năm thừa, nương cạn
đến sâu, mượn quyền bày thật. Ấy như
ao phân ra bốn dòng nước
bắt đầu khác tên. Biển thu nước của nước
sông, không hề có mùi vị khác. Đàn Việt từ thưở nhỏ tài đã vượt trội,
sớm có hoài bão đẹp xinh tiếp nối. Hoa từ vượt hơn đời, tao nhã cùng
cực tham Huyền, trí trải
qua năm Minh, học gồm ba Giáo. Ích lợi ấy có thể
quên, dẫm lên khuôn phép của Nhan sinh, vất bỏ vì
Đạo, kính mến vết Huyền của
Lý thị, tuy đáp bằng
sáu kinh mà gồm rộng cả, trăm
nhà dồi dào.
Thánh Hiền khác chuẩn mực,
Nho Mặc phân dòng phái.
Hoặc việc rộng
Văn nhiều, hoặc lời cao mà ý chỉ xa. Không gì chẳng nhận nạp như bình thọ nhận, nói tợ như
khúc sông, gương
sáng chẳng
gợn sóng.
Hồng chung mặc tình gõ,
ông dùng Văn đặc biệt xây dựng, hổ thẹn với cao thú. Nên tuy là
Tần sở phân chia thành cũ,
Chu Lương sửa đổi
phong tục, lọng xanh mày
trắng, giá của Ngọc Quy chẳng đổi thay. Rồng
nằm phụng đậu, giao của cả nước
không khác. Thêm vì nhận thức
soi
xét khổ không, chí bày
trần tục. Thân tuy ở lang miếu, nhưng chí ở giang hồ. Cho nên thuộc tán kéo tơ, lưới đời mở lời, từ đồng như Ưng
Lục, điệu hợp với
Trương Nghiêm. Ôi! Nghe bói lửa cháy, thương
sóng
trong chóng lắng, mới nên rửa chân theo đạo, tẩy tai từ Vinh.
Cửu chuyển sung hư, bốn quạt
bày mau. Nhưng sau đó, tìm bát chánh để thưởng
vị Nhất Chân, mở mười
triền, mà dứt bỏ ba hoạn. Đức hạnh ấy há
không đến ư! Bần Đạo,
gương nhận biết khó trong, tâm trần dễ che lấp.
Định thẹn với Hoa nước,
giới chẳng có buộc ràng. Tài ngang triệt đuốc, học kém
truyền đèn.
Trong thẹn với Đức đầy đủ, ngoài không quen với
việc đời.
Cho nên, đắm trệ nơi một gò, gá hình cũng bồng liễu,
ngồi trên ngàn mũi nhọn,
gởi chí ngang như thông. So lường bốn mùa ở
gió sương, đợi hai tuần
cho ngắm bóng. Cho đến đêm nghe chim rừng bèn thay cho
chín thành, ngày trông cá lội, liền tìm hai ông. Nhà cỏ
Tất che vạt áo, đã ở vốn
không bệnh. Cửa son kết xe bốn ngựa đối với ta
cũng như mộng. Chỗ than vấn vít chuột xâm, vượn chuyền cây khó tónh lặng. Nhọc tưởng
Thứu Đầu, mỏi nghó
Kê Túc. Cho đến rừng động lá thu không hề tõ rõ của Độc giác. Hang vang tiếng chim oanh mùa
xuân, trọn cắt ít nghe
than. Bỗng nhiên đến hỏi, khúc hiện sáng vẻ vang.
Khí u lan-nhã tiếng trong như ngọc, thật lại đầy mắt cùng cực mừng vui, mà thật vỗ ngực lắm thẹn, tuy thức rơi lạc ao trời, không phân biệt
được thuyết của biển
Bắc, mà sự đồng như giếng bùn, xấu hổ nghe lời bàn của Đông Hải. Mong cho người ấy như vậy, khéo ta
Hoàng thạch chẳng xa. Kết mong
sớm mai
Bạch Câu có thể bó buộc, dùng trọn
sáng nay khéo kính
đạo sáng.
Khi ấy, nhân lời mộc mạc chẳng rửa ý, báo ân
đây làm sao tỏ bày!”

Bấy giờ, có người cho rằng “Quỳ là Đái Quỳ ở nước
Tiều đời Tấn.” Nay xét so
sánh hành sự chẳng phải vậy. trong Tấn Thư có nói: “Niên hiệu
Thái Nguyên thứ mười hai
(3
8
7) thời Đông Tấn, có Ẩn só Đái Quỳ, sau đó không lâu thì qua đời”. Đến niên hiệu Đại Thông thứ ba
(5
2
9) thời Nam Lương, tức đã trải qua một trăm bốn mươi ba năm, Ngài (Tuệ Mạng) mới ra đời, tính ra chẳng thể gặp nhau.
Lại chẳng phải Tế Bắc Minh. Bấy giờ, lại có sa-môn Tuệ Hiểu, họ Phó, cũng là người lấy
Pháp Thiền chứa nhóm
Hiến Công. Văn tài của
Sư có phần thua ngài
Tuệ Mạng. Sư đi về hướng
Bắc, đi đến đất Tề dừng ở tại Linh Nham,
suốt vài mươi năm u nhàn
nhóm nghiệp. Chúng ban đầu không lấy làm lạ, đến làm
Tiến Lệnh của núi, vì
Sư xa cách làng lâu năm nên định hỏi về thân quen.
Sư đến cửa huyện,
sai người
thông lệnh.
Lệnh chính là đối với khách, chứ chưa cho phép đi tới, trong thời gian chần chừ,
Sư lại thúc giục thông dẫn.
Khách vẫn chưa tan, Tiến Lệnh lại càng kéo
dài. Sư mới tỏ ngộ,
bảo rằng: “Chẳng phải vì tiến thối của lệnh, mà chỉ
là sự yêu ghét của
tôi! Đâu phải đất làng có thể nhớ hoài ư?” Sư
bảo xét việc, lấy giấy cầm bút mà ghi chép bài
Phú Thích Tử. Giấy hết lời
cùng. Sư bảo: “Nếu Tiến
Lệnh có hỏi tìm, hãy đem văn này mà chỉ bày cho. Tôi đi đây!”.
Từ đó, Sư ngầm ẩn.
Trong bài phú,
Sư viết rằng:
“Than ôi! Thất niệm, bỗng
nhiên trở lại giác ngộ”. Về sau, tìm đến Linh
Nham, xét cùng
chẳng thấy, đem bài phú ra chỉ bày cùng cho chư tăng, mới
biết tài
năng của Sư, từ đó, mỗi người cất lấy một
bản, dùng để dứt
bỏ bỉ lậu. Sau,
Sư tìm đến các
Danh sơn, dưỡng thần gá tâm. Khi ấy
lại xuôi mắt với người
đời, Sư trở về ẩn hình nơi núi thẳm. Không biết
về sau Sư thị tịch ở đâu.

Truyện ngài Thích Tuệ Tư trụ Hành Sơn thuộc Nam Nhạc:

Thích Tuệ Tư,
họ Lý, người ở Võ Tân. Thưở thiếu thời, Sư rộng rãi dung thứ, từ dưỡng nổi tiếng, khắp trong làng xóm đều ca tụng, vượt ngoài
thường tình. Có lần
Sư nằm mộng thấy vị Phạm tăng
khuyên bảo nên xuất tục.
Sư kinh ngộ điềm ấy, bèn giả từ thân thích mà nhập Đạo.

Nơi chùa Sư
đến ở chẳng phải A-luyện-nhã, mấy lần chiêu cảm thấy
Thần Tăng dạy răn thực hành trai giới.
Sư vâng giữ
sự trong
trắng, phạm hạnh
thanh bạch. Đến lúc thọ giới cụ túc, Đạo
Chí Sư càng lớn mạnh,
Sư trở lại gá nghỉ nơi
sâu lắng, thường ngồi xét quát hạnh
nghiệp, mỗi ngày chỉ ăn một bữa, chẳng nhận cúng
dường riêng. Lui tới
đón rước thảy đều
dứt bặt. Ngài tụng các Kinh như Pháp Hoa v.v… hơn
ba mươi quyển, chỉ trong vài năm mà ngàn biến đã xong. Chỗ am tranh
Sư ở bị người xứ quê
thiêu đốt, người ấy liền cảm bệnh dịch lệ, chí
thành cầu xin sám hối, Sư
liền chấp thuận. Và khi Sư đã nhận am tranh thì trì
kinh như cũ, người ấy không bao lâu bệnh cũng bình phục.

Sư lại mộng thấy mấy trăm vị
Phạm Tăng, thân hình phục
sức khác lạ, lên tòa
bảo Sư rằng: “Trước kia, ông thọ giới luật nghi chẳng được tốt như vậy, làm
sao có thể khai phát
Chánh Đạo? Đã gặp được chúng
thanh tịnh, nên lại lập đàn, thỉnh bốn mươi hai vị tăng, thêm
pháp yết ma, cụ túc
thành tựu.” Sau đó, bỗng nhiên tỉnh giấc, Sư mới biết
là thọ giới trong mộng.
Từ đó về sau, Sư chuyên cần càng sâu, khắc
niệm siêng năng, không
phế bỏ sớm tối. Ngồi tụng liên tục lấy làm
nghiệp thường. Do khổ
hạnh ấy, Sư thấy được việc hành Đạo trong ba đời.
Sư lại mộng thấy Bồ-tát
Di-lặc và Phật A-di-đà nói pháp khai ngộ cho Sư, nên
Sư tu tạo hai tôn tượng Phật và đều cúng dường.
Sư lại mộng thấy được theo Bồ-tát
Di-lặc cùng các Quyến thuộc đồng dự hội Long Hoa.
Trong Tâm Sư tự tư duy rằng: “Ta sống trong thời Mạt
Pháp của Đức Phật Thích-ca Mâu-ni
thọ trì Kinh Pháp Hoa, nay lại gặp được Đức
Từ tôn cảm thương!” Sư
buồn khóc và bỗng nhiên giác ngộ, càng tinh
tấn hơn. Mọi điềm linh
diệu lại luôn hiện hữu, nước trong bình thường
đầy, cúng dường trang
nghiêm sung mãn, dường như có Thiên Đồng hầu
vệ. Nhân đó, Sư đọc
tụng Kinh Diệu Thắng Định, khen ngợi công đức của
Pháp Thiền,
tiện đó phát tâm tìm Bạn tu Định.

Bấy giờ, có
Thiền sư
Tuệ Văn nhóm họp đồ Chúng đến mấy
trăm vị, như Pháp thanh
tịnh trang nghiêm. Kẻ tăng người tục kính chuộng, Sư
bèn tìm đến nương tựa, theo học Chánh Pháp. Tánh
Sư ưa thích khổ hạnh tiết chế, lấy việc xây dựng chúng tăng làm chính, cúng dường
suốt cả mùa đông mùa hạ, không
sợ khổ nhọc. Đêm ngày
Sư đều nhiếp tâm, tinh lường
sự lý. Trải qua hai mùa như thế, chưa có
sở chứng, lại đến đầu mùa hạ khác,
Sư vững mình
ngồi thẳng, buộc niệm ở trước, mới qua
hai mươi mốt ngày, bèn
phát chút ít tónh quán, thấy rõ nghiệp tướng
Thiện ác của một đời trở lại. nhân đó,
Sư kinh thán và càng mạnh mẽ gấp bội, bèn động tám xúc, phát gốc
Sơ thiền. Từ đó, Thiền chướng
chợt dấy khởi. Tứ chi rã rời mỏi mệt, chẳng thể bước đi, thân không theo tâm.
Sư liền tự quán
sát “Bệnh của ta ngày nay đều từ nghiệp
phát sinh, nghiệp lại do tâm khởi, vốn chẳng phải do cảnh bên ngoài. Lại thấy nguồn
tâm, Nghiệp chẳng thật
có. Thân như bóng mây, tướng có mà Thể Không.”
Sư soi xét như thế rồi, ý tưởng điên đảo trừ diệt, tâm tánh thanh
tịnh, mọi khổ tiêu trừ.
Lại phát sinh Không Định, tâm cảnh rỗng rang.
Đến lúc mãn hạ thọ
tuế, Sư lại bùi ngùi không thành đạt được gì, tự
thương vì hôn trầm, sống
chuỗi ngày luống qua, rất có tâm hổ thẹn. Sư
buông thân dựa tường,
lưng chưa chạm tường, bỗng liền khai ngộ, Pháp
Hoa Tam-muội, Pháp môn Đại
Thừa, nhất niệm Minh đạt. Mười sáu
Pháp đặc thắng Bối xả từ nhập vào, bèn tự
thấu suốt, chẳng từ người
khác mà khai ngộ.

Sau đó, Sư đến các vị như
Giám Tối, v.v… trình bày lại điều
sở chứng của mình và
đều được tùy hỷ. Ngài nghiên tầm đào luyện càng lâu, pháp
Quán trước càng tăng. Tiếng tăm Đạo hạnh
Sư vang xa, khắp bốn phương đều kính đức. Học chúng ngày một đông, có ngộ thật
nhiều. Sư bèn đem các
Pháp định tuệ trong giáo điển Đại Thừa, Tiểu Thừa để khai giảng dẫn dụ, để tự nhiếp mình và chỉ dạy cho người.
Từ đó, mọi
sự hỗn tạp Tinh tế thô bỉ đúng
sai
sinh khởi, oán hiềm cừu độc, đều
không thể làm thương
tổn. Các hàng Dị Đạo tạo lập, mưu kế cũng không
thể làm hại.
Sư bèn ngoái nhìn lại đồ chúng quyến thuộc và bảo rằng:
“Khi Đức Đại Thánh còn trụ ở đời vẫn không khỏi những lời vào ra
không căn cứ, huống gì
tôi đây là kẻ Vô đức, đâu thể tránh khỏi sự oán
trách ấy. Song, sự oán
trách ấy đều do tạo tác ngày trước, thời đến thì
phải chịu, đó là việc
riêng. Nhưng Phật Pháp ta không bao lâu sẽ hoại
diệt, chẳng biết phải đến phương nào để lánh nạn ấy?” Khi đó thầm lặng giữa hư không có tiếng bảo rằng: “Nếu muốn tu định, hãy đến Nam nhạc ở Võ
Đan, chính là núi Nhập Đạo!”.

Trong khoảng đầu niên hiệu
Võ Bình
(5
7
0) thời bắc Tề, Sư bỏ mặc chốn Tung Dương ấy, dẫn đồ chúng đi về hướng Nam, theo
các bậc Tiền hiền để
mong gá ẩn. Mới đầu, Sư đến Quang Châu, gặp
phải Lương Hiếu Nguyên
sụp đổ, nước loạn, đường trước tắt nghẽn, Sư
bèn tạm dừng tại núi Đại Tô. Chỉ trong mấy năm
mà mọi người quy
hướng nương
theorất đông. Tại xứ đó là biên giới giữa nhà Trần và nhà
Lê, do đó, binh đao thường luôn xung đột, Phật pháp băng hoại, chúng
tăng ly tán. Trong đó,
những bậc tài giỏi vượt trội đều xem thường sự
sống, mến trọng Đạo pháp, như tối phải chết vẫn mừng vui
sáng
sớm được nghe
giảng pháp, nên cùng nhau vượt bao hiểm nguy, tìm đến nhóm họp đông đầy cả rừng núi.
Sư đêm vốn liếng để cung cấp, dùng lý
vị để dạy răn. Lại vì
kẻ tăng người tục tu tạo phước thí, tạo Kinh Bát-nhã bản chữ vàng, gồm hai mươi bảy quyển,
Kinh Pháp Hoa bằng chữ
vàng, dùng vật báu lưu
ly làm hộp tôn trí trang nghiêm ngời sáng. Công
đức khác thường, khơi phát tâm chúng, lại thỉnh
Sư giảng hai bộ kinh ấy.
Sư liền bày giảng, tùy
theo văn cho đến hết, không gì chẳng sâu mầu.

Sau đó, Sư bảo
Học só
Sa-môn Trí Khải, người ở
Giang Lăng thay ngài giảng kinh vàng,
đến chỗ “Nhất Tâm đầy đủ muôn hạnh” Sư
Trí Khải bỗng có điều
nghi. Ngài (Tuệ Tư) bèn giải thích rằng: “Điều nghi vừa rồi của ông, đó là ý thứ lớp của Đại Phẩm, chưa phải là yếu chỉ
viên đốn của Pháp Hoa.
Trước kia, trong một mùa Ha, tôi khổ tiết suy
nghó điều đó, đêm
sau một niệm chóng phát các pháp, tôi đã thân chứng, ông chớ nhọc
sinh nghi”.
Ngài Trí Khải liền thưa hỏi thọ học hành
Pháp Pháp Hoa. Trong hai mươi
mốt cảnh giới, khó ghi chép tường tận.
Ngài Trí Khải lại hỏi: “Ngôi vị của thầy chính là
Thập Địa?”
Sư bảo: “Chẳng phải, tôi mới
chỉ ngôi vị Thiết Luân của Thập Tín.” Bấy giờ, y cứ
theo sự mà nghiệm, Sư
giải hạnh cao sáng, căn thức thanh tịnh, đồng với
Sơ y, biết được mật tạng. Lại như Nhân Vương phát Tâm Thập Thiện, giã biệt hẳn
Biển khổ, nhưng lại nhún nhường thối lui, nói khó thấy thật
cho nên vết gốc rất rõ ràng.
Sau, tại núi Đại Tô xảy ra nhiều việc tệ hại nên thường đốt
lửa canh phòng. Chúng bạn
ở núi nương gá chẳng an ở đó. Sư bèn dẫn hơn bốn mươi vị tăng đi đến
Nam Nhạc. Lúc đó nhằm ngày hai mươi hai tháng
sáu niên hiệu Quang Đại thứ hai
(5
6
8). Đến nơi, Sư bảo rằng: “Ta nương cậy núi này trong mười năm, sau đó trở về sẽ đi xa”. Sư lại
bảo: “Đời trước ta từng ở tại xứ này!” Đi
đến Hành Dương gặp một trụ
sở, rừng suối lắng
sạch, người thấy đều ưa thích. Sư bảo: “Đây là một ngôi
chùa cổ, xưa kia ta đã từng ở.” Y theo
lời Sư, đào bới ở đó, quả nhiên có được phòng điện nền móng mọi vật chúng tăng
sử dụng. Lại xuống
dưới hang núi sâu, Sư
bảo: “Đây là nơi ta ngồi thiền, bị giặc đến chém
đầu ta, do đó mà ta chết
đi, vẫn còn toàn thân.” Mọi người đều cùng
nhau tìm kiếm, làm được
một đống xương khô, lại tìm kỹ thì có được cái
đầu lâu. Sư lấy đội
lên đảnh đầu, và xây tháp thờ để báo đáp ân xưa.
Nên thường mọi việc
Sư truyền nói, nghiệm xét đều khế hợp. Các việc
đồng loại như thế chẳng phải một.

Từ đời Trần, những người có tâm học, không ai chẳng quy
tông. Vối các kinh luận
Đại thừa, Sư đều khai bày giảng ngộ. Nên khiến
sơn môn tụ hội, ngày một chứa nhóm
Cao Danh. Khiến cho các hàng
Dị Đạo có tâm ganh ghét,
thầm cùng với Trần chúa, vu cáo Sư là vị tăng đất bắc nhận
sự chiêu mộ của nước Tề mà đào phá núi
Nam Nhạc. Trần chúa sai
sứ đến núi, bị hai con hổ tức giận gầm gừ, bèn
sợ hãi
mà rút lui. Vài ngày
sau lại đến nữa, thì có con ong nhỏ bay đến đốt vào gò
má Sư, sau đó có con ong
lớn cắn giết con ong nhỏ, ngậm đầu bay
ngang trước mặt Sư rồi
bay đi. Trần chúa đều nghe biết việc đó mà chẳng
để ý, không bao lâu
trong bọn bày mưu hại có một người bị chết đột
chột và một người bị
chó dại cắn chết. Tướng ong hiện điềm dữ khi ấy mới linh nghiệm.

Trần chúa ban
sắc cho thừa Linh ứng, mới thỉnh Sư xuống
Thành Đô dừng ở chùa
Thê Huyền. Sư đến chùa Ngõa quan giữa đường
gặp mưa mà chẳng ướt,
bùn sình không dính giày. Sa-môn Tăng Chánh
là Tuệ Hạo cùng học
chúng đồng gặp Sư giữa đường, bèn bảo: “Vị
Thần nầy khác người, làm
sao được như thế?” Cả triều đình đều ghé
mắt nhìn, kẻ tăng người
tục thảy kính ngưỡng. Đại Đô Đốc Ngô Minh Triệt rất kính
trọng Sư, dâng gối nằm bằng
sừng tê giác, cùng
Hiếu Oai ở Hạ Hầu đến chùa lễ
thăm Sư. Đang trên đường đi, suy nghó rằng:
“Ngô Nghi Đồng dâng
gối, làm cách nào để thấy được?” Đến lúc tới chỗ
Sư, cùng đi rất mực cung
kính. Ngô Minh Triệt bảo: “Muốn thấy được
gối bằng Tê giác thì
hãy đến xem”. Lại một hôm, bỗng nhiên có tiếng
bảo rằng: “Hãy lo quét
tước sân nhà, có bậc Thánh sắp đến”. Liền như lời nói, chỉ phút chốc
Sư đến. Hiếu Oai có tâm kính ngưỡng đối
với Sư,
nói với kẻ tăng người
tục. Nên những người sinh hèn, tăng tục không dám kéo mời ở lại. một
số người cung cấp, tiễn biệt đến
bờ sông.
Sư bảo: “Ta nương tựa ở
Nam Nhạc chỉ mười năm, đủ mười năm ta sẽ dời
đi”. Mọi người không
hiểu ý chỉ ấy. Khi về lại phòng nhà tại núi, mỗi năm, Trần Chúa ba lần đưa gởi thư thăm hỏi, cung cấp cúng dường đầy đủ
cho
chúng tăng. Vinh hiển hưng thạnh chẳng ở đâu bằng.
Sư giảng
pháp gấp bội bình thường,
Thần dị khó lường biết. Hoặc hiện thân lớn nhỏ, hoặc vắng lặng ẩn thân. Hoặc có mùi thơm lạ,
sắc mầu đặc biệt,
các điềm lành xen lẫn hiện bày.
Đến lúc
sắp tịch, từ trên đảnh đến lưng chừng núi,
Sư thiết lập
đạo tràng, nhóm họp học
chúng trong nhiều ngày giảng pháp. Sư tha
thiết quở trách, người
nghe sợ hãi. Sư bảo trong chúng rằng: “Nếu có
mười người chẳng tiếc
thân mạng, thường tu theo Pháp Hoa, Ban-chu
niệm Phật Tam-muội, Phương
đẳng sám hối, khổ hạnh tónh tọa. Với mọi
sự cần thiết, tôi tự cung cấp
sẽ cùng được lợi ích. Nếu không có người
như thế, tôi sẽ đi xa.”
Khổ hạnh là việc khó nên hoàn toàn không có
người đáp lại. Nhân đó
Sư rời chúng, yên tónh xét niệm, bỗng nhiên
Sư thị tịch.
Có Sa-môn trẻ tuổi tên là
Linh Biện thấy
Sư hơi thở đã dứt
bèn than gào, khóc lóc.
Sư liền mở mắt bảo rằng: “Ông là Ác Ma, ta
sắp
đi, các Thánh cùng đến
đón rước rất đông, luận về chỗ thọ sinh, sao có
ý kinh động làm chướng loạn ta ư? Ông là kẻ
ngu si, hãy đi ra”.
Nhân đó, Sư lại nhiếp tâm
ngồi yên đến cùng. Mọi người đều nghe có mùi thơm lạ xông ngát
trong phòng. Đảnh đầu
Sư nóng ấm, thân thể mềm mại, mầu da vẫn
như thường. Lúc đó nhằm ngày hai mươi hai tháng
sáu niên hiệu
Thái Kiến thứ chín
(5
7
7) đời Trần. Xét nghiệm mười năm, rõ ràng phù hợp. Sư thọ sáu mươi bốn tuổi.

Từ Giang Đông, Phật Pháp mở mang lại nghóa môn, còn đối
với Pháp Thiền thì không
được như thế. Nên Sư bùi ngùi nam phục,
Định Tuệ cả hai đều mở.
Ngày thì bàn luận về nghóa lý, đêm đến thì tư
duy quyết trạch. Cho nên Sư
có nói ra điều gì đều đến chỗ tận cùng. Tiện đó, nghiệm xét nhân định phát tuệ, ý chỉ ấy chẳng luống dối.
Thiền Tông cả Nam bắc ít
có trường hợp không kế thừa tiếp nối, nhưng
thân tướng Sư cao trội
đặc biệt, tự giữ gìn tốt đẹp, chẳng nương cậy,
chẳng thiên lệch, như
trâu đi voi nhìn. Đảnh đầu Sư có tướng nhục kế khác
lạ trang nghiêm. Người
trông thấy thì hồi tâm, bất chợt kính phục. Sư
lại khéo biết tâm người,
xét soi thầm phục. Với người nói năng chậm chạp thì
Sư dùng phương tiện dẫn dạy, thực hành hạnh Đại từ bi, vâng
giữ giới Bồ-tát. Còn
như lụa là lông da, phần nhiều đều do tổn hại chúng sinh, nên
Sư không hề
sử dụng, thường mặc vải bố. Mùa Đông giá
lạnh thì cắt thêm cỏ
chằm vá áo nạp để mặc ngăn lạnh.

Từ khi Phật pháp truyền bá đến phương Đông, trải qua thời gian đã
sáu trăm năm, chỉ hạnh từ ở
Nam Nhạc ấy là chỗ đáng quy y.
Tôi (Đạo Tuyên) từng tham dự công việc
truyền dịch, thường thấy trong
kinh Phạm thưa hỏi đầy đủ về
Pháp y, nên đến nay đều không may mặc tơ tằm. Dù có thêm pháp thọ, cũng không chỉ bày
được thành.
Nên biết hoặc xin hoặc
được ai cho tơ tằm gấm lụa làm y áo, y cứ theo
luật kết khoa tạm xả
Định. Y cứ theo tình mà tham cậy, làm sao do đâu
mà buông lung, điều mà riêng
Sư dứt hẳn là vâng theo khuôn phép của
bậc Thánh. Các tác phẩm
của Sư là miệng truyền trao thành chương không cắt bớt hay
sửa đổi.
Sư soạn
Tứ Thập Nhị Tự Môn hai quyển,
Vô Tránh Hạnh Môn hai quyển,
Thích Luận Huyền một quyển, Tuỳ Tự Ý
một quyển, An Lạc Hạnh
một quyển, Thứ Đệ Thiền Yếu một quyển, Tam Trí
Quán Môn một quyển, đều được truyền bá ở đời.

Truyện ngài
Thích Trí Khải trụ chùa
Quốc Thanh ở núi
Thiên Thai đời Tùy:

Thích Trí Khải, tự Đức An, họ Trần, người ở
Dónh Xuyên. Có Tấn Thiên Đô ở
Hoa Dung thuộc
Kinh châu, là con thứ hai của quan
Tán Kî đời Lương là Mạnh
Dương Công Khởi. Mẹ Sư họ Từ, nằm mộng
thấy khói hương năm mầu
cuộn vào lòng, muốn phủi đi, nghe có người nói rằng:
Nhân duyên đời trước nương gá vương đạo, phước đức tự đến,
sao lại phủi đi? Bà lại
nằm mộng thấy nuốt con chuột trắng, thấy như
thế đến hai, ba lần, bà
lấy làm lạ bèn đi xem bói, thầy bói nói: Đó là
điềm lành rồng trắng.
Đêm
sinh
ra Sư, trong nhà
sáng rực, ánh
sáng giữa các ngôi
sao tắt mất, trong ngoài vui vẻ. Bỗng có hai vị tăng gõ cửa nói:
Lành thay!
Đức tốt của đứa bé
rất sâu nặng, chắc chắn sẽ xuất gia. Nói xong hai vị
liền biến mất. Khách đến
nhà lấy làm lạ, các nhà hàng xóm nhớ lại
điềm lành trước, gọi là
Vương đạo, kiêm dùng tướng
sau lại gọi là
Quan đạo, cho nên còn nhỏ
Sư đã được đặt hai tên, gọi dùng lẫn lộn.
Mắt Sư có con ngươi hai lớp, cha mẹ che giấu nhưng mọi người đã biết. Khi nằm
thì Sư chắp tay, khi ngồi thì xoay mặt về hướng Tây. Từ khi lớn lên về
sau, không phải bất cứ thứ gì
Sư cũng ăn, thấy tượng liền lễ bái, gặp tăng
thì cung kính. Năm bảy
tuổi đã thích đến chùa, chư tăng lấy làm lạ về tình chí
của Sư, bèn truyền miệng cho phẩm
Phổ Môn, mới nghe qua một lần
Sư đã thuộc, cha mẹ dứt khoát không cho
Sư tụng nữa, trong lòng
Sư rất buồn.
Bỗng nhiên
Sư thuộc cả các câu văn còn lại, há chẳng phải là xưa có gieo trồng cội gốc công đức hay
sao?
Sư tìm kiếm
danh sư,
mong nương nhờ để ra khỏi ba cõi.

Năm mười tám tuổi, Sư xuất gia với Sa-môn Pháp Tự chùa
Quả Nguyện ở Tương
Châu. Ngài Pháp Tự truyền cho mười giới, hướng dẫn
về luật nghi.
Sư đi về phía Bắc đến chỗ
Luật sư
Tuệ Khoáng, mong được dạy bảo.
Nhân đó, Sư tiềm tu ở núi Đại Hiền, tụng
Kinh Pháp Hoa và Vô Lượng Nghóa,
Phổ Hiền Quán. Chưa đầy hai tuần mà đã thuộc xong ba bộ. Lại đến chỗ
Thiền sư Tuệ Tư ở núi Đại Tô thuộc
Quang châu để thọ nghiệp tâm quán.
Ngài Tuệ Tư lại theo đạo ở
Thiền sư Tựu, Thiền sư Tựu
lại thọ pháp với Thiền sư Tối, ba vị nầy đều
không lường được giai
vị của Sư. Ngài Tuệ Tư thường khen rằng: Thuở xưa
ở Linh Sơn cùng nghe Pháp
Hoa, duyên trước đưa đẩy, nay lại gặp
nhau. Liền chỉ bày đạo
tràng Phổ Hiền, giảng bốn hạnh an lạc. Sư ở núi
nầy bèn thực hành
Tam-muội Pháp Hoa, bắt đầu trải qua ba đêm, tụng đến phẩm
Dược Vương, tâm duyên theo khổ hạnh, đếu câu “Đó là chân tinh tấn” liền phát
sinh giải ngộ, thấy cùng ở một chỗ với
Thiềm sư
Tuệ Tư, núi Linh Sơn là tịnh độ bằng bảy báu, nghe
Phật nói pháp, cho nên
ngài Tuệ Tư nói: Chẳng
phải thế thì không cảm, chẳng phải ta thì không
ai biết. Đây là tiền
phương tiện của Tam-muội Pháp Hoa. Sư lại đến
núi Bạch Sa ở Hy châu,
nhập quán như trước, đối với kinh có điều nghi, thì liền thấy ngài
Tuệ Tư đến âm thầm chỉ bày
giải thích. Từ đó về
sau, Sư thường thay thế ngài
Tuệ Tư để
giảng pháp.
Người nghe
đều kính phục. Nhưng đối với ba
Tam-muội và ba
Quán Trí, Sư còn phải
thưa hỏi, ngoài ra đều
tự mở giải, chẳng từng để ý. Ngài Tuệ Tư đích
thân cầm xâu chuỗi Như
Ý ngồi nơi Pháp tòa để xem nghe, và bảo với
học chúng rằng: “Đây
là con nuôi của tôi, chỉ buồn là Định lực còn
thiếu!”. Từ đó, Thầy
trò đổi cách nhìn, tiếng tăm vang khắp xa gần. Đến lúc
sở học đã thành, Sư
đến từ giã. Ngài Tuệ Tư bảo rằng: “Ông có duyên
ở nước Trần, đến đó
sẽ được lợi ích!” Khi ngài
Tuệ Tư đã đến
Nam Nhạc thì Sư bèn đến Kim
Lăng, cùng hơn ba mươi vị như Sa-môn Pháp
Hỷ, v.v… trụ chùa Ngỏa
Quan, khai mở truyền Thiền Pháp.

Bộc xạ Từ Lăng Thượng Thư Mao Hy v.v… là người thông
minh, được người đương
thời quý trọng, học gồm cả Thích giáo, Nho giáo, lại đến bẩm thọ thiền Tuệ, đều truyền
hương Pháp, mừng vui cung kính,
là chỗ vẻ vang kính
ngưỡng ở đương thời. Đại đức Trí Biện chùa
TRường Can thỉnh
Sư vào
Tông Hy. Sa Môn Tăng Hoãng chùa
Thiên cung
thỉnh Sư vào
Phật quật. Đó đều do đạo hoằng hành cảm nên
Sư được các
bậc tài giỏi ở đương
thời đón rước Sư. Sư tùy cơ duyên giáo hóa, liền
được khai ngộ. Nên các
ngài như Cảnh Thiều ở Bạch Mã, Trí Văn ở
Phụng Thành, Tuệ Mạng ở
Thiền chúng, cho đến những vị Túc đức như
Pháp sư Đại nhẫn đời
Lương, v.v… là những bậc một đời cao lưu, tiếng
tăm vang vọng khắp giang
biểu, đều bỏ các pháp mình giảng trước kia mà
muốn mở mang thiền môn, dẫn theo học chúng đến thưa hỏi bến bờ
để, được cứu giúp.

Bấy giờ, tại
Võ Huyệt có
Sa-môn Tuệ Vinh ở chùa
Trang Nghiêm đạo trùm khắp
Ngô Châu, Cối kê, người đời xưng gọi là
Nghóa hổ, biện hiệu
Huyền lưu. Nghe Sư giảng pháp, nên đến thưa hỏi. Qua vài lần nêu cử hạch xét, không gì chẳng
sâu ẩn, bèn khinh dối tự
kiêu căng, nhướng mày, vung quạt, quạt bèn rơi xuống đất, ngài ứng đối,
sự lý vỡ lở,
trong sạch hiển bày.
Và Sư chê trách
Ngài Tuệ Vinh rằng: “Năng lực của thiền định không thể cật nạn.” Khi ấy có
Sa-môn Pháp Tạng vỗ vai
ngài Tuệ Vinh bảo rằng:
“Từ trước đến nay, ông là Nghóa Long mà giờ
lại phục nai. Quạt đã
rơi xuống đất, vậy lấy gì để ngăn che xấu hổ?”
Ngài Tuệ Vinh bảo rằng:
“Xem thường Địch thất thế, chưa thể coi khinh.”

Sư trải qua tám châu, giảng luận Đại
Trí Độ, trang nghiêm mọi người đến học, kế đến,
Sư giảng về thiền môn để lắng trong biển tâm.
Trong những lúc nói nín,
Sư thường nghó nhớ đến rừng đầm,
Sư nằm mộng thấy
trên đảnh núi cao vợi
muôn trùng, mặt trời mây phủ, bên cạnh đó, biển
xanh không bờ, sâu thẳm lắng trong ở dưới
đó. Lại thấy một vị tăng vẫy tay bày vai đến bên
sườn núi dẫn
Sư lên núi v.v…
Sư đem những điều thấy
trong mộng, hỏi khắp Môn nhân. Mọi người đều trả
lời: “Đó là núi
Thiên Thai ở
Cối kê, là nơi nương gá của các vị
Thánh hiền. Xưa kia, các
Sa-môn Tăng Quang, Đạo Du, Pháp
Lan, Đàm Mật. Và những bậc anh đạt ở đời
Tấn, đời Tống, không ai chẳng
nương náu tại ở đó!”.
Nhân đó, Sư bèn cùng với hơn hai mươi vị như
Sa-môn Tuệ Biện v.v… đi
theo đường hướng Nam
đến ẩn cư tại núi đó.
Trước kia,
có Sa-môn Định Quang ở Thanh Châu. Từ lâu đến
ở núi đó đã bốn mươi
năm. Ngài tu cả Định tuệ, bao trùm cả Thần nhân. Hai năm trước khi
Sư đến núi đó, ngài Định Quang dự báo với
dân chúng ở núi rằng:
“Có vị Đại Thiện Tri thức sẽ đến đây, nên trồng
đậu làm tương, bện cỏ bồ làm chiếu, xây dựng thêm phòng nhà để tiếp đãi.” Gặp lúc Trần thỉ
Hưng Vương ra trấn tại Động Đình, các công
khanh tiễn đưa, xoay xe trở lại chùa Ngõa quan đàm luận
với Sư, pháp
sâu mầu đã xướng, các
vị đều khuynh tâm, xả tan núi chứa, kính thành
bái thỉnh ân trọng. Nhân
đó, Sư than rằng: “Hôm qua Ta mộng thấy quân cướp mạnh dữ, nay mới bày các thứ giặc mềm yếu, lông dây cắt
xương, thì nhớ kéo đuôi
trong bùn sình.” Bèn sai người cám ơn các môn nhân rằng: “Ta nghe trong tối có tiếng tên bắn thì nên ở Đàn.
Vì sao biết
như thế? Bởi vì, Vô minh
tức là tối. Môi lưỡi là cung, tâm lo lắng như
Đàn, âm thanh như mũi
tên. Đêm dài rỗng phát không nhận biết được. Lại nữa, pháp
môn như gương sáng, vuông tròn tùy vật tượng. Mới đầu, tại chùa Ngõa quan có được bốn mươi
người ngồi. Một nửa thì
vào pháp môn, nay thì có hai trăm người
ngồi thiền.
Trong đó, mười
người đắc pháp. Từ nay
về sau, quy Tông càng gấp bội, mà không mấy người y
cứ theo Pháp. Đó là vì
sao cũng có thể biết! Ta tự hành hóa, dẫn dắt, mỗi vị tùy chỗ an định, đang theo chí của
Ta!” Và Sư liền đến núi
Thiên Thai. Khi đã đến
núi ấy, thì gặp Ngài Định Quang. Sư liền bày tỏ
điều cần yếu. Ngài Định
Quang bảo: “Đại Thiện tri thức! Có nhớ năm
trước tôi đứng trên
đảnh núi vẫy tay gọi Ngài chăng?” Sư bèn kinh dị, biết là trong mộng có đến ở đây. Lúc đó nhằm tháng chín niên hiệu
Thái Kiến thứ bảy
(5
7
5) đời Trần. Lại nghe có tiếng chuông vang khắp hang, đại chúng đều lấy làm lạ. Ngài Định Quang bảo: “Chuông là vời nhóm những người có
duyên, Ngài được ở đây!”.
Sư bèn tìm ở chỗ tốt, tức phía Bắc của chỗ ngài
Định Quang ở, thuộc phía Nam núi
Phật Lũng, là chỗ nguồn của
Loa Khê. Đã nhàn thoáng, lại dễ tìm được chân, đất bằng
suối trong.
Sư bồi hồi
dừng nghỉ qua đêm, không
bao lâu thấy có ba người đầu chít khăn đen,
mặc áo ráng tía, tay cầm
sớ đến thỉnh cầu rằng: “Ngài hãy ở nơi này
hành Đạo!”. Từ đó,
Sư dựng lập am tranh, trồng cây quả thông, chỉ trong
vài năm tạo bày lần
lượt theo nhau, lại thành thông hội. Ngài Định
Quang bảo rằng: “Hãy nên tùy nghi an ở, đến thời
Quốc thanh, ba
phương gồm một,
sẽ có Quý nhân vì
Thiền sư mà xây dựng chùa, phòng nhà
đầy khắp núi!” Bấy
giờ, mọi người chẳng lường biết lời nói ấy.

Sau, Sư đến
phía Bắc của chùa trên ngọn núi Hoa Đảnh, riêng
ở tónh lắng, thực hành
hạnh Đầu-đà, gió lớn nhổ trốc cây,
sấm
sét
rung chuyển vang rền, quỷ
quái cả ngàn đàn, một hình biến trăm trạng thái,
thét tiếng gào rống lớn, kinh hãi khó tỏ bày. Sư
bèn nén tâm an
nhẫn, vắng lặng, tự nhiên chúng tan mất.
Sư lại mắc phải chứng thân tâm đau nhức như bị lửa đốt. Lại thấy cha mẹ của mình đã qua đời gối mình trên đầu
gối Sư, tỏ bày khổ đau ai cầu
thống thiết,
Sư lại nương
tựa pháp nhẫn, không lay động như núi. Nên khiến cho hai duyên cứng mềm chiêu cảm đều dứt mất. Bỗng có vị Thần tăng
Tây Vực bảo
Sư rằng: “Chế ngự kẻ địch, thắng được ma oán, mới đáng là người hùng
dũng!…” Văn nhiều nên
ở đây chẳng ghi chép hết.

Vua Tuyên Đế (Trần
Húc
5
6
9-
583) đời Trần ban
sắc rằng:
“Thiền Sư là bậc tài giỏi trong
Phật Pháp, là chỗ kính trọng của các vị
Tông tượng đương thời, dạy răn cả Đạo tục, là nơi cao quý của nước nhà. Nên cắt huyện
Thỉ Phong để
sung làm chi phí cho
chúng tăng, quyên
hai hộ dân
để cung cấp củi nước”. Núi Thiên Thai ở tại
huyện An Lạc. Lệnh Trần Quận Viên tử Hùng là
người kính tin chánh pháp, mỗi mùa Hạ, thường giảng
kinh Tịnh Danh, bỗng thấy ba đường thềm báu
từ giữa hư không trải
xuống, có mấy mươi vị Phạm tăng nương thềm
cấp đi xuống, vào trong
phòng nhà lễ bái, tay cầm lò hương đi nhiễu quanh Sư ba vòng, giây lâu mới biến mất. Viên tử Hùng và đại chúng
đồng lấy làm lạ, ngợi
khen ồn náo vang cả núi. Hạnh của Sư thấu đạt
Linh cảm đại loại như vậy!
Có Vương Bá Trí ở
Vónh Dương ra trấn phủ
ở Ngô Hưng, cùng quyến
thuộc đến núi cầu xin Sư dạy răn, lại thiết
lập đàn tràng sám pháp
Phương Đẳng bảy đêm. Vương Bá Trí ban ngày
thì sửa trị, đêm đến
thì tu Quán. Sư bảo với môn nhân Trí Việt rằng:
“Ta muốn khuyên Vương Bá
Trí càng tu phước sâu để cầu trừ họa, có được chăng?”
Trí Việt đáp rằng: “Phủ Liêu bao lâu chắc chắn
sẽ nóng
lạnh”. Sư bảo:
“Dứt sự ganh ghét ở đời, cũng là làm lành”. bỗng nhiên
Vương Bá Trí nhân đi săn
bị rơi từ trên ngựa xuống sắp chết. Khi đó mới
hiểu được ý Sư, bèn
tự thân dẫn chúng hành trì sám pháp Quán Âm. Sau
đó không lâu, Vương Bá
Trí cảm giác thấy có tỉnh ngộ đôi chút, bèn
ngồi tựa ghế, thấy một vị Phạm tăng tay bưng lò hương đi thẳng đến
trước mặt mà hỏi về
sự khổ. Vương Bá Trí đổ mồ hôi không đối đáp được gì. Vị Phạm tăng bèn đi nhiễu quanh
Vương Bá Trí một vòng, tự nhiên
khổ đau dứt bặt. Vương
Bá Trí bèn tự thân soạn Văn Nguyện rằng:
“Kính ngưỡng
Thiên Thai Xà-lê, đức ngang bằng như ngài Đạo An,
Tuệ Viễn, Đạo An Xa sánh với
ngài Quang, Du. Xa gần mọi người đều
khuynh tâm, chấn tích như
mây nhóm, tiếp nối đầu mối rơi lạc của thời
tượng Pháp, để cứu
giúp kẻ hôn ám mê mờ. Hiển bày ánh sáng của mặt
trời trí tuệ, để cứu
vớt người tục. Lại bước trên sóng pháp môn,
suốt
thông vườn thiền. Kết
của Hữu Vi đã lìa, Vô sinh nhẫn đang hiện tiền! Đệ tử trôi nổi theo
gió nghiệp, chìm đắm trong
sông ái, tuy tận hưởng
Pháp hỷ, mà chẳng dứt
trừ tâm mờ tối ngăn che. Luống kính ngưỡng
thuyền duyệt, lúc nào
cũng có tâm lo lắng tán động. Nhật luân rong ruổi,
dây cương Nghóa Hòa chẳng
dừng. Gương trăng xoay chuyển nhanh
chóng, bóng dáng Hằng nga khó trụ. Có hợp có tan, than thở lời nào.
Mến kính Phật Pháp, nước
chảy không thôi! Nguyện cầu Đời đời kiếp
kiếp, thường gặp được
Thiên Thai Xà-lê, luôn tu cúng dường như
Trí Tích kính thờ Trí Thắng
Như Lai, tợ Dược Vương hầu dâng Lôi Âm Chánh giác.
An Dưỡng, Đâu-suất đều tỏa pháp Nhất thừa v.v…
Sư rất được các hàng
Thiên Vương kính tin đại loại như thế.
Từ đó, sự giáo hóa dời
khắp bờ biển,
Pháp chính đến âu man, mọi người nêu bày điều nghi, thỉnh
cầu hỏi Đạo,
ngày một lên đông đầy núi.

Vua nhà Trần
muốn yết kiến đảnh lễ bèn xoay lại hỏi các
quan rằng: “Trong Phật
giáo, ai là bậc Danh Thắng?” Khi ấy, Trần
Huyên tấu rằng:
“Thiền sư ở chùa
Ngõa Quan là bậc đức tỏa xa như gió
sương, gương thiền sâu
thẳm tợ biển, xưa kia ở tại kinh ấp. Các Hiền giả tôn kính, nay cao bước ở núi
Thiên Thai, mây pháp bủa khắp trời Đông. Xin Bệ hạ ban chiếu thỉnh
Sư về lại
Kinh đô, giúp cho các hàng tăng tục đều được nhờ!”
Nhân đó, Vua liền ban thư ấn, dẫm đạp muôn
trùng mà đến. Sư chỉ
lấy việc trọng Pháp làm chính, chẳng khinh rẻ tự thân, bèn từ chối
việc ấy. Sau, vì
Vónh Dương khổ cầu can ngăn.
Nhân lại ban sắc, trước
sau có tới bảy lần đều chính tay
Vua viết sớ.
Sư bèn
dùng Đạo thông tình. Vua
lấy pháp làm chỗ nương cậy, nên bèn đến Thành đô. Vua đón rước
Sư vào Đông đường của điện
Thái Cực, mời
Sư giảng Luận Đại
Trí Độ, có ban chiếu xe Dê Đồng tử bày dẫn ở trước.
Chủ Thư xá nhân giúp theo
Sư lên thềm cấp, lễ pháp đều như việc xưa của
Quốc Sư Quán Xà-lê.
Trần chúa đích thân đến pháp diên, trăm quan liêu
thứ đều cung kính, mong
được nghe pháp chưa từng nghe. Vua kính
Pháp, vâng Đạo, nhân đó, liền ban
sắc lập thiền chúng ở chùa
Linh Diệu. Học chúng lại nhóm kết, vẻ vang đông đúc. Vua có ban
sắc mời
Sư đến
điện Thái Cực giảng
Kinh Nhân Vương, tự thân vua cùng đến. Các
Sa-môn như Tăng Chánh Tuệ Hằng, Tăng Đô
Tuệ khoáng là những bậc Đại
đức ở Thành đô đều
lập ra vấn nạn. Sư tiếp hỏi đối đáp, khai mở pháp
môn lớn mạnh.
Ngài Tuệ Hằng bưng lò hương mà chúc tụng rằng:
“Nước nhà còn hơn
mười trai, tự thân đang là bốn giảng. Phân tích văn nghóa, là được chỗ trở về. Ngày nay xuất ra
tinh sao, thâu thấy
sự hiểu biết hẹp lậu!” Ngài rất được
trọng vọng, không gì hơn. Nhưng các
Pháp Hội ở Giang Biểu từ trước đến nay đua tranh chẳng đủ, đến lúc ngự pháp của
Sư liền ngồi, trang nghiêm có thừa, bèn làm cho ngàn cành đầy
hoa định, bảy đêm yên
sáng. Nêu việc mà nghiệm tâm thì đó là nhờ năng lực của Sư.

Về già, Sư đến trụ chùa
Quang Diệu, thiền tuệ đều mở mang,
loạn động xua tan, khuynh ý
trong sạch. Trần chúa ở điện Thái cực ban
sắc cảm tạ rằng: “Nay đem
Phật Pháp kính giao, cũng mong chỉ bày
cho các điều chẳng biết.”
Đến lúc xem xét toàn bộ tăng ni, những vị
không thông
suốt có đến ngàn muôn. Cả triều đình bàn luận rằng:
“Những người hạch xét
kinh thi rớt đều phải hoàn tục”. Sư dâng biểu can
ngăn rằng: “Điều Đạt
tụng sáu muôn tượng kinh, cũng không khỏi địa
ngục. Bàn-đặc đọc một hàng kệ thành tựu
quả A-la-hán, dốc luận về đạo, đâu
liên quan đến
tụng nhiều”.
Trần Chúa rất vui mừng, liền bãi bỏ
việc tìm chọn.
Vì vậy, muôn người được xuất gia đều do một lời
can ngăn của Sư.

Sau cùng, vì chùa
Linh Diệu nhỏ hẹp,
Sư lại cầu
sự nhàn tónh, nằm mộng thấy một người, có những người theo hầu rất
trang nghiêm, đến
tự xưng tên, nói rằng: “Tôi là
Quán Đạt, xin thỉnh
Sư đến trụ ở
Tam Kiều!” Sư bảo: “Quán Đạt là pháp danh của
Vua Võ Đế (Tiêu
Diễn) thời
Nam Lương. Còn Tam Kiều há
chẳng là chùa Quang Trạch ư?” Sư bèn
dời đến trụ ở đó.
Tháng tư năm đó, Trần chúa đến chùa, tu hạnh Đại
Thí. Ngài lại giảng Kinh Nhân Vương. Trần chúa ở giữa chúng đứng dậy lễ bái ân cần.
Từ Trữ Hậu trở xuống đều tôn kính giới Phạm. Nên thọ pháp ấy có lời văn
thỉnh rằng: “Kính mong hóa đạo vô phương, tùy cơ
duyên cứu giúp mọi vật,
gìn giữ nước nhà, dẫn dắt trời, người. Soi đuốc sáng ngời, gá vết thầy bạn.
Tỳ-kheo vào mộng thấy phù hợp.
Hình tượng
lâu hiển bày, Hoà-thượng
ứng hiện, đức cao tòa tỏ rõ. Cho nên, Kiều
tâm mười Địa, khát
ngưỡng bốn pháp nương tựa. Đại thừa, Tiểu thừa,
trong ngoài hai giáo.
Tôn sư trọng đạo từ trước đến nay còn vậy. Cúi mong
dũ lòng dắt dẫn, gọi
là đời đời kết duyên, đạt được bổn nguyện, ngày
một thêm lớn. Nay xin kính thỉnh
Sư làm giới
sư
Bồ-tát!” Sư liền trao
truyền hương vào tay, vua khóc mắt rơi lệ. Đó cũng là do đức hạnh của
Sư cảm động đến nhân chúa
đến cầu mong theo Sư.
Đến lúc ở
Kim Lăng bị
suy bại
sụp đổ,
Sư bèn mang tích trượng
từ Kinh Tương đi theo
đường đến Ích Thành. Nằm mộng thấy một vị
Lão tăng bảo rằng: “Điềm lành Đào Khản kính mong hộ trì!”
Khi đó, Sư đến dừng nghỉ tại
Khuông Sơn. Xa trông thấy bức vẽ, nghiệm xét về điềm linh, quả nhiên phù hợp như
trong mộng.
Sau đó không bao lâu,
Tầm Dương lại làm phản,
chùa viện đều bị thiêu đốt, chỉ có núi ấy được
an toàn, không hề bị xâm
tổn gì. Tin do năng lực che chở của điềm
lành, chưa vẹt tan vết
tích núi mây, cuối cùng cũng đến tận đó.

Gặp Đại Nghiệp ở đất Phiên, làm Tổng Hoài Hải, tiếp thừa Đạo phong, mang đội đức hạnh, khâm trọng chú ý, muốn vâng theo
một giới Pháp, nên kính
Sư làm
thầy sư, bèn gởi thư đến nhiều lần
thỉnh. Ban đầu,
Sư trình bày mình là người ít đức, kế đến kính nhường các
bậc Danh tăng, và
sau cùng là nêu các Đồng học. Ba điều từ chối
nhưng chẳng khỏi, cầu xin
cầu bốn điều nguyện. Trong văn từ ấy viết rằng:

1/ Tuy ưa thích học thiền mà hạnh chẳng xứng Pháp, tuổi tác đã xế về Tây, giữ gìn giường dây, chỉ vỗ ngực theo lòng, giả danh mà
thôi, sụt sùi tại ấy,
tiếng xấu quá thật. Xin chớ vì Thiền pháp mà khởi mong cầu.
2/ Sinh sống ở biên địa, từng gặp phải loạn ly, thân vẫn khoan thai, miệng
vụng về ấm lạnh. Phương ngoại hư huyền, lâu chẳng
phải phần ấy tại vức nội rão theo, không một thứ
gì đáng lấy, tuy muốn
tự thận trọng, nhưng lại
trái ngược người, xin chớ trách khuôn phép đó.
3/ Nêu bày muốn truyền đăng để báo đáp Pháp ân. Nếu thân đáng làm giới phạm, nên nặng đi đến. Đi đến nếu nặng, thì truyền đăng bị khuyết.
Đi đến nếu nhẹ thì lại ganh ghét chê bai. Lánh ganh ghét để an thân, nếu chưa thông
Pháp mà bảo, xin hứa vì Pháp ấy, chớ ganh ghét nhẹ nặng.
4/ Hơn bốn mươi năm giữa khoảng nước và đá, nhân đó thành tánh. Nay Vương đồ đã một, Phật pháp lại hưng thạnh.
Khuôn phép rộng lớn, tắm gội
ân hóa ấy, trong hết sức mình, kính ngưỡng báo
đáp ngoại hộ. Nếu gò
núi hang hóc niệm khởi, xin tùy tâm uống ăn để hết những năm thừa. Nếu cho phép bốn tâm nguyện ấy, mới đến chỗ ưu chỉ!”

Tấn Vương bèn mong cầu tịnh giới, như điều nguyện của Sư thì
chỉ dạ vâng, cho nên tự thân soạn văn thỉnh giới,
viết rằng: “Nền
tảng Đệ tử vâng thừa
chứa nhóm điều lành, sinh sống tại Hoàng gia.
Trường dạy răn sớm
đến. Thai giáo xưa trước thấm dần. Phước báo chợt đến. Diệu cơ
sẽ tỏ ngộ, hổ thẹn cao vời nơi đường nhỏ, mong cầu ưu du
ở Đại thừa, cười vui
nghỉ ngơi chỉ ở Hóa thành, nguyện thuyền bè sẽ
đến bờ kia. Muôn hạnh
của khai só lấy thiện giới làm Đầu. Mười điều lành của
Bồ-tát dùng chuyên trì làm
tối thượng. Thí như làm nhà thì
trước tiên phải làm
nền móng, nhọc treo giữa hư không, chẳng bao giờ thành tựu.
Khổng giáo, Lão giáo và
Thích giáo đều phải là khuôn đúc,
nếu chẳng có khuôn thước
phép tắc thì đâu được an ngưỡng. Thật lại
kính thỉnh Năng nhân (Đức
Phật Thích-ca) làm Hòa thượng, Bồ-tát Văn-thù
thầm làm A-xà-lê, mà hẳn nhờ thầy cõi người
truyền thọ. Thánh trao, từ gần đến xa, cảm mà bèn thông.
Ba Luân hết tủy ở
Vô Kiệt, Thiện Tài bỏ thân nơi
Pháp giới. Kinh có Văn rõ ràng, chẳng nhọc tự bày
nói. Tin sâu lời Phật
dạy, nguyên vâng hành trì theo sự dẫn dắt. Thiền sư
là bậc Long tượng trong
Phật Pháp. Giới châu tròn sạch, nước định lắng
trong. Nhân tónh lắng phát tuệ, an định vô ngại biện.
Trước chúng sinh, sau là mình, nhún nhường đã thành
phong thái. Tiếng tăm vang xa, mọi người đều biết. Đệ tử do đó, kiền thành xa chú ý, mạng cơ xa đón
rước, thường lo
duyên sai, gặp các lưu nạn. Thầy cũng đã đến, chỉ đường
tâm rõ ràng. Và vạch bày mây móc, liền tiêu phiền não. Nay là ngày hai

mươi ba tháng
mười một niên hiệu Khai Hoàng thứ mười một
(5
9
1) đời Tùy, tại thành vàng Tổng Quản ở Dương Châu, thiết hội cúng
dường ngàn vị tăng, cung
kính truyền trao giới Bồ-tát. Giới gọi là Hiếu,
cũng gọi là cấm ngăn,
phương tiện Trí Độ quy tông kính phụng rất mực,
làm Đại trang nghiêm,
đồng tâm từ của Như Lai, khắp tình thương của
Chư Phật, có cái nhìn
bình đẳng đối với bốn loài chúng sinh giống như
con một, v.v…”

Sau đó, tại
Nội Để, đích thân
Sư truyền
giới hương, trao
pháp luật nghi. Sư bảo:
“Đại Vương (tức chỉ Vua Văn Đế-Dương Khiêm-đời Tùy). Vì độ xa cứu giúp làm chính, tên thật phù hợp với nghóa
chẳng khinh ước, nay có thể gọi pháp danh là
Tổng Trì, dùng để nhiếp
Đạo cùng gồm”. vua đảnh lễ thọ nhận lời chỉ dạy
của Sư, mà nói rằng:
“Đại sư Thiền Tuệ bên trong
dung thông, dẫn dắt bằng
Pháp trạch!”
Liền kính trọng tôn xưng
Sư là “Trí Giả”.
Từ đó, Sư chuyên dẫn dắt, ngày một thêm
cao sâu. Vật cúng dường có được hơn
sáu mươi thứ, đồng
một lúc Sư hồi hướng
ban thí gieo trồng vào hai ruộng Bi và Kính, nguyện cho phước đức
thêm nhiều, dùng để xương thạnh nước nhà.
Sư muốn trở về lại chốn núi rừng xưa, Vua cố cầu thỉnh.
Sư bảo: “Trước kia đã
có Minh Ước, mọi sự
không hai trái nhau.” Và liền rủ áo đứng dậy.
Vua không dám mời thỉnh
nữa, chấp tay theo đưa ra đến cửa thành. Sư
xoay lại bảo: “Việc nước gìn giữ chẳng phải nhẹ. Việc Đạo đến cùng
nên dừng, mong quán xét
Phật hóa, mở mang giữ gìn ở cõi lòng!” Vua
kính lễ trọng vọng, vành
mắt ngấn lệ mà trở vào.

Sư bèn ngược
dòng lên trên đầu sông, tìm lại khuông lãnh.
Nhóm chúng hành đạo, thường cảm điềm lành. Chư tăng ở vủng ven như
Bách Việt, nghe Đạo phong
Sư bèn tìm đến, lắm vết tích cùng vội vàng.
Sư lại lên
Hương nhưỡng thuộc Chữ cung để báo đáp ân chỗ đất đã
sinh
ra mình. Kẻ tăng người
tục ngóng trông, già trẻ dẫn nhau tìm đến.
Thiết lập giới đàn,
giảng toạ, chúng đông gần cả ngàn muôn. Sư bèn đến
núi Ngọc Tuyền ở huyện
Đang Dương, xây dựng tinh xá. Vua Văn Đế
ban biển ngạch chùa, đề
hiệu là “Nhất Âm”. Đất ở đó xưa kia hoang
vắng hiểm nguy, thần núi rắn thú hung dữ, từ khi
Sư lập chùa
về sau, tự
nhiên không còn phải lo tai hoạn. Khi ấy đang là mùa xuân mà trời nắng hạn, muôn dân đều cho là bởi thần tức giận.
Sư đến chỗ
nguồn suối,
dẫn chúng trì tụng kinh,
bèn cảm mây nhóm mưa tuôn, những lời vu vơ
tự biến mất.
Tổng Quản Nghi Dương Công Vương Tích đến núi lễ
bái, kinh sợ đổ mồ hôi, chẳng an, bèn trở ra nói rằng: “Tích tôi từng trải
qua quân trận, đến chỗ nguy ách lại càng hùng mạnh, nhưng chưa từng
kinh hãi khiếp sợ như ngày nay!”.

Năm đó, Tấn Vương lại viết
sớ tay
sai người đưa đến thỉnh mời
Sư trở về. Với Văn từ
là: “Đệ tử rất may mắn mới được bẩm thọ thầy
trò, từ vô lượng kiếp
đến nay thảy đều nhờ khai ngộ. Sắc tâm Vô tác, năm xưa kính thọ. Thân tuy
sơ lậu mà tâm giữ gìn hạt
châu sáng.
Nước Định thiền chi, lắng tan
quy tónh, mang đội nước nhà trấn giữ phiên
ngung, làm tôi, làm con, há vắng lặng bốn duyên mà vào được
Tam-muội! Điện chớp đoạn kết, loại ấy lắm nhiều. Tuệ giải
thoát người, bạn
quyết chẳng thiếu. Ngay
ngày muốn phục ứng, trí loạn dẫn trước Danh giáo. Mãi chìm đắm trong dòng Pháp, kiêm dùng cai trị nước nhà, chẳng
biết đáy ngưng trệ có
thể khai hóa được không? Thầy Nghiêm Đạo quý có thể hàng ý được chăng? Căn cơ cạn thấp đời trước có thể nẩy
mầm được chăng? Bồ-tát
ứng cơ có thể hợp thời chăng? Trong Kinh Thư
nói là “Dân sống có
ba, thờ phụng như một” Huống gì sâu rộng như
Thích Điển, mà chẳng theo
thầy. Lời ân hận ngày nay đầy đủ rõ ràng
thành thực, việc thành
tựu lại xin bỏ sức từ!”.

Sư trả lời thư rằng: “Sai lầm tiếp thừa người chủ, tìm hỏi vết
tích thầy trò. Đoái nhìn
lại nhỏ mọn này, chẳng phải thời hứa thuận.
Huống gì nay lệnh chẳng phải khắc đáng, nhọc muốn trầm ngâm, ắt trái
với nương gởi sâu xa!”
Vua lại
thỉnh rằng: “Học quý ở điểm tiếp thừa thầy,
sự
suy vật luận. Trải qua mong cầu
Pháp giới, để tâm hiện có, kính ngưỡng
đã trồng gốc lành từ
lâu, chẳng phải một đời được, mà là do tu học, không bao lâu gặp
Thánh cảnh. Nam nhạc ký biệt nói
Pháp bậc nhất, không vì kính
ngưỡng quá.
Thiền sư
Chiếu thuật lại đủ việc ấy. Đến nay tâm
vui mừng vì vức nội
thốn tất thành thực. Trí giả xưa kia vào đời Trần, nước ấy
sáng thử. Nhóm họp tại chùa
Ngõa Quan, các luận dấy khởi.
Sa-môn Tuệ Vinh gượng nói bị bẻ
sừng trước.
Lưỡng Quỳnh kế tiếp khuôn
phép mới đựoc giao di.
Nhẫn sư khen ngợi ít có. Đệ tử kính ngưỡng bắt
đầu thỉnh mời, khuất
lên vô úy, giải thích hỏi vặn như dòng chảy, gần
gũi chỗ thấy nghe, mọi
người đều chiêm ngưỡng. Tiếp thừa Kinh Sở
trước không ai chẳng quy phục.
Chẳng phải Thiền, không phải trí, nghiệm lời ấy từ
miệng vàng. Ở đây giải thích những lời bàn luận, Trí giả dung hội rất có giai vị. thí như các dòng
sông đều chảy vào ra biển lớn. Ở
đây gồm nêu mới được
ý Phật. Cúi mong chưa được khiến cho được,
chưa Độ khiến được
độ. Lạc thuyết chẳng cùng, Pháp thí không tận.”

Sư bèn theo đó xuất hiện lại, khiến
soạn
Tịnh Danh Kinh Sớ.
Liễu cố ngôn ở
Hà Đông, Từ Nghi ở Đông Hải đều là những vị tài hoa trụ
tích, ứng
phụng văn nghóa, giam kín kho báu. Vua đích thân thọ trì.
Sau,
Tiêu Phi bị bệnh khổ, các thầy thuốc hết cách cứu chữa.
Vua sai khai Phủ Kiễu Cố
Ngôn, v.v… mang thư đến thỉnh, xin Sư cứu
giúp bệnh khổ.
Sư lại dẫn chúng kiến lập trai hội bảy ngày, hành trì
pháp sám Kim Quang Minh, đến
đêm thứ sáu, bỗng có con chim lạ bay
vào trong trai đàn bay lượn
rồi chết, chỉ khoảnh khắc sống lại và bay đi, lại nghe có tiếng heo kêu la. Mọi người đồng chăm chú
trông nhìn.
Sư bảo: “Tướng nầy hiện
ra, Tiêu Phi sẽ lành! Chim chết mà sống lại, biểu
thị nắp quan che lại mở,
tiếng heo u tối kêu rên là nói lên trai phước
tiếp thừa.” Đến
sáng hôm
sau quả nhiên bệnh khổ qua khỏi. Vua rất
vui mừng. Gặp lúc nhập
triều, Sư bèn trở lại núi Thiên Thai, đích thân
dẫn dắt thiền môn, càng hành trì sám pháp trước.
ngài bèn lập thệ
nguyện rằng: “Nếu đối
với Tam Bảo thật sự có ích lợi, sẽ hạn từ nay cho
đến những năm còn lại,
còn như sống không ích lợi gì thì nguyện mau được thác hóa.”

Sau đó không bao lâu,
Sư bảo chúng tăng rằng:
“Tôi sẽ qua đời
tại đất này. Do đó
thường muốn trở về núi, nay vâng phụng minh cáo,
thế lực sắp hết. Sau khi
tôi chết, nên đặt trên ngọn núi phía Tây Nam,
chất nhiều đá chung quanh
thi thể, trồng thông để phủ lấp lại, mới xây tháp trắng, để người trông thấy mà phát tâm Đạo.”
Sư lại bảo:
“Khách buôn có gởi vàng, hết bệnh thì giữ lại thuốc. Tôi tuy chẳng
thông minh,
nhưng cuồng tử có thể
buồn!” Sư bèn giảng truyền Luận Tâm Quán, tùy
lược sớ thành, chẳng cần sửa văn.
Ngài bảo
Học Só Trí Việt đến chùa
Thạch Thành quét dọn.
Tôi sẽ đến trước tượng Phật ở đó mà thị tịch, đặc giường ở vách
tường phía Đông xoay mặt
về hướng Tây, xưng niệm Phật A-di-đà,
Bát-nhã, Quán Âm. Lại
bảo đốt nhiều hương đèn, xin ba y, bình bát, tích
trượng để gần bên
mình, ngoài ra các Đạo cụ khác, chia thành hai phần:
một phần dâng cúng Đức
Phật Di-lặc, một phần để yết-ma. Có người muốn
dâng thuốc uống. Sư bảo: “Thuốc có công năng trừ
bệnh, lưu lại những năm tàn ư?
Bênh chẳng hợp với thân, thuốc làm
sao trừ bệnh?
Tuổi tác chẳng hợp với
tâm, thuốc làm sao giữ lại? Ngày trước Trí Hy
nói: Còn nghe được điều
gì? Trong Luận Quán Tâm nói: Lại cái gì là
đạo? Lăng xăng thuốc
thang, làm phiền người khác”. Lại có người xin
dâng trai phạn.
Sư bảo: “Chẳng phải chỉ xế bóng một bước mà gọi là
Trai. Nếu có thể
Vô Quán Vô duyên mới thật là Trai. Tôi bình
sinh nhọc
với độc khí, chết là
vui mừng được ngơi nghỉ trở về. Tướng đời là như
thế, không đáng để than
nhiều!” Sư lại xuất ra Tịnh Danh sớ do Sư soạn và
như ý bằng
sừng tê, chuỗi châu như ý, Lò hương hoa sen, và Di thư giã biệt
Tấn Vương tất cả bảy trang, Văn rất bao gồm. Từ nghóa phong
thái nêu cao, đem Đại Pháp mà căn dặn, ở cuối trang tự tay
Sư ghi chú rằng: “Lò Hương và Như Ý là của Đại Vương, trở lại dùng để kính biệt, khiến mãi bày hương đức, mãi giữ gìn Như ý.”
Sư bèn bảo xướng tựa đề
Kinh Pháp Hoa, và
Sư tán dẫn rằng: “Pháp môn là cha mạ, tuệ giải từ
đó sinh. Bổn tích rộng
lớn, nhiệm mầu khó sánh lường. Thôi cắt đứt
cung đàn ngày nay!” Lại
nghe Kinh Vô Lượng thọ xong, Sư bèn khen rằng: “Bốn Tám
(4
8) Nguyện lớn, trang nghiêm Tịnh Độ. Ao hoa cây báu, dễ đến mà
không người, v.v…!”
Sư lại xin lấy nước ấm, hương thơm để
súc miệng, rồi giảng
mười Như thị, bốn Bất sinh, mười Pháp giới, ba
Quán, bốn giáo, bốn tâm vô lượng,
sáu độ, v.v… có người hỏi
Sư đã chứng đạt quả vị nào.
Sư bảo: “Các ông biếng lười gieo trồng gốc lành
mà chỉ hỏi công đức
người khác, giống như người mù hỏi lỗ chân lông,
kẻ què chân mà hỏi
thăm đường đi, v.v… Nếu tôi chẳng lãnh chúng thì
đã thanh tịnh sáu căn.
Nhưng vì người khác mà tổn hại mình nên chỉ
được ngôi vị Ngũ Phẩm!
Các vị thầy bạn của tôi đang theo Bồ-tát Quán
Thế Âm, Đại Thế Chí
cùng đến đón rước tôi. Ba-La-Đề-Mọc-Xoa là
Tông ngưỡng của các
ông, bốn thứ Tam-muội là Đạo sáng của các Ông!”
Sư lại bảo vị
Duy Na rằng: “Người sắp qua đời nghe được tiếng
chuông khánh thì càng
vững chánh niệm, vừa dài vừa lâu, cho đến lúc trút hơi thở cuối cùng, tại
sao thân lạnh mới lại
đánh chánh.
Khóc than, vận
mặc tang phục như thế
gian, đó đều là những việc không nên làm. Các ông hãy im lặng, tôi
sắp đi đây!”
Nói xong, Sư an nhiên ngồi thẳng như
nhập định mà thị tịch ở
trước tôn tượng Phật bằng đá lớn ở núi
Thiên Thai, thọ sáu mươi bảy
tuổi. Lúc đó nhằm ngày hai mươi hai tháng mười
một niên hiệu Khai Hoàng
thứ mười bảy
(5
9
7) đời Tùy. Sau khi Sư thị tịch, đại chúng bèn y theo lời dạy của Sư mà
tẩm liệm. Đến cuối niên
hiệu Nhân thọ
(6
0
5) đời Tùy về trước. Bỗng nhiên thấy Sư chống tích trượng đắp y giống như khi còn sống, qua bảy lần xuất hiện, nhiều lần
xuống chùa núi, một lần trở về Phật Lũng nói với đệ tử rằng: Y cứ hành trì theo
nghiệp xưa, các ông mỗi người đều an ổn chứ?” Cả chúng đều
trông thấy, buồn kính thưa hỏi, giây lâu
Sư biến mất.

Từ khi Sư
giáng linh long tượng, dưỡng dục thần tại Giang
Hán, nương tích Thiện mà
gá sinh, nhờ gốc Đức mà hoằng hóa ở đời.
Thân Sư cao hơn bảy thước, mắt có ánh
sáng
khác thường. Học gồm
cả Thích Môn, hành mở tăng vị, qua lại núi non mà chẳng nhuốm bụi tục, thường
cảm điềm lành
sâu xa, chẳng thể
lường được.
Lúc đầu, nhà Vua còn ở tại đất phiên
sai người đưa thư vào núi đón rước. Nhân đó ban
phát các vật, nêu khuôn
viên chùa viện. Điện đường phòng nhà lấy làm Đồ dạng.
Sư bảo với đệ tử rằng: “Đây chẳng phải duyên nhỏ mà có thể
cấu kết, sẽ có Hoàng
Thái tử vì ta mà xây dựng chùa, hãy y cứ theo đó
mà làm, Các ông nên
thấy đó”. Sau, quả nhiên đúng như lời Sư nói,
sự
tích Sư thấy trong Biệt truyện.

Sư đến trụ ở
Lâm Hải, dân chúng ở đó lấy việc
săn bắt cá làm
ng- hề sống, lưới chài
nối liền nhau bốn trăm dặm. Các Khê lương ở
Giang Hỗ có
sáu mươi
cơ sở.
Sư trắc ẩn quán xét tâm kia đây hại nhau,
nên khuyên bỏ gây tạo
nghiệp tội, dùng Phước duyên để giáo hóa. Nên
các thứ vàng bạc, gấm
lụa ngài có được chất chứa như núi, bèn lấy đó
mà mua khúc eo biển ấy
làm ao phóng sinh. Lại sai Sa-môn Tuệ Bạt dâng biểu tấu trình
Vua Tuyên Đế (Trần Húc
5
6
9 -
589) thì nhà Trần bèn
ban sắc lệnh nghiêm cấm
không được bắt cá tại ao đó. Triều đình lập
Bia, ban chiếu sai Quốc tử
tế tửu Từ Hiếu Khắc soạn viết dựng ở bờ
Biển. Văn từ rất buồn
thảm, người đọc không ai chẳng rơi lệ. Khi Sư trở lại Phật Lũng vẫn tu tập pháp Định
như thường, bỗng nhiên có đàn chim
sẻ mầu vàng bay liệng đầy trời cùng vui mừng, kêu hót trong chùa
suốt
ba ngày mới tan. Sư bảo:
“Đó là cá đến báo ân ta. Đến nay, là niên hiệu Trinh Quán
(
6
2
7 -
650) thời
Tiền Đường, vẫn không dám phạm,
Vua vẫn ban
sắc cấm đó đồng như đời Trần. Đó là do tâm từ tế rộng lớn, nhân tuệ khó thêm. Lại ở tại núi có loại nấm, xúc chạm vào cây đều
rủ, hễ hái liền mọc,
để cúng dường chúng tăng. Nếu người khác trải
qua, thì nấm chẳng mọc.
Lấy đó mà nói thì thật là Đạo cảm.

Ngài soạn
Pháp Hoa kinh sớ,
Chỉ Quán Môn, Tu Thiền Pháp v.v… mỗi thứ mấy mươi
quyển. Lại soạn Tịnh Danh sớ, đến phẩm Phật
Đạo có được ba mươi
bảy quyển, đều do miệng giảng thành chương, thị
giả sao chép lại.
Nhưng Sư chẳng tự chứa nhóm một chữ. Ngoài ra tùy việc lưu quyển chẳng thể nói hết, đều là thấu
suốt yếu chỉ
sâu mầu, tư
tưởng rộng lớn. Vua
Dương Đế (Dương Quảng
6
0
5 -
617) đời Tùy phụng kính rất chu toàn, lại như phù hợp mạng, đến lúc tới Đại bảo thì liền cất giấu các
Lân Các. Do đó tiếng tăm tỏa
sáng tràn khắp vũ trụ, oai tướng trùm mãi cho đến ngày nay vậy.
Mà Di cốt
Sư đặc biệt ngồi thẳng như
lúc còn sống, dùng cửa đá để chôn giấu, lấy khóa vàng để bít ngăn.
Mỗi lúc có duyên sự
mở ra phải được biệt sắc. Mỗi năm đến ngày húy
kî, vua đều bãi triều,
sai Trung Sứ đến núi thiết cúng. Có Thượng thư lệnh Dương Tố là người tánh độ rỗng rang, mọi việc đều đáng tin, bèn tỏ bày

ý nghóa của
mình rằng: “Vì sao xương khô mà ngồi thẳng như lúc
còn sống?” Vua ban
sắc trao cho chìa khóa cửa, bảo hãy tự đến xem.
Đã thấy như báo trước,
được tin bèn trở về.
Ngài rũ tỏa khuôn phép khắp cả Đông tây, hoằng hóa cùng
cả muôn dặm. Xây dựng
chùa lớn gồm ba mươi lăm cơ sở, tự tay độ
tăng chúng hơn bốn ngàn
vị, viết chép kinh được mười lăm tạng. Dùng
Kim Đàn họa tượng khoảng mười muôn bức. Hơn năm mươi châu kẻ tăng người tục thọ giới
Bồ-tát chẳng thể ghi hết.
Truyền nghiệp
Học só có ba mươi hai vị. Tu thiền
Học só tan rải khắp
Giang Hán, chẳng thể hạn
định được số lượng.
Có Sa-môn Quán đảnh theo hầu phụng dâng bên
cạnh Sư nhiều năm, ghi
chép lại hành trạng của Sư được hơn hai mươi trang giấy. Lại có
Sa-môn Pháp Lâm trụ chùa Long Điền ở núi
Chung Nam là bậc Đạo phong của
Tông ôn, quán truyền giới pháp, vì đức âm của
Sư cao xa, khoanh cây không bao lâu thành rừng rậm, vì đó mà viết
truyện rộng truyền bá ở
đời. Cuối thời Vua Dương Đế
(6
1
7) đời Tùy, nhân đi tuần đến Giang Đô, mộng thấy ngài (Trí Giả) căn dặn nương cậy.
Vua bèn tự
soạn
Văn bia, lời văn rất
rộng sáng, chưa kịp khắc dựng,
gặp phải tao loạn, nên bị mất.

Đô:

Truyện ngài Thích Đàm Sùng trụ chùa Thanh Thiền ở
Kinh Thích Đàm Sùng, họ Mạnh, người xứ Hàm Dương. Sư vừa ra đời

liền biết
được chánh kiến, từ nhỏ đã hiểu và kính tin.

Năm bảy tuổi,
Sư vào Đạo, tụng rộng các Pháp.
Siêng năng chăm chú không
ngừng nghỉ. Sau,
Sư theo nghe pháp ở các trường giảng hùng biện không ai vượt hơn, bèn dùng đèn trí tuệ muốn cho giúp nhiếp
niệm, Thánh quả thành
nên có ý tưởng cố định. Sư bèn theo nương tựa
Thiền sư Khai. Đến lúc thọ giới, chí
Sư càng
trong sáng, và bèn học
Luật Tăng kỳ có hơn mười biến.
Sư y cứ mà
giảng giải, thính chúng có đến
ba trăm vị.
Luật Yếu ở
Kinh phụ đều lấy đó
làm chính. Sau, vì khó khăn
nơi ngôn thuyết, lại tôn
sùng
Quán trước. Trán cao, mũi thẳng là chỗ
để tồn tưởng. Dưới cây giữa rừng là nơi
Sư ở, thế mà ánh
sáng từ trong tỏa
phát, sắc tướng bên ngoài dứt trừ. Thân hình chỉ như cây khô, tâm tưởng
tợ tro lạnh.
Sư riêng tinh chuyên
sáu hạnh,
suốt gồm năm môn, nên
Khai Công ở giữa chúng
ngợi khen Sư là bậc nhất. Và Sư được các bạn đồng
học cung kính, lại gọi
Sư là
Vô Thượng Só. Đến lúc thầy thị tịch, giao phó
Sư dẫn nhiếp đồ chúng.

Bấy giờ cả năm chúng có hơn hai trăm vị nương tựa Sư thực hành

tónh lặng.
Tiếng tăm vang khắp Lũng tắc, hoằng hóa khắp cùng quan hà. Mọi người tìm đường hướng theo Đạo phong, xa ngàn dặm cùng đến đầy cửa chật nhà,
Sư ngồi răn dạy môn nhân. Hoặc có người mới tu Pháp
Quán bất tịnh, hoặc có người đã tu học đến
Nhân Không. Niệm từ bi kia, mở mang phép chánh.

Vua Võ Đế (Võ Văn Ung
5
6
1 -
579) thời Bắc Chu đặc biệt kính trọng vâng thừa, bèn ban
sắc rằng:
“Thiền sư Đàm
Sùng đức hạnh
không tỳ vết, tinh ngộ
vượt hơn mọi người. Học chúng tham dự, chưa nghe
có lỗi phạm, đáng là
dùng Đức nghóa để dẫn dắt, nên khuôn phép
chúng bặt hình thanh tịnh,
đáng làm Tam tạng Pháp sư của nước Chu.”
Năm Sư đảm nhiệm làm tự chủ chùa
Trắc Hỗ, liền theo mà giáo hóa dắt
dẫn, tăng ni đều khen
ngợi. Thường bị tăng chức làm ngưng trệ bước chân, chưa được hứa thuận rảo bước,
Sư bèn giả mượn
duyên khác, bèn
thuận theo thế tục. Tuy
bên ngoài vâng thuận theo uy quyền của Vua, nhưng bên trong giữ gìn Đạo
trinh thuần. Vua lại ban cho các hàm tước
như Kim tử Quang lục,
v.v… nhưng Sư đều chẳng nương cậy. Tuy trầm
lắng trong vận thời nguy
ách, nhưng Sư chẳng phế bỏ việc lợi người.
Đến đầu thời Đại Tượng,
Hoàng triều nhà Tùy mở mang
Vận mạng, đuốc pháp
được soi chiếu trở lại. Sư liền dự cùng một trăm hai mươi vị tăng được ban
sắc trụ chùa
Hưng Thiện. Bỗng nhiên lại ban
sắc riêng đề cử
Sư trông coi đảm nhận chùa.
Sư lại ân cần từ tốn,
chẳng chịu nhận. Nhưng vì đạo hạnh
Sư phủ
suốt cả chư tăng, là giới
Phạm của các hàng Vương
Công. Xưa kia, vì Phật Pháp bị suy đồi hủy
hoại, Sư ước nguyện riêng
sớm được hưng thạnh trở lại, kính cẩn xây dựng một ngôi chùa để làm tỏa
sáng thời
Mạt pháp. Nhân đó mà
Sư tấu
trình lên Vua Văn Đế
(Dương Khiêm
5
8
1 -
605) đời Tùy bèn xây dựng
chín ngôi chùa để xứng
hợp với nguyện của Sư. Và mọi sự đều do nước nhà chu cấp đến hết đời vua
Văn Đế. Cao Đường Công vốn bẩm hạnh môn, riêng quy hướng kính tin, bèn cắt nhà để làm chùa, dẫn chúng ở đó,
sắc bảo lấy
sự tónh lắng làm nơi quy hướng, thiền chúng được khen ngợi. Vua ban biển ngạch đề là
Thanh Thiền, nay chính là ngôi chùa
trong cửa Thanh Minh.

Tấn Vương đời Tùy kính trọng thiền lâm, giáng oai làm đàn
việt của chùa, trước
sau đưa đến hơn bảy mươi Hộ. Ống lăn nước và bàn
tán, trên dưới sáu thứ
đều sung vào làm cơ nghiệp truyền lại mãi đến
ngày nay. Nhà vua xưa trước
là chỗ tiếp thừa Danh tiếng, nay gần gũi chánh nghiệp. Đầu niên hiệu
Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, vua ban sắc đưa mười bốn ngàn xấp lụa, năm ngàn tấm vải bố, ngàn đống bông tơ, hai
trăm xấp
gấm, hai mươi tấm lụa năm mầu, gạo thượng hạng trước
sau có ngàn thạch, đem
đến cúng dường. Hoàng Hậu lại ban lệnh đưa năm ngàn quan tiền, mười lăm lãnh giạ, năm mươi dao cạo đến cúng
dường. Phước của Sư
cảm đến sở nguyện ngày nay, lưu truyền lớn lao về sau.

Ngài xây dựng một ngôi tháp để báo ân bỗng lộc của nước nhà. Vua nghe mà rất vui mừng. Nội cung nghinh tặng
sáu viên xá-lợi để đồng mở
nghiệp lớn.
Bấy giờ, Phật pháp mới
sơ khai. Đồ tượng
còn thiếu nhiều, Sư xây
dựng ngôi tháp ấy rất xứng hợp với tâm vua.
Nên vua ban
sắc tìm người thợ tên là
Đỗ Sùng, bảo lo việc
sửa sang, tính liệu tốn hao hơn ba ngàn quan tiền, tám mươi muôn viên gạch.
Vua dùng công nghiệp riêng
để chi phí. Sợ có sự thiếu hụt, vua lại đưa các thứ
y phục của mình và y phục
của Hoàng hậu mặc tất cả một ngàn ba
trăm bộ dùng để hỗ trợ tùy hỷ.

Niên hiệu Khai Hoàng thứ mười một
(5
9
1) đời Tùy, Tấn Vương trấn tổng tại Dương
Việt, xây dựng Linh Bàn và các thứ trang sức.
Đến niên hiệu Khai Hoàng
thứ mười bốn
(5
9
4) mới thành tựu. Cao toàn bộ mười một tầng, đứng sáng ngời giữa thái hư. Khắp kinh ấp đều khen ngợi là tốt đẹp.
Từ đó về sau, cúng dường nối nhau, mọi thứ vật
dụng đều rất nhiều. Vua
lại xây dựng Phật đường, Tăng Viện, đều đưa
năm hàng điều độ. Mọi
việc trồng trặt cây rừng v.v… đều giao phó cho tăng chúng trông coi và giúp
sức làm thành.
Sư đã được coi trọng ở
đương triều, qua lại
không ngăn ngại, nơi chốn cửa cấm cung đình còn ồn
ào chưa an, phải có chỗ
luận bàn. Sư cầm tích trượng đi đến. Khi ấy, ở
tại Đại nội, Sư trình
bày về Tịnh nghiệp. Vua Văn Đế lễ tiếp Sư và tự tôn xưng “ Ngài là thầy của con”!
Hiến Hậu tiếp nhận Đức lại tôn xưng “Ngài là thầy của con gái con!” Và khi
Sư về ở nơi chùa thì ban
sắc bảo chở đến, hỏi
để xây cất chỗ ở, không sáng nào chẳng đến.
Từ chỗ được các thứ ngoại lợi,
Sư đều cúng thí
vào Già-lam, tự thân chỉ gìn
giữ y bát mà thôi.
Đến ngày ba mươi tháng mười niên hiệu
Khai Hoàng thứ
mười bốn
(5
9
4) Sư thị tịch trong phòng tại chùa, thọ tám mươi tuổi. Vua Văn Đế vô cùng buồn rầu, ban sắc an táng. Mọi sự cần dùng trong tang
lễ đều do Hữu Ty cung
cấp. Kẻ tăng người tục đệ tử của Sư có hơn
năm ngàn người đón
rước nhục thân Sư đến phía hữu chùa Chí Tướng ở
núi Chung Nam, xây tháp
thờ Sư mầu trắng, khắc dựng bia minh, đến
nay hiện vẫn còn. Mới đầu,
trước lúc Sư tịch bảy ngày, cột phướn trong chùa vô cớ tự nhiên gãy đổ, giếng nước ngoài cửa bỗng nhiên cũng khô cạn. Chúng
tăng lấy làm
quái lạ về các việc ấy. Đến đêm cuối cùng,
ngài căn dặn rằng: “Ta có việc phải đi, nên nay cần phải giao phó!” liền đem các thứ y cụ vật riêng cúng thí vào của
Tam Bảo. Đến cuối đêm, chúng
tăng cảm thấy có tướng
khác lạ, bèn đến xem coi Sư thế nào hơi thở đã
dứt. Sư không bệnh mà thị tịch.
Hình sắc vẫn như lúc
còn sống. Nhân đó
mới tấu trình lên vua,
không ai chẳng thương cảm.

Truyện ngài Thích Tuệ Việt ở Nội Đạo Tràng Tuệ Nhật:

Thích Tuệ Việt, người xứ
Lãnh Nam. Ở trong núi
La Phù, Sư nhóm chúng thực hành
thiền pháp, vang tiếng cùng
Nam Việt. Tánh Sư thường luôn trầm ái,
thương giúp muôn loài. Sư an ở nơi chốn rừng
sâu hiểm trở mà hổ
báo không nhiễu hại. Từng có đàn thú đến gối đầu
lên chân Sư, Sư bèn vuốt
râu mặt nó, mà tâm không chút ngại sợ.
Chúng tăng đều trông thấy vậy và đồng lấy làm lạ.
Sư hành hóa khắp
Ngũ lãnh, tiếng tăm lưu bố cùng Tam sơ.

Vua Dương Đế (Dương Quảng
6
0
5 -
617) khi đang ở tại đất
Phiên, chọn lựa những
bậc tài giỏi, nên cuối niên hiệu Khai Hoàng
(6
0
1) đời Tùy sai bảo Xá nhân Vương Diên Thọ đến thỉnh
Sư đến Đạo tràng
Tuệ Nhật ở
Tấn Phủ. Và ngài theo vua đến kinh đô tại chỗ
Thông Hoá. Cuối cùng Sư về lại
Dương Châu, giữa đường bị bệnh mà thị tịch. Để nhục thân trên thuyền mà vẫn như
lúc sống. Ban đêm thấy có ánh
sáng
từ dưới chân phát ra
và trở lại vào trên đảnh đầu. Và lại từ đảnh đầu lại lưu xuất ra rồi theo gót chân mà trở vào,
suốt đêm chẳng ngừng dứt.
Kẻ Tăng người tục đều lấy làm lạ, ngợi khen là điều chưa từng có.
Vua bảo đón rước về an
táng tại núi cũ để tỏ sự thành kính đối với Sư.

Truyện ngài Thích Tuệ Thật trụ chùa Lý Đạo
ở Tương Châu:

Thích Tuệ Thật, họ Hứa, người ở xứ Dónh Xuyên. Sư xuất gia từ thuở
thiếu thời, chỉ thuần
sâu mầu
cao thượng.
Sư đến khắp các danh
sơn. Cuối đời Lương,
Sư đi bộ đến núi
Thiên Thai, gồm tập
thiền nghiệp.
Vào phòng thì
Sư đóng cửa, ra thì mở toang. Y bát luôn theo bên mình, chỉ để lại
giường chiếu.
Sư là bậc trượng phu nhẹ nhàng
trong sạch.
Đầu đời Trần,
Sư chống tích trượng đến
Long bàn, bặt dấu
vết người đời hơn năm
mươi năm. Sư quý chuộng hạnh Đầu-đà, thường
ở lặng yên. Từ nhỏ đến cuối đời, hông
Sư chẳng kề chạm đến vật.
Tuy thân hình suy yếu, tuổi
tác già mua, mà chí khí Sư càng trinh tiết,
càng già càng cố gắng.
Đến ngày hai mươi ba tháng tám niên hiệu
Nhân Thọ thứ tư
(6
0
4) đời Tùy, Sư thị tịch tại phòng ở chùa Lý Đạo thuộc Tương Châu, thọ chín mươi
sáu tuổi.
Sư để lại
Di chỉ, bảo đem nhục thân để trên ngọn núi
Phía Bắc rừng Thi-đà. Sau, thâu nhặt di cốt về an táng tại
Sơn Nam, xây tháp gạch ba
tầng, để ghi nhớ đức hạnh của Sư.

Truyện ngài Thích Tăng Thiện trụ núi Mã Đầu ở quận Văn Thành:

Thích Tăng Thiện, họ Tịch, người xứ
Bình Chánh; thuộc Quận Giáng.
Sư xuất gia từ thuở nhỏ, bèn theo
Định nghiệp.
Sư nổi
tiếng ngang với
Phương Công ở
suối
Lâm Lạc thuộc
Quận Cấp. Mỗi vị nhóm theo đồng loại, nương tựa nơi chốn núi hang mà đượm nhuần vị đạo.
qua lại các núi Lạc Dịch,
Bạch Hổ, Thái Hành, Bảo Độc, Lâm Lự v.v…
nổi tiếng khắp bốn phương
xa, người quy tông rất đông.

Sư có đệ tử là
Sa-môn Tăng Tập, vì thương xót
Phần Khúc ấy, nên đến thỉnh
Sư giáo hóa
thông cùng.
Sư lấy cớ chúng tăng ở núi với
thường nghiệp sợ có
sự trái lìa, nên tuy nhiều lần thỉnh mà Sư vẫn không nhận lời.
Ngài Tăng Tập nói: “Trước sau mời thỉnh, đón rước hơn
ba mươi lần, tình của trăm họ, tình không thôi thôi, mài gót chân có hết,
tâm thệ nguyện chẳng khó
xả bỏ”. Sư bèn theo đến trụ trong núi Mã
Đầu, đại hành pháp
thiền. Khắp các xứ Bồ, Ngô, Tấn, Giáng đội xiêm
cùng rầm rỉ. Chúng nhóm
họp rất đông, Sư bèn chia làm bốn Bộ, tức các
xứ Bôi Bàn, Đại Hoàng
v.v…ở hai rừng Đông tây ấy. Đều là phòng lẻ thất riêng,
sao tan rừng vắng, ngồi yên tại chỗ, chỉ có mười tất cả nhập mà
vì nêu cứ. Đồ chúng
đông đến năm trăm vị mà trang nghiêm tónh lắng.

Trong khoảng
niên hiệu Nhân Thọ (
6
0
1 -
605) đời Tùy, Đạo của
Sư càng lớn mạnh. Đến lúc bệnh
Sư đã trở nặng,
Sư bảo đệ tử
rằng: “Bệnh của ta là trong bụng lạnh kết, là do xưa kia vào độ tuổi
niên thiếu, ở trong núi
rừng chuyên tu đạo nghiệp, khi lương thực đã hết
mà lười đi khất thực, chỉ ăn nuốt đá nhỏ để
đầy đủ trong ngày. Nhân đó có cảm giác bị bệnh.
Sau khi tôi chết hãy mổ bụng mà xem!” Quả
nhiên đúng như lời Sư
nói. Sư nhiều lần bảo rằng: “Các ông phải siêng
năng tu nghiệp, chớ nên
vì lao nhọc hoằng hóa thế tục mà phế bỏ việc
chính của mình. Sau khi tôi
chết, chẳng cần thiêu đốt hao tổn vật mạng
bên ngoài, hãy để ngồi
trong cái bình mà chôn!” Đến ngày mười một
tháng ba niên hiệu Đại
Nghiệp thứ nhất
(6
0
5) đời Tùy, Sư ngồi kiết già như lúc bình thường mà thị tịch ở trong núi Đại Hoàng. Kẻ tăng người tục y theo lời Sư căn dặn mà an táng.

Ngài Tăng Tập vốn ở tại Giáng Châu, kết tâm với định nghiệp,
tiếp thừa
ngài Thiện Công, chẳng thiếu sự hoằng hóa. Về sau,
Sư đến trụ chùa
Bảo Nghiêm ở
Tấn Châu, Sung tăng để trông coi ruộng lúa, thấy
sát hại các loài trùng dưới nước trên khô,
Sư chẳng dằn nỗi
sự chua cay, nhân đó, vất bỏ công danh, tìm lại
sự nghiệp cao cả ngày xưa.
Trong ngày ngài
Tăng Thiện thị tịch, thì
Sư đang hành hóa nơi khác, không được gặp mặt.
Sư nhờ hỏi các người đương thời thì đều đã quá vãng, bèn mang các vật cúng đến núi thiết lập trai hội, buồn khóc thương
nhớ dấu vết xưa, đoái
hoài kính phụng thì chẳng do đâu mà được, cố tìm
Di hài thì chẳng biết ở đâu!
Bỗng nhiên nghe có tiếng lửa dữ cháy lan,
âm vang phát ra từ hang
rừng, thấy đất nứt nẻ, bình lộ bày ra ngoài, Di
cốt của ngài (Tăng
Thiện) trắng như tuyết, chỉ còn chiếc lưỡi mầu hồng đỏ đẹp ánh hơn cả khi
Sư còn sống.
Nhân đó, ngài (Tăng Tập) lấy di cốt
và chiếc lưỡi xây dựng
hai ngôi tháp để phụng thờ.
Đến ngày
mồng chín tháng giêng niên hiệu Trinh quán thứ mười chín ( thời
Tiền Đường, ngài (Tăng Tập) thị tịch tại phòng ở núi,
thọ sáu mươi bốn tuổi.
Khi thị tịch, Thần tư Sư an ổn, xưng niệm danh hiệu
Phật mà tịch! Bấy giờ,
tại núi Tiểu Du ở phía tây Tấn Châu, có Sa-môn
Tăng Tập là người khổ tiết ở chốn núi rừng, nhóm chúng hành trì thiền
nghiệp. Sư nuôi dưỡng các loài rắn chuột, thuần quen đến nỗi có thể đưa
tay bắt lấy, thường xuất hiện chung
quanh Sư, đuổi chẳng chịu đi.
Nhưng có người tục đến, liền tự ẩn mất.

Truyện ngài
Thích Huyền Cảnh ở
Nghiệp Hạ thuộc Tương Châu:

Thích Huyền Cảnh, họ Thạch, người ở xứ
Thương Châu.
Năm mười tám tuổi, Sư
thi đỗ tú tài, đi đến Nghiệp Đô, làm Hoà Vương tỉnh Sự.
Sư đọc
sách qua một biến, liền nghiên cứu
Văn Nghóa, chỉ
trong khoảnh khắc liền dẫn chứng không hề
bỏ sót.
Trong vòng năm năm, với
Sư không còn
sách gì
đáng đọc. Sau, ngài đến chỗ
Thiền sư
Hòa nghe giảng kinh Đại
Phẩm, Duy-ma, Sư đến bên cạnh cửa đứng
nghe, soi xét sâu vượt,
bèn cùng quy hướng thọ học. Thiền sư Hòa là người được trọng vọng về
Định nghiệp, tham hỏi rất nhiều, bảo
Sư đến nương tựa
Pháp sư Tuệ, và
Sư được truyền trao cho các thứ
Kinh giáo Đại
thừa sâu mầu đến chỗ cùng cực. Đã được rót vào tâm khảm,
Sư bèn
phát chí xả tục.
Năm hai mươi bảy tuổi,
Sư giã biệt vợ con, bảo rằng:
“Từ Lâm Chương trở về hướng
Nam là thuộc nơi tôi đi, gọi đó là cảnh giới
Niết- bàn. Từ Lâm Chương
trở ra hướng bắc là thuộc phần sinh tử, là nơi các
người đến. Tôi thệ nguyện nơi chẳng phải cảnh Thánh thì không bao
giờ bước lên”.
Sư trở lại chỗ
Thiền sư Hòa, xin xuống tóc xuất gia.
Được thầy truyền trao
cho chánh pháp, sớm tối, Sư suy nghó quyết chọn,
hiểu cả Huyền vi. Gặp
thời Bắc Chu phá diệt Phật Pháp Sư, lánh vào
rừng chầm, lại dùng
thiền đạo trong ngoài dung thông.
Đến đầu
niên hiệu Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, gặp duyên
giảng dạy, nghi thiết hoa
ước, mọi việc đều dốc lòng, nên qua hai thời
Pháp hội, thì dùng nước
thơm rưới đất, lò xông dẫn đạo, trước Kinh sau
Sư, mới đầu không một dứt bặt, tẩy trừ dơ uế, gìn giữ
thanh tịnh, kính
trọng như giới khoa. Sư
thường mở kinh đọc tụng chẳng quá năm hàng,
sau đó xong lại giải bày,
y như lệ trước. Nên mỗi lúc gióng trổi trống pháp, liền cảm động cả ngàn người cùng đến. Các vật cúng thí, ít nơi nào
sánh bằng. Do đó trong
phòng Sư, các thứ pháp y vàng tím, y phục trên dưới
có hơn trăm bộ, mỗi lúc mỗi thay đổi, vì sinh vật
lợi, chỉ một lần
mặc qua thân Sư, liền ban
thí cho chư tăng. Ngài cảm lợi sâu đậm đại loại như thế.

Sau, nhân bị
bệnh ba ngày, Sư bảo với thị giả là Sa-môn
Huyền Giác rằng: “Tôi
muốn thấy Phật Di-lặc, vì sao lại làm chủ cõi trời
Dạ- ma?” Sư lại bảo:
“Khách khứa rất đông,
sự việc phải xem xét”.
Có người hỏi về nguyên
do. Sư bảo: “Thức tưởng của hàng Phàm phu đâu thể xem xét? Đang có thiên chúng muốn đến đón rước ta!” Từ đó
về sau có mùi hương lạ thoảng xông
khắp phòng, chúng tăng
cùng nghe biết.
Sư lại bảo:
“Tôi sắp đi đây!
Sẽ nguyện
sinh trở lại ở đời làm
Thiện tri thức với nhau.
Sư liền thị tịch tại chỗ ở. Lúc đó nhằm tháng
sáu
niên hiệu Đại nghiệp
thứ hai
(6
0
6) đời Tùy. Lúc sống, Sư thường lập nguyện, muốn thả nhục thân vào
nước. Sau khi
Sư tịch, mọi người bèn vâng theo ý chỉ ấy, nên đem đến an táng trong vực
sâu thẳm của
sông
Tử Mạch, ba
ngày sau, đến xem thì
chỗ thả ấy lại biến
thành phần mộ bằng cát rất cao, mà nước chia thành
hai dòng. Kẻ tăng người
tục đều lấy làm lạ về điềm cao nhã ấy, lưu
truyền vết tích mãi đến ngày nay.

Ngài Huyền Giác là người tâm tánh hiếu từ, học theo khuôn
phép trước. Sau, Sư đến
trụ chùa Trang Nghiêm ở Kinh đô, thuần giảng
các Kinh Pháp Đại thừa.
Đối với Văn-thù, Bát-nhã là những kinh Sư riêng lấy làm đắc ý. Vẻ vang cùng chốn đất vua, tiếng khen hiển
bày cao vợi.

Truyện ngài Thích Trí Thuấn trụ núi Chương Hồng ở Quận Triệu.

Thích Trí Thuấn, họ Mạnh, người ở xứ Đại Lục thuộc
Triệu Châu. Thưở thiếu thời,
khi còn là thư sinh, Sư đã thông hiểu khâu sách, có
tài viết chữ, nói năng
khéo léo, khoan thai nương cậy.
Năm ngoài hai mươi tuổi,
Sư nhàm chán thế tục bèn xuất gia,
kính phụng thờ sa-môn
Tăng Điều ở chùa Vân Môn, rồi đến ở núi Bạch lộc, trước
sau tất cả mười năm.
Sư thường ưa thích u ẩn, chẳng thích việc
ồn ào, lẫn lộn. Vừa
có tâm mê muội, liền có Thần kỳ hiện tướng răn
dè, như động đến Thân
y, hoặc có tướng âm thanh. Lại hiện tướng mặc
sắc phục mầu trắng, hình
lượng cao hơn trượng, đi nhiễu quanh phòng viện cùng
cảnh răn, thường chẳng phải một lần.

Sư từng cùng
Sa-môn Đàm Tuân đồng tu niệm định, trải qua bốn năm. Sau,
Sư đi về hướng Bắc đến núi Hứa Đình ở
Tán Hoàn nương
tựa kết nghiệp, tiếng
tăm vang xa. Có người mến Đạo đến cúng dường,
Sư bèn lánh ẩn. Trải qua
một năm không cần cấp giúp. Lại có người
săn bắn rượt đuổi chim tró bay vào nơi
phòng Sư.
Sư tha thiết khuyên lơn nhưng họ chẳng chịu bỏ, người ấy bèn bắt chim tró đi.
Sư không nỡ
nhìn sự việc như thế, bèn cắt lỗ tai mình đưa cho người ấy.
Người săn bắn ấy cảm kích
sự tha thiết can ngăn của
Sư nên bèn ném bỏ cung tên,
mở thả chim săn, theo
ngài cầu đạo, dần học kinh nghóa. Từ đó, dốc
lòng khuyên răn mọi người trong mấy thôn bỏ nghề
săn bắn. Do là do
sự thành thực của Nhân
từ cứu giúp!

Sau, Sư chuyên
thực hành Đạo quán, chẳng theo việc hữu duyên,
vọng tâm chợt khởi, không thể cấm ngăn. Sư liền
cắt thịt trên đùi
cho máu chảy, hoặc ôm đá
nặng đi nhiễu quanh tháp, chỉ khoảnh khắc liền thoát khỏi tâm lự ấy, nên trên chỗ
Sư cắt thịt loang lổ như phô gấm.
Tiết tháo chí thành của
Sư đồng với Ngũ thành chẳng
chung cùng.
Sư ở trong núi rừng lâu năm, không người cắt cạo,
Sư bèn dùng lửa để đốt tóc, mặc áo thô xấu, quên cả uống ăn, từng trải qua nóng lạnh, độ cảnh
mà phân công, chẳng quên vội vàng.
Tánh Sư ít bị tham làm não, tay chẳng cầm nắm tài vật. Hễ thấy người nghèo đó thì
Sư lệ tuôn đầy mặt, hoặc cởi
áo đang mặc để cấp cho,
hoặc giảm bớt phần ăn mà ban thí. Vì bên trong thông, ngoài hóa, nên trong người thân có mười người xuất gia, đều y
cứ theo hạnh Sư, luyện
tâm tiết lượng, theo phong cách của Vũ Dương.

Năm sau, Tật bệnh đã xâm nhập,
sức khỏe
Sư đã mòn mỏi,
Sư thường bảo người xưng niệm danh hiệu Phật, buộc ý tưởng vào
Tịnh phương trọn đến tuổi già. Cuối cùng
Sư bị bệnh khí, bỗng
nhiên tăng nhiều,
suốt mười lăm ngày,
Sư cố gắng niệm như lúc đầu.
Và Sư thị tịch nơi
Thiền Phường Quật lãnh, thuộc huyện
Nguyên Thị, thọ bảy mươi hai tuổi. Lúc đó nhằm ngày hai mươi tháng giêng niên hiệu Nhân thọ thứ tư
(6
0
4) đời Tùy. Mới đầu an táng bên cạnh núi Chung Sở. Sau dân
chúng ở núi Chương Hồng
sát ranh giới huyện Phòng Tử vốn kính trọng
đạo phong của Sư nên ban
đêm đến trộm lấy quan tài nhục thể về an táng trong đảnh núi. Tới lúc đến tìm thì đều ẩn tàng dấu vết.
Ba năm sau,
mở bày ra bèn trà-tỳ
Di cốt và xây tháp trắng trên sườn núi để thờ.

Từ khi Sư
nhập Đạo rất tinh tấn chí thành. Xưa kia, đang ở Nho tông,
Sư rất tự kiêu căng, bỗng nhân một tuần đạt được pháp bất
tịnh quán, ruột gan phèo
phổi…. chảy ra bên ngoài, gớm ghiếc chẳng thể
tỏ bày, thấy người
khác đều bất tịnh tràn đầy bên trong. Sư bèn đến
chỗ Sa-môn Tăng Điều và được ấn chỉ. Vì tại chùa
Vân Môn, quan
cúng đang nghó là khó,
nhân đó, Sư đến núi yên vắng, sớm tối thông
nghiệp, chẳng thuộc công
danh, chẳng làm chùa công, mà đức ngầm chứa bên trong vận chuyển vang xa đến
triều đình. Nên niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười
(5
9
0) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc chiếu rằng: “Hoàng Đế kính hỏi
Thiền sư
Trí Thuấn ở Cốc xưa cũ tại chùa Thiền
Phòng thuộc phía Nam núi
Chương Hồng gần ranh giới
huyện Phòng Tử thuộc
Triệu Châu, ngày đông rất giá lạnh, Thiền sư đạo thể thanh tịnh tốt đẹp, giáo hóa dẫn ắt muôn loài, khiến
sớm thành tựu. Trẫm rất vui mừng! Trẫm ngồi trên triệu dân, che chở
chánh pháp, đêm ngày không trễ nãi.
Nay sai
Khai Phủ Lư Nguyên Thọ chỉ tuyên ý
trước. và đưa Hương
vật đi riêng”. Bấy giờ, thứ sử Triệu Châu là
Dương Đạt cho rằng
Sư là người không công quán, vốn bặt tiếng tăm, y cứ theo
sắc ban xuống mới biết,
Sư được ghi danh ở chùa Đồng Quả, để tiếp
thừa chiếu chỉ, mà
Sư cũng chẳng đến. Dân chúng trong núi vì đó mà
xây dựng chùa, ba nơi
giao kết, bốn phương nghe đến, mừng ưa thích
niệm Định ấy, nhưng chẳng
thể tinh chuyên, nên chẳng bao lâu lại phải
trở về. Đó là sức
mạnh thật không thể nêu bày.

Mỗi năm đến đầu mùa Đông, Sư giáo hóa các duyên nhóm họp, may
sắm nhiều áo quần chứa để, đến ban thí cho người tù.
Hai mùa xuân, thu thì bình đẳng hành Đạo. Ngoài ra thì
Sư ngồi kiết già
trong rừng sâu trơ trọi
chẳng ngủ, và lên tai thuận tâm dùng sức mỏi mệt,
Sư chuyển sang đọc tụng kinh tạng, gồm được bốn biến, tay trái
Sư cầm quyển, tay phải cầm
đuốc, mười đêm, năm đêm, mắt không hề
nhắm. Niệm danh hiệu Phật,
khen ngợi công đức, Sư tụng đọc như dòng
chảy. Sớm tối 6 thời
lễ sám cho đến lúc thị tịch.

Sư có đệ tử là Sa-môn Trí Tán, thưở nhỏ vâng lời chỉ dạy, lúc
lớn lên tỏ ngộ huyền
lý. Với các bộ Nhiếp Luận, Niết-bàn đều thông hiểu,

nay đang trụ
chùa hóa cảm ở Lam Điền, tu tập thiền tuệ, vẻ vang
sáng ngời đầu mối,
luôn có lắm điều trưng dẫn, cuối cùng ẩn lánh chốn suối rừng.
1
0 - Truyện ngài Thích Trí Giai trụ chùa Đãi Lâm ở Lô Sơn thuộc Cửu Giang:
Thích Trí Giai,
họ Hạ Hầu, người ở xứ Dự Chương. Sư xuất gia
từ thuở thiếu thời,
trụ chùa Hưng Hoàng ở Dương Châu, nghe Lãng
Công giảng về
Tam luận, Sư khéo thọ nhận huyền văn, nổi tiếng
ở đương thời.
Niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười lăm
(5
9
5) đời Tùy, gặp được Khải Công ở núi Thiên Thai, Sư bèn tu tập thiền pháp, đặc biệt có niệm lực. Ngài Trí Khải
ngợi khen quý trọng. Sau, Sư giảng các Kinh Niết- bàn,
Pháp Hoa và
Luật Thập Tụng, truyền bá
hưng thạnh, rất được kính trọng ở
đương thời.
Sư lại giỏi về ngoại học, Văn bút
sử
sách càng
là sở trường.
Về sau,
Sư đến ở
Lô Sơn xây dựng tinh xá Đại Lâm.
Kết cấu ấy ban đầu đều là
xây dựng chung. Sau Sư lại sửa chữa chùa Tây
Lâm. Cả hai nơi trông coi giữ gìn đều trọn mọi việc, nhưng
Sư giữ chí ở
tại Đại Lâm, hơn hai mươi năm chân chẳng bước xuống núi, thường
tu định nghiệp.

Vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1-
605) đời Tùy, rất kính trọng
Sư, ban sắc thỉnh mời,
nhưng Sư cáo bệnh chẳng đến. Sau, tại Dự
Chương thỉnh cầu Sư giảng
pháp, Sư từ chối chẳng đến, bảo rằng: “Ý tôi muốn trọn đời ở núi, đâu chết nơi
Thành ấp!” Kẻ tăng người tục chí thành cầu thỉnh nhưng
không được, chưa bao lâu,
Sư bèn thị tịch tại chùa
thuộc Châu Trị, thọ bảy
mươi tám tuổi. Người đương cho rằng “Sư biết được mạng”. Lúc đó nhằm tháng
sáu niên hiệu Đại
Nghiệp thứ
sáu
(6
1
0) đời Tùy. Khí trời nóng bức mà Sư ngồi kiết già như lúc còn sống, đón rước đưa về Lô Sơn, hình
sắc
Sư chẳng biến đổi, đều không thối rữa, trái lại, có mùi thơm lạ. Kẻ tăng người tục khen ngợi, bèn tôn trí vào trong
thạch thất, đến nay vẫn như lúc đầu.

Thai.

Truyện ngài
Thích Trí Việt ở chùa
Quốc Thanh núi Thiên

Thích Trí Việt, họ Trịnh, người ở xứ
Nam Dương. Thưở thiếu thời,

Sư có chí nguyện lìa trần. Cha mẹ
Sư cầu hôn cho,
Sư tìm cách xin thôi. Khi lớn lên thì
Sư càng tài giỏi mạnh mẽ, cao nhã đẹp xinh.
Bấy giờ, Lạc Dương Điện
Hạ thống ngự Kinh Châu, giao cho Sư đảm nhận
chức vụ rất cao, nhưng
đó chẳng phải chỗ Sư ước muốn, chỉ vì mong muốn

xuất gia. Vua cảm kích
Sư thành thực
trắng trong, vì để toại với
tâm nguyện xưa, nên từ
khi xuống tóc về sau, Sư tùy phương hỏi Đạo.

Sư bèn đến
Kim Lăng, gặp ngài
Trí Giả, Sư liền xoay mặt về phía Bắc xin cầu học, được
Ngài Trí Giả trao cho
Thiền pháp. Sư thấu
đạt sâu xa
Ngũ Môn, thông hiểu
Lục Diệu, giới hạnh
thanh bạch,
Luật nghi thuần khiết. Sư lại
tụng Kinh Pháp Hoa hơn cả muôn biến. Bình
nước tự đầy, đó là
do năng lực của kinh. Học chúng ở đó tuy đông, nhưng
Sư được đứng hàng đầu.

Có tinh xá Lộ Sơn ở Lâm
Hải do một vị Phạm tăng xây dựng, luôn có nhiều điều linh dị.
Ngài Trí Giả mỗi lúc đến đó đều bảo
Sư cùng đi theo.
Từ khi ẩn tích về sau,
chúng ở núi
Đài lãnh, một mình Sư dạy bảo,
suốt hai mươi năm, chăm chăm
Sư khéo dẫn dụ không hề trái với lời dặn dò gởi gắm, là nơi nương tựa của hai chúng, là chỗ quy hướng cao cả của bốn
bộ. Dáng dấp Sư cao lớn,
đức cảm đến tâm chúng sinh, rất sâu sắc. Mỗi năm đến ngày húy hî ngài
Trí giả, vua
sắc ban thiết lập trai hội cúng dường ngàn vị tăng Quan.
Sư ngoài y bát ra, mọi vật đều
sung vào
Đại thí hội.
Ngày hiến hậu qua đời,
Vua Văn Đế (Dương
Khiêm
5
8
1 -
605) đời Tùy thiết trai để
chú nguyện, thường được cả trăm thứ, nhưng
Sư chẳng cố lưu giữ.
Nên Thứ sử Hoạt
Châu là Trịnh Hệ Bách,
Lâm Hải Trấn
Tướng Dương Thần Quý, đều là những vị thầy
bạn nghóa trọng với Sư, đãi ngộ
chẳng thường.

Đến ngày hai
mươi ba tháng mười một Đại nghiệp thứ mười hai
(6
1
6) đời Tùy, Sư bị bệnh, trải qua mười ngày, Sư nằm nghiêng hông bên phải mà thị tịch ở phòng cũ tại chùa Quốc Thanh, thọ bảy
mươi bốn tuổi.
Lúc Sư tịch, núi
sụp đổ, đất chấn động, kẻ tăng người tục trong
khu vực thảy đều thấy nghe. Bấy giờ,
tại núi Thiên Thai lại có Sa-môn Ba-nhã, họ Cao, người ở xứ Cú-ly.
Vào đời Trần,
Sư trở về nước, đến
Kim Lăng nghe giảng pháp, hiểu
sâu nghóa vị, khi nhà Tùy an định nhà Trần,
Sư đi các
nơi học nghiệp. Niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười sáu
(5
9
6) đời Tùy, Sư đến núi Thiên Thai, đảnh lễ ngài Trí giả, cầu xin trao truyền thiền pháp. Sư là người lợi
căn Thượng trí, nên liền có sở chứng. Ngài Trí giả
bảo Sư rằng: “Ông có
duyên ở xứ này, nên phải nhàn cư ở chỗ vắng
lặng, thành đầy đủ diệu hạnh. Nay núi
Thiên Thai là ngọn núi rất cao, có
tên là Hoa Đảnh. Cách
chùa khoảng sáu, bảy mươi dặm, là chỗ xưa kia
tôi tu hạnh Đầu-đà,
thần núi ở đó là người có căn tánh Đại thừa, ông
hãy đến đó học đạo
tấn hạnh, sẽ có lợi ích sâu mầu, chẳng cần phải lo
lắng ăn mặc”. Sư liền vâng theo.
Đến niên
hiệu Khai Hoàng thứ mười tám
(5
9
8) đời Tùy, Sư đến chỗ núi ấy, sớm tối hành đạo, chẳng dám nằm ngủ.
Suốt mười
sáu năm, hình bóng
Sư chẳng ra khỏi núi. Đến tháng hai niên hiệu Đại nghiệp thứ chín
(6
1
3) đời Tùy, bỗng nhiên Sư tự xuống. Mới đầu đến chùa Phật Lũng thượng, Tịnh nhân thấy có ba người mặc áo trắng mang y bát
đi theo Sư, giây lát không còn thấy nũa.
Sư đến chùa
Quốc Thanh hạ, thầm đến người
bạn thân là Sa-môn Đồng Ý mà bảo rằng: “Ba-nhã
tôi tự biết tuổi thọ mình sắp hết, còn chẳng bao
lâu, nên nay ra từ biệt
Đại chúng!” Chưa đầy
mấy ngày sau, tự nhiên không bệnh, Sư ngồi
thẳng trong chánh niệm mà
thị tịch tại chùa Quốc Thanh, thọ năm mươi hai tuổi. Đón rước khám về núi, ra cửa lớn của chùa, xoay kiệu biểu
thị giả biệt, mắt
Sư liền mở, khi đến núi mới nhắm lại.
Bấy giờ, bất luận
là Quan tư, tăng tục đều khen ngợi,
kính ngưỡng, cùng phát đạo tâm.
Ở ngoài thấy được
điềm linh như thế, còn lại thần dị trong núi, mọi
người chẳng thấy, nên khó rõ ràng! Bấy giờ,
tại núi Thiên Thai, lại có Sa-môn Thích Pháp Ngạn, họ Trương, người ở xứ
Thanh Hà. Lúc triều đại
Bắc Chu phá diệt
Phật giáo, Sư lánh nạn đến
đất Trần tại Kim Lăng, gặp được ngài Trí Giả.
Lúc đó nhằm niên hiệu Thái
Kiến thứ bảy
(5
7
5) đời Trần. Sư lại theo vào núi Thiên Thai, hết lòng thỉnh nghiệp. Ngài Trí Giả truyền trao cho thiền pháp. Đã được dạy răn,
Sư bèn chẳng nghỉ trong phòng nhà, mà
thường ở dưới cây
giữa núi rừng, chuyên tu Thiền tịch. Trong ba mươi năm,
Sư thường ngồi chẳng nằm. Có lúc
Sư nhập định
suốt bảy ngày mới xả,
nói pháp tường sở
chứng của mình cho thầy nghe. Có người nghe việc
ấy, bảo rằng: “Như điều
ông nói tức là tướng Quán thứ trong hai các
Quán Bối Xả!” Cũng có thần núi vài lần hiện tướng quấy nhiễu thử,
nhưng Sư vẫn an tọa tự
nhiên, không can hệ gì đến tâm lự. Sư thị tịch tại
chùa Quốc Thanh vào ngày
ba mươi tháng hai niên hiệu Đại Nghiệp thứ
bảy
(6
1
1) đời Tùy, thọ sáu mươi sáu tuổi. Môn nhân Đệ tử ngài Trí Giả rất đông, nhưng chỉ trình bày vài ba vị.

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
(Quyển 17 hết).

<篇></篇>

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN

<卷>QUYỂN 18</卷>

CHƯƠNG III: TẬP THIỀN TRONG PHẦN 3 CHƯƠNG III
(chánh
truyện có mười ba vị, phụ có bốn vị)
1/ Truyện ngài Thích Đàm Thiên trụ chùa Thiền Định ở Tây Kinh, đời Tùy.

2/ Truyện ngài Thích Tăng Uyên trụ chùa Phước Duyên ở Quận Tây Thục, đời Tùy.

3/ Truyện ngài Thích Chân Tuệ trụ chùa Thê Nham ở Hà Đông, đời Tùy.
4/ Truyện ngài Thích Tuệ Toản trụ chùa Thiền Định ở Tây Kinh, đời Tùy.
5/ Truyện ngài Thích Pháp Thuần trụ chùa Tịnh Trụ ở Tây Kinh, đời Tùy (Tuệ Ngang).
6/ Truyện ngài Thích Pháp Tấn trụ chùa Hưởng Ứng ở Ích Châu, đời Tùy.
7/ Truyện ngài Thích Tónh Đoan trụ chùa Đại Thiền Định ở Tây Kinh, đời Tùy.
8/ Truyện ngài Thích Đạo Thuấn trụ núi Dương Đầu ở
Trạch Châu, đời Tùy.

9/ Truyện ngài Thích Tuệ Hoan trụ chùa Đại Thiền Định ở Tây Kinh, đời Tùy. 1
0/ Truyện ngài Thích Trí Thông trụ chùa Thê Nham ở Hà Đông, đời Tùy. 1
1/ Truyện ngài Thích Bổn tế trụ chùa Từ Môn ở Tây Kinh, đời Tùy (Thiện Trí, Đạo Huấn, Đạo Thọ). 1
2/ Truyện ngài Thích Tăng Chiếu trụ chùa Thần Điền ở núi Chung Nam, đời Tùy.
1
3/ Truyện ngài Thích Hồng Lâm ở chùa Đại Hưng Quốc tại
Tinh Châu, thời tiền Đường.

Truyện ngài Thích Đàm Thiên trụ chùa
Thiền Định
ở Tây Kinh:

Thích Đàm Thiên, họ Vương, người ở xứ Nhiêu Dương thuộc
Bát Lăng. Gần sau này,
ông nội Sư đến làm quan ở Thái Nguyên nên
bèn ở đó. Thưở nhỏ
Sư đã tuấn tú thông minh khác thường. Năm Sư
mười ba tuổi, cha mẹ rất vui mừng vì
sự nhận biết
sâu xa
của Sư, nên nhờ người cậu chỉ dạy.
Cậu Sư là
Trung Tán Đại
Phu Quốc tử
Tế Tửu Bác só Quyền
Hội đời Tề.
Quyền Hội luyện đủ
Lục Kinh, nghiên cứu riêng
về dịch Đạo, phân quẻ tích Hào, khéo
suốt cùng tượng hệ, lấy làm lạ về
sự tinh thái của ngài nên trước tiên chỉ dạy cho
Chu Dịch. Mới đầu
Sư nhận tám quẻ
tương sinh, hễ nói liền hiểu, và bắt đầu học một nửa phần văn, còn lại một nửa tự thông, chẳng cần nương thầy mà tự ngộ, vượt hẳn
Từ lý. Quyền Hội rất lấy làm lạ.
Có một Bà lão mất vật, đến nhờ
Quyền Hội quyết đoán, bốc
được quẻ Đoài.
Quyền Hội bảo
Sư rằng: “Ông thử biện giải xem”.
Sư liền ứng lời đáp rằng: “Nếu như quẻ phán, thì chắc chắn là mất cái
thoa bằng vàng”. Bà lão kinh hãi mừng vui nói: “Thật đúng như lời
biện giải!”Sư nói: “Đoài là thuộc
Kim (vàng) vị, hai chân của chữ duỗi giống như hình dáng cái thoa.”
Quyền Hội bảo: “Nếu y theo quẻ để xét
thì kẻ trộm là ai?” Sư
đáp: “Là cô gái da trắng, nhà ở phía Tây của
người mất, bống miệng
búi tóc, khoảng mười bốn - mười lăm tuổi lấy cắp
đi, tìm có thể được
lại”. Về sau, tìm được quả nhiên đúng như lời
Sư nói. Có người hỏi về
nguyên cớ. Sư đáp: “Đoài là vị của thiếu nữ
ở phương Tây. Trong năm mầu phân phương thì thuộc mầu trắng. Điểm
chấm trên chữ Đoài
biểu thị cho hình dáng búi tóc, bên trong có hình vị
Tiên là biểu thị tướng
bống miệng,
suy ra từ đó mà biết, chẳng có
thuật gì lạ”.
Quyền Hội bèn mở
sách mà ngợi khen rằng: “Với việc bốc bói,
Tôi là người rất khéo,
nhưng chỉ đến lấy đoán y Hy mà thôi, đâu được
sáng suốt như ông!”
Quyền Hội thật rất hổ thẹn, mới nghiệm lời nói
“Hậu sinh khả úy”
(người sinh sau đáng sợ) của Tuyên Ni, bèn đem các
sách Lễ
Truyện Thi Thượng Trang Lão v.v… mà trao truyền
cho Sư.
Chỉ đọc xem qua một lần
Sư không cần phải hỏi nghóa lại.
Bấy giờ, y cứ
theo Nho học Sư được khen
là tài giỏi. Mỗi lời lớn nhỏ có hai tao nhã
phúng thích của đương
thời. Hai Sử Tả Hữu là sự ngôn của Quân Vương.
Lễ bày nhân luân, nhạc đổi phong tục, không gì chẳng làm vui thích tai mắt. Thế lực ấy cũng có thể biết được. Chẳng như
Lý Trang luận
về Đại Đạo,
Chu Dịch biện giải Âm Dương. Có thể tỏ ngộ
sâu mầu, có thể làm vui thích tình tánh, nghiên cứu mà thưởng vị, là gốc của
Huyền Nho. Bấy giờ, những bậc
Tiên đạt rất đông, mà Sư thì tuổi tác bé nhỏ,
nên khiến cho có người
chống báng khen chê. Sư biện giải đối đáp ngang dọc, văn từ ý chỉ
tỏa sáng, không ai chẳng cung kính tiếng tăm
chân thật ấy. Từ đó,
Sư lưu tâm nơi Trang Dịch, quy ý về kinh Phật,
Nguyện muốn dự phần nhuộm áo, được thông
suốt chỗ
sâu cùng. Cha mẹ
Sư rất thương con nên không
chấp thuận. Sư tha thiết chí thành trải qua
nhiều năm mới được thuận cho.

Mới đầu, Sư đến chỗ
Sa-môn Tuệ Vinh trụ chùa
Khúc Lý ở Nhiêu Dương.
Ngài Tuệ Vinh rất thấu hiểu về
chiêm tướng, biết
Sư có
Tế khí, bèn bảo
Sư rằng: “Ông có tâm kính mến đạo lý, nên cùng vui
mừng, nhưng xem xét cốt
cách của Ông đáng sánh như Di Thiên (Thích Đạo An) tự
suy lường
Trừng Công có
sự hổ thẹn về Đức nghóa, hãy nên
thưa hỏi ở người Cao
Thế để xứng hợp với nhã hoài!” Sư tuy tỏ bày ân
cần cầu thỉnh, nhưng ngài
Tuệ Vinh ngăn lại chẳng hứa thuận, nên Sư
phải xuất gia với Luật
sư Đàm Tónh chùa Cổ Hòa ở Định Châu, lúc đó,
Sư vừa hai mươi mốt tuổi.

Bổn nguyện đã toại, trong tâm thản nhiên, cố gắng siêng
năng, sớm tối chẳng mỏi
mệt. Mới đầu, Sư đọc tụng Kinh Thắng-man,
chưa đầy một ngày đã
xong. Ngài Đàm Tónh lấy làm lạ mà xem xét, Sư đáp lại chẳng
sai một chữ. Nửa đêm hỏi nghi
sâu
trong kinh, không gì chẳng phải nghóa mầu. Ngài Đàm Tónh đã biết
Sư là bậc Thần tư đại
thành, bèn cho thọ giới
Cụ túc. Và tự do thưa hỏi đạo. Sư theo thầy ở
núi Ngũ Đài, múi ấy có rất nhiều linh tích. Sư
trông thấy đủ thứ thần dị. Sau,
Sư trở về
Nghiệp Hạ, trải qua các
trường giảng, bỏ
Tiểu chuyên Đại, chẳng lấy câu kinh hợp qua cõi lòng.
Sư đến chỗ
Pháp sư Đàm Tuân, bẩm cầu cương yếu
Phật Pháp. Đang lúc nhà
Tề hưng thạnh, Phật giáo
đang hưng thịnh. Đến nơi cung Quán,
Pháp Tự đều bén nhọn
nhanh nhẹn.
Tánh Sư chẳng muốn dự qua, từ giã hẳn danh lợi thế gian, mọi người đều
suy
tôn. Sư thầm nói với
mọi người rằng: “Học là để biết Pháp, biết pháp vì
để tu hành, đâu phải vì danh lợi vinh hiển, ngay nơi danh là Đạo, nên
Ngài Đạo Hằng đời Tần
dứt vết ở nơi núi rừng, thật là có nguyên do!”

Sư bèn ẩn tu tại chùa
Tịnh Quốc trong hang
Hoàng Hoa ở núi
Lâm Lự, chỉ ăn rau lá
để tư duy, lấy Đạo để gá thân. Nếu có người
đến thưa hỏi, thì
Sư giải thích.
Sư nghiên tinh các kinh luận như
Hoa Nghiêm, Thập Địa, Duy-ma, Lăng-già, Địa Trì,
Khởi Tín v.v… đều nghiền ngẫm
đến
sâu mầu. Đang nghiên tầm
Luận Duy Thức, thì
Sư bị bệnh tâm
nhiệt, Sư chỉ nhờ Tam
Bảo, chẳng dùng đến thuốc thang mà ràng buộc tâm. Ban đêm
Sư nằm mộng thấy mặt trăng rơi vào bụng, bèn bửa lấy mà ăn, giòn tan như
miếng băng, có mùi rất thơm, lúc tỉnh giấc hết bệnh,
được bình phục. Hơn
mười ngày mà mùi vị vẫn còn trong miệng. Nhân được bậc Thánh hỗ trợ ăn nuốt vầng trăng bèn thành đức,
Sư bèn đổi đổi tên
là “Nguyệt Đức”. Từ đó
về sau, mỗi lần truyền giới cho người,
Sư thường nói: “Đối trước
Nguyệt Đức tôi mà hai lần xưng nói thọ giới Bồ-tát.”
Đến lúc Vua
Võ Đế (Võ Văn Ung
5
6
1 -
579) nhà Bắc Chu đánh dẹp nhà
Bắc Tề, Phật Pháp suy đồi.
Sư muốn bảo tồn Đạo Pháp,
giữ gìn giới pháp, bèn
lánh vết ở xứ Kim Lăng, ban đêm kết bạn cùng
đi, trên đường đi
thường gặp phải cướp bóc. Nên khi đến chùa Khúc
Thủy ở Thọ Dương, Sư ngoái nhìn lại
Pháp thuộc mà bảo rằng: “Chúng ta vận mỏng nhóm hợp, thường gặp phải cướp trộm. Nếu oán kết chẳng cởi
mở thì quả báo trong
tương lai chẳng thể hết. Đại chúng hãy buồn
thương cho sự ngu mê đó
mà tự trách hạnh nghiệp ngày trước. Mỗi người nên tự xả bỏ mọi vật, vì bọn cướp mà tu tạo
sám hối, cầu mong đời
sau cùng làm
Bạn Pháp!” Thế rồi
Sư đi về hướng Nam qua con
sông lớn
trong sự an nhiên tiện
lợi. Lấy đó mà suy nghiệm, thật là do sự giúp
sức của trai phước.

Lúc mới đầu đến Dương Đô, Sư dừng tại chùa Đạo tràng, Sư
đắp y phấn tảo khất
thực, nhiếp niệm vô vi. Bấy giờ, Sư cùng các đồng bạn bàn luận nghóa lý
Duy thức. Ở đó có các
Sa-môn Tuệ Hiểu, Trí Quyền, v.v… đều là
những bậc lãnh tụ của nhà Trần, là Cao tăng ở
xứ Giang Biểu. Ngài Tuệ Hiểu học gồm cả Khổng
Giáo, Thích Giáo,
giỏi về Định môn. Ngài
Trí Quyền thì thiền tuệ cả hai đều sâu mầu, là
bậc thầy khuôn mẫu của
Đế Vương. Lại có Sa-môn Trí Hoãng, người ở
xứ Cao-ly rất giỏi về
Tát-bà-đa Bộ, danh tiếng vang khắp đương thời, là
thành lũy của Phật Pháp, đều một lần gặp gỡ và
kết bạn với Sư. Sư lại nói pháp
sâu kín, có người muốn việc ấy vang đến
triều đình.
Sư dự biết tình sự ấy,
bèn bảo rằng: “Tôi vì bổn triều sụp đổ, Chánh pháp bị lấn áp, do đó mạo hiểm trải qua
sự chết, trôi nổi
vượt sông, mà
được tham dự vào Phạm
lữ. Quả nguyện bình sinh đã được có thừa, gặp
gỡ thời vinh, nguyện
được ngậm nín!” Chỉ có quốc Tử Bác só Trương
Cơ thường tỏ bày hết
kính lễ, thỉnh cầu giáo pháp, ngoài ra tại đương
cảnh thường luận bàn
Trang Dịch, trộm truyền nghóa lý ấy, dùng để dạy răn thứ lớp.

Nhân đến nhà của Thứ sử Quế châu là Tướng Quân, có được bộ
luận Nhiếp
Đại Thừa, Sư cho rằng hạt châu như ý. Tuy trước kia
giảng về Duy thức, nghiên
cứu sơ lược về Thông tông, đến như suy nghó
dàn dựng sâu mầu thì
có sự vướng mắc. Nay trong Đại bộ thấu suốt, Văn
từ yếu chỉ rõ ràng.
Sắp muốn mở mang giảng bày điều chưa được nghe ở nước ấy, nhân gặp lúc nhà
Bắc Chu sụp đổ, nhà Tùy lên trị vì đất
nước, Sư bèn cùng các
đồng bạn đều góa từ Kiến Nghiệp. Các hàng tăng
tục biết bạn quen đạo
rừng mới, người đi kẻ ở buồn cảm vô cùng, mỗi
tựa đề thiên thập.
Thiền sư Tuệ Hiểu dùng Chương Phú đề thơ rằng:

“Đời người gốc Hồ Việt Quan ngô mỗi khác bờ Nối liền
một khoảng che Bèn thành Bọn Pháp gần. Bàn nói dứt phiền lụy

Mi sầu mới được bày
Sáng nay bỗng chia tay Hận mất người trong mắt,

Bạn hướng đường sông Kinh Tuệ nghiệp ngày sẽ mới,
Tôi ở cạnh sông Hàn

Trọn làm bụi dưới thông Nỗi chìm từ đây cách Không
đáp lại nhân sau Giả biệt trọn giã biệt
Ngấn lệ bỗng thấm khăn!”

Ngoài ra, các bậc danh đức khác đều có
Xuyết Từ, vì qua
thời gian lâu nên các
bản văn ấy đã mất, mọi người đồng nắm tay giả
biệt, cùng lên bờ Thạch Đầu.

Sư bước
xuống thuyền, quẩy động mái chèo, bỗng nhiên
sóng
gió cuộn nổi, mọi người chẳng biết
làm sao.
Riêng mình
Sư giữ ý
tưởng chân chánh chẳng
đổi dời, bưng giữ lấy bộ Nhiếp luận, khấn cáo cùng thần
sông rằng: “Nay muốn đem Đại Pháp để khai mở người chưa
tỏ ngộ kia, nếu ở đất Bắc không có vận mạng ra
sao? Thì nên
nghe Đại giáo, xin hãy ngừng
sóng gió. Mong công đức truyền pháp âm thầm được chú ý!”
Nói xong, chỉ phút chốc tự nhiên tónh lặng an ổn, đi đến
bờ kia. Người đương
thời cho rằng luận ấy dịch tại nước Nam nên thần
Hộ Quốc không chấp thuận
truyền sang xứ khác. Sự việc đồng như Luận
Ca-chiên-diên truyền xuất đến nước Kế -tân, bị La-sát giữ lại.

Khi Sư đã về
đến Bành Thành thì những người mới cũ cùng nhau
nhóm họp, mọi người xa gần mừng vui tìm đến, phát triển thành
đại chúng. Có một đàn
việt xả thí vườn nhà để ở đó. Sư bèn đặt tên chỗ ở là chùa
Mộ Thánh. Mới đầu, Sư mở mang
Nhiếp Luận, kế đến lại
giảng kinh luận
hư Lăng-già,
Khởi Tín, Như Thật, v.v… nối nhau không
ngừng nghỉ. Luận Nhiếp
Đại Thừa khai giảng tại đất Bắc thì ở đó là đầu
tiên. Tổng Quản Từ Châu
là Cốc Thành Công Vạn Tự dẫn các Liêu Tả
đến thưa hỏi tiếp thừa,
rất mực giữ lễ người đệ tử. Sư hoằng hóa tại xứ
ấy, thường cảm động
đến thời tiết nóng lạnh, đen trắng biến đổi tục, rất
có thành nghiệp. Từ
thời Bắc Chu phá hủy chánh Pháp, có nhiều vị
lánh ẩn về miền quê, Sư
bèn khuyên giúp những người có duyên, ở tại chùa Mộ Thánh xây dựng nhiều phòng gác, tùy có thâu nhận nhóm họp
trang nghiêm
cúng dường.
Thượng Trụ Quốc Tống Công Hạ Nhã Bật Trường Sử Trương Thản
ra trấn tại Dương Châu, tiếp thừa Đạo phong nghó mở bày, kết làm bạn lành. Đến lúc các hàng tăng tục kính nguyện Đức
Âm thì Trương Thản bèn
tự tay viết sớ thỉnh mời. Sư cũng như thuyền rỗng đợi gió thổi, xa đến
Quảng Lăng, cả thành quách mong ngóng đón rước, Ca Phạm che cả ráng mây, hương hoa phủ che cả mặt trời mặt
trăng. Tang môn một thời
vinh hạnh chẳng lúc nào bằng khi ấy! Tống
Công danh trọng vị cao ỷ vào khả năng
sở học mà ngạo dối.
Sư ứng
quyền trao Pháp. Tống Công
bất chợt tâm say thân đổ mới dẫn gia thuộc theo
Sư, cầu thọ quy giới. Mới đầu, trụ chùa Khai
Thiện, Sư xây dựng
đạo tràng, giảng dạy
Nhiếp luận, người thưa hỏi có cả ngàn vị. Chẳng
bao lâu, Từ Phương Quan
Thứ khát ngưỡng Pháp âm, nên ở Giang Đô
vừa giảng xong,
Sư lại được đón rước về đất Bắc, xoay bánh xe
Chánh Pháp, tiếng tăm vang xa.

Mùa Thu niên
hiệu Khai Hoàng thứ bảy
(5
8
7) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương Khiêm) ban
sắc chiếu rằng: “Hoàng Đế kính hỏi Pháp
sư Đàm Thiên ở Từ
Châu, thừa tu tiếp nối Diệu huyền, nhân siêng năng tinh tấn Đạo giáo, hộ trì
chánh pháp, lợi ích
Vô Biên. Thật là
rường cột của giòng họ
Thích, tức là Long tượng của nhân luân. Nguyện
sâu rảo khắp, mọi nơi tiếp thừa Đạo phong, tận hưởng phước đức.
Nhưng giới hạn vì việc
triều đình, thật có ý tưởng hư rỗng nên đến ngay để tưới tẩm
nhọc trông. Đệ tử ở
Nội Cung, hiểu rõ
Pháp tướng, có
mười người thường
chuyển đọc Pháp Âm và sắp vào kinh, sẽ cùng Pháp
sư xây dựng chánh pháp,
phán định kinh điển. Vả lại, Đạo Pháp mới phục hưng, gặp đường thì cỏ mọc, rộng giúp dựng lập thì phải nhờ
người thông hiểu. Trong
kinh ấp, xa gần đều đến, tuyên dương Pháp sự vì
ân huệ rất rộng lớn,
tưởng nghó Pháp sư chấn tích rũ áo, chớ nề mệt nhọc.

Tầm mong ngóng
thấy Pháp sư, chẳng còn nhiều!” Bấy giờ,
các Sa-môn Tuệ Viễn ở Lạc Dương, Tuệ Tạng ở
Ngụy Quận, Tăng Hưu ở Thanh Hà, Bảo Trấn ở Tế
Âm, Hồng Tuân ở
Quận Cấp, mỗi vị đều
kính vâng Chiếu chỉ, đồng nhóm họp tại Đế Kinh.
Sư bèn dẫn Môn nhân đi
đường từ chỗ riêng đều ra Thiên Phủ, cùng năm vị Đại đức kia yết kiến nhà Vua tại điện Đại Hưng. Đặc biệt
được lễ tiếp, nhọc dùng lời ưu đãi. Vua lại ban
sắc
sở ty, đều đến chùa Đại
Hưng Thiện an trí cung cấp.
Vương Công Tể phụ mũ lọng đối nhau. Tuy mỗi vị
Sa-môn đều dẫn theo môn đồ gần mười vị nhưng các
Sa-môn mến nghóa vua ban
sắc cũng đều đến. Bèn được muôn dặm tìm thầy, ở đó
có thể tưởng tượng như thế nào.

Lúc bấy giờ, cùng khắp trong nước nhà, học tăng ở kinh thất phần nhiều truyền trao trống rỗng xa xăm. Mọi người vì thấy
Nhiếp luận mới bắt đầu mở mang, nên chí thành cầu thỉnh.
Sư liền giảng nói, có cả ngàn người đến thọ học.
Sa-môn Tuệ Viễn là bậc lãnh tụ
Pháp môn, thân ngồi ngay ngắn, y theo
kinh giảng nghóa.
Từ đó, truyền
đăng chẳng dứt, mãi đến ngày nay càng đông. Tuy là Hoàn vũ xuyên tạc,
thường có dị đoan, nhưng vốn là chỗ giải thú, không gì chẳng noi theo.
Nên trước kia Sa-môn
Chân Đế có truyền rằng: “Không bao lâu sẽ có
nước Trượng Phu chẳng gần chẳng xa, người căn tánh rộng lớn có thể mở mang truyền bá luận ấy”. Tìm nay nhìn xưa, há chẳng phải là người
nầy (Đàm thiên) ư?
Đến mùa xuân niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười
(5
9
0) đời Tùy, Vua Văn Đế đến Tấn Dương, ban sắc Sư cùng theo xa giá. Khi đã
đến Tinh Châu, Vua lại ban
sắc cho chư tăng đến điện để hành Đạo. Đến tối tìm
Sư vào nội cùng ngồi trên một giường với vua.
Vua bảo: “Đệ tử hành Đạo đến
nơi đây, nhân phần lớn có độ sơn tăng riêng, đến
cầu Công quán, trong ý Đệ tử muốn độ họ. Vậy thế nào?”
Sư đáp
rằng: “Trước kia, khi vua
Võ Đế (Võ Văn Ung
5
6
1 -
579) thời Bắc Chu trị
vì đất nước, có ý muốn diệt
Tam Bảo, trong chúng tăng hoặc có vị dứt
vết ở chốn hang sâu,
hoặc có vị lánh sang xứ khác. Đến lúc Bệ hạ lên
ngôi lập nên vận lớn
(5
8
1) lại mở mang Pháp môn, mọi người đều ca vịnh. Nên có người trở lại quy hướng Thánh Đức, so với tuy thường mong vời dẫn độ thoát, lại
có trước sau, đưa đến các tế hội khác nhau, vả lại, từ đất trời che chở, không gì chẳng là
Vua Dân. Bậc Chí tôn cấp
dẫn muôn phương,
sao dừng lại ở một thành quách mong được mừng vui”.
Vua trầm ngâm trong giây lát, bèn ứng thuận. Nhân đó ban
sắc rằng:
“Từ tháng tư niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười
(5
9
0) đời Tùy về trước, các nơi có tăng
ni riêng độ, đều được chấp thuận cho xuất gia”.
Nên khắp nơi chư tăng được
độ có đến mấy mươi vạn người. Đó đều là do
năng lực của Sư!

Sau đó, Vua lại ban sắc vì Hoàng tử thứ tư là Thục Vương Tú
mà xây dựng chùa Quang
Thắng ở Kinh Thành, do vua làm Đàn Việt,
ban sắc đồ chúng của Sư
hơn sáu mươi vị đến ở trong chùa ấy, thọ nhận
sự cúng dường của vua.
Tả Bộc Xạ Cao Dónh, Hữu Vệ Tướng quân
Ngu Khánh Tắc, Hữu Bộc
Xạ Tô Oai, Quang Lục Vương Đoan v.v… nhân những lúc rảnh rỗi việc
triều chính, liền cầm quyển tiếp thừa
Diệu Chỉ. Có Tứ Môn Bác Só
Quốc Tử trợ giáo Lưu Tử Bình là bậc tài giỏi
trong Khổng Môn, co gối
kính phụng. Đạo
Só Cừu Nhạc ở
Quận Ngụy là người thông hiểu
Trang Lão. Vua Văn Đế rất kính trọng, vào kinh đô cùng bàn luận huyền lý.
Sư đã vì Đế Vương nên từ chối các
Hầu Bá thỉnh mời. Nên bọn
chống kháng hành vi, dấy khởi phải quấy). Có
kẻ cho rằng: “Sư đắm
chìm trong vinh hạnh sủng ái của triều đình.”

Sư bèn
soạn “luận Vong thị phi” để chỉ bày
chính mình.
Trong đó Văn Từ, Sư viết rằng: “Hễ tự mình là Phải thì quấy thuộc kẻ
kia, tốt mình xấu người,
mọi vật không gì chẳng vậy, vì đều vậy nên
khắp trong đời rối rắm
chẳng tự Chánh. Đó là do chưa thấu đạt cái tai
Hoạn của phải quấy mới
khiến nên như thế. Nói đến Hoạn, tức có mười
điều không thể được, đó là:

1/ Phải quấy không Chủ Tể.
2/ Tự Tánh bất định.
3/ Ta, người đều có.
4/ Làm nhân cho nhau.
5/ Đắp đổi chẳng bằng.
6/ Ẩn hiện có không.
7/ Tánh tự chống trái.
8/ Kẻ chấp thiên trước.
9/ Phải quấy sai biệt. 1
0/ Không phải không quấy. Ở đầu nói “Không chủ tể, ở đây nói ta phải”, người kia nói “Ta Phải”. Đây kia cùng
tranh giành, bèn làm cho phải quấy không từ
đâu mà định được.
Người kia nói người nầy quấy, người nầy nói
người kia Quấy. Kia đây đua nhau dấy khởi, bèn cho quấy Không có đích
thú. Hoặc là muốn cho
điều Phải tự quy về mình, Quấy thuộc người kia, thì đó có nghóa lý gì mà có thể như vậy ư? Lý chẳng phải như thế mà
gượng làm như thế thì
đều đưa đến thất bại. Chúng sinh đâu biết như thế…?”

Văn nhiều ở đây chẳng chép.

Niên hiệu Khai Hoàng thứ mười ba
(5
9
3) đời Tùy, Vua Văn Đế đến Kỳ Châu, bấy giờ Sư cũng cùng theo, Vua bèn ban sắc cho
Thục Vương vây lưới
Nam Sơn, thực hành cuộc đi
săn mùa xuân.
Thục Vương rượt đuổi một
con thú vào trong hang cũ. Thế rồi mất hẳn dấu vết, chỉ còn thấy đầy hang toàn là tôn tượng Phật bị đập phá rơi rớt.
Thục Vương bèn bãi bỏ cuộc
đi săn, tấu trình đầy đủ sự việc. Nhân đó, Sư bèn
tâu rằng: “Trải qua thời
đại Bắc Chu phá hủy Đạo Pháp, linh tháp
Thánh tượng nghi dung đổ nát đầy hang rất nhiều. may nhờ Bệ hạ
xây dựng lại, đã được
sửa sang. Còn như tôn tượng bị đập nát, di ảnh còn
đầy khắp đồng hoang. Bần
đạo mỗi lúc trông thấy càng thêm thương
cảm, vì có tâm mà không
làm được tích sự gì?” Vua nghe tấm tức bảo rằng: “Đệ tử ngu muội duỗi khoanh nơi Nham hiên mới khiến Tôn nghi
bị mạo phạm giữa sương
mốc. Như điều Sư nói, đó là lỗi của Trẫm!”
Vua lại ban
sắc
chiếu rằng: “Các nơi có tôn tượng Phật ngày trước bị
phá hủy, mong các Quan ty
sở tại gắng công xem xét thâu góp vận chuyển đưa vào trong các chùa ở gần cho
thuận tiện. Mọi người dân trong nước đồng thực thi theo một văn bản, giao cho quan nhân các châu
huyện xem xét trang sức…!”
Nêu khắp nơi đồng một phong hóa sửa sang
cho trang nghiêm. Sư rất có
công trong việc ấy!

Niên hiệu Khai Hoàng thứ mười bốn
(5
9
4) đời Tùy, củi lữa cháy lan Đại tông, Sư lại lên các chùa núi bị hoang phế,
đồng thời không quán xuyến chư Tăng trốn lánh, Sư xin đều an định đặt để. Vua lại cho phép.
Sau đó vua ban
sắc khắp nơi
trong nước, chỉ có ngôi chùa núi nào từ một vị Tăng trở lên mới được
sắc cấp
biển nghạch. Các nơi riêng
độ, nương nhờ xuyên
suốt”. Sư lại có công với việc ấy! Vua lại ban
sắc
Hà Nam Vương làm Đàn
Việt cho Đạo tràng Thái Nhạc Thần Thông,
tức chùa xưa cũ của
Lãng Công. Tề Vương làm Đàn Việt của chùa Thần Bảo, tức là chùa
Tónh Mặc xưa kia.
Hoa Dương Vương làm đàn việt
cho chùa Bảo Sơn, tức
chùa Linh Nham xưa kia. Lại giao cho Sư chọn
các bậc Danh tăng ở Tề
Lỗ đến trụ tại Kinh đô. Sư rất được người đời
kính trọng thật không có gì hơn!

Vua Văn Đế xưa kia đang ở
Long Tiềm, có vị
sa-môn người
xứ Thiên Trúc đem một
đãy Xá-lợi trao cho vua và bảo rằng: “Đây là di thân của Đấng Đại Giác, đàn việt phải làm cho hưng hiển thì phước
sau này thật không ngằn
mé!” Nói xong, chẳng biết vị Sa-môn ấy đi
đâu. Về sau, khi đã lên ngôi, bởi muôn việc, bức bách, nên vua chưa kịp
làm cho hưng thạnh. Đến
niên hiệu Nhân Thọ thứ nhất
(6
0
1) đời Tùy, vua nhớ lại lời xưa, sắp muốn kiến lập, bèn đưa ra xá-lợi vốn có,
tận tay giao cho Sư xem xét, tuy mỗi người đều chuyên tâm chú ý, mà trước
sau chẳng thể định
số được. Vua hỏi về nguyên do.
Sư bảo: “Pháp thân
Như Lai quá với
số lượng.
Nay Xá-lợi nầy chính là di chất của pháp thân,
lấy sự mà lường thì thật
sợ nhọc bày”. Ý Vua bèn tỏ ngộ, liền thỉnh ba mươi vị Đại đức an đặt vào tháp báu, làm ba mươi ngôi.
Khuôn phép
chế độ xây dựng mỗi
thứ đều y cứ theo vua A-dục. Vua thỉnh Sư làm
thầy Thục Vương. Thục
Vương đang trấn tại Lương Ích, ý muốn mời Sư đến chỗ tháp của
Thục Vương để xem xét công đức.
Các Tể phụ đều cho là đường hiểm trở cao nguy, lối tắt bàn chiết mà
Sư tuổi cao khó xung
mạo gian nguy, nên lại sửa
đổi tấu trình. Vua bèn mời Sư đến chùa
Phụng Tuyền ở
Kỳ Châu để xây dựng tháp.
Sớm tối, Sư cầu nguyện điềm lành để tưới mát tâm vua.
Khi sắp tạo hòm đá, cách chùa về hướng
Đông bắc khoảng hai mươi
dặm, bỗng thấy bốn đoạn đá vân sáng nhuận như ngọc, lớn nhỏ
bằng thẳng, dùng lấy làm hòm nhiều lớp. Bên trong
tự biến thành hình song
thọ cao hơn ba thước, mầu sắc khác lạ cùng
làm nổi bật cho nhau. Hoặc
có tướng trạng của chim thú rồng voi, hình
hoa lá xoay quanh mền mại.
Sư tấu trình sự việc ấy, vua rất vui mừng.
Mùa xuân niên hiệu
Nhân Thọ thứ hai
(6
0
2) vua lại ban sắc trong khắp hơn năm mươi châu phân bố xây dựng chùa miếu, đều có
cảm điềm lành, như trong
Biệt truyện có nói. Đến niên hiệu Nhân Thọ
thứ tư
(6
0
4) đời Tùy, vua lại ban sắc ở ba mươi châu xây dựng chùa
miếu. Bèn ra lệnh khắp
trong nước có hơn trăm châu lớn đều xây dựng
linh tháp, khuyên các
chúng sinh làm lành. Sư thật rất có công.
Đến lúc
Hiến Hậu qua đời, phía Tây nam kinh ấp, vua thiết đặt xây dựng chùa
Thiền Định, giá tháp bảy tầng cao tới tận mây,
Điện đường cao vợi,
phòng nhà nhiều lớp. Cung quyết bao quanh như rừng, vườn như vườn trời. Cả nước đều
sùng thạnh, không có ở đâu cao
bằng. Vua bèn ban sắc
rằng: “Từ sau khi Sa-môn Tăng Điều thị tịch thì
cửa Thiền chẳng mở, tuy
giới tuệ được mở rộng nhưng hạnh nghi lại thiếu sót. Nay ngôi chùa được dựng xây được đặt tên là
Thiền Định, mong tiếp nối vết trước. Nên khắp trong nước mời một trăm hai mươi vị
Thiền sư danh đức, mỗi vị có hai thị giả. Và đều giao cho
Thiền sư Đàm
Thiên tìm chọn đề cử.”
Hữu Ty đầy đủ lễ, liền thỉnh Sư làm chủ chùa. Đã
ân sắc ban giáng, nên
Sư chẳng khỏi đến đó.
Sư bèn yên định pháp
chúng, tiếp đãi các bậc
Hiền minh, đều hợp với tâm, vang tiếng suốt đời vua! Bấy giờ,
tại chùa Đại Hưng Thiện, có pho tượng Phật phát ra ánh sáng. Các hàng tăng tục đều
trông thấy, bèn tấu trình
sự việc ấy lên vua. Vua ban
sắc hỏi
Sư rằng: “Tôn tượng trong cung đều là
Linh Nghi, từ trước đến nay
luôn luôn tu kính, ánh sáng sao chẳng hiện?” Sư
bảo: “Các pho tượng
Phật đều phát ra ánh sáng, bởi cảm cơ có khác, nên có hiện cũng không thấy!”
Vua hỏi: “Trẫm có tội gì, mà đời nay chẳng gặp ư?”
Sư bảo: “Ở đời có ba hạng tôn quý, đều có
ánh sáng,
nhưng dụng của nó khác
nhau”. Vua hỏi: “Ba hạng đó là gì?” Sư bảo:
“Phật là Tôn quý ở
đời, đạo là tôn quý ở Trời. Vua là bậc Chí
Tôn. Tôn quý có thường, hằng không thể đều
sửa trị.
Do đó, Phật Đạo mở giáo, chỉ bày nghiệp từ trước đến, nên phát ra ánh
sáng thần để trừ
tội chướng ấy. Ánh
sáng của Bệ hạ trùm khắp bốn bể, luật lệnh pháp thức cấm
dứt nguồn tội, đó chính
là ánh sáng rực rỡ!” Vua rất vui mừng.

Sư có dung nghi khôi ngô, giỏi về phong vận, nên gặp cơ đối
đáp như thế, lại thêm
khí độ hòa nhã, che dơ giấu tật, khéo trụ định
môn, huyện tinh giới
phẩm, thiên tánh nhân từ, ít sự tham đua, nên tuy
vua ban tặng mọi thứ, Sư
đều xả thí, hiến dâng xa gần. Không một thứ cấp dùng, đều giúp cho
tăng chúng. Hoặc giúp đỡ cho người nghèo khổ, hoặc tu tạo
sửa
sang
tháp tượng.
Sư lại chẳng trọng hậu vị, chẳng nghiêm
sức hoa hòe. Trong có cửa
ngăn, ngoài trừ Danh lợi, hiển dương giúp
sức mở Đạo, thầm tâm
u ẩn,lập chí trong sạch giản đơn, chẳng tạp giao
du. Người đương thời
lấy sơ ngạo để luận bàn, xét sâu Quốc só, mà thể
Sư rỗng không, tâm ứng mọi vật. Hễ có nói năng, không lý nào
chẳng xác đáng, đều dứt trừ ngưng trệ, hiển bày yếu chỉ
sâu xa, nên ngài
Tuệ Viễn có nói rằng:
“Thiền sư Đàm Thiên phá chấp nhập lý, Đó thật là
sở trường hơn ta!” Lời nói ấy rất hợp, mà từ chỉ điển chánh rất có
văn chương.
Tuy người tài trầm uất, ngậm chứa dồi dào không thể thêm gì.

Sư vốn bị bệnh phong liệt, khi vận hết lại tăng, nên ngài thị
tịch tại chùa Thiền Định,
thọ sáu mươi sáu tuổi. Lúc đó nhằm ngày
mồng sáu tháng mười hai niên hiệu Đại nghiệp thứ ba
(6
0
7) đời Tùy. An táng tại vườn núi của chùa Thắng Quang, tức phía Bắc dưới chân núi Chung Nam. Đục Đá khắc bài minh, dựng nơi mộ.
Trong những ngày kim quan còn lưu lại, có một con chó lông trắng chẳng biết từ đâu đến, đến
chỗ lễ tang. Tuy bị cản ngăn,
ruồng đuổi, nhưng chẳng chịu đi. Nếu thấy
người buồn khóc, chó
cũng kêu gào, thấy người hết khóc, chó cũng dứt
tiếng. Đưa thức ăn cho,
chó chẳng chịu ăn, thường vòng quanh và nằm ở
chỗ lễ tang. Khi kiệu tang
đưa đi, chó bèn rảo chạy trước sau, tợ như
người sứ coi
sóc gìn giữ, đến lúc hạ táng xong thì chó liền biến mất.
Các hàng thức giả cho rằng
chó là vật phòng ngừa, há chẳng phải thần minh hộ vệ ư?

Mới đầu, khi
Sư chưa thị tịch, có người mộng thấy phía Đông
điện Phật chùa Thiền
Định nghiêng đổ, vài người chống đỡ được ngay
ngắn trở lại. Chỉ có một cột trụ ở phía Đông bắc bị lún vùi trong đất,
nhổ không lên. Nơi phòng
ngài ở là góc bị lún vùi ấy. Nên có điềm
chứng nghiệm trước, và
sau khi
Sư đã tịch có vị
Sa-môn chuyên tâm chí
thành cầu thỉnh, muốn
được biết chỗ Sư thác sinh, bèn mộng thấy cảnh giới tịnh độ trang nghiêm
sáng chói gấp bội
thường truyền. Cây báu cung quyết đứng cao
sừng sững. Tăng tục đạo bạn có mấy
ngàn người.
Sư ngồi riêng nơi đài
báu giảng pháp cho chúng nghe. Tuy mộng là
chung cho hư thật nhưng linh
cảm vẫn hy vọng, huống gì tùy sự cầu thỉnh
mà biết, nên đáng giáng
điềm linh, chẳng phải sai lầm.

Sư soạn Nhiếp
Đại Thừa Luận Sớ mười quyển, mỗi năm mỗi
mở mang giảng dạy, mỗi
lần Sư xoay chuyển bánh xe chánh pháp thì các trường giảng khác thảy ngừng công việc mà đều khuynh hướng
khát ngưỡng, đua nhau
chạy đến, nếu chẳng đủ thì Sư lại soạn sớ các kinh luận
như Lăng-già,
Khởi Tín, Duy Thức, Như Thật v.v…, sớ các bộ
Cửu Thức, Tứ Minh v.v…
Hoa Nghiêm Minh Nạn Phẩm Huyền Giải, tất cả có hơn
hai mươi quyển, đều lưu hành ở đời. Có Sa-môn
Minh Tắc soạn hành trạng của Sư
rõ ràng tỉ mỉ trước sau, được xem trọng ở Kinh đô.

Truyện ngài Thích Tăng Uyên trụ chùa Phước Duyên ở Quận Tây Thục.

Thích Tăng Uyên, họ Lý, người ở xứ Lâu thuộc Quảng Hán.
Gia đình rất giàu có,
nổi tiếng khắp Ba Thục. Khi Sư vừa ra đời, trời
tuôn rải các đồng tiền
bằng đồng như mưa trên sân, trong nhà cùng nhau
ra gom lấy, nơi nơi đều
đầy ắp. Cha của Sư gom thâu mỏi mệt, miệng thở hổn hển thì tiền không còn rơi nũa.
Trong kho lẫm tích chứa gạo chỉ đến một nửa, bỗng nhiên tràn đầy ra ngoài.
Người thân nội ngoại
không ai chẳng ngợi khen
phước báu ấy. Từ thưở nhỏ đến lúc lớn lên, chí
Sư cứng rắn khác người.
Đi thì an nhiên mà từ từ khoan thai, ngồi thì
kiết già an nhiên. Mắt
phát ánh sáng long lanh khác thường. Dung sắc
như ngọc nhuận, tướng
trạng tợ đồng đỏ. Tiếng nói dường Hồng Chung mở lời phát động cả núi rừng, hai chân có
luân tướng, mười góc rõ ràng,
hai tay có chín xoáy, đường vân như vẽ.

Năm Sư mười
tám tuổi, thân hình đã cao đến bảy thước. Cha
Sư lấy làm lạ nên bảo
Sư xuất gia.
Liền đó, Sư cắt tóc tại chùa
Khương Hưng ở phía
Tây thành. Nay gọi là chùa
Phước Duyên.
Sư rộng tìm người có Pháp, thưa hỏi chẳng kể xa gần, qua tai liền
chẳng quên, chứa
nhóm báo quát hoài bão.
Sư vâng giữ giới hạnh, giữ gìn
trong sạch,
mặc áo vải thô. Ngoài
bình bát ra, Sư không chứa để một vật gì. Sư kết
bạn với Pháp sư Nghị
cùng ở chung chùa, hai Ngài đều là bậc tài giỏi
trong chúng tăng ở quận Thục, cùng theo nhau vào
Kinh đô tham
cứu điều mới lạ.

Có sa-môn
Tăng Thật ở chùa
Trắc Hổ, là bậc
Thiền Đạo thâm sâu, rất được Đế vương mến trọng.
Hai Ngài bèn nương theo mà
cầu học Pháp Định, bỗng
nhiên chứng biết bến bờ. Trảiqua nóng lạnh, rõ xét
Từ nghóa. Sư thì nghiên cứu tinh chuyên Định Đạo, còn
Pháp sư Nghị rộng thông kinh thuật. Với các thứ khâu sách, Thảo Lệ, không
gì mà Sư chẳng lưu tâm,
chú ý. Gặp lúc nhà Bắc Chu Phá hủy Phật
giáo, Sư bèn về lại
chùa xưa, cắt ngang phòng ở Đông Hàng làm nhà
riêng của mình. Ngoài ra
còn lại đều sung cúng vào của quan. Đến khi nhà Tùy thay đổi vận nước.
Sư lại xây dựng mới lại, kêu thợ chặt cây
gỗ, trời mưa suốt hai
tháng. Sư bưng lò hương cầu thỉnh, theo lời liền tạnh mưa.
Khi xây tháp, cần có mâm vàng,
Sư lại thỉnh cầu Địa phủ, tùy
theo lời liền đào bới,
ứng mạng kho tàng khai mở dùng đủ, thừa ra hoàn
trả lại hang cũ. Rõ ràng
phước lực ấy xưa nay thật chưa hề nghe thấy.
Sư thường cung cấp cho người cô độc, chẳng hề trái nghịch ý người, xa
gần tùy sức giúp đỡ
bố thí như nước chảy.

Lại vì sông
Cẩm luôn có sóng gió làm chìm đắm nhiều người,
Sư tiện đường phía Nam muốn gá cầu bay, mới gõ cơ may ấy, mọi
việc đều nhóm họp. Xưa,
gia cát Võ Hầu chỉ trong hai sông, xây dựng
cầu Thất tinh, tạo ba cán
sắt dài
tám-chín thước, đường kính chừng ba
thước, người đời gọi đó là cái
vạc sắt, dùng để đóng trụ cầu, khi dùng xong
bèn ném bỏ dưới sông,
khi cần thì cầu nguyện mới xuất hiện lên mặt nước. Lúc
Sư tạo dựng cầu mới,
sắp tới lúc đóng trụ thì cán
sắt ấy tự nhiên
nổi trên mặt nước lại
trôi đến chỗ bến cầu. Đến lúc cầu hoàn thành thì
lại tự chìm xuống nước.
Các hàng tăng tục khen ngợi thành lời và
truyền mãi đến ngày nay.
Hai ngài Uyên,
Nghị đều là khuôn phép cho các chúng sinh,
sớm tối hỏi Pháp, không thiếu
sót gởi gắm cậy nhờ. Đến ngày mười
một tháng mười hai niên
hiệu Nhân Thọ thứ hai
(6
0
2) đời Tùy, vào lúc giờ Dần, Pháp sư Nghị
bảo đệ tử rằng: “Ba cõi đều Vô thường, ta đã đến lúc quá vãng!” Nói xong liền thị tịch tại chùa
Phước Duyên, thọ
sáu mươi chín tuổi.
Sư nghe thế buồn cảm bảo rằng:
“Pháp sư Nghị đã ra đi, chẳng lẽ ta đây ở lại!” Không bao lâu bị bệnh,
Sư căn dặn cùng
an táng chung, qua ngày mười bốn tháng đó thì
Sư thị tịch, thọ tám mươi bốn
tuổi. Đến
ngày mười bảy thì đồng an táng tại Cửu Lý
Đường, khắc
đá ghi bia, dựng ở tại
chùa, do Trần Tử Lương soạn Văn bia.

Truyện ngài Thích Chân Tuệ trụ chùa Thê Nham ở Hà Đông:

Thích Chân Tuệ, người xứ
Hà Bắc thuộc
Thiểm Châu, vốn
họ Trần. Các đời nhà
Trần tại Hà Bắc đều gọi là Quan tộc, xa xưa thì có Hữu tướng
Trần Bình ở thời nhà Hán, đến khoảng giữa thì có
Hướng Hầu Trần Trắc
đời Ngụy, cho đến triều đại nhà Trần đóng đô ở
Giang Biểu đều phát xuất tại làng ấy.

Sư sớm nhàm
chán thân nầy, cha mẹ Sư muốn lưu giữ ngăn cản bằng cách bắt
Sư lấy vợ để
Sư khỏi hướng ra
bên ngoài. Nhưng, chí
của ngọc tinh khiết, nhuộm
lại càng sạch đẹp. Niên hiệu Khai Hoàng
thứ mười hai
(5
9
2) đời Tùy. Khi đó Sư vừa hai mươi tuổi. Cha mẹ đều qua đời. Đã sắp xuất tục mà còn bị ràng buộc bởi người vợ, nên Sư trước khuyên dụ rồi
bèn cắt tóc cho, cung cấp mọi thứ đạo cụ đưa gởi
sang ở chùa ni.
Rồi Sư đến chỗ
Thiền sư
Thanh chùa Đại Thông ở
Thiểm Châu xuất gia thọ giới
cụ túc. Thiền sư Thanh đem học phương chỉ dạy
cho Sư, thứ lớp có cội
gốc, gọi là “Thi-la bất tịnh thì Tam-muội không
do đâu thành tựu”, và
bảo Sư đến chỗ Thiền sư Tónh Hồng ở Nghiệp
Hạ. Nhân đó, Sư nương
theo hai năm, tham cứu đến chỗ sâu mầu cùng
cực. Sư lại đến chỗ
Thiền sư Tuân ở
suối
Lâm Lạc thuộc
Vệ Châu, sớm
trao tối ngộ, trải qua hơn một năm ở chỗ
Thiền sư Tuân,
Sư thấu
suốt
sơ
lược Thỉ Chung. Thiền bạn có cả ba trăm vị thảy đều khen ngợi nổi
tiếng. Thiền
sư Tuân đưa tay xoa đảnh đầu
Sư như kham truyền đuốc pháp, và bảo
Sư sang phía Tây của núi khai mở cho những vị chưa tỏ ngộ.
Sư lấy cớ vì học mới có ít ngày,
sợ có phần
sai trái, bèn ở lại nghiên tầm
trong hai năm nữa. Mỗi
ngày, Sư đều trình nêu, lấy bỏ không nghi.
Đến niên
hiệu Khai Hoàng thứ mười tám
(5
9
8) đời Tùy, Sư vâng mạng trở về theo hướng Tây, trên đường đi ngang qua ngọn núi Bách Gia ở Bạch Lộc,
bấy giờ gọi đó là u tuyệt, thế núi đẹp vô cùng. Nhân đó,
Sư leo lên ngắm nhìn, lại vì lưu luyến nên
Sư kiết
Hạ tại đó,
lại bày đạo Thiền, sang
mùa Thu, Sư chọn chỗ đất, không đâu hơn ở Tấn Xuyên.
Sư bèn đến Ma Cốc ở núi
Bồ Phản Thủ, xây dựng
Thiền tự. Bốn chúng đua nhau tìm đến.
Sư đoan cư dắt dẫn người học, un đúc
thành chợ Định.
Trong vòng mười tám năm mà thành tựu rất nhiều.
Ngài Kiệt Ngang ở chùa
Thê Nham rất xứng thâm nhập. Vào niên hiệu
Nhân Thọ thứ tư
(6
0
4) đời Tùy, mời thỉnh danh tăng đến trụ chùa Thê Nham.
Sư chính là người ấy.
Nhưng Sư xét đặt
cương quyết, thanh bạch liêm kiệm

thối nhường, an khổ nhẫn lạc, dung chỉ khả quan, riêng ở chỗ tónh
lắng, chẳng mong cầu hoa mỹ.
Đến niên hiệu Đại nghiệp thứ nhất
(6
0
5) đời Tùy, Sư ăn bột hoàng tinh, tuyệt bỏ cơm trăm ngày, xem xét dạy trao,
ngồi thiền, lễ
sám, chẳng giảm bớt
so với
lúc thường. Sau, cảm thấy
sắc da béo mập,
sợ có người học đòi,
Sư liền nghỉ dùng bột. Và đến nhàn cư tại cốc
Bôi Bàn ở phía
Bắc đồng rộng, kiết hạ an cư trong hang hổ, hổ bèn dời đi nơi khác.
Đến mùa thu, hổ về lại hang. Thường có thần núi phân thời tiết độ,
nếu có chậm chạp kéo
dài thì đến giật tỉnh.
Đến ngày
mồng bảy tháng mười niên hiệu Đại Nghiệp thứ mười một
(6
1
5) đời Tùy, Sư bị bệnh mà thị tịch tại thiền Phường Ma Cốc, thọ bốn mươi bảy tuổi. Đầu đêm Sư sắp tịch, thần thái vẫn bình thường.
Sư bảo: “Tôi sắp vãng sinh tịnh độ, thấy hoa sen
đang đợi. Lại nghe
tiếng chuông lạ vang
thoảng trong sâu, mùi thơm khác lạ xông khắp cùng!” Khi các tướng ấy đã đến,
Sư lặng lẽ thị tịch. Các hàng môn nhân đạo
tục y pháp trà-tỳ, thâu
nhặt Di cốt, xây tháp cúng dường tại Ma Cốc.

Truyện ngài
Thích Tuệ Toản trụ chùa
Thiền Định
ở Tây Kinh:

Thích Tuệ Toản, họ Vương, người ở xứ Thương Châu. Đến
tuổi tráng niên Sư mới
xuất gia, trong trắng tự xa. Sư bẩm thừa chỗ sâu kín, học chuộng cương yếu. Từ khi thọ giới cụ túc
về sau,
Sư chuyên
học Tỳ- ni, tùy chỗ nghe lược qua, chẳng giữ văn cú. Lúc đang ở Định Châu,
Sư đến dự pháp tịch.
Giảng đến giới cấm giữ vật báu, Pháp sư hỏi:
“Việc nay ngay trước mắt, cuối cùng khó phán đoán thế nào”.
Sư nghe
thế, riêng cho mình là
tên giặc với lời nói ấy. Bấy giờ, trong túi có ba
trăm đồng tiền, Sư bèn
ném bỏ, từ đó đến trọn đời lời nói Sư chẳng đề
cập đến tài lợi!
Gặp lúc
Vua Võ Đế (Võ
Văn Ung
5
6
1 -
579) thời
Bắc Chu phá diệt Phật pháp, Sư
bèn lánh về hướng Nam, đến xứ nhà Trần, nghe các Pháp
sư giảng đều thêm
sửa đổi. Đến niên hiệu
Khai Hoàng
(
5
8
1 - 6 0
1) đời Tùy, mở mang Phật pháp, Sư lại trở về Đông Xuyên, trụ núi Phong Long ở phía
Tây Triệu Châu, dẫn dắt học chúng an cư
kiết nghiệp.
Các kinh luật Đại thừa
Tiểu thừa, Sư đều giảng bàn văn nghóa, xem
trọng hành khoa, lấy giới làm chính, tâm dùng chỗ chỉ, y cứ
Pháp làm nền tảng. Đạo phong
Sư vang vọng khắp nơi, mọi người quy hướng đông
như chợ. Nên điều Sư
khai ngộ lấy lìa đắm trước làm đầu. Thân thì
nương cậy hạnh Đầu-đà,
thực hành theo pháp Lan-nhã. Tâm thì tầm tư niệm
tuệ, biết
vọng biết giải thích. Chúng bạn cùng nhau nương tựa đến
mấy trăm người, giường chõng Đạo cụ đầy đủ tiện nghi.
Sư lần lượt đi về hướng Tây trên đường đến
Mã ấp. Các châu Sóc, Đại, Tinh, Tấn,
Sư đều đến, tiếng khen
khắp nhị Hà. Các hàng Đạo tục khuynh tâm trông mong.

Tần Vương Tuấn đang trấn giữ
Tinh Châu, kính
chuộng Phật Pháp, nên xây dựng chùa
Khai Hóa ở núi
Mông thuộc
Thái Nguyên. Nhân nghe Đạo
hạnh Sư nên thỉnh Sư đến trụ ở đó. Tăng chúng
chung quanh nghe khen ngợi
quá lời. Đến mỗi kỳ Hắc Bạch Bồ-tát, cốt
yếu Sư cần chọn người
có hạnh thanh tịnh, biết người có chút ít tội lỗi
bèn ngưng pháp sự, tội
quá nặng thì y cứ theo phương đẳng, còn tội nhẹ
thì y cứ theo luật mà
sửa trị, đó phải lấy giáo mà nghiệm duyên, chỉ
thiếu sót một chút thì
kinh luật đều xả. Có Sa-di tín hạnh, xem trọng
chánh nghiệp, theo thọ
mười giới. Sư không chấp thuận, bèn trở về chỗ
Thiền Sư Minh Dận - đệ
tử của Ngài (Tuệ Toản) vâng giữ hành pháp, về
sau trở lại Nghiệp Tướng,
mới lập Bộ chúng.
Đến lúc
Hiến Hậu qua đời, chùa
Thiền Định mới bắt đầu
xây dựng. Vua Văn Đế
(Dương Khiêm
5
8
1 - 605 đời Tùy) ban sắc thỉnh Sư vào kinh đô truyền giảng giáo hóa. Từ Tinh Châu đến Ung Châu, ngàn dặm kính
sùng đạo phong, trên đường đi lần lượt được
sự đón rước
lễ kính. Các bậc thượng
đức ở Đất Vua lại thỉnh Sư đến trụ chùa Long
Trì ở núi Chung Nam, đêm
ngày cầu thỉnh Sư chỉ dạy, để được nghe điều chưa từng nghe. Vì bị bệnh nên
Sư thị tịch tại phòng ở núi, thọ bảy
mươi hai tuổi. Lúc đó nhằm tháng chín niên hiệu Đại
Nghiệp thứ ba
(6
0
7) đời Tùy. Sư có đệ tử là Sa-môn Chí Siêu, kính sùng khuôn phép trước của Sư, nên xây dựng tôn tượng tại
Tấn Xuyên, việc nầy thấy
trong Biệt truyện.

Truyện ngài
Thích Pháp Thuần trụ chùa
Tịnh Trụ ở Tây Kinh:

Thích Pháp Thuần, họ Chúc, người ở xứ
Thỉ Bình thuộc Phù Phong.
Ban đầu, Sư xuất gia dưới thời
Bắc Chu, được nghe chánh
pháp, đích thân kính thờ
Minh Sư, ý trụ trong rừng Định, tâm cứu giúp
người yếu đuối.
Sư trụ hai chùa
Trắc Hổ và
Thiên Cung ở Đế Kinh, qua lại dừng ở thông lự làm đầu. Gặp lúc thời
Bắc Chu phá diệt
Phật Pháp, xua đuổi
chúng tăng,
Sư bèn ngầm trốn nơi chợ thành, bên trong duy trì
Đạo phục, ngoài giả mặc tục y.
Đến đầu
nhà Tùy
(5
8
1) phục hưng Phật Pháp, bắt đầu độ chúng tăng, Sư là một trong một trăm hai mươi người đầu tiên được độ,
đến trụ chùa Đại Hưng Thiện, Sư rèn khắc thân tâm vượt hẳn năm trước.
Vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1 - 605 thời nhà Tùy) nghe Sư có tâm trong sạch, nên thỉnh làm giới sư. Sư từ chối lấy cớ đức mỏng chẳng dám
vâng mạng. Vua ân cần
chuyên chú không thôi. Sư bèn vào ở nơi cung cấm, để truyền giới Pháp, bốn việc cần được cúng dường trong hậu.
Sư không dằn nỗi
sự cúng dường ấy bèn từ tạ trở về chùa cũ.
Sư than rằng:
“Thân mạng mỏng manh, vô
thường chẳng lâu bền, suốt ngày bảo dưỡng
đâu thấy vững chắc,
vật thượng cúng khó tiêu!” Sư bèn hành trì pháp
sám Phương Đẳng. Suốt
bốn mươi lăm năm thường ở Đạo tràng thanh tịnh, tôn kính kinh điển, xem xét lỗi lầm. Trừ những lúc ăn uống, Đại
tiểu tiện lợi, ngoài ra
không bỏ sót. Sư từng đốt đèn ở Đạo tràng, bèn cảm ánh
sáng của đèn
soi chiếu nối nhau
suốt bảy ngày bảy đêm, không
cần phải thêm dầu châm
lửa mà ánh sáng gấp bội lúc thường. Sư thầm
lấy làm lạ, vì là điềm
lành dứt trừ những điều hệ lụy. Lại nữa, bình
dầu để trong điện Phật, bỗng nhiên không thấy, qua
vài hôm sau thì lại thấy
ở chỗ cũ mà dầu vẫn đầy như cũ.

Thường ở trong yên tónh, nghe có tiếng nói pháp dạy truyền, có mùi hương lạ,
theo chỗ hổng mà hơi tỏa ra ngoài, có người đến xem, không thấy gì cả. Các vị thức giả cho đó là u kỳ nhóm họp nên như
vậy. Sư khiêm nhường
sửa trị, gặp việc liền tạo công, chẳng nhọc hình
hài, lắng trong biển tâm.
Suốt ba năm mưa dầm ứ đọng, dân chúng khổ
sở rất nhiều,
Sư mới ngăn trừ
Pháp Phục, thầm đến trong xóm chợ thôn ấp, hoặc thay người làm thuê,
việc rong thì bỏ đi, nếu có trả công thì lại ban cho người nghèo khổ, ăn xin. Hoặc thấy các hàng Tăng tục y phục
rách rưới bụi đất lấm
dơ, Sư đều thầm giặt nhuộm may vá cho họ, kính
qùy mà trả lại chỗ cũ,
hoặc khăn giày nệm chiếu bị dơ uế hôi hám, Sư
đều vá đắp, giặt sạch
mới hoàn toàn. Những việc như thế thật có rất
nhiều. Hoặc ở lúc vắng
lặng, Sư mang gánh phẩn tiểu, có người thấy bèn bảo rằng: “Nếu tình
sự mừng vui thanh thái thì nguyện cùng làm”.
Hoặc Sư vì chúng tăng mà
khổ nhọc làm việc như bửa củi gánh nước.
Hoặc gặp đường xá gian
nguy hiểm trở thì tự thân Sư đắp lấp tu sửa, nhân
đó khuyên mọi người
cùng giúp sức làm cho bằng phẳng.

Có người đến đến lại, ngục Vua ngầm đến, đánh trói chẳng
lâu”. Nên mọi thứ tài
vật có được Sư đều dâng thí cho Đại chúng, chẳng tu tạo
kinh tượng. Có người hỏi về ý ấy.
Sư bảo: “Người hành Đạo là ở
chỗ thiếu thốn”. Nhân vì thú nhập, nên các hàng
Vương Công v.v… cúng thí
hằng ngày
đầy ắp ở cửa, Sư đều hồi hướng dâng cúng chúng tăng,
mà tự đắp mặc y áo
ca-sa phẩn tảo, bên trong mặc quần vải bố, lại
không thắt eo, dùng dây buộc như pháp của
Trung quốc. Chúng tăng
trong chùa kính phục hạnh
ấy, hoặc có người chẳng dám nhận, cho là
Thắng nhân thì mọi thứ cúng dâng có khác với
chúng thường.
Sư tự lần
lượt bảo rằng: “Từ lúc mới xuất gia, tôi nương tựa chúng bạn ở núi, ngày
thì cung cấp đại chúng
thanh tịnh, đến đêm tối thì nhóm củi đốt lên tự soi sáng, nhân đó mà tụng kinh được hai mươi lăm quyển, như
Thập Địa Kinh luận, Kim Cương
Bát-nhã luận, Kim Quang Minh, Chư Pháp
Vô hành v.v… và đều
giảng nói thông suốt, nên những điều tuyên bày,
chỉ dạy trích dẫn trong văn ấy …”

Niên hiệu Khai Hoàng thứ mười lăm
(5
9
5) đời Tùy, Vua Văn Đế lại thỉnh Sư vào nội cung, truyền trao giới pháp cho Hoàng Hậu. Sư mang vật thí ra khỏi cung, đều ban cấp hết. Nên những kẻ só nghèo
khó, mỗi lúc nghe Sư vào
cung ắc hẳn là có ban tặng, nên đều nhóm họp
ở đầu đường chờ
đợi Sư ban thí mà trở về.
Đến niên hiệu
Nhân Thọ thứ ba
(6
0
3) đời Tùy, cảm thấy trong mình không được khỏe, Sư bèn đóng cửa Thất ngồi yên, không hề có đau đớn. Có một Đồng tử mặc áo trắng, tay bưng ánh
sáng đứng
hầu bên phải. Đệ tử
của Sư là sa-môn Tuệ Tấn vào hỏi: “Người ấy là
ai?” Sư đáp: “Đó là
các vị trời ở tầng trời thứ sáu cõi Dục
thường đến thỉnh ta, nhưng vì các trời đắm trước vui thú, nên ta không hề hứa nhận, vì chướng ngại cho việc tu Đạo. Ta thường nguyện
sinh vào những nơi không có
Phật Pháp để giáo hóa
chúng sinh. Ông phải cẩn trọng chớ
nói rõ lời này. Sau khi
ta qua đời thì mặc tình nói!”
Đến tháng
năm, các đệ tử thiết lập Đại trai hội, cầu mong
huyền Phước. Các hàng
tăng tục nhóm họp ở trước ngài. Có hai con chim bồ câu bay vào trong phòng
Sư đậu trên giá áo, chú ý đưa mắt
nhìn Sư.
Tuy có người chạm tay bắt lấy, nhưng nó không tỏ vẻ
khiếp sợ.
Sư bảo: “ Hãy để tự nhiên,
chớ bắt”. Đến chiều tối nó mới bay đi. Đến lúc
bệnh Sư đã trở nặng, mọi người đến thăm hỏi.
Sư đều dùng Pháp hành
mà dạy răn, không được
buông lung, tự xem thường. Sư lại bảo: “Ta không biết vì
sao bỗng nhiên lại cưỡi voi trắng, đây là
vọng nghiệp, làm
sao
có thể nhận lấy!”.
Nhân đó bảo thiết trai thực, Sư giã biệt mọi người quen thân
ngày trước. các thứ y phục tạp vật vốn có,
Sư đều ban tặng cho mọi người đồng hành, nhận lấy một thứ để kết
duyên lành. Mà tinh thần
chí khí Sư vẫn sáng tỏ,
không khởi tưởng gì khác. Sư thị tịch tại chùa Tịnh Trụ, thọ tám mươi lăm tuổi. Lúc đó nhằm ngày mười hai tháng năm
niên hiệu
Nhân Thọ thứ ba
(6
0
3) đời Tùy. An táng ở phía Nam gò Bạch Lộc, đục khám mà tôn trí nhục thân Sư vào trong, ngoài mở cửa hang để thí cho các loài
chim thú. Sau lại đến xem, thỉ thân thịt Sư đều
kết lại, Di cốt chẳng rơi loạn.
Đệ tử
Sư là
sa-môn
Tuệ Ngang, v.v… hướng dẫn các đàn
việt tưởng nhớ khuôn
phép trước của Sư, mới đắp họa nghi dung, dùng các chất xanh đỏ để
trang sức, hiện còn tại chùa
Tịnh Trụ. Có Sa-môn Ngạn Tông ngợi khen đức hạnh cao lớn
của Sư, làm văn khen ngợi
v.v… Ngài Tuệ Ngang từ
thưở thiếu thời được Sư nuôi dưỡng, gần gũi
cúng kính hạnh cao, dựng
lập văn bia thờ Sư, rộng tỏ bày việc lớn. Thêm
vì Ngài Tuệ ngạng lập
tánh nhân nhã hòa mục, thức ngộ trong sáng,
văn tảo trùm khắp, tiếng
tăm vang đến kinh thất. Sư soạn thuật được
mười quyển, được truyền bá rộng.

Truyện ngài
Thích Pháp Tấn trụ chùa Hưởng Ứng
ở Ích Châu:

Thích Pháp Tấn, không rõ
Sư họ gì.
Sư trụ chùa
Ngọc nữ, ở
núi Hưởng Ứng, thuộc
huyện Miên trúc, Ích châu, làm đệ tử Thiền sư Huy.

Về sau, Sư
đến chỗ Pháp sư Định, thọ mười giới. Sư rất cung
kính tinh tấn, khiêm
nhường, chỉ chuyên ngồi thiền. Phía sau chùa có rừng trúc,
Sư thường đến đó ngồi, có bốn con hổ già đi nhiễu
chung quanh Sư.
Sư bảo: “Chớ để lộ
tướng ấy. Sau, ngài dạy
Pháp Thủy Quán. Người nhà đi lấy củi,
thấy trên giường dây có bình nước trong đẹp, bèn nhặt hai viên đá trắng thả vào
trong nước. Đến chiều
Sư về lại chùa, cảm thấy đau nhức ở lưng, bèn hỏi người nhà, người ấy đáp có thả đá
vào bình nước. Sư bảo:
“Sáng sớm mai đến lấy đá bỏ ra ngoài”. Đến sáng sớm,
Sư ngồi thiền, người nhà trở lại thấy bình nước trong như
trước, liền nhặt các viên đá bỏ ra ngoài, và chỗ đau đớn liền hết.
Nhân đó, Sư chuyên thực hành
thiền định, chẳng ra khỏi núi ấy.

Vào niên hiệu Khai Hoàng
(
5
8
1 -
601) đời Tùy, Thúc Vương Tú đến ở Ích Châu.
Hoàng Phi bị bệnh đau tim, dùng mọi cách trị liệu nhưng đều không hết. Có Đạo
Só Văn Phổ Thiện ở núi
Bạch Nhai thuộc Xương Long, Miên
Châu là người có khả năng dẫm bước lên mũi
dao nhọn bén, ngăn ngọn
lửa cháy lan, và ở núi Hộc Minh có hai Đạo só có
khả năng kêu gọi quỷ thần, phù ấn chương phán,
xuống nước chẳng bị chìm, đều đến Đồng trị, nhưng đều không
hiệu nghiệm.
Bèn sai
Trưởng Sử
Trương Anh v.v… đến núi thỉnh
Sư đến trị bệnh cho
Hoàng Phi. Sư bảo rằng: “Ta ở
tại núi đã tám mươi năm, tánh đồng như cây cỏ!”

Những người ấy lại càng tha thiết cầu mời. Sư bảo: “Trọn đời ta ở
núi này, Các ông hãy
sớm trở về!” Tin về báo lại. Vương Tú lại sai người của lục Ty quan dẫn bốn xe trâu và đồng đi theo cả trăm người cùng đến núi đón rước.
Sư bảo: “Vua tuy cao quý, nhưng mạng có
sở
thuộc”. Sư vẫn giữ chí như ban đầu.
Tin đưa về,
Vương Tú rất tức giận, tự
mình vào núi muốn ra tay
hành tội Sư. Khi đã đến chùa, lễ Phật, trông thấy Sư, bất chợt cả mình run
sợ toát mồ hôi,
Vương Tú nói: “Kính thỉnh Thiền
sư trị bệnh cho
Hoàng Phi với tâm từ bi của
Thiền sư, xin nguyện cứu khổ ấy!”
Sư đáp: “Giết dê ăn tim,
sao chẳng đau khổ. Tất cả
chúng sinh đều là đệ tử Phật, cớ
sao đối với Hoàng phi lại
sinh mến quý riêng như thế?”
Vương Tú hổ thẹn xin
sám hối và thỉnh
Sư xuống núi.
Sư bảo: “Mạng vua đã
trọng, không thể không đi. Vua tự đi trước, bần đạo
cả đời không quen ngồi
cưỡi, sẽ đến sau”. Vương Tư nói: “Đệ tử xin đi
bộ với thầy.” Sư bảo:
“Người xuất gia khác hẳn người thế tục, vua hãy đi trước, bần đạo
sẽ đồng đến”.
Vương Tú đi mất hai ngày mới tới, còn
Sư chỉ một sớm mai đã
tới nơi. Sư vào phòng Hoàng Phi. Hoàng Phi trông thấy
Sư mà toát mồ hôi, nhân đó lành bệnh. Dâng cúng
Sư năm
trăm xấp lụa, áo nạp
ca-sa, mọi vật, v.v… Sư bảo Vương Phi đem bồn
nước đến, tay Sư nắm
lấy mọi vật chú nguyện, tất cả đều hồi hướng
đưa vào làm cơ nghiệp của chùa
Pháp Tụ. Sư từ giã trở về núi.
Vương Tú và Hoàng Phi đều trông
thấy chân Sư cách mặt đất chừng bốn - năm tấc.
Đến ngày
mồng tám tháng giêng niên hiệu Đại Nghiệp thứ
mười ba
(6
1
7) đời Tùy, Sư thị tịch trong núi ấy. Rồng ngâm vượn hú ồn náo cả chùa suốt ba ngày liền.
Truyện ngài Thích Tónh Đoan trụ chùa Đại Thiền Định ở Tây Kinh:

Thích Tónh Đoan, còn có tên là Tuệ Đoan, vốn người xứ Võ
Oai, sau đến ở Ung Châu.
Năm mười bốn tuổi,
Sư đến chỗ
Thiền sư
Tăng Thật, thọ học
Pháp Trị Tâm, có chỗ ấn
khả sâu. Trải qua các triều
đại Ngụy, Chu,
Tùy đều kính trọng
Phật hóa, mở mang chẳng dứt.
Sư do tiết tháo tónh lặng
mà nổi tiếng. Sau,
Sư trở về chỗ
Thiền sư Đàm Tướng, thực hành Định
Nghiệp. Khi nhà Bắc Chu
phá diệt Phật Pháp, Sư bèn dốc hết sức lực cất giấu các thứ
kinh tượng, v.v… tất cả có hơn trăm nơi.
Trước sau gìn giữ,
mong sau này trùng hưng
Phật Pháp lấy đó mà tiếp nối. Đến lúc nhà Tùy
mở mang, Sư đều lấy ra
tất cả, kinh điển truyền bá rộng khắp, đó đều
do công đức của Sư.

Sư lại dự phần xuất gia, trở lại tu theo pháp môn cũ, dẫn
chúng kết Đạo, thong thả
an nhàn. Nhưng Sư khiêm nhườn, cần kiệm,
không tranh đua với mọi
người ở đương thời, chỉ đắp mặc ba y, ứng pháp tích trượng, bình bát.
Nằm một giường, ngày ăn một bữa,
suốt cả đời.
Hễ được lợi gì liền
ban trải, không chứa để một thứ gì. Danh hạnh đã hiển bày, các hàng
sang hèn đều
kính trọng. Dưới đời Tùy có
Hán Vương Lượng kính trọng giới đức
của Sư, đã từng thọ nhận
sự dạy răn.
Vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1 - 605 đời Tùy) và Hiến Hậu thỉnh Sư vào cung, theo thọ chánh pháp,
bẩm nhận quy giới, muốn lưu giữ Sư ở lại trong cung qua đêm. Sư
bảo: “Người xuất gia, luôn nêu cao sự lìa
tục, cung cấm chẳng phải
chỗ dừng nghỉ qua đêm”. Qua nhiều lần mời
vào cung cấm, Sư thường
mở mang những lời dạy đúng theo giới luật.
Vua ban sắc đem giường bằng ngà, khám bằng chiêu đàn và các đồ
dùng bằng vàng trước
sau dâng tặn để tạo phước lực, nên nay chùa viện
cao rộng, đó đều là sự
tiếp nối từ Sư. Do đó, mọi tài sự càng thêm vẻ
vang, mỗi ngày càng treo
cao nơi chùa viện. Sư không tự nhận một vật gì, tất cả đều quy tụ về kho lẫm của chư tăng.
Và Sư thường đóng thất, rũ
màn tónh lắng, không tiếp xúc người vật.
Vào niên hiệu
Nhân Thọ
(
6
0
1 -
605) đời Tùy.
Vua Văn Đế có
ban sắc cho
Sư đón rước
Xá-lợi đến
Dự Châu, thường phát ra ánh
sáng mầu trắng, biến thành năm mầu xoay chuyển bên cạnh bình, khiến
người trông thấy phát
tâm, đục đá khắc bài minh. Văn từ đưa đến
Hoàng Đế, khắc
sửa
sắp xong, bèn biến thành chữ vàng, rõ ràng
suốt ra bên
ngoài. Mọi người đương
thời cho đó là điềm lành.
Gặp lúc vua
Cao Tổ băng, Tuỳ Trữ nối nghiệp, xây dựng chùa
Đại Thiền Định, để tạo Phước cho
Vua Văn Đế. Thỉnh các vị tónh
nghiệp khắp trong nước đến ở đó.
Vì Sư là bậc đạo hạnh tỏ
suốt tân chúng
sinh, nên Vua ban
sắc mời
Sư đảm nhận làm giềng mối tất cả.
Sư từ chối
mà chẳng được, bèn đứng đầu trong
chúng tăng.
Bấy giờ, nghóa tụ các
vị ở khắp bốn phương,
có cả trăm người cùng đồng tâm. Pháp lệnh
chưa xiển dương, hoặc có
lỗi với linh hóa, mà Sư tự thân giữ sự khuôn
phép cố gắng. Mọi người đều kính trọng vái chào. Nên khiến những kẻ
só biếng lười cố gắng
sửa đổi, mà theo sự dạy răn khuyên gắn rất nhiều.

Đến ngày hai
mươi bảy tháng mười hai niên hiệu Đại nghiệp thứ hai
(6
0
6) đời Tùy, Sư thị tịch tại chùa Thiền lâm, thọ sáu mươi bốn tuổi. An táng ở ngoại ô phía Đông kinh đô.
Chùa Cổ Thiền Lâm vẫn còn
bày năm sắc, giường
ngà ngàn năm. Ca-sa bằng vỏ cây hiện còn. Do vật
ít có nên mọi người
đến xem rất đông.

Truyện ngài Thích Đạo Thuấn trụ núi Dương Đầu
ở Trạch Châu:

Thích Đạo Thuấn, không rõ
Sư là người xứ nào,
Sư thường
tónh lặng ở chốn suối
rừng, nương đạo tự ẩn, khi nói thường mỉm cười,
bàn luận trong sáng cao xa.
Sư thường ở chỗ Thần Nông định dược tại
núi Dương Đầu thuộc Trạch Châu.

Sư cất thất bằng cỏ tranh, ngoài ra không chứa để một vật gì,
mỗi ngày chỉ ăn một
bữa, thường ngồi suốt năm. Đó cũng là hạnh
sa-môn trong sạch. Đức hạnh bên trong tràn đầy, tiếng tăm vang xa giữa
thế tục. Hay cảm rắn và
chuột đồng ở dưới giường chõng, mỗi loại tự
sản sinh
nuôi dưỡng, chẳng não loạn lẫn nhau. Lại có hổ đến ngồi
xổm bên cạnh,
Sư giảng pháp cho nó nghe. Lúc có người qua lại thì
Sư bảo
hổ lánh đi. Hoặc Sư bảo
với hổ rằng: “Ngày mai có người lại, ngươi
đừng đến”. Đúng như
lời Sư, hổ không xuất hiện. Sư có những sự cảm thông nhận biết
sâu xa đến như thế.
Người cung cấp hầu hạ
Sư ở chung với
hổ, hổ giống như chó
trong nhà, không hề ngại sợ nhau. Thân Sư đắp
mặc áo nạp rách rưới,
không hề chọn lược, gót chân dẫm khắp rừng
hoang chẳng kể sớm tối.
Vào đầu niên hiệu
Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, bỗng nhiên Sư vào xóm làng nói pháp giáo hóa. Dân chúng các thôn đều nhóm họp đông đảo thọ pháp. Riêng có một người nữ
Sư chẳng
truyền giới,
Sư bảo người nữ ấy rằng:
“Cô sẽ đọa vào loài trâu, tướng ấy đã hiện.
Quy giới không thể cứu
được cô. Nghiệp đã định, ngươi hãy tự cứu lấy”. Khi đó, có người không tin lời ấy, cho rằng
Sư mê hoặc
quần chúng.
Và mọi người đều
sinh tâm nghi ngờ.
Sư muốn giải quyết xua tan mọi
sự bàn luận nên bảo mọi
người rằng: “Nếu người nào không tin thì thử đạp vào bóng nghiệp đuôi trâu của ngươi, thì
sẽ chẳng bước tới được”.
Liền đưa chân dẫm lên chỗ đất trống phía
sau quần cô gái gọi là đuôi ảnh,
người nữ như lời Sư
nói lấy bèn dậy không được. Khi đó mọi người đều
kinh sợ vâng tin, thỉnh cầu với
Sư rằng: “Làm sao để dứt trừ nghiệp báo ấy?” Nhà người nữ ấy chứa gạo thóc có mấy
muôn thạch, do
sợ nghiệp
ác nên đồng một lúc
thí xả tất cả. Sư đều vì cô gái mà tu tạo phước
lành, bảo người nữ ấy
sám hối, nhiều lần thực hành như thế, nghiệp ác
được dứt trừ,
Sư mới cho thọ quy giới. Lấy đó mà luận thì
Sư có được
khả năng thấy biết sự
còn mất của nghiệp ảnh, tức rất gần với bậc Thánh.

Hoặc Sư đi đến trong các thôn ấp đang mắc bệnh dịch lệ, thọ
nhận sự cúng dường
của những người mắc bệnh, nếu thấy có người máu mủ đang tràn chảy ra ngoài thì
Sư đưa miệng mút lấy. Tâm tình không khởi
niệm gì khác.
Hoặc giặt giũ y phục cho họ, hoặc lắng gạn nghiệp
tâm cho họ, Sư lấy đó
làm việc chính của mình. Tâm tình mừng vui,
không chút buồn rầu.

Sau, Sư đến
các xứ Lâm Lự, Hồng Cốc, đi về hướng Bắc, Sư lại đến đình
Tấn Bàn, v.v… các
Chùa núi, tổng hợp nghiệp
Thiền Định. Không biết về sau
Sư thị tịch ở đâu.

Truyện ngài Thích Tuệ Hoan trụ chùa Đại Thiền Định ở Tây Kinh:

Thích Tuệ Hoan, họ Quản, người ở xứ
Vân Dương thuộc
Kinh Triệu. Từ thưở nhỏ
Sư đã nhàm chán thế tục, kính mến xuất gia,
những khổ nỗi thường
ngày không lối vượt thoát, nên phải trải qua lắm
sự
cản ngăn, gặp nhiều nóng
lạnh. Quá tuổi tráng niên mới được toại nguyện.
Năm ba mươi bảy tuổi, Sư xuất gia, vào Đạo, đến chỗ ngài
Sùng Công chùa
Thanh Thiền, thưa hỏi thọ học định Pháp, nhiếp
tâm nghi thể, quên bỏ hay dở. An lập giác quán, tự nhiên dốc bỏ hết. Thêm vì
chí hướng ở nơi suối
rừng, tiêu dứt bóng hình trong nhân thế, trần dục dần hết, chỉ học ở núi lấy làm đầu.
Sư từng kinh hành trên đảnh núi, lỡ bước rơi xuống từ ngọn núi cao, được đứng yên trên đá, chẳng quên thiền

niệm. Sư có
được sự cảm linh như thế.

Đến lúc Vua
Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1 - 605 đời Tùy) trị vì đất nước, dựng lập
Đại Già-lam.
Vì Sư là bậc Chí Đức ngầm khắp, nên
vua thỉnh Sư mà cúng
dường. Đến tháng hai niên hiệu Đại Nghiệp thứ
sáu
(6
1
0) đời Tùy, Sư thị tịch tại chùa Đại Thiền Định, thọ sáu
mươi chín tuổi. Ngài căn dặn đem nhục thân vào bỏ trong rừng lạnh. Các đệ tử
của Sư theo Đức nghóa, bèn đón rước đến hang
Ngạnh Tử ở núi
Chung Nam. Dẫn dắt các hàng
tăng tục đến tạo Bia minh, xây dựng tháp báu.

Truyện ngài
Thích Trí Thông trụ chùa
Thê Nham ở Hà Đông:

Thích Trí Thông, họ Trình, người ở xứ Y Thị thuộc
Hà Đông. Vừa mới sinh ra
Sư đã biết tin ưa
sự xác thực, vui thích kính mến đạo tuệ,
sắp học thư kế, Sư lại
muốn xuất gia. Cha mẹ lấy làm lạ bèn chấp thuận.

Năm mười tuổi,
Sư được cạo tóc, thuần hậu
nghiêm túc, cung
kính hiếu hòa, khiêm
nhường hạ mình. Đối với thầy tổ bạn bè, Sư tiếp
việc không lười biếng.
Sư tu trì giới hạnh, ca vịnh Pháp ngôn suốt ngày
đêm không ngưng nghỉ. Sư
tụng yếu kệ tán Phật trong kinh hơn ba ngàn
bài. Suốt năm mươi năm không hề nói lời mỏi mệt. Bởi từ gốc đức chẳng

đua tranh. Lập
tang vẫn còn, Phật giáo bị đắm chìm phá hoại, bạn
đạo không nơi quy hướng,
Sư bèn theo Luật sư Tuấn và Pháp sư Diên,
hết lòng thọ học. Chẳng
vì gian nguy ách nạn mà cản trở tâm chí. Đến
lúc vua Văn Đế (Dương
Khiêm
5
8
1-
605) đời Tùy trở lại phục hưng Phật Pháp.
Sư bèn lặng lẽ trở lại
Bồ Phản. Lòng từ cứu giúp vừa kịp.
Sư bèn xây dựng chùa Cô
Lão ở Thành Trị, tâm bình đẳng giúp đỡ, vì thời vận mà chu cấp, truyền giới giảng pháp nhân cơ duyên mà hưng khởi,
ăn dâu mà nhớ tiếng,
thường ngày có đến cả ngàn.
Vào niên hiệu
Nhân Thọ
(
6
0
1 -
605) đời Tùy có xây dựng
một ngôi tháp,
sửa
sang lại chùa
Thê Nham, thoáng chốc mà
Sư cởi giày
đến nhàn cư tu nghiệp,
gần gũi lo việc hương hoa, tự thân luôn chăm
quét tước. Miệng thường
khen ngợi, mắt thường ngắm nhìn, khéo do
chính mình chứa Đạo, đều
vì muôn sinh, nên của cải tuy có thừa mà Sư
đều sung vào tu tạo công đức. Đến ngày hai mươi bốn tháng mười niên hiệu Đại nghiệp thứ bảy
(6
1
1) đời Tùy, nhân bị bệnh nên Sư thị tịch tại chùa, thọ sáu mươi bốn tuổi. Trước lúc chưa tịch, có mấy ngày
Sư không được khỏe, vị
Duy ma đánh chuông mà dùi
tự gãy, các vị thức giả cho là chẳng thể vượt
qua. Sư nghe việc ấy, bèn bảo thị giả xưng niệm danh hiệu
Phật A-di-đà,
Sư hồi tâm
nhiếp miện, nguyện
sinh về cõi ấy.
Sư có đệ tử nhập thất
là sa-môn Đảnh Cái, sớm
tối kính thờ. Bỗng nhiên Sư hỏi ngài Đảnh
Cái rằng: “Trong nhà trù
có làm những thức ăn gì?” Ngài Đảnh Cái
thưa: “Thầy cần thức ăn gì?”
Sư bảo: “Có các vị Đạt quan Quý trọng
sắp đến!” Ngài Đảnh
Cái thưa: “Xưa con nghe
sinh trong loài người
thấy các vị Quý thắng,
thầy vốn tu đức nên họ đến, há là ở người ư?”
Đến xế chiều Sư mới
mở mắt nhìn thẳng, giây lâu không nháy, tướng trạng như thấy điều gì. Vị thị giả đứng bên cạnh đốt
thêm hương, lặng lẽ
đứng cung kính, hương
cháy một khoảnh mới ngừng. Sư bèn búng ngón
tay bảo rằng: “Không thể
suy nghó bàn luận?” Có người hỏi nguyên
do. Sư bảo: “Thấy Phan cờ
báu lọng hoa Tháp miếu trang nghiêm.”
Đến đầu đêm,
Sư lại xoay đầu bảo rằng.” Vừa thấy
Minh Châu. Bây giờ đâu rồi?” Sư lại
bảo: “Có việc gì mà đốc đuốc rự rỡ như thế?”
Bèn che đèn cho tối. Phút chốc
Sư lại bảo:
“Lửa sáng
sao càng
sáng vậy?”
Ngài Đảnh Cái thưa: “Nay thất mờ tối là tướng tịnh của thầy, không có gì
lạ”. Sư bèn chắp tay cho
đến sáng. Sư lại bảo: “Ta sinh về Tịnh Độ!”
Nhân đó mà hơi thở lắng dần, núi non
rung chuyển, cửa nẻo đều lung lay.
Đàn chim tró kinh hãi kêu
vang, chẳng phải như thường nghe.

Trong chùa, có
sa-môn Đạo Tuệ, trời chưa sáng còn gá ngủ, đến

lúc ấy kinh hãi bất chợt ra đứng tựa hàng hiên nhìn xuống, bảo:
“Nếu Thiền sư thị tịch,
chắc chắn sinh về tịnh độ, vì sao biết được? Vì
trong lúc ngủ thấy trên
đảnh núi phía Tây đều là lầu các điện đường, bay
đi giữa hư không.” Nói
xong mới biết là Sư đã thị tịch.

Lại nữa, mẹ của ngài Đảnh Cái họ Vương. Từ lâu có tâm thành kính tin đọc tụng các kinh, lễ
sám phát tâm, lấy việc vãng
sinh làm chính. Đến tháng hai niên hiệu
Trinh Quán thứ mười một
(6
3
7) thời Tiền Đường, đến lúc sắp xả bỏ thân mạng, bà càng thêm chuyên cần chí kính, mắt thấy
trước giường có hoa sen mầu đỏ lớn như cái vò năm hộc. Lại thấy hoa
sen mầu xanh khắp đầy trong vườn nhà. Đức
Phật A-di-đà, các vị
Bồ-tát Quán Âm, Thế chí cùng lúc đều đến. Ngài Đảnh Cái cùng người cháu là Tiết Đại Hưng cùng hầu gần bên cạnh
nghe trình bày lại. Và
Tiết Đại Hưng thấy Đức Phật hình sắc rất lớn và
hai vị Bồ-tát, giây lâu
đều biến mất. Đó đều là việc gần đây nên
chép vào thật lục.

Có Sa-môn Hạnh Hữu là bậc Danh tăng ở
Bồ Tấn, vì viết
Bổn Truyện, nhân đó
soạn luận rằng: “Pháp vốn bất sinh, nên nay vô diệt, như thân
thật tướng, quán
Phật cũng vậy, nhân lấy đó mà bàn luận thì ba cõi cùng một thức thầm quy về,
sinh tử và
Niết-bàn là đồng thể, đâu
thể dung chứa sạch dơ,
đây kia ở trong ấy ư? Nhưng hễ là người học,
vọng tình chưa hết, chưa
thể bình đẳng giữa ta và người, bình đẳng giữa
khổ và vui, dứt trừ mừng chán, dứt hẳn phải quấy thì phải nên hồi
hướng, nêu chỗ Tâm
hướng về sau đó mới vãng sinh. Kỳ thật chẳng phải
như vậy. Thí như gương
sáng thì hình hiện, hang trống thì tiếng vang,
hình bóng và âm thanh đến
đâu phải là xa ư? Mà người bị mê hoặc, vì thức tối tăm nên
sinh nghi cho rằng Tịnh Độ phải vượt ngoài ba cõi, thoát khỏi chín Định, tuyệt vực lặng lẽ, trải qua đường xa xăm. Tự chẳng
phải Địa vị cùng cực
của ba Thừa và bậc Thánh Thập Địa chứa nhóm công hạnh thì đâu thể
sinh về cõi kia?
Sao lại
sai lầm như thế? Hãy quán
xét Thượng nhân (Trí
Thông) đây bẩm tánh ôn hòa nhu nhuyến, làm
người thanh khiết, với
sự tu tập đó thì phước đức rộng lớn. Công phu Định
tuệ che chưa đủ niên kỷ,
thẳng đến tán thiện trong một đời, Tâm rỗng
rang lúc sắp qua đời thì
có thể mắt thấy ánh sáng, đích thân thấy cờ
phướn, rung chuyển trời đất, mộng cảm người bên cạnh. Vậy đủ biết
nghiệp của chín phẩm có
nghiệm chứng, công đức của mười niệm không
sai. Chúng ta cùng đồng
chí hướng đâu thể chẳng cố gắng ư? Nếu như
gần gũi Đại thừa, tu
hành chánh quán, xem xét mé gốc của hạt bụi nhỏ,
tin nguồn gốc ban đầu của
một niệm thì có thể gai gốc được mang đi bởi

âm thanh Vô
thường, chim quạ nói pháp sâu xa, mười phương cõi
tịnh chưa hẳn hơn đây.
Nếu quyến luyến vợ con tôi tớ, bàng hoàng khó khổ bắm víu
mưu sinh, chưa nhàm chán rong ruổi theo vật đã mệt nhọc, hết khoảng thời gian trăm năm
sống trong
thảng thốt, rốt cuộc ngằn mé
của một đời ở tại
vội vàng bận rộn. Trong không hề toan liệu, ngoài chẳng nơi cậy nhờ, thì lớn nhỏ đều âm thầm chìm đắm, làm
sao tự trở lại
được? Thật đáng buồn thay!

Truyện ngài Thích Bổn Tế trụ chùa Từ Môn ở Tây Kinh:

Thích Bổn Tế,
họ Tống, người ở xứ Giới Hưu thuộc Tây Hà.
Ông nội Sư chẳng kính thờ Vương hầu, lánh đời
không buồn rầu, bị ép
làm Liêu Tỉnh, bèn cầm
mũ mà trở về. Sư đang độ tuổi búi tóc mà trí
sáng như đã
thành người. Mới độ tuổi thay răng mà theo
kinh nghiệp, nên đối với
sáu
Kinh ba sử
Sư đều lưu tâm. Tuy rằng Đường nhỏ nhưng
lược thông nghóa lớn,
nên bạn bè ở Trường quý trọng chỗ Sư thưa hỏi.
Sau vạch chiết đã sâu,
bỗng nhiên đại ngộ, Sư bèn nói rằng: “Đây thật
là cặn bã của Vũ trụ,
sao lại làm lụy thức lắng trong của người?” Và
Sư bèn quy hướng kính
ngưỡng giòng họ Thích, giã từ bà con đi xuất gia.
Niên hiệu
Khai Hoàng thứ nhất
(5
8
1) đời Tùy, lúc ấy Sư mười tám tuổi, giới định quá trong sạch, chánh nghiệp càng sáng cao, chẳng ăn mặc mới mẻ hoa hòe để dứt bỏ
sự ái nhiễm, tự thân hành trì
pháp nhẫn nhục, xót thương kẻ tăng
thượng mạn.
Sư xem rộng các
kinh luận, đều tụng ở trong tâm, giảng giải
suy lường, xoay vần nối nhau.
Bấy giờ, cùng Quán xét Đạo phong, vẻ vang ấy trùm khắp.
Gặp Thiền sư
Tín Hạnh khai sáng Dị Bộ,
bao gồm Tiên đạt, khơi mở cho hàng Hậu hiền. Sư nghe mà kính trọng khen ngợi, vui mừng mặt xoay về hướng
Bắc mà tiếp thừa Bộ,
như rót bình chẳng phải dụ, khé hợp không sai. Vì
khi Thiền sư Tín Hạnh mới
kiến lập thì Tập lục đang còn ở tại Đông
Sơn, đã không có văn gốc chỉ chỉ giảng
bằng miệng, đều thấu đạt
chỗ sâu kín.
Sau khi
Thiền sư
Tín Hạnh thị tịch, Tập lục mới
truyền đến.
Sư bèn xem văn
liền giảng, không hề bị đuối lý
sai lầm, tuy chưa thấy được
văn từ sau, mà văn truyền trước đã thầm khế hợp.
Bấy giờ, năm chúng
khác Bộ rất kính trọng.
Sư có soạn Luận “Thập chủng bất cảm châm lượng”
sáu quyển, ý chỉ văn từ trang nhã rất hay, được
lưu truyền rộng. Từ đó, Sư chuyên mở mang Dị tập,
ảnh hưởng cao đến chúng khác.
Đến ngày mười hai tháng chín niên hiệu Đại
Nghiệp thứ mười một
(6
1
5) đời Tùy, Sư thị tịch tại chùa Từ Môn, thọ năm mươi bốn tuổi. Đệ tử Sư là
Sa-môn Đạo Huấn, Đạo Thọ, thức phụng y Đà, truy niệm
xây dựng ngôi tháp trắng ở dưới núi
Chung Nam, lập bia minh
khen ngợi đức hạnh của Sư.

Sư có đệ tử là
sa-môn
Thiện Trí, là bậc trên hợp với huyền
cơ, cao bước vượt ngoài
đời. Tổ Sư Tín Hạnh hết lòng thỉnh nghiệp,
chước sâu biện vị, khéo
phân biệt chỗ tinh tế. Sư Thiện Trí vào thất gần gũi không bao lâu mà tinh cùng hang lý,
Sư từng lấy một trong bốn
phần dùng để giúp hình
lụy. Suốt mùa Hạ xếp chân nhiếp lự quán Phật,
thật là bậc Thượng đạt
cảnh sách siêng năng. Nên ngài Tín Hạnh kính
vái Phong cách, nhã tướng nêu đến cùng.
Chúng đương thời đều vui
mừng,. Có thể gọi đó
là dùng Đức hàng Phục người. Sư có soạn bộ
“Đốn giáo nhất thừa” hai mươi
quyển. Nhân thời mà chế nghi, cùng vâng theo lưu truyền ở đời.
Sư thị tịch vào niên hiệu Đại nghiệp thứ ba
(6
0
7) đời Tùy. Các Đệ tử an táng Sư ở phía phải của tháp mộ Ngài Tín Hạnh. Ngài Đạo Huấn có tài phân lược, ngài Đạo Thọ dồi dào
thuyết dẫn dắt. Hiện nay đang hoằng hóa, đứng đầu
Tông chẳng với đồng bạn. Bây giờ tạm nêu
Pháp Diên, các hàng tăng tục nhóm họp, tiếng tăm
vẻ vang cảm kính. Sợ sau
này khó tìm vết tích.

Truyện ngài
Thích Tăng Chiếu trụ chùa Thần Điền
ở núi Chung Nam:

Thích Tăng Chiếu, người ở xứ Kinh Triệu, không rõ Sư họ gì.
Sư vào đạo từ tuổi thơ
ấu, ở nơi yên tónh, đến các nơi giáo hóa. Sư
thường ở nơi u ẩn,
thường cảm những điềm lạ, cao hơn vượt thường
độ, sợ
gây ra kinh hãi cho người
đời, nên ít nghe nói về Sư.
Gặp thời
Bắc Chu Phá diệt phật pháp.
Sư chẳng gần
sự ốn
náo của duyên trần,
riêng ở non Tần, cao bước dưới vườn thông, ngắm
nhìn ảnh và tâm cùng vui
tự đắc. Sư tự bảo rằng: “Nay ta ở đây an thái, đâu còn ở đâu vui hơn ở đây? Chư tăng còn lại ở thành ấp kia thuận theo thế tục!”
Sư dùng đó để tự cấp, không một nương cậy vào đâu. Đến
đầu đời Tùy
(5
8
1) mở mang Phật Pháp, Sư bèn đến Điền Cốc ở Nam Sơn thuộc huyện Hộ, xây dựng chùa Thần Điền, nuôi dưỡng đồ chúng phát huy
đạo nghiệp, tiếng tăm vang khắp
Vị Xuyên, các hàng tăng tục
kính ngưỡng, có đức tin càng nhiều.
Đến những
năm cuối thời vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1 -
605) đời Tùy, đang gá ẩn tại
Kỳ Sơn, vì đạo đức
Sư vang xa, nên ý vua
muốn thỉnh đến diện
kiến. Bèn sai Tả Bộc Xạ Dương Tố đến núi tuyên
đọc sắc chỉ và đích
thân thỉnh Sư đến cho vua ra mắt. Sư dự biết được
việc ấy, bảo với thị
giả rằng: “Sẽ có khách quý đến chùa, hãy nên
sửa soạn

các thức ăn
uống.” Sáng hôm sau, quả nhiên Sứ đến núi, Dương
Tố oai hùng anh tiết, tự như mạnh mẽ không ai bằng, nhưng khi đến nơi bờ rào của
Sư bất chợt khiếp vía tán đảm, xuống xe muốn đi tới mà bước
chẳng được, bèn bảo
người đưa tin đến Sư, Sư vẫn thản nhiên khoanh tay như thường, bảo
Dương Tố đến trước mặt, khắp mình
Dương Tố ướt đẫm
mồ hôi, tâm trí đều
không giữ vững, chỉ trao truyền được sắc chiếu, ngoài ra không nói thêm được gì. Giây lâu
sau mới bình tónh, đem tâm
tình mà thưa với Sư
rằng: “Rừng núi lắng sâu, tính tưởng không gì khác lạ. Đàn Việt có ý tốt muốn cùng tìm, lý không hư dối.” Ăn xong,
Dương Tố xin giã từ trở
về. Sư bảo rằng: “Nhờ đội ân ưu ái của Thiên tử cho nên
Nhân Thọ lâu dài, nhưng Đạo ở tại u thông, chưa rãnh để đích
thân kính thờ, thêm vì già bệnh nối nhau, không có dịp để được tiếp
đối!” Dương Tố trở
về tấu trình đầy đủ sự tình, thuật bày nỗi lòng khiếp
sợ. Vua Văn Đế bảo:
“Oai lực của giới sư là như vậy, vì ông quá hùng
võ nên đến đó kinh sợ
như thế”. Vua lại ban sắc bảo Dương Tố mang
các thứ hương dầu lên
lại núi, tỏ bày Cảnh ngưỡng, và Vua ban sắc chiếu rằng:
“Thiền sư đức ở ngoài vật luận bàn, Đạo ánh ngời
suất cả ban
sơ, tự thân ở chốn núi non, nuôi dưỡng tinh tố, tôn
sùng
nghiệp hạnh.
Trẫm rất vui mừng. Nay đưa
tặng cúng dâng ít vật, để tỏ bày sự cung
kính!” Dương Tố lấy sự
rỗng rang kính ngưỡng cảnh hạnh ở trước, lại bái yết chốn
sơn môn, nén dẹp thân tâm, mới tỏ bày đối ngữ.
Sư giảng nói
chánh pháp cho nghe, rất
xứng hợp với bổn hoài. Dương Tố bèn muốn xả thí vàng lụa của mình để
sửa
sang mở rộng chùa tháp.
Sư bảo rằng:
“Chốn núi non
suối rừng đều có thể dùng để mài giũa tâm. Chùa tháp
thiền phường trang nghiêm chốn thành ấp.” Tất cả các thứ vua dâng tặng,
Sư chẳng nhận một vật
nào. Dương Tố lại xin thọ giới pháp.
Sư cho rằng Giới hạnh khinh hủy thì chìm đục khó trong,
bèn giảng nói cho nghe các Pháp từ bi,
nhân dục, bày lý dẫn dụ thấu đạt, chứ không
truyền giới.
Sư hành xử như thế, đó
cũng là bậc minh tượng thấu đạt được căn cơ
thời vận! Đến niên
hiệu Đại Nghiệp thứ bảy
(6
1
1) đời Tùy, Sư thị tịch tại chùa, thọ tám mươi ba tuổi. Ban đầu, sau
khi thọ giới cụ túc, vâng giữ giới luật, hơn sáu mươi năm,
Sư giữ ba pháp y chẳng thay đổi, tuy khâu vá chồng chất nhiều lớp mà
Sư vẫn thọ trì không lìa bỏ, chỉ tự thân
Sư kính giữ, thị giả
chẳng được nâng trì.
Hoặc có lúc tiếp giữ nâng lên nặng như núi Thái,
nhưng không hề rời khỏi chỗ, nhưng lúc
Sư bưng tiếp lại nhẹ như lông tơ.
Nhân việc đó mà biết
rõ Sư cũng là bậc Thanh phong Đại đức.

Truyện ngài
Thích Hồng Lâm trụ chùa Đại
Hưng Quốc ở Tinh Châu:

Thích Hồng Lâm, không rõ
Sư họ gì.
Sư là người xứ
Thái Nguyên. Từ thưở
thiếu thời,
Sư bước vào
Thích môn, bẩm thọ
Thanh hóa. Sư có chí hòa nhã, nói
năng hòa mục. Sư trụ chùa Đại Hưng Quốc ở Tinh Châu. Tiết tháo
Sư nương gá nhàn tónh, ít tiếp xúc người vật, mà
Phòng Sư ở cùng nối
liền với phòng chúng tăng. Sư tề chỉnh trang nghiêm,
ít nói ít giao thiệp, nên
các bậc cao niên thạnh đức trong chúng tăng
đều kính vâng. Sư đến
các phòng, không đâu chẳng lưu dấu thầm bước,
về sau hướng vượt.
Ngài rất được người đời kính trọng như thế.

Ngài ở riêng trong một ngôi thất suốt năm mươi năm. Khách
đến Sư đón rước mà chân chẳng vượt qua ngạch cửa. Còn như tăng
pháp chế độ, đạo tục mỗi ngày hai bữa ăn, tự thân
Sư trước ngồi ở đầu
tòa gắng sức vâng giữ,
chẳng vì đạo đức mà dùng thiếu sót với Đại
chúng đương thời. Ngoài
ra thì Sư an nhiên ngồi thẳng trong phòng, an
nhiên sừng sững. Bình bát mọi vật đều để ngay ngắn đúng chỗ, nên mọi người bước đến cửa phòng
Sư đều bất chợt nổi ốc khắp mình. Có người hỏi
về nguyên do thì Sư vẫn
ung dung đàm luận, từ nghóa xác đáng, chẳng thể lượng biết tâm tạo. Nên tại chùa Đại
Hưng Quốc, chúng tăng có
hơn trăm vị, đều kính sợ Sư như trời.

Sư thị tịch tại chùa Đại
Hưng Quốc vào niên hiệu Võ Đức
(618

-
6
2
7) thời Tiền Đường, thọ hơn tám mươi tuổi. TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
(Quyển 18 hết).

<篇></篇>

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN

<卷>QUYỂN 19</卷>

CHƯƠNG III: TẬP THIỀN. TRONG PHẦN 4 CHƯƠNG III
(chánh
truyện có mười bốn vị, phụ có hai vị).
1/ Truyện ngài Thích Tăng Định trụ chùa Đại Trang Nghiêm ở Kinh đô thời Tiền Đường.

2/ Truyện ngài Thích Đạo Lâm trụ chùa Đại Hưng Quốc ở Đồng Châu, thời Tiền Đường.
3/ Truyện ngài Thích Pháp Ứng trụ chùa Thanh Thiền ở Kinh đô, thời Tiền Đường.
4/ Truyện ngài Thích Trí Châu ở Võ Châu, thời Tiền Đường.
5/ Truyện ngài Thích Pháp Tạng ở núi Tử Cái thuộc Chung Nam, thời Tiền Đường.
6/ Truyện ngài Thích Tuệ Siêu trụ chùa Đại Hưng Quốc ở
Tinh Châu, thời Tiền Đường.
7/ Truyện ngài Thích Trí Hy trụ chùa Quốc Thanh ở Đài
Châu, thời Tiền Đường.

8/ Truyện ngài Thích Trí Mãn trụ chùa Nghóa Hưng ở Tinh Châu, thời Tiền Đường.
9/ Truyện ngài Thích Tăng Ung trụ chùa Hóa Độ ở Kinh đô, thời Tiền Đường. 1
0/ Truyện ngài Thích Quán Đảnh trụ chùa Quốc Thanh ở
núi Thiên Thai, thời Tiền
Đường (Trí Hy, Quang Anh).
1
1/ Truyện ngài Thích Trí Tảo trụ chùa Quốc Thanh, ở núi Thiên Thai, thời Tiền Đường. 1
2/ Truyện ngài Thích Phổ Minh trụ chùa Quốc Thanh, ở
núi Thiên Thai, thời Tiền Đường.
1
3/ Truyện ngài Thích Trí Tạng trụ chùa Phong Đức ở núi Chung Nam, thời Tiền Đường. 1
4/ Truyện ngài Thích Pháp Hỷ trụ chùa Tân Lương ở Ung Châu, thời Tiền Đường.
Truyện ngài Thích Tăng Định trụ chùa Đại Trang Nghiêm ở Kinh đô:

Thích Tăng Định, người xứ Đơn Dương, vốn học
Luận Thành Thật, nhiều lần bị
sét đánh, nên bị bệnh phong hủi.
Sư bèn tự nghó
rằng: “Thân hình khác các bạn, học phải dời vết”. Bèn ngăn dứt nhìn lại, quy tông
Thiền Phủ. Đầu tiên
Sư đến gá ở Lâm phụ thuộc
Chung Sơn,
vắng lặng một mình. Thị
giả là sa-môn Đạo Du cung cấp hầu hạ, mỗi
ngày Sư chỉ ăn một chén cháo trắng gạo tẻ. Ngoài ra thì
Sư buộc niệm
nối nhau, chẳng thẹn với
Cảnh Không. Suốt mấy năm Sư chẳng bước
vào xóm ấp, chỉ dạo
trong định tâm, lại thêm sâu mầu, cho nên khiến
cửa nẻo càng ẩn kín,
nhã nạp tự đổi mới, tường nhà cao vợi, trái thuận lạnh nhạt chút lòng thành được ứng nên
sự khổ tự tiêu, cuối cùng khiến
thân, đầu, mặt, mắt
cùng một lúc tròn sạch, râu tóc đều mọc vượt hơn
ngày thường. Tuy phước
cảm đã cùng, nghi mạo gấp bội lúc thường, mà
hai hàng lông mày rất
dày dài tới vài tấc, xanh đỏ xen lẫn mới là kỳ lạ.

Sư đã thuộc hàng linh thụy như thế, nên càng chí thành mài
giũa sớm tối. Trong núi có nhiều hổ dẫm bước thành lối đi. Bổn tánh
Sư nhân từ, nên hổ lại vào
trong thất, trước giường dưới
sân chỉ toàn vết
chân hổ. Có khi thiền
tưởng chợt khởi chưa thể an tónh, nên suốt đêm
Sư đi quanh núi, chẳng kể cây rừng
ngang ngạnh, thú dữ, chim chóc,
thấy chúng đông từng
đàn, mà Sư vẫn an nhiên như đi giữa chợ thành. Sư
có đức cảm hàm dục,
không thể sánh được.

Vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1 -
605) đời Tùy xây dựng chùa
ở Tây Kinh, xa thỉnh Sư
đến trụ ở đó. Tâm của Nghiệp định không
làm việc thế tục. Còn
như thọ giới lễ sư thì hết lòng thuận theo, tham dự
ở chốn tôn nghiêm, nghe
liền lánh ẩn. Sư từng bị bệnh Thương hàn, khắp mình
nóng sốt, bèn y như thường bắt chân ngồi kiết già, bỏ ăn ba ngày. Có
Sa-môn Bảo Cung là bậc thượng thủ nơi đạo tràng, là học
trò của Sư, đến gần gũi dẫn dụ khiến
Sư ăn. Sư bảo: “Thế lực của bệnh
sắp lấn lướt, mạng
sống chẳng thể bảo toàn, nên dùng pháp mà cứu
giúp, sao lại dùng đến
ăn ư?” Và Sư ngậm miệng ngồi yên, qua bảy ngày
thì cơn bệnh đau khổ tiêu
tan. Sư lập tiết tháo cốt yếu tại tâm, đại loại như thế.
Đến cuối
niên hiệu Đại nghiệp
(6
1
7) đời Tùy, Sư gá tâm tại chùa Thái Hòa ở Nam Sơn. Có bọn cướp đến cướp phá, Sư vẫn không kinh sợ. Bọn cướp bảo:
“Há chẳng nghe trong thế gian có bọn giặc Nô
ư?” Sư bảo:
“Giả sử như có giặc Lang, tôi còn
chẳng sợ, huống gì là
giặc Nô?” Nhân đó,
bọn giặc lột sạch y phục của Sư, nhưng Sư chẳng tỏ
vẻ kinh sợ. Đến khi với chiếc chăn giạ
Sư ngồi, giặc
sắp muốn kéo lấy,
Sư liền nắm giữ mà bảo rằng: “Ta nhờ nó mà
sống qua mùa đông, nay
các ông muốn lấy đi thì
mạng ta sẽ chẳng ai cứu giúp, chợt đoạn dứt
mạng sống ta tại đây, mà tấm chăn này không thể lìa mạng ta”. Bọn giặc
cùng nhìn lẫn nhau rồi bỏ đi.
Đến tháng
sáu niên hiệu Võ Đức thứ bảy
(6
2
4) thời Tiền Đường, nhân bị bệnh nhẹ, Sư ngồi kiết già như thường, bất chợt thị tịch, thọ
hơn tám mươi tuổi.

Truyện ngài Thích Đạo Lâm trụ chùa Đại Hưng Quốc ở Đồng Châu:

Thích Đạo lâm, họ Lý, người ở xứ Cáp Dương thuộc Đồng
Châu. Năm hai mươi lăm
tuổi, Sư phát tâm xuất gia, vào núi Thái Bạch,
cất am nơi hang sâu, bặt
đường leo lên. Chỉ ăn cây lá để nuôi thân
mạng, dùng chánh pháp để
ràng buộc tâm, không còn tạo tác gì.
Đầu niên
hiệu Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, Huyền Tông được mở mang, ban sắc độ bảy vị xuất gia, chọn lựa khắp cùng, Hữu ty hỏi thăm, tìm chọn được Sư. Vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1 -
605) đích thân ban lệnh xuất gia,
Sư tha thiết chối từ
chẳng được, bèn tâu vua rằng: “Bần đạo nghe kẻ
só ở chốn núi rừng đã đi thì không trở lại,
Khí Hạo nhiên riêng kết chặt
nơi suối rừng. Mong được liền vết đã đi, nên lẽ
ra nghóa bặt Phàm quán.
Bệ hạ mở rộng Pháp môn, chuyển tải lắng
trong đất biển. Xin lấy
gọi nầy để kính ngưỡng”. Vua nói: Danh hợp với thật tướng, đến đã rất lâu.
Thiền sư chỉ lệ thuộc công phủ, còn thân mặc tình gá ở núi non!”
Sư chẳng theo đó bèn trốn trở về núi
Thái Bạch, lấy nghiệp trước
làm chính. Về sau, có người tấu trình việc ấy, mới lại tìm khắp ngõ hẹp, cùng hang đến huyệt, mới lại bắt được, nhưng
Sư tiết tháo
chẳng thiếu. Vua ban
sắc lao nhọc ân trọng,
sùng
kính khác thường, ban tặng các vật như lò hương, v.v… vẫn ban lệnh cho
Sư về trụ chùa Đại
Hưng Quốc ở
Phùng Dực. Sư đến trụ ở đó một thời gian ngắn, lại lánh đến ở phía Bắc của
Lương Sơn, bờ
sông
xoay quanh, địa thế
rất vững chắc. Sư đục
núi làm hang, tu Đạo trong đó.
Đến tháng
bảy niên hiệu Võ Đức thứ bảy
(6
2
4) thời Tiền Đường, Sư cảm thấy bị bệnh nhẹ, bèn dạy răn môn
nhân thị giả chớ vượt luật

nghi. Lại nghe
có tiếng kèn lá vang vọng giữa hư không, các hàng
đạo tục kính mến nhóm
họp, lại giáng loại quả có mùi thơm lạ, lớn như trái đào trái táo, đại chúng đều lượm nhặt mà
cúng dường, chẳng ai biết
tên quả đó là gì, đem
đốt phát ra mùi thơm, người nghe sinh tâm kinh hãi. Trải qua ba ngày, tinh thần khí lực vẫn
sáng tỏa,
Sư ngồi kiết già
mà thị tịch. Lưu lại nhục
thân đến bảy ngày mà sắc tướng không biến
đổi, bèn đến phía Tây
núi, đục khám mà tôn trí. Đại chúng nhóm họp như mây giăng có tới hàng
muôn người, cổ vũ mà đón rước.
Sư sống
chết vẻ vang như thế!
Từ khi
Sư nhập Đạo, ẩn cư làm đầu, từ khi
sống đến khi chết,
đều kiệm ước làm việc
chính. Người nữ là gốc sinh ái nhiễm, riêng dạy
răn mong mỏi, nên một
đời Sư thường chẳng nhìn mặt, chẳng nói Pháp
co họ nghe, chẳng theo nhận
thức ăn, chẳng bước lên nền phòng. Đến nỗi trước lúc thị tịch, có người đến hỏi thăm
bệnh Sư.
Sư cách ngăn
mà thầm biết, xa ngăn không cho đến đối diện.
Hạnh Sư thanh khiết, thông với cõi u,
Sư từ bi tế độ
sinh linh,
sâu xa bảo hộ tánh mạng mọi vật. Như với các loài chấy rận,
Sư mặc tình để nó tới lui.
Sư thường từ từ
giở y phục lên, sợ nó
kinh hãi loạn chạy. Tấm lòng nhân dục ấy khó có
ai tiếp nối được.

đô:

Truyện ngài Thích Pháp Ứng trụ chùa Thanh Thiền ở
Kinh Thích Pháp Ứng, họ Vương, người ở xứ Cối Kê thuộc Đông
Việt

sinh ra. Từ
thưở nhỏ mà tánh Sư đã độ lượng trầm mặc.
Tùy trú duyên tưởng, nghó sâu khó đổi dời.
Năm hai mươi tuổi,
Sư xuất gia, kính thờ
sa-môn
Đàm Sùng,
là bậc Học tông Thiền
nghiệp, sự tích ngài thấy ở biệt truyện. Bấy giờ, là đầu thời
Bắc Chu
(5
5
7), cửa Định mới khai mở, Sư kính pháp thực hành, thường thú hướng về Đạo, thích ứng môn học, rất đáng được đứng đầu. Sau, gặp họa
Vua Võ Đế (
Võ Văn Ung
5
6
1-
579) thời bắc Chu phá
diệt Phật Pháp, Sư bèn
lánh vết đến ở núi Chung Nam, cơm áo chỉ bằng
lá thông. Sư ẩn thân
suốt sáu năm, chuyên tu niệm tuệ, để dứt trừ tội xưa, do
sự tinh tấn mài giũa nên pháp môn càng
sáng sạch. Tâm dụng
có chỗ đặt, vọng cảnh
lắng trong, thường cảm các loài cọp
sói đến ngồi
sổm bên cạnh lò, hoặc
vào trong cửa, dường như có nhân quan hệ nhau.
Sư vốn hiểu thấu
sinh duyên, lại giỏi về
thiền bệnh, nên đối với nó như
chó nhà. Sư truyền cho
Tam quy, từ đó dần quen rất nhiều loại ấy.
Đến đời Tùy
(5
6
1) khai việc hóa Độ, Sư bèn trở lại phụng thờ ngài
Sùng Công. Định nghiệp ở
Sư đã
sâu nên được ấn khả. Đồ
Chúng ở đó có đến năm
trăm vị, Sùng Công đều giao phó cho Sư duy trì, Sư
dạy trao cất nhắc xứng
với lòng chúng trông mong. Niên hiệu Khai
Hoàng thứ mười hai
(5
9
2) đời Tùy. Vua Văn Đế (Dương Khiêm) ban sắc
tìm nhọn những bậc có
đạo nghiệp cao sâu, tinh thông tam học đang
hoằng hóa khắp trong nước,
kính đưa về Thiền Phủ. Chọn được hai mươi
lăm vị, trong đó, người
có hạnh giải cao sâu, chính là Sư. Vua ban sắc
vào trong nội thành riêng
đặt năm chúng. Mỗi một chúng đề cử một vị
sớm tối dạy trao thực hành.
Sư nhận lãnh đồ Chúng có ba trăm vị ở
chùa Thật Tế, nối nhau
truyền nghiệp. Bốn thứ cần dùng cúng dường
đều xuất từ Hữu Ty.
Tiếng tăm vang xa. Vua lại ban tặng ba trăm tấm
lụa, Sư bèn dùng vào
việc tu tạo một tạng kinh, và đích thân thọ trì.
Đến đầu niên hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời Tiền Đường, Sư không bệnh tật gì mà tự bảo rằng: “Nay tôi sắp đi, đã có hương hoa hiện đến đón rước!” Nói xong,
Sư thị tịch tại chùa Thanh Thiền, thọ tám mươi tuổi.

Truyện ngài Thích Trí Châu ở Võ Châu:

Thích Trí Châu, tự là Viên Lãng, họ Triệu. Tổ tiên Sư vốn
người ở Hạ Phi thuộc
Từ Châu. Dưới thời nhà Tấn, Sư dời sang bên kia
sông đến ở Khúc Phụ,
thuộc huyện Lâu. Sư có thần dụng vượt xa, sáng tỏ ở thanh ỷ.

Trong độ tuổi
theo học tiểu học, Sư từ giã cha mẽ vào Đạo,
kính thờ Pháp Sư Thao
chùa Pháp Lưu thủy làm Hòa-thượng. Pháp sư Thao là
bậc mão miện ở xứ Ngô Việt, là rường cột của
Phật Pháp. Sư
chăm chỉ gần gũi hầu
hạ, chia thời gian mà thưa hỏi. Sau khi thọ giới cụ
túc, chí khí Sư đặt nặng
việc học rộng. Bấy giờ tại chùa Đại Trang Nghiêm
có Pháp sư Tước là bậc Nghóa Phủ Kinh tứ, Đạo
ngời Hùng Bá, Sư bèn mang rương kinh thầm đến ở
lại chuyên nghiên cứu một năm tận
cùng đầu mối bến bờ,
lại đồng như sông lạnh.

Từ khi đất Kim Lăng mất sự bình định, Sư an bước trở về
phương Đông ở nơi chùa cũ, mở mang
Tam Bảo. Học chúng đồng bạn nhóm họp giảng nói thành
chúng đông. Chỉ vì lâu ngày nhàm chán
chốn thành thị,
sớm quen nơi đồi núi hang hóc, nên
Sư vượt cao, ẩn vết tại chùa Tuệ Tụ ở núi
Mã An. Nhân Trí hợp ở đó không hề dời đổi.
Mà dừng nước đến xem, hỏi đạo càng kết chặt. Các bậc niên cao Đạo lớn
đều thỉnh Sư xuống núi
giúp ích các hàng đạo tục. Chẳng câu nệ tiểu tiết, nên
Sư nhận lời. Các vị bày kinh điển khắp chỗ ngồi, các bậc trượng
khí phủ đầu. Lửa Đức đã tiêu, tăng đồ chẳng nhóm họp,
Sư bèn trở về hang

cũ. Lại gặp
đất đổ dưa nứt, thuận thời mà trái nạn, nổi trôi không
buộc ràng, vắng lặng xao động đều mất.
Đến ngày
mồng năm tháng bảy niên hiệu Võ Đức thứ năm
(6
2
2) thời Tiền Đường, nhân bị bệnh, nên Sư thị tịch tại nhà của Thứ Sử Võ Châu là Tiết Só Thông ở phía
Nam Thành Đại Lai, thọ
sáu
mươi bảy tuổi. Đến ngày hai mươi tháng mười một năm đó, giặc rút lui,
đường vắng lặng. Các
đệ tử Sư như Sa-môn Pháp Độ v.v… đón rước kim
quan Sư về núi cũ. Khi ấy người vật điêu tàn
hoang sơ, mồ mả chưa chôn cất. Mãi đến ngày mười lăm tháng hai niên hiệu
Trinh Quán thứ tư
(6
3
0) thời Tiền Đường, các đệ tử Sư như Sa-môn Tuệ Mãn, v.v… đến ở đảnh núi phía Tây chùa sửa sang thiết lập viên phần (tháp tròn).

Sư vốn có phong thái nhàn đạm, thức ngộ cao xa, dáng dập
đáng nhìn, tới lui có
phép tắc. tâm lượng bao dung cả núi biển, khí điệu
vượt cả ráng mây, được
mất chỉ một tâm từ bi thương xót muôn loài.
Cùng thông chẳng thay đổi tâm lự, mừng giận không biểu lộ ra bên
ngoài. Kính chuộng các bậc
Tiên đạt, dẫn dắt nâng đỡ hàng hậu tấn.
Các hàng Đạo tục nghe danh
đều lấy làm phép tắc. Thêm vì Sư rất dốc lòng
mến thích trùng triện,
rất giỏi về các lối chữ thảo, chữ Lệ. Bên cạnh đó lại quán
suốt
Đồ sử, rất khéo về
Thiên Thập. Sư cùng người anh là
sa-môn Bảo Ái, đều tắm gội dòng Pháp. Dưới thời nhà Trần, cả hai phương
đều nổi tiếng, giảng luận
Thành Thật, Tiểu Chiêu Đề
Huyền Chương, Niết- bàn, Đại Phẩm, v.v… mỗi bộ có hơn mười biến, kiêm và tạo lập
điện các, hiên cửa bao
quanh tráng lệ ở đương thời. Tu tạo tôn tượng
Bồ-tát Di-lặc cao trượng
sáu có sáu đứa trẻ bao quanh. Lại có Tư Không
Hà Sung ở đời Tấn tạo
lập bảy khám tượng bằng đất bùn, vì trải qua thời gian lâu dài, nên thánh nghi bị hư hoại rơi nát,
Sư bèn thỉnh về chùa
Lưu Thủy, sơn phết đắp
vá, họa vẽ khắc sơn các màu xanh vàng, khai
mở đức tin, hiển bày Đạo pháp.

Sa-môn Thích
Đạo Cung ở chùa Hồi Hướng nói rằng: “Tôi vì
run rẩy quyền khúc, chẳng hợp với khuôn phép, mà
thợ đá dừng rìu
bỗng nhìn ngó. Thường
khơi dòng liền gần suốt ba năm, vạch mây đối
trăng, ngâm phú thơ của
Tào Lục, xô đá ban gai, biện luận của Tăng
Triệu, Đạo Dung, nên người yên ở, cậy màn lẻ mà
hoang vắng, cảnh hạnh chẳng truy tìm, nhìn thông Cao mà
nghẹn ngào,
sợ gò hang đổi dời, trúc vốn khó lâu dài, gá đạo mầu nơi xanh biếc, dương thanh trần ở bất
hủ”. Và có bài minh
viết rằng: “Thành quách năm ấm, gò đồi sáu giặc, keo chắc lưới ái, quấn quanh
dây nghiệp. Điều
Ngự hùng mạnh,
Từ Bị chợt khởi. Đường nguy
vắng lặng, biển uế chợt trong, tám cây ngầm phát,

năm Sư làm
khuôn phép soạn, gồm Di huấn ấy, khắc ứng với
Khai Só, giới châu
sáng sạch, ngưng trong nước Định, có Đạo có Đức, biết
đủ biết dừng. Học gồm các kinh, nghó
sâu ngoài lời.
Lạc thuyết
sông rót,
đượm gió mây tụ. Bảy
chúng then chốt, bốn Bộ áo đai, bày giềng thuận mối, ấy đó là lành. Đường đi đắm mất, đến hóa
ven sông. Qua lại mặc vật ẩn hiện theo thời. Bình bát yêu dấu,
Tịnh Độ hẹn.
Có sinh có diệt
sao
mừng sao buồn. Hổ đóng
hầm xưa, bít mở gò cũ. Xuân giao cỏ bằng, nên
núi thông khoanh. Rừng
tối chim đậu, qua sâu lạnh bít, khéo biết về
chân, cao ngoài hư phụng!”.

Nam:

Truyện ngài
Thích Pháp Tạng ở núi
Tử Cái thuộc Chung

Thích Pháp Tạng, họ Tuân, người ở xứ Dónh Âm thuộc Dónh Xuyên.
Năm ba tuổi, cha của
Sư qua đời,
Sư sống với mẹ. Đến
mười tuổi, mẹ Sư qua
đời, chỉ một mình tự sống, nhân họa khổ ấy mà
Sư tỏ ngộ
sâu xa vô thường, đến nương nhờ
Tam Bảo để được
Phước đức chở che.
Ngày mồng tám tháng bốn niên hiệu
Thiên Hòa thứ hai
(5
6
7) (niên hiệu “Thiên Hòa” ( 5
6
6 -
572) là của Vua Võ Đế (Võ Văn
Ung), thời Bắc Chu, Vua
Minh Đế (Võ Văn Dục
5
5
7 -
561) ban sắc độ tăng. Khi đó
Sư hai mươi hai tuổi, liền theo xuất tục. Đến niên hiệu
Thiên Hòa thứ tư
(5
6
9) nhân ngày Đản dục
Hoàng tử, vua ban chiếu
tuyển chọn các bậc danh
đức mời đến cung Lễ Tuyền, khi ấy Sư có dự
trong số đó. Vua Võ Đế
(Võ Văn Ung
5
6
1 -
579) tự thân rảo bước dưới
điện, miệng gọi “Tiên Ty” và hỏi chúng tăng,
tất cả lặng yên không một
ai đối đáp. Sư đang ở
hàng cuối liền bước ra giữa chúng, làm điệu bộ
đáp lời “Tiên Ty”. Cả chúng trong điện đường đều vui mừng với lời đáp
ấy. Vua sắc bảo với
trăm quan rằng: “Đạo nhân (Pháp Tạng) thân nhỏ
mà tâm lớn, vượt xa
các đồng bạn, đáp lời của trẫm đây. Há chẳng là Đạo nhân tài giỏi ư?” Nên vua ban
sắc tặng
Sư hai trăm mười quan
tiền. Do đó, thường
xuyên được thăm hỏi. Thân Sư tuy ở trong chùa mà
tâm niệm ở chốn rừng
sâu. Thánh Hiền xưa nay đều nương tựa ở núi vắng.

Tháng hai niên hiệu Kiến Đức thứ hai
(5
7
3) thời Bắc Chu, Sư với tâm chí rộng lớn, ôm bát mang rương, tìm đến núi Tử Cái. Núi ấy tức là một ngọn thuộc núi
Chung Nam, lập riêng thiền phòng dưới đảnh
núi cao, mặc áo bá nạp,
ăn bột củ truật lá thông. Mặt hướng trời xanh
mà bón tưới tâm, hít
thở mây trắng mà lấp chí. Đến ngày mồng tám
tháng giêng niên hiệu Kiến Đức thứ ba
(5
7
4) Sư đi bộ lên đảnh núi, bỗng nhiên gặp được bảy nhánh hạnh ngọt, liền lấy ăn, thấm đượm mùi vị đặc biệt rất ngon.
Sư rảo quanh kiếm tìm, đều không biết từ đâu mà
có. Đã đội ân thầm
giúp đỡ, Sư chỉ siêng năng giũa mài đạo nghiệp. Đến ngày hai mươi ba tháng tư năm đó.
Vua Võ Đế bắt đầu phá hủy tôn tượng thiêu đốt kinh điển, bắt chúng tăng hoàn tục. Đủ hai năm, chỉ
một mình Sư ở chốn núi
rừng, nương Đạo tự ẩn, suốt thời gian dài tám
năm, Sư thường nghó
tưởng đến ngày mở mang lại chánh Pháp.
Đến tháng chín niên hiệu Đại Tượng thứ nhất
(5
7
9) thời Bắc Chu, dưới thời vua Tuyên
Đế nếu là vua Tuyên Đế (Võ Văn Huân), thì phải
là niên hiệu Đạo Thành
(
5
7
9 -
579) còn nói niên
hiệu Đại Tượng
(579
-
5
8
1) tức thuộc vua Tónh Đế (Võ Văn Diễn). Sư bèn xuống núi để
yết kiến vua, trong ý muốn làm hưng thạnh
Tam Bảo. Sư đến cửa phía
Nam của thành, không được cho vào tới lui luận đạo.
Võ Hầu Phủ thượng Đại
Phu Thác Vương Mãnh. Thứ Đại Phu Ất
Lũ Khiêm hỏi: “Sư từ
đâu đến, bè bạn hiện
ở đâu, thí chủ là người nào?” Sư đáp rằng:
“Từ niên hiệu Kiến Đức thứ ba
(5
7
3) tôi bỏ chùa vào núi, đến tháng bốn niên hiệu Kiến Đức thứ ba
(5
7
4) mới cấm ngăn tăng chúng, chỉ một mình tôi ở tại núi. Lấy hang rừng làm nhà ở, lấy chim thú làm chúng bạn, lấy cỏ cây làm thức ăn. Song,
tự nghó rằng“ khắp trong nước, không đâu chẳng phải là đất của Vua”. Đã ở tại núi
Tử Cái, ăn dùng thức ăn ở
núi, xét sự cung cấp ấy
thì chính là chỗ ban thí của Chí Tôn”. Thác Vương Mãnh, v.v… tấu lên vua. Vua ban
sắc rằng: “Trẫm muốn làm
Bồ-tát cai trị hoằng hóa,
vị tăng ấy đã từ núi Tử Cái mà đến, thật rất hợp
với ý Trẫm, nên bảo
để tóc dài, mặc đội áo mão Bồ-tát làm chủ
chùa Trắc Hỗ”.
Sai nội
Sứ Bái Quốc Công Vũ Văn Dịch xem xét thi hành,
Nội Sứ thứ Đại phu Đường
Di Nguyên Hành cung kính tâu rằng: “Chúng
tăng trong nước đều
phải theo lệnh hoàn tục, độ riêng một người tức là
trái với sắc chiếu của
Tiên Đế (Võ Đế). Đến tháng mười, Sư riêng ra mắt vua ở phía
Đông thành.
Vua Tuyên Đế hỏi về tên gọi
Tam giáo: “Trẫm muốn làm Bồ-tát
cai trị hoằng hóa, hoặc hiện thân trời, hoặc từ
đất vọt lên, hoặc hiện thân nai ngựa, dùng đó
mà hóa Đạo, nhiếp phục chúng sinh. Vậy thế nào?”
Sư dẫn
sự tích về hai người con (Dược
Vương, Dược Thượng) của
Vua Diệu Trang Nghiêm Vương can ngăn cha
mình. Sư lại bảo: “Bệ
hạ khi xưa làm Thần tử Không có khả năng can
ngăn, khiến cho Tiên Đế đốt phá
Thánh điển, linh tượng để đúc tiền.
Theo sự nghịch hại đó thật
không khác với Tần thỉ Hoàng”. Vua tức giận
bảo: “Trái với minh
chiếu của Tiên hoàng, trẫm đây đều có thể xử hết”.
Sư bảo: “Kính xúc phạm
đến Thanh nhan, xin được hành hình giữa đô thị,

khiến u hiển
cùng trông thấy, thật đó là bổn tâm của tôi”.
Khi đó Vua bảo trói buộc dây
treo, mà từ khí của Sư không kinh hãi, trải qua
chín lần tấu, Sư đặt để
ngôn từ càng rõ ràng. Đã đến lần tấu thứ mười, vua hỏi: “Đạo nhân có khiếp
sợ chăng?”
Phái Quốc Công tấu rằng:
“Sự quý trọng của con người
không gì hơn tánh mạng, xử thân ở chốn cực
hình, thì làm sao không
khiếp sợ cho được!” Vua xịu mặt biến sắc, bèn
bảo rằng: “Chân nhân
hộ pháp, giúp ta và chúng sinh, đó là ngỗng hộ
giúp khâu. Trẫm không
giết người vô sự, nên bãi bỏ hình tội ấy, không
cần phải hỏi một điều
gì, ban tặng áo mão Bồ-tát, y như trước vẫn làm
chủ chùa Trắc Hỗ.

Sư thường được ban ân sủng mạng, được tiếp nối giòng giống
họ Thích, đã được tái
sinh, bèn từ giã Vua, Sư đến các chốn suối rừng núi đầm, chỉ muốn
sâu lắng trầm ẩn.
Ngự Sử Bảo Hoằng vâng
sắc muôn năm ở năm huyện
Trường An, Lam Điền, Chu Chất, Hộ, Độ, dẫn
Sư cùng đi. Trẫm muốn hằng ngày
trông thấy, không được trầm ẩn. Tuy được
ân ban sắc, nhưng
Sư chưa hề mở mang hoằng hóa, ấm ức uất kết tâm linh,
nghó nhớ Thánh Đạo.
phước đức của nhà Bắc Chu sắp sụp đổ, thời vận nhà Tùy
sắp hưng khởi. Ngày hai mươi lăm tháng năm niên hiệu Đại
Tượng thứ hai
(5
8
0) thời bắc Chu, Tùy Tổ (tức Văn Đế - Dương Khiêm) làm Tướng, ở
Hổ Môn học
sáu tháng.
Sư lại xuống núi cùng Đại thừa
tướng, đối luận về Tam
Bảo suốt đêm, bèn được xuống tóc, ban tặng một
bộ pháp phục, mười lăm xấp tơ nhiều mầu, một Thạch táo
Thanh Châu. Sau đó, Sư về lại núi.
Đến đầu tháng bảy, tiễn Sư xuống chiếu cho Sư ngài cùng
Cánh Lăng Vương xem xét độ tăng tất cả một trăm mười vị và
đều ban tặng Pháp phục.
Mỗi vị đều trở về chỗ ở của mình. Riêng Sư ở
lại qua đêm tại Tương
Đệ, ban đêm luận bàn về giáo thỉ.
Đến ngày mười ba tháng hai niên hiệu Đại Định thứ nhất
(5
8
1) thời Bắc Chu, Thừa tướng lên ngôi (tức Vua Văn Đế - Dương
Khiêm) liền đổi niên hiệu là
Khai Hoàng thứ nhất, thuộc đời Tùy.
Qua ngày mười lăm, Vua ban
sắc tuy tìm các vị tăng đã được độ trước đến tại
chùa Đại Hưng Thiện vì
nước nhà hành Đạo. Từ đó, dần dần khai mở
truyền bá khắp trong nước.
Ấy nếu chẳng do Sư có giới hạnh trong sáng,
thiền tâm chứa nhóm
tràn đầy, thì đâu thể nhiều lần vào nơi cửa cung, từng lên ngồi giường của Vua ư? Từ đó về
sau thường có ân
sủng
sắc ban đều riêng thêm vào an ủi mệt nhọc. Và vua ban
sắc cho các hàng
Vương Công đều nên biết ý trẫm như thế.
Đến niên hiệu
Khai Hoàng thứ hai
(5
8
2) đời Tùy. Nội sứ Xá nhân Triệu Vó tuyên sắc cung cấp mỗi tháng các thứ Phục linh, Táo, Hạnh,
sữa, dầu, củi, lửa lấy làm
thường liệu, nhưng tánh
Sư vốn tại rỗng
lắng, chẳng mưu cầu danh lợi. Đến niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười bốn
(5
9
4) đời Tùy, Sư tự tấu trình ngưng mọi thứ thường liệu, chỉ tùy thí cung cấp. Võ Hầu Tướng Quân
Sách Hòa Nghiệp là người có tâm thanh tín,
thỉnh Sư đến nhà, phụng
cúng lễ ngộ đặc biệt. Do sự huân xông chứa
nhóm điều lành, nên
Sách Hòa Nghiệp bèn xả thí chỗ ở, xây dựng
thành chùa Phật.
Sư hướng dẫn tục nhân khóa lệ thiết trai cúng dường mười ngàn
vị Tăng. Hữu Bộc Xạ Tô
Oai thường đến tham yết và dựng xây đại
điện tôn nghiêm.
Xá Nhân Bùi Củ tuyên
sắc
“Thiền sư
Pháp Tạng là vị đứng đầu xuống tóc cho
chúng tăng”. Lại thiết lập Đại trai hội,
sự hưng
thạnh của việc Hoằng
pháp, thật không ai có thể sánh bằng! Tại chỗ Sư ở có thể làm pháp
cứu giúp. Nay, đó là chùa tăng ở cửa phía
Bắc phường Long Chính.

Sư thường dùng lòng nhân từ để nhiếp lự, có ban thí cho các
loài cầm thú, đều nương tựa đó mà được
sinh dưỡng. Con ngỗng thì biết thời mà đến đi nhiễu
xung quanh, con chó cũng quá giữa trưa chẳng ăn.
Các thứ pháp luật như
thế, không thể ghi chép đầy đủ.

Vua Dương Đế
(tức Dương Quảng
6
0
5 - 617 đời Tùy) khi đang ở tại Tấn Phiên, có Lâm Thái úy là người con thứ ba bị bệnh lâu ngày nên chết yểu,
an táng tại chùa ấy, bèn khắc bài minh rằng: “Đường đời như huyễn hóa,
sinh tử tợ bọt nổi. Con chết non
sao
ngắn số, Bành tổ tu pháp gì? Than ôi! Con ta chết đi không lưu lại, mãi làm hạt giống
Pháp, mãi làm bạn pháp!”
Nhân đó, cúng dường Sư chiếc gậy “Linh Thọ”
và nói rằng: “Mỗi lúc cầm gậy này thì xin nhớ nhau!”
Sư bảo: “Con vương nhân chết non nên mãi đến với
Pháp môn, Pháp Tạng tôi cầm gậy
Linh thọ, sao dám quên đức
ư?” Niên hiệu Khai Hoàng thứ mười sáu
(5
9
6) Tùy tổ đến Thất Dự ở
Tề Châu, từ các hàng
Vương Công trở xuống kính tạo tôn tượng
Bồ-tát Quán Thế Âm, và
sắc ban tôn trí tại chùa
Tế Pháp để cúng dường.

Niên hiệu Nhân Thọ thứ nhất
(6
0
1) đời Tùy, Vua Văn Đế tu tạo sáu tôn tượng Phật Thích-ca, và ban sắc tôn trí tại chùa Sư ở. Đến niên hiệu Đại Nghiệp thứ hai
(6
0
6) đời Tùy, Thái tử Nguyên Đức qua đời, tất cả mọi sự tu tạo phước nghiệp như ấn chú kinh tượng, điện
phật. Vua Dương Đế đều
giao phó cho Sư. Đến cuối niên hiệu Đạo
Nghiệp
(6
1
7) đời Tùy, Vua Dương Đế lại ban sắc cho chín cung đều xây
dựng Chùa viện, tiếp độ
chúng tăng, trông coi nối nhau duy trì. Vì tiếng tăm của
Sư vang khắp nên Vua bổ nhậm
Sư vào làm
Thượng tọa chùa trong cung
Thái Bình. Sư vỗ về tiếp nối các hàng thiếu đạt, không trái với chỗ đến.

Đến lúc nhà
Đại Đường dựng nghóa
(6
1
8) trăm người đồng một lòng. Hoài An Vương mở lập ra Binh Kỳ ở chùa ấy. Nhân đó, Sư nhận sự thỉnh cầu cúng dường trọn đời của
Hoài An Vương. Đến đầu niên hiệu
Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, tình phụng dưỡng càng
lớn, ân báo không cùng
cực. Cuối cùng do khuyết điểm xây chùa chưa triển khai,
Hoàn An Vương tiện vật, vốn mong cầu mà chẳng được như ý,
Sư cũng qua đời vào lúc ấy.
Đến niên
hiệu Trinh Quán thứ ba
(6
2
9) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại Quán Đài thuộc huyện Hộ. Nhân đó an táng tại chùa Vân Tế ở phía Nam gò Vũ Vu. Có sa-môn Hiếu Tài sớm vốn biết đức hạnh Sư nên soạn bài minh khắc
trên đá, dựng bên cạnh khám.

Truyện ngài Thích Tuệ Siêu trụ chùa Đại Hưng Quốc ở Trinh Châu:

Thích Tuệ Siêu, họ
Thân Đồ, người ở xứ
Lộ Thành thuộc
Thượng Đãng. Sư thấu
rõ Đạo, ôm hoài bão trắng trong, chí khí tợ sương
băng. Mới đầu Sư phủi áo bỏ tục, đi về hướng
Bắc, đến Tấn Dương, lấy thiền niệm làm
nghiệp chính. Tuy lược xem qua Danh giáo nhưng
Sư rõ khắp được chánh tà.
Và Sư riêng y cứ vào
sự thực hành, chẳng duyên theo
ngôn thuyết. Mới lập đạo tràng
riêng dựng, bày
nghi tượng, phướn hoa
giao liệt mọi thứ đầy
đủ thanh tịnh tươi đẹp. Lại nhóm hợp các
thứ hương lạ, bày nhiều phẩm loại. Mỗi lúc đốt hương
cúng dường, khói hơi xen lẫn nhau,
Sư thường ở yên trong đó; đắp mặc y pháp, thanh
tịnh ngồi thẳng, rõ soi
giác quán, xét nét đến chí nghiệp, nên có mùi
thơm lạ xông khắp phòng
thất. Linh cốt đầy bình, tùy dùng phước lưu lại đầy

số khuyết
thiếu, mà chẳng biết tại sao như thê!

Vào niên hiệu Nhân Thọ
(
6
0
1 -
605) đời Tùy, Hiến Hậu qua
đời. Vua Văn Đế (Dương
Khiêm
5
8
1 -
605) xây dựng chùa Thiền Định.
Vì Sư là người nổi
tiếng, nên vua thỉnh Sư đến kinh đô, nghiêm tịnh
giới y khác hơn ngày
thường, cảm điềm bày cúng không trái nguyên do
từ trước đến nay.
Đến niên
hiệu Võ Đức thứ nhất
(6
1
8) thời Tiền Đường, vì chốn quê cũ ở Tinh Châu, các vị có đức tin phần nhiều hóa Đạo phó duyên mà nghóa nạn có hạn ước.
Sư bèn về lại chùa
Hưng Quốc, các hàng Đạo tục mừng vui dâng lễ kết giao. Mãi đến mùa đông niên hiệu Võ Đức
thứ bảy
(6
2
4) thời Tiền Đường, vì cơn bệnh sốt rét lâu ngày không bớt, Sư cho biết mình sắp qua đời. Cả chùa đều nhóm họp đứng đợi lắng nghe

Di quyết. Sư vẫn ngồi thẳng
như thường, tinh thần càng
sáng rỡ, bảo với Đại
chúng rằng: “Cùng ở nhiều năm, phàm tình dễ cách biệt, nếu
có cùng xúc não nhau xin
nguyện khai mở cõi lòng. Nhưng, cõi người khó gặp,
tâm lành dễ mấtm, ngày nay tự bảo nhậm, chớ lầm
sai thân
sau”. Nói xong,
Sư đặt tay ở tim, bất chợt thị tịch. Có người thấy
Sư không tiếp đối, cho là
Sư chưa tịch. Khi lấy bông tơ đặt vào mũi thử xem,
thì mới biết Sư không
còn thở, Sư thọ hơn bảy mươi tuổi.
Nhục thân
Sư ngồi thẳng như
Thần Cảnh, nhan
sắc dáng mạo càng
sáng sạch. Có mùi thơm lạ xông quyện đầy thất, tràn tỏa
giữa sân. Tiếng nhạc
vang vọng giữa hư không, chẳng biết từ đâu đến.
Môn nhân Đại chúng rất kinh hãi, khiến cho các hàng
só nữ đua nhau
kéo đến, buồn thương
lạnh lẽo, hương hoa hiến dâng đầy nghẽn chùa
viện. Đến tháng mười
hai năm đó, sắp đến ngày an táng. Các hàng tăng
tục khắp bốn phương đầy
đường tranh nhau đến trước. Từ chùa đến núi có hơn mười dặm, mà
người ngựa, xe hoa mọi việc v.v… như ở chợ
lớn. Dùng giường dây
làm kiệu, nhục thể Sư ngồi như nhập định. Đường
sá đã
đông nghẹt, đi lại khó thêm, bèn xoay đầu về phía Tây thành phá hoang đến nơi phần mộ. Chúng lại bức bách v.v… như
trời sập, bèn tẩm liệm bên cạnh chùa
Khai Hóa, thuộc núi
Long phụ, đào huyệt để tôn
trí. Lại để qua một năm,
mà nhục thân Sư vẫn nghiễm nhiên không tan rã. Khác
với ngày thường, cúng lễ, hương hoa không dứt,
sau đó lấp
hang, an trí tháp ở trên,
khắp minh trên đá, đức dày của Sư.

Truyện ngài Thích Trí Hy trụ
chùa Quốc Thanh ở Đài Châu:

Thích Trí Hy,
họ Trần, người ở xứ Dónh Xuyên. Tổ tiên đời trước của
Sư nhân làm Quan mà dời nhà đến ở tại
Mân Việt. Từ tuổi nhi đồng mà
Sư đã khác với các trẻ nhỏ khác, tâm vượt ngoài mọi vật.
Thấy già bệnh chết, liền thấu đạt cõi đời như chùm bọt mong manh, tự
xét tỉnh hôn trầm, thương
xót bao kẻ chìm đắm. Càng thêm chán lìa như
là kẻ thù. Sư bèn phát
thệ nguyện muốn thoát khỏi trần lao, tìm đến
các thắng cảnh. Nghe Đại
Sư Trí giả là bậc kháng chí ở núi Thiên Thai, an Thiền tại
Phật Lủng, răn dạy đường mê, làm bến bờ dẫn dắt cho
đời, Sư tâm thành
kính ngưỡng, bềnh bồng giữa
sóng xanh, năm hai
mươi tuổi mới được
theo chí nguyện. Chỉ một lần gặp gỡ, đã thành thầy trò. Khi luật nghi đầy đủ,
Sư bẩm thọ
thiền quyết, thêm tu tịch định như cứu lửa cháy đầu. Tâm như ngựa được điều phục, mọi tán động đều dứt
trừ. Sư vâng theo Di Chỉ
thường ở tại Phật Lũng, là nơi đạo tràng tu
thiền. Những vị ưa thích tam-muội đều cùng nhau
quy ngưỡng, những lúc rảnh
rỗi ngồi
thiền thì Sư lại chỉ huy xây dựng già-lam. Điện đường
phòng nhà đều trang
nghiêm, chỉ còn kinh đài chưa xây dựng được. Ban đầu định nhóm họp nhân công, có núi
Hương Lô, là nơi cao vợi hiểm trở, cây rừng đẹp lạ.
Nhưng thần kỳ ở đó rất
linh nghiệm, từ xưa đến
nay không ai dám đưa mắt
nhìn sườn núi ấy, huống gì là có người nào dám bước lên mà đốn chặt cây.
Bấy giờ, mọi người bàn với nhau rằng: “Nay đã vì tạo dựng kinh đài cúng dường
Pháp Bảo, tại đảnh núi
Hương lô có giống cây Sinh
Bách là loại cây tinh túy quý giá nhất trong các
loài cây gỗ, ta hãy cùng nhau lấy loại cây ấy để
sung vào việc cúng
dường”. Bàn xong, bèn đến dò hỏi
ý Sư, trình bày cụ thể
sự việc như trên.
Ngừng trong giây lát,
Sư bảo: “Thần núi gìn giữ quý tiếc, không nên vội
vàng!” Mọi người đều
không ai dám nói thêm lời nào, mỗi người tự trở về
chỗ ở của mình. Đêm
đó, Sư mộng thấy có người dâng sớ tâu rằng:
“Tất cả cây
Sinh Bách ở núi
Hương Lô đều xả thí cung cấp tạo dựng
Kinh đài”! Đã cảm được
thầm minh chỉ bảo như thế, Sư liền chỉ huy chuẩn bị mọi thứ thức ăn vật dụng, phân bộ các thợ vào núi đốn lấy. Vị thị giả
hỏi Sư rằng: “Hôm qua
không cho phép, sao nay lại đi chặt lấy?” Sư bảo: “ Hôm qua do
người khác, nay thì do Ta, cứ chặt lấy
không sao, ta
sẽ chịu trách nhiệm.”
Mọi người vâng lời Sư bảo mà lên núi đốn lấy.
Cây sinh bách chỉ sống ở nơi núi non hiểm trở, mà
đều lấy được không có trở ngại gì.
Ở đời Trần,
Tiên Sư Trí giả có bảo rằng:
“Khuyên hóa trăm
họ từ các bãi nhỏ ở
núi Thiên Thai cho đến ven biển nơi nào có sông khe đều xả thí làm ao hồ
phóng sinh, dứt hẳn việc vớt bắt các loài thủy
tộc.” Trong đời
Tùy cũng vậy, mọi
sự đều qua
sắc chiếu. Từ khi nhà
Tùy mất đi, trong trăm họ sau
nầy, mọi người tạo nhiều điều ác, đua nhau
đóng đặt đăng nơm đầy
khắp sông khe, các loài thủy tộc bị thương hại yểu tử, không nơi mách bảo, bèn cùng nhau đảnh lễ
Thiền sư.
Sư đến nơi khám thờ
Tiên sư, đốt hương
chú nguyện. Đang khi đó có một ngư
nhân thấy một vị tăng
đứng trên chiếc đăng, ý cho là sẽ bị rơi xuống nước, bèn đem thuyền muốn đến cứu, nhưng khi đến nơi thì không thấy gì
cả. Nhân đó, trong các
đăng nơm đều không có được cá. Mọi người
cùng nhau bỏ ác làm
lành, bèn dứt bỏ việc vớt bắt các loài thủy tộc.

Bấy giờ, có Sa-môn Pháp Vân muốn đến đảnh núi Hương Lô để tu
hạnh Đầu-đà.
Sư can ngăn rằng: “Thần ở núi ấy cứng rắn, đạo
lực của ông vẫn còn
yếu ớt, nếu đến đó sẽ không được an, nên thận trọng chớ đến ”.
Ngài Pháp Vân không nghe lời chỉ bảo, bèn đến núi đó,
chưa đầy hai đêm, thần
đã hiện hình xua đuổi ngài (Pháp Vân) trở về. Ngài
Pháp Vân tự tỏ bày việc ấy, mới nhớ lại lời chỉ bảo trước kia, nên
rất sinh tâm kính ngưỡng Sư.

Sư có đệ tử là
Sa-môn Đạo Hằng, đang tụng
kinh tại phòng, tự nhiên,
Sư đến gọi mà bảo rằng: “Chiều nay
sẽ có vị tăng đến đây!”
Nói xong, bèn nhìn xuống
dưới cửa, liền thấy có một vị tăng thuần mặc
áo nạp, trên tay cầm tích
trượng, ôm bình bát, hình dáng tuấn tú khác
với người thường, từ
ngoài đi vào, cách độ vài mươi bước. Mới vào đường phía Đông liền biến mất, chỉ trong chốc lát liền nghe ở Đông
sơn có tiếng chuông đồng lớn vang động cả núi hang.
Sư liền bảo:
“Ôi, gọi ta”. Chưa được mấy
ngày sau, Sư bảo với đệ tử rằng: “Mạng ta
không bao lâu nữa, hãy
nấu nước thơm!” Sư tắm gội vừa xong, từ trong núi có các loài chim thú hình dáng mầu
sắc kỳ lạ, bình thường
chẳng thấy,
đều nhóm họp bên cạnh
phòng Sư bay nhảy giữa hư không kêu tiếng
buồn thương thảm thiết,
qua ngày hôm sau mới tan.
Đến đêm mười bảy tháng mười hai niên hiệu
Trinh Quán thứ
nhất
(6
2
7) thời Tiền Đường, Sư ngồi kiết già, tay cầm xâu chuỗi như ý mà nói Pháp, Văn từ nghóa lý sâu xa. Giảng xong, Sư bảo đệ tử rằng:
“Tôi với các ông vội vàng gặp nhau, nay
sắp vónh biệt,
sự hội ngội
không hẹn!”
Nói xong, Sư im lặng giây lâu. Các đệ tử òa khóc,
Sư bèn mở mắt răn bảo rằng:
“Người sinh phải có chết, vật có thỉ phải có chung.
Tướng thế gian là như
vậy. sao lại buồn thảm như thế? Nay chớ làm náo loạn ta!”
Sư lại bảo: “Ta hành Thiền đến nay đã bốn mươi chín năm, lưng chẳng dính
giường chỏng. Ta không cô phụ ân của tín thí, không cô
phụ hương hỏa. Các ông muốn được gặp ta thì nên tự
siêng năng hành
trì đạo lực, chớ cậy
nơi người”! Các đệ tử nhân đó hỏi rằng:
“Chẳng hay Hòa-thượng sẽ sinh
về cõi nào?” Sư đáp: “Như chỗ ta thấy trong mộng thì quả báo
sẽ
sinh về cõi
trời Đâu-suất, cung điện mầu xanh ở phía
Tây Bắc của cõi trời
ấy, thấy Đại sư Trí giả xung quanh có các vị trời đều ngồi trên tòa báu, chỉ có một tòa trống ta hỏi về lý do, thì được trả lời
là Đại sư Quán Đảnh
sau sáu năm nữa sẽ sinh lên đó nói pháp.”

Qua sáng sớm
ngày mười tám, Sư bảo các đệ tử rằng: “Các ông đều phải
sớm lo các thứ trai thực, mạng tôi chỉ trong khoảnh
khắc!” Ngày đó, có
người trong xóm lên núi thăm bệnh Sư. Sau khi ăn xong, xin từ giã trở về.
Sư lại bảo: “Đã khổ nhọc từ xa đến, hãy nán ở lại
trong thời gian ngắn, đợi
bần đạo đi trước.” người ấy không hiểu ý, một mực từ giã không ở lại. Đang lúc đó cảnh trời
trong sáng, không một
áng mây che, Sư bảo người
ấy rằng: “Đã không ở lại thì nên đi mau, vì
trời sắp mưa!” Người ấy vừa đi trong thời gian
ngắn thì trời mưa như trút.
Đến giờ ngọ ngày mười tám tháng mười hai niên hiệu
Trinh Quán thứ nhất
(6
2
7) thời Tiền Đường. Sư ngồi kiết già ngay thẳng trang nghiêm, hơi thở nhẹ dần, như nhập
thiền định, nhân đó không còn trở lại.
Sư thọ bảy mươi hai tuổi.
Bấy giờ, giữa hư không có tiếng
đàn sáo, cả Đại chúng đều nghe, giây lâu mới im bặt. Để yên nhục thân
Sư như thế, qua ngày hôm
sau mới tôn trí vào khám đá, nhan
sắc
Sư vẫn
sáng đẹp, tay chân mềm mại chẳng khác lúc
còn sống. Bèn an táng phần khám
Sư ở phía trước khám của
Tiên sư
Trí Giả cách vài trăm bước.

Truyện ngài
Thích Trí Mãn trụ chùa
Nghóa Hưng ở Tinh Châu:

Thích Trí Mãn,
họ Giả, người ở xứ Thái Nguyên. Sư lập ý
không bình thường, chẳng
đồng như các trẻ nhỏ khác. Năm bảy tuổi, Sư
xuất gia, theo thầy tu tập.
Các Pháp sư thọ nhận đều đúng như lời dạy. Năm
hai mươi tuổi, Sư tấn đàn thọ giới cụ túc. Luật
nghi thành khuôn
phép nhờ dạy răn càng
mở rộng. Sư lại nghe giảng các Kinh Niết-bàn,
v.v… và đều thấu rõ
được đại ý yếu chỉ. Danh giáo lược tròn đủ, vị tónh
lắng tròn nghiệp.

Sư bèn đến núi
Thạch Mặc ở
Thượng Đãng, nhóm
chúng hành đạo. Môn đồ trang nghiêm hòa mục, các hàng tăng tục đều quy y,
lễ cúng tấp nập dâng
đến, nhóm chứa nhưng lại hay tan. Bấy giờ là
đầu đời Tùy
(5
8
1) mở mang Đại Pháp, Sư mở mang khắp nước, hoằng hóa dẫn dắt rất rộng.
Nên khiến cho những người nghe được đạo phong đều mang tráp đua nhau kéo đến, chúng lẫn lộn cả tinh thô, bấy giờ gồm
cả lâu mau. Ban đầu, Sư
thiết lập ra khoa nghi, lễ sám dùng để nhiếp tình thường,
sau bèn tùy
sự ưa thích mà lắng tónh, tư duy ngồi yên. Đích
thân Sư chăm lo các pháp,
gần gũi tham dự mọi việc của chúng tăng.
Hình nghi Sư khuôn phép cao nhã, oai nghi mạnh mẽ
trang nghiêm, mày
mắt rất sáng, đen bạc xen nhau. Có người tham bái, không ai chẳng kinh thần khắp mình nổi ốc. Và đều kính mong
Sư làm giới
sư truyền giới
bồ- tát. Nhưng Sư chẳng
hề coi trọng thân danh, không xem thường
Chánh Pháp. Tuy mọi người
có duyên tha thiết cầu thỉnh nhưhg Sư chưa
trao truyền ngay, mà gần gũi làm yết thành
Phương đẳng. Hành đạo cốt
yếu là lấy được minh
chứng, mộng thấy Phật xoa đảnh, nói pháp cho
nghe, rõ ràng như tướng
kinh Sư mới truyền Pháp. Nên các hàng đạo tục
suy nghó về giới cùng nhau tìm đến
không ngới.
Nhưng Sư chuyên ý
về Tónh quán, nhàm chán
sự ồn náo, bèn dời đến trụ tại tinh xá
Lưu Tuyền ở
phía Nam của
Đông sơn, thuộc
Lê Thành. Song các hàng hiền
só tức tâm lại nhóm họp như rừng.
Thiền quán kiêm tu, chỉ quán đều xả, chí
hoằng kinh xa, tùy việc hoặc trái.

Sư lại đến sông Nhạn Môn, nương tựa Thiền sư Toản, duyên
theo niệm tuệ. Thiền sư
Toản là bậc Tảo cảnh trong tăng, là Nghi Vũ
chốn Định Thất, lời nói và việc làm
trong sáng, đầy đủ như ở
Biệt Truyện.
Sư than được gặp sau,
nhưng tỏ bày vuimừng nương cậy có thừa. Sư theo Thiền
sư Toản vân du qua các
Tông tập, Sư lại nương tựa trụ
chùa Khai Hóa, buộc tư lự tu tâm.
Không bao lâu,
Vua Văn Đế (Dương Khiêm 581

605
thời nhà Tùy) thỉnh Thiền sư Toản về kinh đô. Định môn tại đó
bị tan rã, chúng bạn trái sự chỉ bày. Sư bèn chọn
lựa hơn năm mươi vị
có cùng chí hướng, theo phía Tây vào đất Lam Châu,
an ẩn trong núi, tiếp tục Đạo
Nghiệp như trước, rất cảm đến người học. Mãi đến cuối
đời Tùy
(6
1
8) Đạo Pháp tiêu tan, bọn trộm cướp dấy khởi như ong, dân
chúng ở khắp đầy trong các hang hóc, mà chúng của
Sư vẫn an nhiên
không giải tán, đó cũng do Đạo cảm mà nên!

Đến thời
Tiền Đường, dựng lập nghóa
(6
1
8) bốn chúng đua nhau quy hướng. Sư bèn đốc suốt đồng bạn vào thành đến với dân chúng mà mở Đạo.
Ban đầu, Sư trụ chùa
Chân Trí ở
Tấn Dương. Vì tiếng
tăm Sư hoằng hóa rộng khắp nên mọi người quy tông như chợ.
Võ Hoàng riêng ban sắc, dẫn
nhọc khiến đình chỉ, hứa mời đến ở trong nhà ông, cung cấp mọi thứ cần dùng, đều xuất từ
Nghóa Phủ. Võ Hoàng đích
thân đến lễ hỏi, trông
thấy Sư mà khiếp sợ, xoay lại bảo với Bùi Tịch
rằng: “Riêng thấy
Thiền sư ấy (Trí Mãn) mà khắp mình nổi ốc là vì
sao?” Bùi
Tịch đáp rằng:
“Không chấp tướng gì khác, nên được thần
Giới che chở!”
Sau đó, ngày khác
Võ Hoàng lại đến hầu thăm và thưa rằng:
“Đệ tử cứu giúp
muôn người, nay mở mang đại nghóa xin Sư qua lại
không chướng ngại. Sẽ
vì Sư mà xây chùa!” Khi đã đến Kinh liễn, trong
nước tạm thái bình, niên hiệu Võ Đức thứ nhất
(6
1
8) thời Tiền Đường, Vua Cao Tổ (Lý Uyên) bèn ban sắc sửa nhà
Sư đang ở thành chùa
Nghóa Hưng. Bốn việc cần
dùng cúng dường đều lưu xuất từ của Quốc gia.
Đến niên
hiệu Võ Đức thứ ba
(6
2
0) thời Tiền Đường, vì đức hạnh Sư đáng làm cho muôn vật quy hướng, đạo phong vang xa, Vua Văn Đế muốn Sư đến ở chốn
Kinh thất, bèn ban chiếu mời. Lại vì lúc đó,
tại phương Bắc đang gặp
rợ phiên, phía Nam đang bị xâm lấn nên trăm họ tâm tình còn kinh hãi.
Vì vậy, Đô Đốc
Hoằng Nông Công Lưu Nhượng, tấu trình lưu giữ
Sư ở lại để trấn an tâm của
quần chúng. Vua lại
ban sắc đồng ý để được
an cả từ triều đình đến thôn dã. Đến niên hiệu Võ Đức thứ
năm
(6
2
2) thời Tiền Đường, giống rợ hiểm duẫn rất hăng hái dùng xe chuyển tải binh khí trang bị, ở tại Mã ấp có vị
sa-môn tâm
tình hùng dũng quả cảm,
thường nêu giường sáng, mọi việc đều nương
nhờ Sư. Nhân đó mà từ
Thái Nguyên tiếp liền với Võ Hương, là nơi
nhóm họp binh khí. Vua Văn
Đế bèn ban sắc chọn lựa hơn hai ngàn vị
tăng sung vào binh quân của hai Phủ. Đến nơi lại ban
sắc rằng: “Chỉ có chùa của Đại
sư
Trí Mãn hạnh nghiệp thanh tịnh cao
sáng có thể khỏi theo
lệ chọn lựa. Do đó lưu
lại cảnh hạnh, tỏa sáng khắp xa gần!” Nên
ngoài những người đã
bị sa thải thì ai thấy Sư được sự tốt lành vui mừng,
đều cùng ngợi khen. Hoặc
có người bái phục giới hạnh khuôn phép.
Hoặc có người nương
tựa tiếp thừa tu tập mà ở, Tăng chúng thường luôn có hơn hai trăm vị, mà
Sư vẫn giữ
đạo nghiệp, thường không biếng trễ, tinh tấn giũa mài rất mực
thành thực.
Bấy giờ, hoặc có người lười biếng
học hành, Sư tự thân
đến gọi riêng mà dạy răn, an ủi theo Thánh lượng dắt dẫn phàm tâm. Mọi người đang tham dự tại đó không ai chẳng rơi
nước mắt, mà cúi mình,
nghẹn than giây lâu, đó là do tiếp thừa hành
Pháp. Hạnh Sư đã cảm
phát trước người, nên có được duyên giáo hóa,
chẳng vọng mở mang.
Đến tháng bốn niên hiệu
Trinh Quán thứ hai
(6
2
8) thời Tiền Đường, vì động tán, nên Sư cảm thấy không được khỏe khoắn,
bèn ngầm thấm như ống
tro, bổn tánh Sư không nhiễu động. Các môn nhân đồng nhóm họp.
Sư dặn dò dạy răn
khuyên gắng.
Có Sa-môn Đạo
Xước là người sớm
có thệ nguyện rộng lớn, là bạn nhưng rất kính trọng
Sư, nhân đó khuyên
Sư rằng: “Pháp có
Sinh diệt, Đạo ở nơi cơ duyên, quán tướng dễ vào cửa ấy, nhưng dẫm qua Không, rất hạn cuộc giai vị
ấy. Xin tùy theo nói pháp
gì mà có hy vọng tấn đạo!” Sư bèn trợn mắt cau mày bảo rằng: “Nhiều năm thật nghiệp mong mở mang hành trì
như thế, Duyên rỗng vô
tướng có thể duyên. Dẫn thật đâu có chỗ dẫn? Đâu thể vì yếu
Pháp trong một thời gian mà nhiều đời bị vùi lấp ư?
Mong sớm từ giã, chớ dấy vọng thức theo trần!” Ngài Đạo
Xước lui về.
Sư kiên cố giữ gìn khéo léo là như thế. Thế rồi hơi thở dần dần
suy
yếu, nhưng chí lực Sư
còn khoẻ mạnh. Thị giả vây quanh săn sóc đầy
phòng thất. Sư ngồi an
nhiên đưa mắt từ từ nhìn học chúng, lúc dần nhìn
đến chúng tôi (Đạo
Hằng) bỗng chốc Sư thị tịch, Sư thọ bảy mươi tám
tuổi. Lúc đó nhằm ngày
mồng chín tháng sáu niên hiệu Trinh Quán thứ
hai
(6
2
8) thời Tiền Đường. Trước đêm, Sư thị tịch, quả đất rung chuyển, cây trong vườn chùa gãy đổ cành nhánh. Cả chúng đều
thương kính, tướng buồn đau hiện ra.

Núi Thái ấy
sụp đổ ư? Người của
Pháp mất đi, liền loại như thế, cả
xóm ấp đều chua cay thảm
thiết, như có tang trong tâm họ. Đến ngày mười hai tháng đó trở lại an táng trong hang Đồng tử
ởLong Sơn. Và xây
dựng tháp lập bia để
tán dương đức hạnh của Sư.

Từ khi Sư xả
tục theo Đạo, hơn sáu mươi năm, tự trong sạch
thân tâm mình như băng
sương, mặc y áo thô xấu, tiết chế ăn uống, chỉ để ngăn trừ đói lạnh mà thôi.
Sư từng dứt bặt gạo thóc để ngăn tham
nhiễm, mắt chẳng nhìn tà
vạy, không nói lời rào đón, người nữ sắc đẹp với
Sư không hề đối diện ngắm nhìn. Với người tuổi trẻ
Sư chẳng cho ở lại
qua đêm trong phòng, phải
là người đã thọ giới cụ túc nhiều hạ Sư mới
bảo gần gũi hầu hạ. Sư ước định thời khắc đến
với chúng tăng, dùng hạnh khoa để răn dạy, ngoài ra thì ở riêng chỗ vắng phòng nhỏ,
sáng
sớm mới ra.
Trong phòng
Sư chỉ có một
giường chõng, bình bát móc treo
trên vách tường, và
thêm tọa cụ tùy đạo, ngoài ra không có một vật gì.
Đến nỗi khiến cho người
nào trông thấy đều sợ hãi biến sắc, bất chợt
phát sinh kính ngưỡng. Sư
lại riêng thiên trọng việc cúng dường chúng
tăng, siêng năng đối với cơ nghiệp, lòng từ cứu giúp kẻ nghèo khổ, có đủ
các thứ thuốc thang, vội
vàng lo lắng, để vì lợi vật!.

Truyện ngài Thích Tăng Ung trụ chùa Hóa Độ ở kinh đô:

Thích Tăng Ung, họ Quách, người ở xứ
Giới Hưu thuộc Thái Nguyên. Ông nội
Sư tên là Hiến, làm
Thứ Sử Kinh Châu, cha của
Sư tên là Thiều, làm
Thái Thú Bác Lăng. Sư thần thức trầm tónh, thầm phù
hợp với Thượng Đức.
Nhiều đời truyền Nho nghiệp, xỉ trụ thượng tường.

Năm mười ba tuổi, Sư từ giã cha mẹ nhập Đạo đến trụ chùa Vân Môn ở
Nghiệp Tây, nương tựa
Sa-môn Tăng Điều mà xuất gia, ngài Tăng Điều là bậc giới hạnh khác lạ, thiền tuệ
thông linh, trao cho
Sư pháp thiền. Chỉ mới
có vài ngày mà Ngài Tăng Điếu vỗ vai Sư nói với các môn nhân rằng: năm dừng bốn niệm (Ngũ Đình
Tâm Quán, Tứ niệm xứ
Quán?) sẽ cùng tận ở đời nay!”
Sư bèn đến núi
Lâm Lự, nương gá cửa định, vượt khỏi tâm chấp. Đến lúc
Vua Võ Đế (Võ
Văn Ung 561

5
7
9) thời Bắc Chu, thiêu đốt phá hủy hết Phật tượng kinh pháp, Sư lại vào núi
Bạch Lộc ở dưới
rừng sâu, dứt lánh xa thời loạn, ăn lá thông củ truật. Ba buồn tắt dứt bặt, trăm thứ cỏ
thành khóm, các loài hươu nai nằm phục ở trước, chim rừng nhóm họp nơi tay, ban đầu lấy làm lạ,
sau
Sư lại dùng Phạm âm bày lễ, đốt hương tán tụng, liền có chim thú kỳ lạ nhóm họp ở
sân nhà, tỏ vẻ như kính mến, lắng tâm nghe nhận lời Pháp. Nếu chẳng do hạnh cảm thì làm
sao có được như thế!
Từ đó, thường

giáng u linh,
lời tốt đẹp cũng khó ghi chép hết.
Đến đầu niên hiệu
Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, mở mang Phật giáo, tiếp nối hưng thạnh Huyền tông, lại liên tiếp vẻ vang khắp nơi. Có Thiền sư Tín Hạnh
ở Ngụy Châu rất thông hiểu Phật pháp, là
người khác đời, dùng
Đạo để ẩn cư, thực hành nghiệp của đương căn, biết
Sư là người lánh đời ở ẩn nơi
rừng sâu, bèn
sai người đến bảo rằng:
“Người tu đạo lập hạnh, nên lấy việc tế độ làm đầu, nếu chỉ cầu cái tốt, cái
hay cho riêng mình, thì
chẳng phải điều nên làm. Nên dốc tận sức lực mở mang lợi ích,
soi
sáng chỉ bày cho các hàng thế tục!”
Sư bèn ra khỏi
núi gặp ngài Tín hạnh,
đồng tu chánh tiết.
Niên hiệu
Khai Hoàng thứ chín
(5
8
9) đời Tùy, ngài Tín Hạnh được mời vào kinh đô, bèn cùng Sư đồng đến dừng ở Đế thành, các hàng Đạo tục không ai chẳng vâng theo. Đến lúc ngài
Tín Hạnh thị
tịch, Sư lại phải lãnh đạo tất cả đồ chúng.
Sư rất có công phu của người đảm nhậm
Trụ Trì. Đến ngày mười lăm tháng mười một niên hiệu
Trinh Quán thứ năm
(6
3
1) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại phòng viện ở chùa Hóa Độ, thọ tám mươi chín tuổi. Vua Thái Tông (Lý Thế Dân) rất
tôn kính tình sâu, ban
tặng tơ lụa, vì đó mà tu tạo phước lành để hồi
hướng công đức. Qua
ngày hai mươi hai tháng đó đón rước linh Phách đến
núi Chung Nam, vâng theo di
Lệnh của Sư, môn đồ cử hành lễ trà-tỳ,
thâu gom xá-lợi, xây
tháp thờ bên phía trái tháp ngài Tín Hạnh.

Sư có đạo phong khuôn phép
chân chánh, hạnh nghiệp
tinh nghiêm,
nhún nhường hạ mình, hiểu rõ Đạo, che dấu
công nhận, đến lúc gá
chất rừng lạnh, buồn vì ràng buộc nơi triều đình thôn dã, đều vì chết
thân diệt danh, ở đời chỉ có
Sư mà thôi! Dám dựng lập huyền thạch đề tỏ
bày lệnh Phạm, do
Tả Thứ Tử Lý Bách Dược soạn Văn,
Suất Canh lệnh Âu Dương
Tuân viết chữ, Văn bút mới đẹp, thêm nhiều
truyện Bổn,
nên nhiều người ca tụng
khắp cả ngoài đồng quê.

Truyện ngài Thích Quán Đảnh trụ chùa Quốc Thanh ở núi Thiên Thai:

Thích Quán Đảnh, tự là
Pháp Vân, họ Ngô, người ở xứ
Nghóa Hưng thuộc Thường
Châu. Đời ông nội Sư lánh đến đất Đông Âu, nhân đó chẳng trở về, nay làm ngườixứ
Chương An của
Lâm Hải. Cha của Sư qua đời rất sớm,
chỉ mình mẹ nuôi dưỡng Sư. Vừa mới sinh được
ba tháng, Sư còn là hài
nhi mà muốn xưng danh, nghó xét vật loại, chẳng biết y cứ vào đâu,
thường đêm, mẹ xưng niệm danh hiệu
Phật Pháp Tăng, Sư bèn miệng
niệm, lời câu trong trẻo rõ ràng, bà lấy làm kinh lạ, mẫu ngài báo với
Pháp Sư Tuệ Chương ở chùa
Nhiếp Tónh. Ngài Tuệ Chương nghe bèn
khen ngợi rằng: “Đứa con này chẳng phải
tầm thường!” Và liền
đặt tên tự cho Sư là phi phàm.

Năm bảy tuổi, Sư trở lại làm đệ tử Ngài Tuệ Chửng, hằng ngày dâng đưa
Văn Từ, Huyền Nho đều giỏi, tài năng
trong sáng, liền nổi tiếng ở
đương thời. Năm hai mươi tuổi,
Sư tấn đàn thọ giới cụ túc,
vâng giữ luật nghi. Bình
Đức bát dầu càng là chỗ lưu tâm. Đến lúc ngài
Tuệ Chửng thị tịch thì Sư
mới chuyển đến tắm gội Pháp ở Thiên Thai,
tiếp thừa thực hành
giềng mối Định học không thiếu sót đầu mối.
Niên hiệu Chí Đức thứ nhất
(5
8
3) đời Trần, Sư theo Thiền Chủ Trí Khải đến trụ chùa Quang Trạch, nghiên cứu bày giải quán môn, và
được ấn khả. Đến lúc nhà Trần sụp đổ
(5
8
9) Sư lại theo ngài Trí Khải đi ngược lên đầu dòng sông, các chốn Danh Sơn thắng địa, thảy đều có ghé thăm dừng nghỉ. Tam cung
Lô Phụ, cửu
Hướng Hành Phong, không nơi nào
Sư chẳng đến nương tựa, thưa hỏi những bậc ẩn dật còn lại.
Sau, Sư đến trụ chùa
Ngọc Tuyền ở
Kinh Châu, truyền pháp chuyển
hóa, dạy bày cho khắp tây sở.

Niên hiệu Khai Hoàng thứ mười một
(5
9
1) đời Tùy, Tấn Vương trấn nhậm tại Dương
Châu, Sư theo ngài Trí giả đến dừng ở Hàn
Câu, trụ chùa
Thiền Chúng, làm vị tướng đối với Pháp, thường ngày thưa hỏi chỗ
sâu kín. Không bao lân
Sư theo ngài Trí giả trở lại hướng Đông
đến ở Thai nhạc. Về
sau, Sư đến trụ Tinh xá Xứng Tâm, giảng Kinh Pháp Hoa, đạp sáng nền
lồng, vượt đến ấn mây. Bèn nhóm họp mọi người, mọi người đua nhau mang tráp tìm đến.
Có Pháp sư
Cát Tạng nhập thất ở chùa
Hưng Hoàng, kết tụ trường giảng Pháp tại chùa
Gia Tường, riêng nổi tiếng khắp vùng
Triết Đông, nghe tại Tinh xá xứng tâm mở
Đạo tốt đẹp, trong ý vẫn chưa
chấp thuận. Bèn cầu mượn nghóa ký tìm xem
cạn sâu, mới biết là
thể giải tâm say, có chỗ nương theo, bèn bỏ giảng tan chúng, đi về
Thiên Thai, bẩm thọ
Pháp Hoa, phát thệ nguyện
mở mang giảng nói.
Đến niên
hiệu Khai Hoàng thứ mười bảy
(5
9
7) đời Tùy, ngài Trí Giả thị hiện bị bệnh, Sư bèn chăm sóc hầu hạ
sớm tối, mọi
sự khó nhọc đều hết lòng. Và khi ngài
Trí Giả thị tịch thì
Sư ở bên cạnh tiếp
thừa Di chỉ, bèn dâng
tâm thư để lại và các tín vật, buồn khóc qùy
trao. Tấn Vương năm vóc gieo sát đất, buồn thương
rơi lệ đảnh lễ thọ nhận.
Sử vâng theo lễ khách, tình thuần gần gũi Pháp.
Sau đó
sai
Dương Châu Tổng Quản Phủ Tư Mã Vương Hoằng đưa
Sư về lại núi, thiết lập
trai hội cúng dường ngàn
vị tăng, xây dựng chùa Quốc Thanh, tức là nơi có

dấu tích của
các ngài Đàm Quang, Đạo Du đời Tấn. Chùa Phật lũng
ở ngọn núi phía trước
đề hiệu là Tu Thiền. Trước kia dưới đời Trần,
ngài Trí Giả mới đến phía Nam của Phật Lủng cách
chừng mười dặm, đất
ở đó gọi là Đan Khâu,
Sư kinh hành ngay thẳng, trông nhìn hiển bày xa rộng, nêu nền khắc cây, muốn dựng lập đạo tràng, nhưng chưa toại
tâm mong muốn, vì thế di
chúc ở tại đó! Thợ của Vương Tấn vào hang liền lo việc tu tạo xây dựng mới đặt nghiệt kéo dây, mỗi mỗi đều vâng
theo ý chỉ xưa trước.

Niên hiệu Nhân Thọ thứ nhất
(6
0
1) đời Tùy, Tấn Vương vào nối tiếp, theo hướng Đồng đi tuần về bổn quốc. Muôn dặm đường
sông, người ở quê đều vui mừng.
Sư nhờ đàn việt lên địa vị, chùa viện
mới hoàn thành, nên ra núi tham dự chúc mừng, bèn được dẫn đi xem, an
ủi hỏi han nhiều lớp,
đối đáp như tiếng vang, lời đều có chỗ đặt để.
Thần chủ vẻ vang khen ngợi.
Lại sai viên ngoại
Tán Kî Thị Lang Trương Càn oai nghinh đưa
Sư về lại chùa núi, ban thí ba ngàn vật, ba ngàn
xấp đệm giạ, thiết trai cúng dường ngàn vị tăng, tu tạo lại chùa miếu đài điện, nên trang
sức xanh đỏ loạn phát
sớm mai, đảnh núi của thông trúc ngầm đồng tợ gấm phủ. Đó thật là
sự hùng vó của biển Tây, xa phù hợp với
lời của ngài Trí Giả,
đầy đủ như trong biệt truyện về Sư.
Niên hiệu
Nhân Thọ thứ hai
(6
0
2) đời Tùy, Tấn Vương lại ban lệnh thỉnh Sư rằng:”Đầu hạ nóng bức, Đạo thể dừng nghỉ,
thuyền duyệt nuôi dưỡng tinh thần, nên được tốt đẹp đến cùng. Gần đây tại đạo
tràng Tuệ Nhật, hai
Pháp sư Trang và
Luận giảng
Kinh Tịnh Danh, toàn dùng nghóa
sớ của Đại
Sư Trí Giả Phán Thích Kinh Văn. Thiền sư
(Quán Đảnh) đã là đệ tử tài giỏi của
Đại sư, tất cả pháp môn đều phó thác
cậy nhờ. Nay sai người
đến thỉnh, hẳn là mong cầu như mưa trút đổ. Đồng thời
Pháp Hoa kinh sớ, tùy bảo người
sứ vào kinh đô!
Kính trông
đợi lai nghi, thư viết
không thể hết ý”. Sư bèn đắp, y cầm tích trượng,
cao bước vào cung, suốt
ba tháng hạ mở mang giáo hóa, xứng hợp tâm
Tấn Vương, mừng vui cung
kính. Thường đến chỗ khế hợp sâu xa, không ai
chẳng tỏ bày cầu thỉnh. Và Sư tùy chỗ hỏi mà
tiếp đối, bao gồm tất
cả Huyền tịch. Sau,
Tấn Vương sai đưa thư đón rước
Sư trở về, cúng
dường cấp tặng mọi vật gấp bội.

Niên hiệu Đại Nghiệp thứ bảy
(6
1
1) đời Tùy, Tấn Vương coi sóc binh lính ở Trác dã,
thân gần bao gồm nguyên nhung, sắp muốn quẩy động gồm cả Đông di để làm trong
sáng
Văn quỹ. Nhân đó hỏi mọi người chung quanh tiếp nối đầy đủ
Hiên Hoàng, trước là
sức mạnh chém giết hung bạo của
Phản Tuyền, sau là ngợi khen hỏi Đạo của
Đồng Sơn.

Nhớ nghó đến
Đại sư Trí Giả, cảm mến nhíu mày, liền ban sắc thỉnh từ xa đến chỗ hành.
Sư dẫn thấy trời ngăn, bắt đầu lấy
sự vui mừng
của Đồng học. Lại sai
Thị Lang. Ngô Mân đón rước Sư về lại chùa núi.
Từ đó về sau, Vương
nhân nối nhau đến phòng Sư không tháng nào
trống. Sư có tâm ở chốn gò hang, dứt vết hệ lụy trong đời. Định tuệ gồm tu, nói nín đều là giáo hóa. Có các bậc
Danh Tăng Đại đức ở gần
thànhcho đến phương xa, mong được trông thấy ba
Quán mười Như, cho đến
Tâm, trần sứ tánh, đồng
thời cúi đầu bái lạy, gieo thân thỉnh cầu Thiên
Cổ. Sư đều sơ khơi tình
tánh, tắm gội cõi lòng. Ba nghiệp thường thêm lớn,
Phước trí không cùng tận.
Bỗng đến ngày mồng bảy tháng tám niên hiệu
Trinh Quán thứ
sáu
(6
3
2) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại phòng viện ở chùa Quốc Thanh, thọ bảy mươi hai tuổi. Mới đầu thị hiện bệnh nhẹ, không lo liệu
thuốc thang chữa trị, trong phòng có mùi thơm lạ. Đến lúc
sắp tịch,
Sư bảo
thị giả rằng: “Trong Kinh Di-lặc nói ngày Đức Phật nhập Niết-bàn,
khỏi hương tỏa bủa như
mây. Nay ông nên đốt nhiều hương, Ta sắp đi
đây!” Nhân đó,
Sư tỏ bày dạy răn, văn từ nghóa lý khéo léo tha thiết.
Môn nhân chúng tăng
chiêm ngưỡng rơi lệ. Bỗng nhiên Sư tự ngồi dậy chắp tay như có
sự
kính ngưỡng, mở lời ba lần xưng
niệm “A-di-đà Phật”, rồi hạ thân mình xuống nằm, duỗi tay đặt nơi tim,
sắc mặt vui vẻ, an
nhiên thị tịch. Khắp cả
thân mình mềm mại, trên đảnh đầu ấm nóng đến
qua hôm sau. Trước kia, có
bạn đồng học là Sa-môn Trí Hy, là người
được Đại sư Trí Giả
đích thân tế độ, rất trong sáng nổi tiếng đã thị tịch
vào niên hiệu Trinh Quán
thứ nhất
(6
2
7) thời Tiền Đường, lúc sắp tịch ngài Trí Hy bảo rằng: “Tôi sinh lên cung trời Đâu-suất, thấy
Tiên sư
Trí Giả, và các tòa báu xếp hàng chung quanh đều có
người ngồi, chỉ có
một tòa trống, hỏi thì có người bảo
sáu
năm sau,
Pháp Sư Quán Đảnh
sẽ
sinh lên đây nói
Pháp.” Nên Sư bảo đốt hương, nếu nghiệm xét ý chỉ tức là
Đức Từ tôn đến đón
rước. Tính về năm để luận về kỳ hạn, thì xét
thấy ngài Trí Hy không nói xằng! Qua ngày mồng chín tháng tám, bèn an táng tại núi thuộc phía
Nam của chùa. Mọi người xa gần đua nhau kéo đến
khóc than rầm rỉ chấn
động khắp cùng hang rừng.

Mới đầu, Sư
giáo hóa trong huyên tục, thần dụng nhiều phương. Có
người dân quê ở Pháp Long cách núi hơn ba mươi
dặm, bị bệnh sắp chết, dùng mọi cách trị liệu đều không hết. Người con vội chạy vào núi cầu cứu
Sư vì đọc tụng
kinh Pháp Hoa, Đốt hương
Chiên đàn, người bệnh tuy ở xa, vừa nghe mùi đàn hương thoảng vào mũi, liền
thuyên giảm bình phục.
Lại, tại ngọn núi phía nam An Lạc, vùng ấy tên là An Châu, cây biếc khe xanh, dòng
suối uốn quanh, mọi người qua lại
không thông tiện, Sư lưu
luyến muốn đến xem, xoay nhìn mà phát thệ nguyện rằng: “Nếu khiến đất ở đây dàn trải ra bằng phẳng thì
sẽ đến đây
giảng kinh”. Chưa đầy
mười ngày mà cát trắng khắp ùn nổi lên bằng phẳng như
kiếng ngọc.
Sư vì
sự cảm thông cùng hiển hiện, chẳng trái
với nguyện trước, bèn
đến đó giảng hai bộ Kinh Pháp Hoa và Kim
Quang Minh, để báo đáp linh ý.

Sư từng ở chùa Nhiếp Tónh tại Chương An giảng Kinh Niết-bàn,
gặp phải bọn hải tặc lên bày trận, các hàng tăng
tục kéo nhau bỏ
chạy. Sư bèn đánh chuông nhóm đến giảng,
sắc mặt không tỏ vẻ khiếp
sợ. Bọn giặc cầm cờ
hiệu, phướn lọng đến chùa, bỗng nhiên thấy binh lính cờ xí
sáng rực cả ngày, nắm cung cầm kích, dài hơn cả trượng, hùng mạnh phấn phát. Bọn giặc trông thấy mà
kinh sợ, đồng một lúc
bỏ chạy tán loạn.

Sư lại từng ở tại Phật Lũng, nhân lúc rảnh việc giảng pháp, dẫn các học chúng chất đá làm tháp, cần có hai phiến riêng để làm cửa
tháp. Có đệ tử của Sư
là Sa-môn Đạo Quang, trước dùng xe chuyển vận
một tảng đá, mọi người đều nghi là dày lớn, muốn tìm kiếm tảng đá khác,
lại nhọc sức người. Sư
cầm tích trượng, đưa lên đẩy, tảng đá được
chuyển vận trước bỗng
nhiên bị nứt ra thành hai tấm, độ dày bằng nhau, để đặt vào làm cửa tháp, rõ ràng như khế hợp từ trước, những điều linh
ứng như thế thật có rất nhiều.

Sư thọ nghiệp
ở Thiên Thai, lại bẩm đạo tại Hành Nhạc, hai ngài
Tuệ Tư, Trí Khải là bậc Tông quy của cả ba đời, có một không hai. Hoặc là
Quán chiếu, hoặc là giảng đạo, thường y cứ theo
Kinh Pháp Hoa. Lại giảng các
Kinh Niết-bàn, Kim Quang Minh. Tịnh Danh, v.v… ngài
Trí Khải có biện tài như mây bủa mưa tuôn, hoặc đồng như
lưới trời chợt nghó
đến châu Anh lạc. Có khả năng hành trì, khả năng
nhận lãnh, chỉ có mình
ngài (Quán Đảnh). Sư riêng ghi văn từ ý chỉ của
ngài Trí Gỉa, và tự
soạn thuật nghóa ký, đồng thời soạn các đề mục của
các Tạp Văn, tất cả
đều được khắc ở dưới bia.
Đệ tử
Sư là
Sa-môn Quang Anh, là bậc hậu
sinh trội vượt, tài
giỏi về giáo nghóa, cùng
chúng tăng ở chùa Quốc Thanh đồng ghi lại hành trạng
của Sư, dựng lập Văn bia ấy trước cửa chùa, do
Sa-môn Pháp Tuyên chùa Hoằng
Thiện ở Thường Châu soạn văn, ngôn từ rất
bóng bẩy, sự tích Sư
thấy trong biệt tập.

Truyện ngài
Thích Trí Tảo trụ chùa
Quốc Thanh ở núi Thiên Thai:
Thích Trí Tảo,
họ Trương, người xứ Thanh Hà. Dưới đời Tấn,
Sư dời đến
ngụ ở Lam Hải, ông nội Sư tên là Nguyên, làm
Thương Bộ Thị Lang vào cuối đời
Lương, đảm nhậm Lâm Hải Nội Sử. Cha của Sư
tên là Hoài, làm Trung
binh tướng quân ở đời Trần. Sư vào độ tuổi thọ học kinh, mở lời không vọng phát, đi không thẹn với người. Bà con
khắp trong thôn xóm gần
gũi đều rất mến kính.

Năm Sư mười
bảy tuổi, cha mẹ đều qua đời, Sư buồn thảm, tang phục mới xả, liền bị tật bệnh, trải qua nhiều năm tháng thuốc thang chữa trị đều không
hiệu nghiệm, nhân trong đêm vắng,
Sư cầm gậy kéo lê trong cơn bệnh ra đến
giữa sân, nhìn lên ánh trăng mà nằm, nhất
tâm chuyên niệm “Nguyệt
Quang Bồ -tát”, chỉ nguyện Bồ-tát vận tâm
Đại Bi cứu khổ bệnh
lâu ngày không khỏi của con. Sư buộc niệm như thế, mới qua
tuần trăng.
Vào một đêm,
Sư mộng thấy có một người hình
sắc khác thường từ phương Đông đi đến, bảo với
Sư rằng: “Nay ta cố đến trị bệnh cho người!” Và liền đưa miệng đến nơi thân
thể Sư, lần lượt hít
hà, ba đêm như vậy, nhân
đó mà bện Sư có phần thuyên giảm. Sư rất biết Tam Bảo là nơi mà mình nương tựa cầu cứu, bèn cầu lìa tục.
Sư đến
chỗ Pháp sư Tuệ Phùng ở
chùa An Tónh xin làm đệ tử.

Xa nghe ngài
Trí Giả là bậc khuôn phép Đạo hạnh vượt hẳn
các vị khác, làm người
dẫn đường tốt cho cuộc đời, Sư bèn theo thuyền trôi dạt, thẳng đến núi
Thiên thai, hết lòng thọ Đạo.
Ngài Trí Giả bảo
Sư hành trì Pháp Hoa sám
hối. Đến đầu đêm của bảy ngày thứ hai ( Đêm thứ tám) khi lễ
sám vừa xong, trở về lại
giường thiền,
Sư muốn
ngồi yên, bỗng thấy chín
con rồng từ đất vọt lên và bay thẳng lên hư
không. Đến sáng hôm sau,
Sư tự dò hỏi, có người đáp là: “Như thế tức là biểu thị cho chúng
sinh trong chín đường nghe
Kinh Pháp Hoa, ở đời tương
lai sẽ phá được Vô
Minh Địa, nhập vào pháp tánh không!”.

Lại nữa, niên hiệu Chí Đức thứ tư
(5
8
6) đời Trần, Vónh Dương Vương Bá Trí trấn
nhậm tại Tiên Đô, thỉnh ngài Trí Giả đến chỗ
đang trấn nhậm.
Sư bèn theo thầy nhận thỉnh đến núi
Cối kê. Sau khi
mãn ba tháng, giã từ
Vương Bá Trí, Sư đến trụ chùa
Bảo Lâm, hành trì
Pháp Hoa Tam-muội. Mới đầu hôm thứ nhất như có người đến lay động
cánh cửa. Sư liền hỏi
rằng: “Ông là ai mà trong đêm đến lay động cửa
như vậy?” Liền có tiếng
lớn trả lời rằng: “Ta đến coi sóc đèn đuốc!”
Qua vài ba phen hỏi đáp như thế.
Trong chùa đó có vị Đại đức tức
Thiền sư Tuệ Thành trong
đêm nghe rõ việc ấy, bảo với đệ tử rằng:
“Trong phòng ấy từ trước đến nay có con ác quỷ to lớn, nay mới nghe được
tiếng ấy, hẳn là quỷ đến bắt người!” Đến lúc trời
sắp sáng, ngài
Tuệ Thành đến gõ cửa kêu
gọi Sư,
Sư chưa rỗi để đáp lại thì ngài
Tuệ Thành liền đi nhiễu quanh phòng mà
xướng rằng: “Khổ thay! Khổ thay!
Người ấy đã chết rồi!”
Sư liền mở cửa hỏi ý muốn nói gì.
Ngài Tuệ Thành đáp: “Ông còn
đó ư? Hôm qua tôi nghó là quỷ đã hại ông nên than
như thế.” Ngài Tuệ
Thành báo việc ấy với Vương Bá Trí, Vương Bá Trí
sai mấy mươi người cầm
gậy đến che chở. Sư bảo với người đến che chở rằng: “Tánh mạng là do nghiệp, việc che chở ấy đâu thêm được gì?
Xin các nhân giả cùng
nhau trở về Thành báo với Vương Bá Trí như
thế!” Sau khi các người muốn che chở đã đi. Đến đêm thứ hai,
Quỷ vào trong phòng, đập
vách tường, đánh cột trụ khắp đông tây.
Trong phòng
có sáu ngọn đèn, Sư
tắt hết năm ngọn, chỉ để lại một ngọn, hành đạo
ngồi thiền, thản nhiên
tụng kinh, không tỏ vẻ khiếp sợ. Suốt trong hai mươi mốt ngày việc thường như thế. Khi hành pháp
sắp xong, thấy có
một đồng tử mặc áo
xanh khen rằng “Lành thay!” nói xong liền biến
mất. Tuy gặp hai duyên ấy
nhưng tâm Sư không lộ vẻ vui buồn.
Lại nhân có duyên
sự nên
Sư đến
Cối kê, đường đi từ huyện
Diệm, Sư đi ngang qua thôn
Hiếu Hạnh mà khất thực, chủ nhân lầm nấu quả Dâu có chất độc, thiết dâng
cúng dường, ăn xong,
Sư đi thẳng
về đường trước.
sau đó chủ nhân ăn dùng các thức ăn còn lại, mọi người đều bị
ói mửa, v.v… có người
ở bên cạnh thấy thế bèn mang thuốc đuổi tìm theo Sư, xa đến cả mười dặm mới kịp, thấy
Sư vẫn thư thái bước đi
không tật bệnh gì. Sư
hỏi người ấy “Vì sao lại tìm theo tôi?” Người ấy kể
lại sự việc trên. Sư
cười mà đáp rằng: “Bần đạo không sao cả, hãy vất
bỏ thuốc mà trở về,
không cần phải đuổi theo tìm nữa!” Nghiệm lấy đó
là do Đạo lực Sư huân tu nên chất độc không thể làm thương tổn.
Niên hiệu Đại nghiệp thứ nhất
(6
0
5) đời Tùy, Vua Dương Đế (Dương Quảng
6
0
5 -
617)
xa giá đến Giang Đô. Sư giữ lấy tăng mạng ra tham dự, yết kiến tại
Nội Điện, Vua từ xa trông
thấy Sư,
bèn lánh chỗ, thỉnh
Sư ngồi trước, thăm hỏi các thứ rồi
sai
Thông sự
Xá Nhân Lô Chánh Phương đưa
Sư về lại núi, Vì Đại
Sư Trí Giả mà vua thiết trai cúng dường ngàn vị tăng. Độ bốn mươi chín người xuất gia, cúng
dường chùa hai ngàn vật,
ba ngàn thạch gạo và dầu thơm v.v… Lại xây
dựng tường đất khắp
bốn phía chung quanh chùa. Niên hiệu Đại Nghiệp thứ
sáu
(6
1
0) đời Tùy, Sư lại đến Dương Châu tham
kiến. Vua bèn sai
cấp sự Thị Lang Hứa
Thiện Tâm đưa Sư về lại núi. Lại vì Đại Sư Trí
Giả, thiết trai cúng dường ngàn vị tăng, độ một trăm người xuất gia,
cúng dường chùa một ngàn vật, cúng dường trai tăng mỗi vị một xấp lụa. Đến
niên hiệu
Đại nghiệp thứ bảy
(6
1
1) Sư lại đến quận Trác tham dự.
Vua nhọc tạ từ xa đến, nên cúng dường chùa năm trăm vật,
sai năm mươi người cầm gậy phòng hộ tiễn đưa
Sư về lại chùa núi.
Sư tám lần qua
lại tham kiến Thiên tử,
đều được vui mừng, cúng dường cung cấp rất nồng hậu.
Đến niên hiệu
Trinh Quán thứ mười hai
(6
3
8) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa, thọ tám mươi ba tuổi.
Truyện ngài
Thích Phổ Minh trụ chùa
Quốc Thanh ở núi Thiên Thai:

Thích Phổ Minh, vốn tên là
Pháp Kinh, họ Chu, người ở xứ Cối Kê. Từ thuở nhỏ chí khí tiết tháo
Sư đã khác với mọi trẻ nhỏ
bình thường, miệng Sư
thường xưng niệm danh hiệu Phật, nhóm cát để
làm việc phước, dùng
các loại cây Hao Ngãi làm điện tháp, chẳng cùng kẻ tục cười đùa chơi giỡn, chỉ chuyên chí kính
sùng pháp. Có vị
Sa-môn đi khất thực, nhân đó
khuyên Sư rằng: “Này chàng trai! Đã có thiện
tánh, hãy đến núi Thiên
Thai để xuất gia. Trong đó có vị Tứ Y Bồ -tát
hiện đang giảng pháp.”
Niên hiệu
Thái Kiến thứ mười bốn
(5
8
2) đời Trần, Sư bèn đạp núi vượt khe tìm đến Thiên Thai, gặp ngay Đại sư
Trí Giả đang
ngồi giảng pháp. Sau khi
Ngài giảng xong, Sư liền đến đảnh lễ ngài Trí Giả
nguyện xin Quy y trọn đời này được làm đệ tử.
Ngài Trí Giả cười
bảo: “Nhân nguyện lực
xưa, nay được gặp nhau!” Sư bèn sớm tối nương tựa gần gũi hết lòng không
biếng lười.
Sư chuyên cầu
Pháp thiền
kiêm hành trì các Pháp
sám Phương Đẳng, Ban-chu, Quán Âm, tụng một
bộ Kinh Pháp Hoa. Niên hiệu
Trinh Minh thứ nhất
(5
8
7) đời Trần, Hậu Chúa (Trần Thúc Bảo) ban sắc đón rước ngài Trí Giả đến thành đô. Sư bèn theo đến trụ chùa Quang Trạch ở
Kim Lăng. Chuyên lấy tư
duy thiền quán, làm nghiệp
chính. Mọi người trong giảng đường đều
kính vâng theo sự xem xét của Sư.
Không bao lâu nhà
Trần sụp đổ
(5
8
9) ngài Trí Giả liền đến Giang Châu, trụ chùa Đông Lâm ở Lô Sơn.
Sư đến trong nội các, nơi
Thụy tượng của Đào Khản, hành trì
Pháp sám
Quán Âm, giữa mùa đông
trong tháng mười một, mà thân
Sư chẳng mặc bông tơ, khổ tiết hành đạo. Thấy một vị tăng bảo rằng: “Với tên gọi
Pháp Kinh chưa phải là tên
gọi tốt, hãy đổi lại
là Phổ Minh, tên gọi này rõ sáng chiếu soi cả ba
đời!” Sau khi lễ sám
xong, Sư đến chỗ ngài Trí Giả kể lại việc đó.
Ngài Trí Giả liền bảo: “Đó
là do thần minh chỉ bày, nên liền đổi cũ theo mới!”

Sư lại theo ngài
Trí Giả ra trụ chùa
Ngọc Tuyền ở
Kinh châu. Sư từng ra bên cạnh
suối luyện nhã chuyên tư duy.
Ngài Trí Giả đi ngược lại
đường lên núi Thiên
Thai. Các hàng đạo tục ở Giang Lăng đua nhau cùng tu tạo. Đang lúc muốn đúc đồng, bỗng có một người mù đến nhìn.
Sư xem xét cơ duyên, biết là
không được tốt lành, quả nhiên khi phá khuôn
thì quả chuông bị khuyết,
bèn gấp bội công thợ để tu tạo. Sư ước định
nói với trong chúng rằng:
“Hễ những người các căn không đầy đủ, thì
chớ đến xem chú đúc”.
Sau đó được thành tựu mỹ mãn, tiếng chuông
ngân vang xa đến bảy mươi
dặm. Chuông ấy nay hiện ở tại chùa Phật Lũng thượng.

Sau, Sư về
lại chùa Quốc Thanh, chỗ phòng Sư ở cách nước
cao xa, ở phía đầu phòng
có một khoảng đất trống, thuần là đá cương.
Sư bèn nghó rằng: “Nếu khiến đá ở đây có nước tuôn chảy thì có gì
vui thích bằng”.
Sau đó vài ngày tự nhiên dòng
suối trong đá tuôn chảy quanh khắp cùng các phía. Tinh xá
Quốc Thanh là do
Vua Văn Đế
(Dương Khiêm
5
8
1 -
605) đời
Tùy tạo xây dựng. Sư cho rằng giảng đường nhỏ hẹp, muốn phá hủy để xây dựng rộng lớn ra, cùng thương lượng
với Thiền sư Quán Đảnh.
Ngài Quán Đảnh khuyên chớ sửa đổi. Có
Hoạt Châu Đô Đốc
Châu Hiếu Tiết xa nghe việc ấy, liền cúng thí các cây
trụ gỗ sam, bồng bềnh theo đường biển đưa đến.
Ngài Quán Đảnh trông về phía
Xích Thành, cảm thấy thân
Sư cao lớn hơn mười trượng vượt khỏi trên rừng thông và có phụ theo chừng mấy
mươi người, nên
nói với Sư rằng: “Huynh
chớ khổ rthiết can ngăn, sự ước nguyện chắc
chắn sẽ thành tựu!”
Ngài Quán Đảnh biết là thần dị, liền chắp tay đáp
rằng: “Không dám can ngăn nữa! Mỗi mỗi đều y theo
nhân giả!” Ngày
dựng giảng đường, cảm động đến
Sơn Vương. Từ sáng
sớm trời đã vần
vũ, tướng trạng như sấm
động, cây nghiêng cành ngã rộng cả trăm bộ,
từ Phật Lũng xuống
thẳng đến chùa, mãi đến lúc chiều tối thì trở lại
như cũ, âm thanh đá va
chạm nhau soang soảng hình thế như mới đến.

Sư lại nguyện cùng các hàng đạo tục tu tạo một pho tượng
Phật Lô-xá-na ngồi, thân
cao trượng sáu bằng Đồng mạ vàng để phụng thờ tại chánh điện ấy. Khi đó có một người tự xưng là ở thôn
Tào Khê đến, cúng thí mười một
lượng vàng vào thân tượng, hỏi về họ tên thì
không chịu nói, lễ bái xong bèn từ giã lui ra.
Sau đến hỏi khắp thôn đó, không có một người nào biết.
Lại nữa, tại
phòng Sư, vị thị giả thường
nghe trong phòng có tiếng
như đông người nói chuyên, lén đến nhìn dò
xét xem, thì chẳng hề
thấy hình bóng nào riêng khác. Và những âm
thanh nghe được đều là
lời khuyên tu việc lành.

Thế rồi, hóa
duyên đến lúc hoàn tất, thời gian thị tịch đã tới.
Một buổi sáng nọ,
Sư gọi các đệ tử đến bảo rằng: “Phàm thọ mạng
con người không thể
thường giữ mãi. Các ông nên biết như thế!” Sư tự
cởi bỏ y phục mới
sạch, mặc lại y phục cũ rách, kéo áo vừa xong, bèn an nhiên thị tịch, thọ tám mươi
sáu tuổi. Qua hai
đêm sau, trong bàn tay
trái Sư co quắp lại ba
ngón. Đang lúc ấy ở trong phòng có hai người
Vinh Thái và Nan-đề là đệ tử của
Sư đang cạo tóc tắm gội, thấy việc như
thế, liền báo với chủ
chùa là Sa-môn Tuệ Cương, cả chúng kinh hãi
nhóm họp, trong tâm buồn thương gấp bội.

Tánh Sư chẳng
hề chứa để của cải riêng tư. Các châu Chiết
nam, các hàng nam nữ đạo
tục quy hướng không biết số lượng là bao nhiêu. Các vật cúng thí
Sư có được đều tùy duyên vui vẻ ban xả. Mỗi lúc tham kiến các Đế
Vương nhà Tùy,
Sư đều được mời ngồi, tặng một trăm hai mươi xấp lụa,
Sư đều
sung vào
sáu vật, chẳng lưu giữ
một thước tấc. Và đều tu tạo
kinh tượng, có
sắc ban cúng thí làm cơ nghiệp
của chúng tăng, thấy
trong sách sổ của Chùa (Tự Lục). Sư tu tạo tôn
tượng bằng Đồng mạ
vàng lớn nhỏ tất cả có đến mười tượng đều bằng
người trung bình trở lên
và ngài đều hồi hướng làm của tăng thí. Sư đọc
kinh tạng được hai biến,
ngoài ra biên chép kinh luận, chạm trổ họa vẽ điện đường, tu tạo các chùa viện, cạnh đó làm các lợi ích và các linh
nghiệm, công đức phí
dụng, vận tâm ứng niệm liền tự đưa đến để
sung làm
chi độ ấy. Không thể ghi đủ.

Truyện ngài
Thích Trí Tạng trụ chùa
Phong Đức, ở núi Chung Nam:

Thích Trí Tạng, họ Ngụy, người ở huyện Trịnh thuộc Hoa
Châu. Năm mười ba tuổi
Sư xuất gia, kính thờ Pháp Sư Ái. Bấy giờ, đang là thời
Tây Ngụy. Sư trụ chùa
Trắc Hổ ở
Trường An. Gặp thời
Bắc Chu phá diệt Phật pháp,
Sư tạm ở trong thế tục, tàng ẩn ở chỗ những
người có tín tâm. Tuy
Vua cấm khắc nghiệt nhưng Sư chẳng sợ luật hình, vẫn
cạo tóc, mặc Pháp Phục, chẳng biến đổi theo thế
tục. Mãi đến đầu đời Tùy
(5
8
1) là trải qua sáu năm, Sư ẩn tích trong nhân gian, chẳng khuyết sứt đạo cấm. Tự
có đồng trần nhưng không phải đồng loại. Khi dời
Đô Lang Thủ, Sư đến trụ
chùa Đại Hưng Thiện.
Niên hiệu
Khai Hoàng thứ ba
(5
8
3) đời Tùy, Sư bói định ở gò phía Đông của hang Phong Cốc núi Chung Nam, lấy đó làm chỗ ở trọn
đời, tức là chỗ đất
trước kia Sư ẩn trầm. Núi sông giao gợn sáng ánh, xóm ấp trông vọng lẫn nhau. Tiếp nối các hàng tăng tục, ngày một lớn mạnh
khuôn phép
giáo hóa. Sau, Vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1 -
605)
ban sắc cho Tả Vệ Đại
Thừa Tướng Tấn Vương Quảng đến núi diện
kiến. Sư bảo rằng: “Núi và đời là khác, đến Đạo
chẳng khác. Bần Đạo ở
núi, thường ngày gom
chứa ý, không hề dời tưởng. Bệ hạ là Thể của
Quốc Chủ, chẳng đoạt
vật tình là chính!” Vương Quảng trở về tấu trình
đầy đủ lại, vua kinh ngạc ngợi khen giây lâu, bèn sai Nội Sử Xá Nhân
Ngô Thế Cơ tuyên
sắc an ủi thăm hỏi. Và ban thí các vật, lò xông dầu
thơm, ba pháp y, các vật
dụng lặt vặt v.v… Bèn ban sắc đặt hiệu tại chỗ
Sư ở là chùa Phong Đức.
Mỗi năm đến ba tháng hạ, Sư rộn mở khai hóa dẫn dắt, luôn lấy Luận Đại Trí Độ làm lời
trước tiên. Hễ chỗ nào
Sư dẫm bước lên đều lý
sự ngang nhau. Các hàng só nữ trong kinh ấp theo
nhau truyền bá, như mây
tụ đầu núi, cùng nhóm họp nghe pháp yếu.

Mãi đến đầu niên hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời Tiền Đường, Vua Cao Tổ (Lý Uyên 6 1
8 -
627)
đặt ra chức Tăng Quan. Mọi người cho là chỗ kết quy để chứa nhóm điều lành, nên tôn cử
Sư giữ chức
Viên Nội. Đạo mở mang, mọi vật
tỏ ngộ, có hy vọng rất sâu. Tuy dự cùng Quan liêu mà thân chẳng bị ràng buộc ở thế tục. Bấy giờ lại tiếp nối trọn đời an
ở tại chùa Phong Đức.
Đến ngày mười lăm tháng bốn niên hiệu Võ Đức thứ tám
(6
2
5) thời Tiền Đường, Sư bị bệnh, chỉ thời gian ngắn thì thị tịch tại chùa, thọ tám mươi lăm tuổi.
Sư nhập Đạo từ tuổi học trò, tự kiểm thúc thân tâm, chẳng ưa
xa xỉ, chẳng thích Vinh
thái. Khi đang trụ chùa Đại Hưng Thiện, các quan cúng dường rất nhiều, mà
Sư vẫn nguyện đi khất thực, trọn đời bảo
toàn đức hạnh. Mặc dù
đảm nhận mọi công việc của chúng tăng, giữa mùa hạ mưa nhiều hay mùa Đông băng giá, nhưng chí nguyện ấy
Sư vẫn không dời đổi.
Chẳng bao giờ ăn dùng vật của chúng tăng. Về già,
Sư ở nơi khu mộ dưới
rừng cây ở ngoại ô phía Tây, tu hạnh Đầu-đà tự
tónh lắng. Vua Văn đế đi
tuần du, gặp Sư mà hết sức ngợi khen. Vua
cùng các Cung nhân v.v…
mỗi người tự xả thí y phục đang mặc có hơn trăm bộ.
Sư bảo người trong thôn đem xe đến chở để
sung vào
Chùa viện, nên khiến cho
Phước điện đổi thay nổi bật trang nghiêm giữa rừng.
Linh tháp gác ngang trên
đỉnh núi, đẹp xinh nổi lên ngoài áng mây. Đến
nỗi có người đứng ở
ngoại ô kinh đô mà nhìn được truyền xa kính ngưỡng.

Lại nữa, tử khi mới thọ giới Cụ túc, Sư đắp mặc Pháp y bằng
vãi bố thô xấu, vá
chồng nhiều lớp dày, nặng đến bốn cân, suốt sáu mươi lăm mùa hạ
Sư chẳng hề lìa xa.
Những ngày
Bố-tát đều tham dự đầy đủ không hề gởi dục.
Sư thường ngồi ngày ăn một bữa, cho đến lúc thị
tịch. Thân hình Sư cao đến
tám thước hai phân. Dáng mặt khôi ngô, tướng
cao vợi như
phong ngạc.
Sư thường ở tại ngọn núi tròn ở phía
Nam chùa hơn bốn mươi năm, mặt xoay vào
hang sâu, mắt chăm nhìn đến
tận khoảng trời mây,
đường tắt dài bốn dặm quanh co khúc khuỷu tối
tăm vướng vúi chẳng dễ
leo lên, mà Sư tay cầm bình nước tắm, chân
mang guốc gỗ, tới giờ
ăn thì men sườn núi mà xuống, sau giờ ngọ lại trở
lên, chưa bao giờ bị vấp
ngã nghiêng té. Nhân đó mà nói thì Sư cũng là bậc cao
sáng hùng ẩn.
Sư tô đắp họa vẽ Tôn tượng
cúng dường, đến
nay vẫn hiện còn.

Sa-môn Tiểu Đàm trụ chùa Từ Môn ở kinh đô, kính trọng
Bổn Nghiệp của
Sư nên vì lập Bia ở phía bên phải cửa chùa, do
Sa-môn Pháp Lâm ở Dónh Xuyên soạn văn.

Truyện ngài
Thích Pháp Hỷ trụ chùa
Tân Lương ở Ung Châu.

Thích Pháp Hỷ, họ Lý, người ở xứ Tương Dương. Năm bảy
tuổi, Sư xuất gia, được
Thiền sư Hạo làm
Bảo phó cho.
Thiền sư là người
đạo hạnh vốn ôn hòa,
có tiếng vang trong các đồng Bạn. Sau đến trụ
chùa Thiền định, trước
đêm sắp thị tịch, Vách tường trước phòng đang ở tự nhiên
sụp đổ
phía ngoài.
Thiền Sư Hạo bảo rằng: “Y báo đã trái
nghịch. Tôi sắp lìa đời!”
Sau đó ngồi thẳng nhắm mắt như có sở duyên, mà
an nhiên thị tịch. Mới
đầu không ai biết.
Từ khi
Sư đến nương tựa cung kính phụng hầu trải qua nhiều
năm, Thiền sư Hạo chuyên
tu định nghiệp, lược qua việc dạy răn. Bèn
dùng Quán lường biết
người, xét về cơ độ của Sư thì mọi sự vượt
trước thực hành, chẳng chỉnh túc mà thành, xét ngưỡng cảnh hạnh chỉ có đức
là giúp. Tại chùa Thanh
Khê ở Kinh Châu, chúng tăng có hơn bốn mươi vị, mà
Sư là
Sa-di nên gần gũi cúng phụng mọi thứ. Ban ngày thì lo việc củi lửa nấu thổi, đêm đến tụng tập kinh điển. Ở núi không có đèn
đuốc, Sư bèn nhóm củi đốt để lấy
ánh sáng, mỗi đêm tự giữ khóa lệ tụng thuộc một trang, như thế trải qua thời gian lâu,
sở duyên được bén
nhạy. Tuy học các kinh bộ
loại nhưng Sư chỉ lấy Kinh Pháp Hoa làm
chính, thường tranh thủ
trong khoảng thời gian ăn xong đến khi ngủ Sư kiêm tụng một quyển. Ngoài ra thì chỉ lấy thiền nghiệp buộc niệm ở
trước. Vừa có mờ tối
trong tâm, thì liền ôn lại từ đầu.

Trong niên hiệu
Nhân Thọ
(
6
0
1 -
605) đời Tùy,
Vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1 -
605) ban
sắc mời
Sư đến kinh đô, trụ chùa
Đại Thiền Định, cúng lễ
long trọng.
Sư lấy
sự kiệm hành làm đầu, tiếp
giúp an ủi bạn đồng tu,
khiêm nhường rỗng rang thành đức. Bèn có Xá-lợi răng Phật là vật quý báu của làng vua. Đặt tên Đài báu, tôn trí ở
nhà trên. Các vật quý
báu đầy mắt, nhưng người không đức hạnh thì
chẳng thấy. Đại chúng
cho Sư là bậc giải hạnh ngầm thông, u vi thường
giáng hiện, bèn giao phó
Đạo tràng cho Sư đảm nhậm coi sóc. Ngài liền
lập ra giềng mối, cúng
dường ngày đêm tiếp thừa kính ngưỡng.

Sư lại vì thầy là Thiền sư Hạo lúc thị tịch ý muốn thầm gia bị
linh sáng, nên Sư nguyện
tụng ngàn biến Kinh Pháp Hoa. Nhân đó chẳng ở tại
phòng cũ, chỉ thuần nhiễu quanh chùa tháp, với hai
oai nghi Đi và ngồi, phát thệ thấu cùng
Bổn nguyện, vừa đủ
số tám trăm biến,
sớm tối tinh tấn buộc tâm không tán loạn,
Sư cảm thấy có
sự
chuyển đổi, vui
vẻ khỏe mạnh. Chư tăng
cả chùa cùng trông thấy có con trâu trắng buộc giá xe báu đi vào
phòng Sư, bèn tìm đến xem, thì không hề thấy
dấu vết. Mới biết là
do cảm với u thông nên có toại ý giáo môn, nhưng
Sư nhún nhường tự giữ,
tu tạo như mới đầu.

Có những người bệnh khổ, không luận là khách mới cũ, Sư đều chu cấp thăm hỏi gần gũi chữa trị. Đến chỗ các thứ phẩn tiểu dơ bẩn,
Sư đều dội rửa sạch
sẽ. Cho nên cái khổ của tật bệnh là cái mà người
đời đều xem thường,
nhưng Sư đều không phân biệt dơ tiện, tâm tình
càng vui mừng gấp bội,
lấy làm việc thường của mình. Cho đến nếu có
các hàng tăng tục ở
khắp xa gần bị bệnh cùng đến, thì Sư đều vui vẻ an
ủi tâm họ, để trọn
báo loại ấy. Hoặc có người từ ngoài đến hỏi bệnh,
Sư đều vì người bệnh
mà trình bày sự khổ. Có người hỏi về nguyên do.
Sư bảo: “Người bệnh bị
sự khổ não buộc ràng lại đến hỏi khiến cho
tăng thêm mà thôi!”.
Đến niên hiệu Võ Đức thứ tư
(6
2
1) thời Tiền Đường, Hữu Bộc Xạ Tiêu chuộng phụng huy phong hoằng độ của Sư, bèn thỉnh Sư đến trụ
ở đó. Bấy giờ là
thời mở vận, nhưng vẫn còn đói kém. Những người
kính mến Đạo nghóa ở bốn phương lần lượt tìm
đến cửa núi (chùa). Sư
bèn giảm bớt tối đa
mọi sự ăn mặc để sung vào việc giúp cho người thiếu thốn. Mọi người thọ nhận trở về
sống và làm
việc thường.
Nên Sư là người được đại chúng
tôn sùng. Hễ có người nghi ngờ thì
Sư thường giải thích cho họ hiểu và hội thông được yếu chỉ nghóa lý, hiển bày
ở tâm thần.
Nhưng Sư thực hành trầm lắng kín đáo, nên rốt cuộc khó ghi chép đầy đủ!
Người viết truyện (Đạo
Hằng) cùng ở chỗ mà đến cho nên
thuật lại đại khái.
Sau,
Sư bèn lui về tự tu dưỡng, ra khỏi chúng tăng đến gò phía Nam
Ly Sơn, làng đó tên là
Lô Lăng, tức là thành xưa chín thế kỷ,
phía Bắc giáp với núi
Lệ Đài, phía Nam đối diện với gò Hách Tư, liền khe
với
rừng sâu, là nơi nhóm họp của các bậc tiên hiền.
Sư bèn bói chọn nơi đó làm nhà ở, bèn có chí muốn trọn đời ở tại đó.
Sư dốc chí giũa mài
rèn luyện đệ tử, dẫn
dụ chỉ dạy dân chúng ở núi, Phước đầu tội cuối, mười phần
được tám, chín. Niên hiệu
Trinh Quán thứ nhất
(6
2
7) thời Tiền Đường, ban đêm đi được phân nửa, thấy có mấy ngọn đuốc lớn sáng từ phía Nam đi đến, hướng thẳng vào phòng
nhà ở núi. Kẻ tăng người
tục kinh hãi, lo
sợ đó là bọn giặc cướp, bèn báo trình việc ấy
với Sư.
Sư bảo: “Điềm ứng ấy
không có gì đáng lo, chỉ nên tự tu nghiệp.” Đến lúc
đến tìm xem, không ai biết được nguyên do. Tại chỗ
Sư ở thường giáng
hiện những điềm lành,
đều đại loại như thế.
Đến mùa xuân niên hịêu
Trinh Quán thứ
sáu
(6
3
2) thời Tiền Đường bắt đầu bị bệnh nhẹ, Sư tự biết mình không còn sống bao
lâu nữa, có người
gượng đem thuốc đến trị bệnh, Sư không hề chịu uống. Đến ngày mười hai tháng mười một,
Sư mới bảo với môn nhân
đệ tử rằng: “Vô thường đã đến, chớ bày việc rầm ró náo loạn, phải nên im lặng tónh lự, thấy tôi xả bỏ thần thức, chớ để cho người lạ liền vào
trong phòng! Và luôn luôn
xướng rằng ”Ba cõi luống dối, chỉ là nhất
Tâm!” “Đại chúng bỗng nghe từ phía bắc rừng có tiếng âm nhạc và
xe chấn động. Nhân đó báo
với Sư,
Sư bảo: “Quả báo thế gian từ lâu đã xả bỏ,
vì sao lại sinh về cõi vui
thú, rốt cuộc là ràng buộc phiền lụy!” Sư bèn
lại nhập định, chỉ phút
chốc mọi âm thanh đều im bặt. Có mùi hương
thơm xông khắp. Tới đầu
canh năm, Sư an nhiên ngồi thẳng mà thị tịch,
thọ sáu mươi mốt tuổi.
Hình sắc Sư sáng sạch như thường trú trong định.

Mới đầu, vào những ngày
bình thường,
Sư đến khắp núi non
hiểm trở, đến một chỗ
Sư ngài thị tịch, tăng chúng trong chùa thấy nghi
mạo Sư trang nghiêm vòi vọi, nên không nỡ làm theo
lời Sư, bèn đục núi
làm huyệt, muốn an táng
trong đó. Một đêm, tuyết dữ bỗng nhiên phủ khắp dày hơn cả thước, phủ khắp chung quanh đến hai dặm, lấp bít
đường núi. Mọi người
bèn mở đường đón rước đi. Giữa đường ngài giáng
thần vào một vị đệ tử
và bảo: “Ta muốn để lộ bày thi thể ở ngoài núi hoang để bố thí
chúng sinh, vì
sao lại trái nghịch bổn chí của ta? Tuyết phủ
kín lối hẹp, hãy nên dừng lại nghỉ đi.” Đại chúng không theo
lời Sư, bèn
tôn trí vào trong hang,
trải qua thời gian lâu mà vẫn sừng sững không thối rã.
Tống Quốc Công đích thân đến
chiêm ngưỡng, thấy thần
sắc
Sư vẫn như lúc còn sống,
bèn khen ngợi và trở về. Sau đó có người lấy làm lạ vì
sao không rã hoại, bèn vào giở áo nạp
Sư lên, mới thấy bị các loài vật gặm nhấm, từ đầu cổ trở xuống thì xương khô
sáng đẹp. Rõ ràng
lấy đó mà luận thì
thật là chỗ cùng tột của Chí nguyện!

Vả lại, từ tuổi nhập học, Sư bèn đã y cứ vào Đạo, kính thờ
chiêm ngưỡng các bậc
Danh sư.
Thiền chúng ở chùa
Thanh Khê và dân
chúng trong nước tán
dương, đích thân được chiêm ngưỡng phụng dưỡng.
Nên được cảnh hạnh
thành sáng, ngày một tỏ rạng thanh thái. Thêm vì,
Sư rất kính trọng giới luật, hễ nghe thì liền y cứ hành trì.
Tính nghiệp phân công, dẫm từng bước bóng mà ăn.
Bấy giờ, có lúc hơi biết là
sai liền
để trống bữa qua không.
Ngày rằm, ngày ba mươi mỗi tháng sám hối
tẩy tịnh lắng sạch tâm
Bố-tát. An ủi cấp giúp người nghèo khổ hẳn là việc thường, mặc áo xấu, ăn vật dở là chí thường luôn
của Sư.
Nhẹ nhàng thanh thoát, cứu
giúp, được khen ngợi ở Đông giao.

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
(Quyển 19 hết).

<篇></篇>

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN

<卷>QUYỂN 20</卷>

TRONG PHẦN 5 CHƯƠNG III
(chánh
truyện có mười bốn vị, phụ có năm vị)
1/ Truyện ngài Thích Đạo Ngang trụ chùa Hàn Lăng ở Tương Châu, thời Tiền
Đường (Linh Trí).
2/ Truyện ngài Thích Đạo Triết trụ chùa Đại Trang Nghiêm ở kinh đô, thời Tiền Đường (Đạo Thành, Tónh An).
3/ Truyện ngài Thích Đàm Vinh trụ chùa Pháp Trú ở Lộ Châu, thời Tiền Đường.

4/ Truyện ngài Thích Tónh Lâm trụ chùa Hoằng Pháp ở kinh đô, thời Tiền Đường.
5/ Truyện ngài Thích Tuệ Bân trụ chùa Hoằng Phước ở kinh đô, thời Tiền Đường.
6/ Truyện ngài Thích Chí Siêu trụ chùa Quang Nghiêm ở
Phần Châu, thời Tiền Đường.
7/ Truyện ngài Thích Đàm Vận trụ chùa Ngũ Đài ở Uất Châu, thời Tiền Đường.
8/ Truyện ngài Thích Tuệ Tư trụ chùa Cơ Sơn ở
Cơ Châu, thời Tiền Đường.
9/ Truyện ngài Thích Đạo Xước trụ chùa Trung Huyền ở Tinh Châu, thời Tiền Đường (Đạo Phủ).
1
0/ Truyện ngài Thích Minh Tịnh trụ chùa Mậu Thắng ở
Mật Châu, thời Tiền
Đường (Tuệ Dung).
1
1/ Truyện ngài Thích Tuệ Hy trụ chùa Không Tuệ ở Ích Châu, thời Tiền Đường. 1
2/ Truyện ngài Thích Thế Du trụ chùa Đại Thí ở
Miên Châu, thời Tiền Đường.
1
3/ Truyện ngài Thích Trí Thông trụ chùa Thê Hà ở Nhiếp Sơn thuộc Nhuận Châu, thời Tiền Đường. 1
4/ Truyện ngài Thích Tăng Triệt trụ chùa Hãm Tuyền ở núi Cô Giới thuộc Bồ Châu, thời Tiền Đường.
1- Truyện ngài Thích Đạo Ngang trụ chùa Hàn lăng ở Tương Châu:
Thích Đạo Ngang, chẳng rõ
Sư họ gì, người ở quận Ngụy.
Sư dẫm tín nêu Tông, phong cách
trong sạch, có hoài bão tiết tháo khác
thường, cao chuộng làm khuôn phép cho đời. Tuệ giải
sớm thành, nhưng
gần như chẳng khai ngộ.

Mới đầu, Sư đến chỗ
Pháp sư
Linh Dụ xin xuất gia.
Ngài Linh Dụ là người thần thức
cứng rắn, khí độ cao vời. Xét tâm lượng lường
khả năng, truyền trao minh
huấn. Sư được tắm gội thanh hóa, yêu kính
gần gũi, trải qua nhiều
năm nóng lạnh, Sư được ngang gót bước vào hàng ngũ.
Sư thường ở chùa núi
Hàn Lăng, đào luyện viên dung
Sơ giáo, làm giềng mối Huyền
Tông, như mặt trời chiếu đỉnh núi cao gồm thâu
tất cả. Ngài Linh Dụ
giảng các Kinh Hoa Nghiêm, Địa Luận. Sư xét
hợp rộng lớn, tài biện rộng như trời giáng mưa, gõ hỏi liên tục,
ý tư thấu triệt lý thường. Mà luôn trầm lắng tiếng tăm dấu vết, luôn ẩn tàng
hành dụng, công phu sâu
lắng, mô phỏng theo những bậc tài giỏi ngày
trước. Ngoài việc giáo hóa
chúng sinh, chí
Sư kết nguyện
sinh về
Tây Phương, thường cầu thác
sinh An dưỡng. Trải qua thời gian tiếp nối thành
việc, Đạo tỏ khắp Chương
Hà, mọi người được đượm nhuần ân trạch.

Sau, Sư tự
dự biết thời kỳ cuối cùng của tánh mạng nên báo
với những người có
duyên là đến đầu tháng tám sẽ từ biệt. Khi đó chưa ai lường đến lời nói ấy,
Sư vẫn dạy răn đồ Chúng.
Sư bước lên tòa
cao, thân tướng có vẻ
kỳ lạ, lò hương phát ra mùi thơm lạ, bèn dẫn dắt bốn chúng cho thọ
giới Bồ-rát, văn từ nghóa lý thiết tha cần yếu, khiến
người nghe phải lạnh
lòng. Khi ấy, cả bẩy chúng vây quanh, nhận hưởng
Di Vị. Ngài đưa mắt trông
nhìn lên cao, đến khi thấy thiên chúng loạn xạ, đàn
sáo rất nhiều vang vọng giữa hư không.
Trong đó, có âm vang
trong rõ từ xa vọng lại
báo với chúng rằng “Âm nhạc từ cõi trời
Đâu-suất-đà xuống đón rước!” Sư bảo: “Cõi
trời là cội gốc sinh tử, từ trước đến
giờ ta chẳng nguyện sinh
về cõi ấy, thường có tâm cầu về Tịnh Độ, vì
sao lại thế này? Thật
chẳng thể theo tà!” Sư nói xong, liền thấy nhạc trời vọt thẳng lên cao, chỉ chốc lát bặt hẳn. Và liền thấy hương hoa kỹ
nhạc từ Tây phương sung
đầy như mây cuộn bay đến, bay vờn trên đảnh,
cả chúng thảy đều trông
thấy. Sư bảo: “Đại chúng ở lại yên ổn, nay
linh tướng từ phương
Tây đến đón rước, việc phải nguyện đến!” Nói xong,
mọi người chỉ thấy lò hương rơi khỏi
tay Sư, bèn ngồi thẳng trên toà
cao mà thị tịch trong chùa
Báo Ứng, thọ sáu mươi chín tuổi. Lúc đó
nhằm tháng tám niên hiệu
Trinh Quán thứ bảy
(6
3
3) thời Tiền Đường. Các hàng đạo tục khóc thương, đến xem đông như núi, khi
nâng nhục thân Sư sắp
tẩn liệm, dưới chân Sư phát ra ánh sáng. Văn tự hiện rõ cùng khắp
trong phòng, v.v… vậy. Nếu chẳng phải Đạo hợp
Linh Chương, hạnh phù hợp
bậc Thánh thì làm sao có thể hiện những
điềm ứng tốt lành ấy?
Khi đó, khắp xa gần mọi người khen ngợi, hơi khí kết thành bóng râm. Nhục thân
Sư ngồi kiết già
ngay thẳng, các đường gân trong lòng bàn tay ngưỡng hiện rõ. Mọi người tham dự trông
thấy tướng tích, vừa buồn vừa vui. Lại đón rước đến núi
Hàn Lăng, đục
đá làm huyệt, tôn trí tại đó, mãi đến mùa Xuân năm
sau vẫn không thối rửa,
an nhiên như lúc đầu.
Từ khi tiếng tăm đạo hạnh
Sư vang khắp Đông hạ,
Sư luôn
từ nhuận ôn nhu, đức
sáng tỏa soi. Sư có nuôi dưỡng một con chó điếc
cả hai tai, mỗi ngày tự
giảm bớt thức ăn để thí cho nó, sau khi Sư tịch
thì không còn thấy nó
đâu nữa. Lại nữa, ban đêm Sư lên tòa giảng
pháp. Bấy giờ, gặp lúc tăm tối, lại không có đèn đuốc.
Sư xòe tay đưa lên cao chỉ bảo thì tay
Sư phát ra ánh
sáng khác lạ,
soi chiếu rõ khắp phòng. Đại chúng trông thấy điềm ấy lấy làm lạ, chẳng biết từ
đâu đến. Sư bảo: “Thứ ánh
sáng này thường có trong tay, đâu có gì lạ ư?”
Sư có được nghiệp lành
lớn sâu, u minh đều cảm ứng, thật không thể lường biết được. Cho nên
Sư là người có đạo đức cao quý, vượt cao hơn đời. Bấy giờ,
tại Tương Châu lại có Sa-môn Linh Trí. Ngài cũng là đệ tử ngài
Linh Dụ. Cơ Nghiệp xán lạn, nổi tiếng ở
đương thời.
Thường giảng thay cho ngài
Linh Dụ. Ngài biện xướng
sáng thực, thích
đáng tâm tình hoài vọng.
Thêm vì rất khéo thông hiểu kinh luận, thường
lên ngồi ở chỗ đầu.
Văn Nghóa rộng xa, khéo suy nghó như sương bủa,
cật nạn thưa hỏi ý chỉ
bén nhọn, rảo bước khắp Chương nghiệp. Nên
khiến mọi người khắp
bốn biển trông thấy vui mừng, đều thuần theo Thanh giáo.
Sau,
Sư chợt tự cảm thấy bến trí khó cùng cực. Pháp hành
phải nương tựa, nhọc bày thuyền bè, phải nghỉ gác mái chèo.
Sư bèn lắng tuyệt
chương sớ, dốc tu
thiền nghiệp, đó lường tấc bóng mà gìn giữ tâm, có tâm rỗng rang là
việc thường. Đi khất thực, thực hành
hạnh Đầu- đà, để lắng trong
linh sáng, làm khuôn phép cho mọi vật chúng
sinh, ánh sáng đức hạnh
tỏa sáng. Đến niên hiệu Trinh Quán thứ tám
(6
3
4) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại Nghiệp Hạ, thọ bảy mươi lăm tuổi. Về sau mọi người học hạnh kiệm ước từ ngài, nương tựa bóng trần
ấy rất đông.

2.Truyện ngài Thích Đạo Triết trụ chùa Đại Trang Nghiêm ở kinh đô: Thích Đạo Triết, họ Đường, người ở xứ Lâm Ấp thuộc quận
Tề. Ban đầu, Sư đến chỗ
Pháp Sư Minh Cập, học các Kinh Thập Địa,
Địa Trì, rất được các
bạn đồng học kính trọng.
Từ khi thọ giới cụ túc
về sau,
Sư chỉ vâng thờ hạnh môn.
Lại nương tựa
Luật sư Hy ở
Quận Ngụy học
Luật Tứ Phần. Lụât sư
Hy cũng là bậc kim chỉ nam,
một thời trợn mắt cau mày với cả năm chúng. Sư ở đó thọ giáo rộng hiểu, trải qua gần
sáu năm, tìm hiểu kinh tông, nghiên cứu văn thể ấy. Nhưng vì giới tuệ tuy
Sư thông hiểu nhưng chưa có
tâm về Định nghiệp. Tại
Hà Nội, có Thiền sư Tuân là người mà mọi
người suy tôn là chẳng
thể lường biết, là bậc Tông tượng đứng đầu ở
đương thời. Sư vui mừng
đến nương tựa, rất mực chí thành, nên được
Ngài tận tình chỉ dạy. Khi vừa tỏ ngộ Chân Đế thì hoát nhiên Đại thông.
Bạn thiền cùng mừng tạ,
giải ngộ lên thất.
Nghe ở
Kinh Ấp, Đạo pháp đang
hưng thạnh,
Sư bèn tiến
bước theo đó. Mới đầu,
Sư đến trụ chùa Nhân Giác. Tại đó có Sa-môn Đàm thiên được khen
làbiết người.
Sư bèn đầy đủ lễ thầy trò, đến
học Nhiếp Luận, nghiền vị chí lý, hiểu ngộ văn luận ấy. Nêu phỏng có
phương thức, đâu chỉ
tiếng dạy răn. Bèn chán lìa việc người đời, trầm lắng
đến trụ tại Lạc Cốc ở
núi Chung Nam. Ở núi lương thực khó tiếp nhận, trao nhận phải tónh lắng. Đã thiếu kẻ để
sai
sứ nên
Sư để bụng đói
qua nhiều đêm. Vui mừng với vị pháp
Không ấy, có
Cư só
Trương Huy, theo
sự nhiều năm, vừa cầu
hỏi điều lợi ích vừa cung phụng kính dâng. Vì
có việc tạm xuống núi,
bỗng gặp lúc tuyết phủ, đường sá đã ngăn bít,
bảy ngày mới đến. Sư
vì tuy đối trước thức ăn mà không người trao,
giữ cái chết
chánh niệm.
Khi Trương Huy vạch tuyết tới am, búng ngón
tay thức tỉnh, Sư mới
xuất Định. Sư thật cẩn trọng gìn giữ đại loại như thế.
Chùa Đại
Trang Nghiêm ở kinh đô vì
Sư rất có tiếng tăm đạo hạnh nên được thỉnh đến trụ ở
Hoa Quán. Mới đầu, Sư theo ý chúng, bèn ở nơi
Thất nhỏ. Mỗi ngày ăn một bữa và thường thực
hành khất thực, chẳng nhận lợi dưỡng của
chúng tăng, chúng càng
kính trọng.
Dân chúng ở huyện Chu Ốc xưa kia khi
Sư còn ở
Lạc Cốc rất nhiều người kính tin bèn cùng nhau dẫn đến đón rước.
Sư bèn đến đó, xây
dựng thiền vũ, lập ra
đồ chúng, dạy răn đạo nghiệp. Các hàng Đạo bạn cũng
như người thế tục ở núi cùng nhau theo đến.
Sư bèn chỉ bày chánh
pháp, dùng luật nghi răn
dạy. Từ vùng xa xôi hẻo lánh nhờ đó mà nổi tiếng khắp các
Kinh Phụ. Bỗng một hôm,
Sư bảo môn nhân rằng:
“Vô thường đã đến đại chúng khó thấy, mắt mờ đã đến. Hận dài nói gì!” Bèn đi theo hướng Đông về lại chùa Đại
Trang Nghiêm, thăm hỏi các bậc danh đức rồi
Sư an nhiên thị tịch tại phòng cũ, thọ bảy mươi hai tuổi. Lúc đó
nhằm tháng giêng niên
hiệu Trinh Quán thứ chín
(6
3
5) thời Tiền Đường. An táng tại ngoại ô phía Tây kinh đô. Những người xưa ở
Trường thành
đều kính mến, tiếng tăm
khuôn phép của Sư, bèn khai quật phần mộ,
đón rước kim quan về
lại Chu Ốc, hành đạo thiết trai, rồi theo phương
thức hỏa táng, thâu nhặt tro tàn, xây tháp thờ ở phía
Tây thành, trồng hai hàng cây ngay ngắn bên cạnh trong làng
Long ngạn. Và trồng
nhiều Cây Dương,
Cây Bách để người qua lại kính vái.

Sư là bậc chóng phát thiên tài, học chẳng bắt chước theo xưa,
soạn “
Bách Thức Quán Môn” mười quyển, “Luận Trí
Chiếu Tự thể” sáu quyển, “Luận Đại thừa
Văn Tư “, v.v… lưu hành ở đời. Ngài có Đệ tử
là Sa
Môn Tónh An, Đạo Thành, kế tiếp
tông phong, chuyên việc tiếp nối. Ngài
Tónh An ngầm vết ở chốn
suối rừng, chỉ chuyên niệm định mà
giữ gìn Đạo nghiệp.
Ngài Đạo Thành hạnh cảm huyền giải, khiêm
nhường hòa mục tự tu,
bao gồm luật bộ giảng Đạo tiếp nối ở đương thời.
Ban đầu, Sư trụ chùa Đại
Trang Nghiêm. Vì truyền bá nghiệp cao nên được đề cử đến Diêu Đài giúp hoằng hóa ở đó. Ngoài ra
sóng lặng trùm
đầy, hưng thạnh ở kinh đô.
3- Truyện ngài Thích Đàm Vinh trụ chùa Pháp Trú ở Lộ Châu: Thích Đàm Vinh, họ Trương, người ở xứ Cửu Dương thuộc Định Châu. Bắt nguồn ở
Nam Trịnh mà phân phái, nhân phong mà
ở Cao Dương.
Năm mười chín tuổi, khi ấy đang là
thư sinh,
Sư khắc chí
với huyền lý, không chốn gá tâm. Nhân có
Pháp sư
Linh Dụ đang giảng
Kinh Hoa Nghiêm, Sư bèn thử
đến nghe, bèn tỏ ngộ hoằng phạm, hiểu sơ sự
giải thích. Sư bèn đến
nương tựa Ngài Linh Dụ. Ngài Linh Dụ là người có phong cách
trong sáng, xét thấy
Sư chuyên cần hành nhiếp liền độ
cho. Sau khi thọ giới cụ
túc, Sư chuyên học luật tông trải qua sáu năm, học rành cấm khoa, hiểu rõ khai hết. Nên lấy
Kinh Địa Trì làm
môn học trước tiên.

Gặp thời Bắc Chu phá hủy Phật giáo, Đạo giáo, Sư bèn ẩn thân trong thế tục. Tuy bên ngoài đồng với bụi trần mà bên trong thấm đượm
Đạo vị. Đến đầu đời Tùy
(5
8
1) trở lại mở mang Phật Pháp. Sư chẳng chuyên vì công danh,
tùy duyên thông hóa, chẳng hề chấp trước.
Năm bốn mươi tuổi,
Sư vì đạo nghiệp đi khắp
phương Tây, đến các núi
ở Thượng Đảng,
Lộ Thành, Lê Thành, nương gá nơi non cao, dựng am ở ẩn. Vì ý đức đã
sung mãn nên các hàng tăng tục đều quy
ngưỡng. Sư bèn khai thác
cây củi chướng vật, mở mang dựng lập thiền
phường, khắp bốn phương
xa nghe đạo phong mà đồng một lúc nhóm họp
đến. Sư là người hình giải hùng mạnh
sâu xa, tùy bệnh cho thuốc, nên người nào được uống đều rung động đến
đượm nhuần. Lễ cúng ngày
một long trọng,
Sư đều bảo ban bố cho người
thiếu thốn. Đến cuối đờiTùy bị xâm lăng ly loạn, trăm dân đều theo vận, binh lính đói khát.
Sư chỉ
mong toàn vẹn được giới
đức, chủ yếu là nhờ đạo sáng. Mọi sự cần hộ trì
thì Sư đích thân làm
Pháp Chủ. Mỗi năm hai mùa xuân, hạ
Sư lập
Pháp Phương Đẳng, Ban-chu,
Thu Đông mỗi mùa hưng khởi ngồi thiền
niệm tụng. Tăng ni ở
biệt viện nên có bốn chổ, khiến cho năm chúng
đông nhiều như mây
giăng, trăm thứ cúng dường nhóm họp. Ngày một thêm lớn
sự mừng vui
thanh thái, vui mừng hớn hở. Nên từ các bang
Tấn, Ngụy, Hàng Triệu,
Chu, Trịnh v.v… vác hàng xuất gia được trở lại
mới mẻ với giới pháp. Đó thật là do công đức
của Sư!

Sư thường đến chùa
Diên Thọ ở huyện Hương Ấp thuộc
Hàn Châu, lập pháp
sám hối.
Thứ sử
Phong Đồng Nhân vốn kính thờ đạo Phật,
gia truyền cúng dường,
dâng tặng ba viên Xá-lợi để chúng hành đạo. Khi
ấy đã tám mươi tuổi, mà Sư đích thân hướng dẫn
các hàng đạo tục
cả ba ngàn người đi bộ
giữa đồng trống kéo dài hơn hai mươi dặm. Khách
theo cũng rất đông, vẻ vang tràn tỏa ở đương
thời. Khi đã về đến
chùa, Sư bèn bảo đại
chúng rằng: “Oai Đức của Xá-lợi biến hóa vô
phương. Nếu nghiệp lụy
có tiêu thì mong cầu sẽ toại nguyện”. Lúc đó, mỗi
một người đặt bát
nước riêng trước mặt, dùng thêm lò hương suốt đêm
khổ cầu. Đến sáng hôm
sau trong bát tổng cộng có được hơn bốn trăm viên Xá-lợi. Tiếng tăm vang động khắp cả kinh ấp, huyện lệnh lo
sợ ở
đó nhóm họp chúng đông
có rơi phạm vào điều Chương, nên kính sợ mà dừng việc ấy. Ngay đêm đó có tiếng loài thú lạ kêu rống ở
Sảnh Vũ, quan dân suốt đêm
chẳng an, sáng sớm bèn đến tỏ bày sám hối và
mới thực hành theo Pháp
của Sư. Đức hạnh Sư trùm khắp thánh phàm đại loại như thế.
Mùa Hạ niên hiệu Võ Đức thứ chín
(6
2
6) thời Tiền Đường, đang ở tại thôn Giao Chương thuộc Lộ Thành, Sư lập pháp hành đạo. Nơi phòng đang ở
tự nhiên sụp đổ hư hoại, khám tượng Xá-lợi tự
nhiên vượt ra ngoài,
dừng yên trong sân, không hề hư tổn gì!
Đến niên
hiệu Trinh Quán thứ bảy
(6
3
3) thời Tiền Đường, có các Cư só Thường Ngưng Bảo, v.v… thỉnh Sư đến ở chùa Pháp Trụ ở Châu Trị thực hành pháp
Phương Đẳng sám hối. Đến ngày mười bốn tháng
bảy, tại chùa đó có Sa-môn Tăng Định là bậc
giới hạnh tinh chuyên,
ở trong đạo tràng thấy
ánh sáng rực rỡ hiện khởi năm mầu từ trên
không mà xuống. Trong đó có bảy Đức
Phật tướng tốt
khác thường, nói
với ngài Tăng Định
rằng: “Ta là Tỳ-bà-thi Như Lai Vô Sở trước Chí
Thân đẳng Chánh giác, nay vì ông tiêu tội nên đến
chứng minh, nhưng không phải
Bổn Sư nên không thọ ký”. Như thế cả
sáu Đức Phật đều đồng
nói lời ấy. Đến Đức
Phật sau cùng bảo rằng: “Ta là Bổn Sư Thích-ca
Mâu- ni Như Lai, vì ông tội tiêu nên đến thọ ký.
Sa-môn Đàm Vinh là bậc duyên lành diệt tội cho ông, ở trong kiếp Hiền tên là
Phật Phổ Ninh. Thân khí ông thanh
tịnh, về sau sẽ thành Phật tên là Phổ Minh!” Sư
có những ứng hiện cảm
linh tốt lành như thế, lòng tin khó toan tính.

Về sau, khi nằm trên
giường bệnh, trong khóe mắt
Sư hoen lệ. Đệ tử
Sư là
Sa-môn Viên Tông thưa rằng:
“Hòa-thượng từ
trước đến nay, niệm tuệ đều không, chẳng biết bởi cớ
sự gì mà buồn
khóc!” Sư đáp: “Ngày ta chết đã quá bức bách, hận chẳng được rửa tẩy lụy tội
cho các tăng ni!” Ngài
Viên Tông hỏi: “Vì sao phải đến nỗi ấy?” Sư
đáp: “Từ ngày Phật
pháp trở lại hưng thịnh đến nay, chưa một lần độ, chẳng nghe
thuyết giới. Nay bị bệnh làm khổ,
thuyết dục, ở đây chắc là
chết!” Đến tháng mười
hai niên hiệu Trinh Quán thứ mười ba
(6
3
9) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Pháp Trú, thọ tám mươi lăm tuổi. Được an táng nơi dã ngoại. Sau,
môn đồ ra thâu nhặt di cốt về an táng tại
phía Nam của chùa, xây
tháp để tán dương đức hạnh Sư.
Từ lúc
Sư dẫm trải qua lắm gian nan, mà vẫn kính chuộng
Phật giáo. Hình khí Sư
đẹp xinh cao hơn tám thước. Nói lời hoà nhã, phong cách cao xa. Năm bốn mươi tuổi,
Sư tuyệt thực để thân hình, thường
chỉ ăn bánh bột giữ
trung bình để xét tónh phiền lụy, kính vâng theo giáo pháp, kết tịnh thật ít thấy ai được
như Sư.
Thường ngày
Sư vào tăng trù, hỏi han các vị làm thức ăn, nếu có
sự tạp nhiễm thì đích thân
coi sóc phiền uế, đều tẩy rửa làm cho các vật đựng thức ăn
sạch
sẽ rồi
mới trở về phòng. Sư
tự đến hầu thăm các vị danh đức, ít nghe loại ấy.
Lại các phòng trong chùa
phần nhiều có kết tịnh địa, mô phỏng theo
việc nấu bốn thứ thuốc,
nên dự thấm vào cửa tường, tan ở các phương,
đều hưởng được gió
lành, khỏi các tú xúc. Lại mỗi năm sám pháp phải đầy đủ
lưỡng nghi. Nếu hai thiên trở xuống thì y luật mà làm cho thanh
tịnh. Trước khiến trì y
thuyết tịnh, trọn đời lập thệ nguyện. Sau đó mới
yết-
ma tùy trị
thành người. Ở nhóm đầu là chánh tội, y cứ theo Đại
thừa, vẫn khiến cho tâm
dùng Lý sự chẳng chấp Hữu Không, thân miệng oai nghi quy về luật kiểm. Nên tự theo
sự dạy răn, kính thờ chánh
pháp không thiếu sót,
đều được trọn đến mạng báo.
Nhân tầm phỏng đạo nghệ nên tôi (Đạo Tuyên) đi đến
Lộ Thành, bái yết
thanh nghi, được biết
sáng tỏ đại lược, không dám để rơi rớt
đầu mối tốt lành ấy.

đô:

Truyện ngài
Thích Tónh Lâm trụ chùa
Hoằng Pháp ở kinh
Thích Tónh Lâm, họ Trương, vốn người xứ Nam Dương, sau dời

đến ở
Hoa Nguyên thuộc
Kinh Triệu. Từ thuở bé,
Sư đã trái bỏ tục
tình, nương gá truy môn.
Ngày Sư mới ra đời, có vị Đạo nhân người
nước ngoài bảo rằng: “
Đứa trẻ này rất đáng quý, nếu xuất gia sẽ mở
mang Phật pháp rộng lớn!”

Năm bảy tuổi, Sư đến chùa tăng xin xuất gia, thường ngày
chăm lo việc làm ruộng
cấy lúa, chẳng trái sự dạy bảo, nhưhg không đưa đến kết quả như hoài mong,
Sư suy nghó
sâu xa thật là phi pháp. Tự nhìn lại mà bảo rằng: “Ở đây chưa bỏ, thì đâu khác gì thế tục?”
Sư lại
nương theo một vị thầy
khác hết lòng chánh hóa. Gặp thời Bắc Chu phá
diệt Phật Pháp,
Sư lại nương theo tục duyên. Đến năm hai mươi tuổi.
Sư vẫn mong cầu, không hề
biếng lười. May gặp thời nhà Tùy mở vận
(5
8
1). Sư liền đến chỗ Pháp sư Đàm Mãnh dùng Hi việc
nhiếp nhau, trải
qua năm năm,
Sư vẫn còn chuyên
việc Sa-di, chưa dám thọ giới cụ túc.
Mừng đội ân khai pháp.
Ngài muốn mở rộng sự thấy nghe, bèn từ giã Bổn
sư (Đàm Mãnh) đi về
hướng Nam, đến Phiền Đặng. Ở tại châu ấy, Sư tấn đàn thọ Đại giới. Vì mới thọ giới pháp, chưa hiểu rõ thanh quy.
Sư lại
xa đến Thanh tề, nghe học
luật cấm. Phát sau đến trước, Sư đứng đầu
các vị nghe trước. Sư
lại đến chỗ Pháp sư Giác, nghe học Kinh Thập
Địa. Lại chóng xoay gót
về Nghiệp Đô đến chỗ Pháp sư Củ, tham cứu
nghe giảng các Kinh Hoa
Nghiêm, Lăng-già, Tư Ích và đều thông suốt
tinh lý, khéo suy nghó cao
vượt, các bản cựu truyền tân giải thường tỏ
bày khí lượng. Bấy giờ
được suy cử khai mở giáo hóa, Sư giảng giải ý
chỉ sâu mầu, mọi người
đều kinh hãi với điều chưa từng được nghe,
nhưng trong lòng nghó tưởng vẫn cho là chưa đủ.
Sư Triển chuyển đến
nghe rộng khắp Đông
Xuyên, chứa nhóm kiến giải tầm sư lại đến Bồ Tấn.
Ở đó có
Sa-môn Đạo Tấn, Đạo Thuận là những bậc Đại đức
nổi tiếng, lưu giữ Sư
lại giảng cho nghe Kinh Thập Địa. Trải qua thời gian

lạnh nóng, tuy nghe được
thanh thái, nhưng chí càng
phiền toái, vấn vương.
Khi xuống tòa, vào phòng vỗ ngực tự xét rằng: “Pháp vốn để
trị bệnh, mà nay khinh mạn
pháp càng tăng, vả lại, Đạo quý ở điểm
rỗng thông mà nay đắm
trước càng bền chắc. Đó là điều không thể
được!” Liền đó,
Sư bỏ
nghiệp giảng, chuyên tu thiền môn. Mới đầu
Sư học
các pháp Bất tịnh niệm
xứ, v.v… lại hiềm ghét sự vụn vặt phiền toái xem xét nơi người.
Sư mới học Đại thừa đến chỗ
Vô Đắc quán, lìa niệm
Duy thức càng rộng mở
bày, mỗi lần tu tập, mỗi lần hiểu rõ đào luyện
qua mười năm, tinh thông
nhận biết xưa trước, càng đổi mới sự thực hành sau.
Mà Sư vẫn mặc áo rách xấu, ăn vật thực
không ngon,
tình muốn dứt bặt.
Sau,
Sư vào núi
Bạch Lộc, ở núi lương thực ít có,
Sư liền thử dùng pháp bỏ ăn cơm gạo, riêng một mình rảo bước khắp cùng các đảnh núi. Lại trải qua nhiều năm, ở trong núi, nghiệp định làm hôn trầm mê
hoặc tâm, Sư bèn leo lên
đỉnh núi cao chót vót cách bờ nhìn xuống cả ngàn nhận, bên cạnh có mọc một cây, mới gặp được người tốt.
Sư bèn phủ
cỏ lên trên và ngồi
lên, trong đó buộc niệm càng động hơn ban ngày.
Sợ chết đã lớn, càng
quán sát sâu. Sau, nghe ở núi Thái đặc biệt có nhiều điềm linh dị,
Sư bèn tìm đến đó. Khi đã đến núi ấy, ban đêm trông thấy đuốc lửa chung quanh
soi
sáng khắp cả đảnh núi,
Sư liền chuyên
tìm cầu, trải qua nhiều
ngày mới đến nơi, bèn thấy có năm, sáu vị ni
nhóm họp cùng ngồi luận đạo. Ban đầu, Sư đến hỏi
han tất cả các vị và cùng bàn luận về nghóa lý Duy thức v.v…
Trong thời gian nói chưa dứt
lời, bỗng nhiên biến
mất. Buồn bã giây lâu, Sư bèn tỏ ngộ được thật
Pháp. Về sau Sư vào Quan Trung, gặp được Thiền sư Đàm Thiên đang giảng
Nhiếp Luận, Sư chỉ nghe một lần mà như trí tuệ ngày trước
chẳng có gì mới mẽ.
Niên hiệu Nhân Thọ thứ ba
(6
0
3) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1 -
605)
ban sắc đón rước xá-lợi đến chùa Thần
Đức ở núi Thạch Môn
thuộc Hoa Nghiêm. Sư bèn sang đó ở, tónh lắng
theo khóa nghiệp, hạnh
giải hưng thạnh, tiếng tăm vang khắp chốn kinh đô.
Niên hiệu Đại nghiệp thứ ba
(6
0
7) đời Tùy, có các Sa-môn Hoàn Nguyên v.v… thỉnh Sư trụ lại các chùa Minh Luân, Diệu Tượng v.v… ở Đế Thành,
giảng nói truyền bá Nhiếp Luận, hàng thức giả quy
hướng rất đông. Sau đó
bỗng nhiên vua Dương Đế (Dương Quảng
6
0
5 -
617) ban
sắc thỉnh
Sư vào Đạo tràng.
Khi Sư đã đến Đông Đô, thiền môn càng đông đảo.
Tề Vương bày tỏ
Tình sâu lý Định, mỗi lúc cần thưa
hỏi điều nghi thì thỉnh Sư
đến nơi Bổn Để, kính phụng theo quy giới. Hồng Lô
Tô Quỳ là bậc học cao xưa trước, mũ lọng đầy
triều, bẩm thọ Tông
sư dạy bảo, làm thuyền làm cầu. Ở
Cao Dương có các
Sa-môn Đạo Hùng, Đạo Thể, ở
Quận Triệu có Đạo Hiến,
Minh Tắc, v.v… đều là các bậc oai phụng của chốn thiền môn, hạt ngọc
sáng giữa biển trí, đều
tiếp thừa lý vị, chước rót Hoa thật.
Ở
Tương Dương, có
Sa-môn Hồng Triết là bậc đức cao được
trọng vọng, phong lực oai
hùng đến kinh sợ, nghe tiếng sâu xa của Sư là bậc tài giỏi ở
đương thời, nên lại nêu lời hỏi rằng: “ Người mến Đạo thì đông, mà ý chuyên vì việc gì?”
Sư thấy văn từ ấy khó đua tranh, liền dùng
sự mà nêu bảo rằng:
“Núi hang cao sâu, ý định ở đâu?” Ngài Hồng
Triết hỏi: “Núi cao hang
sâu, xưa nay tự như vậy”. Sư bảo: “Nếu như
người đến nói, còn
các chỗ khác lấy đất lấp bít hang ngang bằng núi,
để định cao thấp.” Ngài Hồng Triết tỏ ngộ chỉ
một lời nói ấy nên rất mực
dùng văn từ thán phục.
Do đó, các bậc Tài tuấn dónh ngộ đến nương tựa
bến bờ, xét nghi càng
chồng chất, cho nên tiếng tăm Sư truyền càng rộng lớn.
Sư lại cho rằng
Tượng giáo dần truyền về
phương Đông, giềng
mối chánh pháp tuy nghiêm,
nhưng tăng nghi chánh độ vẫn chưa được
mở mang sáng tỏ. Sư muốn
đi khắp cõi Diêm-phù khắp cùng các linh tích. Vào niên hiệu Đại nghiệp thứ mười ba
(6
1
7) Sư dâng
Biểu tấu trình.
Và được Ân vua ban
chiếu bảo Sư tuần du các nơi, đồng thời cấp sứ
nhân truyền đạt thư tín của
Quốc gia, Sư đi tới đất
Tương Dương, rồi vừa đến Hải Nam thì gặp phải quân giặc đã xâm chiếm, trong nước phản
nghịch, đường sá tắt
nghẽn, nên Sư phải về lại Nam Dương.
Đến niên hiệu
Nghóa Ninh thứ hai
(6
1
8) Sư lại được thỉnh vào kinh đô trụ chùa Đại Tổng Trì, mở mang thuyết giảng như thường trong thời
gian lâu, các hàng học giả đến học rất đông.
Niên hiệu Võ Đức thứ ba
(6
2
0) thời Tiền Đường, Chánh Bình Công Lý An Viễn tấu trình lên vua xây dựng chùa
Hoằng Pháp, vốn kính tin, thỉnh Sư đến
ở đó. Sư lập ý lìa duyên, nhiếp niệm dưỡng Đạo. Vào cuối đời Tùy bị bế tắt ngưng trệ, đến khi nhà Đường mở mang,
các hàng tăng tục quy y,
mừng vui tỏ rạng. Sư bèn dứt bỏ phiền nhiễu,
đạt đến đơn giản, chỉ
giảng truyền Luận Trung Quán lấy làm chính, ngoài ra các kinh luận
như Duy-ma,
Khởi Tín, tạm tùy cơ mà thường
giảng bày. Đêm thì Sư
cố gắng nhiếp giữ Niệm tuệ, mỗi việc đều nêu
chứng tinh nghiên, và khiến mở ra từ tự tâm, chẳng do người khác trao
truyền. Nên như Luật Sư
Huyền Uyển là bậc Đạo Vương ở Quan Hà cũng đích thân tiếp thừa
khuôn phép, ngoài ra các Bạn Đạo Tuế hiển kỳ luận.
Trụ Thành Vương và
Thái Phi, Sở Quốc Thái Phi, Công chúa
An Bình v.v… đều là
Hoàng Gia Đế diệp thỉnh giới ở Đệ Trạch, bày lễ rộng lớn. Quốc tử Tế Tửu
Tiêu Cảnh, công Bộ Thượng Thư Trương Lượng. Chiêm
sự Đổ Chánh Luân, Tư
Nông Lý Đạo Dụ, v.v… đều phát nguyện xin làm đệ tử, đầy đủ các
Pháp vật, thường dâng cúng
Sư sử dụng. Lại vì đồ chúng
Nghóa Học, do khuyết thiếu
Luật tông, Sư bèn đích thân
thỉnh cầu Luật sư Trí Thủ
giảng dạy mở mang Luật Tứ Phần. Một phen
trải qua mười biến, tự
thân Sư dẫn đầu chúng, nên khiến giáo pháp trụ trì
ở Kinh Liễn rất tốt
đẹp. Cho đến các hàng Sa-di, Tịnh nhân đều hiểu
rõ về Luật tướng, thật
do công đức của Sư.

Bỗng nhiên đến đầu mùa Thu niên hiệu
Trinh Quán thứ mười
bốn
(6
4
0) thời Tiền Đường, Sư bị bệnh. Qua đến sáng sớm ngày hai mươi sáu tháng mười, trong lúc bệnh trở nặng, có
Sa-môn Pháp Thường là bậc nổi tiếng ở
chốn Đế Đô, vốn cùng chu toàn nên đến cùng giã
biệt. Sư bảo: “Chẳng
luyến tiếc đời này, chẳng tham cầu quả báo tương lai, duyên nhóm họp thì có, duyên tan
thì không!”. Mà thần khí
Sư lắng đọng, xưa nay
chẳng loạn. Từng có người hỏi thăm về bệnh tật,
Sư bảo: “Lấy cái Bệnh ở
tôi mà xót thương bệnh ở bao người khác!”. Nhân đó mà ngài chảy nước mắt vì nghó đến các đường khổ.
Và liền đó,
Sư nhóm họp tất cả tăng
chúng và môn nhân mà bảo rằng: “Sinh tử đường
dài, có tâm hằng ngày
rút ngắn. Các vị hãy tự kính, chớ lụy Thần ấy!”.
Và Sư liền nằm nghiêng về phía hông bên phải, chỉ chốc lát liền thị
tịch tại chùa, thọ bảy mươi
sáu tuổi. Các chỗ đều lạnh cả, chỉ ở đảnh đầu còn nóng ấm, mãi đến ngày trà-tỳ mới tán thần. Và hình
sắc tươi tắn mềm mại đặc biệt
khác thường, đón rước đến cử hành lễ trà-tỳ tại
chùa Chí Tướng ở núi
Chung Nam, chỉ có cái lưỡi còn nguyên, lại đem
thiêu lần nữa thì càng
sáng đẹp. Đó chính là do năng lực giảng nói đúng với chánh pháp của
Sư! Các đệ tử của
Sư có hơn bốn mươi vị kính
phụng qùy trước. Từ
nhan, thảy đều kính ngưỡng, trong suốt một trăm
ngày, báo chung tất cả mọi người có duyên cùng
đọc tụng đọc kinh điển Đại thừa, tất cả có hơn bốn mươi
ngàn quyển. Vào tạo ngàn viên
Xá-lợi, làm tháp gỗ
cao năm trượng, chạm trổ tô điểm xinh đẹp sáng chói
giữa khoảng trời xanh,
rộng lưu bố Đàn Na để báo đáp ân đức linh trạch.

Mới đầu, khi
còn sống,
Sư dùng thật lục để hoằng hóa
rất nổi tiếng. Mỗi lúc nói về chỗ
Chí Lý huyền ngưng không ai chẳng rơi lệ khen ngợi kính tin.
Sư nói: không gì chẳng trải qua, chẳng gì việc
không làm. Có Thông sự
xá nhân Lý Hảo Đức từng ở Lạc Ấp thọ nghiệp với Sư.
Sau Sư đi qua
Quan Thiên Môn, khó khổ bởi việc tục, bèn lánh
theo dòng đến núi chầm,
sai đệ tử hướng dẫn. Nếu y cứ theo chánh sắc
thì tội đáng xử tử.
Sau có người ganh ghét đối với Lý Hảo Đức, không lấy
làm cực
hình, và hạ ngục trừng trị ngài. Ban đầu không
chống trái, nên người trông coi ngục rất biết tình
lượng, không do đâu mà xua đuổi,
sự việc theo lo toan mà qua, tự nhiên phóng thả. Nên các hàng thức giả
cho rằng: “Lời nói thật
là thang trời, đến chết mới biết lượng”, ấy
chẳng gì phải thêm nữa.
Tự ban đầu đến hỏi Pháp.
Sư không
sợ xa xôi hiểm trở, y
phục rách rưới thì dùng
chỉ may vá. Giường chiếu ấm nóng thì ngồi lên trên để tiết lượng đó. Lại tiết lường
sức lực mạnh yếu, chẳng duyên danh
lợi, nói nín Sư đều
trầm tónh, tu nhiếp oai nghi, có tên gọi khác. Khạc nhổ chẳng lộ bày nơi miệng mũi, uống ăn không hề nói dở ngon.
Sư rất
mực kính thuận, không có
gì thêm. Lại nữa, Hạnh vị của Sư thật khó lường biết, rận rệp chẳng ngang qua nơi thân, nếu như có thì liền chốc lát
chạy tan. Đó là mắc nợ
đã mạo phạm, nên chỗ báo là ít có.

Sư từng ở trong hang núi, cần gạo thóc phải đợi rất khổ nhọc
bèn một hoàn thuộc độ
chừng một thăng, được một vòng chi, Sư uống dùng kéo dài trong ba năm. Các vật tiện lợi
Sư gom nhặt tẩy giặt mà
sử dụng lại. Nên có khả năng nghiệp định bền bỉ
trong sáng, chuyên chú khó
dời đổi. Bấy giờ, gặp
năm đói kém, Sư tùy duyên vào báo với người
trong thôn ấp, hễ có được thì ban thí, riêng mình chỉ an vui với nghèo khổ.
Sư từng ở trong giảng
hội, có chừng ba mươi người đời định mưu hại
một kẻ thù. Hai người
đến giết hại, trong đó có một người hối hận đã
theo Sư thọ giới. Trải qua năm tháng đã lâu và đều đã theo vật, người thọ giới bỗng nhiên chết giấc, ở ngực còn nóng ấm,
sau lại tỉnh ngộ thấy rõ kẻ oán xưa và cùng những người đồng mưu hại luận cáo về
việc giết hại. Người thọ giới ấy kêu oan,
không phục, dẫn
Sư làm chứng, vua liền triệu vời làm chứng thì phải có cáo.
Sư sống ở cõi khác, nơi thế giới
Kim Lật, vua đã cảm
chứng, nhân đó mà thả người ấy.

Lại nữa, suốt cả
đời Sư, hễ đến các
chốn Già-lam, thảy đều
khiêm nhường tự giữ.
Đến lúc danh cao phước dày, mọi người cúng dâng
ban tặng, Sư đều giao phó
cho người thị giả, chẳng hề hỏi lại. Sau nầy khi làm
việc phước,
Sư mới hận không có của cải, người thị giả bèn đem ra cho
Sư xem, Sư bảo: “Ta không nhớ có vật này!”. Đó thật là
tâm chuyên y cứ Đạo,
tình không vướng mắc thế sự. Có thể nói ở cuối
đời Sư xứng đáng là
tấm gương để soi chung.
Từ khi
Sư đến trụ chùa
Hoằng Pháp, giảng nói giáo
hóa bốn phương, học chúng bạn đạo khách tăng đến đông như chợ ồn náo.
Sư vời đến an ủi vỗ
về, tùy việc mà vui tiếp thừa, mà độ lẫn công
tư, hiến chương có thứ lớp. Nên khiến bên ngoài tuy là cấm ngăn kiên cố mà bên
trong thật là thông lưu. Núi rừng trông ngóng mà có chỗ kết quy, khuôn phép lập ra mà bày phép tắc.
Sau khi
Sư thị tịch, pháp ấy càng
được kính trọng. Do đó, ở kinh thất, chùa tăng có hơn năm mươi ngôi, còn
như tự tiếp lễ khách,
tăng nghi hoà mục, không ở đâu sánh bằng với
chùa Hoằng pháp. Lại
nữa, chùa xưa hư hoại, chỉ còn một Phật đường.
Lúc tăng chúng mới đến
ở chỉ là nơi nhỏ hẹp mà thôi. Sư đôn đốc
khuyên cùng bạn đạo đồng xây dựng mới lại, nay thì phòng nhà bao quanh,
kho bếp chứa nhiều. Khách
chủ lẫn lộn đồng đi ở tùy ý. Nên Pháp Sư
Linh Dụ nói rằng: “Dùng Đạo để thông
suốt vật, vật do Đạo chiêu
Cảm, Tuệ do Đạo mà có,
trở lại cúng dường Đạo chúng. Nên Tăng thật là
do khách, sâu có công
lực thầm!”. Lời ngài Linh Dụ gần với Sư.

Đô:

Truyện ngài
Thích Tuệ Bân trụ chùa
Hoằng Phước ở
Kinh Thích Tuệ Bân, họ Hòa, người xứ Duyện Châu. Sư đọc xem cùng

các Kinh nghệ, Văn nghóa đều mở thông, riêng hiểu về nguồn chữ,
rất sáng tỏ
Chương Diệu. Năm mười chín tuổi,
Sư rất được Bà con xóm làng kính chuộng vì làm trợ giáo cho khắp châu. Mà tánh
Sư nhàm
chán phiền toái vấn vít,
có tâm kính mến muốn lìa tục.

Năm hai mươi
ba tuổi, Sư mới dự phần xuất gia, sau đó liền nghe giảng kinh luật, trong hai năm.
Sư thấy trường giảng ồn náo nhiễu động, chỉ có Luận là chiếm thanh thế, bèn đến Đài
Sơn tu các pháp tónh lự, một lần vào, đến là tám năm, hành trì đủ các pháp quán,
Sư bèn đến các chùa
Thái Sơn,
Linh Nham v.v… để hành đạo, lấy đó làm việc
trước tiên. Năm ba mươi
bốn tuổi, Sư mới lệ thuộc quan danh, đến trụ chùa Tồn Đạo ở núi Lương phụ tắng thuộc tầm Chân.
Sư lại tìm luật bộ, rộng nghe giảng các kinh luận mà tánh
Sư lại quên hợp với thiền lâm nên
vẻ vang sáng tỏ khắp xa gần.
Đến lúc
Hiến Hậu qua đời, chùa Thiền Định mở mang xây
dựng, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm
5
8
1 - 605 đời Tùy) ban sắc nêu thỉnh khắp kinh ấp. Bấy giờ các bậc danh cao đức lớn, tám biểu một hoài, đều
là bậc tài giỏi, người
trình tấp nập. Sư tuổi tác hạ lạp rất nhỏ nhưng tiếng tăm rất lớn, ngoài y bát không còn có hòm rương áo bộc, dung
chất trắng sạch, trội
vượt khác thường. các hàng tăng tục đều chú ý,
không ai chẳng hướng
về. Đó cũng là vị tăng trang nghiêm thanh tịnh ở thời Tượng quý!
Lại thêm, Sư có hạnh bố thí thuần túy, nói năng không
văn hoa. Mỗi lúc nghe bình
luận, Sư liền lặng yên, giữ gìn giới nghi,
nghó ban trải lòng từ
cứu giúp. Mỗi lúc đến mùa hạ Sư cầm chổi quét trước,

vì
sợ thương tổn đến loài
trùng kiến. Hễ được lợi dưỡng,
Sư liền kín
đáo ban thí, hoặc làm đãy lọc nước, hoặc cúng thí các hàng đạo tục.
Chỉ khi gấp mới thực
hành việc đó. Sư nhiều lần căn dặn chớ kéo làm theo người thế tục. Và trước lúc Vua xây dựng chùa, hỏi han giềng mối
khắp kinh ấp, đồng khen
ngợi không ai hơn Sư. Vua bèn ban chiếu đề cử
Sư làm tự chủ chùa
Hoằng Phước.
Sư tiếp nối hài hòa, trên dưới không
dám trái sự chỉ bảo.
Đến ngày mồng sáu tháng mười niên hiệu Trinh
Quán thứ mười chín
(6
4
5) thời Tiền Đường, Sư bị bệnh mà thị tịch tại chùa, thọ bảy mươi hai tuổi. Từ lúc Sư nhập Đạo, luôn
sống với việc
thường hằng, thường
hành Đạo, chú nghiệp
làm tâm, hoặc tụng niệm danh hiệu Đức Phật
Thích- ca, Bồ-tát Quán
Thế Âm, hoặc hành trì sám Pháp Văn-thù. Trong một năm có tám mươi hai ngày,
sáu thời
hành nghiệp, trước
sau thông
số tám mươi đạo tràng.
Thân tâm vui vẻ, Pháp lợi có được chưa thể
lường biết. Còn như dạy răn môn học, chỉ nói về
phiền não cần phải dứt bỏ. Mỗi lúc có người xuất tội phát lồ lỗi lầm, không khi nào
Sư chẳng vì
đó mà rơi lệ. Mừng
giận không tỏ vẻ nơi cử chỉ, trì tụng không lãng quên, nên tông tượng của
Yết-ma khắp chúng tăng đều kính
ngưỡng chăm chú. Các hàng tăng tục theo thọ quy giới, học trò của
Sư rất đông
nhiều. Nên khiến từ
Ngụy Vương trở xuống trong ngoài đều ưa thích gần gũi, cho đến các hàng công khanh đời Lương đời Tống đều tiếp
thừa giới Pháp.

Cha của Sư
tên là Lãng, có tất cả bảy người con, gia đình nhiều đời vốn theo
Nho Nghiệp. Sư là con thứ hai, nhân thọ
trưng nhập, không do đâu ái kính. Cha của
Sư đã qua đời, chuông đổ canh tàn, xưa
nay tuyệt ý.
Sinh tử
chia đường,
Sư bèn ở nơi hội của Cửu qùy phía
bắc sông vấn đào một cái
giếng nghóa, bèn dựng phong bia giúp đức
ấy, bài minh ấy lược
viết rằng: “Thảm thương cha mẹ, sinh ra nuôi dưỡng cũng đã
lộng chương. Ta dẫm ta đạp, một
sáng bỏ ta.
Núi sông đầy
mắt, mây phủ cửa ải,
gió kinh hang lớn. Đạo kính ái, thin luân ở đây.
Mãi lo tuổi già không mong được thấy con, đào giếng cung cấp, gá việc
dấy từ. Trăm năm mấy
ngày đối đây buồn mãi. Vương Kiểm ở Nam,
Dịch Dương ở Bắc, được
Lân ở đồng, giữ lễ ở nước. Sống khuôn phép
đẹp, đời lắm Nho mặc,
giếng ngọc suốt thông. Bia cao khắc lập.

Truyện ngài Thích Chí Siêu trụ chùa Quang Nghiêm ở Phần Châu:

Thích Chí Siêu, họ Điền, người ở xứ
Phùng Dực thuộc Đồng Châu.

Tổ tiên xa xưa lưu ngụ, bèn ở Du thứ thuộc Tinh Châu. Thuở còn
nhỏ mà trí lượng Sư đã
vượt hơn người, siêng năng mài giũa khác với
đồng bạn, nhã độ nêu
xa. Sư chán đời theo Đạo, thấu suốt tạng du. Cha mẹ chỉ nương cậy
ở Sư, bởi không còn anh em, tuy
Sư thuật bày chí
nguyện của mình, nhưng thường bị ức ngăn. Xét đến
sự tiếp nối tông tộc,
Sư bèn theo Nho lưu, xem đọc
khắp lưu lược. Đến tuổi tráng niên, cha
mẹ cưới vợ cho Sư, Sư
nghe thế liền xa lánh trần nhiễm ấy, bèn vào
chốn rừng hoang.
Người thân đi tìm khắp mà
Sư ẩn thân, vô phương tìm kiếm. Khi đã bị bắt về,
Sư bị bắt buộc
sánh đôi. Mới đầu thì hợp theo
nhau cuối cùng cũng đóng
thất riêng, mong hành hôn lễ. Chỉ đặt một
chiếc giường, Sư bèn
kéo chăn giạ ngồi dưới đất, bảo người vợ ngồi ở trên, đích thân
Sư tự đến ngồi
trên giường, nghiễm nhiên tư duy ngồi nói pháp cho vợ nghe, ngôn từ rất có chỗ y cứ, người vợ chảy nước mắt lễ
tạ từ chối vì cuối
cùng làm khổ lụy nhau, nhiều lần trải qua đêm thâu,
sự đồng với hình vàng, thường lễ
cầu khuyên, thật vượt chất ngọc. Đã
đích xác khó lay chuyển,
nên cha mẹ Sư mới đành bỏ mặc tùy ý.
Năm hai mươi bảy tuổi,
Sư đến chỗ
Thiền sư
Tuệ Toản chùa
Khai Hóa ở Tinh Châu.
Ngài Tuệ Toản là bậc chí đức lắng sáng, hạnh
thành khuôn phép của
chúng, chưa bày độ hạn, trải qua dò thử các nạn,
mà Sư thì thanh khiết chân
chánh thân tâm, chuyên cần làm mọi việc
của chúng. Tăng chúng ở
đó có cả trăm vị, ngồi thành năm hàng, mỗi ngày hai bữa thường đầy đủ,
sáu thời không
thiếu sót. Mỗi lúc có việc làm
gì khổ nhọc thì Sư luôn
dấn thân trước. Ngài Tuệ Toản gần gũi xem
xét, bèn cho thọ giới
cụ túc. Từ khi được thăng tấn giới phẩm, Sư chuyên
tu hạnh nghi, liền đến
Định Châu tìm kiếm luật tạng, bao gồm tinh
yếu, cắt bớt chỗ rườm
rà, chưa đầy năm mùa hạ mà ba giáo đều đã tròn
đủ. Sư bèn trở về quê
cũ, nương tựa núi non tu tập.

Ban đầu, Sư
đến núi Tỷ Can ở phía Tây Thái Nguyên, nương gá các vị tài giỏi
sáng lập thiền lâm,
sớm tối chuyên tu niệm tuệ
song
hành, bốn oai nghi gá ở
giới tiết, hai hạnh nương nơi pháp y. học quán
đông đúc, không oai mà
nghiêm túc. Đến nỗi khiến người nghe Đạo
phong không nơi xa nào mà chẳng đến.
Khoảng đầu niên hiệu Đại
Nghiệp
(6
0
5) đời Tùy, giềng mối nghiêm minh, đóng chặt cửa chùa, không cho chúng tăng ra ngoài. Sư nghe thế bùi ngùi muốn lên can ngăn, bèn đắp y
chống tích ra đến Quận thành, mong có người cầm nắm mà đưa
tấu trình lên điều Sư
can ngăn, nhưng quan tư chẳng đoái hoài. Sư bèn
lên đến giang Đô và
tấu bày sự việc. Quan nội sử cho rằng việc ấy
không quan trọng, nên chẳng thông dẫn cho.
Sư trở về lại
Tinh Châu. Đến cuối đời Tùy,
có lắm nạn giặc giã thay nhau hoành hành, dân chúng ở
các hang hào chết hơn
phân nửa. Sư nhóm kết đồ chúng, khuyên nhóm họp lương thực dư thừa vẫn chẳng hết.
Chỉ sợ trộm cướp lấn lướt, bèn
muốn bỏ chạy, Sư bèn
dùng giáo pháp dạy răn, khuyên chớ biến đổi tình thế đó, nếu gương nghiệp đã
soi chiếu đến thì trốn ở xứ nào? Đại chúng cảm kích lời nói ấy, tâm kỳ vọng liền
mở sáng, chuẩn thức theo thiền
lễ, thời khóa không
thiếu sót. Có lần đang đêm lúc ngồi thiền, bỗng
nghe tiếng bọn giặc mở
cửa thẳng tiến vào, đèn đuốc sáng loáng khắp
cùng, mũi nhận trắng sáng giao nhau tiến tới. Cả
chúng vẫn thản nhiên cùng ngồi giống như
nghi tượng. Bọn giặc bèn ném dao trượng xuống đất, bái lạy xin quy y.
Sư bèn nhân đó tùy nghi dẫn dụ, lượng quyền
mà trao pháp. Cả bọn đồng phát tâm cung kính chắp tay mà rút lui.
Sư có
những cương lược nhiếp
ngự đều đại loại như thế!

Vua Cao Tổ (tức Lý Uyên thời Tiền Đường) vào niên hiệu
Kiến Nghóa ở Thái
Nguyên, khắp bốn phương xa mọi người đều nhóm
họp. Sư chỉ mở mang Đạo vì
sinh linh, nghóa nương nơi phước, liền
hướng dẫn Đồng bạn ở
Tấn Dương đồng trụ chùa Ngưng Định. Thiền
chúng theo học có đến
mấy trăm nhưng thanh tịnh trang nghiêm thành khuôn phép. Kẻ tăng người tục kính trọng thừa kế, các hạng
sinh hèn đều
cung kính quy ngưỡng. Đến
lúc Hoàng Kỳ chỉ hoằng hướng Nam. Tam phụ không mãy trần. Niên hiệu
Nghóa Ninh thứ hai
(6
1
8) đời Tùy, Sư dẫn đệ tử hơn hai mươi người vâng kính mừng kinh ấp.
Võ Hoàng sớm tiếp
thừa trông mong. Chờ đợi
đó như tiên, dẫn cùng lên điện Thái Cực tiếp
đãi lễ đặc biệt. Tả
Bộc Xạ Ngụy Quốc Công Bùi Tịch, sinh ra khác người đời, khí liễn
rộng sâu,
Biệt Viện trong đó để chư tăng ở, nghiệp
mới càng giũa mài, chỉ
vì quý sự vân du, huyên Tạp bên ngoài không
nhân để tinh tiến, phải
gá nơi rừng mỏng mới tỏ mến mộ xa.

Bấy giờ, chùa
Hóa Cảm ở núi Lam Điền có các
Sa-môn Linh Nhuận,
Trí Tín, Trí Quang, v.v… là những bậc nghóa giải câu
huyền, khéo tôn
sùng tâm học, đồng khí tương cầu rõ ràng như cũ, bèn thỉnh
Sư đến trụ ở núi đó, gá chí được mất, nhiếp duyên nhóm kết, mọi người tìm đến như mây giăng.
Thánh hiền nói nín, thuần trọng lẫn nhau.
Mà chùa chẳng phải ở chốn
sâu xa hiểm trở, mà thuộc về công đồ, nên
những khách ẩn tích cuối
cùng khó tiếp thừa Đạo nghiệp, mới theo vật
ngoài quan ải, ý muốn độ người.
Sư lại trở về
Tấn Xuyên chọn tìm
những vùng đất nổi tiếng.
Niên hiệu Võ Đức thứ năm
(6
2
2) thời Tiền Đường. Sư vào núi Vu giới, bắt đầu nhóm họp bạn thiền. Núi đó tên là Bảo Phúc, bốn phía
đều có khe
suối, trông xuống dưới khoảng trăm tầm, trên lên đến ngàn nhận.
Suối đá kết vận nơi tiên thất, gió mưa thổi ở đầu rừng,
khiến người nghe đến
dừng tâm trần đào luyện. Sư tự gượng răn dạy
người, không mỏi mệt
thưa hỏi điều lợi ích.

Sư lại đến huyện Giới Hưu ở Phần Châu sửa sang xây dựng
chùa Quang Nghiêm. Điện đường
phòng hiên, đích thân
Sư kết cấu, mở mang rực rỡ hoành tráng giống như
Thần Công. Nên người hạnh
sâu thì ở núi, kẻ đạo cạn thì ẩn tại thành. Thầy trò nghiêm túc hoà mục đua
nhau hành nghiệp chân
thật. Nghe hiểu âm thanh, xét nhận hình sắc thì
vẫn chẳng đủ.
Bỗng nhiên
Sư bị bệnh, biết không bao lâu nên
Sư dạy răn
ân cần chỉ bày họa
phước. Đến ngày mười một tháng ba niên hiệu
Trinh Quán thứ mười lăm
(6
4
1) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa, thọ bảy mươi mốt tuổi. Khắp chốn núi non giữa đời đồng tham,
khách chủ cùng thương xót, Bậc Đức nhân đã ra đi, người học nhân đó phân tán.
Bèn an táng tại gò núi ở phía nam Thành.
Từ khi
Sư đượm nhuần phật pháp, trong ý
Sư luôn muốn trú trì, ngày đêm khắc niệm
chuyên cần, dắt dẫn các hàng hậu học, do đó, mỗi ngày riêng phân công lễ phật năm trăm lạy, ngồi thiền bốn thời, tự
thân thực hành và răn
dắt đồ chúng đồng bạn, có thiếu sót liền phạt, tự
tay Sư bưng lò hương, tùy
xướng cúi lạy, không hề đặt xuống đất và thiếu lạy.
Đến lúc ngồi thiền trong chúng răn bảo lẫn nhau,
vừa mới có người hôn trầm ngủ gật,
liền đến gần nhắc nhở. Có người mới đến, thì
liền độ, trao truyền giới
phạm cho. Đi dừng oai nghi, nhiếp dưỡng lẫn
nhau, lễ hợp cả Thiên
thuộc. Bấy giờ, gặp lúc sắc lệnh nghiêm cấm độ người Phạm tội cực hình, mà
Sư không hề để ý, vẫn cứ cạo tóc như
thường. Đến nỗi khắp đất liền cho đến biển cả, những người mến nghóa lánh đời đến trong chúng tăng cậy nhờ như núi lớn, nương tựa mà tu đạo.
Bấy giờ, Sư giảng các
Bộ Nhiếp Luận, Duy-ma, Khởi-tín v.v… đều rõ
ràng sẽ nói sau, sâu xa hợp với căn cơ.
Từng có
sự kiện vào niên hiệu Võ Đức thứ bảy
(6
2
4) thời Tiền Đường, Sư đang ở tại núi Bảo Phúc, tăng chúng có đến trăm vị,
Sư riêng cung cấp đại trai mà lúa thóc chỉ được
sáu thạch đồng để trong một bịch, mỗi ngày xay giã năm đấu để cúng dường
thường điều, từ mùa
xuân đến mùa hạ, tính
sự hao tốn rất nhiều, thấy lạ, xem xét lại thì chỉ xay giã hết hai hộc. Cứ lường việc ấy thì u trí đâu thể
suy nghó. Lại mấy lần cảm có vị tăng lạ nương giữa hư không mà đến, tuy không hỏi lời
gì, nhưng hình nghi có thể
nghiệm được. Vừa có người rơi rớt thì liền
được thần răn nhắc,
còn như vời gọi chúng thì tiếng chuông thường tự
ngâm vang.
Trên suối đá tuôn trào nước tùy theo người ít nhiều. Điềm
linh thường hiện khởi như vậy chẳng phải một lần.
Mà Sư kính giữ giới
pháp ít thầy người được
như thế. Sư hộ trì cẩn trọng oai nghi trước sau
không lỗi lầm. Từ đời
Tùy đến đời Đường trải qua hai triều đại, Sư đích
thân độ người xuất gia
đến gần ngàn vị. Sư là bậc thầy khuôn phép dạy
răn những điều thấy nghe.

Người viết truyện (Đạo
Tuyên) lúc xưa được tham dự ở cuối
pháp diên, được các
tuệ cáo, đã gần gũi tiếp thừa công tích ấy, nên
liền tiếp nối.

Truyện ngài Thích Đàm Vận trụ chùa Ngũ Đài ở Uất Châu:

Thích Đàm Vận, không rõ
Sư họ gì, vốn người xứ
Cao Dương. Mới đầu, Sư nhàm
chán thế tục mà xuất gia, tụng kinh Pháp hoa được hơn hai quyển. Khi ấy vừa mười chín tuổi,
Sư đến núi
Bồ Ngô bên
cạnh Hằng Nhạc, ở đó
tónh lắng, Sư tụng xong bộ kinh ấy. Gặp được
Thiền sư Thê Ẩn bảo
Sư rằng: “Tụng kinh phải có duyên với đạo, thường
tụng chưa hẳn là Chí
Đạo. cốt yếu ở điểm quán tâm lìa niệm, mới hợp
với Chánh Đạo!” Mới
đầu, Sư tiếp thừa lời dạy bảo ấy liền kính cẩn
vâng theo mà thực hành,
chuyên tinh niệm tuệ đủ cả nêu bỏ.
Lại nghe ở núi Ngũ Đài (tức núi
Thanh Lương) Kinh Hoa Nghiêm, ở đời tương
truyền là Bồ-tát Văn-thù Sư-lợi thường trụ tại đó, nên xưa nay chư tăng phần nhiều đến đó cầu thỉnh. Có người được chiêu cảm ứng hiện và được chỉ dạy đầy đủ.
Khi xưa, vào thời
Nguyên Ngụy,
Vua Hiếu Văn Đế (Nguyên Hoành -
Thác Bạt Hoành
4
7
1 -
500) đã từng
vào trong đó xây dựng
chùa Đại Bố. Vua từng đến ở đó, kính phụng
Thánh Nghi, trước trồng vườn hoa đất vuông hai
khoảnh, trong mùa Hạ phát triển đẹp xinh giống như bày gấm,
sắc thái phát
sáng làm loạn
tâm mắt người.
Sư nghe tốt lành như thế, nhiều lần lắng thần vui vẻ, bèn cất bước đến nương gá ở đó.
Sư đến khắp Đài nhạc, xem đủ các
Linh tướng. Mới đầu, Sư
dừng lại chùa Mộc Qua ở Bắc Đài hơn hai mươi
năm, một mình một bóng ở nơi lò ngói, thân mặc y phục thô xấu, trải cỏ nhục trên đất để ngồi nằm. Ngày ăn chỉ một bữa không thêm mùi vị gì
khác. Nhưng ở núi ấy
rất lạnh giá, rừng xanh khe hang. Từ ngoài phong
lãnh thản nhiên xa sạch.
Sư ban đêm đi, ban ngày ngồi tư duy, xua đuổi hôn tình, mừng cho
sự gặp muộn.
Trước kia, Sư tụng kinh hơn ba mươi
năm, tâm miệng chẳng
duyên nhau, gặp lúc nhàn rỗi thử tụng qua không
sót một chữ. Bèn lại
tụng văn còn lại thành pho bộ.
Vào niên hiệu Nhân thọ
(
6
0
1 -
605) đời Tùy, có
Thiền sư Tuệ Toản kết tập định học, vai mang giường chõng ở nơi
Lan-nhã thuộc sông Nhạn môn,
thực hành Đạo nghiệp. Sư ở núi lâu ngày, nghó
muốn tỏ bày nỗi lòng.
Nghe phong cách nương Đạo pháp, bèn theo đồ chúng của ngài
Tuệ Toản, chỉ một lược tắm gội thanh hóa, lại kính
ngưỡng đạo sáng, nương theo bạn lành, đó gọi là toàn
Phạm hạnh. Gặp lúc
Vua Văn Đế (Dương Khiêm 581
-
6
0
5) đời Tùy đến chùa, riêng quý trọng thiền môn, thỉnh ngài Tuệ Toản vào kinh đô. Từ đó, tăng đồ mất người chủ trương, mỗi người
tự răn, tan rã về núi hang. Sư bèn đến ở núi
Tỷ Can. Lại đến miền nam,
trụ ở các quận Ly Thạch, Long Tuyền, Văn Thành,
v.v… Bảy chúng mong ngóng, Di hạ đại đồng. Tu theo mười điều lành, tăng tục giúp nhau. Vốn ở tại bến
sông ấy không thọ giới pháp.
Nếu người có chí kính phụng đều đến
Thái Nguyên.
Di Hạ trái tình,
mọi người đều khiếp
sợ. Trước kia có vị sa-di đã thọ giới ba mươi năm,
đến lúc Sư đến đó
hành hóa liền truyền giáo pháp ấy. Hai chúng ở núi
và thành đều được thọ giới cụ túc.
Đến đầu
đời Đường
(6
1
8) binh lính tiếp giữ Định Dương,
thường gặp phải khó
khăn, nhưng Bổn Nghiệp Sư vẫn không hủy bỏ, lấy
đêm làm ngày, nhiếp tâm không
buông lung. Gá ẩn chốn núi rừng
sâu
nhiều năm nên y phục cũ
rách, rận rệp nhóm tụ, Sư chẳng hề bắt vất bỏ, mặc tình cho nó cắn đốt,
nương cậy để điều phục. Từng có những mùa hạ an cư ở núi lắm rận đất. Đã chẳng bắt bỏ nên chăn giạ đỏ như huyết
đọng. Sư chỉ tự trách
lỗi mình, nguyện lấy đó cùng đền đáp, tâm tình
không san lận, ngài hành thí như thế
suốt hơn bốn mươi năm. Đến năm
bảy mươi tuổi, bỗng
nhiên không còn có chấy rận. Sư vẫn còn rất tự
trách rằng: “Nghiệp chấp
không ứng liền hết, sẽ phải dẫm vào đường
khổ, chịu quả báo ấy!”

Sư lại bảo môn nhân rằng: “Tôi thấy Thiền sư Siêu nương gá
ở phòng kia, vốn có tường vách mà rận chẳng dám cắn đốt Ngài.
Mới chia thành hai đường đi ra và hướng vào trong các
phòng khác.
Lại thấy ở trong nhà cô độc
ăn cơm, dùng thìa xúc lấy cổ tinh đặt ở lớp dưới mà thích ăn như thế. Lại chẳng bị bệnh gì.
Cổ Chủ vô cùng
sợ hãi. Đức
hạnh của tôi chẳng sánh
bằng Thiền sư Siêu. Vì sao như thế?” Mỗi năm
cứ hai mùa xuân thu, Sư y
theo pháp Phật danh, hai mùa Đông hạ,
Chánh nghiệp thì giảm bớt
ăn mà ngồi thiền. Sư từng phát nguyện chép
Kinh Pháp Hoa, thề phải
khiết tịnh. Mấy năm trở lại đây, chẳng thể
hoàn thành. Bỗng nhiên
cảm thấy một thư sinh không biết từ đâu đến, bảo rằng: “Tôi có thể chép kinh!”
Sư yêu cầu dùng Pháp làm y cứ, và cho là có thể được.
Sư bèn cho vào thạch thất lập tịnh, viết chép.
Từ sáng
sớm
vào đến chiều tối ra, rất lấy làm lạ hạnh ấy, chưa tròn một tuần mà bảy quyển đều viết xong.
Sắp dùng lễ dâng trước mắt, bỗng nhiên biến
mất. Lại gặp lúc giặc
giã lục soát, Sư cất giấu dưới rừng nên hòm rương
áo bộc đều bị mục nát
hư hoại, mà quyển kinh sắc mầu cũng như lúc
đầu. Sư có được những
sự cảm nghiệm kỳ lạ đại loại như thế.

Lại nữa, Sư thường gở nơi
thất riêng, tự
siêng năng tu
nghiệp. Ngoài ra, tuy có chúng bạn, nhưng khó ai tiếp nối được vết
tích của Sư.
Sư thường bảo: “Tuổi tôi, việc như vậy làm
sao có thể bỏ
được? Nếu ngồi mà hôn
trầm buồn ngủ thì đứng dậy lễ Phật”. Sư thường rèn luyện bốn oai nghi, lấy Đạo mà lượng cứ, tự thấy thắng đạt, ít ai có
đức được như thế.
Đến niên hiệu Trinh Quán thứ mười sáu
(6
4
2) thời Tiền Đường, Sư ngồi thẳng thị tịch tại núi Bình Diêu ở Hà Tây, thọ
hơn tám mươi tuổi.
Từ năm mười chín tuổi,
Sư vào núi, hơn
sáu mươi năm,
chẳng mong cầu danh lợi,
chẳng cần người hầu hạ, không lệ thuộc tăng
tịch, chẳng lấy làm trách nhiệm của mình. Hễ có các thuật chức đều
gởi sang người khác.

Truyện ngài Thích Tuệ Tư trụ chùa Cơ Sơn, ở Cơ Châu:

Thích Tuệ Tư,
họ Quách, người ở xứ Giới Hưu thuộc Phần
Châu. Thưở thiếu thời,
Sư học
Nho sử, ưa chuộng hư huyền, văn chương thư
lệ rất nổi tiếng ở Hương khúc.
Năm hai mươi lăm tuổi, mới được truyền trao
Phật pháp. Mới đầu, ngài không biết
chỗ sâu kín của Phật thừa. Gặp được Sa-môn Đạo
Tất là bậc đức lớn tài giỏi ở
đương thời, ở tông giảng dương luận
Nhiếp Đại Thừa. Sư thử đến
ngầm lắng nghe, mịt mờ khó truy tìm, trải qua nhiều ngày thọ nhận đầy đủ mới biết là hy hữu. Nhân đó mà cầu
được Độ thoát.
Sư nghe nói yếu nghiệp xuất gia chẳng gì cao bằng thiền định, liền thực hành đó
suốt ba mươi năm chẳng dứt. Lại nghe
Niệm Tuệ cần phải thí như các
luân kiều, Sư bèn đi khắp tìm cầu Thánh giáo,
đượm nhuần đủ các
Hoằng Chỉ. Mùa Đông, mùa Hạ thì chuyên nghiệp thiền định, mùa xuân mùa thu thì tham cứu rộng. Chỉ mặc áo đơn, tiết chế
ăn uống, khiến người
trông thấy liền phát tâm. Những người có Chí
Đạo luôn luôn tìm đến.

Nhân đó, mà Sư kết nhóm đồ chúng ở phía bắc Cơ Sơn, ngày
thì kiểm thúc dung nghi mặc
niệm, giữa đêm tối lạnh lại giảng pháp
cho chúng nghe, sáu thời
dốc tâm đúng khóa, chẳng rơi vào Thanh du.
Bấy giờ, giảng về Tử
Quán, mỗi người tự nói lên ý chí của mình. Có người
nói: “Tỉnh
lược”. Có người nói: “Quá lắm”. Sư bảo
rằng: “Người
xuất gia sinh đã theo
duyên, chết phải tự nhận lấy. Sao nhọc đến người
phải nhọc đón rước
hài cốt này? Tôi sẽ nhất kỳ tự chuyển vận”. Khi đó, có người cho là “ chưa trải qua bệnh khổ nên dối nói
lời ấy!”. Sau,
cảm thấy trong mình bị
bệnh nhẹ, vừa qua hai ngày. Sư tìm bảo chúng rằng: “Tôi
sắp qua đời!”. và liền đứng dậy mang giày đi thẳng vào trong
hang trống, để bỏ nhục
thân tàn. Đã vào trong đó rồi, Sư ngồi kiết già,
căn dặn đồ chúng đồng
bạn, đem chánh mạng mà chúc lụy. Vì ở nơi rừng rậm nên người đời gọi đó là
Hàn Lâm. Chúng không nỡ lìa bỏ, nên ở
lại suốt qua đêm bên
cạnh để giữ gìn, đến sáng, đến xem thì Sư vẫn ngồi thẳng khoanh tay như cũ, đến chạm vào thân, mới biết là
Sư đã thị
tịch, thọ năm mươi lăm
tuổi. Lúc đó nhằm tháng năm niên hiệu Trinh
Quán thứ mười sáu
(6
4
2) thời Tiền Đường. Nhân đó mà tẩn liệm. Truyện ngài Thích Đạo Xước trụ chùa Trung Huyền ở Tinh Châu:

Thích Đạo Xước, họ Vệ, người ở xứ Vấn Thủy thuộc Tinh
Châu. Thưở nhỏ, khi còn ở đời, Sư khiêm cung
nhún nhường nổi tiếng trong xóm.

Năm mười bốn tuổi, Sư xuất gia, Tông sư Di Cáo, Kinh Đại
Niết Bàn là bộ
kinh Sư hoằng
truyền riêng, giảng hai mươi bốn biến.
Sau, Sư lại phụng thờ
Thiền sư
Tuệ Toản, học qua không lý, chóng
đượm nhuần huy tích.
Ngài Tuệ Toản là bậc thanh ước nhã tố, tuệ ngộ khắp trời, Đạo vang khắp nơi, nổi tiếng ở
Tấn thổ. Sư đến bẩm phục
thần vị, càng chứa nhóm
thời gian. Sư lại tiếp thừa các nghiệp Tịnh Độ của Pháp
sư Đàm
Loan xưa kia, bèn đào luyện phân biệt
Quyền thật, tìm kiếm Kinh luận, hiểu
đó rỗng thông, lưu bố thành phong hóa. Sư
khắc niệm duyên số,
tưởng quán sâu sáng. Nên được linh tướng ngầm nghi, mọi người mừng kính.
Sư thường ở chùa
Trung Huyền, hang
Thạch Bích thuộc Vấn Thủy. Chùa
đó do Pháp sư Đàm Loan xây dựng vào đời Tề.
Trong chùa có văn bia ngài Đàm Loan, thuật rõ các
điềm lành, đầy
đủ như trong Biệt truyện.

Lần lượt trong năm, Sư thường giảng các pháp Ban-chu, Phương đẳng,
Cửu phẩm, thập quán,
Sư phân thời nối nhau các việc.
Từng trong lúc hành đạo, có
vị tăng đang trú trong niệm định thấy Sư duyên theo Phật, tướng lượng chuỗi châu như núi lớn bảy báu. Lại thấy linh tướng
ở Tây phương sặc sỡ
khó trình bày, nên đức lớn ngày một thêm, vẻ vang càng vọng xa. Các hàng Đạo tục nam nữ tìm đến đầy núi.
Sư thường
giảng kinh Vô lượng Thọ quán gần hai trăm biến, dẫn ngộ tự tha, để làm nhà nuôi
dưỡng thần. Văn từ đã
sáng tỏ, giảng cũng hợp duyên, tùy việc dẫn dụ, người nghe
không sót. Mỗi người tự nắm xâu chuỗi,
miệng đồng xưng niệm danh
hiệu Phật, lúc tan pháp tịch tiếng niệm vang
tràn khắp hang rừng. Có
người tà kiến chẳng tin muốn chống báng hủy phá, đến lúc thấy tướng lành
của Sư, tự nhiên nuốt hơi mà trở về.
Sư có
năng lực Đạo cảm vật
tình đại loại như thế.
Vào ngày mồng tám tháng bốn niên hiệu
Trinh Quán thứ hai
(6
2
8) thời Tiền Đường. Sư biết vận mạng sắp hết, nên thông báo sự
tướng, mọi người nghe
đến đầy cả núi. Và đều trông thấy Pháp sư Đàm
Loan ngồi trên thuyền bảy
báu, bảo với Sư rằng: “Nhà Tịnh độ của ông
đã hoàn thành, chỉ vì dư báo
chưa hết!”. và thấy
Hóa Phật trụ giữa
hư không, hoa trời rải
xuống. Các hàng nam nữ đều dùng xiêm y để
hứng lấy, mỏng manh trơn
láng dễ thương. Lại cắm hoa sen trên đất khô bảy ngày mới héo, cho đến các tướng lành khác chẳng thể ghi hết.
Nếu chẳng do hạnh cảm
khắp cùng thì đâu thể thông hội như thế?
Đến năm bảy mươi tuổi, tự nhiên trong miệng
Sư răng mọc
lại như cũ, hoàn toàn không khác lạ, thêm vì báo lực mạnh khỏe, dung
sắc thạnh phát, Sư bàn
nói Tịnh nghiệp lý vị tuôn trào, từ nhã bao gồm súc tích, khí đượm thuần cẩn.
Và Sư khuyên người xưng niệm danh
hiệu Phật A-di-đà, hoặc dùng các vật như đậu mè, v.v… để làm
số lượng, cứ xưng niệm một danh hiệu thì để vào một hạt, cứ như thế tích chứa cả
mấy trăm muôn hộc. Và
dùng sự kết duyên, khiến cho nhiếp lự tónh duyên. Các hàng đạo tục ảnh hưởng
sự dắt dẫn ấy, mong ngóng Đạo
phong mà thành thói quen.
Lại nữa, hằng năm, Sư thường đục lỗ các hạt cây loan để làm
số pháp. Dạy răn bốn chúng,
Sư thường bảo họ xưng
niệm, thường bày điềm
lành, đầy đủ hành đồ. Sư có sạon “luận Tịnh Độ”
hai quyển, nói về các
ngài Long Thọ, Thế Thân. Cho đến Tăng Loan, Tuệ Viễn
đều tu theo Tông Tịnh Độ, chỉ bày rõ ràng lời
dạy. Văn từ ý
chỉ bao gồm rõ ràng các
khuôn phép hoằng hóa. Truyền đăng trong
huyện Vũ, chứa nhóm
nhiều năm càng đổi mới.

Người viết truyện (Đạo
Tuyên) kính trọng
sự đào luyện bóng
sáng phong thần, nghiên
tinh học Quán, nên lại trình bày về tướng của
Sư. Từ lúc
Sư tu theo
Tịnh nghiệp, lúc ngồi thường xoay mặt về hướng
Tây. Sớm tối chỉ mặc
một pháp phục mới sạch làm thể, nghi mạo sung
mãn, khắp Tinh Châu mọi
người đều suy tôn. Ánh mắt Sư sinh gió, thư
nhan dắt dẫn. Mỗi ngày
sáu thời dốc kính, như lúc ban đầu không hề
thiếu sót. Tiếp xướng
vâng lạy, từ thưở bình sinh đến nay chẳng dứt. Vừa có
lúc rảnh rỗi, miệng liền tụng niệm danh hiệu Phật. Mỗi ngày lấy
số
bảy muôn làm hạn định.
Từng tiếng từng tiếng đều mở mang Tịnh nghiệp cho nên được khuôn đúc, có Thầy nhận biết dạy răn
Quán Môn, Tây hành rộng lưu bố,
người ấy chính là Sư.

Có Sa-môn Đạo Phũ là vị tăng nổi tiếng vốn trụ chùa
Hoằng Phước ở kinh đô, vì lánh tiếng tăm mà tìm đến. Đã đến chùa
Trung Huyền, đồng cùng
hạnh nghiệp, tuyên dương mở mang Tịnh độ, do
đó càng tăng thêm. Nay
có kẻ biếng lười, miệng truyền Nhiếp Luận,
chỉ duy tâm, chẳng niệm,
duyên cảnh lại trái, lấy đó để chiêu sinh, sợ
khó tiếp nối tư tưởng.

Năm nay, Sư đã tám mươi bốn tuổi mà thần khí
sáng suốt, tiếp
nối tông thừa còn tỏ sáng.

Truyện ngài Thích Minh Tịnh trụ chùa Mậu Thắng ở Mật Châu:

Thích Minh Tịnh,
người xứ Mật Châu, xuất gia từ thưở thiếu
thời, lấy Tam-muội, thiền
định làm nghiệp, khiết chí trung kính, thuần
hậu lắng trong, Sư thường
ở bờ biển núi mông sơn, ngồi yên suốt mấy
mươi năm, mọi người
chẳng thể lường biết.
Sau,
Sư đi về hướng Nam, đến các núi Đông Việt,
Thiên Thai. Thiền Quán trong tâm,
chẳng duyên với thói đời, y phục lam lũ,
động chỉ đúng thời.
Các bạn cùng tu Thiền đồng kính ngưỡng. Ở núi đến lúc lương thực đã hết. Mỗi ngày
Sư vào xóm khất thực, thọ trai xong trở
về, giữa đường gặp
một đàn hổ đều há miệng nhắm mắt, dáng vẻ như
đói lắm. Sư bảo: “Ta
kinh hành qua nhiều núi đầm, không có tâm khiếp
sợ hổ cọp, nay nằm xếp hàng bên đường há chẳng là vì đói ư?”
Sư bèn dùng thìa múc cơm bỏ
vào miệng hổ, còn dư lại thì ăn hết. Sư lại bảo rằng: “Biết đến ăn thiếu nên luôn giúp dự tha, thật chẳng xứng cõi
lòng, rất lấy làm hổ
thẹn!”. Ngày hôm sau, Sư đi khất thực, hổ cũng lại
như trước. Sư thường
có duyên nầy nên Đồng bạn lấy làm lạ về sự
độ sạch của Sư.

Sau, vì ở núi sâu đất ẩm thấp, rất khổ cho thân, Sư lại
trở về góc biển, ở bên cạnh núi
Mông Sơn.
Trong vâng theo Đạo Quán, ngoài
cảm ngầm thông, khiến
tiếng tăm vang xa, thần kỳ ứng hợp. Có lần gặp
lúc nắng hạn, lúa mạ đều khô chết. Những người
ở Dâm tự vọng cầu mời thỉnh, tuy rất khẩn thiết chí thành nhưng không thể đạt được.
Sư bảo rằng: “Hãy bãi bỏ hết các thứ cầu đảo tà vạy, riêng tôi có thề cầu
mưa”. Sư liền kết trai nơi tónh thất.
Qua bảy ngày, vào lúc
sáng sớm, mây bủa mưa tuôn,
khắp nơi cao thấp đều tràn đầy, trăm dân đều được lợi,
kính trọng Sư như thánh.
Đến niên
hiệu Trinh Quán thứ ba
(6
2
9) thời Tiền Đường, từ mùa Đông năm trước đến mùa Hạ năm sau, suối sáu tháng không một giọt mưa. Vua Thái Tông
(Lý Thế Dân) ban chiếu mời cả Đạo Giáo,
Thích Giáo Sa-môn Đạo
só đến các miếu nơi núi chằm rừng rạch, cho đến Dâm tự thảy đều cúng tế khẩn cầu.
Khi đó, khắp cả muôn dặm
đều hừng hực như lửa,
hoàn toàn không có ứng nghiệm. Từ triều đình cho đến thôn dã mọi người nhìn nhau
thảm thương, không nơi nương cậy. Có quan
Thị Lang họ Phan từng làm quan tại
Mật Châu, biết
Sư có
khả năng cảm ứng, bèn
dâng trạng văn tấu trình. Vua liền ban sắc thỉnh
Sư đến kinh đô để cầu
mưa. Sư bảo không cần một phí tổn gì, chỉ
nguyện tónh niệm Tam Bảo,
ban đức Từ cứu giúp bốn loài chúng sinh. Sau
bảy ngày sẽ ban giáng cam
trạch. Nếu muốn báo đáp ân đức thì khắp trong nước các chùa bỏ trống đều độ tăng đồng thời thí đặt tên gọi để mở mang
Thánh Đạo. Vua ban
sắc
chấp thuận. Tuy không cung cấp
mà riêng ban dầu thơm. Sư
ở trong phòng vắng chùa Trang Nghiêm
ngồi Thiền. Đến sáng
sớm ngày thứ bảy, Sư hỏi người thủ vệ rằng:
“Ở phía Tây bắc ngoài trời lẽ ra có cầu vồng mầu trắng, hãy thử ra xem có phải như vậy không?” Theo lời
Sư bảo liền
trông thấy.
Sư bại bảo:
“Mưa sẽ đến!” chỉ
chốc lát, mây bủa giăng khắp cùng, chợt mưa xuống
suốt đến chiều, khắp trong nước đều
đượm nhuần.
Trăm Quan dâng biểu tấu trình khen ngợi công lao của Vua, còn ân đức của
Sư toàn
không nói đến. Mưa mới vừa tạnh, việc nông liền bày, lúa mạ tuy ra gò, lại
không có cơn mưa kế tiếp
nên đều héo ngã sắp chết. Không phương bày tính. Tả
Bộc Xạ Phòng Huyền Linh đích thân đến
chỗ Sư, thỉnh
Sư trở lại
cầu mưa. Sư bảo: “Việc
thăng giáng của mưa phát xuất từ Vua Tôi.
Minh Tịnh tôi đâu có đức
gì mà dám cán đáng? Trước hứa thuận mà không báo nên u hiển đều lo buồn. Nếu tu cầu thỉnh thì mưa cũng
sẽ ứng
đến.” Phòng Huyền Linh
bèn đem việc ấy tấu trình. Vua lại chấp thuận. Vua
bèn ban sắc tạm đình chỉ việc thế tục. Cả triều
đình mọi người đều thọ trai.
Sư lại y như trước tónh tọa, đến cuối ngày thứ bảy, trời lại tuôn
mưa đượm nhuần như
trước. Bèn thành đạt mùa màng, vua liền ban sắc độ tất cả ba ngàn vị tăng, để báo đáp ân đức
của Sư.
Sư có những điều
ứng nghiệm khó suy nghó,
tướng chẳng thể lường. Chỉ vì ở chốn Kinh đô
ồn náo mà tánh Sư không quen, nên xin trở về chùa
Mậu Thắng ở quê cũ. Ở núi, Sư buộc ràng hạnh
nghiệp, chẳng biết về sau Sư thị tịch ở đâu!
Cũng ở chùa
Mậu Thắng có
Sa-môn Tuệ Dung cũng nhờ thiền
nghiệp mà
nổi tiếng, ở núi uống ăn, chú nguyện vào nước để trị
bệnh. Vua ban sắc mời Sư
vào kinh đô trụ chùa Phổ Quang. Cả hai cung
đều kính trọng, lễ dâng nối nhau.

Truyện ngài Thích Tuệ Hy trụ chùa Không Tuệ ở Ích Châu:

Thích Tuệ Hy,
họ Triệu, người ở xứ Thành Đô thuộc Ích Châu
Sư xuất gia từ thưở
nhỏ, khéo hiểu về Thiên vận, văn bút bóng bẩy thành chương.
Sư nổi tiếng ngang với ngài
Trí Vinh chùa
Chấn Hưởng ở
Miên Châu, đều là Sa-di
mà tài giỏi hơn người. Sau Sư cùng Sa-di Đạo
Triệt chùa Đại Trạch ở
Thành Đô liền vận Thi phú, hơi có hỏng lời, nhân
đó bèn lắng bặt việc
người đời, gá tâm vào thiền nghiệp.
Đến tuổi
đăng đàn thọ giới cụ túc, Sư nghe giảng khắp các
kinh luận, chọn lấy anh hoa
để làm thường yếu. Với Nhiếp Luận, Tạp
Tam, ngài tinh
sưu chí lý, rất ưa thích
Tam Luận là
sớ
Môn Quán. Sư từng hỏi vặn về nghóa lý
Trần Thức với
Pháp sư Cơ.
Mới đầu, Sư hỏi về
Tiểu thừa, Pháp sư Cơ dùng
Đại thừa để đáp chung. Sư bèn cười, bảo: “Đại
thừa thâu nhiếp tất cả,
chỉ mất Tiểu Tông”. Sau Sư đến chùa Không Tuệ ở phía
Nam của Châu, lập tánh riêng lẻ, chẳng gặp gỡ đồng bạn, ăn
uống kham khổ, chuyên
tưởng hư huyền. Mỗi lần Sư ngồi đóng cửa hơn
hai mươi ngày. Tăng chúng
cho rằng Sư không ăn đã lâu, sợ chết mất
thân mạng, giả lấy lời
thừa mà bảo rằng: “Nước nhà đang tìm kiếm
những người có khả
năng tài nghệ rất gấp. Nay không ăn đóng cửa,
người đời cho là Thánh, dứt bặt lưu ngôn. Xin
đúng thời ở trong chúng”. Sư sợ
sự cải vã, bèn mở
cửa mà đến ăn. Do đó, mãi đến nay gần ba mươi
năm, Sư một thân riêng lập không nuôi người hầu. Ngày ăn một bữa mà
thôi, không nhận của người cúng thí. Nơi nào có giảng hội thì đến nghe.
Đêm ngủ trong phòng cũ,
chỉ ngồi nơi giường tâm, hai đầu trần hợp.
Trong phòng chỉ một dấu
chân, ngoài ra đều là rêu xanh, y phục đều thô
xấu chỉ dùng để ngăn
gió lạnh, mùa đông thì thêm áo nạp, mùa hạ mặc
áo vải bố, qua khỏi mùa
Đông cởi bỏ áo nạp, vắt trên xà nhà.

Có người nghe tiếng tăm Sư, đến phòng tham bái, rước đưa tiếp đón nhiều ngày mới thấy. Khi đó có người hỏi lời
sâu sắc, lời lẽ cao
xa, từng tham dự ở đầu
hàng đều kính sợ. Năm ngài chín mươi tuổi Sư
thị tịch. Nay hiện còn đủ
mọi sự thấy nghe.
12 –
Truyện ngài Thích Thế Du trụ chùa Đại Thí ở Miên Châu.

Thích Thế Du, họ Trần, người ở xứ Đài Châu. Cha mẹ
Sư đều mất sớm.
Sư tự làm thuê mướn
để sống. Thân hình
Sư khỏe mạnh to lớn, cao
tám thước
ba tấc. Sư mong hướng về Phật lý mà không do đâu
để đạt được.
Niên hiệu Đại
Nghiệp thứ mười hai
(6
1
6) đời Tùy. Sư đến chỗ Pháp Sư Luân chùa Chấn Hưởng ở
Miên Châu xin xuất gia. Ngày chỉ
ăn một bữa, thực hành
hạnh Đầu-đà, cần khổ liên tục.
Sư lại đến
Lợi Châu ở chùa
Tịch Trụ. Sau đó lại đến núi Hưởng Ứng thuộc huyện
Miên Trúc ở Ích Châu, ở riêng một mình nhiều năm. Có bốn con vượn cung cấp thức ăn như trái cây rừng v.v…
Có Cư só
Mẫu Gia Sinh mạng lương
thực đến dâng cúng,
kinh dợ nơi rừng sâu, thường xông đốt các thức
hương huân lục trầm thủy
v.v… khi trở về núi, giữa đường gặp hai người, hình tướng rất khác nhau mặc y phục mầu xanh, tướng mạo ít thấy ở
đời, cầm hoa sen, khoai
nước, mía mà đi lên, bảo là “Ta đến cung cấp
cho Thiền sư ấy”. Sư ở
núi ấy trong ba năm, ăn dùng gạo chỉ hết một
thạch bảy đấu, mỗi ngày
sáu thời hành đạo, lấy vượn khỉ chim thú làm bạn. Mới đầu chỉ có một
dòng suối,
sau có đến ba dòng
suối lại
tuôn chảy xuống dưới.
Niên hiệu
Trinh Quán thứ nhất
(6
2
7) thời Tiền Đường Sư nằm mộng thấy có bốn con rồng lại và vào trong tim mắt Sư, lúc tỉnh giấc, ngài đại ngộ tông chỉ của
Tam luận. Sư bèn đến dưới pháp tòa của
Pháp sư Linh Duệ, nghe
giảng Từ lý rõ ràng như xưa trước, liền đó Sư
thuật đáp, nhân tiện Sư
đến Miên Châu trụ chùa Đại Thí.
Đến ngày mồng tám tháng bốn niên hiệu
Trinh quán thứ mười chín
(6
4
5) thời Tiền Đường, Sư đến chùa Sùng Lạc, bảo là sắp đi phương xa. Có người dụ rằng: “Chỉ ở tại chùa này chính là
các phương!”.
Nhân đó, Sư trở về
lại phòng cũ ở chùa Đại Thí. Có mùi hương thoảng
khắp phòng. Nơi chỗ Sư
ngồi vọt lên ba đồng tiền vàng. Cả chúng tìm
theo mùi hương từ phòng
Sư lan tỏa ra, mới thấy Sư đang ngồi kiết già trên tay còn bưng lò hương.
Thứ sử Lưu Đức Oai mừng vui với điều chưa từng nghe thấy, bèn làm khám mà tôn trí nhục thân
Sư ngồi vào đó,
qua ba năm vẫn không
nghiêng ngã. Sư thọ sáu mươi ba tuổi.
1
3- Truyện ngài Thích Trí Thông ở chùa Thê Hà tại Nhiếp Sơn: Thích Trí Thông, không rõ Sư là người xứ nào. Trước kia
Sư trụ chùa Bạch Mã ở
Dương Đô. Sau, Sư trụ chùa Chỉ Quán, chuyên
nghe giảng Tam luận.

Sau thời nhà
Trần bình yên, Sư lại qua sông đến trụ chùa An
Lạc ở Dương Đô. Nghiệp
lớn đã sụp đổ, Sư muốn trở về mà không có
cách, bèn ẩn trong Giang
Địch tụng kinh Pháp Hoa suốt bảy ngày mà không
cảm thấy đói, thường thấy bốn con hổ đi nhiễu quanh đó mà thôi.
Từ khi không ăn đến nay đã mười ngày,
Sư bảo: “Mạng ta chỉ trong
khoảnh khắc, các ngươi
cần thì hãy ăn đi!”. Hổ đáp: “Từ lúc Tạo
thiên lập địa, không bao giờ có lý ấy!”. Bỗng
nhiên có một ông lão tuổi chừng tám mươi, bên dưới giấu một chiếc thuyền đến bảo
Sư rằng: “Sư muốn
sang sông đến ở chùa
Thê Hà thì có thể liền lên thuyền!” Bốn con hổ
cùng một lúc trong khóe
mắt lệ tuôn trào. Sư bảo: “Cứu giúp ách nạn, chính là ở hôm nay, xin hãy cùng đưa cả bốn con hổ!”. Khi ấy đến bờ
phía nam rất nhanh, nhìn lại
thuyền và ông lão thì không thấy đâu nữa!
Sư bèn dẫn bốn con hổ đến phía Tây tháp Xá-lợi ở chùa
Thê Hà, kinh hành ngồi thiền, thề chẳng nằm ngủ. Đồ chúng trong chùa có tám mươi vị chẳng ai dám ra
ngoài viện. Nếu mỗi lúc có việc dữ thì một con hổ vào chùa lớn tiếng gầm gừ báo với
chúng tăng, do đó mà việc báo tin lấy
đó làm cách thức. Sư
cho rằng ở núi rừng sâu xa lương thực khó cúng cấp, bèn hướng dẫn ba trăm
Cư só ở
Dương Châu làm người làng xã gạo.
Mỗi năm riêng đưa đến một thạch, lấy đó làm lương thực cung cấp ở
núi, nên các hàng tăng
tục cho đến chim thú thảy đều được cấp giúp.
Đến ngày mồng tám tháng bốn niên hiệu
Trinh quán thứ hai mươi hai
(6
4
8) thời Tiền Đường, sau khi tiểu thực, Sư đến chùa Chỉ Quán, đảnh lễ ảnh tượng
Đại sư, tay bưng lò hương đi đảnh lễ khắp, lại
đến lễ bái tháp mộ ở
chùa Hưng Hoàng, rồi về lại phòng cũ, ngồi yên
mà thị tịch. Có mùi hương
lạ xông tỏa khắp cùng. Khắp thành quách
Đan dương, các hàng tăng
tục đã thọ giới với Sư có hơn ba ngàn người cùng kéo nhau đến núi, buồn khóc tiếc thương khắp cả
rừng hoang.
Sư thọ chín mươi chín tuổi.

Giới:
1
4- Truyện ngài Thích Tăng Triệt trụ chùa Hãm Tuyền ở núi Cô Thích Tăng Triệt, họ Cận, người ở xứ
Vạn Tuyền thuộc Hà Đông.

Tánh Sư giữ giới
trang nghiêm, chuyên nghó muốn xuất tục. Từ thân cúc dưỡng chưa được toại ý. Đã đến tuổi trưởng thành bèn vâng theo
chí trước, Sư thích hạnh
Lan-nhã, tìm cầu ở Bồ phản, chuyên tu Bình
Đẳng quán, thực hành
Pháp Thật ngôn, bốn tục quy hướng tiếp thừa,
hoằng hóa Liên ấp.
Có núi Cô,
còn gọi là núi Giới, là nơi đất xưa của Giới
Tử Thôi. Núi đó ở phía
Nam là thôn Dương giới. Sư bèn nương tựa theo mà
kiết lập nghiệp. Lấy
hang đá làm nơi che chở, múc dùng nước ở chỗ trũng sâu, nhiều năm kính thờ Đạo, đối với chúng
sinh đều đề cao. Mỗi người

tự xả thí của cải
sức lực để cùng nhau tạo dựng cơ đồ. Đất ở đó
vốn cao xa hiểm trở, từ
xưa không hề có nguồn suối, Sư nghó trong sự
nhọc mệt có sự thắc
kết nên sáng sớm bèn đi lên trên đảnh non cao hiểm trở thấy như có nước thấm ướt, bèn dùng mũi nhọn dẫn thì ứng theo
tay Sư mà dòng suối tuôn
chảy. Các hàng tăng tục nghe thế kinh hãi
khen ngợi nương theo. Sư
lại mở rộng chỗ ở, xây dựng thêm phòng nhà.
Thứ sử
Tần Châu là
Phòng Nhân Dụ dâng tấu biểu văn trình bày việc
ấy, xây dựng ngôi
Già-lam. Vua ban sắc chấp thuận. Nay tức là chùa Hãm Tuyền.
Các hàng Công tử vui mừng thỉnh
Sư về làm chủ chùa.
Nương theo vật mà bàn, Sư bèn
theo đó. Những người kính mến Đạo nghóa ở
bốn phương cùng nhau đoái
hoài nương tựa đến nơi cửa nhà rất đông.
Đến lúc Từ Vương Bộ
Giáng thì chùa lại thuộc về đó. Xe lọng lại tìm
thỉnh Sư về ở châu ấp, dốc lòng kính lễ, hậu cúng càng lớn. Không bao lâu
về lại núi, kính
sùng Đạo
nghiệp trước.
Tánh Sư luôn tỏ nhân từ, mở mang cứu giúp thành
việc chính.
Do đó, đàn chim đến ăn trên
tay Sư, đêm về nhạn liệng quanh dưới mái hiên. Tuổi vượt qua
Trượng Quốc mà không hề tật bệnh.
Bỗng nhiên
Sư bảo với tăng
chúng rằng:
“Tôi sắp đi!”
Thọ trai xong, Sư thâu y
pháp, ngổi kiết già, nhìn khắp đồ chúng, dùng
lời thanh tịnh trong sáng
mà dạy răn. Xong rồi, Sư bảo tất cả đều ra
khỏi phòng, chỉ để lại
một người hầu. Sư bảo: “Phàm thần thức gá vào
thân, nương vào đó mà có hơi ấm. Đến lúc mạng dứt thân lạnh mới được xúc chạm đến tôi!”.
Dặn bảo xong,
Sư nhắm mắt như nhập định.
Lâu sau đến xem mới biết là
Sư đã tịch, thọ bảy mươi bảy tuổi.
Trước lúc
Sư chưa tịch
suốt ba
buổi sáng, cây rừng đều biến
thành mầu trắng, mây bủa giăng như ngăn che, bặt dứt không thấy được
Đông Tây. Các hàng tăng
tục đua nhau kéo đến, thực hành lễ tâm tang,
dời đến hang Linh sơn,
lại y như ngồi. Các hàng phủ huyện quan thứ
đều cùng nhóm họp. Ngày
đó gió trong cảnh sáng, hoa trắng tung rải,
sáu lần phát ra ánh sáng
sạch như tuyết băng, lấy y tiếp thừa thì chẳng
bao lâu liền tan. Sau ba năm
Nhục thân Sư vẫn ngồi như lúc ban đầu.
Môn nhân thay đổi chiếu,
y phục Sư không một chỗ thấm mục, bèn sơn
phết thêm. Các hàng đệ
tử nghó nhớ giáo nghóa nằm nghiêng hông bên
phải trong rừng Song lâm,
ôm hoài lời ca hai cột đối mang tay, lấy đó làm tướng tốt thiết lập tượng, khai mở
sự tôn nghiêm của hàm thức.
Pháp tuệ lời sáng thật là
bến bờ cứu giúp để siêu sinh. Bèn đến kinh ấp, phụng kính xây dựng
Bia C ao, cao một trượng năm thước, khắc họa tôn
tượng, viết chép kinh và ghi lại ngôn hạnh, dẫn trở lại bổn tự nhóm chúng cùng
dựng lập. Độ
Chi Thượng Thư Đường Lâm, xưa trụ tại
Vạn Tuyền khen ngợi tiếp thừa việc thế tục. Tánh hạnh chuyên kính tin, vốn kính thờ quy

Sau ra làm Quan ở
Hoa Tónh, thường tu
cúng dường, đoái hoài chỉ gốc
Đức, bèn khắc bia minh, v.v…

Thử Luận Bàn:

Trong Kinh chẳng
đó ư? Thiền Trí đều vâng, niệm tuệ cùng phát. Thần đi trong giác quán, chiêu cảm
tiếp nhanh.
Vì sao biết như
vậy? Chỉ do cõi Dục loạn
thiện, tánh cùng cực ở sáu tầng trời. Sắc có
Định nghiệp, thể bít Bát
Địa thông làm thế kết, ưa thích mùi vị chẳng
khác. Không gì chẳng phải
Tập Đế trọng khinh nên được quả báovui khổ, rốt cuộc phải luân hồi trong các cõi, không thể nói chắc chắn được
siêu sinh. Vả lại, y cứ
vào hai duyên Loạn và Tónh, nên lược chia thành hai ngôi vị ấy.
Nhưng Thánh hiền trong ba thừa cho đến các đường
trong sáu tà cùng muốn nhàm chán phiền não, gá nghỉ tâm lự, không ai chẳng y cứ nơi
Sơ Định. Vì tâm có khác ở
Thô và Diệu, tuệ khai
mở thông cục, bèn có tất cả, nhờ một địa vị đó mà được kéo dài căn cơ
của Tà Chánh.

Từ khi Phật giáo truyền bá đến phương Đông, người tâm học rất ít. Mãi đến đời Tấn, mới nghe có
Duệ Công, nên lời tựa trong đó
đề rằng: “Tuệ lý tuy
ít, nhưng đủ để mở thần đạt mạng. Thiền Pháp chưa truyền, còn như nhiếp duyên
buộc tưởng, không chốn gởi
gắm tâm. Bấy giờ, phiên dịch Đại luận có trải qua thiền môn, nhân vì Tâm cầu
mở rộng hạnh chuyên ấy,
nên ngài Đồng Thọ (Cưu-ma-la-thập) mở
mang sự rộng thí đó,
bèn phiên dịch ra các Kinh Thiền Pháp yếu giải, v.v… Từ đó trở về
sau noi theo
càng nhiều, các
Sa-môn Đàm Ảnh, Đạo
Dung giũa mài tinh tấn ở
Hoài Bắc, các
Sa-môn Trí Nghiêm, Tuệ Quán siêng năng tâm chí ở
Giang Đông. Nương gá núi rừng, nhóm kết đồ
chúng thì có Sa-môn Tuệ
Viễn nêu tông. Riêng đến cô chinh thì chư tăng
có nhiều hiển dị. Tuy là
truyện của nhiếp tâm, nhưng bấy giờ hoặc có sót lời, mà đều tích chứa
phương nghi, lại mở chánh cấp, không thể lấy làm lạ!

Mãi đến thời Vua Võ Đế (Tiêu Diễn
5
0
2 -
550) thời Nam
Lương mới mở rộng Định môn, tìm nêu trong nước có những vị tâm học, tất
cả nhóm họp đến Dương
Đô, xét lường sâu cạn tự làm thành Bộ loại.
Lại ở Chung Dương, hai nơi
trên dưới đều xây dựng Định Lâm, khiến
các Đồng bạn tức tâm
nương gá nhàn cư mà tổng tập. Bấy giờ, Phật pháp giáo hóa tuy
hưng thịnh, nhưng phần nhiều là biện tuệ, văn từ bén nhọn,

sở chỉ như
sóng nổi lấn lướt nhau, còn như nêu dẫn hoàn toàn không
tính toán. Có thể nói
là luống có Danh nêu cử, hoàn toàn thiếu sự thật
của trực tâm, tin được vậy ư?
Hoặc có người hỏi rằng: “Đức Đại Thánh lập ra
chánh giáo, ở đầu thời
Chánh Pháp, tượng pháp thì
Pháp Thiền lưu hành rộng, nghóa
đáng tu tập. Hiện nay
chẳng phải thời kỳ ấy, bặt dứt sự nảy nở tiếp nối,
thứ lớp chẳng thường,
nên gọi là Mạt Pháp. Bèn vâng theo hạnh giới.
Ấy là cùng cực?”
Xin trình bày đó. Nhân vì lời tựa nói rằng: Vốn lập bày chánh
pháp, tượng pháp trùm khắp các cơ duyên, còn như đối với người chuyên
Đạo thì không thời nào
chẳng khế hợp. Nhưng vì trong giáo điển rộng
nêu hai hạng người tin
Pháp. Thật là do các căn cơ lợi độn, do đó, mà
đến thời phân vị. Nếu
trở về với nguồn cội, thể nhận được Đạo sâu,
nhàm chán các Hữu Học,
đức ngang bằng với Phật ra đời nên một ngàn năm đầu là
Chánh Pháp, tức là hội với
Chánh thành Thánh, cơ
ngộ chẳng khác. Tiếp đến một ngàn năm thức hai y cứ vào giáo để tu học, tình
gieo tiệm độn, hội lý
chẳng phải giai vị. Nhiếp tónh trú trì có phần thông
với Tánh chỉ, nhưng đối
với Tuệ Thích, thì chưa tu sáng lắm, tương tự với dòng Đạo nên gọi là
Tượng giáo vậy. Đến
sau một ngàn năm thứ
ba, là nền tảng đầu
tiên của Mạt Pháp. Cho đến một vạn năm, thì lìa
đạo Định Tuệ, chỉ mở mang luật thế gian. Tướng oai nghi nhiếp hộ
đồng với dấu vết
thiền, nhưng tâm dùng phù động hoàn toàn trái với
Chánh Thọ, cho nên đều
xem đó là Mạt Pháp, theo Luật Thiện Kiến thì
Mạt pháp có mười ngàn
năm. Hộ trì tiếp nối mở mang ở đời, vết tích
đáng ghi chép. Nếu y theo
ma tà, thời qua ngàn năm, chẳng tu Tónh Quán,
là chẳng phải thông
luận. Ước Tướng hai đầu mối thì mâu thuẫn trái
với dấu vết, y cứ Duyên mà Phán giáo thì mỗi giáo đều có chỗ tột
cùng của nó. Còn như tình đời
phiền nhiễu, người hiển bày
sắc
sảo kỳ đặc thì
mới dạy nhiếp trì, đều
đắm trước mê mờ. Bởi do huân tập đã lâu xa,
Tông tượng khó thường, ngay trước mắt dễ quán, chưa vội vàng theo
Thật giáo, Thiện Kiến
mười ngàn năm cũng là khuôn phép sáng. Y cứ theo nghóa pháp tu đủ thì nghóa không chẳng thật có.
nên trong lời tựa của luận nói rằng: “Năm ngàn năm đầu chứng đắc ba Đạt trí,
sau năm
ngàn năm chỉ vâng theo
giới pháp. Trước y cứ Đạo Pháp dùng Lý Quán
mà trụ trì, nên gọi là
Nhập Thánh. Lường xét có theo vậy. Sau tại Sự
loạn, Tướng
Pháp Trụ Trì, làm
sao nhập Đạo, nên nói như vậy. Nếu nước
tâm gợn sóng thì nghiệp
đời khó thành. Lắng tưởng lìa duyên thì lý tự
hiển bày trong lắng.
Niết-bàn tiếp nối Định, há chẳng phải như vậy ư! Nên
khiến những
người ngồi yên trong xóm làng thì Thần Tiên đến chê
bai, giữa rừng trống mà
nằm ngủ thì các Thánh đều khen ngợi. Thật gá
tónh cầu tâm thì tâm dễ
nhiếp, nhờ nhiếp tâm nên được giải thoát!

Trong luận
Thành Thật có nói, đó có thể bắt
chước theo. Ở đời có hạng Định Học vọng truyền
Phong giáo, bị ràng buộc bởi tục nhiễm,
lẫn lộn xem thường nghi
tích. Ngay nơi sắc mà rõ không, đã bàn đó ở
tâm miệng. Thể nhận được
Loạn mà Tónh, thì thân có lụy. Thần dụng chìm đắm nơi từ lệnh, Định tướng mục rữa ở môi mép. Bài bác Tiểu thừa
Đại thừa, riêng dựng
lập một nhà, nhiếp giúp trú trì, ở nơi trái hẹp.
Truyện trước trong lời
tựa của Luận Đại Trí Độ có nói đầy đủ rõ
ràng. Khoảng lâu đến nay, y cứ càng đông nhiều.
há chẳng phải vì sức kém, lại thêm quên Đạo. Thần mau dứt lự ở quê nhà? Do đó, gá tónh dừng tâm,
các sách đều truyền linh dị ấy, chỗ rầm ró nhiếp lự, xưa nay chưa bày
sự cảm thông, tin đáng
nương theo. Ở thời
Bắc Tề tại
Hà Bắc chỉ có
Sa-môn Tăng Điều
riêng thạnh.
Thời Bắc Chu ở
Quan Trung chỉ có
Sa-môn Tăng Thật tôn vinh. Báu trọng quán phương giá được lắng an.
Thần Đạo thông suốt, chế phục gượng ngự. Đến nỗi khiến vua Tuyên Đế
mang vác dốc hết phủ
tạng ở ngài Vân Môn. Trủng Tể giáng thềm triển bày quy tâm nơi
chùa Phước. Thật là có ý đồ. Cho nên khiến
Vươn Định ở
Trung Nguyên phân mở
cương lãnh. Chỉ hai Hiền giả này tiếp
gót truyền Đăng, giáo
hóa chẳng dứt, mà lại giã từ rừng hoang về ở thiên môn. Đó là cậy vết trước của Đại Ẩn, bỏ chí cao của
Vô duyên, cuối cùng gá thân ở
Long Tụ. Cho nên thuộc về Hành tàng hữu nghi ư?

Có Sa-môn
Bồ-Đề-Đạt-Ma là bậc Thần hóa cư Tông, mở
mang dẫn dắt ở Giang Lạc.
“Đại thừa Bích Quán”, công phu Đạo nghiệp rất cao. Các hàng cầu học ở đời, quy hướng kính ngưỡng rất đông, nhưng
lời tụng khó cùng cực,
tinh cần giũa mài khắp thiếu, xét kính mến
khuôn phép ấy, trừ sạch
giữ chí. Quán sát sự Lập ngôn đó thì chỗ y cứ của
tội phước cả hai đều
xả. Rõ đó Chân Tục giúp sức lẫn nhau. Hai vầng
lưới Đế-thích chẳng ràng buộc được
Không Hữu. Ái
Kiến chẳng thể dắt
dẫn, lắng tâm lự trù
tính, cho nên dứt bặt lời ư? Nhưng quán xét hai tông
tức hai khuôn phép của
Thừa. Ngài Tăng Điều thì ôm hoài Niệm xứ khuôn phép lắng
sạch đáng
tôn sùng. Pháp ngài Đạt-ma là
Hư tông, Huyền chỉ sâu mầu. Đáng tôn
sùng thì tình
sự dễ hiển bày.
Sâu mầu thì lý
tánh khó thông. Do đó,
vật được từ nôm, ban đầu thì đồng với vạch tẩy.
Còn như tâm dụng thì
ngưng nghẽn, chỉ phiền phức đến cả bọn.
Sai khó trình bày. nghóa đáng kinh xa. Đào luyện
sửa trị mới có thể gặp lúc.
Thập Trụ La Cốc che lấp
địa vị đó. Hạng kiến thức hẹp cạn, là bọn lưu tình.

Sáng vào thiền môn, tối mở mang phương thuật ấy, cùng cho
truyền nói nghóa là đều
tự cùng nguồn. Thần Đạo mịt mờ ai rõ thông bít.
Vậy nên biết, chỗ đến
của tâm lự, chỗ mưu đồ của trí thức, không gì chẳng là vọng cảnh dối hoặc tâm. Đó chẳng thể trở lại
soi chiếu.
Sóng thức ấy chấp cảnh duyên
tâm. Lắng sóng kinh hãi sinh nhiều Định
Chướng, tức là chỗ
biết của công dụng Định Lực. Ngoài làm sáng tỏ thuyết ấy, chóng khinh mạn kíp mê hoặc. Cho nên chưa rảnh để
trị chướng.
Ta trái ngược thường
hành, chỗ trì tông của năng lực kia là chánh
nghiệp. Chân vọng làm mê
nhau, rốt cuộc khó thông hiểu. Nếu biết Duy tâm, thì vọng cảnh chẳng kết. Trái lại chấp cảnh trước thì chẳng phải
sở
hành của tâm. Luống
không như thế, thì đâu thể luận Đạo?
Ở đời Trần có
Sa-môn Trí Thôi, Sư là người kính ngưỡng
Đại sư Tuệ Tư. Ngài Tuệ
Tư thật là bậc sâu hiểu Huyền Vi, hạnh đức khó lường.
Ngài Trí Thôi cũng rất có tâm gần gũi Định, tiếng tăm vang
khắp giữa trời. Đến nỗi khiến vua chúa nhà Trần đều lãnh thọ
Quy giới, vang tiếng đến Nam Đô,
nhưng được mở mang rộng lớn, mất ở mặt đối
trị. Sư rất được kính
ngưỡng ở đời chẳng có ai hơn. Sư hội yết Hành nhạc, mới trình bày các lỗi, chưa kịp dứt trừ liền thị tịch. Đến thời vua
Văn Đế (Dương Khiêm 581
-
6
0
5) nhà Tùy dựng lập cơ nghiệp, riêng
Tông Định Môn, hạ chiếu trình bày việc ấy, đầy đủ như trong
Biệt truyện. Ở phía Tây Nam
của Kinh Ấp, có xây dựng chùa Thiền Định, nêu mời khắp bốn biển, trăm ty cung cấp, các bậc Danh tăng cao đức đều
lớn tuổi. Đến lúc qua
đời không vị nào chẳng ngồi mà thị tịch. Mọi sự đều được tấu trình đầy đủ, Vua càng gấp bội quy y. Trải qua ba đời
Vua đời Tùy đều xây dựng
chùa. Mới đầu chiếu ban tìm rộng, cuối cùng là
tạp Giảng đồ, cho nên
không lấy. Ở thời ấy có Sa-môn Trí Khải cũng là vị Thiền
sư được
trọng vọng, điều chỉ biện giải
sắc bén không ai chẳng
rơi mác. Sự tượng ở
chốn Thiên đình, vẻ vang khắp cùng triều liệt,
không thể xem thường!
Đến như ngài
Tuệ Siêu vỗ vuốt
sâu hổ, ngài Đạo
Thuấn quán bóng trâu, ngài Trí
thông cảm hiện kỳ tướng, ngài Tăng Định chế
phục giặc dữ. Tiết tháo
như sắt đá, khí khái đồng mây xanh, đầy đủ rõ
ràng ở Truyện sau, thảy
đều tốt đẹp. Lại như Thiền chủ Tuệ Toản, còn mến chuộng
hạnh Đầu-đà, hành hóa ở
Tấn Triệu. Sâm cửa đông đầy, phỏng nghỉ oai nghi chẳng vượt
Luật tông. Thần giải
suốt thông, làm chỗ
nương cho pháp. Nên được
sự lý phù hợp, xứng với khuôn phép thường.
đạo có thạnh suy, hẳn vì
thời mất. Cho nên mời đến kinh đô, khi thị tịch trở về chốn cũ.
Khoảng thời gian ấy, có
Sa-môn Chí Siêu kế thừa ngài Tuệ
Toản, giúp tán đức hạnh bèn vượt qua khuôn phép trước, mẫu mực
dạy răn, chìm đắm đầu
mối. Cho nên sau khi ngài Chí Siêu thị tịch thì
đạo phong ấy suy sụp.
Quán xét về hai cấp
Tuệ Định, thì mỗi cấp tự bày khí
khái của mình, đều đồng như mặt trời Phật, không hề chống đối,
nhưng với điềm tốt lành thì nhiều lần dự thăm chưa được như vậy. Tức ở đời yên
vui Thiên Tiên đều hộ
vệ, thật kết quy Định học bởi khó đoạt mất.
khoảng đời Định Só phần
nhiều tước bỏ nghóa môn, hễ nghe được Đạo thì
liền nương học, không hề nghó chọn, thuộc hiểu rõ kinh. Mỗi duyên
cùng cực, ý chỉ phần
nhiều khuyết thiếu tiếng tăm, nói lời chê trách
thường rất nhiều. Hoặc
là đắm trước Thế định cho là thực hành Chân
Không. Tụng niệm
Tây Phương, với mục đích diệt hoặc, cổ đeo xâu
chuỗi, loạn bấm mà xưng
là Thiền số, mặc áo nạp khất thực, tất cả đều cho
là tâm Đạo. Lại có
người nương gá điện đường, nhiễu quanh rất mực
chí thành. Tà ngưỡng an
hành, vẫn còn khúc kế, chấp cho là đúng, còn các pháp học khác
đều làsai. Băng này tưởng chẳng phát ra tiếng rào rào
ai hay, đều là giới thủ
và kiến thủ. Chánh sử hiện hành, đắp thêm
chẳng trừ, tăng thêm ngu
lỗ. Vừa như cắt lưới đời, mới bắt đầu tham
dự Pháp Môn, rộng nghe kinh luận, rõ
suốt giới tuệ,
sau đó quy thần nhiếp
lự, gá chuẩn Thánh
ngôn. Động thì theo giới răn tu, tónh thì chẳng quên
trí trước. Phải là nhân
pháp hai kiếng, chân tục bốn y. Đạt Trí chưa
biết, đâu còn vọng
thức? Tu Định như thế chẳng phải Trí chẳng phải
Thiền, thì non Hành bờ Đài quạt lên ngọn gió ấy. lại có hạng cùng mê
đồng tốt, nhóm kết sơn
môn, Trì Phạm mịt mờ, động mang lưới hình,
chuyển vận cân nhận,
chẳng lánh chủng sinh, nóng bừng uống ăn, đâu hổ
thẹn xúc chạm. Lại có
hạng lập tánh cứng rắn mạnh mẽ, chí chuộng Hạ lưu. Bạn lành chẳng tìm, kinh chánh ít tụng. Vừa nghe một câu là cho
là Tư Nam xướng lời,
Ngũ trụ nghiêng lâu, Thập Địa sắp mãn. Pháp
tánh sớm thấy, Phật trí
đã rõ. Đó đều là y cứ vào cảnh mà trụ tâm, vọng
lời lắng sạch. Trở lại duyên tâm trụ, gá tướng mà
chuyển tâm, chẳng rõ tâm dời đổi nên cứ rỗng gá.
Sinh tâm niệm tịnh đâu hội chân được.
Nên trong kinh trình bày
tâm tướng vùn vụt thúc giục chẳng ngừng, lưỡi
rắn lửa dữ, ở núi tuôn nước. Niệm niệm sinh
diệt, biến chuyển thường
mới. Chẳng biết loạn
niệm, cứ có tâm chấp. Tướng mạng Thiền tông chưa
rõ chữ Thiền, hạng người như thế số lượng rất
nhiều, làm cho giảng đồ bày khinh loại ấy. Nên ở
đời có ngạn ngữ rằng: “Ông già không
biết, Thiền
sư nghóa chỉ. Ngu phu loạn thức cùng quy minh đức”. Trái với mê đều có Đại chiếu, tùy vọng khắp che, chân khoa
chẳng nghó, lời đó cùng
bàn về
Danh Thật. Lão phu chuyên hành Định tuệ, xét ở
Quán Môn, các luận chỗ trình
bày đều làm minh chứng. Thông suốt đến cùng,
thì là công phu Định Học
lìa loạn, nghiệp thấy hoặc thì Tuệ sáng. Nên hai
vòng xe trải qua, ngang bằng đồng với chân tục. Do
đó tư duy xa động đến gió
trong lành. Điều thật nêu ở
Hoa vọng. Để lại
về sau, cậy nơi nguồn ấy có thể tìm. Đó đều là chỗ đồng ghi chép của người xưa.
Há là rỗng hư không ư!

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
(Quyển 20 hết)

<篇></篇>







<卷>QUYỂN 21 A</卷>


Chương III: TẬP THIỀN

TRONG PHẦN 6 CHƯƠNG III

(chánh truyện
có mười ba vị, phụ có một vị)
1/ Truyện ngài Thích Tuệ Tường trụ chùa Ninh Quốc ở
Đặng Châu, thời Tiền Đường.
2/ Truyện ngài Thích Đàm Luân trụ chùa Đại Trang Nghiêm ở kinh đô.
3/ Truyện ngài Thích Phổ Minh trụ chùa Nhân thọ ở Bồ Châu.
4/ Truyện ngài Thích Đàm Hiến trụ chùa Bách Thê ở Bồ Châu.
5/ Truyện ngài Thích Vô Ngại trụ chùa Vónh Ninh ở Tần Châu.
6/ Truyện ngài Thích Đạo Vượng trụ chùa Đông Lâm ở Giang Châu.
7/ Truyện ngài Thích Pháp Hiển trụ chùa Tứ Tằng ở Kinh Châu.
8/ Truyện ngài Thích Huyền Sảng trụ chùa Thần Sơn ở
Kinh Châu (Tuệ Phổ).

9/ Truyện ngài Thích Tuệ Tiên trụ chùa Cứu Khổ ở Bồ Châu. 1
0/ Truyện ngài Thích Tuệ Khoan trụ chùa Tịnh Tuệ ở Ích Châu. 1
1/ Truyện ngài Thích Tăng Luân trụ tại Suối Lâm lạc ở Vệ Châu.
1
2/ Truyện ngài Thích Tónh Chi trụ chùa Tây Minh ở kinh đô. 1
3/ Truyện ngài Sa-môn Thích Trí Nham ở Đơn Dương.

Truyện ngài
Thích Tuệ Tường trụ chùa
Ninh Quốc ở Đặng Châu:

Thích Tuệ Tường, họ Chu. Năm mười lăm tuổi xuất gia, Sư
thực hành hạnh Đầu-đà
đi khất thực, im lặng tự thiền tụng, chẳng đồng với chúng. Mọi người chẳng lường biết Đạo
Quán Sư sâu cạn, mà Cao chuộng độ xa ấy.
Sư nghe giảng
Tam luận, nghe công phu của các
ngài Đề-bà, Hộ Pháp,
chẳng từ đều mở mối lo ở lòng, có tâm vô cùng
kính mến. Đến các trường
giảng, thấy những người oai nghi không nghiêm chỉnh,
Sư bảo với mọi người rằng: “Tuệ Tường tôi sau
khi thọ giới
cụ túc, sẽ trụ trì tại
chùa này, khiến đưa vào luật hạnh!”.

Năm mười chín tuổi, Sư bị bệnh ba tháng, chữa trị không
thuyên giảm. Nửa đêm,
Sư ngồi mà than rằng: “Đại trượng phu vốn hiến
thân cho Đạo, ở thời mạt pháp mà hàng phục kẻ
Phi pháp. Cớ sao chí
ấy chưa theo, mà bị bệnh khốn khổ như vậy!”. Đến lúc trời
sắp sáng, có
một người thân cao hơn
trượng bảo với Sư rằng: “Chỉ nên tụng Kinh Niết- bàn, chớ buồn lo
không lành!”. Đến
sáng sớm,
Sư liền tụng đọc
suốt ba ngày, liền hết bệnh. Ngày năm đó
Sư tụng thuộc, cuối cùng đạt được
sự trông mong. Đến khi đã tấn đàn thọ giới cụ túc,
Sư nghe học luật,
soi xét văn lý.
Sư trụ chùa
Ninh Quốc, thường giảng
Luật Tứ Phần và Kinh Niết-bàn. Do đó hộ pháp duy trì, chẳng tiếc thân mạng.
Những người
có sự khuyết trái, nhìn
vào Đạo phong của Sư mà sửa đổi.

Khoảng cuối niên hiệu Đại
Nghiệp
(6
1
7) đời Tùy, đang trong mùa hạ, nhân lúc thọ trai, trong miệng có được Xá-lợi, Sư không biết
nên lừa ném bỏ dưới
đất, liền trở lại ở trong miệng, như vậy qua mấy
phen. Sư mới nghi là
Chân thân. Dùng chày đá đập mà vẫn không vỡ,
bèn đánh chuông báo với
chúng tăng biết. Mỗi tháng vào ngày rằm,
ngày ba trăm, chúng đều nhóm họp,
Sư rơi lệ đốt hương cầu nguyện giáng hiện oai lực. Chỉ phút chốc phát ra ánh
sáng năm mầu, có mùi
hương lạ thoảng cùng
khắp quách. Chúng đều trông thấy cho là ít có.
Những người sống với nghề giết hại
săn bắn đều đổi nghề, mới khiến trong chợ không có hàng bán thịt.
Nhân đó, Sư cùng bốn chúng xây tháp chín
tầng cao hơn trăm thước,
đến nay vẫn hiện còn.
Mỗi ngày
Sư chỉ ăn một bữa, chẳng kể ít nhiều, ăn nhanh
chẳng có ích, thể mạo
Sư béo trắng, có thể cao hơn tám thước.
Sư đi ngoài đường ai không biết cũng đều quái lạ
kính ngưỡng.
Thứ sử
Lý Thăng Minh đến chùa, thấy Sư lấy
làm lạ bảo với các quan rằng: “Đạo nhân này dung mạo béo phì như thế, mỗi ngày có thể ăn hết một con dê”. Nói vừa
xong liền có cảm giác tay
chân chẳng theo ý mình, cưỡi ngựa mất ngự chế. Các quan nói
sự thật cho
Lý Thăng Minh nghe. Lý Minh Thăng bèn
đến sám tạ và được
bình phục trở lại. Đại Sứ Quyền Mâu đến Đặng
Châu thấy Sư lại lấy
làm lạ. Lý Thăng Minh bảo rằng: “Đại đức này
chẳng phải người phàm”.
Và kể lại đầy đủ việc trước. Quyền Mậu không
tin, xin được bảy ngày
dùng thức ăn thô để thử, mà sắc da càng xinh đẹp.

Quyền Mậu phủ phục cầu xin sám hối tội không tin trước.

Đến lúc sắp
tịch, trên tay Sư cầm quyển kinh, qùy thẳng mà bảo với đệ tử rằng:
“Tôi sắp qua đời! Các ông khéo nên gìn giữ, chớ để
dứt mất!”. Lại cảm có
mùi hương lạ thoảng khắp quách. Sư thị tịch lúc đó nhằm tháng tám niên hiệu Đại
Nghiệp cuối cùng
(6
1
7) đời Tùy, thọ bảy mươi tuổi. Khí mạng đã dứt mà
Sư vẫn qùy thẳng như lúc đầu.
Mọi người khắp xa gần
đua nhau kéo đến, thấy sự kỳ lạ ấy, không ai chẳng khen ngợi.

Truyện ngài Thích Đàm Luân trụ chùa Đại Trang Nghiêm ở Kinh đô.

Thích Đàm Luân, họ Tôn, người ở xứ
Lăng Nghi thuộc
Biện Châu. Năm mười ba tuổi,
Sư xuất gia ở chùa
Tu Phước, nương tựa
Thiền sư Đoan.
Nhưng Thiền sư tu học theo
Thứ đệ Quán, bèn răn
Sư rằng: “Ông nên buộc tâm vào đầu lỗ mũi thì
sẽ được tónh lắng.”
Sư thưa: “Nếu thấy có tâm để buộc vào đầu lỗ mũi, xưa nay không thấy tướng tâm, nên không biết lấy gì để buộc”. Mọi người đều lấy làm lạ về
lời nói ấy, ngợi khen
Sư mới học gần mà vì
sao lại tỏ ngộ xa. Nên ở
trong chúng cuối thời lễ bái
sám hối,
Sư liền theo nhập định. Đại chúng
búng ngón tay tâm
thường cung kính. Sau, có lần
đang mang bình bát đến
trai đường, chưa tới nửa đường, tự nhiên
Sư nhập định, vẫn giữ bình bát không nghiêng
đổ. Thầy Sư ( = Thiền
sư Đoan)
rất lấy làm khen ngợi. Vào lúc khác bảo
với Sư rằng: “Ông học thiền tọa, trước nên thanh tịnh hôn tình, giống như bóc củ hành, mỗi lớp bóc lột hết
sau đó mới
được sạch”. Sư thưa:
“Nếu thấy có củ hành thì mới
bóc lột được, xưa nay vốn không có củ hành thì lấy gì để bóc
lột?” Thầy Sư bảo:
“Đây thật là rễ to cành lớn, tu chẳng
bằng được, không sám sai
sử nữa.”
Từ khi tấn đàn thọ giới cụ túc
về sau, với mọi việc tụng
kinh lễ Phật, Sư đều chẳng
thực hành, chỉ đóng cửa phòng không ra ngoài.
Đi đứng nằm ngồi chỉ
lìa niệm tâm, lấy đó làm chí. Theo thứ lớp, Sư
trông coi trị tuế, giữ
gìn vật của chúng tăng, Sư ước định răn khắc người
nhà rằng: “Chó có thức
ăn riêng, chớ cho ăn cháo của chúng tăng”.
Người nhà cho đó là
việc thường, chẳng nghe theo lời Sư, con chó liền mửa
ra cháo của chúng tăng
cho Sư thấy, sự nín thinh chẳng nói gì cả. Sau,
Sư lại bảo: “Không được đem cháo của chúng tăng cho chó ăn”.
Người nhà trả lời dối rằng:
“Không có cho”. Đàn chó lại kéo nhau đến trước
chúng tăng mửa ra cháo
cho Sư thấy. Khi đó, các hàng tăng tục đều phục
sự cung kính, thận trong
của Sư. Lại có các hàng nghóa học luận
só tranh cãi

đến hỏi, Sư
tùy lời liền dứt trừ thắc mắc không hề quái ngại.
Niên hiệu
Nhân Thọ thứ hai
(6
0
2) đời Tùy, Hiến Hậu qua đời, Vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1 -
605) xây dựng
thiền thất, thỉnh
Sư đến trụ ở đó.
Sư lại đóng bít cửa nẻo y như trước mà thực hành
hạnh nghiệp. Người đương
thời đều gọi đó là “Ngọa Luận”. Có Pháp sư
Sán ở chùa
Hưng Thiện là bậc
Luận Thủ vô học của cả ba nước.
Chẳng bao lâu, quái lạ về việc
Sư nằm thiền nói hỏi cao xa. Bèn vào phòng
cùng ngài nói năng tham
cứu đúng sai. Sư bảo: “Tùy ý cùng xét”. Bèn
suốt ba ngày ba đêm đàm Đạo Pháp lạc chẳng ngủ.
Sư thuật
về Bát-nhã,
hoa trong hư không chẳng có
đáy, nước lửa không nương tựa, không chủ
tể, chẳng lập Chánh tà,
bản tánh thanh tịnh. Pháp sư Sán lại gieo mình sát đất, khen ngợi kính
trọng Sư. Đường tâm không ngưng trệ chẳng thể
suy nghó bàn luận mới như
thế ấy. Sư ở tại kinh đô, các hàng tăng tục
mời thỉnh nối nhau, mà
căn cơ chẳng đồng nhất, mê ngộ có lắm hạng,
tuy khéo vận dụng các
phương tiện khiến họ tỉnh ngộ, nhưng mỗi người
có kiến chấp riêng, thấy
ta là phải, nên diệu lý ấy ít được lưu truyền rộng rãi.

Có Luật sư
Huyền Uyển, Pháp Sư Tónh Lâm dẫn môn
nhân là Tăng-già, Tịnh Đẳng qua lại thọ pháp. Chúng ấy đông như cá con.
Cuối niên hiệu Võ Đức
(6
2
7) thời Tiền Đường, Sư bị bệnh rất nặng. Ở bên cạnh chùa Trang Nghiêm nhìn xem lặng lẽ, có người hỏi Sư vãng sinh về xứ nào?
Sư đáp: “Vô tận thế giới!” rồi trở lại lặng lẽ.
Ngài Tăng-già đưa tay tìm thử
xem lạnh tới đâu, riêng báo với mọi người rằng:
“Lạnh đã đến đầu
gối, bốn Đại chia lìa cũng nên sinh khổ.” Sư bảo:
“Khổ ấy cũng không”.
Có người hỏi: “Xả Báo thế nào?”
Ngài đáp: “Ta làm chủ bốn Đại, chỗ
đấu tranh đã đến, cong đầu gối, sau khi chết chỉ
nên bó trong chiếc chiếu
mà bỏ đi, chớ làm những việc khác!”. Sư lại
hỏi: “Đánh chuông canh
năm chưa?” đáp: “Chưa, còn thời gian ngắn nữa
vị Duy na mới đánh
chuông”. Trở lại xem thì Sư đã thị tịch, thọ hơn
tám mươi tuổi. Các hàng môn nhân cầu học y theo
lời Sư, đón rước đến
Nam sơn, để lộ nhục thân
Sư ở giữa chốn hoang vắng.

Có Bão Cư só
tên là Từ thị, từ thưở trẻ đã trái tục, ưa
thích thiền quán,
sống không vợ con, thân chẳng
trang sức, gần gũi Đức âm của
Sư mà điều tâm dưỡng
khí giữ nhàn, giữ gìn nghiệp thừa của Sư hơn
năm mươi năm. Nay đã
bảy mươi lăm tuổi.

Truyện ngài
Thích Phổ Minh trụ chùa
Nhân Thọ ở Bồ Châu:

Thích Phổ Minh, họ Vệ, người ở ấp An thuộc
Bồ Châu. Năm mười

ba tuổi, Sư
xuất gia tôn thờ người anh bên ngoại, tức Pháp sư Đạo
Tôn. Ngài Đạo Tôn ở
Tấn Xuyên, đầy đủ như trong Biệt Truyện, lại đem
Sư giao làm đệ tử của
Sa-môn Đồng chân ở chùa Đình Hưng.
Sư kháng
chí trụ trì, lấy Đại pháp làm việc chính của mình. Tâm tánh thông
minh, hiểu suốt đồng bạn,
giảng và nghe theo nhau, không pháp nào chẳng học.
Sư đến khắp các
trường giảng, không có phòng ở riêng.
Hẳn khiến siêng năng mà rất
có công phu, kinh luận đầy khắp.

Năm mười tám tuổi, Sư giảng Kinh Thắng-man, Luận Khởi
Tín, sớm vốn nghe danh biết
Sư thành Đại khí. Từ khi tấn đàn thọ giới cụ
túc về sau, Sư chuyên học
kinh Niết-bàn, Luật Tứ Phần, Luận Nhiếp Đại Thừa. Năm hai mươi bốn tuổi,
Sư giảng
Kinh Niết-bàn, năm ba
mươi tuổi, Sư giảng Luận
Nhiếp Đại Thừa. Hễ có nói ra lời gì thì khách
chủ đều tốt đẹp, khiến
nghóa mầu ban rải, mở lời truyền nói yếu chỉ,
tiếng tăm lưu tỏa xa gần.
Niên hiệu Đại
Nghiệp thứ
sáu
(6
1
0) đời Tùy, Vua Dương Đế (Dương Quảng
6
0
5 -
617) mời
Sư đến trụ chùa Đại
Thiền Định. Sư ở
đó suốt mười tám mùa hạ, tiếng tăm vang đến
Thượng Ban, địa vị do
công phu tu học, bốn thứ
cúng dường đầy đủ mà chẳng thiếu nhị nghiêm.

Niên hiệu Võ
Đức thứ nhất
(6
1
8) thời Tiền Đường, ở quê cũ Sư vang vọng tiếng tăm, mọi người mừng vui Đạo hợp ấy, đem việc đó tấu trình lên vua, Vua Cao Tổ (Lý Uyên
6
1
8 -
627) có ban sắc mời
Sư đến trụ chùa
Nhân Thọ ở
Bồ Châu. Sư đứng đầu trong việc hoằng
Đạo, chẳng màng nóng
lạnh. Ban ngày thì giảng, ban đêm thì ngồi, nói nín đều y theo pháp. Tâm thần xán lạn ứng đối tợ mây mưa. Từng có
những kinh chưa bao giờ
nghe mà chỉ mở bày Sư xem như đã thuộc. Đó là
do sớm đã tập học rộng
nghe nên có khả năng như thế, chẳng thể so sánh được. Mỗi ngày
Sư tự giũa mài giới bổn một biến,
Kinh Kim Cương Bát-nhã hai mươi
biến, sáu thời lễ sám. Các gốc lành có được đều hồi hướng về
Tịnh Độ. Đến lúc qua đời vẫn thường như vậy.
Sư khắc
tạo tôn tượng bằng gỗ
Đàn hương mấy mươi cái khám, viết chép Kinh Kim Cương Bát-nhã hơn
ngàn bộ, thỉnh người khác đọc tụng hơn năm
ngàn biến. Giảng Kinh Niết-bàn hơn tám mươi biến. Còn với các kinh luận như Niết-bàn,
Thắng-man, Nhiếp Đại Thừa v.v… số biến khó ghi hết được.

Sư thị tịch tại chùa hiện ở, thọ tám
sáu tuổi.
Sư có đệ tử là
Sa-môn Nghóa Yêm là bậc
giới hạnh thanh khiết trang nghiêm, khả năng thấy biết có thể lãnh ngộ, bèn đón rước đến an táng tại gò phía Đông
Bồ Phản, đào huyệt mà
tôn trí tại đó, lập bia bên cạnh.

Truyện ngài Thích Đàm Hiến trụ chùa
Bách Thê ở Bồ Châu:

Thích Đàm Hiến, họ Trương, người ở xứ
Thỉ Bình thuộc
Kinh Triệu. Thưở thiếu
thời, Sư kính thờ Luật sư Xướng. Luật sư Xướng họ Giả người ở xứ
Ngu Hương, tịnh hạnh không tỳ vết, tinh thành nổi tiếng. Đất của chân tay đều là chỗ
kính Ngưỡng. Nơi miệng hang chỗ ngài (Luật
sư
Xướng) vốn có
ngôi Già-lam, nhân tên hang ấy mà đề
bảng hiệu chùa gọi là
chùa Tónh Lâm. Võ Đế (Võ Văn Ung
5
6
1 -
579)
thời Bắc Chu, Đạo tan
nát, hoại nhân từ, Luật sư Xướng đổi dời với
thế tục, mà luật nghi không thiếu sót. Đến lúc Vua
Văn Đế (Dương Khiêm 581
-
6
0
5) đời Tùy trị vì đất nước
(5
8
1) mở mang pháp diên. Một trăm
hai mươi vị tăng giòng họ
Thích Khai mở đầu tiên thì Luật sư Xướng ứng nằm trong
số được chọn cử ấy. Và mỗi vị tăng riêng độ thêm một
thị giả, nên ngài (Đàm
Hiến) được dự phần vị ấy, đến trụ chùa Đại Hưng Thiện.
Về sau,
Luật Sư Xướng nói trở về quê cũ, buồn thương chôn giấu
Linh nghi, quật bới
trang nghiêm, một Đức
Phật ra đời, rộng tu
sửa Viện Vũ, mở mang
kéo dài Điện Đường. Các hàng tăng tục kính thành bắt đầu mừng vui có nơi
kính phụng. Điêu khắc xây dựng chưa
hoàn tất thì Luật sư
Xướng thị tịch. Người học đến số trăm, kính ngưỡng
bùi ngùi tôn dung, cho
rằng Pháp nghi tuy mất mà thần túc hiện vẫn còn, cầu thỉnh
Sư tiếp tục công việc để tiện theo ý từ trước để lại.
Sư bèn dời từ chùa
Nhân Thọ mà đến xây dựng đó, nên được rường mái
cao đẹp, chẳng mấy ngày
mà thành tựu, hai chùa vây quanh bốn Bộ quy
y. Châu Ty cho rằng hai chùa
Nhân Thọ và Tỉnh Lâm đã thổi cơn gió từ. Còn chùa
Bách Thê, Tịnh Độ chưa thấm nhuần cam lộ.
Sư bèn chịu
đến trông coi đảm nhậm
chùa Bách Thê. Nương theo chúng sinh bàn luận, lại đến ngôi vị ấy.
Lưới Đế-thích từ đó bày, muôn mắt đều giở lên, nhân hợp mở chuyên mà thuyền trời hữu lậu, chúng bạn mở rộng,
lớn nhỏ đều tốt đẹp.
Đến tháng
giêng niên hiệu Trinh Quán thứ mười lăm
(6
4
1) thời Tiền Đường. Sư bị bệnh nhẹ, tới sáng sớm ngày mười lăm, Sư bèn bảo: “Phải hướng về
chùa Tónh Lâm”. Đến giờ mão mới có mây móc khác thường.
Sư thị tịch tại đảnh núi phía Đông nam chùa
Bách Thê. Đêm
đó phát ra ánh sáng rực
rỡ, hình dáng như cái lọng hoa, chiếu xa khắp bốn phương, mãi đến ba đêm. Trải qua một tuần thì nhục thân
Sư bị các
Tín Só ở bên cạnh chùa
Tónh Lâm thầm trộm về an táng tại đảnh núi
phía Nam chùa Tónh Lâm. Ban
đầu chùa Bách Thê không biết, thấy ở đảnh núi kia
suốt hai đêm liên tục phát ra ánh
sáng thần mới rõ
được nguyên cớ, hai bên tranh giành với nhau
suốt chín năm đến nay, nương châu qua

huyện phiền
nhiễu chẳng dứt. Há chẳng phải Thông u suốt lý đưa đến Linh cảm ư?
Từ sâu ân rộng, luyến kết các tình? Các đệ tử
Sư khắc
dựng bia minh trên đảnh
núi, dám thông cao cho nơi xa biết.

Truyện ngài
Thích Vô Ngại trụ chùa
Vónh Ninh ở
Tần Châu:

Thích Vô Ngại, họ Trần. Vào niên hiệu Vónh Gia
(
3
0
7 -
313)
đời Tây Tấn. Nhân tại
Trung Nguyên tán loạn nên tổ tiên Sư đi về hướng Nam dời đến ở
Kiến nghiệp. Cha của
Sư tên là Khoáng, làm
Trưng Phiên học só dưới
thời vua Nguyên Đế (Tiêu Dịch
5
5
2 -
555) thời Nam Lương. Niên hiệu
Thừa Thánh thứ nhất
(5
5
2) thời Nam Lương, Sư ra đời tại thành đô. Thần tư đặc biệt, biết là Tế Khí. Năm ba tuổi, Sư đã
có khả năng ứng đối.
Năm mười tuổi, đi học, hễ được nghe điều gì thì
Sư chẳng quên. Vào Trường
An, gặp được Pháp sư Đạo An duới thời Diêu Tần. Ngài Đạo
An nói chuyện, lấy làm lạ về ý đạt được
của Sư,
bèn khuyên bảo Sư xuất
gia. Sư rất vui mừng y theo lời dạy. Ngài Đạo
An bảo Sư đọc tụng Kinh “Thái Tử Thụy ứng”. Sư nghó tìm các Thánh tích
mà buồn khóc không thôi.

Niên hiệu Thiên Hoà thứ ba
(5
6
8) thời Bắc Chu, Hoàng Hậu của Vua Võ Đế (Võ Văn Ung 5 6
1 -
579) vào triều nêu danh xuất gia,
Sư được độ trước.
Tuy mới hai mươi tuổi mà giới hạnh tiết tháo của
Sư rất trang nghiêm. Đến niên hiệu Kiến Đức thứ ba
(5
7
4) thời Bắc Chu, Phật pháp bị phá hoại, theo duyên bị đắm chìm, như gặp bùn đất, tâm
Sư càng như băng ngọc.
Đến niên hiệu Khai Hoàng
(
5
8
1 -
605) đời
Tùy, Phật Pháp lại được
phục hưng, Sư đến trụ chùa Vónh Minh chỗ Pháp sư
Siêu, là bậc Đại đức dưới đời Tề nghe học
Luận Đại Trí Độ. Chỉ
một lần nghe qua giáo nghóa
mà Thần tư Sư phát sáng. Với các thứ của cải, ăn mặc thân tâm đều không vướng mắc.
Sư lại vào
Trường An, học các kinh luận Thập
Địa, A-tỳ-đàm v.v… Bấy giờ, Pháp sư Hưu ở chùa Hưng Hoàng bảo
Sư giảng Luận Đại
Trí Độ, Sư phân tích rõ ràng,
nghóa lý không bít lấp.
Nhưng đối với văn cú rất tệ ngại cho việc mở
thông. Nhân tụng đọc bổn văn được
sáu
mươi quyển, vì bị tâm bệnh nên
Sư rời xa chúng ở đó, mà trở về Tần Lũng.
Niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười
(5
9
0) đời Tùy, Tổng Quản Hà Gian Vương đặt biệt trông coi chùa, thống ngự Di Pháp. Niên hiệu Đại Nghiệp thứ hai
(6
0
6) đời Tùy. Sư lại được mời vào Lạc Dương, ở
Tứ Phương Quán san định
Phật Pháp. Sau đó, Sư về lại chùa
Vónh Ninh, nương theo cương lý trước. Niên hiệu Đại
Nghiệp thứ năm
(6
0
9) đời Tùy, Vua Dương Đế (Dương Quảng
6
0
5 -
617) đi đánh dẹp
phương Tây,
đích thân
chịu mệt nhọc, hỏi thăm ban tặng Sư hai trăm xấp lụa.
Niên hiệu Đại nghiệp
thứ mười ba
(6
1
7) đời Tùy, từ Châu Phá Sư vào kinh đô, trụ chùa Trang Nghiêm.
Chúng vì vốn biết Sư đảm nhận chùa, các hàng Thức đạt cơ duyên, trở lại muốn thỉnh
mời Sư, những việc đảm nhận không được tốt. Đến niên hiệu Võ Đức thứ tám
(6
2
5) thời Tiền Đường, Sư lại trở về chùa cũ, dùng
Pháp Vô Tướng Quán để
tự điều phục.

Đến ngày hai
mươi tám tháng hai niên hiệu Trinh Quán thứ mười chín
(6
4
5) thời Tiền Đường, Sư không bệnh gì mà qua đời, thọ chín mươi bốn tuổi. Các hàng tăng tục buồn thương như chịu tang người thân.

Truyện ngài Thích Đạo Vượng trụ chùa Đông Lâm ở Giang Châu.

Thích Đạo Vương, họ Chu, người ở xứ
Nhữ Nam. Từ thưở nhỏ,
Sư đã tinh xác, có chí
mong cầu, ưa thích học rộng. Với vết xưa của các vị tài giỏi, tâm nguyện
Sư cũng muốn
ngang bằng.
Sư mang tráp
sách
đến Kim Lăng, trụ chùa
Cao Tòa nghe giảng A-tỳ-đàm, tâm Sư khéo thấu đạt được mấu chốt nhưng chưa phải tốt lành.
Sư tôn kính khuôn
phép của Khuông Sơn để
lại, thường vượt trước lời.
Niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười hai
(5
9
2) đời Tùy, nương theo Đại Tướng Quân Chu La-hầu, Sư đi xa đến Lô Nhạc,
trụ tinh xá Đông Lâm, tâm nguyện ẩn dấu vết tích, không việc liên quan với đời.
Ở chùa núi, Phật pháp bị che lấp, nên người khuyên dẫn chẳng phải một.
Sư bèn chẳng chống cự mạng mà mở mang đạo pháp độ người,
sửa
sang
tu tạo tăng phường quanh
năm không ngừng nghỉ. Đến cuối đời Tùy, giặc giã
quấy nhiểu, khắp
Hoa Nhung đều tiến đến,
Sư yên ủi vỗ về môn
đồ như lúc ban đầu không thay đổi.
Đến tháng chín niên hiệu
Trinh Quán thứ hai
(6
2
8) thời Tiền Đường. Thân Sư thị hiện bị bệnh, chưa tròn mười ngày, bỗng nhiên có một ngôi sao lớn
giữa trời rơi thẳng vào trong hồ nước lớn ở
Tây Các, chiếu sáng hang núi
hơn cả ngàn bó đuốc. Đến ngày hai mươi ba, đang lúc chúng tăng thọ trai bữa trưa,
Sư hỏi đệ tử rằng:
“Chúng tăng ăn
xong chưa?” Đệ tử thưa đáp:
“Chưa xong!”
Sư lại bảo đến gọi vị
Thượng tọa đến, vị ấy y theo
lời đến nơi, Sư giao phó việc hậu sự rồi ngồi kiết già mà thị tịch.
Các cửa của Điện các tự nhiên đồng một lúc mở hết, có mùi thơm lạ thoảng xông khắp chùa, bảy ngày
sau mới hết.
Sư thọ
tám mươi hai tuổi.

Truyện ngài Thích Pháp Hiển trụ chùa Tứ Tằng ở Kinh Châu:

Thích Pháp Hiển, họ Đinh, người ở xứ
Giang Lăng thuộc quận Nam. Năm mười hai tuổi,
Sư xuất gia tại chùa
Tứ Tằng, nương tựa
Pháp sư Bảo Minh. Sư siêng
năng thờ thầy nhiều năm, thưa hỏi yếu chỉ Kinh pháp. Có nghe “Ở cõi Dục là đất loạn vốn chẳng phải là duyên Đạo,
đã sinh trong đò làm
sao thoát lưới?”
Ngài Bảo Minh bảo
Sư rằng: “Chúng sinh đều có vị thiền
Sơ địa, thời đến thì phát. Tuy hạt giống tâm ẩn
tàng trải qua nhiều kiếp
vẫn chẳng mất. Có Thiền sư Trí Khải là bậc
Thiền Tông ở Kinh Sở,
ông hãy đến đó cầu học!”
Gặp lúc vua Dương Đế (Dương Quảng
6
0
5 -
617) đời Tùy vời
đến Hạ Hồi, ngài
Trí Khải về lại
Thượng lưu, trụ chùa
Tứ Tằng mở
rộng cửa Thiền. Đồ chúng có đến bốn trăm vị nhóm họp rất đông đảo.
Sư bèn nương tựa nơi pháp tòa nghe những điều chưa ngộ.
Chỉ sớm có
thành tuệ thông trùm vết
huyền, chuông sương vừa gõ đã truyền giá thu!
Sau khi ngài Trí Khải đi
rồi. Sư lại cầu học ở các Sa-môn Minh Trí, Thành Ngạn,
Tập Hạo, v.v… đều thăng đường phơi bày chỗ
sâu kín, hết
tư tưởng đẽo gọt giũa
mài. Đến lúc sắp quan cụ quy y Pháp sư Tập
Hạo. Ngài Tập Hạo dạy
răn phương pháp xuất yếu, chỉ bày pháp hàng
phục tâm. Nhân đó mà
Sư trở về hang cốc tỉnh xứ nhàn cư. Ngoài hai
cánh, Sư không nhận thọ,
chứa để một vật. Gặp lúc lửa linh nêu cuối,
lưới cỏ giặc lửa, đói kém lan tràn, chúng tăng
chạy vạy khổ sở. Riêng mình
Sư ở giữ đại điện,
xác thực là trác tuyệt. Sáng sớm ăn rau uống nước,
trưa chiều dứt bặt cả
nước trái cây ép. Giặc từng vào lục soát tìm kiếm mà chẳng lấy được gì. Nếu chẳng phải đã vào từ thất đã lâu, đã rút
được mũi tên độc thì
làm sao có thể chịu được sự khó khổ ấy? Đẩy lùi
hung oai ấy? Từ đó, Sư
ở yên trong điện Mai Lương của ngài Đạo An hơn ba mươi năm.
Đến cuối niên hiệu
Trinh Quán
(6
5
0) thời Tiền Đường, Sư mới ra ở phòng riêng. Đó là tìm chỗ dứt ganh ghét của Thiện Cát, giẫm lên hạnh bí mật của
Không Sinh. Trong nhà ấy có pho tượng Đức
Di-lặc, quang phu cao bốn
mươi thước, tám bộ vây quanh, do ngài Đạo
An dựng lập nên. Các
thứ mũ báu, hoa trướng, cúng cụ, Kinh Đài đều
do ngài (Pháp Hiển) tạo
dựng. Trong nhà có năm cây đèn cháy suốt ngày đêm không dứt.
Bỗng nhiên có một cây đèn riêng cháy rực bốc
ngọn lửa cao hơn cả
trượng. Lại trong một đêm nọ có người mặc y phục
năm mầu bưng một cái
bình vàng đến dâng cúng. Sư lại mộng thấy có một vị tăng oai dung khác thường đến bảo
Sư nên đến kỳ châu, để diện kiến

Thiền sư Tín.”
Sư y theo lời ấy, bèn đến song phong, càng lắng
trong nước định, mà một
đời Sư mắc bệnh đều tin là đó nghiệp gây ra ở
quá khứ nên chịu đựng
mà chẳng chữa trị. Ăn mặc tiết lượng, mềm
thuận gượng ghi nhớ.
Tại chùa Sư ở, hơn năm mươi năm, chẳng bước
chân ra khỏi cửa.
Đến ngày
mồng tám tháng mười hai Vónh Huy thứ ba
(6
5
2) thời Tiền Đường, Sư mộng thấy thân mình ngồi trên điện báu, truyền giới cho bốn chúng. Nhân đó, cảm thấy dần dần bị
bệnh. Đến giờ ngọ ngày mười một tháng giêng năm
sau
(6
5
3) Sư thị tịch, thọ bảy mươi bảy tuổi. Giờ Thân ngày trước đó, Sư còn đủ khả năng tự đi đứng,
thần sắc
sáng sạch, Sư ngồi xổm
nơi bồn tắm tại giường dây để cạo tóc, xong rồi
đến giường ngồi kiết già an nhiên cho đến lúc thị
tịch. Qua ngày mười
bảy tháng đó, bèn an
táng tại gò phía bắc chùa Đại Minh.

Lúc Sư chưa
thị tịch, các đệ tử trông thấy ở vách tường phía
Tây, có ánh
sáng mầu trắng rực rỡ
soi khắp cùng, ban đêm có mây trắng hiện bày ở hai phía Nam, bắc của nhà, có hai luồng xuyên
suốt vào
trong phòng, mọi phật sự
đều dao động đến sáng sớm mới dứt. Từ lúc Sư
thị tịch cho đến ngày an
táng, vẫn an nhiên tư thế ngồi. Các hàng tăng tục khắp cả vùng đều kéo nhau đến lạnh lùng. Đô Đốc Tinh châu là
Kỷ Vương là người sớm
được truyền quy giới, kính ngưỡng đức hạnh
của Sư, bảo Hữu ký
Thất Quách Du lập Bia minh ở đó.

Truyện ngài
Thích Huyền Sảng trụ chùa
Thần Sơn ở Kinh Châu:

Thích Huyền Sảng, họ Lưu, người ở xứ
Nam Dương. Sớm tu
hạnh thông minh, được
khen ngợi trong xóm ấp. Năm hai mươi tuổi Sư cưới vợ.
Vợ Sư tuy nhỏ mà xinh đẹp, xong
Sư thành thực
trắng trong, ý
chí cao xa, xem như đãy da, tâm càng nhàm chán. Đã không phải
sự tình cờ,
Sư bèn bỏ mà vào Đạo.
Đến tụ học ở các nơi giảng Đạo. Giáo Nghóa
Hữu Không Sư đều trải qua. Cuối cùng
Sư nghe
Pháp sư Tuyền ở chùa
Long Tuyền giảng pháp mà
vui mừng tự được. Nghó đến việc đi xa, rất được người đương thời khen ngợi.
Sư lại đến chỗ
Thiền sư Tín ở
Kỳ Châu, xin khai mở Đạo, chóng phát
u vi. Sau,
Sư về lại quê cũ chỉ còn nhiếp
niệm. Ngồi thẳng chẳng
nằm, buộc niệm ở trước. Bấy giờ, tại Bổn ấp có
các Sa-môn Ái Minh, Lăng
Pháp, v.v… đều là những bậc danh tông chốn Thiền Phủ đến kết gieo phần. Đến ngày mồng chín tháng mười niên hiệu Vónh Huy thứ ba
(6
5
2) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại hang Thần Sơn. Bấy giờ, tại Tương Châu, có Sa-môn Tuệ Phổ ở chùa Pháp Môn,
cũng là vị
tăng tài giỏi ở Hán Âm, tinh nghiêm luật tạng hơn hai
mươi năm. Nương tựa mà
chấn động, gió sương thường kết, bảy chúng
đều trang nghiêm, khắp thành đều quy hướng.
Về sau,
Sư chuyên
nhập Định môn, cởi mở tiêu tan các phiền não.
Kỷ Vương trấn nhậm, cùng
sửa sang chùa Truy Thánh
bị phá hủy, giềng mối phải có người. Mọi người
đều đề cử Sư, Kỷ Vương rất tán thưởng. Lại
có người tục ở đất Sở tin theo đồng cốt, giết hại làm
Dâm từ. Nhân đó
Sư chuyển hóa
sửa dần giúp nhà
sùng nhân.
Lại sửa
sang Đạo tràng
Minh nhân, tất cả có ba mươi
cơ sở, đều giỏi về luân hoán, bèn chạm trổ vàng ngọc
mà trang sức. Đến niên hiệu
Hiển Khánh thứ ba
(6
5
8) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa đang ở, thọ tám mươi tuổi.
Truyện ngài Thích Tuệ Tiên trụ chùa Cứu Khổ ở Bồ Châu:

Thích Tuệ Tiên, họ Triệu, người ở xứ
Bồ Phản thuộc
Hà Đông. Từ thưở nhỏ,
Sư đã có chí muốn xuất tục, nhưng vì duyên cũ đắm giữ.
Đến năm bốn mươi tuổi
Sư mới mãn nguyện trước.

Sau khi xuất
gia, Sư tùy phương hỏi bến. Tuy đã trải lắm
nhiều, nhưng Sư chỉ giữ
lấy hai Bộ Kinh Hoa Nghiêm và Niết-bàn cho là
Cực Giáo từ đầu đến cuối. Mãi đến lúc tuổi già
Sư nhuần thấm pháp vị
càng sâu, từng bảo với
mọi người rằng: “Hai kinh báu ấy toàn là châu
ngọc Như ý. Không thể chợt quên mà tạm xả bỏ!”. Do đó
Sư mang
quyển kinh theo bên mình như
chim có hai cánh. Hoặc có khi nói năng, giảng rộng.
Sư trụ chỗ xung yếu, chín ngã thông
suốt đều nhóm họp,
trăm bệnh cùng đến,
muôn họa đều cậy nhờ cứu giúp. Nhưng Sư có từ
thiện, chẳng gá cậy
nhiều phương, chỉ dạy bảo xưng niệm danh hiệu
Phật, không đến thì
chẳng giúp. Do đó mà đội ân che chở, xa gần đều hướng về.
Tại chùa
Cứu Khổ có một pho tượng lớn cao hơn mười
trượng, bởi năm tháng
đã quá lâu nên bụi bặm bám nhiều, xà nhà rơi đổ, lọng che rách nát.
Sư bèn bảo các hàng
só tục cùng xây dựng lại.
Tuy sao ngâm tinh luật, đại tạo mà thành tựu. Từ đó
về sau, tuổi dần đến
già. Sư mộng thấy có một vị tăng đến bảo
Sư rằng: “Mùa Đông năm
sau, ông
sẽ qua đời, hãy
sớm vận hành
sẽ được kéo dài kỳ hạn.”
Sư vẫn theo Đạo Nghiệp
thường, chẳng lấy gì làm lo toan. Đến giữa tháng
ba, Sư cảm thấy trong mình
không được khoẻ, tự biết sự ra đi đã đến gần, bèn bảo với thị giả rằng: “Tôi xuất gia đã từng ấy năm, từng
thọ giới Bồ-tát, nay đây lại muốn nghe thọ!” Đi gọi mời các vị Đại đức, đều chẳng ai đến.
Sư bảo: “ Các Đại đức chỉ tự điều phục, làm
sao gọi là
Độ người?”
Sư lại bảo: “Hãy lấy giới bổn.” Đọc tụng xong,
Sư tự vui mừng, sau đó lặng
yên. Đêm đó có trời tiên khác lạ, sao bày trước
sau, bàn cao nói rộng, chợt ẩn chợt hiện. Cả chùa mọi người đều thấy nghe. Hoặc có người thấy tôn tượng Phật đi lại chỗ
phòng Sư. Đến giờ
ngọ ngày hôm sau, bỗng
nhiên Sư ngồi dậy, gọi mọi người bảo rằng:
“Đại hạn tuy nhiều, nhưng Tiểu kỳ chỉ trong một niệm, các ông gãy
khéo an trụ. Xin nguyện
cùng các chúng làm nhân duyên nhiều kiếp!”
Nói xong, Sư nằm xuống, an
nhiên thị tịch, thọ bảy mươi lăm tuổi. Lúc đó nhằm ngày mười bảy tháng mười một niên hiệu
Vónh Huy thứ
sáu
(6
5
5) thời Tiền Đường. Các hàng đạo tục buồn thương, mây giăng bủa khắp cả đồng trống, gò hoang.
Trong chùa có
Thiền sư Tuyên là bậc Dónh thoát ở đương thời,
có tiếng tăm khắp Kinh Lạc. Hành trì hạnh Phật Di-lặc, nguyện sinh
lên tầng trời thứ tư,
thấy hạnh nghiệp cảm chứng của Sư mà bảo với
chúng rằng: “Chắc chắn sẽ gặp Đức Từ Thị, nếu
không được như vậy thì
đâu thể ứng hiện điềm lành như thế?”.

Truyện ngài Thích Tuệ Khoan trụ chùa Tịnh Tuệ ở Ích Châu:
Thích Tuệ Khoan, họ Dương, người xứ Hiếu Thủy ở Miên Trúc,
thuộc Ích Châu. Cha của Sư tên là Vó, vốn là Tam Đổng tiên sinh,
Ngũ Kinh Bác Só, kính tin Đạo Pháp (Lão
Giáo) không tin
Thích giáo. Do đó các hàng tục nhân ở cả ba Châu: Miên, Tử,
Ích mỗi năm đưa gạo tô đến nhà Vũ, khiến cho
trong một năm được an ổn tốt lành. Và Vó đều trao cho
Họ Chương Phù mà về, thế nên xe ngựa đầy cửa đông đảo như
chợ.

Mới đầu, vợ của
Vó mang thai, tâm tánh tự nhiên đổi khác, đối với các thứ tanh nồng đều chán ghét, bèn
sinh ra một người con gái, đặt
tên là “Tín Tương”,
tánh thích nhàn tónh, không duyên tham muốn. Sau
lại mang thai.
Trong thân rất an ổn, thường có tướng khác lạ. Đến lúc
sinh, người mẹ không hay biết, bỗng nhiên tự ra, không lộ bày dơ xấu,
lại có mùi thơm lạ, lại
chẳng kêu khóc. Mãi đến lúc có sự nhận biết, cũng không hề trây phẩn uế ra
chiếu giường, đến lúc cha mẹ bồng bế
mới tiện lợi. Đó là
khoan thân của Sư. Tay Sư dài quá gối, tánh thường
ưa thích sạch thơm, không
đến gần nơi máu huyết tanh hôi.

Năm khoảng năm,
sáu tuổi,
Sư cùng chị là
Tín Tướng đến chỗ vắng vẻ mà
ngồi thiền. Cha mẹ lấy làm lạ hỏi,
Sư đáp: “Phật đến
giảng nói cho nghe các
Pháp môn Bát-nhã, Thánh Trí, Giới, Nhập v.v…”
Sư cùng chị bình luận
Pháp tướng, cha của
Sư cho là dị đạo, chẳng hiểu lời ấy,
nương theo miệng Sư nói mà ghi chép được hơn hai trăm
trang giấy. Có Pháp sư
Hội ở chùa Long Hoài nghe có tướng kỳ đặc nên
đến chỗ đó. Cha của Sư bèn đem đưa cho xem. Pháp sư
Hội bảo: “Đều hợp với kinh Phật, không có chỗ nào
sai lầm!” Lại có một vị
Thiền sư
lạ, không biết từ đâu
đến, ở chùa Tịnh Tuệ, nhập Tam-muội Hỏa
Quang,. Gọi người nữ ấy
(chị của Sư) đến. Khi đến chẳng vào, lại nói là:
“Có đống lửa” Thiền
sư bảo: “Sao không dùng nước dập tắt?” Chị Sư
liền thực hành Thủy
quán, dập tắt lửa mà vào. Thiền sư ấy nghiệm biết
cô gái đã vào sâu các
pháp định bèn khuyên nên xuất gia. Cha mẹ cô đã nhận
sính lễ, bên nhà trai
chẳng chịu. Nên các hàng tăng tục,
Quan nhân xuất ra của cải
để chuộc. Nhân có lần độ, mà chị Sư và Sư
đồng một lúc xuất gia. Bấy giờ,
Thục Vương Tú ở Ích Châu thỉnh cô vào nội thành.
Các hàng phi thứ vì xây dựng tinh xá, thường hay
cúng dường. Từng đi
ra ngoài đường, có
người nghi ngờ, tín Tướng gọi lại bảo rằng:”Chớ đối với
Tam Bảo mà khởi
sinh
Dị Tâm mà tự phải chịu lấy tội khổ!”
Người ấy liền
sám hối lỗi lầm. Có lần tạo công đức cần đến tài vật,
Tín Tướng đốt hương cầu
thỉnh, đào đất có được vàng, không thứ gì
chẳng đầy đủ. Những việc như thế, chẳng phải
một. Còn việc ăn uống, muốn ăn bèn có thức ăn. Không ăn có thể trãi qua
suốt cả năm. Nên mọi người
đương thời đều gọi Tín
Tướng là Thánh Ni. Và mãi đến nay chùa Tín
Tướng vẫn còn gọi là chùa Thánh Ni.

Còn Sư (Tuệ
Khoan) năm mới mười ba tuổi mà thường thích
ngồi một mình, mặt không hề tỏ vẻ buồn giận, nói năng luôn
nhường nhịn.
Sư nương tựa
Thiền sư Dận ở chùa
Không Tuệ và
A-xà-lê Hội ở
chùa Long Hoài. Hễ nghe giảng kinh luật, chỉ một lần xem qua thì không quên
sót. Với các kinh chưa được nghe, chưa từng biết nghóa mà có người nạn hỏi thì liền giải thích
thông suốt. Mới đầu đến chùa
Long Hoài, Pháp sư Hội có đồ chúng hơn hai
trăm người, đều
sai bảo làm việc, chỉ trừ riêng mình
Sư ra. Có người oán trách,
Pháp sư
Hội bảo: “Người ấy
(Tuệ Khoan) là Bổn sư của
tôi, làm sao tôi dám sai bảo làm việc! Xưa
kia, dưới thời Bắc Chu
phá diệt Phật Pháp, tôi nương tựa Thiền sư
Tướng, ẩn cư tại Nam
Sơn. Đến đời Tùy phục hưng Phật Giáo, giã từ thầy,
tôi trở về đất Thục
và có nhận lời thầy căn dặn tôi rằng: “Ông về lại
đất Thục, đồ chúng rất
đông, trong đó có một người tên là Tuệ Khoan, ông hãy che chở
người ấy!”. tôi nhớ lại việc ấy, và tính ngày thầy tôi thị
tịch đúng lúc Tuệ Khoan
ra đời, vì thế không được lấy làm lạ!”. Từ
đó Sư
ở núi nương tu Nghiệp Định.

Năm ba mươi tuổi, Sư trở về giáo, hóa xứ Miên Trúc. Mọi
người khắp nơi xa nghe
tên thấy mặt, đều bỏ tà về chánh. Gia tục Sư vốn
tin theo Đạo giáo, cha mẹ
Sư đều theo Đạo giáo mà quy hướng Phật
giáo, xả thí vườn nhà
để làm chùa, điện đường viện vũ có hơn trăm cơ sở,
tu tạo mãi đến ngày nay.
Mỗi năm thường thiết lập trai hội lớn, các hàng Đạo tục đều nhóm họp.
Tháng giêng tiết tốt các chùa ở thành đô và trong bảy mươi huyện đều đua nhau đón rước
cúng dường. Có các công đức lớn cần được tu tạo, thì chỉ cần thỉnh
Sư đến tức mọi vật cúng
thí chất đầy như núi.

Vào niên hiệu Trinh quán
(
6
2
7 -
650) thời Tiền Đường, có vị
Sa- môn tên Sách, là người trì chú rất có
linh nghiệm, ở tại huyện Lạc,
bỗng bị chết đi, thần
thức diện kiến Diêm Vương. Diêm Vương bảo “Ở
trong địa ngục rất nhiều
người tội, ông nên trì tụng thần chú cho họ, và
thỉnh Pháp sư Tuệ Khoan
giảng Kinh Địa ngục”. Sau đó được sống lại,
trải qua một tháng mà
Sa-môn Sách chẳng thực hành việc đó. Lại bị
chết giấc, Diêm Vương
rất tức giận bảo kẻ sứ đầu trâu đánh Đồng tử
trăm hạ. Quát mắng: “Ta
bảo tụng chú giảng kinh vì các chúng sinh vì
sao chẳng làm?” Sa-môn
Sách tỉnh lại, liền men theo đường từ Lạc huyện đến
Miên Trúc dài ba mươi dặm, chưa đến nơi, vì mỏi mệt nên
nằm vật xuống.
Bỗng nhiên có cơn gió xoáy lạ thổi đến, chỉ trong chốc lát
đã đến chỗ Ngài (Tuệ
Khoan). Ngay trong lúc Đại chúng đang nhóm
họp tụng kinh. Ngài bảo
Sa-môn Sách rằng: “Chỗ ở hôm qua rất khổ sở,
vì các chúng sinh, không
được từ khổ!”. Và liền bảo Sa-môn Sách lên tòa trì tụng thần chú. Đại chúng lắng nghe đều toát mồ hôi. Ngài bèn
nhóm họp Đại chúng
giảng Kinh Địa ngục.

Vào Trinh Quán thứ hai mươi
(6
4
6) thời Tiền Đường, ở Miên Trúc, có Tống Uý nói rằng: “Ta chẳng tin Phật, chỉ tin Chu, Khổng, nhưng ta có hai lần được
Phật lực: một là người đang ở bên cạnh cửa tiểu tiện,
để tượng Phật bèn
ngưng, hai là đang mùa đông rơi băng, đốt Phật gỗ
để sưởi ấm”.
Sư nghe vậy liền gởi thư khuyên dụ.
Tống úy bảo:
“Đạo nhân này nêu việc lạ, phải thử xem có
kinh nghiệm chăng?” Lấy giấy chỗ
có viết tên để chùi
khi đại tiện, ngay lúc ấy hậu môn bị nứt ra, chân
đứng dậy không được,
tự kêu gào “ta chết mất!”. Và liền thỉnh Sư đến.
Tuy sám hối lỗi lầm, tu
tạo kinh tượng, nhưng một tháng mới hết.
Tại huyện
Thập Phương có nhà họ Trần bỏ tà về chánh, dùng vườn trúc làm chùa.
Sư chỉ trao giới hạn, người ấy hứa có thể làm
Tăng Viện, trong đó một
phần có thể xây Phật đường. Sư liền chặt một
cây trúc dựng nêu và
nói: “Chỗ giới hạn này sẽ xây chùa Phật”. Bấy giờ,

cây trúc đang
sống mà tự khô. Phật đường chặt trúc, nước
suối vọt
lên, sau đó đào sâu
xuống mấy thước có một tảng đá lớn, phía dưới tảng đá có chiếc bình vàng đứng bảy
viên Xá-lợi.
Sư lễ bái và thỉnh lên, bèn phát ra ánh
sáng đầy khắp tất cả. Mọi nguời ở khắp nơi xa lại nhóm
họp đến chùa. Đến nay
chùa vẫn hiện còn.
Đến ngày hai mươi lăm tháng
sáu niên hiệu
Vónh Huy thứ tư
(6
5
3) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Tịnh Tuệ, thọ bảy mươi tuổi. Lúc Sư chưa tịch khoảng một tháng, có năm trăm vị thần thân hình cao
hơn một trượng mặc y
phục cõi trời, cầm hương hoa và đài hoa vàng tía từ phía Tây đến đón rước mà
Sư từ chối
không chịu, bảo hãy đi đi.
Lại ngay trong ngày Sư sắp
thị tịch, có con dê được thả từ chợ, chạy
thẳng đến phòng Sư buồn
kêu mấy mươi tiếng. Đến tối, Sư đòi lấy nước tắm gội, thay y phục, ngồi kiết già tay bưng lò hương rồi bảo đánh chuông
vô thường. Tiếng chuông
ngân vang khắp cả thành quách. Mọi người
đều nhóm họp nói với
nhau rằng: “Xà-lê nhập Niết-bàn!”, giữa hư
không có tiếng gào khóc.
Bên trong chùa phát ra ánh sáng không biết từ
đâu đến, các Đạo só
v.v… cho là chùa bị cháy, kinh hãi chạy đến chùa mới biết
không phải.
Từ đó, Sư nhập định, hơi thở dứt hết mới biết là đã
thật sự thị tịch. Trong
chùa có ba chiếc cầu, có một chiếc thẳng đến
phòng Sư ở, đêm đó cầu gãy tiếng vang đến tận
trong chùa.
Sáng hôm
sau, quan dân Đạo
Só đều đến
khóc thương.
Ao sen
trong chùa, nước ao
bỗng nhiên khô cạn, sen
hồng biến thành mầu trắng. Trong chùa có cây
Dự chương lớn ba, bốn
người ôm mới hết bỗng nhiên chảy máu, máu
chảy vào khe, nước khe
biến thành mầu đỏ, hơn một tháng sau mới hết.
Lại có ngôi tháp gạch cao mấy mươi trượng có mười bảy tầng bị nứt
đến vài tấc. Lại có hai con ngỗng không biết từ đâu đến hướng về linh nghi kêu buồn nằm dưới đất chẳng chịu đi, lúc an táng theo đưa, ra khỏi
thành liền biến mất. An
táng đến núi Vô vi, cách chùa khoảng hai mươi
dặm mây đen vây bủa
giữa hư không, hễ đi đến đâu thì mưa đến đó, cỏ cây cũng lướt theo đến núi mới tan.
Sau khi an táng, các hàng tăng tục
trong huyện từ bảy tuổi trở lên đều mặc tang phục
khóc thương, như vậy
suốt ba năm. Từ đó đến
nay, hễ nhà nào thiết lập trai hội đều bày hai
tòa, trong đó một là
dành cho Thánh tăng và một là dành cho Sư. Đến
nay vẫn còn được dâng
cúng đưa đến Bổn tự. Linh tướng Sư vẫn an
nhiên ngồi thẳng tại núi
như lúc còn sống.

Từ lúc đầu đến nay nhục thân Sư không hề bị trùng huyết làm
ô uế rã mục các tướng.
Đó nếu chẳng phải thân Bồ-tát Bất thối không
có muôn hộ trùng thì
làm sao có thể được như vậy ư?

Truyện ngài Thích Tăng Luân ở
suối
Lâm Lạc thuộc Vệ Châu:

Thích Tăng Luân, họ Lã, người ở đất cấp thuộc
Vệ Châu. Ông
nội Sư tên Tông, làm
Thứ Sử Gia Châu. Cha của Sư tên Tuân, làm thái
thú Lục Lăng ở đầu
đời Tùy
(5
8
1). Ban đầu khi chưa mang thai Sư, cha mẹ ngồi đối diện nhau,
bỗng nhiên có vị Phạm tăng mặt mày quắc
thước, tóc bạc, có hai
người hầu cầm phướn theo hai bên nói rằng: “Xin
được làm mẹ con!” chưa
biết thế nào, liền lễ bái và biến mất. Nhân đó
mà mang thai. Đến
sau canh tư ngày mồng tám tháng bốn thì
sinh
ra Sư.
Lại thấy có hai cây
phướn dựng hai bên, và có mùi thơm lạ. Khi sinh
xong thì biến mất.

Từ khi Sư
năm tuổi về sau cho đến lúc qua đời, thường chính
mắt thấy có ánh sáng mầu trắng khắp phòng. Niên
hiệu Võ Bình thứ chín
(5
7
8) thời Bắc Tề, Sư cùng cha đến chỗ Sa-môn Hiền Thống và Thiền sư Mân xin thọ pháp xuất gia. Lúc ấy, Sư vừa chín tuổi. Hai ngài hỏi
về tướng trạng, cha Sư
đáp bằng cách nói về ánh sáng mầu trắng lưu nơi vẻ mặt và hai cây phướn dựng gần đó.
Hai Ngài khen ngợi rằng:
“Người này thật đáng độ!”. Nhân đó mà cho xuống tóc. Đến lúc
Vua Võ Đế (Võ Văn Ung
5
6
1 -
579)
thời Bắc Chu đánh chiếm Bắc Tề. Lúc đó
Sư vừa mười sáu tuổi,
cùng các ngài Hiền Thống, v.v… lưu lạc Đông
Tây. Sư chăm lo học pháp
quán bốn niệm xứ và đọc tụng Kinh Pháp Hoa.
Đến đầu niên hiệu
Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy mới phục hưng Phật pháp, Sư về lại chùa Vân Môn thọ giới cụ túc. Lúc ấy
Sư hai
mươi ba tuổi. Sư lại đến
chỗ Luật sư Lý ở Võ Dương nghe học, mới ở được nửa mùa Hạ, thấy ánh
sáng năm mầu như bánh xe chiếu trên tim
Sư. Cả chúng đều trông
thấy. Liền ở trong ánh sáng ấy đảnh lễ năm mươi ba Đức Phật, ánh
sáng ấy vẫn chưa tắt, lại đảnh lễ ba mươi lăm
Đức Phật, ánh sáng ấy
mới dần thâu ẩn. Sư lại cùng hai Sa-môn Phương
và nguyện vào các núi
Hắc Sơn, Thái Hành, hành trì hạnh A-lan-nhã
hơn hai mươi năm.
Đến cuối niên hiệu Đại
Nghiệp
(6
1
7) đời Tùy, giặc giã dấy
động, Sư dẫn môn nhân
đến trụ chùa Long Thiện ở Vệ Châu. Được Ngụy
Hạ Đức Kiến Đức, Tề Thiện Hành v.v… thỉnh trông
coi việc chúng
Tăng. Đến niên hiệu Võ Đức thứ năm
(6
2
2) thời Tiền Đường, đại thống Thiên hạ, Sư lại vào núi Thái Hành, Bảo Độc, giảng dạy đồ chúng học
pháp niệm xứ.
Do đó, mọi người khắp bốn phương từ xa mang rương tráp
kéo đến, đường núi
biến trở thành lối đi. Niên hiệu Trinh Quán thứ tư
(6
3
0) thời Tiền Đường. Thứ sử Vệ Châu là Bùi Vạn Khoảnh cùng các Quan nhân thỉnh Sư xuống núi, thường ngày thọ giới, có lợi ích rất lớn.

Đến canh tư
ngày mười ba tháng năm niên hiệu Trinh Quán
thứ hai mươi ba
(6
4
9) thời Tiền Đường, bỗng nhiên Sư bảo môn nhân rằng: “Trong đêm dài, đối với các pháp, ta đạt được
giải thoát, nghóa là
thành Vô Học, chẳng phải
là các Thiên Đế v.v… đến đón rước!”. Nói
xong, Sư bèn thị tịch, thọ
tám mươi lăm tuổi. Tiễn đưa đến an táng ở núi,
mọi người khóc thương
không thôi. Khi ấy, trời rất trong sáng, không
mây mà tự nhiên có cơn
mưa nhỏ. Mọi người đều lấy làm lạ.

Truyện ngài Thích Tónh Chi trụ chùa Tây Minh ở Kinh Đô:

Thích Tónh Chi,
họ Triệu, người ở xứ Cao Lăng thuộc Ung
Châu. Cha mẹ
Sư làm lành mà không có con nối dõi, cầu cúng khắp
cùng nhưng không kết quả.
Bèn xưng niệm danh hiệu Bồ-tát Quán Thế
Âm, chỉ mới trong tuần
bèn có thai Sư, khiến cho người mẹ chán ghét
dục nhiễm, dứt bặt các
thức ăn có mùi vị tanh nồng. Sau khi sinh Sư, năm bảy, tám tuổi,
Sư ưa thích quán Đức
Phật A-di-đà, nương văn mà tu học, tùy quán pháp đều thành. Thực hành thấy cảnh đẹp, cốt quán
sáng
sạch. Tánh thích xuất gia, nhưng vì
Sư là con một nên cha mẹ chẳng cho
phép. Sư theo cha đến ở đất Thục, không bao lâu, cha
Sư qua đời, ý
Sư muốn tự thiêu thân để báo ân đức của cha. Có vị Hiền nhân dẫn
Kinh Kim Cương mà bảo Sư rằng:”Xả
bỏ thân mạng chẳng bằng tụng kinh”. Sư bèn hồi tâm xuống tóc xuất gia để tỏ bày báo đáp ân đức cha mẹ….

Khi đã vào pháp môn, Sư càng chí thành mạnh mẽ, kinh luật
nào cũng nghe nhưng ý
thường trụ trong Định môn. Sau, Sư theo Thiền
sư Giang tập học pháp Quán. Oai dung
Sư đoan chánh thanh nhã,
khiến người trông thấy
liền phát đạo tâm.

Khoảng đầu niên hiệu
Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, Sư đến ẩn cư tại chùa Quang Hóa núi Bành Môn ở Giang Đạo thuộc Ích Châu. Suốt hơn 10 năm
thường ngồi nơi am tranh, chẳng ở trong tăng phòng. Mọi người khắp bốn phương nhóm họp có hơn hai trăm vị, mỗi
ngày sáu thời tu tập, ba
nghiệp chẳng trái với thời gian. Sư một mình vào
ẩn sâu trong núi
Linh Nham, tình cờ gặp một con trùng rất lớn nhưng
chẳng hề quấy nhiễu. Có
Thiền sư Đạo ở Lợi Châu vốn kết bạn thâm giao đã lâu thỉnh
Sư vào ở núi,
Cùng Phục thuộc phía
Bắc Kiếm Các. Đồ
chúng đồng bạn có hơn
mười người, mang theo bốn thạch gạo, nhưng vừa đến lúc mãn Hạ thì ăn chưa hết một thạch. Có thời gian ngắn trong lỗ mũi
Sư mắc chứng bệnh có
cục thịt nổi lồi làm nghẽn bít, chữa trị đủ mọi
cách mà không hiệu
nghiệm. Có vị tăng bảo Sư tụng Kinh Bát-nhã Đa Tâm mười ngàn biến.
Sư vừa tụng đến năm ngàn biến thì cục thịt ấy tự
nhiên rơi rụng.
Sư đi đến
Tần Châu, bị rắn độc cắn, đau nhức khổ
sở chẳng
thể nói. Sư bèn vận
dụng sức Quán hạnh tự nhiên thấy được cảnh lành mà hết
đau nhức. Sau,
Sư mắc phải bệnh khổ, cũng lại y như trước mà
được lành. Sư bèn soạn
bộ “Chư Gia Quán Môn” gồm một quyển, vô
cùng cốt yếu tinh túy,
nên các hàng hậu học rất quý trọng.
Niên hiệu
Hiển Khánh thứ ba
(6
5
8) Sư được mời đến chùa Tây Minh, lập riêng Thiền phủ. Chùa cũ ở
Lợi Châu có cây quế bỗng
nhiên điêu tàn, cây Hồ
Đào tự nhiên gãy đổ. Điện Phật vô cớ tự nhiên xoay mặt hướng bắc nghiêng xuống đất, nhưng tôn nghi không tổn hại gì.
Đó cũng là do đức
hạnh cảm động đến u linh nên mới khiến như vậy.

Đến ngày hai
mươi bảy tháng ba niên hiệu Hiển Khánh thứ
năm
(6
6
0) thời Tiền Đường, Sư nằm nghiêng hông bên phải mà thị tịch tại chùa Tây Minh, thọ năm mươi bảy tuổi.

Truyện ngài Thích Trí Nham ở Đơn Dương:

Thích Trí Nham,
họ Hoa, người ở xứ Khúc A thuộc Đơn
Dương. Đang ở độ tuổi búi tóc mà
Sư nói với mọi
người rằng: “Thế gian chỉ đua tranh mọi việc trước mắt, đâu biết khoảnh khắc
tử sinh!”.
Mọi người trong xóm đều lấy
làm lạ, biết Sư có độ lượng sâu xa.

Đến tuổi hai
mươi, Sư có được sự oai hùng võ lược, trí dõng
vượt hơn người. Khoảng
cuối niên hiệu Đại Nghiệp
(6
2
7) đời Tùy, giặc giã đấu loạn lan tràn. Đại tướng Quân Hoàng Quốc Công Trương Trấn Châu nghe tiếng tăm tiết tháo ấy mà co tay chịu làm quân lính, tấu trình ban sắc cho
Sư làm
Hổ Bôn Trung Lang Tướng. Tuy thân làm
chức Quân soái, nhưng
Sư luôn nghó về mở mang lòng từ, thường ở đầu cung có
đeo đãy lọc nước. Đi
đến ở chỗ nào đều lọc nước dưỡng trùng, lấy đó
làm việc thường. Đến
lúc Ngụy Trịnh đến ở Đông Đô. Hoàng Công Cung
đi chinh phạt đánh trận, đấu tướng ứng mộ rất
nhiều. Hoàng Công
bảo: “Nếu chẳng là Hoa
Lang tướng thì không bị phế ngự”. Ngụy Trịnh Đại tướng người ngựa đều toàn vẹn, đè dây cương dương roi nắm lấy
cây thương đâm xuống
đất, với tiếng dữ dằn bảo rằng: “Nếu có khả
năng nhổ lên được mới
cùng nhau quyết đấu”. Khi đó, Sư cưỡi ngựa từ từ đi lại dùng nách xốc lấy cây thương mà đi, kế đến
Sư đưa cây thương
cắm xuống đất. Ngụy
Trịnh đến lay vài ba phen chẳng nhúc nhích mới
chịu xuống ngựa, giao mũi
nhận, bèn chịu bắt sống. Sư trở ngược cây dao dí vào cổ
Ngụy Trịnh và bảo: “Tôi thề chẳng dứt
mạng người, nên nay
ban thí cho cổ ông!” và bèn thả đi.
Đến niên
hiệu Võ Đức thứ tư
(6
2
1) thời Tiền Đường, Sư theo về Hoài Hãi ở Nam Định thuộc Trấn Châu. Lúc đó Sư đã bốn mươi tuổi, tự xét nghó “Vinh quang
chỉ tợ như mây nổi!” Bèn bỏ vào núi Hoàn
Công ở Thư châu, theo
Thiền sư Bảo Nguyệt xin xuất gia nhập Đạo.
Hoàng Công quyến luyến tìm đến.
Sư bảo: “đem thân thưa hỏi đạo, thề
đến Tát vân.
Xin nguyện tha thứ, chớ quấy nhiễu nhau!”
Sư đã đến chốn
núi chầm sâu xa, dựng
lập Lan-nhã để ở, các loài cọp sói thay nhau hoành hành,
Sư răn dạy thuần quen
không sợ.
Bỗng nhiên thấy có một vị
tăng lạ thân cao hơn
trượng, dáng dấp thanh nhã, nói năng trong sáng, đến bảo
Sư rằng: “Ông đã tám mươi tuổi, một đời xuất gia nên phải gia công tinh tấn!” nói xong, liền biến mất.
Sư được
sự dạy răn trong
cõi thần minh ấy, càng
cố gắng sớm hôm. Tất cả mọi sự ở thế gian đối
với Sư đều như
Huyển mộng. Có một lần
Sư ngồi thiền
trong hang,
nước từ núi cao tuôn
đổ dâng đầy như muốn chìm phủ, mà Sư vẫn an nhiêu ngồi
sừng sững, không thối lùi. Có người
đi săn,
hỏi Sư:
“Thân mạng rất quý trọng, vì
sao không tránh?”
Sư đáp: “Tôi vốn
vô sinh, cần gì phải trốn lánh
sự chết? Người đi
săn ấy tỏ ngộ, nên các vật
săn bắt được đều phóng
sinh cả.
Do đó, trong núi các loài chim bay thú chạy đều
đến nương tựa nơi Sư.

Xưa kia, đang còn trong quân lính, có thứ
sử
Mục Châu là Nghiêm Soạn, thứ
sử
Cù Châu là
Trương Xước, thứ
sử
Ly Châu là
Lư Khâu Dận, thứ sử
Oai Châu là
Lý Tuân, nghe
Sư xuất gia ở núi tu Đạo bèn cùng nhau tìm đến, trông thấy
sườn núi cao
sừng sững, chim thú kêu hót,
bèn nói với Sư rằng:
“Lang Tướng điên rồi ư? Vì sao ở chốn nầy?” Sư đáp: “Ta điên mà muốn tỉnh, còn các ông điên đang bộc phát, chẳng nhờ
đâu cứu được! Nếu
các ông chẳng điên, cớ sao cứ tìm đuổi tiếng tăm đã
có quy độ Vinh vị, còn
như trong sáng đều không thương lượng. Một
mai sự chết kéo đến, mịt mờ biết tính
sao?
Sự không giác ngộ đó chẳng
phải điên là gì? Chỉ có
Phật mới không điên, tự bỏ thứ lớp.”
Đến niên
hiệu Trinh quán thứ mười bảy
(6
4
3) thời Tiền Đường, Sư trở về Kiến Nghiệp, tựa núi dựng lập am tranh để ở. Tánh độ
vẫn quả quyết, chẳng bị hình hài làm khổ lụy. Ra ở tùy cơ
thỉnh pháp,
Tăng chúng có hơn trăm
vị, ngay chỗ ban thí hoằng hóa, phần nhiều Sư lấy việc hiện tại làm
trách nhiệm, xét hạnh rốt ráo đến tâm đều thông khắp. Nên người đời nghe đến đều nổi ốc khắp mình và rơi lệ.
Sư thường ở tại núi
Bạch Mã. Sau,
Sư lại đến thành Thạch Đầu ở phường người
mắc bệnh hủi, giảng pháp
cho mọi người ở đó nghe. Mút máu mủi tẩy
rửa, không việc gì Sư chẳng làm.
Đến ngày hai mươi bảy tháng hai niên hiệu
Vónh Huy thứ năm
(6
5
4) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chỗ bệnh hủi, nhan sắc không biến đổi, co duỗi vẫn
như thường, trong phòng có mùi thơm lạ, lan tỏa hơn
cả tuần. Sư thọ bảy mươi tám tuổi.

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
Quyển 25
(21 A) hết







<卷>QUYỂN 21 B</卷>


CHƯƠNG III: TẬP THIỀN

PHẦN CÒN LẠI TRONG PHẦN 6 CHƯƠNG III)

(chánh truyện
có bảy vị, phụ có hai vị)
1
4/ Truyện ngài Thích Thiện Phục ở Hành Nhạc thời Tiền Đường. 1
5/ Truyện ngài Thích Giải Thoát trụ chùa Chiếu Quả ở Đại
Châu (Phổ Minh, Tăng Minh).
1
6/ Truyện ngài Thích pháp Dung trụ núi Ngưu Đầu
ở Nhiệm Châu.
1
7/ Truyện ngài Thích Huệ Phương trụ ở suối Lâm Lạc thuộc Vệ Châu. 1
8/ Truyện ngài Thích Pháp Hưởng trụ chùa Chánh Kiến ở
Hải Lăng thuộc Dương Châu.
1
9/ Truyện ngài Thích Đạo Tín ở núi Song Phong thuộc Kỳ Châu. 2
0/ Truyện ngài Thích Tuệ Minh ở Giang Hán. Truyện ngài Thích Thiện Phục ở Hành Nhạc:

Thích Thiện Phục, còn tên gọi khác là
Đẳng Chiếu, họ
Tương, người ở xứ
Nghóa Hưng thuộc Thường Châu. Vừa mới sinh mà đầu
đã bạc, tánh Sư biết xa lìa.

Năm năm tuổi, Sư xuất gia với người anh là Pháp Sư Tài ở
chùa An Quốc. Luôn mặc
áo vải bố, ăn dùng rau lá, thường ngày tụng
một quyển kinh, mắt xem
đến bảy hàng, hễ nghe qua tai thì không quên.
Niên hiệu
Trinh Quán thứ ba
(6
2
9) thời Tiền Đường, Độc Thứ Sử nghe Sư thông minh nên tìm sung vào Châu để học. Nhân đó,
ban ngày Sư nghe tục giảng,
đêm về tư duy nghóa lý kinh Phật. Bác só quở

trách, Sư
đáp: “Há chẳng nghe ư? Thực hành có sức thừa thì được
xem rộng, nếu chẳng tin thì
xin hỏi các vị học trước!” Bác só mới thử xem, thì không một điều ngưng trệ. Bởi vì liên loại Phật giáo dùng cả
hai sơ thông. Bấy giờ,
Học quán đều nghiêng đầu, người ấy là ai mà
được như vậy ư? Sau Sư
lại trốn đi xuất gia, chí ưa mến Phật pháp, muốn
bỏ không được. Bỗng gặp
núi sông, giữ chân quên cả trở về. Đó cũng là
do nhân xưa đã tu tập,
chẳng phải do mới tu tập gần đây.

Sư đến chỗ
Pháp sư Bích chùa
Lưu Thủy ở
Tô Châu, nghe học
bốn kinh ba luận. Lại đến chỗ
Pháp sư Mẫn ở
Việt Châu xem khắp
các kinh giáo, thông hiểu chỗ
sâu kín.
Sư đến chỗ
Thiền sư
Siêu ở núi
Thiên Thai và được chỉ bày pháp môn
Tây phương Tịnh Độ quán hạnh. Nhân đó
Sư đến khắp các Châu
Quế, Quảng Tuần, v.v… gặp được tất cả những
bậc danh tăng, thưa hỏi
điều nghi, cầu xin quyết trạch. Sư lại đến các
châu Kinh, Tương, Kỳ, gặp
được Thiền sư Tín và được chỉ bày phương
tiện nhập Đạo.
Sư lại đến
Lô Sơn, diện kiến
Ngài Tuệ Viễn ở
Tịnh Độ quán Đường.
Sư lại trở về
Nhuận Châu ở chỗ
Thiền sư Nham và được chỉ
dạy pháp Vô sinh quán.

Sau đó, Sư lại cùng hai
Sa-môn Huy và Tài vào núi
Tang Tử, thực hành
Từ Bi Quán. Lại truyền giới Pháp cho quỷ thần, không dám
ăn thịt. Thần lại giáng
nhập Đồng cốt, bảo thỉnh Sư để được thọ giới, thề không ăn thịt, cớ
sao vì ta mà giết hại muôn
sinh?
Thương xót
sự
ngu si của ông, nên tạm
tha mạng ông, về sau nếu còn như vậy thì sẽ đánh cho đến chết!” Từ đó về
sau các lúc cúng tế đều dứt bặt các thứ
tanh nồng. Từng có hai
người ở Vụ Châu đồng chở sợi gai để bán, đến
chỗ thần sông, một người
dùng bông trái cúng tế, còn một người muốn giết hại
sinh vật, nhưng chưa thực hành thì
sợi gai đều bị ướt đẫm, còn người cúng tế bông trái trước kia
sợi gai thảy đều khô ráo. Từ đó mọi người đi đường đều rất
sợ không dám dùng thịt để cúng tế. Nên công đức
truyền giới của
Sư rất có
ứng nghiệm. Người, thần đều
kính ngưỡng. Nếu có
ai muốn lấn lướt hủy
phạm thì liền bị tai họa. Những chỗ giết bán cá thịt như các loại ngỗng vịt, gà heo ở vùng
Giang Hoài đều cho chúng nó thọ giới mà phóng thả. Chợ không có những quán tiệm buôn bán
những thứ ấy. Quan nhân đều lấy làm lạ.
Có Nghóa Hưng Lệnh vốn không
tin, ganh ghét cho là Sư
kích động dân chúng nên muốn hạch tội. Anh
em của Sư bèn đút lót
cho đó. Người ấy bỗng nhiên liền thấy leo lên
nằm trên giường chõng,
có đàn rắn kéo đến não hoạn, không bao lâu bị
trừ tên, đưa sang Thường
Châu. Người ấy đến thầy đồng cốt bói xem. Ứng quẻ bảo là do tội xúc phạm đến
Hiền Thánh không thể cứu được, người
ấy bèn gấp
đến chỗ Sư mà cầu xin miễn khỏi.
Niên hiệu
Vónh Huy thứ hai
(6
5
1) thời Tiền Đường, Sư bị ép buộc hoàn tục, nhưng chí nguyện thích xuất tục, thấy nhà cửa thế tục như lao ngục.
Sư lại đến núi ở, khổ hạnh
siêng năng, người đời chẳng kham
nổi sự lo buồn đó. Chúng lại nhóm họp
đông nhiều,
Sư vì họ giảng
Pháp khen ngợi, dạy răn hành từ.
Lấy sự không giết hại làm cửa lớn
của Phật giáo, nếu chẳng thực hành được, thì nếu giảng lễ mà vẫn là cứ
ngạo. Sư lại khuyên thực hành cúng thí
sáu đường, vì các vong linh tổ
Tiên chưa thoát khỏi các
đường ấy. Sư lại bảo: “Núi có ngọc thì cỏ cây tươi tốt,
suối có rồng thì nước chẳng hề khô. Nơi nào có
Tam Bảo thì gốc lành thêm lớn”.
Sư thường ở tại núi
Phục Ngưu, lấy hổ báo làm
đồng bạn, thí cho muỗi
mòng cắn đốt làm hạnh riêng. Nhìn thẳng phía
trước chừng
sáu thước, mắt chẳng hề liếc ngó các loài. Kệ cốt yếu trong
kinh, miệng đọc chẳng hề
dứt tiếng. Đại khái lấy Thập Ngũ Quán Tứ
Minh Luận làm chuẩn định.
Đến niên hiệu
Hiển Khánh thứ năm
(6
5
9) thời Tiền Đường, Sư đến Hành Nhạc, ý Sư muốn tìm cầu sự tónh lắng. Đồ chúng lại kéo đến nhóm họp đông nhiều.
Sư giảng nói Pháp cho họ nghe đã lâu, bỗng nhiên
Sư bảo: “Tất cả đều vô thường, hơi thở khó giữ gìn. Đêm
sâu
đều tan rã, duyên hết
sẽ
chia lìa!”.
Khi đó, chẳng ai lường biết được
câu nói ấy.
Sư lại đóng cửa tónh tọa. Đêm đó khắp các chùa ở
Hành Châu có tiếng chuông ngân vang và các thứ âm thanh kèn
sáo tấu nhịp đến
sáng. Các hàng tăng tục
đều lấy làm lạ, đến phòng Sư thì cửa nẻo đóng kín, bèn mở ra xem thì thấy
Sư ngồi thẳng thị tịch đã lâu, bèn cùng
nhau tấu trình.

Truyện ngài
Thích Giải Thoát trụ chùa
Chiếu Quả ở Đại Châu:

Thích Giải Thoát, họ Hình, người ở xứ
Giáp Xuyên thuộc Đài
Sơn. Năm bảy tuổi
Sư xuất gia nương tựa các bậc
danh tượng, chí
nguyện xuất đạo, chí tại thiền tư.
Sư đi khắp xa gần thưa hỏi
Phật Pháp, không vị
thầy nào mà Sư chẳng đến.

Sau, Sư lại
đến chùa Chiếu Quả ở huyện Ngũ Đài, ẩn cư tại
chùa Phật Quang, thuộc phía
Nam Ngũ Đài hơn bốn mươi năm. Nay hiện còn hơn mười ngôi nhà cũ tại đó. Hình dáng núi như ánh
sáng Phật,
sắc
thái rất rực rỡ. Đến
mùa Hạ, ánh mặt trời phát ra ánh sáng làm lóa cả
mắt người. Bên cạnh đó
không xa có núi Thanh lương, phía dưới núi
Thanh lương là chỗ thường
lui tới của Bồ-tát Văn-thù Sư-lợi. Có Sa-môn Diệu là bậc cao hạnh, đã một trăm linh
sáu tuổi tự bảo rằng: “Lúc tôi
năm mươi tuổi cùng Giải
Thoát thượng nhân đến chùa Linh Thứu ở Đại
Phu cách ba mươi dặm về
phía Đông nam của Ngũ Đài, cầu xin được diện kiến
Bồ-tát Văn-thù Sư-lợi. Đến phía Bắc của
Vường Hoa, gặp
một vị Đại đức, hình
dáng từ hòa cao xa, từ từ đi về hướng Đông, Sư
(Giải Thoát) đảnh lễ
phát nguyện. Còn tôi lúc bấy giờ tinh thần mừng vui không rảnh để thưa hỏi.
Ngài Giải Thoát bảo là đã ba lần được
diện kiến Bồ-tát
Văn-thù Sư-Lợi, và được dạy rằng: “Ông tự hối trách,
nếu thiết tha chí thành,
thì sẽ ngộ Đạo.” Sư bèn tự trách lỗi lầm, ngày
đêm khắc niệm, tâm liền an tónh. Lại cảm được
Chư Phật hiện thân giảng
nói kệ tụng cho nghe như sau:

“Pháp vắng lặng sâu xa của Phật Trải nhiều kiếp tu nay mới
được Nếu mở Pháp tỏ sáng ấy

Tất cả Chư Phật đều tùy hỷ!”

Nhân đó bèn hỏi: “Thế nào là vắng lặng diệt? Và làm sao khiến mọi người hiểu được?”
Chư Phật liền biến mất, trong hư không có
tiếng nói rằng:
“Trí phương tiện là
đèn sáng,
soi chiếu thấy được cảnh giới
của tâm. Nếu muốn nghiên
cứu Pháp chân thật thì tất cả đều vô sở
thấy!”. Sư bèn y theo pháp đó mà giáo hóa dắt dẫn những người có duyên.
Học chúng ở núi qua lại khoảng bảy tám
trăm người. Khắp bốn phương đều tôn kính Đạo phong
của Sư, cấp giúp mở mang. Hơn bốn mươi năm,
Sư thường ở tại chùa
Phật Quang. Sư thị tịch vào khoảng niên hiệu
Vónh Huy
(
6
5
0 -
656) thời
Tiền Đường. Đến nay nhục thân Sư vẫn hiện
còn trang nghiêm như ngồi
thiền trong hang núi. Lại nữa,
cách khoảng năm, sáu dặm về phía Nam chùa Sa-bà ở phía Nam núi
Ngũ Đài, có
Thiền Sư Phổ Minh riêng tónh tọa hành
thiền, cầu thấy Bồ-tát
Văn-thù-sư-lợi, trong ý muốn thưa hỏi giáo pháp.
Có vị thần ở giữa hư
không bảo rằng: “Ông không có Thần tập, chỉ có
thể sống lâu, nên đến trước khám lấy thuốc mà uống, thì có thể kéo
dài thọ mạng.” Sư ôm
hoài mối nghi chưa quyết định. Sau, lại có tiếng
bảo rằng: “Thuốc tên
là Trường Tùng, vì sao ông không chịu uống? Thuốc ấy không độc hại!”.
Sư bèn y theo lời bảo mà uống. Lại bảo với
chư tăng đồng hành rồi,
liền vọt lên giữa hư không mà bay đi. Chỗ ấy
nay vẫn hiện còn, cách
Hằng Nhạc, mắt chăm chú nhìn tương tục.

Lại có Thiền
sư Tăng Minh trụ chùa Kiến Quốc ở Tú Dung
thuộc Hàn Châu, thường đến Định Tương ở núi
Vọng nhân, ngồi thiền
ăn bánh thuốc, tuổi gần
tám mươi. các hàng tăng tục đều tôn kính, chẳng
biết chí nguyện
Sư nhập pháp gì mà rất ngợi khen
Sư là người không
thể suy nghó bàn luận! Ở núi đó có
suối Linh, vết tích trên đá vẫn hiện còn. Người đến mong cầu
Phước rất nhiều. Vào niên hiệu
Vónh Huy
(650

6
5
6) thời Tiền Đường, có một người không có mắt, chẳng biết từ đâu đến, gãy đàn mà trì tụng một bộ Kinh Pháp Hoa, xoay mặt hướng về núi
Vọng nhân, tay vừa đánh đàn, miệng vừa đọc tụng, lấy làm tự vui ở núi
ấy. Cũng không thể lường biết được việc đó.

Truyện ngài Thích Pháp Dung ở núi Ngưu Đầu thuộc Nhuận Châu:

Thích Pháp Dung, họ Vi, người ở xứ
Diên Lăng thuộc
Nhuận Châu. Năm mười ba
tuổi, với các thứ Hàn Lâm Bí điển, ngài tham
cứu tìm cầu sắp hết,
mà dáng dấp tư chất của Sư cao nhã hùng vó. Có một lúc,
Sư bùi ngùi than rằng: “Nho Đạo văn tục, tin tưởng đồng
như vỏ trấu lúa lép,
Bát-nhã, Chỉ Quán mới thật đáng là thuyền bè!”
Sư bèn đến Mao Sơn, nương
tựa Pháp Sư Quỳnh, cầu xin xuất gia, chuyên
thưa hỏi Đạo. Pháp sư
Quỳnh là người có tiếng tăm vang khắp Giang
Hải. Đức dụ như Thần. Với diệu lý
chân thuyên,
Sư không hề
sót ẩn.
Sư bèn để tâm chước rót, tình có chỗ duyên, cho là
Tuệ Phát loạn tung, định
mở tâm phủ, như chẳng
ngưng tưởng, vọng lự khó dứt.
Sư mới ngưng
tâm an tónh, lặng yên ở rừng
không tónh, trong hai mươi năm chuyên tinh
chẳng biếng trễ, bèn khéo vào
sâu
Diệu Môn một trăm lẻ tám pháp
Tổng Trì, lạc thuyết không
cùng tận mở lời ba một như thác tuôn không cùng.
Niên hiệu
Trinh Quán thứ mười bảy
(6
4
3) thời Tiền Đường, Sư đến chùa U Thê tại núi Ngưu Đầu, xuống đỉnh núi riêng lập thiền thất bằng cỏ tranh, ngày
đêm tư duy, chẳng bỏ qua tấc bóng. Chỉ trong
vài năm, đồ chúng Tức
Tâm nhóm họp có hơn trăm người. Mới đầu
dựng lập thiền thất,
bốn phía vách tường chưa hoàn tất, Sư có các đệ tử
như Đạo Kỳ, Đạo Bằng đang trụ trong
nhiếp niệm, ban đêm có một
con thú hình dạng như con
dê đi vào, cất tiếng kêu vang, nhảy đạp lên
hai người, thấy họ không
nhiễu loạn, nên nó bèn ra ngoài sân rồi dáo dác bỏ đi. Tại núi đó có một thạch thất
sâu khoảng mười bộ,
Sư vào tónh
tọa trong đó, bỗng có
một con rắn thần thân dài hơn một trượng, mắt
sáng như sao lửa, ngẩng
đầu ra oai, đến nơi cửa thất qua một đêm, thấy
Sư không cử động, nó bèn bỏ đi.
Nhân đó, Sư ở qua trăm ngày.
Núi đó, vốn có nhiều hổ thường hại mạng người lượm củi hái cỏ. Từ khi
Sư vào
ở về sau, mọi người qua lại không bị hại gì.
Sư lại cảm có đàn nai đến
nương tựa quanh thất nằm
nghe giảng pháp, không tỏ vẻ khiếp sợ. Có hai con
nai lớn đi thẳng vào trong chúng tăng nghe pháp
suốt ba năm mới bỏ
đi. Nên căn lực từ
thiện khiến cho cầm thú lại quen thuần, đến nỗi nhóm họp trên tay
Sư mà lấy thức ăn, đều không
sợ hãi. Tại chỗ
Sư ở, Trai đường nhà trù nền
sâu đến hang lớn, còn như lấy nước không thể trở
lại thềm cấp.
Sư thường bồi hồi chỉ về phía Đông lãnh, bảo rằng:
“Xưa kia, Ngài
Tuệ Viễn chống tích thì đất nứt
suối vọt lên,
sắp
sửa mão thì giếng khô trở lại tràn đầy nước. Tâm thành cảm ra như thế. Há là lời
luống dối ư! Nếu nơi này
là chỗ ở được, thì đáng lẽ phải có suối trong mát
tự tràn!” Qua đêm,
bỗng nhiên từ Đông lãnh vọt lên một dòng suối
trong vắt ngon ngọt, mùa
đông thì ấm, mùa Hạ thì mát lạnh, đã khơi dẫn
lên đảnh núi, đến phủ
qua hiên, nước ấy một đấu nhẹ hơn gần một nửa.
Đến tháng mười một
Trinh Quán thứ hai mươi mốt
(6
4
7) thời Tiền Đường, Sư ở dưới
hang núi giảng Kinh Pháp Hoa. Khi ấy, tuyết trắng phủ đầy thềm, dòng pháp vẫn không dứt. Ở trong băng tuyết lạnh
có được hai cành hoa,
hình dáng như hoa sen, sáng đẹp đồng như mầu của vàng, trải qua bảy ngày bỗng nhiên biến mất. Đại chúng đều khen
ngợi kính ngưỡng. Đến niên hiệu
Vónh Huy thứ ba
(6
5
2) thời Tiền Đường, Ấp tể thỉnh Sư ra trụ chùa Kiến Sơ, giảng Kinh Đại Phẩm, Tăng chúng có hơn ngàn người. Giảng đến
phẩm “Diệt Tránh”,
Sư mới
sử
dụng biệt tài, bàn bạc nghóa lý.
Bỗng nhiên mặt đất rung chuyển dữ dội,
thính chúng kinh hãi,
chuông, khánh, hương, giường thảy đều lay động.
Các hàng tăng tục ở
bên ngoài vẫn an nhiên không hay biết.
Đến niên hiệu
Hiển Khánh thứ nhất
(6
5
6) thời Tiền Đường, Tư Công Tiêu Nguyên Thiện đôi ba phen đến thỉnh Sư ra trụ chùa Kiến Sơ. Sư bảo với chư
tăng rằng: “Từ nay một lần đi không kỳ hẹn trở
lại. đạo lý lìa hợp
là quy luật thường tình!”. Sư cố chối từ mà không
được bèn mới ra cửa
núi, chim thú kêu buồn hơn cả tháng mới dứt. Các
khe suối ao hồ ở núi đá lăn cát trào, đồng một lúc mà khỏa lấp bằng.
Trước phòng Sư có bốn cây ngô đồng lớn đang giữa tháng năm tươi tốt mà bỗng chốc điêu tàn. Đến ngày hai mươi ba tháng giêng nhuần niên hiệu Hiển Khánh thứ hai
(6
5
7) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Kiến Sơ, thọ sáu mươi bốn tuổi. Các hàng tăng tục buồn thương luyến mến, quan liêu quanh quẩn nhóm
kết. Qua ngày hai mươi bảy thì an táng tại
núi Kê Lung. Lọng phướn
kèn sáo nổi vang như mây nhóm, vang khắp
cả đồng hoang. Người
đến tiễn đưa có hơn cả vạn.

Người viết truyện (Đạo Tuyên) lại được nghe việc đó, nên lại
ghi chép thêm. Mới đầu giòng họ
Sư có đến năm
trăm người, là gia đình
cao quý ở Diên Lăng, vì
kết hôn cho Sư, Sư bèn lánh đến ẩn tại Mao Sơn.

Pháp sư Quỳnh là bậc tông tượng của
Tam luận, nên
Sư bèn nương chí ở đó mà tu học,
sau
Sư lại đi về phía
Nam Đan Dương, trụ chùa
Phật Quật ở núi Ngưu Đầu.
Hiện có hang Bích-chi-Phật, nhân lấy đó làm tên
gọi. Ở đó có hình vẽ bảy tạng kinh:

1/ Kinh Phật
2/ Sách Đạo
3/ Kinh Sử Phật
4/ Kinh Sử Thế Tục
5/ Đồ Phù về y phương. Xưa kia, vào đầu đời Tống. Có Lưu Tư Không xây chùa,
nhà ông ta rất giàu có, dùng để ghi chép đều đặt ở chùa núi, truyền nhau
gìn giữ. Đến mùa Hạ
niên hiệu Trinh Quán thứ mười chín
(6
4
5) thời Tiền Đường, bị hạn hán nạn lửa thiêu cháy kéo dài rộng đến năm muơi
dặm, hơn hai mươi ngôi
chùa và bảy tạng ấy dồng biến thành tro bụi.
Than ôi! Hồi lục mọi sự
lập chương. Các hàng tăng tục đều xót xa, ôm
hoài thương tiếc. Mới đầu
Sư ở chùa U Thê cách hang Phật mười lăm dặm, y theo việc tìm xét, gặp được
Pháp sư
Tạng Hiển đang giữ lại.
Qua nhiều ngày đêm thưa hỏi
rất lâu mới được cho phép. Pháp sư Tạng Hiển
mới hỏi về sở học
của Sư và xem xét tài thuật, bèn gởi thư đạt tình, mới mở tạng cấp cho.
Sư liền tìm kiếm đọc
trong ngoài, chẳng kể ngày
đêm. Nhân trải qua tám
năm, sao chép mới xong bèn về lại ẩn cư tại chùa
U Thê, đóng cửa tự nhàn tónh. Phòng nhà trống
rỗng, chỉ có một tòa
ngồi, ngoài ra, cây cỏ mọc lan tràn, rong rêu đóng đầy cả giường, bụi
bám chồng chất đến mấy
tấc. Mùa Đông chẳng dùng thêm bông tơ, mùa
Hạ chẳng tìm mát dịu. Chỉ
có chiếu cỏ Tư vi, dùng xong hình hữu, mà
nói lời bao gồm dồi dào
văn vẻ, thêu dệt thi thố. Phút chốc bèn dẫn dùng nối nhau như
chuỗi ngọc. Không gì chẳng dùng cung thương để đối
đáp, bao trùm cả Huyền Nho.

Ban đầu Sư ra
trụ chùa U Thê, giảng Kinh Đại Tập, ngôn từ rộng xa, các hàng tăng tục đều vui mừng. Vào niên hiệu
Vónh Huy
(650
-
6
5
6) thời Tiền Đường, có Giang Ninh lệnh Lý Tu Bổn, là con của Hữu Bộc Xạ Tónh, khi còn sống đã biết kính tin chí Đạo, khâm phục
đức lớn của Sư, nên
cùng các hàng Só tục đi bộ đến chùa U Thê thỉnh
Sư ra châu giảng pháp. Sư
không hứa. Qua lại đến ba lần Sư mới chấp nhận. Các hàng tuổi cao chưa bằng lòng,
sau khi bàn bạc, mới lên đầu
tòa, Sư sáng rỡ hơn các
bậc tài giỏi trước, đối đáp như mây mưa, viết
chép tợ nước trút.
Mọi người đều bảo là được nghe điều chưa từng nghe.
Có thể gọi là người
Trung hưng Đại Pháp! Các hàng thính chúng tăng tục
có hơn ba
ngàn người.
Sư giảng giải
Kinh Đại Tập. Bấy giờ gọi là
Vinh quán. Từ đó về
sau, nương theo sự cao nhã ấy mà nghe bánh xe
pháp quay nối nhau. Khắp
thôn ấp đồng trống cùng nhau kéo đến sân
đông chật. Bấy giờ, có
những người tu trước mang chí khí trông mong
ngày nhướng mày trừng mắt, bỗng nghe cao giá, kinh hoàng mà cúi
vâng. Lại có người đến
chỗ pháp tòa xướng lời quở trách. Sư lấy cớ đức mình mỏng ít mà chối từ, bất chợt có người tùy hỏi thì giải đáp.
Nhưng Sư còn khiêm nhường vỗ về bảo với đại
chúng rằng: “Xưa kia, đức
Như Lai giảng pháp, lý ấy
vẫn hiện còn, người tuy có Phàm Thánh khác
nhau, mà nghóa lý thì
không hai chuẩn mực. Cớ sao đồng một lúc, đồng một chỗ ngồi mà chúng thọ thân nhiều như cát bụi. Nay tuy khai
mở diễn bày, nhưng tân khách lãnh ngộ lại giảm. Há chẳng phải thực hành đúng như lời nói,
tâm không hệ lụy bởi tám gió, đúng như lời nói mà thực hành thì tâm có dứt trừ ba độc ư? Nếu chẳng như vậy thì làm
sao có
thể tự nhổ? Người nghe
nên vỗ tâm suy lường đến bờ mé cùng cực”!
Nên khiến thính chúng
lắng nghe hiểu hình tình túy.
Niên hiệu Võ Đức thứ bảy
(6
2
4) thời Tiền Đường, Phụ Công Thác vượt qua Giang biểu chẳng theo Vương chinh.
Vương Sư xâm chiếm Ngô Việt mở mang
trong sạch.
Tăng chúng có đến năm ngàn vị
vẫn an nhiên như tường
vách. Tả Bộc Xạ Phòng Huyền Linh tấu xưng
vào giặc, Tăng Ni ở các
Châu rất rộng, có thể y cứ theo cách xưa của
Quan Đông, mỗi châu riêng
một chùa thiết đặt ba mươi người, ngoài ra
đều đưa về biên hộ. Sư
không nhẫn nỗi sự uổng khốc ấy, bèn vào kinh đô trình bày sự lý.
Ngự sử Vu Dónh đọc xem hết các Biểu từ, Văn lý
cao sâu rõ ràng, văn từ thể dồi dào. Hơn một trăm ngày Vi Đónh bèn
đến đình chỉ. Phòng
Huyền Linh kính phục cao xa, vẫn cố chấp sự mê lầm trước, nói với
Sư rằng: “Chẳng phải cho là
sự lý không gì chẳng
từng trải qua tự tấu
trình. Đâu nhọc mang Pháp y xuất tục, e rằng có thể trái Đạo
Tân Vương. Ngôi vị ngũ phẩm như cúi xuống nhặt vật rơi.
Hơn bốn ngàn vị tăng chưa nhọc nói đến”. Đích xác là
Sư chẳng cứu giúp.
Sư biết vận mạng có đến
lúc cùng, bèn về lại Bổn ấp. Sau mới hóa độ,
lại hết lòng mở mang, tan thân làm gốc, lược nêu
một vài chứng cớ để
chỉ bày hóa tích.

Trong niên hiệu Vónh Huy
(
6
5
0 -
656) thời Tiền Đường, tại
Mục Châu có yêu nữ
Trần Thạc Chân, dùng tà thuật mê hoặc người gạt gẫm, lừa dối kẻ
lương thiện. Chư tăng khắp bốn phương xa đều nhóm họp
về Kiến nghiệp. Châu tìm huyện xét, không một nơi rước mời.
Bấy giờ, Sư đang ở tại thất U
nham, chư tăng trong chùa nghèo khổ cùng đoái hoài,
không nơi nương cậy. Càng ngày càng đến nhiều
số hơn ba trăm vị.
bạn cũ sắp tan, người
mới không nơi nương tựa, tuy muốn quy đầu, mà
tính không chỗ đến. Quan
huyện xuống trách, chẳng hứa đình liệu. Sư
bèn bảo rằng: “Các Bạn Đạo cùng đến đây, không kể mới cũ, chùa núi tiêu điều tự đủ để nương nhờ.
Hữu Vô sẽ mất, chớ ngại
sự ràng buộc chia ly, mong biết chỗ trở về mà biết đến nơi nào? Đều nên an nhiên hàng
phục nghiệp, họa phước
là đồng. Vì sao như vậy? Vì đều là xả tục xuất
gia, xa mong cầu chánh pháp.
Nghiệp mạng là tất nhiên đâu thể trốn lánh? Gần thì năm thứ giặc thường đuổi theo, xa thì ba thứ lao ngục
thường trói buộc. Tâm
không lìa mê đảo, đâu được vụn vặt đường công có
tâm mê đắm. Đều tùy theo bổn chí, không được xa
rừng sâu!”.
Sư vì tăng chúng cung cấp riêng cần có từng ngày, đích thân
Sư đi khắp Đơn dương báo với các hàng
só tục.
Người nghe cắt giảm, chẳng còn mong cầu.
Báo lực Sư mạnh yếu chẳng từ chối vác mang. Có hơn trăm ngày mọi
sự
mới yên tónh. Chúng Tăng
ở núi điềm nhiên, không có lý do để tan rã. Bấy giờ, hạn cục tình ít thấy, bị
Quan xét trách, đích thân bóc lột bọn yêu
đồ không thể chịu được.
Có kẻ không thể nhẫn chịu, hoặc tự thắt cổ
chết. Nhưng Sư lập chí
vẫn điềm nhiên, chẳng giẫm vào phong trần, khách chủ cùng đoái hoài, hài hòa như
cầm sắt, bèn được cởi mở, lý thông
tình hợp. Há chẳng phải
mạng thay thế khai só, khó ủng hộ biết người.
Cây lạnh tro tàn ánh
ngời hiện ra. Thật là người ấy.

Bấy giờ, có Pháp sư Tuyên ở chùa Cao Tọa, là bậc danh đức
đời Trần, lúc ấy đã
ngoài tám mươi tuổi, là bậc cao Tăng ở Kim Lăng,
mọi pháp sự Phó Chúc,
khai ngộ cho đương thời. Ngài (Pháp Dung) luc đó đang ở chùa
U Thê, nghe Đạo phong mà tìm đến, đem điều nghi ngờ nghóa lý thắc mắc mà hỏi
Pháp sư
Tuyên rằng: “Trong kinh nói rõ
Phật nói Pháp buông lời
người thọ nhận khai ngộ Vô Sinh. Trong luận
phân biệt Danh Cú văn
tướng mà không nói lợi ích. Pháp sư được Phật di ký (dặn dò gởi gắm) mở mang, xoay chuyển bánh xe
chánh pháp.
Như bọn Pháp Dung chúng tôi
đây chưa nghe dứt hoặc, bị căn cơ khí độ che lấp, vì là Đào luyện khai hóa người vô duyên.
Tối sáng chóng vội,
càng thêm kính ngưỡng.
Đều mong mở vạch cuộn thắt, phục chỉ tuân
vâng!” Pháp sư Tuyên
ngưng im lặng giây lát, bùi ngùi bảo rằng: “Trước
kia vào đời Trần, tôi
chưa tới tuổi hai mươi, có Thiền sư Thôi là người rất được các bậc
Vương Thần quy kính. Ngài lên pháp tòa mà nêu dẫn cũng đồng như ông ngày nay, tôi là hạng người nào mà dám đảm đang
Di ký!” Bèn ngay đó mà tan, ngài (Pháp Dung) trở về chùa
Kiến Sơ, ngầm kết đồng bạn.
Pháp sư Tuyên mến trọng chí đạo
của Sư, bèn chống gậy

đến tìm. Khi
đã đến chùa Kiến Sơ, ở đó có Thiền sư Đức
Thiện là bậc xứng danh, vui mừng trông thấy
Pháp Sư Tuyên từ xa đến nên thích thú nói bàn vui vẻ.
Thiền sư Đức Thiện và ngài (Pháp
Dung) đồng
ở chùa chưa bao lâu.
Pháp sư Tuyên bảo: “Tôi vì Sa-môn Pháp Dung mà
đến”. Bỗng nhẹ Đông lỗ, bèn mời Sư mà hỏi,
khiến tiếp nối huyền
trí, liền ngay tòa dẫn
nêu, văn lý đếu nêu lên, hơn ba trăm lời đối đáp
qua lại không văn hoa chải
chuốt. Khi đó, hai vị thám vịnh đầy lòng, bèn
ở tại chùa thiết lập
trai giảng. Nhưng ngài nghi biểu lại khác, tướng
vượt người thường, đảnh đầu to lớn, ngũ nhạc nổi rõ, mày mắt dài rộng, vầng trán cao rộng, bước đi như rùa, trông nhìn như Hạc, hơi tiếng
sâu xa như từ đất tuôn xuất. Đứng tuy ngang bằng người thường mà ngồi thì
cao trội giữa chúng. Vận
mặc đơn sơ đủ để che kín thân mình, khủy tay rất dài. Từng có người mang vật đến dâng tặng,
Sư bèn trả lại.
Tâm Sư nhu nhuyến, luôn nghó nhớ từ bi. Đối với người trẻ hay người già,
Sư đều cung kính như nhau.
Nhiều lần bị xem thường xúc não mà tâm Sư
quên tỳ vết chẳng đoái
hoài. Có lần có một người bạn nghe người hờn giận riêng tư dùng lời phỉ báng về,
Sư bèn dùng những từ phi loại mà
chê trách, vừa mới đến
núi nói điều đó, Sư bảo: “Đối với mọi sự rao truyền đều là hơi gió, vừa mới tuôn ra khỏi miệng liền mất, không thể truy
tìm. Sao lại mang sự bàn
luận luống dối ấy từ xa đến nơi núi chằm nầy
làm gì? Vô trụ là Bổn nguyện chẳng liên can tới
tâm!” Nên Sư an nhẫn
dao kiếm tình linh đến như
thế! Hoặc có người lên tòa nhục mạ, đối
trước chúng mà phỉ báng
phá hoại, mọi việc đối với Sư đều đồng như gió
đi, không nghó duyên theo,
dung mạo Sư càng sáng đẹp, càng gấp bội vui vẻ. Vậy đủ biết kẻ chê trách lại lộ bày vụng về, mà càng làm
sáng
ngời đức hạnh của Sư.

Người viết truyện (Đạo Tuyên) lại nghe rằng: Xưa kia, Đức
Như Lai nói Pháp giáo
hóa, có kẻ đến phỉ báng, hoặc giết thân mạng
người rồi đem đến mà
chê trách, hoặc buộc thắc bền nước để sinh dèm
pha, diệt trong vết tích để
chết loại trùng, nói trái ngược khinh thường Đại Thánh, đồng bọn như thế có rất nhiều nhưng Đức Phật duỗi lòng thương mà ẩn giấu, nhận chịu
sự chê trách phỉ báng ấy. Mãi đến về
sau lỗi lầm ấy tự lộ bày. Hoặc có kẻ đang còn
sống mà đã bị đất rút, hoặc có người chết đọa vào địa ngục, bị trời, người cùng
xem thường, U hiển vì đó
mà buồn thương, nhưng ánh
sáng của Đức Như Lai càng hiển lộ, đức
của vàng càng sáng chói,
để lại khuôn phép để chỉ bày cho tương lai,
ban trải giáo pháp khắp
cùng nơi đất liền biển cả.

Ngài Pháp Dung trong hai mươi năm, xem đọc khắp các
kinh sách,

kính ngưỡng
oai dung của bậc Chánh Giác, cúi ngước tiếng vang,
nói phong hạnh của Đà-na, xét an bảy chỗ xúc chạm,
có ý tưởng chỉ
trong sát-na, thấu đạt
không ngừng của bốn tuyển. Thấu rõ được thời cơ,
tin sự lẫn lộn của năm
thứ cặn đục. Xem xét chỉ yếu ấy, hãy một lần
quán xét đó đều là
Pháp Dung, Pháp Dung thật là Pháp Dung đó. Lời nói ấy thật là đạt.

Truyện ngài
Thích Huệ Phương ở
suối
Lâm Lạc thuộc Vệ Châu:

Thích Tuệ Phương, họ Triệu, người xứ Lai Cường ở Tín Đô
thuộc Ký Châu.
Khoảng bảy, tám tuổi,
Sư đã có tư tưởng muốn thoát tục.
Năm chín tuổi, Sư đến
trụ chùa Lâm Lạc ở Tô Môn, ở yên lắng chí.
Chúng bạn lấy làm lạ về
sự đặc biệt cao vời của
Sư bèn đem chín thứ lớp
mười tưởng trao cho Sư,
Sư hễ nghe được gì đều nhiếp niệm và thọ pháp
đó, trải qua thời gian,
đến khi Hiến Hậu của Vua Văn Đế (Dương
Khiêm
5
8
1 -
605) nhà Tùy
qua đời, xây chùa ở phía Tây kinh đô. Xa đề cử
Sư đến ở, cúng dường hậu lễ, nhưng chí khí cao nhã của
Sư chẳng
đắm trước, ý tưởng
luôn gắn liền với núi rừng. Tuy gặp tượng đá mà
không duyên vận được
cân. Thiền Đồ nơi xưa có tâm ngóng hạc.
Niên hiệu Đại
Nghiệp thứ
sáu
(6
1
0) đời Tùy, Sư giã từ về lại chùa gốc. Người học nhóm kết rất đông thưa hỏi Đạo như núi. Cuối đời
Tùy không được yên
tónh, nên từ núi hang gò đồi Sư luôn dời chỗ, mãi
đến trụ chùa Long Thiện
ở quận Cấp. Đến lúc thời vận nhà Tiền Đường trị vì, trong nước
vô sự,
Sư lại cùng môn nhân tiếp nối
sửa
sang chỗ cũ, bèn khiến cửa thông, rường đá, hang đá, cửa gió đều được tạo dựng
mới mẻ. Sư từng ở
dưới hàng hiên bàn nói pháp đề cập đến sâu mầu, có
vị Sa-di phủ phục dưới
tầng cấp, ân thầm lắng nghe. Bỗng nhiên giữa
hư không có tiếng bảo
rằng: “Sao để Sa-di ở đó nằm phục lắng nghe!”
Vị Sa-di ấy
kinh sợ đứng dậy, lại bị đánh ngất đi, đến
sáng mới tỉnh.
Sư có những sự cảm ứng
điềm lành đại loại như thế.
Đến tháng mười niên hiệu
Trinh Quán thứ hai mươi mốt
(6
4
7) đời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chỗ đang ở, thọ chín mươi ba tuổi. Mới đầu, lúc Sư chưa tịch, bỗng nhiên có mùi thơm lạ lan tỏa
quanh thất, xông ngát ba ngày, đại chúng không ai lường biết được điều gì. Đến lúc
Sư thị tịch thì mùi hương ấy
biến mất. qua ngày mười bảy tháng đó đón
rước đến an táng tại
phía Nam Viên Cương, cách mười dặm về phía bắc của Châu.
Lục:

Truyện ngài Thích Pháp Hưởng trụ chùa Chánh Kiến ở Hải

Thích Pháp Hưởng, họ Lý, người xứ
Cát Võng ở
Hải Lạ thuộc

Dương Châu.
Thân hình Sư cao tám thước, dáng mạo khôi ngô,
khuôn mặt đẹp lạ. Sư
lập tánh oai nghiêm, nói năng chẳng dối. Dưới chân
có chấm đen tròn sạch
rõ ràng. Có thầy tướng bảo rằng: “Lớn lên sẽ
làm quân tướng và có
tiếng tăm trong thiên hạ!”.

Năm mười sáu tuổi, Sư giã từ cha mẹ đi xuất gia, liền chuyên
sự tinh cầu khổ tiết,
vượt trội khác hẳn mọi người. Hàng nữ giới đến tham lễ,
Sư chẳng hề nói năng với họ. Giới hạnh
thanh tịnh,
Sư tụng
thuộc bộ Kinh Pháp Hoa.
Tại chùa Thê Hà ở Nhiếp Sơn có Thiền sư Cung là bậc trụ
Pháp Hậu hiền, mọi người đều quy kính.
Nương thừa danh
tiếng nên mời Sư đến
ở bên cạnh chùa xây dựng Pháp Hoa Đường, hành trì Pháp
Hoa sám pháp của Đại
Sư Trí giả. Sư bèn y theo pháp ấy hành
trì, suốt hai mươi mốt ngày
chuyên chú, bèn đạt được điềm lành.
Sư tự biết đó mà chẳng nói. Đến lúc
Thiền sư Cung đã vào kinh đô,
Sư bèn trở
về lại Giang Bắc. Ở hai
huyện Hải Lục và Ninh Hải, thường thỉnh Sư đến cúng dường.

Khoảng cuối đời Tùy, có
Sa-môn Trí Thiện trụ chùa Đại
Ninh ở Hải Lục mở
phòng thỉnh Sư đến ở. Ở trong đó Sư tónh tọa, giữa
ban ngày, Sư đang nằm,
bỗng nhiên kinh hãi ngồi dậy và bảo: “Lửa cháy”.
Ngài Trí Thiện ra ngoài xem khắp bốn phía nhưng chẳng hề
thấy gì. Sư bảo: “Tôi bị bệnh tai hay
sao mà vọng nghe vậy ư?” Qua ngày hôm
sau, Sư nằm ban ngày cũng kinh hãi ngồi dậy, như thế đến ba lần,
Sư bèn theo hướng đông về
lại Ninh Hải. Sau khi Sư đi, Lý Tử thông đồng với giặc phá huyện, đốt chùa, đúng như điều
Sư báo. Trùng lớn
sát hại, mỗi ngày có đến mấy
mươi người.
Sư bèn thiết lễ cầu nguyện tiêu
trừ tai ương, lập trai hội lớn, bỗng nhiên có một con hổ vào pháp dường vồ bắt một người đem đi.
Sư đuổi theo
sau nó,
gọi bảo: “Dừng lại,
sao vội vàng như thế? Nay vì Đàn việt
thiết trai, nên thả người ấy ra!” Hổ liền y
theo lời thả ra. Và các
con hổ khác nhóm họp lại rất nhiều, Sư dùng gậy
gõ vào đầu hổ và nói
pháp cho nó nghe. Từ đó, nó lần lượt đi xa.

Sư lại muốn đến núi
Thiên Thai tìm dấu vết xưa của Đại
sư Trí Giả.
Sư bảo với đệ tử rằng:”Tôi muốn đến núi
Thiên Thai mà chẳng được, trong một núi ở
Giang Nam đi về hướng
Tây Bắc thấy có
một ngôi thành!”. Tới
lúc Sư qua sông đến huyện Giang Âm, các hàng
tăng tục lưu luyến, nên
xây dựng chùa tại núi ở phía Đông nam của
huyện, đề hiệu là chùa
Định Sơn. Sư dừng ở qua một thời gian. Sau đó, trong

thiên hạ dần
tạm an, Sư lại trở về Lam Đình thuộc Hải Lục. Trăm họ đều cố giữ
Sư ở lại đó. Có núi
Tiểu Cô là khoảnh đất lồi hơn trăm
nhận, bốn phía không có
cỏ cây, bèn xây dựng chùa ở phía trước, đề hiệu
là chùa Chánh Kiến. Sư dừng ở đó.
Đến đầu
mùa Đông niên hiệu Trinh Quán thứ tư
(6
3
0) thời Tiền Đường, Sư bảo với môn nhân rằng: “Nay tôi giã biệt các ông, gần đây nằm mộng tướng Ác
chẳng khởi!”. Và Sư bèn nằm suốt hai mươi ngày, bỗng nhiên ngồi dậy đòi nước nóng, tắm gội, cạo tóc.
Từ sáng giờ
Thìn mãi đến chiều giờ Dậu,
Sư ngồi xoay mặt về hướng Tây mà thị tịch, thọ bảy mươi tám tuổi.
Lúc sắp thị tịch,
Sư bảo đệ tử rằng: “Ta nguyện đem thân này thí cho các loài chim thú, nhưng ở đây không có rừng cây, nếu các loài chim thú ăn không hết thì
sẽ làm dơ bẩn tai mắt mọi người,
nên hãy đem chôn ở phía
Tây Nam núi!” Về sau, y theo lời Sư dặn đưa đi chôn, đào bới đất, bèn gặp một tảng đá lớn. Lại thử đào bới thêm
thì có một lỗ hổng sâu
trên đá vừa chỗ chứa thân hình, nhân đó mà tôn
trí nhục thân Sư vào đó
và xây tháp lên phía trên.

Lúc bình sinh, thường ngày
Sư đến chỗ vắng Đà Lâm, thuần
phục các loài thú dữ.
Tâm luôn quán tưởng Tây Phương, miệng xưng niệm
“Nam-mô Phật!” mà chẳng nói pháp nhiều, Sư chỉ
tùy duyên nói
một vài câu. Khi có điềm
tai ương thì Sư báo cho biết để trốn lánh, nương vào những điều thấy trong giấc mộng. Niên hiệu
Trinh quán thứ hai
(6
2
8) thời Tiền Đường, có người ở Thường Châu đi đến U Châu, gặp một cô gái hỏi
thăm: “Thiền sư Pháp Hưởng ở Hải Lục có được
mạnh khỏe chăng?” Lại
hỏi: “Có biết ư?” Đáp: “Không biết!” Cô gái ấy lấy vải bố tơ lụa làm khăn trùm đầu gởi cúng
dường Sư, người ấy mắc
phải tai hoạn nên trải
qua cả năm mà chưa đến. Ngài dự biết đó và
thường than thở “Sao
chẳng đến ư?” Người đến Giang Âm gởi khăn trùm đầu cho người
Hải Lục sắp đến chỗ ấy.
Sư bèn bảo đệ tử ra đợi đón.
Vừa đến cửa thì gặp nhau đem khăn đến trao lại.
Sư có được khăn, cầm
nắm ngẫm nghó giây lâu,
bàn tính xé ra giao cho đệ tử, mỗi người được
một miếng, có người
không được. Đến niên hiệu Trinh Quán thứ ba
(6
2
9) thời Tiền Đường, khắp trong nước đều đại khái do
Nghóa Ninh riêng độ, ai không ra thì
sẽ bị chém.
Nghe vậy, mọi người
đều sợ, các vị được khăm trùm đầu đến y theo mà hoàn tục, còn người
không được,
hiện nay đang xuất gia. Năm
đó, Tuyết phủ sâu đến mấy thước, Sư bảo với đệ tử rằng:”Tôi cần rau mới!” Đệ tử
thưa:“Tuyết phủ
sâu nên chẳng
có được!” Sư bảo:
“Lên núi tìm sẽ có”. Đệ tử y theo lời Sư, lên núi
cách chừng vài dặm đến
dưới một gốc cây đều là rau xanh, bèn hái đem về,

Sư dự biết mọi việc, đại loại đều như vậy.

Truyện ngài Thích Đạo Tín trụ núi Song Phong ở Kỳ Châu:

Thích Đạo Tín, họ
Tư Mã, chẳng biết
Sư là người xứ nào.
Lúc bảy tuổi,
Sư đã trải qua thờ phụng một vị thầy nhưng giới hạnh không
thuần, ngài thường tỏ
bày can ngăn. Vì chẳng thấy theo, nên Sư âm thầm giữ trai kiểm trải qua năm năm mà thầy
Sư không biết.
Sau đó, có hai vị tăng chẳng biết từ đâu đến, vào núi
Hoàn Công ở
Thư Châu, tónh
tu thiền định,
Sư nghe thế bèn tìm đến và được trao truyền giáo pháp.
Sư nương theo cầu học
suốt mười năm. Đến lúc hai vị thầy ấy đi đến
La Phù, chẳng cho
Sư đi theo, bảo hãy ở lại đây về
sau
sẽ mở mang lợi ích lớn.

Đến lúc đất
nước tìm kiếm người hiền lương, cho phép xuất
gia, Sư nhân đó, được gá danh ở chùa
Cát Châu. Bị giặc vây quanh thành hơn bảy mươi ngày, trong thành thiếu nước mọi người đều khốn khó,
Sư theo ra ngoài đến chỗ
giếng lấy nước mang trở lại. Thứ Sử cúi đầu
hỏi: “Giặc lúc nào mới
tan?” Sư bảo: “Chỉ nên xưng niệm Kinh Bát-nhã”. Bèn bảo khắp
cả thành mọi người đều hợp tiếng xưng nịêm. Chỉ
phút chốc, giặc ở ngoài
thành thấy ở bốn góc thành đều có lực só cao lớn oai phong mạnh mẽ chẳng ai bằng, muốn được thấy
Thứ Sử, bảo rằng:
“ Muốn thấy Đại nhân hãy tự
vào thành!”. Bọn giặc liền tan. Đã
được bình an,
Sư muốn đi đến
Hành Nhạc, trên đường lần lượt
đến Giang Châu, các hàng tăng tục lưu giữ
Sư trụ lại chùa Đại Lâm ở
Lô Sơn.
Tuy bị giặc cướp lại qua
mười năm. Các Hàng tăng tục ở Kỳ Châu thỉnh
Sư qua Giang Bắc, đến
huyện Hoàng Mai ở chùa Chúng Tạo. Sư theo
đó đi lên đường núi,
bèn thấy núi Song Phong có suối đá tốt đẹp, liền có chí muốn trọn đời ở tại đó. Đang giữa đêm có con thú dữ lớn đến
khuấy nhiễu, Sư đều trao
truyền cho Quy giới cho nó, xong rồi bảo đi. Từ
khi Sư vào núi đến nay
nay hơn ba mươi năm. Các hàng học chúng ở
các Châu không nơi xa nào
mà chẳng đến. Thứ sử Thôi Nghóa Huyền nghe đạo
phong Sư bèn đến lễ kính. Lúc sắp thị tịch Sư bảo đệ tử là
Sa-môn Hoằng
Nhẫn rằng: “Hãy vì tôi mà xây tháp, mạng
sống
sắp dứt,
còn chẳng bao lâu!” Sư
lại thúc giục phải gấp hoàn thành. Sư lại hỏi:
“Đã đến giữa trưa
chưa?” Đệ tử đáp: “Sắp đến giữa trưa!” Đại chúng cùng nhau thưa hỏi:
“Hòa-thượng không đã căn dặn gì ư?”
Sư bảo: “Từ trước đến nay căn dặn
chẳng ít!” Nói lời ấy vừa xong, Sư liền thị tịch.

Bấy giờ trong núi có hơn năm trăm người, và các hàng tăng

tục ở các châu bỗng
nhiên thấy trời đất tối mịt, vây quanh chỗ ấy
khoảng 3 dặm, các thứ
cây lá đều trắng xóa. Bên cạnh phòng Sư ở có một cây
Ngô Đồng cong nhánh hướng vào
phía phòng, đến nay, chỗ cong
ấy đều khô. Lúc đó là ngày mồng bốn tháng chín nhuận niên hiệu
Vónh Huy thứ hai
(6
5
1) thời Tiền Đường, Sư thọ bảy mươi hai tuổi. Đến năm sau
(6
5
2) các đệ tử của Sư như Hoằng Nhẫn, v.v… đến chỗ tháp mở cửa xem thì nhục thân Sư vẫn an nhiên ngồi thẳng như xưa, bèn dời
sang
chỗ cũ, đến nay như vẫn còn.

Truyện ngài Thích Tuệ Minh ở Giang Hán:

Thích Huệ Minh, họ Vương, người ở xứ Hàng Châu, xuất gia
từ thủơ thiếu thời, đi hành Đạo khắp nơi, không nơi ở cố định.

Bấy giờ ở Việt Châu có Pháp sư Mẫn nhóm chúng mở mang
giáo hóa, khắp bốn phương
xa mọi người đều kéo đến nương theo, Sư ở nơi Pháp tịch
suốt hai mươi lăm năm.
Chúng tăng có cả ngàn vị mà
Sư thấu hiểu cao bậc nhất.
Sư đắp mặc pháp y bằng vải thô hơn hai mươi năm. Bấy giờ mọi người đều gọi
Sư là
“Thanh Bố Minh”.
Sư chí
thành mạnh mẽ, quả cảm tự răn,
siêng năng không
biếng trễ. Sau,
Sư lại đến chỗ Thiền
sư Nham ở
Tương Châu, suốt một lần trải qua mười năm thưa
hỏi thiền Pháp, ở núi mà
thiền niệm.
Sư từng gặp phải đường đi bị
tuyết phủ, suốt bảy ngày
không ăn. Ngài tự nghó bảo rằng: “Ta nghe không ăn bảy ngày
sẽ chết. Nay rõ biết là do nghiệp, nếu nghiệp tự tại
thì hãy thử để biết”.
Bèn lấy dây tự buộc trên bờ núi cao, đong đưa như
có người cắt đứt,
nhân đó rơi xuống sườn núi, như người nâng đỡ,

không gì tổn hại. Ngài
lại đến núi Tứ Vọng ở Kinh Châu, tu hạnh Đầu-đà.
Có hai con hổ cắn nhau,
Sư tự đến phân giải. Mùa đông hay mùa
Hạ Sư chỉ mặc một bộ y phục theo bên mình, chỗ ra đi đều không
luyến tiếc.
Như trong Kinh gọi là “Như chim bay trong hư không” là dụ cho hạng
người ấy. Sư tụng Kinh Tư Ích, y cứ theo kinh mà thực hành.
Gần niên hiệu
Long Sóc
(
6
6
1 -
664) thời
Tiền Đường từ
Nam Sơn, Sư ra đến Kinh Đô du
quán. Mọi người cùng Sư bàn luận không ai
thấu đạt trước.
Sau đó không lâu,
Sư trở lại, nói là đến
Giang Khúc nương
tựa nơi nhàn tónh mà tu
Đạo. Chẳng biết Sư ở đâu.

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
Quyển 21 B hết.







<卷>QUYỂN 22</卷>


CHƯƠNG IV: NÓI VỀ LUẬT TRONG PHẦN 1 CHƯƠNG IV
(chánh
truyện có mười lăm vị, phụ có mười hai vị).
1/ Truyện ngài Thích Pháp Siêu trụ chùa Thiên Trúc ở
Dương Đô, thời Nam Lương.

2/ Truyện ngài Thích Đạo Thiền trụ chùa Vân Cư ở Chung Sơn, thời Nam Lương.
3/ Truyện ngài Thích Tuệ Quang trụ chùa Đại Giác ở Nghiệp Hạ, đời Tề (Đạo Vân,
Đạo Huy, Cư Só Bằng)
4/ Truyện ngài Thích Đàm Ẩn trụ chùa Đại Diễn ở
Nghiệp Đông, đời Tề (Hồng Lý, Đạo lạc).

5/ Truyện ngài Thích Đàm Viện trụ chùa Quang Trạch ở Dương Đô, đời Trần.
6/ Truyện ngài Thích Trí Văn trụ chùa Phụng Thành ở
Dương Đô, đời Trần.
7/ Truyện ngài Thích Pháp Nguyện trụ chùa Đại Hưng Quốc ở Tinh Châu, đời Tùy
(Đạo Kham, Đạo Hạnh).

8/ Truyện ngài Thích Linh Tạng trụ chùa Đại Hưng Thiện ở kinh đô, đời Tùy.
9/ Truyện ngài Thích Tông U trụ chùa Diên Hưng ở
Tây Kinh, đời Tùy.
1
0/ Truyện ngài Thích Đạo Thành trụ chùa Phụng Thành ở Tương Châu, đời Tùy.
1
1/ Truyện ngài Thích Hồng Tuân trụ chùa Đại Hưng Thiện ở
Tây Kinh, đời Tùy (Đạo
Hồng, Pháp Thắng, Hồng Uyên).
1
2/ Truyện ngài Thích Giác Lãng trụ chùa Đại Thiền Định ở Tây Kinh, đời Tùy (Hải Tạng, Pháp Thương). 1
3/ Truyện ngài Thích Tuệ Chủ trụ chùa Hương Lâm ở Thỉ Châu, thời Tiền Đường. 1
4/ Truyện ngài Thích Trí Bão trụ chùa Thắng Quang ở kinh đô, thời Tiền Đường. 1
5/ Truyện ngài Thích Tuệ Sằn trụ chùa Long Cư ở
Ích Châu, thời Tiền Đường.

Đô:
1- Truyện ngài Thích Pháp Siêu trụ chùa Thiên Trúc ở Dương
Thích Pháp Siêu, họ Mạnh, người ở xứ Vô Tích thuộc Tấn Lăng.

Năm mười một tuổi, Sư xuất gia tại chùa Linh Căn. Tuy còn nhỏ
nhưng Sư đã thông minh dónh ngộ, dốc chí cầu học không mỏi mệt.
Sư theo Sa-môn
Tăng Hộ ở cùng chùa tu tập kinh luận, nhưng
Sư cao nhã
có ý tứ sâu xa, tìm
cầu chỗ sâu kín, học luận quy ngưỡng. Sư nghèo khó, không có áo mặc cơm ăn, xin kẻ tù để tự nuôi
sống mà tâm tánh
Sư mềm mỏng, khổ nhọc không lo lắng.

Sau, Sư theo
Sa-môn Trí Xứng ở chùa An Lạc, chuyên giảng
dạy Luật Thập Tụng đến
nỗi có tiếng là mạng gia, bảo Sư chiết trung
hơn hai trăm lượt. Từ
khi ngài Trí Công thị tịch về sau, một mình Sư riêng bước nơi chốn kinh ấp. Đến tuổi
trung niên,
Sư phế bỏ hạnh
nghiệp, hơi mất giềng mối lớn,
sau đó,
Sư trở lại
giảng giải, chúng nhóm
họp rất đông. Vua Võ
Đế (Tiêu Diễn
5
0
2 -
550) thời Nam Lương cho
rằng Luật giáo là chỗ
nương của thời Tượng pháp. Học tuệ là thềm bậc
dần tiến lên, là cốt yếu của
sự
sửa thân diệt tội, ba Thánh đều do đó
mà quy hướng, không
được thiếu sót, như bịt mắt đi đêm thường sợ
sa
lầm sụp hố. Muốn cho
tất cả tăng ni đối với Năm Thiên bảy Tụ dẫn ý giúp tâm.
Vì Sư là người tài giỏi về luật học, nên vua ban
sắc mời
Sư làm
Đô Ấp Tăng Chánh. Ngõ
hầu để Sư dẫn dắt đồ chúng, nghi biểu do đó
mà được đứng vững.
Vua Võ Đế lại cho rằng Luật bộ nhiều rộng, gặp việc khó
nghiên cứu.
Ngoài sự xem nghe thì thiếu
sự nghiên cứu rộng
về giới pháp, giúp đời
kết thành văn, Sư bèn soạn thành mười bốn
quyển, đề hiệu là
“Xuất Yếu Luật Nghi”. Vì ngôn từ thiếu sót, bao gồm
nhiều bộ, thông khắp
mọi chốn của thời Nam Lương đều nương tựa theo mà thực hành.

Niên hiệu Phổ Thông thứ sáu
(5
2
5) thời Nam Lương, Vua Võ Đế mời nhóm họp tất cả các hàng biết việc cho đến những người danh
giải tại điện Bình
Đẳng. Vua ban sắc mời Sư giảng luật, đích thân Vua, đến nơi pháp tòa dự nghe nhận, thành
khuôn phép. Vì Đại chúng gồm cả kẻ

tăng người
tục nên sợ rơi vào lỗi lầm, do đó Sư chỉ mới
lược nêu cương yếu, tuyên bày
Hoằng Chỉ. Ba tuần
sắp mãn, Văn từ đã xong. Do đó dẫn dắt hoằng dương Bí Bộ, mở ngộ đương cơ, bèn được bốn
Chúng thay đổi tâm tánh,
triều đình đều vui mừng.
Đến mùa đông niên hiệu
Phổ Thông thứ bảy
(5
2
6) thời Nam Lương, Sư thị tịch tại chùa Thiên Trúc, thọ bảy mươi mốt tuổi. Vua Võ Đế ban sắc an ủi và
bảo Hữu Ty đón rước an táng và xây tháp mộ
tại chùa Khai Thiện ở Chung Sơn.
2- Truyện ngài Thích Đạo Thiền trụ chùa Vân Cư ở Chung Sơn:
Thích Đạo Thiền, người ở xứ Giao Chỉ, Sư sớm vượt khỏi
mành lưới thế tục, lập
tánh nghiêm minh, tu thân giữ giới, bày đức hạnh
như sương tuyết. Mọi người trong giòng họ, xóm làng cho đến các hàng
tăng tục đều quý mến
sự khắc kỷ ấy và xem trọng hạnh chí thành của Sư.
Chùa núi ở
Tiên Châu, khi xưa có lắm hổ hại người, từ khi
Sư đến đó ở thì tai họa ấy chấm dứt.
Nghe Tề Cảnh Lăng Vương mở
mang Thiền luật, mở rộng
trường giảng. Mọi người xa ngàn dặm đồng
đến Kim Lăng, đều là
những bậc Tiêu lãnh ở khắp bốn biển, người thì giỏi, Đạo thì cao.
Sư truyền tỏa hương cỏ thơm, nhiều lần thâu đêm
chẳng ngủ, nghó muốn tham
dự Thắng tập, kính phụng chân thuyên.

Khoảng đầu niên hiệu
Vónh Minh
(4
8
3) thời Nam Tề, Sư đến Kinh thất, trụ chùa Vân Cư ở Chung Sơn. Nghe giảng góp nhặt tuy nhiều bộ mà
Sư chỉ nhờ luật Thập tụng mà nổi tiếng. Trải qua thời gian hóa
đạo, các hàng tăng ni
kính tin. Nên có oai đức chấn phát để thấy tiếng tăm, nhưng
Sư vẫn điềm nhiên vui vẻ dẫn dắt khai ngộ, bàn luận phong thái. Tại Đô ấp người thọ nhận giới pháp khuôn phép với
Sư có hơn ngàn
vị. Đồ chúng thường
theo nghe giảng chưa tới trăm vị. Sư lại ưa thích Diệt giác quán, chóng lưu lại nơi
hang sâu. Động vượt cảnh đêm mới
tìm trông bước, lại thêm thường ăn rau trái, mặc áo thô xấu, ngon
không vào miệng. Nếu có người dâng cúng đồ vật mới đẹp,
Sư bèn tùy
sự
cung cấp mà cho kẻ nghèo
bệnh. Sư giàu sang của biết đủ, đâu gì hơn
nữa. Cuối cùng, Sư ở
nơi phòng nhà tại chùa, lắng vết chốn núi rừng,
chẳng giao du với thế
tục, an khổ lập hạnh. Mọi người lấy làm lo lắng,
nhưng Sư chẳng thay đổi niềm vui ấy.
Đến niên
hiệu Đại thông thứ nhất
(5
2
7) thời Nam Lương, Sư thị tịch tài chùa núi, thọ bảy mươi tuổi. Hạ:
3- Truyện ngài Thích Tuệ Quang trụ chùa Đại Giác ở Nghiệp Thích Tuệ Quang, họ Dương, người ở xứ Trường Lô thuộc Định
Châu. Năm mười ba tuổi,
Sư theo cha đến
Lạc Đô, ngày mồng
tám tháng tư, đến chỗ
Thiền sư Phật-đà, theo thọ
Pháp Tam Quy. Ngài Phật- đà lấy làm lạ về ánh mắt của
Sư tỏa
sáng bắn toé như lửa,
suy nghó
sâu hẳn là có tiết tháo kỳ đặc.
Nên khuyên răn dẫn dụ ở lại và trao kinh bảo
Sư tụng đọc.
Sư cầm lấy quyển kinh xem văn mà như ngày
trước đã từng tập
học, bên cạnh đó lại thông rộng ý nghóa, thấu cùng lý
sâu, thêm vì bàn luận
khúc chiếc, thái độ mới lạ, làm biến động tâm
chúng sinh, lúc đàm nói
vượt quá miệng. Nên đến cuối mùa Hạ, Sư được độ cho xuất gia.

Kinh điển Sư được tập học, bèn lại giảng nói cho
người nghe. Văn từ đã trong hay khéo léo, mà lý cũng cao đẹp.
Người đương thời
gọi Sư là “Thánh
Sa-di”. Nhân được lợi dưỡng, Sư nhận rồi lại ban thí.
Sư trông coi nhưng rồi
lại cho hết. Nên ngài Phật-đà bảo rằng: “Đó thật
là hạnh của bậc Đại
Só!” Bèn mặc tình Sư, mà chẳng ngăn cấm. Ngài dò xét thưa hỏi chỉ dạy, kính giữ mà lấy làm lạ, nhưng
Sư là người cao
nhã, tâm lượng rộng
rãi, chẳng câu nệ tiểu tiết. Với mọi sự khen chê
được mất, thanh sắc
chẳng biến đổi. Mọi người càng mến trọng Sư và khen ngợi độ lượng cao xa ấy.
Ngài Phật-đà bảo rằng:
“Sa-di này chẳng
phải người thường, nếu thọ Đại giới thì nên trước nghe học luật. Luật là
nền tảng của tuệ, nếu
người không có trí thì chẳng thể vâng giữ. Nếu ban đầu nương tựa y cứ vào kinh luận, thì
sẽ xem thường giềng mối giới
luật. Tà kiến là cội
nguồn phá diệt giáo pháp, chướng ngại chánh Đạo”. Do đó, trao cho nhiều
Luật kiểm. Trước tiên là bộ
Luật Tứ Phần chưa
được truyền ba rộng.
Có Luật sư Đạo Phú mở đầu khai giảng bộ ấy,
soạn
luật sớ sáu quyển, chỉ
là khoa văn. Còn như nêu cử Hoằng Tông, thì
không nghe có ở đời.
Nên sở học của Ngài (Tuệ Quang) hoàn toàn y cứ khẩu truyền.
Đến lúc đủ hai mươi tuổi, học hạnh của
Sư hơi hoàn bị,
thường nghe nói chẳng
thông hiểu, hoa phát giới bèn trở ngại, Sư bèn về quê cũ tấn Đàn thọ giới cụ túc.
Sư rộng nghe giảng về luật bộ, y cứ theo văn mà hành trì.
Mùa Hạ năm thứ tư,
Sư sắp lên giảng luật
Tăng-kỳ, Mới đầu vì xướng cao nêu ít người họa, từ lý tinh huyền dần nhiễm
bến dòng, chưa được
toại nguyện thính chúng nhóm hợp. Sư biết chỗ
thấu đạt của Công phu
học tập, nghóa phải rộng khắp các bộ. Do đó, Sư bèn nương tựa
Biện Công tham học các kinh luận.
Sự tốt đẹp của người nghe

người nói
tiếng tăm vang tới quận Triệu. Sau đó, Sư đến Lạc
Kinh, sưu tìm mới lạ, âm từ chữ nghóa cả hai vùng
Nam Bắc, Sư đều thông
suốt sâu mầu, đều là
sự khổ nhọc của tâm kế. Sự việc phải cần văn ký,
Sư mới chuyên việc giấy
bút, ghi chép những điều được nghe, lại dùng
ý lường xét, tham dự
cùng tiêu tan. Một hôm, Ngài Phật-đà thầm trông thấy
Văn ngôn, bèn gọi
Sư đến bảo rằng: “Việc độ con của ta,
trông mong truyền quả
hướng nơi Tâm, sao mãi khư khư với ngôn ngữ ở đời ư? Nay trông thấy thần khí đã thành, xứng đáng là
Pháp sư cao
sáng! Việc Đạo chẳng
phải phận sự của con, vì sao lại tự làm lụy?”
Nhân đó mà rơi nước mắt!

Gặp lúc ngài
Phật-đà làm chủ chùa Thiếu Lâm, Tam Tạng
Pháp sư Lặc-na mới bắt
đầu phiên dịch Kinh Thập Địa, sau đó bèn hợp dịch.
Sự việc có nói rõ ở biệt Truyện. Khi ấy, Sư
được tham dự pháp tịch ấy. Vì vốn có tập học phương ngôn (thổ âm của từng
địa phương),
thông suốt cả hai sự
tranh cãi ấ, lấy bỏ do tổ ngộ, giềng mối hiện còn.
Từ đó, Kinh Thập Địa được lưu truyền, mạng chương
có giải thích, riêng
Luật Tứ Phần mở đầu
nền tảng ở đây. Với các kinh Hoa Nghiêm,
Niết-bàn, Duy-ma, Thập Địa,
Địa Trì v.v… đều sớ giải chỗ sâu kín mà mở mang giảng nói dẫn dắt. Nhưng văn từ vẫn còn phong cốt, rất lược chương cú, cho nên cả ngàn năm vẫn kính ngưỡng
Thanh quy ấy.
Các Sa-môn kính phụng lấy đó làm
Tông hạt. Tư Đồ
Cao Ngạo, Tào Bộ Xạ Cao Long Chi, cho đến
Triều thần
Tư Mã Lệnh Hồ Tử Nho v.v… là những
bậc Danh Hiền ở đời
Tề, đều kính trọng Sư như bậc Thánh.

Từng gặp phải năm hạn hán, mọi người thưa trình với Sư, Sư
bèn đến bên bờ hồ
Tung nhạc, đốt hương cầu mưa. Liền sau đó, mưa
tuôn đổ, khắp gò đồi
thấm ướt, Dân chúng đều được lợi. Lại nữa, gặp lúc họ Chu đem binh lính xâm chiếm đất Bắc, trừng phạt bắt tăng ni đóng thuế để
sung vào quân lính, trước tiên đặt ra hình luật
nghiêm ngặt, người nào dám cản ngăn
sẽ bị chém.
Bấy giờ, Sư đang đảm nhậm chức
vụ Tăng Quang, trông coi
năm chúng xuất gia gặp phải khốn khó bế tắc, bèn đem mạng thẳng đến nói với
Thế Long rằng: “Nếu đáng thực
hành loại thuế này, thì
việc nước chẳng thể tồn tại”. Nói xong khắc rõ,
việc, cũng được miễn khỏi. Sư có sự cảm kích
cùng cực đến u hiển, đại loại là như thế.

Mới đầu, khi
Sư ở tại
Kinh Lạc, đảm nhận chức vụ
Quốc Tăng Đô, sau được thỉnh đến
đất Nghiệp, tiếp nối rất có công, bèn chuyển
làm Quốc Thống.
Trước ngày
sắp tịch,
Sư cưỡi xe đến đất Tào, vừa đi ra
cửa chùa, nóc xe tự
rách, liền ngồi xuống phán xét sự việc, bỗng nhiên rơi

bút. Sau đó
tìm không biết ở đâu. Sư tự biết tướng sắp qua đời. Do đó nên không được khoẻ, qua hơn bốn tuần.
Sư điềm nhiên thị tịch tại chùa Đại Giác ở
Nghiệp Thành, thọ bảy mươi tuổi.
Sư thường nguyện
sinh
về cảnh giới Phật mà
chẳng định phương hướng nào. Đến lúc hơi thở
sắp dứt, đại chúng đều
thấy cung trời hạ xuống, bèn mới đầu thành
hướng về An dưỡng,
bỗng chốc thị tịch.
Từ khi
Sư lập chí trong trắng tónh lặng, giữ vững
giới nghiệp, động chỉ an nhiên rõ ràng, y phục chắp vá,
suốt đêm ngày chỉ chuyên
tâm nơi Đạo, của cải
không chứa để rửa trừ dơ uế, thề lấy trọn đời
làm kỳ hạn.
Riêng trọng hành Tông, bốn oai nghi không vọng động, dùng
Pháp ấy nghiêm khiết
chính mình, riêng lập. Bảy chúng rất kính
sùng
tiết tháo ấy. Từ khi
chánh pháp truyền đến phương đông, mở rộng ở đời
thì Sa-môn Đạo An là người mở đầu, tăng tục đổi thay
phong cách, rộng ngôi vị thanh giáo thì ngài
Tuệ Quang tiếp theo đó. Các tác phẩm
do Sư soạn như Kinh Thắng-man, Di giáo, Ôn Thất, Nhân Vương,
Bát-nhã v.v… đều có chú thích.
Lại soạn lại
Tứ Phần Luật Sớ, gồm một trăm
hai mươi trang. Đời
sau trích dẫn đó để làm
nghóa tiết. Và với
Yết-ma Giới Bổn đều thêm san
định, khắp cùng nay các bạn đạo đều trì tụng. Sư lại soạn;
Huyền Tông Luận, Đại thừa
Nghóa Luật Chương,
Nhân Vương Thất giới và Tăng
chế Thập Bát Điều đều là Văn từ ý chỉ trong
sáng, hợp với thời thế.

Có Học Só Đạo
Vân sớm nương tựa bẩm thọ từ thầy, kính vâng di chỉ
của Sư, chuyên truyền bá
Luật Bộ, soạn luật
sớ chín quyển là tác phẩm đầu tiên của chúng, thành
Tượng rất nhiều, giảng nói
càng xa. Thêm vì, oai dung
nghiêm túc, mọi hành động cử chỉ rất có phong nghi, bàn nói từ hòa, ngôn hạnh xét nhau. Trong môn nhân của
Sư (Tuệ Quan) lại có Sa-môn
Đạo Huy là người nổi tiếng ngang với ngài
Đạo Vân, tình trí cao
ngạo, chẳng giữ phương hướng, lược bớt bộ luật
sớ do ngài Đạo
Vân soạn làm thành bảy quyển, xứng dùng ý hợp,
kiền-độ suy theo đó. Nên
có ngạn ngữ nói rằng: “Vân Công ở đầu, Huy
Công ở đuôi, Hồng Lý soạn
thuật ở giữa”. Là do đó vậy. Đồng thời còn mất
có tiếp nối, chứa nhóm
tốt lành chẳng tìm cầu, thật đáng buồn thay! Bấy giờ, ở nơi
Sư (Tuệ Quang) có các học
só chí thành kính ngộ rất đông đảo. Những vị được chúng
suy tôn kính ngưỡng có mười tám người,
tuyển chọn hạnh giải để
nhập thất chỉ có chín vị.

Có Nho sinh
Cư só
Bằng Cổn, Sư (Tuệ Quang) là người
sắp
vào trong số, Bằng Cổn
vốn người đất Ký, rất thông hiểu kinh sử, được tiến cử vào Đài, để làm
Quán Quốc, riêng tự
suy nghó rằng: “Hai giáo nghóa
Đen
Trắng (Nho - Đạo) đã từng rất có hoài bão, riêng đối với
Thích Tông từ thưở bình
sinh không hề kính tin, thử đến hầu
Tuệ Quang, muốn luận bàn về Danh
lý”. Gặp lúc Sư đang lên pháp tòa giảng pháp,
Bằng Cổn đến dự nghe, chăm chú về oai dung, lắng nghe âm thanh biện
giải. Sở chỉ của Văn
Cú là dứt trừ nghi trệ làm đầu. Liền ngay nơi chỗ
ngồi dốc hết kiền thành,
tự xót thương được nghe muộn màng, bèn co
chân cúi đầu dốc mạng
quy y. Nhưng đánh phá nguồn bệnh ấy rất rõ về yếu
hại, cái “ngã” là có cội gốc, riêng chỗ rong
ruổi. Mỗi lúc có các hàng tăng tục tiếng tăm đến giúp cho
Pháp Dược, Bằng Cổn liền tùy bệnh mà đặt ra cách trị liệu. Người tin thì ngậm khóc. Cho nên
Bằng Cổn nói rằng: “Các hành giả không được tin ở đây, Vô minh còn mê mờ
tâm, tìm hay tìm dở, nghe
kinh học hỏi, trang sức tâm ta. Phải biết lừa
giặc tìm kiếm lỗi ác
kia, chẳng tìm hay dở thì ngã tôi dần hết. Đặc biệt phải phân rành xa, chớ mê tự tha. Lỗi lầm nơi ta thường khởi đầy
khắp pháp giới.
Người khác nói ít lỗi thì liền tức giận. thường phải xét tâm tự
mình nhiều lỗi. Nếu nghó lường thì tuy ở thế gian, không có thấm đượm vị thì không bao giờ có tâm vui mừng. Vì chưa mất Ngã thì do đâu mà có
vui? Tâm này đem ngã lên
đến tận cõi trời Phi Tưởng, trở lại xuống đến
địa ngục. Thường lừa
dối Ngã, như là kẻ thù, như là kẻ tôi tớ được
thương yêu. Đâu thể học
vấn nuôi lớn giặc tâm, khéo làm kín làm, khiến
tìm danh lợi, tạo nên
sự ganh ghét. Nên trong
kinh nói rằng: “Phải làm
thầy của tâm, chớ bắt
chước nơi tâm”. Đứa bé tám tuổi có thể đọc tụng
mà người già trăm tuổi
chưa dễ thực hành! Nên chẳng cứu gấp”. Bấy giờ, có người lén ghi lời đó, thế gian gọi đó là
“Bổng Tâm Luận”.
Cũng có người ôm ấp
trong lòng gặp cảnh thì hoàn toàn quên mất, do
không chuyên cần mài giũa cho nên như vậy.
Bằng Cổn ở nơi môn tịch
của Sư cúi đầu dò xét
hơi thở. Thường cúng dâng cơm cháo mỗi ngày
theo thường lệ, cung phụng chư tăng xong rồi, rửa dọn ngưng lóng cạn bã đem nấu lại mà tự dùng. Hơi có chút mùi vị thơm ngon, bèn để lại
cung cấp sau. Đêm đến ở
trước bếp, lấy một bó chổi chia làm hai phần, một phần gối lưng, một phần ngồi lên đó.
Tướng sáng vừa xuất hiện thì
cháo đã chín, bất luận
thời tiết như thế nào, việc ấy thường như vậy.
Sau giờ ngọ mang các thức
ăn đến nơi tù ngục, mọi chỗ qua lại, người biết
đều mở đường. Hoặc
đến chỗ nào đông đảo người thì dẫn trước cung cấp, hoặc nước hoặc lửa, hoặc quét hoặc chổi, tùy mọi việc cần, không
gì chẳng dự vào. Miệng
luôn giảng pháp, như lúc đầu, không hề nói
mỏi mệt. Sau, Sư qua đời
nơi môn tịch của ngài Tuệ Quang.
4- Truyện ngài Thích Đàm Ẩn trụ chùa Đại Diễn ở Nghiệp Đông:

Thích Đàm Ẩn,
họ Sử, người xứ
Hà Nội. Thuở thiếu thời,
Sư nhàm chán trần tục. Đến các chùa Phật, kính phụng giới luật, tụng
tập các kinh, mỗi một ngày đêm thường lấy chuẩn định ba mươi vạn lời
làm thường xuyên.

Đến lúc đủ tuổi,
Sư đăng đàn thọ giới cụ túc, quy hướng nương tựa
Sa-môn Đạo Phú nghe học
Luật bộ, siêng năng mài giũa càng lâu, nghiên tâm
càng sâu. Sau,
Sư lại theo
Quang Công tham cứu tinh yếu, đào luyện nhuần thấm
biến thông, trở thành đệ tử tài giỏi của
Quang Bộ. Sư mới vượt bộ qua
Kinh Nghiệp, đến hướng bắc tỏ ngộ
Yên Triệu. Thứ sử Định Châu là
Hầu Cảnh kính trọng
Sư như thần tiên, vì xây dựng chùa, thỉnh
Sư đến ở và cung cấp. Sau cùng,
Sư trở về Chương
Tân, mở mang giáo điển ấy.
Bộc xạ Cao Lang
Chi thêm lễ vẻ vang
khác lạ hành Đài. Hầu Cảnh lại
đến Nghiệp Đông, xây dựng chùa Đại Diễn và lại
thỉnh Sư đến trụ ở đó, mở mang truyền bá giới tông. Năm chúng đều
kính ngưỡng.
Sư tùy câu
hỏi mà phán
định Văn nghóa nhã chánh.

Bấy giờ, có Sa-môn Đạo Lạc là người chuyên trì luật, hạnh
giải đều gồm, mọi người
đều tôn quý, khí điệu rộng xa, hoặc có người
mô phỏng theo, nên trong
đất nghiệp có lời nói rằng: “Luật Tông lược
rõ chỉ có Đàm Ẩn và
Đạo Lạc!” Hai ngài được người đời kính trọng
đến như thế. Mà ngài
Đàm Ẩn tánh thích một mình đi các nơi, không
nuôi đệ tử, không chứa để chút của cải nào, mặc áo hở bày vai lưng trọn
đời. Y bát luôn mang theo
bên mình như hai cánh của con chim. Trông
nhìn xoay mình thệ giữ
lấy như voi xoay. Vừa thông luật giữ luật, thời
bấy giờ chỉ một mình Sư
mà thôi. Đến năm sáu mươi ba tuổi, Sư thị tịch
tại chùa Đại Giác ở
Nghiệp Thành. Sư có soạn Luật sao bốn quyển.
Môn nhân đệ tử thành
khí có hơn mười vị, đều y cứ theo khuôn vết ấy.

Bấy giờ, lại có
Luật sư
Hồng Lý là bậc tinh khí
riêng biệt,
Văn từ cao nhã nghiêm chánh,
dự cùng luận bàn dữ dội ít ai chẳng mất vết,
Sư có soạn Luật sao hai
quyển. Bấy giờ, cùng với Đồng Bí, sau là
Sa-môn Trí Thủ mở rộng từ nghóa, nhã bày cương mục hợp thành bốn
quyển, hiện tại đều tụng.

Đô:

Truyện ngài Thích Đàm Viện trụ chùa Quang Trạch ở Dương

Thích Đàm Viện, không rõ
Sư họ gì, người ở xứ
Kim Lăng. Sư
có được tài thuật
tung hoành, thông rành
Tử Sử. Từ thuở nhỏ đến lúc

trưởng thành do nghe qua mà nổi tiếng.
Số luận là tôn chủ ở đương
thời, Sư đều trải qua đào luyện ghi chép. Nhưng oai nghiêm của
Sư các hàng trẻ nhỏ chẳng vọng bước đến.
Sư kính cẩn gìn giữ rất có công phu
và thường dùng văn hoa
để tự xử. Bấy giờ, có người mưu toan can ngăn, nhân đó
Sư phế bỏ mọi tập học trước, chuyên về
Bỉ Bội, Đàn
Vi nêu cáo chỉ nghiệm ở tai mắt. Do đó mà tiếng tăm vang vọng kinh ấp,
những người đồng hàng
rất lấy làm kính trọng. Sư chuyên lấy giới luật để
xử thế. Trú trì là cần
yếu, mới theo các trường giảng, chuyên tập học
Luật Thập Tụng. Công phu chứa nhóm đã hiển bày, Học quán đã nêu.
Từ đó thường đáng ở
nguyên tể, trấn giảng nối nhau.

Dưới đời Trần Không cho là gần gũi, nên khiến năm chúng tiếp nối
Phong du ấy, bảy quý nương theo bến cứu giúp đó.
Sư cũng
có thường đồ chúng
nghe giảng có hơn hai trăm vị. Vua Tuyên Đế (Trần Húc
5
6
9-
593) đời Trần ban chiếu khắp
trong nước, những vị mới
thọ giới chưa đủ năm
hạ đều tham dự tu học nơi trường luật. Có thể ở kinh ấp nơi chùa lớn thiết đặt rộng
trường giảng. Và bèn ban
sắc cho
Sư trông coi xem xét tất cả, nêu rõ khoa cử, Hữu Ty y cứ tiêu chuẩn cung
cấp ăn mặc.
Sư đã được ân chiếu dạy răn khắp tất cả chư tăng
trong nước,
trùm khắp bốn phương xa,
muôn dặm đều thuộc. Bấy giờ, Sư liền tìm chọn các vị minh giải từ nghóa có hơn hai
mươi người, đồng một lúc giảng
nói mở mang, chúng tăng
đều có đến ba trăm vị. Lúc bấy giờ, khắp
Kinh Ấp náo nhiệt, hành
trì đọc tụng rầm ró. Nước nhà phụng cúng cung
cấp sung túc, người học
không phải khốn khó. Chưa được mấy năm mà đạo khí
tăng nhiều. Những vị có học đã thành
sắp trở về bổn ấp,
Sư đều nhóm tụ đồ chúng, hỏi han
Lý sự. Với những người không còn phải
nghi ngờ mới được cho
đi. Do đó luật học càng mới, tấu trình lên triều đình, Vua Tuyên Đế lại ban
sắc an ủi, bèn thỉnh
Sư vì nước nhà mà đảm
nhận chức Tăng Chánh,
và mời Sư trụ chùa Quang Trạch. Sư từ chối vì trách nhiệm, vua ban
sắc đặc ân
chấp thuận.
Sư gá thác chẳng đua tranh, luôn đóng cửa tự xét. Chẳng có chúng nhóm họp thì
Sư không quên
kinh hành. Với mọi sự
vui buồn trai hội, Sư hoàn toàn không dự tham.
Đến chốn núi suối rừng
trúc, thấy thì quên trở về. Sư thường lên các chùa
ở Chung Phụ,
sửa
sang tạo dựng Đạo Hiền, xúc
sự hứng thú thi phú,
trông xem cảnh vật nghó nhớ người xưa.

Có Pháp sư
Hồng Yển là người tánh tình cao ngạo như đá
suối, riêng được các
bạn theo, nắm tay rảo bước ngoài rừng đồng đi đến
nơi vườn cũ. Sư đề
bài thơ ở gốc cây rằng:

“Gò đỏ phấn lá ít

Nước bạc thêm mầm nhiều, Thấm dần khách nhỏ lệ Buồn
oán động người ca Xuân qua độ dây sắn

Thu bổn lấp cát dài. Nai hưu tự nhảy cưỡi Xa giá bặt trải qua.

Tiêu điều đồng rộng ngóng Buồn bã biết làm sao!”

Ngài Hồng Yển tiếp đề thơ rằng:

“Rồng ruộng dừng vườn cũ Nước phần kết sóng dư Buồn
trông thương dõi mắt Cay đắng nghó mối nhiều. Khói
mát thảm cây cao Sương dày đầy lưới nhẹ Đầm
Qùy còn đeo giếng
Ao trúc dưới lấm sen

Gió thu không tự gấp Chẳng đáp mây trắng ca!”

Sư thị tịch vào khoảng niên hiệu
Thái Kiến
(
5
6
9-
583) đời
Trần tại chùa đang ở, thọ tám mươi hai tuổi. Ban đầu mới cảm bệnh
sắp hiện,
Sư bèn bảo với đồ
chúng rằng:
“Sinh tử đối pháp,
Phàm Thánh đều bị
buộc ràng. Trừ người
đã chứng ngôi vị cùng cực, còn có tâm chẳng ai
tránh khỏi!
Nay sắp đến
đời sau,
sức lực chẳng còn do đâu, nguyện được
sinh lại để giảng dạy,
có phần công phu thầm che chở. Đây kia đều tu dùng
làm sự tu tập ở tương lai. Nếu chẳng vậy thì trôi
nổi theo thế tục, chưa thể thành cứu
giúp chung. Mong các vị Phạm hạnh đồng nghó
suy
lời này. Mọi việc Hậu
sự tùy lượng, hãy y theo thành giáo!”. Nói xong,
Sư ngồi thẳng như nhập
định, không bao lân thì thị tịch. Các hàng tăng tục
buồn khóc, khen ngợi Thần Chí minh chánh của Sư chẳng
sánh
duyên nghiệp. Vua Tuyên Đế
ban sắc y theo Pháp cử hành lễ trà-tỳ, xây tháp
trắng, lập văn bia tại chùa.

Sư có
soạn
Thập Tụng Luật Sớ mười quyển,
Giới Bổn, Yết-ma sớ mỗi thứ hai quyển,
Tăng gia thư nghi bốn quyển, Biệt tập tám
quyển, hiện lưu hành ở đời.
Đô:

Truyện ngài Thích Trí Văn trụ chùa Phụng Thành ở Dương

Thích Trí Văn, họ Đào, người ở xứ Đan Dương. Mẹ của Sư là con

gái của
Trung Thư Nguyễn Thao đời Lương. Mới đầu lúc mang
thai Sư, mộng thấy một vị
phạm tăng cầm chiếc gậy thông trao cho mà bảo rằng:
“Sau này bà sinh con trai, nên cho làm trần vó!” Đến
lúc sinh
ra thì Sư vượt trội
khác hẳn thường tình.”

Đến tuổi đi
học, Sư đến nương tựa Sa-môn Bảo Điền, Trí
Thành, làm Sư Phó. Từ khi thọ giới cụ túc
về sau,
Sư chuyên giảng
Huyền tâm, chia giới túc thành
năm thừa, Luật kiểm khai thành bảy chúng. Đâu
chỉ thông đường sinh tử
mà cũng là dây cương ràng buộc đạo tràng.
Nghóa phải trước tinh thông mới phù hợp ý Phật. Ngay đó
Sư chí thành
kính thờ Sa-môn Tăng
Biện là bậc oai đức trùm khắp chúng tăng, giải hạnh cao vượt mọi người.
Truyền nghiệp rất hưng thạnh một mình riêng bước ở đất
Giang Biểu. Suy tôn bậc Lãnh tụ thì có
Triện Công ở
chùa Đại Minh. Nên mới đầu thì
Sư theo học với
Ngài Biện Công, sau thì
quy hướng dưới pháp
tịch của Triện Công. Với Luật Thập Tụng cùng và
bộ khác, không bộ nào
Sư chẳng luyện thông.
Niên hiệu Đại Đồng thứ bảy
(5
4
1) thời Nam Lương, các chùa Linh Vụ, Ngõa quan tâu vua thỉnh Sư đến trụ chùa Quang Nghiệp, mở đầu khai giảng
Luật tạng. Có Ân Quân ở quận Trần vì đó làm Đàn
Việt, cho nên Sư khiến
chúng tăng có hai trăm vị thường đến nghe. Vào
cuối thời Nam Lương bị
hoạn nạn, Sư bèn lánh đến Mân Hạ, lại ngời
sáng lãnh biểu.
Bấy giờ, các
Sa-môn Tăng Tông, Pháp Chuẩn là những vị nổi tiếng trong hàng hậu tấn, đều cầm kinh đến thưa hỏi.
Sư lại cùng ngài Chân Đế đồng trụ ở
Tấn An, cho nên được
giảng dịch, đều hợp
với Pháp Môn xán lạn.
Bên cạnh đó khiến người Phàm tục sinh tín tâm
đối với phong cách của
Sư, nên những nhà nấu buôn rượu thì phá hủy
vật dụng làm rượu,
người săn bắn chài lưới thì thiêu đốt lưới võng, mọi
vật của tăng ni nhờ đó được đầy đủ.
Đến khi nhà Trần cai trị đất nước thì
sông biển mở trong, việc giảng trao môn đồ càng nhiều hơn cuối đời Lương.
Vua Tuyên Đế
(Trần Húc
5
6
9-
583) ra lệnh
quân lính đánh chiếm chuẩn bị ở sông Phì. một trận chiến nếu không thành công thì ngàn vàng mất tan trong một
ngày. Do đó, chuyển thâu vận lực phải nhờ đến
chúng tăng.
Sư rất hộ
trì chánh pháp, không
sợ bị giết, bèn cách từ rằng:
“Thánh Thượng
thật khác hẳn, vua Vũ
Văn phá diệt Tam Bảo. Quân tử vì nước nhà hẳn
là ở lễ nghóa, đâu
nên đem ruộng phước tốt đẹp làm những việc như hạng

thấp kém?
Chẳng phải chỉ có Địch là kẻ khinh mà còn gây ra tội
rất nặng!” Vua liền ban
sắc hứa cho phép, mọi việc đều dừng nghỉ. Từ
đó về sau, mọi việc
Sư trình tấu không gì chẳng xứng hợp.
Sư sửa trị
chúng tăng, đuổi phạt
đều phù hợp với thời cơ cần yếu. Thượng Thư lệnh
Tế Dương Giang Tổng nối gót Đạo đến phòng
Sư không
sai ngày
tháng. Vậy đủ biết học
mà có lộc Đức thì có gần gũi. Pháp vị nên thăng
tấn, chúng tăng ngóng
trông vui mừng đó!
Đến đời Tùy thay đổi vận nước, riêng ban luân ngôn, đã bãi
bỏ Tăng Ty, hiến chương luật Phủ.
Sau Đại quân thì gai gốc phát
sinh, mười lạm sáu đàn
thấm sáng ở Giang Biểu, Sư lại y cứ theo Pháp
mà cắt dứt, bèn được không
tiếng sâu. Có thể gọi là
Thiếu niên cường tráng miễn khỏi
sự
sai lầm của tóc bạc, Cỏ Đề, cỏ dữu bặt ẩn tàng
giữa ruộng xanh.
Trước sau
Châu Tướng lớn đến dưới quân đều tôn trọng
kính ngưỡng niên đức, ít kẻ chẳng tu kính.
Trụ Quốc Võ Sơn Công Quách Điển cầu kính gấp
bội thường tình, đích thân dẫn vợ con đến chùa làm Đàn việt xả thí, thiết bày Pháp hội trai nghi lớn, thỉnh
Sư giảng
nói Luật Đề. Chê khen phân tích có dáng vẻ của
khắc tráng. Đồ Chúng đến
nghe giảng có hơn ngàn vị,
không ai chẳng thán phục.
Đến ngày hai mươi tháng hai niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười chín
(5
9
9) đời Tùy, Sư thị tịch tại chùa đang ở, thọ chín mươi mốt tuổi. An táng gò ở phía đông núi, thuộc phía Nam chùa, nhìn về mộ tháp
của Luật Sư Tăng Biện.

Từ lúc Sư
nương theo Đạo, khí vũ cứng rắn đối với vật, tác
phong khuôn mẫu làm gương cho người, giới phẩm
tròn sạch, xử đoán rõ
ràng. Nhưng phân tích
chương cú văn từ giản lược, nghóa lý dồi dào.
Các nhà sửa chữa, soạn
thuật ít có khả năng vượt hơn Sư. Lại nữa, khi quân
lính ở Kim Lăng đốt hết
chẳng còn lại gì, Sư bèn phát chí nguyện tiếp
nối sửa sang chỉ mới
theo nền tảng cũ. Sư giảng Luật Thập Tụng tám
mươi lăm biến, Đại thừa
Tiểu thừa giới tâm Yết-ma v.v… hơn hai mươi biến. Các
Kinh Kim Quang Minh, Di Giáo v.v… mỗi thứ có
số lượng
nhiều ít khác nhau. Sư
soạn Giới Nghóa sớ, mười hai quyển, Yết-ma sớ,
bốn quyển, Bồ-tát Giới
Sớ hai quyển. Môn nhân truyền bá kính quý cho là nên tu theo. Các hàng tăng ni theo
Sư thọ giới hơn ba
ngàn người.
Các vị học giả được phân bổ giảng giải thì như
Sa-môn Bảo Định, Tuệ Tró, Tuệ Hiến,
Trí Tăng, Tuệ Giác v.v… chỉ có hai
Sa-môn Đạo Chí,
Pháp Thành là hai cây trúc nhỏ tốt đẹp, dẫn đồ chúng dựng lập
Đạo nghiệp.
Xưa kia, Sư nằm mộng thấy
đang đi thuyền giữa biển câu được hai con
cá lớn, trong tâm rất
lấy làm lạ. Và tới lúc Sư đến ở chùa Đông An
giảng pháp, trần vó vừa mới dất phẩy thì hai ngọn đều rơi,
Sư lại rất lấy làm
lạ về việc ấy, bèn hỏi
Quỳnh Thượng nhân ở chùa Kiến Sơ, thì được
bảo rằng: “Trước thầy
hai sự việc tốt lành ấy thì sẽ có hai con rồng
truyền những điều giảng
của Ông!” Lời nói ấy quả đúng như thế.

Ngài đạo Chí
là bậc Danh giải cao nhất. Thái úy Tấn Vương
Gia Tăng lễ ngộ đặc
biệt. Vào niên hiệu Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy,
Sư lập Bia trong Đạo tràng
Tuệ Nhật do
Sa-môn Thích Pháp Luận soạn văn.

Truyện ngài Thích Pháp Nguyện trụ chùa Đại Hưng Quốc ở Tinh Châu:

Thích Pháp Nguyện, họ Nhâm, người ở xứ Tây Hà. Tánh Sư
kính đạt, rất tự cao thượng, mà vượt trội đến
cùng hết điểm cao, chẳng sánh ngang với chúng bạn.
Ở Đông Quán hóa Đạo, Sư bèn đến Nghiệp
Đô, thân hình thì vận
mặc bạch y mà miệng thì mở mang truy phục.
Chiêu Huyền Đại Thống
sa-môn Pháp Thượng đời Tề rất vui mừng thần tuệ ấy, bèn cùng bàn luận trọn
buổi sáng, rất thấu hiểu chí khí
nơi Sư,
nhân đó mà cho phép cạo
tóc xuất gia. Thường ngày ban cho chỗ sâu kín,
Sư tung hoành mài giũa
suốt thơi gian đầu. Ngài Pháp Thượng mới hỷ thứ để
Sư vân du rộng rãi.
Sư tư duy mạnh mẽ như gió rong ruỗi, đi khắp các
trường giảng, cầu pháp không mỏi mệt, hỏi Đạo mới lạ.
Sau Sư mới kính ngưỡng theo gót
ngài Ba-ly, chuyên về
kinh luật bộ, giềng mối
Phật Pháp, đi thẳng Tăng
Du. Từ Đông hạ truyền bá bốn Bộ, Luật bổn,
đều có soạn nghóa sớ,
khéo tự hội các điểm đồng khác. Vào đời hưng
thạnh của nhà Tề, chúng
tăng học luật đang vụt khởi cùng khắp. Chỉ một
Bộ của Pháp Chánh mà mỗi người đều đua tranh dẫn trước.
Vân Công soạn lời tựa mở đầu giềng mối quy mô. Các ngài Đàm Hy,
Pháp Thượng san định những chỗ vụn
vặt, còn Sư như sương buổi sáng, ngời chói đơn
lẻ giữa các thiên, bẻ
gãy lời đầu, lưu oai diệt sau, do đó trải qua bàn luận đối đáp chúng đều đuối lý,
nên được lập phá nhiều nhà, có hơn trăm kế, đều chẳng ai dám đương đầu.
Bấy giờ, vì
Bành Hanh ấy ít Địch, nên gọi đó là
Luật Hổ. Còn như xử đoán
sự đồ phần nhiều theo văn cùng thương độ kết chánh, thêm nghóa chợt quy, bèn ban
sắc thỉnh
Sư nhậm
chức Thượng tọa ở hai chùa Đại
Trang Nghiêm và
Thạch Quật. Đến đời
Tùy mở vận, Vua lại ban
sắc thỉnh Sư đảm nhận làm tự chủ chùa Đại
Hưng Quốc ở
Tinh Châu. Sư đã từng lên
cương quản, khéo dẫn dắt đại
chúng, mở mang sửa đổi
chính sách trước, thật có nhiều ích lợi. Đến ngày hai mươi hai tháng
sáu niên hiệu
Khai Hoàng thứ bảy
(5
8
7) đời Tùy, Sư thị tịch, thọ sáu
mươi bốn tuổi. An táng ở phía Tây Tinh Thành, xây
tháp thờ, Sư soạn luật
sớ chỉ một bộ Luật Tứ Phần gần mười quyển, Thị
Phi sao hai quyển hiện còn,
ngoài ra các thứ khác đều lạc mất.

Sư có đệ tử là Sa-môn Đạo Hạnh, là người có khí cục trầm hòa,
gần gũi truyền pháp từ thầy trao, khéo có cơ tỏ ngộ nêu dẫn, đàm
thuật sớ chỉ chẳng rơi vào
Quyết tông. Mỗi lúc đến giảng tan thân dẫn dắt
đồ chúng đi nhiểu quanh
tháp Sư rất mực chí kính mà trở về. Và đến các tiết Xuân thu theo lệ thường tu. Năm nay
Sư đã ngoài tám mươi tuổi
mà vẫn còn phô bày sớ
chỉ, trích nêu các điểm trắc ẩn khúc mắc.

Bấy giờ, lại có
Sa-môn Đạo Kham vốn học từ ngài
Pháp Nguyện, nắm giữ giáo lý để hành trì, học tập rất giỏi, thành tiến tâm ban đầu, trì giới rất
trang nghiêm, người đương thời ngợi khen, nhưng
Sư vốn chuộng sự trang
nghiêm, vâng theo Văn Tông. Vừa mới có trái
nghịch, liền chẳng tham dự
lệ thuộc, cho nên Sư thuyết giới tự dẫn có nói.
Với người xướng bạch
đã không có chánh chế, gọi đó là phi pháp. Tuy
mới theo chúng bạn, sau
hẳn trọng bày, Sư mới ra khỏi thành kiết giới, lại thuyết
Bổn mới, đó cũng là nghiêm lệnh cứng rắn rất là khắc tước,
chưa phải thông thường.
Nên đến nay Quận ấy vẫn còn nhiều vướng mắc.

đô:

Truyện ngài
Thích Linh Tạng trụ chùa Đại
Hưng Thiện ở kinh
Thích Linh Tạng, họ Vương, người ở xứ
Tân Phong thuộc Ung Châu. Chưa tới tuổi đến trường mà chí khí
Sư mến mộ cao xa,
nương theo Hòa-thượng
Luật sư Dónh mà xuất gia.

Sư tiếp thừa vâng theo xuất yếu, khéo thấu đạt
Trì Phạm. Chỉ một bộ Luật Tăng Kỳ
mà được người đời tôn xưng là đứng đầu.
Với Luận Đại Trí Độ, giảng giải không
thiếu sót, khéo chuộng xung hư,
kiêm sùng cương vụ.
Bấy giờ, gặp lúc đầu thời
Bắc Chu, Phật Pháp hoàn toàn
hưng thạnh. Nước nhà thường năm có rộng độ
Tăng Ni. Vì Sư có
sự nhận biết thấu
suốt
sâu xa, cân nhắc phẩm tiết
hạnh nghiệp, hoặc
giảng hoặc tụng, phẩm
bộ rất nhiều. Hễ chỗ nào có Văn nghóa thì thì không gì chẳng
soi xét đến cùng.
Bấy giờ, cùng mọi người lường xét,
thông kinh hiểu ý thì Sư
là bậc nhất. Bổn Sư của Sư vốn là chung Hoa
vọng, rất được Vua
Thái Tổ (Văn Đế - Dương Khiêm
5
8
1-
605) đời Tùy kính trọng. Đạo nghóa thấm hợp, được mất hợp nhau.
Sư cùng vua
Cao Tổ từ thuở mặc áo vải
bố kết bạn thật quen thân. Đến lúc Vua lên ngôi
mới càng kết sâu thành
thực. Lễ nhượng kính chuộng sáng giá triều tể.
Khi vua dời đô đến
Nam Phụ, giao cho
Sư tìm chọn địa thế tốt mà xây dựng

Quốc Tự. Sư được Triều tể
kính trọng, là chỗ Phật pháp nương nhờ,
mới chọn đường trong
Kinh đô chẳng gần chẳng xa, ở phía trái đường
ngã tư thuộc phường
Tuân Thiện mà xây dựng chùa. Nay chính là chùa Đại Hưng Thiện.
Từ đó
về sau,
Trung sứ
chất chồng, lễ gặp càng lớn, Hậu vị
tốt lành ít có, thầm
dùng xe kiệu đưa đón. Vua cõi người kế tiếp nối
nhau cùng đến. Vua lại ban
sắc cho
Tả Hữu Bộc Xạ cứ hai ngày một lần
đến tham dự, đến để
trấn giữ, cùng hỏi han mà trở về. Bấy giờ, giềng mối giáo điển mới bày, các bậc danh đức nhóm họp đều tỏ bày tiếng tăm chẳng ai dám
tranh hùng. Cung cấm
giữ nghiêm, qua lại khó khăn.
Nhà vua cuối cùng phải
thấy từng thiếu sót trong những buổi chầu yết,
bèn ban sắc ở các cửa
khỏi cần phải xét giấy, mặc tình Sư qua lại. Và
nơi nội cấm, Sư và Vua
ngồi cùng giường, đi cùng chung kiệu, coi sóc
việc nước, hợp với
trời xét, có lúc Sư ở lại qua đêm, bèn ngủ nơi
Tẩm điện. Mọi tốn phí cúng
dâng ban tặng đều không đua tranh.

Niên hiệu Khai Hoàng thứ tư
(5
8
4) đời Tùy, nơi Quyết Phủ hạn hán. Vua dẫn dân chúng đến cung cấp ở
Lạc Châu, ban
sắc thỉnh
Sư đồng đi cùng thông
Thánh hóa. Khi đã đến nơi, mọi người quy đầu
rất đông. Vua nghe thế,
bảo rằng: “Đệ tử là Thiên tử tục nhân, Luật
Sư là Thiên
Tử Đạo nhân. Nếu có người nào ưa thích lìa tục, thì mặc tình thầy (Linh Tạng) độ cho họ!”
Sư bèn y cứ đó mà độ người xuất gia, trước
sau có đến mấy vạn. Về
sau đem việc ấy tấu trình, Vua rất vui mừng
bảo: “Luật sư độ người
làm việc lành, Đệ tử cấm người làm điều ác, nói
tuy có khác mà ý thì
chẳng khác!” Đến khi bắt đầu công việc Phiên
dịch kinh điển dưới đời Tùy, các vị thắng duyên nhóm họp.
Sư dấn thân
làm khuôn phép trước
chúng, lãnh trách nhiệm đối với chùa, cương
chánh rất nổi tiếng.
Đến niên
hiệu Khai Hoàng thứ sáu
(5
8
6) đời Tùy, Sư thị tịch tại chùa, thọ bảy mươi tám tuổi. An táng tại Nam Giao.
Truyện ngài Thích Thông U trụ
chùa Diên Hưng ở Tây Kinh:

Thích Thông U, họ Triệu, người ở xứ
Bồ Phản thuộc
Hà Đông. Đang tuổi còn nhỏ mà
Sư đã xa đời,
sớm mến mộ
Huyền Phong, qua khỏi tuổi hai mươi
Sư mới dự vào hàng
tăng chúng, tâm
tánh thuần trinh, khổ tiết, nóng lạnh chẳng
thiếu sót.
Sư đi tìm thầy hỏi Đạo trải qua lắm hiểm nguy mà không hề thay đổi. Gặp lúc nhà
Bắc Chu và
Bắc Tề xâm lấn lẫn nhau,
Sư bèn xa đến
Giang Cao, gá Nghiệp ở
Kim Lăng, hơi khí trong lành chợt xa.

Mãi đến lúc nhà Tùy mở vận, Sư về lại Vị âm, được nhuần
Pháp Vị, an vui thuở bình
sinh. Tiết tháo nghi hạnh của Sư phân rõ dung
chỉ. Còn như mở mang khai
bày giáo pháp thì Sư lấy Tỳ-ni để xướng đầu, còn điều phục chế ngự tâm thần thì dùng
Tam-muội để đến.
Nên hai Tạng Giới, Định Sư
đều chứa nhóm trong lòng. Cửa học lại mở thoáng, xa gần mọi người đều nhóm họp.
Về sau,
Sư đảm nhận chùa
Diên Hưng. Bấy giờ chùa mới bắt đầu xây dựng, đất cây ngói đá người thợ đồng cử, mà mọi
sự kết quy về
Thiên tạo, hình mạng chưa đắm chìm, tùy chỗ
vận làm, không gì chẳng
mất hết. Sư có được giới đức kết chặt bên
trong, đức nhân thấm
đượm rộng ra bên ngoài. Sư làm bốn cái giếng lớn,
mỗi nơi đều đặt vật
dụng lọc nước, hễ chỗ nào thi hành sử dụng, thì
Sư đều đích thân đến xem xét rõ ràng, rảo cùng trăm người thợ,
sớm tối
Sư không nhàm mỏi, đều
xem xét để côn trùng được bảo tồn tánh
mạng. Cho nên chỉ có chùa
Diên Hưng riêng khỏi hình tàn. Ngoài ra mọi
sự tạo dựng kết cấu khó lại được tiếp nối.
Sư nghiêm khiết chính
mình, tự cố gắng, chẳng
nương cậy vào ai. Mỗi lúc muốn mở kinh thì rửa tay đến cổ tay ngang khủy tay,
sau đó theo
thường sạch, nâng kinh đối mắt, cánh tay không
duỗi xuống. Phòng nhà chỗ kín, không hề khạc
nhổ, đàm dãi nuốt trở
vào chẳng nhổ trong chùa. Tiện lợi tẩy tịnh cho
đến trọn đời. Lại thuở
bình sinh,
Sư chẳng từng dùng khăn bịt đầu, tay ướt
thì để nó tự khô. Ba
pháp y thì đắp chồng trên mình. Tự mang theo đạo cụ
bên ngoài để dùng lúc cần thiết. Sư thường tự
than rằng: “Sống
không công phu tu tạo một
chút điều lành, chết chẳng bù được mảy may
khổ lụy! Dối mang linh
thần, sao lầm lẫn như thế?” Sư răn dạy đệ tử
rằng: “Sau khi tôi biến
đổi sự thường, mong đem thân tàn này bố thí cho
các loài cầm thú, ngõ
hầu nhờ được chút phước, mong diệt dư ương!”

Bỗng nhiên đến ngày mười lăm tháng giêng niên hiệu Đại
Nghiệp thứ nhất
(6
0
5) đời Tùy, Sư an nhiên ngồi thẳng thị tịch tại phòng ở chùa Diên Hưng, thọ năm mươi bảy tuổi. Các đệ tử v.v… theo chí
nguyện trước của Sư,
bèn rước nhục thân Sư đến tôn trí nơi ngọn núi
phía trước chùa Chí Tướng thuộc núi Chung Nam. Về
sau thiêu đốt di cốt còn
lại và xây tháp thờ.
Đến nay hiện còn.

Truyện ngài Thích Đạo Thành trụ chùa
Phụng Thành ở Tương Châu:

Thích Đạo Thành tự là
Minh Phạm, họ Đào, người ở xứ
Đơn Dương. Cha của Sư tên
là Đản, làm Chiêu Viễn Tướng Quân Vónh
Gia Thái Thú đời Tề,
lại làm Trinh oai Tướng quân Thượng Ngô lệnh đời Lương.

Sư xuất gia nhập đạo từ thưở thiếu thời tại chùa
Sùng Huyền ở Vónh Gia, làm đệ tử
Pháp sư Thức. Nghi mạo
Sư khôi ngô, dáng dấp
nổi bật giữa chúng
tăng, trong các bạn ngang hàng đều chăm chú gọi Sư
là Thần đồng. Sau khi thọ
giới Cụ túc, Sư học vượt hơn chúng bạn.

Khoảng đầu niên hiệu Đại Đồng
(5
3
5) thời Nam Lương, Sư đi đến Kinh Liễn, thọ học với Đại Luật Đô sa-môn Thích Trí Văn ở chùa Phụng Thành.
Với Luật Thập Tụng, Sư mới nghe qua hai biến, hơn
một năm vẫn chưa lập
trường giảng riêng để mở giảng diên. Số Luận,
Tỳ- đàm chỉ mới nhuốm
thần, Sư bèn tỏ ngộ, không cần gia công gấp
bội, nghe một biết mười,
do đó các bậc lão túc kỳ đức ở kinh ấp đều
gọi Sư là “Hậu sinh khả úy” (Người sinh sau đáng
sợ). Sư giảng các kinh luật như Luật Thập tụng,
Giới Bồ-tát, Kinh Đại Phẩm, Pháp Hoa, v.v…
tất cả một trăm bốn
mươi biến. Sư lại giảng Kinh Quán Âm một ngày ba biến.
Sư soạn “Luật Đại
Bổn Yết-ma Chư Kinh sớ” ba mươi bốn
quyển. Còn như cây ý hoa
Tâm thêm rực rỡ như ánh sáng sớm mai, ngài
phân tích nghóa lý chất
đối nghi ngờ, khiến người nghe quên cả mỏi mệt.
Có các học
só
Sa-môn Tuệ Tạng, Pháp Tường, v.v… đều là
những bậc du phương giảng
nói, xoay bánh xe chánh pháp, truyền bá tỏa
ánh sáng ấy, làm lợi ích
rộng nhiều.
Sư ăn dùng thô
sơ
trong sạch, tự
nghiêm khiết
chính mình, tâm ở trong hạt châu giới, thần giải
nghiêm minh,
thiền sâu tại niệm, thêm gồm
sáu thời chí thành
lễ sám, vào ba ngày rảnh thì tìm tòi nghiên cứu
kinh sử, muốn cho hiểu biết nên không gì chẳng
làm. Nhưng tánh Sư thường
dụng an tường, oai nghi hợp độ, người trời
mô phỏng theo, ít người được như vậy.
Sư nói năng mềm dịu từ ái, chẳng
hề trái tâm chúng sinh.
Sau, Sư thị hiện tướng bệnh hơn một tuần mà vẫn còn kéo dài
sự
giảng diễn.
Đến ngày
mồng năm tháng năm niên hiệu Khai Hoàng thứ mười chín
(5
9
9) đời Tùy, Sư thị tịch tại chùa Hưng Nghiêm, thọ sáu
mươi tám tuổi.
Lúc sắp tịch,
Sư chỉ xưng niệm danh hiệu Phật, các chi tiết
vẫn mềm ấm, chắp tay rõ
ràng. Đến ngày mồng tám tháng đó, đón rước
an táng tại núi phía nam
chùa Phụng Thành. Văn bia nơi tháp mộ Sư là
do sa-môn Tuệ Tủng ở
chùa Cao Tọa soạn.

Truyện ngài
Thích Hồng Tuân trụ chùa Đại
Hưng Thiện ở
Tây Kinh:

Thích Hồng Tuân, họ Thời, người ở xứ
Tương Châu. Năm tám tuổi, Sư xuất gia,
nương theo thầy thỉnh nghiệp, tiếng tốt vang xa.

Đến lúc thọ
giới cụ túc về sau, Sư chuyên học Luật bộ, tâm
sinh kính trọng. Bên trong
Sư tự suy nghó rằng: “Nền tảng xuất gia là ở
giới luật, trụ trì muôn
năm đầy đủ ở di giáo! Xét chẳng luống dối”. Sư
bèn giã từ thầy bạn,
đi các nơi học tập. Sư đi qua Tương kinh, xét hỏi nghóa sâu, nếu có điều chưa hiểu,
Sư quyết hỏi cho thông,
sắp tròn ba
mùa hạ bèn thấu suốt
Đại Chỉ. Ban đầu, Sư đến trụ chùa Thiếu Lâm ở Tung cao, nương tựa
Vân Công, khai mở cốt yếu
Luật học, cho đến
Kinh Hoa Nghiêm, luận Đại
Trí Độ, trước
sau tham học nghe giảng và đều
mở được cửa nẻo, vỡ
tan sáng tỏ. Nhân Luật sư Đàm Huy đang truyền bá Luật
Tứ Phần ở
Nghiệp Hạ, Sư bèn đến đó
nương theo.
Thính chúng
tại đó có năm trăm vị
đều là những bậc khéo giỏi tự thông, đáp giảng
lập luận hoàn toàn không
ai bằng. Ngài Đàm Huy thật là bậc Luật học
nổi tiếng nên trí đặt
ở trước. Sư cố hiểu thấu thời luân, hoàn toàn chẳng vì quanh co riêng ở tâm lự.
Về sau nhân vì nhóm họp đông nhiều các
hàng Dị học chật cả sân
nhà, Sư bèn thúc buộc ngài Đàm Huy soạn luật
sớ. Sư bưng vào trong giảng đường thưa rằng: “Cúi mong có ngày, đều chưa thấy biết!” Thế là thầy trò cả hai đều mất,
Sư dám đem văn
sớ
kính ngưỡng đến, liền đặt lên tòa qua lại. chỗ
Vân Công đã phó chúc xả
kiến lại giáng. Ngài Đàm Huy liền bảo
Sư lên tòa đáp thuật.
Sư nhã nạp
mảy may ẩn kính, chúng
đều kính ngưỡng như núi. Từ đó Sư luôn đúng thời kết nhóm đồ chúng giảng trao
tất nghiệp. Vì bên giới luật nghóa có
hiểu bộ khác,
Sư mới nghe lại Luận Đại
Trí Độ, Tỳ-đàm, mở chỉ chỗ
sâu mầu. Lại vì tâm sai
sử chưa an tịnh, Sư lại đến các thiền lâm, thọ học pháp điều Tâm. Năm đã qua mười hạ
Sư mới quay về với
Luật tông. Mọi người khắp bốn phương vọng trông Đạo phong của
Sư nên kéo
đến giảng đường đông
đầy cả ngàn vị, bấy giờ rất vẻ vang rộng lớn!

Tề Chúa đã mở thoáng pháp môn, ban lời tiếp thừa phó
chúc, trong năm chúng xuất gia nếu có người bị rơi phạm vào giềng lưới
Hiến Chương, thì Sư đều
y cứ Nội luật mà sửa trị. Do Sư có sở học tiếng
tăm sớm vang khắp, nên
được trao làm chức Đoán sự Sa-môn. Bấy giờ, các chúng thanh tề thường xuyên
tranh chấp, trải qua thời gian lâu, bèn
thấu đến tai Vua. Và
không thể làm cách nào để chấm dứt sự kiện tụng
ấy, Vua bèn ban sắc thỉnh
Sư đến. Sư bèn dùng Pháp hoà hợp để dẫn
dụ, dùng luật khoa để
nghiêm trừng, quanh cảm vật tình, nhiều việc
tranh chấp tự dứt. Do đó
càng thêm tốt đẹp ở đương thời. Các hàng Đạo bạn thảy đều vui mừng. Đến cuối đời Tề, tiếng tăm
Sư càng vang xa, mà
Sư chẳng kết giao với
các hàng phi loại, chỉ cùng Đạo đồng vết. Các bậc Danh Nho Đại đức trông thấy liền kính mến
nương theo.
Sư thường cùng
các bậc Danh tăng như
sa-môn
Tuệ Viễn, v.v…
suốt đêm bàn luận.
Gặp lúc nhà
Bắc Chu đánh chiếm
Bắc Tề, Sư ẩn lánh vào núi
Bạch Lộc. Đến niên hiệu
Tuyên Chính
(
5
7
8-
579) thời bắc Chu, sưu tìm cất
nhắc, Sư bị đề cử đến
ở Tung nhạc. Đức hạnh Sư cao vời vợi, chúng lại
kéo đến tựa nương.
Đến thời
nhà Tùy mở mang Định Pháp, chiêu vời Hiền giả
khắp bốn phương. Niên hiệu
Khai Hoàng thứ bảy
(5
8
7) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc tìm mời
Sư đến
kinh quyết, cùng năm vị Đại đức đồng một lúc diện kiến nhà vua.
Sư đặc biệt nhờ công lao, Vua dẫn
đến trụ chùa Hưng Thiện,
cùng với mười vị đệ tử, cúng dường bốn thứ cần dùng.
Trong niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười một
(5
9
1) đời Tùy, Vua lại ban sắc thỉnh Sư cùng sa-môn người Thiên Trúc đồng phiên dịch Phạm Văn. Đến niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười
sáu
(5
9
6) đời Tùy, vua lại ban sắc thỉnh Sư làm Giảng Luật Chúng Chủ. Sư đến chùa Sùng Kính nhóm họp đồ chúng
lập thành đạo nghiệp. Trước kia tại Quan nội
vốn tu theo Luật Tăng-kỳ,
tập tục bình sinh thường ghét nghe dị học, bỗng nhiên
Sư giảng
Luật Tứ Phần, người nghe ít có. Trở lại Đông
Xuyên khen ngợi thành
việc chuyên.
Sư muốn lưu bố pháp vị rộng khắp,
lý đảm nhậm quyền cơ,
nên Sư sáng thì giảng Kinh Pháp Hoa, chiều
thì tuyên dương Pháp
Chánh. Lại vì nghe kinh thì nói là thông luật,
thường dừng lửa ngời
sáng dần đạt đến nương cậy Tông.
Khai giảng mở dẫn
dắt Luật Tứ Phần chỉ
có mình Sư mà thôi. Nên đến nay bộ Luật
Tăng-kỳ dứt bặt xướng
giảng! Sư là người hình nghi nho nhã, động thì y cứ
vào hiện du, mà thần biện như
suối chảy, âm thanh tợ
chuông trống.
Dự lên pháp vị ít có mờ
tối, công lao khai ngộ thật khó có người tiếp nối!

Niên hiệu Nhân Thọ thứ hai
(6
0
2) đời Tùy, Vua Văn Đế ban sắc cho Sư đón rước Xá-lợi đến chùa Phước Tụ ở Vệ Châu. Sắp ra chỉ bày cho chúng, Xá-lợi
phát ra hai lằn ánh sáng hồng đỏ soi chiếu khắp
xa gần, rực loá cả mắt
người. Các hàng tăng tục đồng trông thấy rất
sinh tâm vui mừng. Niên
hiệu Nhân Thọ thứ tư
(6
0
4) đời Tùy, Vua Văn Đế lại ban sắc rằng: “Trẫm vâng nhận Triệu mạng vỗ về nuôi dưỡng muôn dân.
Sa-môn Hồng Tuân kính vâng
Thánh giáo trùng hưng
Tượng pháp, Đức Như Lai đại
từ chở che các loài, cảm hiện Xá-lợi khai mở dẫn
dắt chúng sinh. Trẫm đã
phân bố xa gần đều xây tháp, trong đó, các
châu còn có nơi chưa
đến, nay lại thỉnh Đại đức đón rước Xá-lợi từng
châu một, y như trước
mà xây tháp. Các vị tăng được thỉnh hẳn là những vị đức hạnh đáng tôn kính, khéo thông hiểu
Pháp tướng, để có thể
tấu trình. Phải cùng tất
cả muôn dân đồng cầu Phước nghiệp!” Sư bèn tìm
cử những vị danh giải để tiếp thừa mạng lệnh của Vua. Khi đã
nhóm họp đến, vua lại ban
sắc rằng: “Hơn ba mươi châu, đồng một lúc
đón rước Xá-lợi đến
tôn thờ”. Sư lại vâng mạng làm sứ đến Bác
Châu xây tháp.
Lúc đầu, vừa đến phía
Tây của châu, có đàn hạc trắng khoảng mấy mươi con đến bay liệng vài vòng ở phía trên kiệu, giây lâu
mới bay đi. Và khi đến chỗ thiết đặt Linh tháp tại chùa
Long Thánh ở
phía Đông Thành, ban đêm có mấy mươi tia
sáng mầu trắng, mỗi vầng như trục xe trụ hiện trên nền. Bên cạnh trên cây có ổ chim và khi ánh
sáng chợt phát ra
soi
suốt thì đàn chim kinh hãi bay tán loạn. Lại mưa hoa
bạc, khắp mặt đất sáng
ngời như tuyết. Đào bới nền móng sâu xuống năm thước có được khoảng nửa
thăng thóc. Ban đêm có tám mươi bốn
vị thần tiên giáng xuống
cầm hoa đi nhiễu quanh tháp, giây lâu mới
biến mất. Lại có một
cô gái họ Lý, bị mù mắt hơn hai mươi năm đến lễ bái, bỗng nhiên hai mắt đều thấy
trở lại. Sau, cũng đang trong đêm,
Sư hành đạo lại phát ra ánh
sáng mầu đỏ
soi chiếu ở phòng phía Đông chùa, thấy có tôn tượng Đức
Phật đang nằm, và tôn tượng đức Phật đang
ngồi nói Pháp. Lại thấy
có vị Phạm tăng đối trước giá tụng đọc kinh.
Kinh chỉ có mười bốn
chữ toàn bằng chữ Phạm, mọi người lúc ấy đều
chẳng biết. Đến ngày
mồng tám tháng bốn đang lúc tôn trí Xá-lợi hạ xuống linh tháp thì cảm có đàn ong đen nhiều vô
số ngậm hương bay
nhiễu quanh tháp, hơi khí kết tụ thoảng xông chẳng đồng như ở nhân gian.
Lại thấy có hoa sen mầu
trắng ở bốn góc tháp cao mấy trăm trượng, hoa lá
phân bố rũ xuống giữa hư không. Xen lẫn trong đó,
hoa sen năm
mầu đầy khắp bên trong.
Lại thấy người trời đốt hương đi nhiễu vòng
quanh theo phía trái tháp.
Khi ấy mọi người đều nhóm họp mà ngắm nhìn và đều ngợi khen chưa từng có, cũng có người chăm chú nhìn
mà chẳng thấy, chẳng
phải một, hai. Đến lúc hạ và lấp bít xong, các
tướng đều biến mất.

Sư ở nơi kinh ấp khai giảng luật nghi nổi tiếng trùm cả người xưa. Việc truyền bá tiếp nối huyền tông về
sau bị khuyết.
Sư lại có
soạn “Đại
Thuần Sao” năm quyển, dùng để chung cho
Luật điển. Sau đó, vua lại ban sắc cho Sư
trông coi đảm nhậm việc chùa. Sư giúp đỡ hài hòa giữa
tăng chúng, rất tỏ
sáng dấu vết. Đến ngày mười chín tháng năm niên hiệu Đại nghiệp thứ tư
(6
0
8) đời Tùy, Sư thị tịch tại chùa Hưng thiện, thọ bảy mươi chín tuổi. Đầu đời
Tùy
(5
8
1) còn có các Sa-môn Đạo Hồng, Pháp Thắng, Hồng Uyên v.v… đều nhờ Luật học mà nổi tiếng. Ngài Đạo Hồng y cứ ở Tương Châu mà nối dõi
Ngài Thông Vân, dung mạo
Sư trầm lắng trang nghiêm, giảng nói rất có oai nghi, học chúng có đến bảy trăm vị,
chóng trình hoằng lượng,
cho nên các bậc tài giỏi về kinh luận sắp muốn dẫn dắt ở đời đều dừng ở nơi trường giảng của
Sư để xem
phong cách,
tham cứu khuôn phép. Ngài
Pháp Thắng trải qua nhiều công phu, mà ngôn hạnh không xứng hợp, thần chí cao vượt, nên mọi người đương thời cùng ngầm
suy tôn. Chỉ vì thân lệnh
Sư chưa rộng, nên thính chúng
giản lược. Còn ngài
Hồng Uyên tập học tiếp thừa thống hóa của ngài
Hồng Tuân, trùm khắp
cùng Trung Sơn. Dàn trải giềng mối rất có tiếng
tăm ở Châu U, Châu Ký.
Vì niên đại chẳng xa nên không lường biết về
sau các ngài như thế nào.

Truyện ngài
Thích Giác Lãng trụ chùa Đại
Thiền Định
ở Tây Kinh:

Thích Giác Lãng, chẳng rõ Sư họ họ gì, người ở xứ Hà Đông.
Sư trụ chùa Đại Hưng
Thiện, thông hiểu Luật Tứ Phần và Kinh Đại Niết- bàn, khí cốt
Sư trội vượt hơn người, hình tướng cảm động đến tâm
chúng sinh. Sư đến khắp
các hang cùng ngõ hẻm, ít nơi đâu chẳng đoái hoài nghó nhớ.

Niên hiệu Nhân Thọ thứ tư
(6
0
4) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương Khiêm) ban sắc cho
Sư đón rước xá-lợi đến chùa Giác Thành ở
Ráng Châu. Mới đầu,
đến nơi, sắp mở bày cho các hàng tăng tục xem, bỗng nhiên tuôn vọt ra khỏi bình vàng chia thành bảy phần, ánh
sáng
soi
suốt bên ngoài. Đào
xuyên xuống nền móng hai trượng, có được nửa
thăng thóc. Lại cảm có
một con chim sẻ mầu vàng bay gần sát nơi người mà không tỏ vẻ
khiếp sợ, chỉ nhiễu quanh
Phật đường, lâu
sau
mới biến mất. Lại nơi hòm đá đậy ở trên thấy có vị
Bồ-tát ngồi trên tòa
báu, trước mặt có một
vị ni chắp tay cung kính. Hoặc thấy tiên bay cùng
ba con chim sẽ mầu vàng,
và có cả lân phụng, song thọ v.v… các thứ
hình tượng. Trước lúc
sắp đặt Xá-lợi ba ngày thường phát ra ánh sáng, đến nỗi không còn nhận biết đêm ngày, ánh
sáng
sáng hơn cả đèn đuốc.
Có người đóng bít cửa
phòng, tắt hết đèn đuốc mà ánh sáng vẫn tỏa chiếu, hơn hẳn cả nơi tối tăm bị cản trở. Huyền tố thông cảm rất đổi vui
mừng. Sư bèn soạn biểu
văn tấu trình đầy đủ, có nói rộng như ở Biệt
truyện. Đến cuối niên hiệu Đại
Nghiệp (…
6
1
7) đời Tùy, Vua Dương Đế
(Dương Quảng) ban sắc thỉnh
Sư trông coi làm tự chủ chùa Đại Thiền Định.
Sư trấn yểm hào hoành, an nhiên hướng về phong hóa, dần dần được
thấm đạo mầu, mọi người rất
kính trọng.
Sau đó không bao lâu,
Sư thị tịch tại chùa.

Bấy giờ, có
sa-môn
Hải Tạng là bậc thức tín bền chắc, kính
ngưỡng luật ty. Sư thường
giảng Luật Tứ Phần, ít có người truyền nối. Đến
thời Tiền Đường, đặt
ra mười vị Đại đức, Sư là một trong những vị đó!
Lại có Luật sư
Pháp Thương, vốn ở chùa
Tónh Pháp, sau cùng vì nhàm chán mọi
sự phiền toái
ngang trái,
Sư bèn đi về hướng Nam, đến gá ẩn
tại chùa Thái Hóa. Sư ở
nơi chỗ sâu vắng dưỡng chí, không đặt mình
trong tăng chúng. Một mình riêng lẻ đi lại nơi núi rừng cao hiểm, an nghỉ
giữa rừng thông, chỉ ăn
dùng bánh bột vào mỗi ngày lúc giữa trưa, đặt
tâm trong duy thức. Sư
cũng là Bậc Khai Só tao nhã. Sau khi thị tịch, nhục thân
Sư để lộ bày cạnh núi, ban đêm có ánh đèn
soi sáng, các hàng tăng tục đến xem thì không thấy đèn đuốc đâu cả, nhưng nhìn từ xa thì
lại thấy, trải qua hai
tháng mà ánh sáng càng soi tỏ gấp bội.

Truyện ngài Thích Tuệ Chủ trụ chùa Hương Lâm ở
Thỉ Châu:

Thích Tuệ Chủ, họ Giả, người ở huyện
Vónh Quy thuộc
Thỉ Châu. Năm sáu tuổi,
Sư xuất gia làm đệ tử
Pháp Sư Bân. Sau,
Pháp sư
Bân bảo Sư tụng đọc
Kinh Di Giáo chỉ một đêm bèn độ.
Vì kinh nghiệm thầy
có lắm trái vượt, nên
Sư bèn rời thầy, đến chỗ Luật sư Khương, đọc
tụng Kinh Pháp Hoa. Luật sư
Khương ở trong phòng phía Đông chùa, giảng giải luật pháp thế tục,
Sư thử nghe qua một biến mà trong tánh thức dường như đã từng nghe, mới hỏi về
Thập Quan (mười điều liên hệ nhau) mà không ai có khả năng
giải thích. từ các hàng
Thứ sử trở
xuống, cùng các hàng
tăng tục trong cả châu đều đến thưa hỏi, không ai
chẳng quy hướng kính phục.

Tại Thỉ Châu có một bộ
Tổ Tông Đạo chúng, tức là Luật chủ
trong châu thọ giới
Bồ-tát. Đã vậy còn bắt buộc tôn Phật làm thầy.
Trời còn chẳng kính huống gì bái lễ
Thần đạo. Từ đó
Phật Pháp mới
được mở rộng. Ở huyện
Hoàng An xây dựng bảy ngôi chùa, ở huyện
Tử Đồng xây dựng mười ngôi chùa, ở huyện
Võ Liên xây dựng ba ngôi chùa.
Từ đó đến nay vẫn hưng thạnh. Mới đầu,
khi Sư đủ hai mươi tuổi, muốn thọ giới cụ túc nhưng
ở vùng ấy không có
người. Sư bèn vào kinh đô chọn mời các vị danh đức ở chùa
Cam Lộ để thọ giới, chỉ nghe
Luật Tứ Phần, các nghóa khác
liền thông. Sư mộng thấy
suốt ba ngày ba đêm đất trời mờ tối, chúng
sinh không có mắt mũi, qua khỏi thời gian ấy mắt mũi trở lại
sáng sạch.
Khi tỉnh giấc thì mồ hôi tuôn đổ.
Sau đó trăm ngày thì nhà
Bắc Chu phá
hủy Kinh Đạo, mới biết
điềm ứng hiện, Sư bèn trở về quê cũ ẩn cư tại
Nam Sơn, chỉ ăn dùng lá
thông. Các loài cầm thú khác nhau cùng nhóm họp
không tiếng ồn náo. Hoặc có thần núi dâng các thứ hương
Phục linh, Cam tùng. Được
sự cúng dường ấy,
Sư ngày đêm
sáu thời hành đạo.
Các loài cầm thú cũng tập thực hành theo lễ
Phật tụng kinh, tợ
như Thính chúng.
Sư bèn vì các loài u hiển mà cho thọ
giới Bồ-tát. Sau, có đàn khỉ vượn cùng nhau
sửa đường.
Sư bảo: “Tánh các ngươi lăng xăng,
làm việc ấy sao được?”
Đáp rằng: “Thời vua đã khác, mặt trời Phật
chiếu khắp!” Ngài rất
lấy làm lạ về lời nói ấy. Sau đó, lại có các
điềm lành khác, rồng bay thú loại nhóm họp, hơi khí thơm tho lan tỏa khắp núi,
các loại như thế có rất
nhiều. Sau đó, có tám người nhặt mang cung gỗ,
Sư rất lấy làm kinh hãi.
Họ bèn an ủi Sư rằng: “Thánh Quân ra đời!”
Bấy giờ là niên hiệu
“Khai Hoàng”. Sư liền xuống núi, tấu trình sự việc
ấy, được dự phần xuất gia.
Vào niên hiệu Đại nghiệp
(
6
0
5-
617) đời Tùy,
Vua Dương Đế (Dương
Quảng) ban
sắc cho
Sư về trụ chùa
Hương Lâm ở
Bổn Châu. Ngài thường giảng
Luật Tứ Phần là chính.
Đến đầu
niên hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời Tiền Đường, Lăng Dương Công đến Ích Châu,
vốn là người ít có tín tâm, đem hơn trăm con Lạc Đà và các vật đến
Thỉ Châu, bảo đặt vào
trong chùa,
giảng đường, điện Phật,
Tăng phòng. Không người nào dám
chống trái.
Sư từ trang
trại trở về, trông thấy các thứ uế tạp ấy, liền vào trong phòng mang lấy
Tích trượng, ba pháp y,
bước ra mà than rằng: “Chết sống là hôm nay!”
Sư đưa tích trượng hướng
về đàn lừa, tất cả đồng một lúc té ngã như chết, hai tay
Sư mỗi tay nắm lấy một con lạc đà ném xuống hố.
Quan dân khắp cả châu huyện đều
kinh sợ, viết trạng văn tấu trình
cùng Lăng Dương.
Sư cười lớn không chút quái lạ.
Lăng Dương gởi thư đến
Sư rằng: “Đệ tử
thường bị bệnh, không gặp hại quỷ, được Luật sư phá hủy đãy
san tham, được lợi rất lớn. Nay gởi mười cân
trầm hương, mười tấm lụa mỏng đến
dâng tặng!”.
Sau ngày về lại kinh đô, bèn theo
Sư thọ giới Bồ-tát.
Đến niên hiệu
Trinh quán thứ ba
(6
2
9) thời Tiền Đường, trong chùa có Thiền sư Minh là người trong sạch cao trội khác chúng. Giữa ban ngày ngồi một
mình mà thấy không có nửa thân, bèn kể cho
chúng nghe rằng: “Tôi và
Luật sư (Tuệ Chủ) xây dựng chùa này, hai
người đồng tâm, bỗng mất nửa thân, e là
Luật sư đi trước, nếu không thì
Minh tôi chết ư?” Hôm
sau vào giờ ăn, người thế tục đều kinh hãi bảo rằng: “Nhà chùa thiết hội gì thế? Thấy khắp đường ngã tư, khách tăng có
mấy ngàn người cùng đi
vào chùa, sao giờ không thấy đâu cả?” Sau đó,
đến giờ Ngọ, Sư không
bệnh gì mà thị tịch, thọ tám mươi chín tuổi.

Truyện ngài Thích Trí Bảo
trụ chùa Thắng Quang ở Kinh đô:
Thích Trí Bảo,
người ở xứ Hà Đông. Sư nhập đạo từ thuở nhỏ,
có tâm thanh tịnh, tánh
tình thẳng thắn chẳng theo vết lưu tục. Từ lúc tấn đàn thọ giới cụ túc
về sau,
Sư luôn giữ chánh nghiệp giới cấm,
luôn sống tiết chế, vượt trội đồng Bạn, rộng nghe dị giải, rèn luyện tâm
thần. Văn từ ý chỉ phế
lập xem cũng như trong lòng bàn tay. Do đó, Luật bộ được trùm xa thật chính là
nhờ Sư. Nên dung nhiếp được tự tha, nói
làm cùng giữ. Còn như lưu lược phần tố thì rất được tông ấy. Đàm
đối Huyền Nho, chẳng
sau thuật ấy, tài khéo bút ký bấy giờ làm
sáng tỏ nghóa
lớn, duyên theo tình lưu
sắc, nối tiếp Anh hoa.

Ban đầu, Sư trụ chùa
Thắng Quang,
sau đến trụ chùa
Thiền Định. Nước nhà cúng cấp
sung túc, thọ dụng rất thiếu. Do đó những bậc
Danh tăng Đại đức ngày
càng tỏ bày hình khí, nhờ chuẩn định thần giải, hãy dùng
lời truyền, còn như ăn mặc mọi thứ tư cầu chưa thể bỏ đi.
Tăng chúng có bốn trăm
vị đồng thọ thực trong một trai đường, rau mới
quả dưa phần nhiều chọn
lựa thứ thơm ngọt, Sư cúi xuống ngửa tay y
theo pháp mà thọ nhận
đó, dù được đắng hay ngọt, đều ăn và để lại hột
sợ thương tổn các tướng. Do biết Pháp nên ít nghi chưa xem xét kỷ.
Sư biết lượng kính giữ
đại khái đều như vậy.

Sau, Sư về
lại chùa Thắng Quang, gắn trao dồi đạo Nghiệp càng
cao. Vườn rau tưới rưới nước, sinh nhiều loài trùng nhỏ nhiệm.
Người trị tuế nhìn lên cao chỉ luận xong việc.
Sư nghó tưởng các loài ấy
vốn vô tội, lại bị
sát hại, bèn đích thân
Sư cầm vật dụng đãy lọc đưa đến nơi mới về. Nơi chùa có các loại cỏ vật có thể dùng cho
chúng tăng,
Sư đều hái nhặt nhóm họp rồi tự thân đưa xuống nhà bếp
sử dụng.
Ngài có những hành vi như thế
rất nhiều, chẳng thể nêu hết.
Đến cuối niên hiệu Võ Đức
(6
2
7) thời Tiền Đường, Sư bị bệnh sắp tịch mà chánh khí trong sáng, bảo với người bạn đạo là
Sa-môn Tuệ Mãn rằng:
“Tôi sắp chết! Mà tinh thần không được
siêu
sinh là vì
sao!” có người hỏi ý ấy.
Sư đáp: “Xem ấm tướng dường như vị thần giữ
chùa”. Và chỉ đến điện
Phật ở viện phía Tây, Sư bảo: “Tôi thường dùng pháp để lại đó, cuối cùng chẳng thể lìa!” Nói xong
Sư bèn thị tịch. Từ đó điện Vũ do
Sư chỉ bày, ít người đến một mình. Lúc phải mở vào, không
ai chẳng nổi ốc khắp
mình. Đến sau trăm ngày, có một bà lão trong
tâm muốn mang rượu và
thức ăn đến dâng chư tăng, vừa đi đến cổng
chùa liền bị thần hại,
thân ngã chết dưới đất các vật văng lìa. Đó cũng là
do sự nghiêm lệ gây
nên, vì vậy tăng chúng đồng bạn của Sư rất kính
sợ phong nghi ấy. Nếu có
người tâm thô bỉ keo lận, đều khiếp sợ mà
sửa

đổi chân chánh.

Từ lúc Sư
nương vào đạo thì hơn hẳn các đồng bạn, mỗi ngày
chỉ ăn một bữa để
nuôi thân, tuy bị bệnh nặng mà chẳng biến đổi tiết
tháo trước. đêm chẳng
ngủ nhà thế tục, thường ở chốn tăng phường.
Nếu đi xa thì nương gá vào
chốn hoang vắng, ba pháp y thường đủ, bình bát
tự mang theo bên mình,
chẳng cầm nắm vật thế tục, chẳng xem âm nhạc. Năm
Binh sáu pháp thề chẳng để vướng vào thân. Lý
hợp với bậc Cao tăng, nghe liền tìm đến. Nên mỗi ngày hai lần giảng Pháp đều
mang bình bát theo, trang
nghiêm mà thành phong cách, chẳng lụy ràng
nơi giáo điển. Sư ở
trong chúng mà thọ trai, chẳng hề chứa để, nước
thừa thức ăn cặn bã
còn lại, Sư đều dùng bánh vét lấy mà ăn, chỉ một
giọt cũng không để sót
lại, sợ tổn Phước bố thí nên như vậy. Sư từng gặp
bị bệnh nặng, mỗi lúc ăn còn thừa lại một vài thìa thức ăn,
Sư cất
trong nhiều ngày có thể
được cả một thăng, đích thân xem xét hâm nóng lại và bảo tịnh nhân ăn. Nếu có người hỏi về nguyên do,
Sư đáp: “Thức ăn của chúng tăng khó
bỏ, không được vọng xem thường!”.

Người viết truyện (Đạo Tuyên) chính mắt nghiệm xét cảnh hạnh của
Sư lúc còn
sống nên đặt bút ghi lại các việc hoằng hộ
của Sư.
Sư từng bị bệnh sốt
rét, lạnh thì ngâm nước, nóng thì hơ lửa, khát nước
thì vốc muối bít đầy
miệng, bị bệnh lî thì bỏ ăn để hết bệnh. Những
việc ấy rất nhiều.

Truyện ngài Thích Trí Sằn trụ chùa Long Cư ở Ích Châu:

Thích Trí Sằn
tự là Tuệ Thành, họ Tứ, vốn người ở xứ Từ
Châu, con của Pháp sư
Huyễn. Thưở thiếu thời, Sư thông minh rất có chí
tiết. Đến học ở đất
Thục, Sư rất siêng học về giới Luật. Gặp thời
Bắc Chu phá diệt Phật giáo,
Sư nhân có việc vào Quan nội không thành đạt
sự mong cầu, bèn ẩn tại
Nam Lãnh. Chung Nam, Thái Bạch, là
nơi Sư thường đến.

Đến lúc nhà
Tùy đổi thay vận mạng, mở sáng Chánh Pháp, mời các vị Thạc đức dẫn đầu
chúng tăng.
Sư bèn đến ở
Trường An tuyên dương
Luật tạng. Quan Tổng Quản Ích Châu là
Thục Vương Tú tấu trình thỉnh
Sư trở về đất Thục,
Vương Tú tự ra đón rước
Sư đến trụ
chùa Pháp Tụ. Các hàng tăng tục đều quy hướng
kính ngưỡng.
Chùa thiết
trai hội lớn, không vị nào chẳng đến dự,
sắp đến lúc thọ trai,
Sư nắm gân
mà hỏi Pháp Sư Huyễn
rằng: “Xứ này có hộ tịnh chăng?” Pháp sư
Huyễn bảo: “Vừa về
chưa xem xét được”. Sư nghe nói không có hộ tịnh bèn ném
sợi gân đứng dậy bảo: “Thà ăn thức ăn của người hàng thịt, còn
nước đồng
sôi này làm
sao mà ăn được?”
Chư Tăng có đến mấy ngàn vị đồng một lúc tan rã.
Ngài nghiêm kî đến như thế.
Nên Sư ở trong chúng có khí độ tónh lặng, tánh không thọ thí, chẳng vọng liên can đến vật. Có
Sa-môn Đạo Khôi là người hung hiểm, xa trông thấy
Sư bèn
trốn lánh. Có người
hỏi rằng: “Trước giờ ông chẳng sợ một người nào,
sao lại khiếp
sợ
Luật sư Đạo
sằn?” Đạo
Khôi đáp: “Đó làVua
trong Phật Pháp, chẳng
sợ
sao được!” Người ấy lại bảo:
“Dùng sức lực của
ông thì có thể địch nổi
cả trăm người như Luật sư Sằn chứ?” Đạo Khôi đáp: “Dù cho địch nổi
ngàn người, mà từ xa trông thấy
Sư thì trăm mạch
máu đã lặn, Tứ chi
không cất nhắc nổi, làm sao địch lại được ư?”
Về sau, vì người thỉnh cầu giới cấm mà hạnh cùng rầm ró
nhiễu loạn,
Sư từ giã vào ở chùa
Long Cư, nương gá nơi
sâu xa hiểm trở, vết tích chẳng
thông, nếu có người
thỉnh mời thì Sư viện cớ bệnh mà chối từ. Ý Sư
muốn lên kiếm các mở rộng thoáng trong Tỉnh Lạc.
Vương Tú gởi thư đến
thỉnh Sư trở về vì nước nhà mà hoằng hóa,
Sư bèn lược đáp rằng:
“Sai sứ đến đây dùng lời
thành thật, mở xem xoay vần một lời mà ba lần trở
lại. văn trong nước lục,
lý phá thu hào. Bần Đạo giới hạnh có nhiều khuyết sót, không có phương cách giáo hóa, gá thân trong
hang hoang, hơn
bốn mươi năm, quen với chim cá, vì tiều phu ngâm ca, tập
hành Thiền-na,
tư duy Bát-nhã. Lấy đó đến hết năm chia lấp đầy ngòi vực. Chẳng có tuổi già có may mắn, vận thuộc tốt lành
sáng sủa. Cúi nghó
Tướng Vương Điện hạ, đức trùm ba xưa, Đạo bày Trăm vua!
Công thỏng tay mà trở
về làng cũ, mặc áo gấm
mà xoay lại ấp xưa. Trăm họ có hy vọng tái
sinh, muôn vật khởi trông mong dừng nghỉ. Quân tử thượng lưu bưng
ngọc lụa cùng đến,
Trượng phu khảng khái duỗi can qua mà phục Đạo.
Xưa kia, Trưởng Khanh trở
về đất Thục nhọc chiếm Thanh Văn, Đặng
Ngãi trước nay chưa thể xếp
Võ Công thuộc giòng họ bậc nhất ở
Hoa Dương, Gia đình tiếng tăm ở
Lạc Tónh. Bưng mặt trời mà lên triều, ôm vàng đến hỏi Đạo. tất cả mọi người già trẻ ở
Kiếm Nam đều đợi chờ
sống
lại. Há nương gió nhẹ,
tự nhiên cỏ ngã theo. Nên khuyên các thủ lãnh
nên vượt cảnh vức,
tham dự đón rước!” Vương Tú được Thư của Sư liền chỉ bày cho tất cả
Quân chúng, trước tiên làm lễ nói rằng: “Người vật
tranh nhau quy hướng là do
năng lực của Luật sư!”
Đến ngày mồng một tháng mười niên hiệu Võ Đức thứ nhất
(6
1
8) thời Tiền Đường, Sư an nhiên thị tịch, thọ tám mươi tuổi. TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
Quyển 22 hết.





<卷>QUYỂN 23 A</卷>


CHƯƠNG IV: MINH LUẬT.
(TRONG PHẦN 2 CỦA CHƯƠNG IV

(chánh truyện
có chín vị, phụ có bảy vị).

1/ Truyện ngài Thích Trí Thủ trụ chùa Hoằng Phước ở Kinh đô, thời Tiền Đường.
2/ Truyện ngài Thích Tuệ Tấn trụ chùa Phổ Quang ở
Kinh đô, thời Tiền Đường (Mãn
Đức, Chân Ý, Thiện Trí, Kính Đạo).
3/ Truyện ngài Thích Pháp Lệ trụ chùa Nhật Quang ở
Tương Châu, thời Tiền Đường
4/ Truyện ngài Thích Huyền Uyển trụ chùa Phổ Quang ở
Kinh đô, thời Tiền Đường.
5/ Truyện ngài Thích Tuệ Tiêu trụ chùa Nhân Thọ ở
Bồ Châu, thời Tiền Đường.
6/ Truyện ngài Thích Tuệ Mãn trụ chùa Phổ Quang ở
Kinh đô, thời Tiền Đường.

7/ Truyện ngài Thích Tuệ Tấn ở Ky Sơn, thời Tiền Đường.
8/ Truyện ngài Thích Đạo Lượng trụ chùa Nghóa Hưng ở Tinh Châu, thời Tiền Đường (Đạo Trụ).
9/ Truyện ngài Thích Tuệ Mân trụ chùa Thông Huyền ở
Tô Châu, thời Tiền Đường.

Truyện ngài Thích Trí Thủ
trụ chùa Hoằng Phước ở Kinh đô:

Thích Trí Thủ, họ
Hoàng Phủ. Sư vốn là con cháu của
An Định Huyền
Yến Tiên Sinh. Gia đình nhiều đời theo
Khâu Viên, vốn ở
ngoài vật, theo nghiệp làm
Quan mà dời chỗ ở đến Chương Tân. Sư từ
thuở nhỏ đã có tâm
trong trắng, sớm nêu chí hùng kiệt. Mới độ tuổi búi
tóc mà giã từ thế
tục, tiếng tăm vang cùng cả xóm làng.
Đầu tiên,
Sư đến chỗ
Sa-môn Trí Mân chùa
Vân Môn ở
Tương Châu xuất gia.
Ngài Trí Mân cũng là
Bậc Long Tượng ở thiền phủ, tâm học chí thành, là đệ tử thần túc của
Sa-môn Tăng Điều. Vì Sư đang
tuổi bé thơ tập học,
nên ngài Trí Mân bày cho cấm khoa, chỉ dạy năm môn để bít ngăn ba nghiệp.
Nhưng thần tuệ, được chỉ bày, hàng Hạ lưu
chẳng mến mộ.
Sư xem
kinh Di Giáo, biết giới là gốc, làm thầy, các pháp lành từ Định tuệ đó mà
sinh ra, nghóa lý phù hợp nhau, dám trái lời bảo
trước, do đó mỗi lúc
gặp được những vị chuyên luật, Sư lắng ngầm
tiếng dò hỏi, tùy chỗ nghe
hoằng Phạm, y như lời dạy mà tu hành. Từ đó
năm chúng phân ra, không
ai chẳng đến mà thưa hỏi, yết kiến.
Không bao lâu mẹ của
Sư từ giã thế tục, lại vào cửa Đạo, pháp danh là
Pháp Thí, ở tại chùa Quan,
sâu tu pháp
Bát kính, tuân trọng
năm thức nghi. Chí muốn
tham dự, có chế môn thệ nguyện kính phụng mà vâng thừa phép tắc.
Nhưng Ni chúng ở Đạo, nhiễm cậy
tình sâu, giới luật thì ném bỏ, đưa đến nhiều khinh hủy, mà
Pháp Thí Cát ái theo
Đạo, trải qua chánh chân
nương gá tâm, oai phục Ni lưu, tiếng tăm vang
đến đất Ngụy. Từ khi Huyền hóa lưu truyền về
phương Đông, thì chưa có vết tích ấy. Vì có
Sư dưới gối cùng gần gũi, vốn
Chung Hoa Vọng. Pháp Thí muốn sớm phục
Đạo, thấm được nước bọt giới tông, bèn thưa
với ngài Trí Mân trao cho
giới cụ túc. Nhưng chưa được chấp thuận,
Pháp Thí bèn bên trong tư
duy Chánh Kiểm, bên ngoài thưa hỏi Sài Chương, cung
kính nương tựa vâng theo tu tập, hài hòa luân ngũ.
Ngài Trí Mân xét nghi quỹ ấy, im lặng mà nhận biết. Biết pháp thí phong cốt
bền sâu mới cho phép
thọ giới. Sư vì duyên thành đối với pháp, việc
gá nơi Minh hiền,
sợ tan rơi hạnh môn nên có trầm Đạo khí, bèn thưa hỏi khắp cùng các bậc Thạnh đức thắng nhân ở
Trịnh Châu, Vệ Châu, chẳng
luận là bao lâu cứ đều
mời đến, trải qua thời gian ba năm Sư mới toại
được nguyện vọng.
Đến năm hai mươi hai tuổi,
Sư mới bẩm thọ đại giới.
Tuy theo thầy truyền trao mà
được hay không chẳng biết, Sư bèn đến trước
tháp Cổ Phật thỉnh cầu
hiển chứng, được Phật giáng hiện đưa tay xoa đỉnh đầu, thân tâm an thái mới biết cảm giới có thật.
Từ đó, đêm ngày
Sư thưa hỏi, trội vượt
thường nêu. Tuy giảng dạy điều chưa từng nghe mà hạnh nghi
Sư trước đã hoàn bị. Đến lúc
Sư tìm Luật bộ có lắm điểm hợp với
văn ấy. Sáng tỏ như biết
trước càng thêm đào luyện Thần phủ.
Nếu có sự nghóa
trái ngược vướng mắc thì
Sư đều lọc khơi tương dung, thầm vượt
khế hợp. Sau, Sư đến
Pháp tịch của Luật sư Đạo
Hồng nghe giảng luật. Đồng Bạn có bảy trăm vị đều là bậc lanh lợi dónh ngộ đông như rừng.
Còn như tìm văn
so
sánh nghóa, thì lời nói
Sư nổi bật. Và cả như những
vị Huyền Tư, Lệ dũng,
thông suốt các tông, cứng rắn nghiêm minh thoáng vụt để lại đầu mối không ai chẳng chuộng
ở Sư. Nên chưa đến tuổi ba mươi mà
Sư đã từng khai mở
Luật phủ. Các vị Đức lành hạnh giỏi đều quý trọng
Sư. Pháp sư Linh
Dụ, là người
bày Đạo hùng bá, khuôn phép
vượt thường, v.v… gần gũi cai quản đồ chúng cùng dự dưới
Pháp diên. Bấy giờ cũng
ngợi khen Sư, càng
tăng thêm vinh quán.
Gặp lúc
Vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1 -
605) đời Tùy xây
dựng chùa, xa thỉnh những
bậc chuyên về Thiền tông, cùng muốn rộng
bày Luật giải, lưu bố ánh
sáng nơi đất Vua. Nếu chẳng nương Định mà thông giới thì thì hạnh học không chỗ kết quy.
Sư bèn theo thầy vào
Quan nội, trụ chùa Thiền Định.
Tuệ giải đã thầm thông, tiếng sáng khắp ba
phụ. Ban đầu Sư đến
Thiên ấp, xem đủ Thiên Chương, bèn càng rộng Quán
xét mới hiểu rõ thấm đượm những điều nghe
trước. Có người thức
ngộ Huyền quy ấy lại khai
mở trường giảng, đã xứng hợp với Bổn Nguyện,
cho nên vượt lên. Thường ngày Sư ở trong chúng tăng giảng dạy, thời gian còn lại quét tước, tìm xem. Với các kinh trong ba
Tạng suốt
bốn năm khảo định. Nếu
có Văn từ yếu chỉ liên quan với Luật học, Sư
đều đối sớ,
so
sánh những điều thiếu mất ở trước. Từ khi
Luật Bộ truyền bá mở mang đến
Phương Đông đã
sáu trăm năm, nhưng những
người truyền độ quy
giới phần nhiều đều mê lầm thể tướng, năm bộ lẫn
lộn không Phân, hai kiến rối rắm xen lẫn. Mọi người thọ giới trong
nước đều đọc tụng
văn luật của Ngài Pháp Chánh. Còn đối với bộ
Hành Hộ thì tùy tướng phần
nhiều ủy gượng, thầy trò nối nhau, yên để mặc
tình lấy bỏ.
Khinh trọng cắt đứt lẫn nhau.
Sư bèn trình bày khái quát,
thường khai mở cho người
mới học. Thương lược xưa nay trình bày đầy đủ
với người đời.
Sư có
soạn “Ngũ Bộ Khu phân
sao” hai mươi mốt quyển, chỗ gọi là Ao cao
sáng rỡ, lưới trời bày xa, lại mở thoáng văn khác, gồm
sớ Dị thuật. Các luật
được dịch hơn bốn trăm quyển, nhân đó Sư lần
lượt giảng giải. Nguyên
nhân là loạn lạc, nay gồm cả những điểm đồng dị, định lại
sự phế lập.
Bổn Sớ do chính
Ngài Vân Sư soạn, nay
Sư giải thích cả hai càng
nhiều gấp bội. Nên được các Bộ mới nương gá ở
thời Tiền Đường, bảy
chúng đều được mở mắt nhìn trong khoảng niên
hiệu Trinh Quán
(
6
2
7 -
650).
Đó đều do năng lực của Sư.
Nhưng ở
Quan Trung chỉ ưa chuộng, kính tin
Luật Tăng Kỳ, từ
khi Luật Sư Hồng Tuân bắt
đầu khai giảng Luật Tứ Phần và gồm dạy kinh thì các hàng tăng tục đua nhau
nương theo, cho đến truyền văn luật
nghi đều bị xem thường
như thế, Sư bèn lay động u cầu ấy, liền đối mở hai

thiết, lắng
văn phục nghóa, phô bày thông xưa mà chưa mở mang,
nghi nạn lớn lao đè nén
sự chưa mở hiểu của các Luật sư, Sư đều nêu
Tông dẫn hội, Đại quán
tan rã. Đó là do Lý tư trầm lắng dung thông, nên có thể gồm rõ ràng
quyết định.
Khiến khách hành trì luật ngày một
đến đầy sân nhà. Luật
sư Hồng Tuân cũng đích thân đến dự nơi pháp tòa, dạy chúng bắt
chước theo. Đạo của
Tướng Thành chẳng quên, công
của Hoằng Tán không mất,
bèn được biết quy hướng về đất Tần, không
ai chẳng Tông du pháp cảnh.

Bắt đầu từ những năm cuối đời Vua Văn Đế (Dương Khiêm) đời Tùy
(6
0
5) và đến cuối cùng là trước lúc thị tịch, hơn ba mươi năm Sư riêng bước nơi chốn kinh đô, không ai dám chống lại,
giảng nói khắp cùng, thành những bậc tài giỏi chẳng phải một vài vị, do dó mà dấu
vết tiếng tăm nổi tiếng
ở thời Tiền Đường, đều do sự tưới tẩm dẫn dắt
của Sư, thật là do công
lao giúp đỡ. Lại mỗi lúc lên Pháp toạ dùng khuôn phép dạy răn đồ chúng, nếu có vị lạm trái thì
Sư ngừng giảng.
Hoặc có người bị rơi
lạc sở học thì Sư đều gọi đến mà dạy răn dẫn dụ,
khiến người nghe rơi lệ,
không ai chẳng tự sửa đổi.
Đầu niên
hiệu Đại Nghiệp
(6
0
5) đời Tùy, Vua Dương Đế
(Dương Quảng) lại tìm mời
Sư đến trụ chùa Đại
Thiền Định; nay là chùa
Đại Tổng Trì. Mọi sự
cúng dường càng thêm nồng hậu, càng thêm di
tước, Sư bèn nhìn lại
Đạo hòa mục khắp cùng đất vua, phong hóa dời tràn
cả quan biểu, đất xưa cũ điêu tàn lưu thần
chẳng nương.
Sư bèn nhặt nhạnh tất cả mọi vật có hơn trăm thứ, đến nơi thành cũ chùa
Vân Môn ở
Tương Châu (nay gọi là chùa
Quang Nghiêm) ở hai chỗ xuất gia và thọ giới
mà xây dựng hai ngôi
tháp, dùng châu báu tô điểm, lấy xanh đỏ mà
trang sức, làm nghi biểu
cho nhiều đời, cũng là chỗ giúp cứ của người
hành học. Mỗi Bia minh đều
dựng lập ở phía bên phải tháp.
Đến niên
hiệu Trinh Quán thứ nhất
(6
2
7) thời Tiền Đường, có vị Tam Tạng Pháp sư người xứ Thiên-trúc mang phạm bổn đến phỏng dịch thành tiếng Trung quốc
đời Đường, Vua Thái Tông (Lý Thế Dân) bèn ban
sắc chiếu
Sở ty tìm chọn đề cử những bậc tài giỏi, thêm bàn
đề cập đến, đến ở đó phiên dịch truyền bá. Nếu có văn nghóa liên quan
đến Luật tông, đều dò hỏi
Sư để lấy
điểm chánh. Đến niên hiệu
Trinh Quán thứ tám
(6
3
4) thời Tiền Đường, trên vì bậc Thánh Thiện sớm mất, xa cảm khó tỏ bày, tuy hoằng hóa khắp thiên hạ mà tình võng cực chưa bày. Kính vâng vì Thái Mục Hoàng Hậu đến phía Tây cung thành
xây dựng chùa Hoằng
Phước, rộng thỉnh mời các vị tài đức đều nhóm
họp trong đó. Sợ họa
may lúc vẻ vang vọng lên chỗ ngôi vị. Vì Sư Đạo vốn
nghiêm chánh,
chẳng lạm đón mời. Trăm Quan đều tấu trình thỉnh
Sư làm Thượng tọa chùa
Hoằng Phước, cai quản giềng mối, nhặt
nhạnh cất nhắc tăng
chúng. Như có người dự được đón nước, không ai
chẳng dò hỏi mà trở
về nhà. Nên khiến tăng chúng nhóm họp v.v… đều cảm giác như Lan, không trang nghiêm thành
khuôn phép, lưu tỏa hương thơm chẳng dứt. Từ lúc bắt đầu
khai giảng,
Sư thệ nguyện thấu
cùng trăm biến. Nếu thành đạt tâm nguyện thì tối chết cũng được! Bắt đầu
từ Chương biểu, cuối
cùng đến Vị Tân, Sư tùy duyên đào luyện dắt
dẫn, vừa hợp thấu với
bổn nguyện, vui mừng với chỗ nhớ nghó. Không bao lâu thì
Sư qua đời. Rõ ràng nhận biết các vật bàn luận, có thể gọi
là biết mạng.
Đến ngày hai mươi hai tháng tư năm
Trinh Quán thứ chín
(6
3
5) thời tiền Đường, bệnh trước lại thêm nặng, Sư bèn thị tịch tại chùa, thọ sáu mươi chín tuổi. Vua Thái Tông buồn thương
viếng điếu.
Ban sắc bảo trăm ty cung cấp, mọi việc cần thiết trong tang lễ đều chu
cấp hoàn bị. Từ đời Tùy đến thời
Tiền Đường, chư tăng thị tịch đều không
có quốc táng, khai mở ra
khuôn phép. Bấy giờ, cùng nhau kính trọng.
Bộc Xạ Phòng huyền Linh, chiêm
sự Đỗ
Chánh Luân và các công khanh đều gần gũi rất mực, tôn kính giới Phạm. Đến ngày hai mươi chín, trang biện mới đầy đủ, lúc ấy đang mùa hạ nắng nóng mà nhục thân
Sư chẳng thối rã. Mọi người
cùng khen ngợi đó. Đó cũng là do Đức giữ giới.
Học chúng của
Sư ở các chùa đua nhau phướn ngập rợp các nẻo đường.
Quan cấp mười mẫu đất
ở gò Long Thủ thuộc ngoại ô phía Tây kinh thành, ba trăm huyền phu làm đất phần mộ, trồng ngàn gốc thông, đến
nay rất tươi tốt. Các
học chúng mến nghóa cùng nhau dựng bia ở cửa
chùa Hoằng Phước, do Hứa
Kính Tông soạn Văn.

Mới đầu, Luật sư
Hoằng hóa, trước
sau rất có tiếng tăm, rộng được khen ngợi, xưa nay ít ai được như vậy. Từ khi các bậc giảng
só đua nhau nghiên tầm
truyện xưa. Đáp xét các
Tông thường trái với
Danh thật, chẳng tích chứa
nhân qua đời, nên được tình trời ban rãi, vài
trăm năm trở lại đây
thâu thập các tông mới định, Sư siêng năng nghe
nói, chú trọng ở hành
sự, tùy việc tạo nghi đều thi hành châm cứu. Mỗi khi đến ngày rằm, ngày ba mươi bố-tát
thuyết giới, thì trước phải đầy đủ mọi pháp vật, hương hoa trang nghiêm
sáng tỏ trong
Phật đường. Thính chúng tham dự thảy
đều chắp tay qùy ngồi, cả chúng cùng cung
kính. Cuối cùng với việc
trước Thuyết dục tỏ bày thanh tịnh, ngài riêng
dạy răn kỳ vọng. Mỗi
lúc giảng giải xuất tội mắc kẹt ở chỗ trầm lụy, nên các bậc
Hiền Só trì luật, phần nhiều đều đến tham dự. Từ khi
Sư thị tịch

về sau, việc ấy dứt bặt.

Tôi (Đạo Tuyên) từng được dự ở cuối tòa trải qua mười năm thấy rõ
sự khai hóa hưng thạnh
của Sư, bất giác cho là lúc
sống thì
chưa muốn gặp, bèn nổi
giận ra ngoài Quan biểu gần gũi đủ các Dị Đồ, tận mắt thấy ít có,
sắp trở về
Kinh Phụ, bỗng tiếp thừa ở đời thì hành
tướng tự sụp đổ, lại
mong ngóng đương thời thì vượt xa như trời vực.
Than ôi! Rất đáng buồn thương.

Truyện ngài Thích Tuệ Tấn trụ chùa Phổ Quang ở Kinh Đô:

Thích Tuệ Tấn, họ Ngô, người ở xứ Giang Đô thuộc
Dương Châu. Lúc mẹ Sư mang thai
liền dứt bỏ mọi tham dục, với các thứ tanh
nồng mùi vị thế tục, tự
nhiên chẳng còn đoái hoài. Các hàng thức giả cho
là bởi thai nhi khiến như
thế, nên thân mẹ đồng như thân con.

Năm bảy tuổi,
Sư sinh tâm kính mến chư tăng, đi đường thấy bóng dáng
Sa-môn thì
sau đó quên cả trở về. Cha mẹ
Sư vui mừng
sự kính tin ấy bèn cho
Sư nương tựa
Pháp sư Vinh mà xuất gia.
Sư tỏ vẻ hiếu
hạnh, kính cẩn tự nhiên,
không do thầy chỉ dạy. Tùy theo phụng kính như
lúc đầu không trái
vượt. Sư thường theo Pháp sư Vinh đi đến các chùa,
Sư chẳng dám lìa xa, bèn
ở cạnh giường nằm của Pháp sư ngồi phủ
phục dưới đất, cứ như thế chẳng phải chỉ một lần.
Sư nghe
Pháp sư
Vinh giảng Nhiếp Luận, đại
ngộ thời luân, liền giảng nói, được nhiều người
khen ngợi, Sư bèn nói trong sáng thanh nhã, khéo hợp vật tình.

Vào khoảng niên hiệu Nhân thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy, Sư theo
Pháp sư Vinh được mời
đến trụ chùa Thiền Định. Đến lúc thọ giới cụ
túc về sau,
Sư chuyên tinh về luật nghi.
Nghe Luật sư
Hồng Tuân giảng
hai mươi biến. Lại nghe
Luật sư Trí Thủ vài lần cùng đề cập. Ngài
khiêm cung thành trị, lập
luận chẳng nói. Giảng giải Nhiếp Luận mới phô
bày Luật tướng. Bấy
giờ mọi người cho rằng Sư nương tựa Đại thừa mà
mở mang hành phạm.
Đến cuối niên hiệu Đại
Nghiệp
(6
1
7) đời Tùy, nơi biên giới có nhiều lo lắng, chúng tăng cả chùa Thiền Định cùng nhã ý suy tôn Sư khéo léo chống ngự kẻ địch. Bèn nhóm họp người vật ở các nơi đến
đầy khắp trang trại Côn
Trì, phần nhiều thiết bày lầu chiến để chống
giặc. Riêng mình
Sư ra hiệu lệnh, chẳng ai dám đương đầu. Bấy giờ bọn giặc ty trúc cổ xúy đi khắp ngoại ô
hoang vắng, đến nơi nào đều giết
hết, không ai dám chống
cự. Binh lính đến nơi Trang thứ, trong ý muốn
còn giết sạch. Sư lên
lầu xem xét, chỉ thấy trương cờ khắp mười dặm, bèn gom bó cung dao, lại trói buộc tôi tớ, bày biện các thức ăn,, mở rộng
kho lẫm, tự chân
Sư trước vào trong
Quân trận, nhọc hỏi
Quân chủ, dẫn đến trong trang trại
và mời ngồi. Đã trông thấy dọn bày mọi thứ, bèn mỉm cười mỗi vị đều cầm lấy
tay Sư, chúc tụng “Đạo nhân khỏe mạnh”. Và ăn no nê rồi trở về, chỉ bắt lấy mười con bò, để đãi nhọc quân
só. Dẫn đi giữa đường,
Sư từ sau đi theo xin lại, đem hàm trước nhìn lại và đều dùng hoàn trả đó.
Do đó, mới đầu của
Nghóa Ninh, thông trang
đều tan lở, chỉ có chùa
Thiền Định vẫn như cũ không tổn hại gì.
Liền sâu
rõ cơ yếu, khéo thấu
đạt mở ngăn, chỉ tại 1 người mà thôi. Lại vì Sư riêng có tánh khéo léo, không bố thí
không được.
Hoặc trang nghiêm tô
điểm, hoặc xanh đỏ lẫn
lộn, hoặc cắt may mặc vào vui chơi, hoặc ruồng
đuổi người vật.
Chúng tăng có cả bốn trăm vị đều cùng
suy tôn
sư
là bậc Hiền. Còn như ngày tụng thuyết giới kinh, tiếng trong lưu loát.
Từ trước đến nay những
người lười biếng nghe Sư thuyết giới đều cùng đến
dự ngồi nghe, chống tai
ngồi thẳng kính sợ im lặng.
Đầu niên
hiệu Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, Sư đảm nhậm chức Thượng tọa ở chùa Vân Hoa, thường giảng dạy Nhiếp Luận, khai giảng
Luật bộ. Sau,
Vua Thái Tông (Lý
Thế Dân) lại ban
sắc cho
Sư đến trụ chùa
Phổ Quang, quản lý
tăng chúng, lớn nhỏ đều thanh
tịnh hòa mục. Đến mùa Đông niên hiệu
Trinh Quán thứ tám
(6
3
4) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa, thọ hơn năm mươi tuổi.
Bấy giờ, lại có các
Sa-môn Mãn Đức, Thiện Trí, Chân Ý, Kính Đạo đều đồng học
với Sư, kính mến nghóa theo bạn.
Ngài Mãn Đức
tuệ ngộ thiên khai, bàn
nói mở mang. Ngài Thiện Trí rộng hiểu sâu
mầu, tánh ưa thích hộ
pháp. Ngài Chân Ý dắt dẫn, giảng nói rất có công
phu hành hóa nhiều trở
ngại. Ngài kính Đạo ôm giữ trong trắng tự
dưỡng, tánh chuyên kinh sử, phần nhiều theo vật. Chỉ một mình ngài Chân
Ý hiện còn giảng dạy tại kinh đô.

Truyện ngài
Thích Pháp Lệ trụ chùa
Nhật Quang ở Tương Châu:

Thích Pháp Lệ, họ Lý, người ở xứ Triệu Châu, vì làm Quan nên dời nhà đến ở
Tương Châu. Từ lúc vừa mới
sinh mà răng nứu
Sư đầy đủ, mãi đến lúc tuổi già vẫn không bị hư gãy, bền cứng trắng
sạch khác thường.

Đến tuổi đi
học, Sư bèn mừng vui với Đại Pháp. Mới đầu, Sư
đến quy hướng Pháp sư
Linh Dụ và liền được độ cho làm đệ tử. Phong
thái Sư trong trắng
khoan thai, oai dung cao nhã, nói bàn rộng lớn, rất ưa chuộng huyền áo. Từ khi thọ giới cụ túc
về sau,
Sư cẩn trọng giới khoa,

Sư nương theo
Luật sư Tónh Hồng thưa hỏi Luật Tứ Phần. Chỉ huy
hình lưới qua hơn một
năm, chấn bày công tích huy nhu, vẻ vang nổi bật
ở đương thời. Công
nghiệp đã hiển bày càng bắt chước vết khác, Sư lại theo
Uyên Công ở
Hằng Châu nghe học Đại Nghóa. vừa mới tròn hai năm mà
sơ lược cành lá, xét cùng gốc rễ. Ngay đó
Sư liền rộng dẫn những điều đã nghe, mở giảng
Luật yếu. Văn từ đơn giản nhưng đến chỗ kích nạn càng vững chắc nên được gần gũi, không bao lâu mà riêng
bặt rất xứng hợp xưa
nay. Sau, Sư lại đến Giang Nam xem đọc Luật Thập Tụng, đều do thầy
trao truyền, đánh xét chưa giúp.
Sư lại trở về
Nghiệp Trung, gặp duyên
khai giảng dẫn dắt. Vào đời vua Dương Đế
(Dương Quảng
6
0
5 -
617) đời
Tùy, Đạo tiêu núi đổ, bụi trần vấy nhiễu.
Người học bít lấp,
không nhờ đâu để thưa hỏi. Đến thời đại Tiền Đường dựng lập cơ nghiệp, Phật pháp lại được mở mang. Gặp được
Lâm Chương lệnh Bùi Sư Viễn sớm tiếp thừa
thanh huấn, dự bày
Pháp diên, thỉnh
Sư đến huyện mở mang
nối nhau, trải qua nhiều năm khai ngộ rất
nhiều. Khắp bốn phương
những người kính mến Đạo nêu cao mạng giá,
khế giải thăng đường,
hạnh thuần nhập thất. Sư vì hàng mới học cùng hàng đã tụ tập từ lâu nương gá thưa hỏi chẳng kết quy, nếu không lưu
suốt Văn Ký thì không
đường thông tâm. Sư lại khai thác vốn nghiệp càng gượng gượng dị văn, bên cạnh thưa hỏi kinh luận, lấy đó làm bổn
sớ. Bấy giờ, có Pháp
sư Tuệ Hưu là bậc có tiếng Đạo trùm xa, được người đời
kính trọng, tán đánh
Thần lý, văn nghóa tiếp nhau, nên được hợp
thể cùng chiếu, luật
quán cao xa. Ấy là ngài Tuệ Hưu rất có công phu.
Đến tháng mười niên hiệu
Trinh Quán thứ chín
(6
3
5) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Phổ Quang ở Cố Nghiệp, thọ sáu mươi bảy tuổi. Trước sau,
Sư giảng luật hơn bốn mươi biến,
soạn
Tứ Phần Luật Sớ mười quyển.
Yết-ma Sớ ba quyển,
Xả Sám Nghi Khinh Trọng Tự, v.v… các quyển bộ nầy
đều được quý trọng ở đương thời.

Bấy giờ, ở Vệ Châu có Sa-môn Đạo Thước cũng là bậc y cứ
của Luật học, nghiệp giá xuất phát từ nơi ngài (Pháp Lệ), rất được
người đương thời kính trọng.

đô:

Truyện ngài Thích Huyền Uyển trụ chùa Phổ Quang ở kinh
Thích Huyền Uyển, họ Dương, người ở xứ Hoa Âm, thuộc Hoằng Nông. Nhân tổ tiên xa xưa của
Sư dời đổi nên nay ở tại
Tân Phong, thuộc Ung Châu. Vừa
mới độ tuổi học trò, Sư đã tỏ ngộ Đạo, tiết
tháo xung minh. Chí đăng
tuổi học, Sư rảo bước vào vườn Đạo, kính thờ
Sa-
môn
Pháp Sư Đàm
Diên làm thầy. Ngài Đàm Diên chấn lãnh cao
rộng, Pháp Chủ Di giáo,
rất được vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1-
605) đời
Tùy kính trọng, xây chùa thỉnh mời Sư đến, thấy
rõ trong biệt
truyện. Mà Sư ở giai vị
nhập thất, cung kính nhớ nghó.

Sau khi thọ giới cụ túc,
Sư bèn theo
Luật sư
Hồng Tuân, học
Luật Tứ Phần, mũ, mão ngăn tánh, rèn đúc trì Phạm trải qua ba năm,
Sư liền giảng dạy, khiến ở
sau tiến tới ưa thích, suy tôn tốt đẹp khen ngợi.
Sư bèn trở gót về lại với
Bổn sư.
Niết-bàn chân thể, nhặt nhạnh mới lạ, khéo viết chép chỗ
sâu mầu.
Sư lại muốn
kính trọng, đeo
mang Duy thức, bao gồm
Lý tánh, bèn đến chỗ
Thiền sư Đàm Thiên bẩm
học Nhiếp Luận và tìm
xem các căn cơ lanh lợi, thấu cùng tâm kế. Với
các kinh luận như
Pháp Hoa, Đại Tập,
Lăng Già, Thắng-man, Địa
Luận, Trung Luận,
Bách Luận, v.v… đều giúp kế thừa.
Sư nghiên xét
điều mới nghe, xoay lại
càng khảo cứu. Thới gian tìm hợp, cất nhắc
huyền lý, nhưng nhìn lại
phước trí, dẫn nhau có như luân trì. Tuệ nghiệp
lược bày vạch đến
cùng, nêu dựng khai mở ở đầu, trọn chỉ có Pháp
sư
Đàm Diên hiện còn!

Sư muốn tu tạo tôn tượng Đức Phật Thích-ca cao trượng sáu,
kinh lược chưa tròn, lại bị trở ngại bởi vật, Sư
phát chí thệ nguyện khắc tạo được như
khuôn trước. Niên hiệu
Nhân Thọ thứ hai
(6
0
2) đời Tùy, nhóm họp người có duyên, tiện lo việc khuôn lò. Chùa ở nơi Kinh Cao xung yếu, mong mỏi quy tâm, nên khiến cho rất cảm
thầm thông, dắt dẫn
đều toại nguyện. Đang
lúc ấy giữa hư không sắc mầu trong sáng, mặt
nhật soi chiếu, trên trời hoa tuôn rải như mưa, tướng trạng như mây che khắp giữa hư không vùn vụt
rưới xuống, cuối cùng đều rơi ở
trước tượng.
Các hàng liêu thứ mừng
vui điều ít gặp ấy, Pháp thuộc vui mừng với
điềm vinh hạnh đó. Đến
sau khi mở khuôn, nhã tướng càng viên mãn, tức
là rường cột của Quan
phụ. Tượng vàng lớn vẫn chưa có tượng nào hơn, nay hiện còn tại
Bổn tự. Mỗi lúc giữa đêm tónh lắng hay
sáng
sớm trong lành, vang vọng âm hưởng của Bát âm mà chẳng lường biết từ đâu
vọng đến. Sư lại tu tậïp
bốn Tạng kinh rất mực trang nghiêm, các nơi có tiếp nối ghi chép đều giúp
Bổn cứ. Đến
sáng
sớm ngày mồng tám tháng
hai ngày tắm gội Đại
Thánh tượng, truy tìm viết tích cũ, tôn kính mọi vật dụng, tắm gội. Mỗi năm đến
sáng
sớm ngày ấy, kiến lập giảng hội,
bày biện Đại trai, thỉnh
mời khắp cả bốn chúng, cúng dường hai thứ ruộng Bi và Kính, bày biện bảy vật khắp cùng chư tăng.
Sư lại thường
bùi ngùi cho thời tượng
pháp, mạt pháp có thiếu sót quy cấm, còn việc
trao truyền thọ, già nạn thêm rõ
sáng mới tô điểm Đạo tràng.
Sư tìm các

Sám Pháp, mỗi năm đầu xuân ở nơi thọ giới, y cứ nơi hai mươi lăm
pho tượng Phật và đọc
tụng ngàn biến thần chú, khiết trai hành Đạo,
khiến những người hủy
phạm cấm giới kia lắng nguồn trở lại thanh tịnh,
đăng đàn nhận nạp pháp
minh bạch không nghi, đồng thời truyền nối pháp đến nay, gìn giữ không để dứt. Theo đó mà cầu có thể gọi là
Bồ-tát Hộ pháp. Nhưng Sư tôn
trọng Pháp hạnh, sớm tối nối nhau, như gặp những bậc
Thượng Đức dị nhân thì vái chào, đối đáp vui mừng, thăm hỏi vâng theo lời dạy. Tuy nghe là đồng học khi xưa trước nhưng
Sư vẫn
cung kính như mới. Từ đó
về sau càng khiêm nhường, ít có dấu vết.
Đến đầu
niên hiệu Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, vì Sư có giới hạnh vốn thành khuôn phép, nên khắp triều đình đến nơi thôn dã thảy cùng chiêm
ngưỡng. Vua Thái Tông (Lý Thế Dân) ban sắc
thỉnh Sư truyền giới
Bồ-tát cho
Hoàng Thái tử và các
Vương Công, v.v…
Nên từ Trữ cung trở
xuống đều kính trọng giữ lễ thầy trò. Vua có lệnh bảo xây dựng chùa
Phổ Quang, thỉnh
Sư đến ở đó, cúng dường mọi
sự phong hoa, rộng đượm thọ hưởng. Vua lại riêng
sắc ban thỉnh
Sư vào
Nội cung truyền giới cho
Hoàng hậu, lục cung và các thứ phi, công chúa
v.v… hỏi thăm Đức cấm,
trao nạp pháp tài, ngày càng đông nhiều. Nhưng
Sư khâm nhã tự giữ,
chẳng đoái hoài có thừa. Mọi vật cúng thí Sư đều
tu tạo công đức. Sau đó,
vua lại ban sắc riêng thỉnh Sư vào trụ chùa Đức Nghiệp nơi
Nội uyển, vì Hoàng hậu mà viết chép kinh tạng hiện tại. Đang lúc bấy giờ liền ban lệnh trụ chùa
Diên Hưng cũng tu tạo
Tạng kinh và đều giao phó
Sư trông coi giữ gìn. Sư được hai cung nương tựa, nên đầu
thành thật. Kỳ phụng chẳng khó, nghóa phải rộng chọn.
Từ cuối thời
Bắc Chu phá diệt
Phật Pháp, đến đời Tùy lại phục hưng, truyền
độ pháp bổn chỉ còn pho
quyển. Còn như tìm xét Văn lý thì thấy có
nhiều sai trái.
Sư bèn nhóm kết các vị
Sa-môn Nghóa học đáp xét khuôn
phép chánh, trong đó nếu
có văn từ nghóa chỉ chẳng thông đều thưa hỏi mà lấy
sự
quyết trạch, nên có được tạng Pháp bảo không xen lạm
bởi si ngụy, mê ngộ có phân định gốc ngọn. Giềng mối rõ ràng bắt đầu từ
Sư. Xưa kia, Vua A-dục lại
nhóm họp ở thời nhà Chu, nay thì Sư định tông ở thời
Tiền Đường. Kia đây thật khác, quyết đạt cùng ngang bằng
nhau. Nhưng khéo răn dạy
ở đời thì tam tạng gồm đủ.

Riêng vì Sư
khổ tiết tự tu đức, do Luật nghi mà nổi tiếng.
Nói vì làm khuôn phép cho đời
mà kẻ tăng người tục đều quy hướng. Tăng
ni ở các nước từ
Trung Hoa đến vùng man rợ theo Sư cầu thọ giới Cụ
túc có hơn ba ngàn người.
Các hàng Vương Công liêu tả cho đến thứ dân theo
Sư cầu thọ quy giới có hơn hai mươi vạn người. Anh em
Tả Bộc Xạ
Tiêu Võ là người nhân luân phải noi, đã lâu nhàm chán cuộc
đời phiền não, thường đến chỗ
Sư cầu hỏi về
Diệu Chỉ của
Pháp Hoa hội ba,
Giáo nghóa trong lời dạy
của Long Thọ, trầm ngâm đổi cảnh, kính vâng
mà mang về. Hữu Bộ Xạ
Đồ Như Hối lúc sắp qua đời ủy thác Di Mạng
vì làm nghóa thầy trò
nhiều kiếp. Đại tướng Quân Tiết vạn Triệt Tỳ
Quý cùng giòng họ của
người mẹ đều kính trọng giới luật, ăn dùng rau
quả thanh tố trọn đời.

Có Pháp Sư Đạo Nhạc ở chùa
Phổ Quang, là bậc thấu
suốt u
quan, biện giải mở toang
tuệ phủ, kính thờ giới hương, hành đạo Bồ-tát Đạo, mà cấp dẫn quên cả mỏi mệt, hoằng hóa
suốt ngày. Nhân đó mọi
người thay đổi, cố gắng
tu tập, tính ra số lượng chẳng phải thường hằng
cho nên các hàng só thứ
ở Kinh Phủ nối gót theo đến như mây ùn, mọi sự
lễ cúng nối nhau ngày
một đầy chật kho lẫm. Bấy giờ, có thầy đồng
cốt bảo rằng: “Mỗi lần
Sư đến
truyền giới, giảng pháp có các loại quỷ
thần khác nhau ở các
phương tìm đến như tiếp nhận, lãnh thọ. Tự chẳng đến thì công phu âm thầm trùm khắp, ai có thể đạt được như vậy ư!”
Sư đem giới pháp khuyên răn đó rất mực
thành thật, vật và ta đồng kính
chuộng, nghóa đồng như
gió lướt, sự hợp tợ cỏ rạp. Bèn gởi thư nói với
Hoàng Thái tử rằng:
“Nguyên chánh báo đầu tiên cảnh phước đổi mới, cúi xin Điện hạ nên phải thời cấp giúp khắp cùng, không ở đâu không cấp
giúp. Chỉ vì Huyền uyển
tôi sớm đắm chìm, chẳng được kính phụng vui vẻ, được ban giáng đợi hỏi, không nhận chịu
trông mong, cảm đoái hoài
ân lớn, không biết phải
làm sao. Nay lược nêu việc trọng yếu trong kinh, tức có thể rõ bốn điều của hành giả, lưu ý tìm xét trọn tiếp nối vận
may. Một là khuyên hành
Từ; tức dẫn Văn trong phẩm Phạm hạnh của
Kinh Niết-bàn, khiến khởi
tâm hàm dưỡng, lại còn có cả sự cứu giúp. Hai là giảm giết hại, tức dẫn
sách lễ của Nho gia là vô cớ chớ nên giết
hại trâu dê, phải quý trọng mạng
sống của nó, bỏ
sự xâm lạm quá mức.
Lại nói là Vương giả tu
sửa cách giáo hóa chẳng đổi thay phong tục,
chỉnh trang chính
sách đó chẳng đổi thay điều thích hợp. Thấy nó
sống
không nỡ thấy nó chết,
nghe tiếng kêu bi thương của nó không nỡ giết hại
ăn thịt nó. Đó tức là
Thượng Đế buồn thương sự mất của tổn hại, dựng
lập đình chỉ sự giết
hại dần dần. Nên trong Kinh Phật có thí dụ tự tha thứ mình để dạy răn về mọi
sự đánh giết.
Huyền Uyển tôi nghe Đông
Cung thường ngày lo việc nấu ăn. Xét như chỗ tiếp thừa ấy rất có tổn hại.
Điện hạ vì liệu tính chỉ 1 thân mình mà khắp nghó các quan liêu, đến nỗi có nguyên do để giết hại
sinh mạng loài vật, không gì chẳng đều
là suy trọng Điện hạ. Do
đó kéo dài nhớ nghó sợ sệt. Tôn kính lòng từ hỷ
tha thứ, từ nay trở đi xin bớt
sát sinh. Đông cung trong ngoài đề
giảm thức ăn bằng thịt,
thì trải dài vận mạng, đức Nhân dưỡng dục ấy
càng lớn! Ba là Thuận
khí, như trong Kinh Bất Sát nói rằng: “Đức Nhân
chủ chính tại gan, gan thuộc về Mộc (cây cỏ). Đang đầu mùa xuân, muôn vật đều mọc lên, nên tích dưỡng các phẩm loại dùng để đáp lại
minh tạo. Nếu có giết
hại tức là chẳng thuận khí. Điện hạ đang ở giai
đoạn Thiếu Dương, Phước ở
Xuân nguyệt, nên hành từ để hòa với chánh
khí, ban tuệ để bảo
dưỡng thiên linh, xin nên hằng năm đến cuối xuân dứt bỏ việc giết hại ăn thịt, xót thương các loài hàm
sinh để thuận với dương hòa nầy! Bốn là vâng giữ trai giới. Như mỗi năm ba tháng
sáu ngày trai giữ thanh tịnh
sáu căn, là chứa nhóm năm phước, cúi mong vâng giữ
thọ trì trai giới. Vì sao
nay đang hưởng ngôi vị quý trọng này đều nhờ
nhân xưa, lại có thể
tiến thêm Đức, tôn sùng điều lành để thành tựu tốt
lành ấy, cho nên thiện
tri thức là nhân duyên lớn. Huyền Uyển tôi đạo
đức sơ sài, cúi xin được đoái hoài, kính cẩn dẫn ra những điều thấy
nghe, dám mong nghe xét!”
Thư đưa đến,
Hoàng Thái Tử liền đáp rằng: “Nhọc mệt thầy chỉ bày bốn khoa
Pháp mầu, lần lượt đọc xem đến cùng, dùng làm bài
minh sâu mầu đeo mang.
Pháp sư
sớm trải khắp trần lụy, thần thức
vượt ngoài vật, mở mang lời nhiệm mầu của
Thứu lãnh, tham cứu Bí tạng của
Long cung, khai mở Linh phủ,
ngưng chiếu huyền môn, hẳn dùng cao
bước đầy trời, gần
bậc Sơ Địa, cho nên có thể lưu tình rộng thí, mở mang
dắt dẫn hàng Sơ tâm. Lý
thật nghóa cùng, văn từ hoa nhã cao xa, bao
gồm xưa nay, trùm khắp
trong ngoài. Dạy răn dẫn dụ chí cực, phương
cách xét bàn. Dù cho
Thánh đạt lập ngôn thầy truyền mở đạo thì cũng
chưa đủ để hời hợt
bến bờ cốt yếu. Phỏng bàn cao luận chỉ là hành từ, giảm bớt giết hại, thuận khí và kính giữ trai giới. Đó mới là tâm của
người Nhân, để thành
hạnh Đại từ. Kính cẩn nên ngậm ở các tâm phủ, kính vâng để chu toàn. Mãi nhờ
thắng nhân, để thầm giúp ấy!..” còn các phần văn khác ở đây không ghi.
Sư có được những việc làm, lời nói
đại khái như thế.
Đến niên
hiệu Trinh Quán thứ chín
(6
3
5) thời Tiền Đường, Vua Thái Tông (Lý Thế Dân) ban
sắc chiếu khắp nơi chấm dứt việc
giết hại bắt đầu từ
tháng ba đến hết tháng năm. Sư dùng Đức Nhân
dưỡng dục gồm cứu
giúp, bèn dâng tấu khải văn lại thỉnh. Vua lại ban đặc
ân chấp thuận đến hết
tuổi già. Đến cuối mùa đông niên hiệu Trinh
Quán thứ mười
(6
3
6) thời Tiền Đường, vì bị bệnh, Sư dự biết về đời sau,
nên lại dâng Khải Văn
cùng Đông cung, thường đem Đại Pháp mà đề đạt

đến. Sư lại
dâng tấu Di phong Văn Biểu với Vua rằng: “Huyền
Uyển tôi nghe chân dung ẩn vết.
Tượng giáo gặp phải tàn khốc, không ai chẳng cậy tăng tục để giữ gìn, thiết bày nội ngoại mà bảo hộ, bèn được mây pháp lại
đượm nhuần, mặt trời trí tuệ
thêm sáng.
Soi chiếu
hợp muôn thừa, tiếp
nối mạnh mẽ suốt ngàn năm. Trộm tìm lý nghóa trụ
trì có nhiều cửa, phương
thức mở mang giáo pháp, chẳng phải một.
Nếu chẳng y theo
sự lấy bỏ của Phật, thì vẫn
sợ thưởng phạt
sẽ trái
Tông. Như khi chuẩn định
giáo điển xem xét thì đơn giản mà đúng lý. Cúi
vì các hàng tăng ni chẳng
y cứ vào giới luật đến nỗi phạm phải hình
luật điều chương, vang tới tận triều đình quyết định mảy trần nhọc nghe xét. Huyền Uyển tôi v.v… Tăng đồ không phải việc gì cũng
khiếp sợ.
Chỉ lo tháng ngày còn lại,
mờ tối già nua, bệnh khổ nối nhau, mạng suy
kém chẳng còn, ân đức lớn lao chưa đáp trả, bèn y cứ trong kinh mà
soạn
bộ “Phật Giáo Hậu Đại
Quốc Vương Thưởng Phạt Tam Bảo Tháp”,
“An dưỡng thương sinh
luận” và “Tam Đức Luận”, mỗi thứ một quyển,
cúi xin Thánh cung cùng bày xem xét. Bệ hạ rộng mở
đường thượng
thư, mong nhận nạp lời
thô thiển. Kính cẩn hiến dâng kinh Bí yếu, xin xem kỹ lời dạy từ
miệng vàng. Chỉ vì
Huyền Uyển tôi đang
truyền Pháp, ngõ hầu không lỗi lầm cùng vâng giáo, nâng đỡ kẻ yếu đuối, để báo đáp việc chung hậu, không dằn nỗi
sự luyến mến
kính ngưỡng, nên kính
cẩn dâng kinh để tấu
trình”. Sư lại răn dạy môn nhân đối với Đạo kiểm, lời lẽ rất mực rõ ràng
thống thiết, người đọc phải rơi lệ.
Sư lại bảo rằng: “Ấm chất còn lại thí cho các
chúng sinh, Di cốt còn thừa y theo
pháp xưa mà thiêu đốt.
Chế phục điếu Tang, mỗi thứ đều không để nơi
cõi lòng!” Đến ngày
mồng bảy tháng chạp (năm
6
3
6) Sư thị tịch tại phòng ở chùa Diên Hưng,
thọ bảy mươi lăm tuổi.
Các hàng tăng tục mất nơi nương tựa,
Hoàng Trữ buồn
thương, Vua
Thái Tông ban
sắc
chiếu rằng:
“Luật sư
Huyền Uyển giới hạnh trong trắng vững chắc, hoặc nghiệp
thanh tịnh, nhờ
Sư hoằng
tuyên chánh pháp, lợi
ích muôn loài. Không may, Sư đã thị tịch, tình sâu bùi ngùi!” Ban vật như ly biệt, mọi
sự cần thiết trong trai hội lễ tang
đều do thiên phủ xuất
cấp. Xuân cung ý Thích Khanh tướng, quan lớn đếu thí xả vàng bối, dâng cúng hỗ trợ tu phước. Đến lúc trăm ngày. Đặc
tấn Tiêu Võ,
Thái Phủ Tiêu Cảnh, Tông chánh
Lý Bách Dược, Đảm
Sự Đỗ Chánh Luân, v.v… đều là những người gần gũi vâng giữ giới ước,
tự thân rất mực ai lễ.
Sau đón rước đến an táng nơi chùa núi, phướn
lọng rợp ánh, hương hoa tung loạn giữa hư không, mọi người đi theo
như mây bủa, chúng đông đến mấy vạn. Đầu đón rước đã đến
Chung Nam mà
đuôi vẫn
còn ở kinh thành. Hơn bồn mươi dặm các hàng tăng tục
đông đầy đường. Mọi
người đều bảo nhau rằng: “ Thầy ta mất như thế,
giới nghiệp ai bảo hộ!”
Nên Sư rất được người đương thời y cứ như thế.
Các hàng đệ tử v.v…
có hơn năm trăm người vâng theo di chỉ. Khi đó,
mây cao gió lặng, nước
sạch dầu thơm cả bảy chúng đến đầy núi đồng, một lòng buồn kết, bèn bảo châm lửa y như
Pháp trà-tỳ, củi cháy hết tro
tàn bay, tự nhiên trở
về cội gốc. Bèn ở ngay chỗ trà-tỳ xây một ngôi tháp Phật, dùng để thấm nhuần linh thức, nghi tượng vẫn hiện còn.
Đông Cung Tẩy Mã Lan Lăng
Quân soạn bài minh. Tông Chánh Khanh
Lý Bách Dược soạn văn
bia dựng lập nơi tháp, bấy giờ là đứng đầu.

Từ đầu đến cuối, ý Sư là mở mang cứu giúp, sinh thiện phước trí, tiếp nối nơi tâm.
Khoảng đầu niên hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời Tiền Đường, bấy giờ vừa trải qua thời vận xấu, gạo thóc hiếm quý, khách tăng không nơi nương gá, Sư bèn dốc hết
sức thừa, hành hóa những nhà
sung túc,
hễ được bao nhiêu cúng
dường, Sư đều sung vào cung cấp. Thường
ngày Sư đến nơi bếp chùa gần gũi hỏi han mọi thứ, nên khách chủ đều
vui mừng. Lại nữa, trong
thời tượng quý, rất nhiều người xem thường giới luật,
Sư mới đem thân mình tự làm khuôn phép cho mọi vật, dẫn dắt
các Pháp thuộc. Đích thân cầm văn kinh, theo thời đến nghe, trải
suốt
mười biến, xa tiếp nối
vết trước. có Luật sư Trí Thủ là bậc đức sáng vẻ
vang cùng khắp đế kinh,
thật giúp thành khen ngợi có thể quạt lên cơn
gió thơm, tự thấy khiến
thấu đạt, ít người có khả năng mở mang như
người này. Nên khiến
vào thời Tiền Đường tìm cử những bậc có tuổi tác đề bạt các vị
Hiền lương phần nhiều thuộc ở
Luật tông, thật là do từ
Sư đúc nắn thành. Dung nghi
Sư đạo mạo, khuôn phép trang nghiêm, tiếng
nói sang sảng, mọi người
tham dự, chiêm ngưỡng không ai chẳng kính
sợ, nên Đồ Tượng
Quyết tướng vẫn còn khiến người sợ.

Sư có đệ tử là Sa-môn Tăng-già, họ Nguyên, Sư là vị tăng
thanh bạch tỏ ngộ ít ham
muốn, thường theo ngài (Huyền Uyển) dẫn dắt mọi vật, lập chí
chân chánh, với mọi
sự dèm pha can ngăn chẳng hề biến đổi
sắc mặt,
Sư dùng pháp vị tónh lắng làm chính, lại chẳng mong cầu
ở người đời, nương tựa nhàn tónh, chuyên tâm nghiệp đạo là chỗ toan
tính. Lúc sắp thị tịch,
súc miệng trong sạch, kiểm thúc oai dung, dạy răn
rõ ràng rồi thị tịch. Há
chẳng phải thầy trò có đức hạnh khiêm cung,
dứt bỏ bụi trần! Chỉ
tiếc rằng Sư tịch quá sớm nên thanh quy chưa được lan xa.

Truyện ngài Thích Tuệ Tiêu trụ chùa Nhân Thọ ở Bồ Châu:

Thích Tuệ Tiêu, họ Lưu, người ở xứ
Bành Thành. Gia đình dời đến ở
Trường Cát thuộc
Hứa Châu, nên lại làm người huyện ấy.
Gia đình nhiều đời làm
quan, xứng só Đại Phu.
Năm mười tám tuổi,
Sư đang là
thư sinh, thông ngộ mẫn đạt,
khéo nói thi lễ, khắp
châu quận đều vì Sư thông hiểu kinh nên đề cử.
Chẳng phải chỗ ưa thích, nên
Sư bèn vào núi tung cao tìm thầy xin xuất gia. Tuy nhớ dai những
việc trước, nhưng
Sư nhờ giới hạnh mà nổi tiếng. Nên các bậc lão cựu minh đạt cùng bảo rằng: “Nếu người nào được
như thế thì sẽ là
Ưu-ba-ly ở đời nay vậy!”
Đầu niên
hiệu Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, Sư đến học ở Nghiệp Thành rộng gồm các kinh luật, mới luyện suốt các bộ, nhưng chỉ y cứ Luật Tứ Phần. Nghe ngài u Thê chùa
Linh Nham ở
Thái Sơn là
nhà khiết hạnh, Sư bèn
đến nương theo. Sau vì Hòa-thượng già yếu, lại trở về
Trung Nhạc. Bấy giờ, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm
5
8
1-
605) đời
Tùy sáng lập cơ nghiệp,
khắp bốn biển đều là nhà, cho nên được mặc
tình qua lại, không hề
trở ngại bó buộc. Bấy giờ, có Sa-môn Minh Lãng ở chùa
Long Môn, là bậc rất mực trì luật ở
Hà Đông, vì
sự rất có tiếng tăm, nên chẳng ngại xa mà đến nương tựa.
Ngài Minh Lãng tuy tuổi lớn
hơn Sư mà thấp mình
lễ sự, đồng thời
sâu cùng thấm đượm, đạo hợp vui
vẻ, lưu lại thời gian
lâu, sau đó thỉnh Sư về Hà Khúc, Sư cũng chẳng
ngại ta người, bèn cùng đến trụ chùa Định Lâm thuộc ở
Long Môn. Trải qua nhiều nơi, chỗ nào thích thì ở. Tìm người đồng chí chẳng
sợ hiểm
nguy. Tại núi Mã Đầu,
có Thiền sư Tăng Thiện, nhóm chúng kết nghiệp,
Sư bèn đến đó tập học Định Pháp.
Sau về lại chùa của ngài
Minh Lãng mà giảng dạy Luật tạng.
Đến niên hiệu
Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy,
Sư từng đến
núi Hoàng Giáp, nương gá hang cốc mà kiết hạ. Có người bị mất mạng, nhân việc mà đến đó.
Ngài không nỡ để lại qua thời gian lâu.
Về sau
sự việc bị phát hiện, dẫn kéo
Sư là bạn, Đốc khóa
sở tại bắt đến ngục.
Gặp lúc các ngài Tăng
Thiện, Minh Lãng đều đã thị tịch lại gồm bị ép
tội, Sư bèn chống tích
trở về phương Nam, trên đường ngang qua Bồ
phản. Bấy giờ, các
Sa-môn Đạo Tích, Thần Tố, Đạo Kiệt, v.v… đều là
những bậc tài giỏi ở
Tấn Châu, vốn cùng Sư chu toàn, qua lại nhiều năm.
Lại gặp lúc cuối thời
Vua Dương Đế (Dương
Quảng) nhà
Tùy suy sụp, pháp lệnh hiển bày, tàng ẩn nghiêm khoa rất
nghiêm khắc.
Sư hứa đem thân vì Đạo tùy việc Đông Tây, danh
suốt lâu trừ, gá ẩn nơi
sâu xa hiểm trở, chẳng
nguy hiểm nào không trải qua, như đi giữa sân nhà.
Mãi đến lúc
Trung nguyên yếu thế, yêu khí rối loạn. Hà Đông
Quận Thừa Dinh Vinh kính
phục Đức âm, thỉnh Sư đến trụ chùa Nhân
Thọ, mở mang Luật tạng,
các học giả đến nương theo. Vào niên hiệu
Nghóa Minh
(
6
1
7-
618) đời Tùy, khắp cùng
Tây Vực, không thiếu
sót
giảng nghiệp. Về sau, Sư
lại an tónh, càng sùng Cao Pháp hội, khắp cùng
các Châu Bồ, Thiểm, Tấn,
Ráng, năm chúng đều bắt chước. Đến niên hiệu Trinh Quán thứ mười bốn
(6
4
0) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Nhân Thọ, thọ bảy mươi ba tuổi. Từ lúc
Sư phục tâm
giới nghiệp, diễn giảng dắt dẫn làm chính, khi tiếp đối bạn đạo tốt không hề
sai lầm ngờ vực. Mỗi lúc nhớ đến
Sa-môn Tăng Thiện,
Minh Lãng giao du tốt đẹp, bất chợt nước mắt tuôn
rơi, chẳng hề cấm ngăn.
Sư kính trọng mến mộ bạn lành như thế. Sư
từng giảng Kinh Niết-bàn
chỉ hai mươi biến mà còn tiếc không có công
phu với Đại thừa. Sư
tụng đọc Kinh Hoa Nghiêm, qua mấy năm mà
miệng chẳng dứt tiếng, văn quyển chẳng lìa tay. Có người thỉnh
Sư làm
Phương Quảng giảng chủ,
Sư bèn từ chối bảo rằng: “Tôi còn chưa hiểu ý
kinh, làm sao giảng được?”
Người đương thời cho rằng Sư rất trinh thuần mà
lại luôn lường xét. Sư lại còn lo sợ sai lầm đối
với hàng hậu học.

Truyện ngài Thích Tuệ Mãn trụ chùa Phổ Quang ở Kinh đô:

Thích Tuệ Mãn, họ Lương, người ở xứ
Trường An thuộc
Ung Châu. Cha của Sư tên
là Xán, từng làm quan từ đời Tùy đến thời Tiền Đường, làm
Thứ sử các Châu ở
Hải Điệp. Năm vừa
mới sinh,
Sư vốn thanh khiết, giẫm
chánh nêu Tông. Từ tế hàm dưỡng gần như chẳng tu học. Với các thứ thức ăn ngon lành ở thế tục,
trông thấy,
Sư liền
sợ
hãi. Với Tăng nghi Đạo
cụ vừa thấy, Sư liền kính ngưỡng.

Năm bảy tuổi, Sư ưa thích muốn được xuất gia. Cha mẹ vốn
kính thờ Phật pháp nên
chẳng trái chí nguyện của Sư. Cha của Sư đến Hải Châu, nhà Vua có ban
sắc cho phép độ người xuất gia.
Tiện đó, Sư được xuống tóc. Sư bèn
theo cha trở về Kinh đô, trụ chùa Đại Hưng
Thiện, làm đệ tử
Pháp sư Tiên.
Pháp sư Tiên vốn là người có tiếng tăm ở
Kinh ấp, Thức ngộ có
lắm người theo, vì tăng tục đều nghe, nên cha của
Sư đích thân đến gởi
gắm. Sau dẫn đến trụ chùa Tam Thiện ở cung Nhân Thọ.
Đầu niên hiệu Đại
Nghiệp
(6
0
5) thời Tiền Đường, Sư lại trụ chùa Đại Thiền Định, tấn đàn thọ giới cụ túc, kính thờ Đạo nghiệp nơi
Luật sư
Trí Thủ. Sư rất cẩn trọng oai nghi. Học chúng rất
kính trọng.
Sư nghó chọn Lý vị vì thấu
đạt đến sáng tỏ là thường, mà chuyên cần với chính
sự, ưa thích thực hành
khuyên giúp. Mỗi khi gặp lập giới thí thì
Sư xướng bạch khoa cử, tự
thân đứng trước chúng tăng hỏi xét nghi bàn. Đến khi thọ giới duyên tập có một
số già nạn, vị Giáo thọ riêng đoán
thật chẳng ít,
Sư bèn dự khiến biết cùng, dẫn kéo vỗ tay. Đến nỗi có trường hợp gặp việc quên mất, luôn luôn nêu chánh. Nên mọi người đương thời đều tôn trọng
Sư xét rõ
của Sư, kính
Sư thành tiến
của Sư.
Sư đến giảng dạy khắp bốn phương chẳng câu nệ thế lụy.
Niên hiệu
Trinh Quán thứ ba
(6
3
9) thời Tiền Đường, Sư từng ở Viện riêng nơi nhà Ngụy Binh Tài thuộc Phu Châu, giảng
Pháp Yết-ma. Chỗ Sư ở vốn là thất
Cỏ tranh, bỗng nhiên nổi lửa, gió thổi lửa bốc cháy dữ dội
sắp đến phía Tây.
Sư bèn tìm nước mà dập tắt.
Nhân đó, gió liền xoay trở lại, lửa tắt mất nên không bị đốt cháy. Đó là do oai lực của
giới đức, rất khó tiếp nối.
Đến niên hiệu
Trinh Quán thứ bảy
(6
3
3) thời Tiền Đường, Vua Thái Tông ban lệnh xây dựng chùa mới, chọn ra các vị Đại đức.
Mọi người đều cho Sư
có công hạnh như trước đã nghe, bèn dẫn Sư đến
trụ. Năm đó, ngài vâng
sắc nhận làm
Thượng tọa ở chùa
Hoằng Tế, chuyên mở mang Luật tạng,
dạy răn dẫn dắt tăng chúng. Tiếp thừa có
khuôn phép, lan tỏa đến
chùa khác. Có Cô ni ở chùa Tập Tiên vốn không
có Tuệ giải, vọng bắt
chước tập học, đúc các tượng Lão tử chân nhân, để tự
cúng dường, và mời các Đạo
Só phái Hoàng cân đến giảng
đường mừng hội.
Sư cùng chư tăng đồng dự trai tập. Đã gặp phải việc như
thế, Sư bèn quở trách ngăn cấm. Liền bảo Đại đức
Hiển Hạnh đuổi
phạt, lại tìm lấy Đạo
tượng đưa vào chùa Thái Nguyên sửa thành dung tướng tôn
tượng Phật, để răn cấm các thói quen khác.
Trước kia, Chu Triệu Vương đang trị vì
tại đất Thục, có Đạo Só tạo Lão Quân mà lấy
tượng Bồ-tát đứng hầu, chư tăng đem việc ấy tấu trình, vua mới phán rằng: “Bồ Tát đã thành không thể phá hoại,
Thiên Tôn nên đưa lên một
Bậc”. Quan mới đón
rước vào chùa sửa thành dung tướng tôn tượng Phật. Đó là trường hợp tương tự. Lại có cô ni
Tuệ Thượng, có một thời qua lại
nơi cung cấm, gặp lúùc
vua Cao Tổ (Lý Uyên
6
1
8 -
627) đi xa, lìa nơi cung cấm kinh thự, bèn lấy chùa của
Tuệ Thượng đang ở để đặt
Hoàng Linh. Cô ni Tuệ Thượng
bèn lấy chùa tăng làm nơi cho ni ở. Sự việc trái
với chánh sắc, chẳng ai
dám đả đụng đến. Ngài bèn nhóm họp các vị
Tam cương Đại đức,
v.v… ở Kinh thất hơn hai trăm đến nơi đuổi đi. Sư
bảo rằng: “Từ khi Phật
Pháp truyền bá ở đời, chưa có ni chúng nào cậy thế lực quan mà chiếm đoạt chùa tăng. Đã là trái Pháp nên ra ngoài
chúng, không được dự trong bốn chúng và qua lại các
Pháp sự. Nếu ai cùng
với ni chúng của
Tuệ Thượng bàn luận, thì cũng phạt giống như
vậy, chế lệnh đã ban
hành, đúng sai tự hiển bày!” Tuệ Thượng không
chịu nổi sự trách phạt
đó, bèn mách bảo với Đông Cung và các Triều tể.
Có lệnh sai Chiêm Sự Đỗ
Chánh Luân giải việc tẩn đuổi ấy. Tăng
chúng đã nhóm họp, phần
nhiều theo tình để bàn nghị. Sư bảo: “Điện hạ giữ gìn
Chánh Pháp, Tuệ Mãn tôi y cứ theo
Pháp tình lý. Nay thì trái
lý cậy tình, đó tức là khuôn phép bị đảo loạn. Đuổi đi là trị tội, tội
vẫn chừa đổi, y cứ đó mà thấy rõ chưa dám nghe lệnh chỉ”.
Sư bèn cầm lấy
đồ ngồi mà thối lui.
Bấy giờ, tăng chúng sợ oai quyền bèn đồng giải
mở tẩn đuổi. Sư nghe
thế, than rằng: “Bạn tôi đã ít, nạn có thể sửa trị
lại. Lại chẳng đồng
giải mở, chỉ bày biết là tướng trái”. sau đó,
Cô Ni Tuệ Thượng sám hối lỗi lầm,
Sư chẳng hề đoái hoài. Đến lúc Vua xa
giá tuần du đến Đông
Bộ, ban sắc cho Lý chúng ở trước. Sư nhóm họp chư tăng ở
Kinh đô gồm hai trăm vị đến nơi
cung quyết, trình bày can ngăn. Mỗi vị đều tự cởi áo
ca-sa đặt để trên đảnh đầu, bắt chước theo
năm tội nghịch của
Điều-đạt. Cả triều đều chăm mắt nhìn chẳng dám thông biểu. Cho đến đầu Quan, Vua lại ban
sắc mới xoay lại.
Sư thường
an nhiên mở mang cứu
giúp, nhóm họp đồ chúng giảng dạy, thành tượng
sau cùng có gần tiếng tăm hình thái.

Sư lại nguyện
sinh về cõi
An Dưỡng, tắm gội chúng tăng
làm nghiệp chánh. Học
tiếp nối đầu mối của An Công, chắc chắn thiết
tha đau đáu tự cố gắng.
Đến ngày hai mươi tháng tư niên hiệu Trinh
Quán thứ mười bốn
(6
4
0) thời Tiền Đường. Sư bị bệnh nhẹ, biết sắp đến đời sau, Sư bèn bảo tất cả mọi vật đều thuộc của Tam Bảo. Ngồi ngay
ngắn trên giường dây,
tự co đầu gối, mời đại chúng ở các chùa, giã
biệt từng người. Hơi thở từ dưới lên dần đến nơi tim,
Sư nói năng đối đáp vẫn như lúc đầu, không mờ tối. Khí ấm dần đến miệng,
Sư an nhiên thị tịch, thọ năm mươi bốn tuổi. Cử hành lễ trà-tỳ bên cạnh chùa
Long Trì ở
núi Chung Nam. Hài cốt đều
cháy hết chỉ chiếc lưỡi không cháy. Lại chất củi đốt qua nhiều đêm,
sắc mầu càng tươi thắm. Bèn an táng tại
góc núi. Sa-môn Tuệ Ngang
chùa Tịnh Trú ở Kinh đô soạn Minh tụng,
sự tích nầy thấy ở Biệt tập.

Sư có soạn
Tứ Phần Luật sớ hai mươi quyển, giảng hơn bốn mươi biến.

Truyện ngài Thích Tuệ Tấn ở Ky Sơn:

Thích Tuệ Tấn, họ Bảo, người ở xứ
Thượng Đảng thuộc
Lộ Châu. Từ thưở nhỏ,
Sư đã giã từ cha mẹ, kính mến tăng lữ, tu tập giới luật
thực hành công phu.
Sắp xuống tóc thì cha mẹ lưu luyến, bèn dừng
ở làng tục.
Sư nhân từ hiếu kính nổi tiếng. Đến năm
Sư ba mươi tuổi,
mọi người trong làng kính
mến sự tinh thần khổ tiết, nghiêm khiết tự thân, đoạn dứt ân ái không nghó tưởng vợ con phiền lụy
của Sư, bèn
cùng nhau trình bày với
cha mẹ của Sư mặc tình để Sư giữ trọn chí
nguyện ban đầu.
Sư mới được dự phần xuất gia, trụ chùa
Phạm Cảnh ở Châu Trị.
Đến lúc đã thọ giới cụ túc, nghe nói thọ tịnh y mao ẩm, lại hỏi đến trì Phạm.
Sư lại thiếu thưa hỏi tỏ ngộ, nghe ở
Nghiệp Hạ giảng luật, đồ chúng có cả ngàn vị.
Sư tự vui mừng đầy lòng, lấy luật gá duyên, cầu không phải
Văn chẳng hợp. Nhân đó liền đóng cửa tự tụng đọc
hơn tám mươi biến. Hành
yếu tai mắt cũng rất đầy đủ mà nghóa lý
nguyên do vết tích phải
theo thầy để thọ học. Sư bèn đến chỗ Luật sư
Hồng ở Tương Châu, ngồi một nơi lắng nghe không rời khỏi chỗ trải
qua tám biến.
Thắng duyên lắng tónh bên trong nối nhau mà nghe lại trải
qua tám năm. Sau đó, Sư
lại vội vã theo thầy đi khắp Nam Bắc, hoặc
chốn núi non, hoặc ở
giữa đời, vân du tham tầm kinh luận để giúp cho
Luật tông. Lược tính
trước sau chỉ một Tông Tứ Phần nghe qua một trăm
hai mươi biến,
Sư lại tìm đọc đến ba trăm biến. Tự có đồng trần chuyên
chí lắm công, ít có đồng
bạn ngang bằng như thế.

Khoảng cuối đời Vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1-
605) đời
Tùy, có vị tăng ở cùng
chùa có Học nghiệp kém dở, khó ngang bằng với
Sư nên ngầm ganh ghét. Sư
bảo: “Cùng là xuất gia, đồng vâng theo Luật nghiệp, ngầm thêm quạt ruồi, há vì thân danh mà hiềm ganh ư?
Xưa kia, nghe hạnh Vô Tránh Chỉ
có ở ngài Không sinh, Thánh lập khuôn
phép tốt lành, nghóa
chẳng tự kết. Tôi tuy chẳng thông minh nhưng xin theo nhã dụ!” Ngay ngày đó
Sư đến từ tạ, xả bỏ công danh, dơ cao xiêm
bộc mà ra. Trong chúng
tăng có người ngăn cản. Sư bảo: “Tôi chẳng
vướng mắc ở sự đi
lại. Chỉ vì Duyên nên như vậy!” Nhân xa nghe các phương nơi có đồ chúng tài giỏi, địa thế tốt đẹp như
Ngũ Đài, Thái Nhạc, Đông Xuyên,
Bắc Bộ, Thường Sơn,
Nhạn Môn, tùy đuổi theo vết thiền,
không nơi xa nào Sư chẳng đến.

Có Sa-môn
Tuệ Toản là bậc Đạo Vương ở Sóc Xuyên, Sư lại đến theo học định
sư tông phó. Đến lúc ngài
Tuệ Toản vào Quan nội thì
ngài bèn sang Ky Sơn, phỏng
theo vết tích Sào hứa. Nơi Nham Thạch
tiện lợi có ngôi chùa
xưa, Sư bèn quét dọn để ở đó, chân chẳng bước
xuống khe suối hơn ba mươi
năm. Lời nói và việc làm trở thành khuôn
phép, các hàng tăng tục
bèn tìm đến. Xưa kia vốn ở nơi sâu kín hiểm trở, nay
thì
thanh thái. Nên đối với
Pháp thuộc
Sư thường dùng cả thiền lẫn
luật nối tiếp nghiệp.
Đến ngày
mười lăm tháng giêng niên hiệu Trinh Quán thứ
mười chín
(6
4
5) đời Tùy, bị bệnh, Sư bèn ngồi kiết già mà thị tịch tại phòng ở núi, thọ tám mươi sáu tuổi.
Bấy giờ, ở cùng quê với Sư, có Sa-môn Đạo Toản là người giỏi Luật
Tứ Phần, tâm thần
trong sáng, giảng giải nối nhau, truyền
đủ chương sao, thân hình cao lớn, người thường ít ai bằng.
Sư trụ
chùa Pháp Trụ, nhiếp
chúng mở mang hoằng hóa. Khắp bốn châu Hàn, Lộ, Bí, Trạch mọi người đều theo
khuôn phép.
Về sau, bệnh phong
của Sư
chóng tăng, trái với nghi tiết, tuy y phục
suy hoại nhưng ăn
uống không hề gì. Tôi
(Đạo Tuyên) nghe bèn đến đó. Sư vui mừng như
gặp lại người đã quen
xưa, tự tỏ ngộ vẫn còn rõ ràng. Tuổi Sư đã
ngoài tám mươi.

Truyện ngài Thích Đạo Lượng trụ chùa Nghóa Hưng ở Tinh Châu:

Thích Đạo Lượng, họ Triệu, người ở xứ Loan Thành thuộc Triệu Châu. Năm mười lăm tuổi,
Sư nhàm chán thế tục, bèn đến thiền
phường Sa Thản ở
Châu Giới chỗ
Thiền sư Bị mà xuất gia.
Thiền sư Bị là
người rộng thấu đạt,
đức hạnh vang khắp Lưỡng hà, chỉ giảng dạy Luận
Đại Trí Độ, thần hiện
trong xa. Từ năm mười sáu tuổi Sư đã lên pháp
tòa, đến tám mươi tuổi,
tiếng tăm mến động vật tình, từ vị không biến
đổi. Sư cung kính hỏi bày trông dự vào
thính chúng,
Thiền sư Bị mới
bảo Sư đến núi Phi Long,
chuyên việc tụng kinh. Chúng tăng ở núi có đến ba mươi vị đều là theo vết
Thiền pháp. Vốn thiếu
Tịnh nhân, chỉ
có một mình Sư mà thôi.
Đã ở ngôi vị dưới, mọi việc của chúng đều
đến, mỗi ngày Sư tự
xay giã năm đấu thóc, gần đến sáu năm mà không
một lúc nào Sư biếng lười. Đi chân không ba năm,
mỗi ngày sáu thời
theo chúng, thường mong
được sai bảo. Tâm trong trắng chẳng theo ai,
chứa nhóm đến bảy năm,
siêng năng mới được toại ý.
Nghe ở
Tinh Châu, có
Thiền sư Toản nhóm chúng khai
giảng, mở mang Phật pháp
hưng thạnh. Sư dần đi đến Ky sơn, bèn tấn đàn
thọ giới cụ túc, dần
hồi đi đến Thái nguyên, quy hướng nương tựa
Sa-môn Tuệ Toản. Niệm định là
việc chính, lại kính mến
Luật tông. Có Luật sư Nghiêm là bậc đức hạnh khuôn mẫu đáng
quy ngưỡng,
Sư bèn đến
theo thọ học. Nhân đó
mà trụ chùa Vô lượng Thọ, tức chùa Luật sư
nghiêm đang ở. Từ đó,
Sư chuyên nghiên cứu Luật Tứ Phần, đêm ngày chẳng

quên. Sư lại
theo Luật sư Nghiêm đến Thạch Châu nghe học Luận
Địa Trì. Trải qua thời
gian dừng ở đã lâu, Văn Từ nghóa chỉ thông suốt,
đáp thuật nhận biết
trước, càng tăng thêm Danh Thật. Có Viên Tú Tài ở U tổng, học theo Nho giáo rất có công phu, đến theo
Sư học
Luận Khởi Tín.
Sư bèn vì Vạch bày mở phát tuệ ngộ, ôm giữ đức tin chẳng
biến đổi. Nhân có Luật
sư Kham đang dẫn đồ chúng giảng dạy hạnh nghiệp ở
Lã Châu, Sư lại đến
nương theo, nghe ôn lại những gì vốn đã học.
Sau Sư về lại chùa y cứ
thời khóa giảng dạy.

Khoảng đầu thời
Tiền đường, Vua Cao Tổ (Lý
Uyên
6
1
8-
627)
ban sắc vì Luật sư Tuệ
Mãn mà xây dựng chùa Nghóa Hưng. Vì ngài
(Đạo Lượng) vốn có
Luật hạnh trong sạch, nên thỉnh Sư đến trụ ở đó.
Nhân đó, Sư thường
giảng dạy, trấn giữ đổi thay tập tục ở đời. Đến đầu niên hiệu
Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, Sư đến Bổn Châu, Thiền Sư Bị vẫn còn sống tại
Loan Thành, vui mừng
Sư từ xa về thăm hầu nên lập
ra Luật diên. Sư lần lượt
giảng dạy, tiếng tăm vang cùng Đông Hạ. Thính chúng có đến tám trăm vị. Mọi người đến thưa hỏi điều lợi ích
ngày càng đông. Từ đó
về sau, Sư thường mở Luật Phủ. Tính số lượng
chẳng biết là số bao
nhiêu. Thành giảng Học Só có hơn bốn mươi vị.
Sa-môn Pháp Hưng ở Tinh
Châu, vốn xuất thân từ đó.
Đến nay niên hiệu
Trinh Quán thứ mười chín
(6
4
5) thời Tiền Đường, Sư đã bảy mươi bảy tuổi, hiện ở tại chùa Nghóa Hưng. Đang trên đường mở
mang giáo pháp. Có học só Đạo Trụ, vốn sinh tại
Thái Nguyên ở
Tăng Quán thuộc
Thượng Đông.
Sư nghe học rất
có công phu. Riêng giữ
không quên, xem các chương trình
sớ liền giảng
nói được. Nay hiện ở
chùa Kinh, thường luôn hoằng hóa.

Truyện ngài
Thích Tuệ Mân trụ chùa
Thông Huyền ở Tô Châu:

Thích Tuệ Mân, tự là
Huyền Tố, người xứ
Hà Đông. Chí tánh ngay thẳng, tiết tháo chẳng như đồng bạn, nhân ái trầm lắng vốn
tự bẩm chất. Đạo vang
khắp ba Ngô, danh truyền cùng bảy Trạch.
Tánh ưa thích chỗ sâu
lắng, thường ở nơi hang núi.

Năm chín tuổi,
Sư xuất gia,
siêng năng nghiêm khiết hạnh
nghiệp, Sư tụng Kinh Pháp
Hoa, suốt năm tháng bèn được độ. Năm mười lăm tuổi,
Sư nghe
Pháp sư
Quang người xứ
Tân-la giảng
Luận Thành Thật ở chùa
Hồi hướng. Sư dẫn trước hỏi đáp, tài giỏi vượt cả huyền tân.
Mạng che cả u tông, các bậc kỳ túc đều vui mừng. Năm mười bảy tuổi,
Sư nhận thỉnh về quê cũ
chùa Quang Hưng ở Hải Diêm, giảng Kinh Pháp Hoa.
Thính chúng nhóm họp đều tỏ bày điềm lành, có mùi hương lạ,
chỉ búng ngón tay thường
tụ kết giữa hư không. Sau khi thọ giới cụ túc,
Sư lại nương theo
Luật sư Chí ở chùa
Trúc Viên học
Luật Thập Tụng. Văn từ nghóa lý đều
thông hiểu, cạnh đó thưa hỏi các bộ khác. Đến lúc
Chí Công sắp thị tịch, ủy
thác học chúng cho Sư. Sau khi việc tang đã hoàn tất,
Sư bèn đi về hướng Đông đến Cối kê, vào đất
Diệm đảnh lễ
Thạch Phật, và đến các
trường giảng ở Thiên Thai.

Vài năm sau,
Sư về lại đất Ngô, trụ chùa
Thông Huyền, nhóm
họp đồ chúng giũa mài
Đạo nghiệp. Suốt mười bảy năm, Sư chẳng bước ra khỏi cửa chùa, không nhận
thỉnh riêng. Từ đầu đến cuối thường mặc
áo vải thô, ăn dùng rau
quả. Mọi việc vui buồn đã dứt bặt và bàn nói vui đùa cũng hết.
Cuối đời Tùy,
sụp đổ ly loạn, ở đất
Ngô đói kém, các
hàng tăng tục lánh nạn
khắp đông tây. Sư bèn giữ lấy sự chết chẳng đổi
dời, thiền tụng không
nghỉ. Chim nhóm không phiền nhiễu, đàn thú chẳng náo loạn.
Quan Tổng Quản Tô Châu nghe
Sư vẫn bình an, bèn thỉnh
Sư ra núi, nhưng Sư cố từ
chẳng đến. Lại sai sứ mấy phen cầu thỉnh mà
Sư không đến.
Bấy giờ, Thứ Sử Lý Liêm, Tiết Thông, Vương Vinh v.v…
rất kính trọng cúng hầu,
mà Sư vẫn giữ chí gá ẩn, trọn ngày đau đáu.
Văn Công thông xét,
chẳng thể đoạt vậy, bèn rước Sư đến Cốc Hoa Đình ở núi Cán, xây chùa hành Đạo mấy năm. Đất ở đó
thấp trũng, muỗi
mòng rất nhiều, Sư lo sợ
làm tổn thương chúng bèn sắp xếp việc di dời.
Đến thời
Tiền Đường mở mang việc giáo hóa, Pháp sự rộng
lưu bố, Sư lại vào núi
Hải ngu ẩn cư hơn hai mươi năm. Mọi người từ
khắp các phương xa đến
cầu thọ học thường có hơn trăm vị. Đất ở đó thích nghi với cây Tử,
Sư bèn khuyên gắng trồng vài mươi vạn gốc tùng, giúp công đức cho
Tam Bảo ở tương lai. Đến tuổi trung niên
Sư đến khe
suối phía Nam, cất một am
tranh, hai con thỏ một con hổ thân thiết ở
chung, trong ngoài không hề
lấn hại nhau. Đến như cầm thú thần kỳ đến xin thọ
Quy giới. Trình bày những việc ấy không thể đầy đủ. Đô Đốc
Tô Châu là Võ Dương
Công Lý Thế Gia có gởi thư sai sứ đến thỉnh mà Sư chẳng đến.
Đến niên
hiệu Trinh Quán thứ mười chín
(6
4
5) thời Tiền Đường, Thứ Sử Giang Vương nhân dịp nước nhà độ người hành Đạo, bèn
thỉnh Sư xuống núi. Giang
Vương muốn thọ quy giới, dâng thí y pháp truyền các
hương cúng.
Sư bèn cố nhường các bậc
Cao đức, chẳng nhận lấy một vật gì, từ giã trở về núi
suối tiêu dao tự vui.
Sư giảng các Kinh,
luật, giới Bồ-tát, Luận
Thành Thật số biến chẳng đồng nhau, với những bản luật xưa
sớ cũ nếu có chỗ
sót mất,
Sư đều
san định chánh bản mà truyền

bá. Sư soạn
Bộ Thập Tụng Tư Ký mười ba quyển, Tăng ni hành sự
hai quyển. Ni chúng Yết-ma
hai quyển. Đạo Tục Bồ-tát giới Nghi Sớ,
bốn quyển. Các vị học só
thọ nghiệp truyền hóa có hơn hai mươi người.
Đến ngày
mười một tháng tám niên hiệu Trinh Quán cuối cùng
(6
5
0) thời Tiền Đường, vào lúc sáng sớm, Sư thị tịch tại chỗ
đang ẩn cư, thọ bảy mươi bảy tuổi. Trước đó ba ngày, có mùi thơm lạ lan
tỏa khắp chùa, cả đại chúng đều lấy làm lạ bèn hỏi.
Sư bảo: “Hôm sau ta
sẽ đi,
sinh tử là việc thường của con người.
Sự sống ở đời vốn
như mây bay, phải cẩn
trọng chớ nên khóc lóc. Mỗi người phải nghó nhớ vô thường,
sớm cầu tự độ. Mọi việc trong việc tang an táng, giới luật
có nghi thường. bia chí trang
sức văn từ, đều chẳng được làm.
Nếu thực hành theo quyết biệt này, tôi đâu còn gì phải nói!” Đó chắc chắn
lúc qua đời không nhiễu
loạn, đáng gọi là Kiên Trinh.

Thử Luận bàn:

Từ khi Đấng Pháp Vương xuất hiện làm lợi ích cho đời, là muốn lắng trong hai thứ
sinh tử, cắt trừ ba chướng. Do đó lập bày Đại giáo, bủa lưới khắp các dòng Hữu.
Tuy là hoặc lụy tăng nhiều nhưng phát khởi chỉ do ba nghiệp.
Tùy nghiệp mà lập giáo, ba học được đặt ra.
Giới vốn là để ngừa quấy, xét hợp với
Thân miệng. Định chỉ lắng trong loạn động răn bảo nguồn tâm. Tuệ để ngăn tà, tin rõ hết hoặc. Ba pháp
cùng nương gá, nghóa hình
Thánh lượng. Cho nên trong luận nói rằng:
“Giới như bắt giặc, Định như trói giặc, và Tuệ như
giết giặc”. Giặc,
nghóa là phiền não hoặc
nghiệp, không thể dứt ngay được. Công do dần
dần hàng phục nên lập
ra ý nhiệm mầu nầy. Chẳng ai không đủ giới,
Định, tu sâu biết chướng
hoặc. Bậc Minh Trí quán sát thấy rõ sự ràng
buộc, Ngã đảo đã tiêu,
các nghiệp chẳng nhóm họp. Suy về cội gốc thì
tịnh giới là Công, nói
về sửa trị thì Chánh tuệ là đức. Trải qua tốt
lành hay sinh, đâu chẳng phải như thế, đó khiến cho năm thừa nương gá
nơi Giới Đạo, các thánh gánh vác tuỳ ở đường ngã tư, ban phước lành
nơi bốn loài, rộng tiếp nối lớn mạnh ở muôn năm. Nếu chẳng có giới đức
thì lấy gì để đổi! Kể
từ Kim Hà nhiều lời, bắt đầu tập Pháp tại Linh
Sơn. Bấy giờ vâng theo hậu vị, Đạo trùm
khắp nguồn, tuy là thiết giáo
nhưng chẳng thường cùng
nhau xét lựa khinh trọng. Nhưng từ khi Thượng
Tọa Bộ, Đại Chúng Bộ
bắt đầu chia nơi kết tập thì năm bộ mười tám
phái sau trăm năm, nêu
bày đầy đủ ở truyện trước, bộ chấp v.v… tự rõ bày.

Vả lại, Luật tạng đã phân lâu, mới đầu truyền bá đến Đông
Hạ thì Tát-đà-đa Bộ
một bản Luật Thập tụng hoằng trì rất rộng, thật là
do Luật sư Thanh mục mở
mang ở thời nhà Tấn, Sa-môn Tuệ Viễn ở Lô
Sơn xây dựng
thành tông,
Cừ Dónh phân lục làm mạng lộ,
Hựu Viện vấy sóng nơi
Thích môn, lắng một giang hoài không hai kính
vâng, nhưng tiếc vâng thọ
Luật Tứ phần, tuy phiên dịch từ thời Diêu Tần mà bắt đầu giảng dạy ở thời
Nguyên Ngụy, là do
Xích Tư luận chủ ban
đầu mới tụng truyền,
chưa xoay vần đàm trao, sau đó trở lại xứ khác,
nên học chúng ở phương
này chưa dứt bặt sự duy trì. Mãi đến thời các
ngài Phú, Thông mới khai
mở học tứ. Trong đời vua Văn Đế thời Tiền
Tống có Di-sa-tắc Bộ chỉ
một bản Luật Ngũ Phần mở dịch tại Dương Đô,
do Ngài Giác truyền bá,
ngài Sinh Nghiêm ghi chép. Văn rất nêu bày cốt yếu rất đáng truyền bá, các bậc tài giỏi không có ngày lưu đượm
vị. Thật đáng buồn tiếc?
Tuy nghe Hải Tân bày thuật, phần nguyện vạch từ, lên đó tìm cầu, danh thật trái lầm. Đáng tiếc Hoa Điển rỗng đạt
đến Thần Châu.
Ca-diếp-di Bộ chỉ một bản
Luật Giải Thoát. Bản Phạm truyền bá đã lâu
nhưng không người phiên dịch, chỉ lưu xuất giới
bổn hiện truyền bá ở
đời, các tụ, không khác với các tông khác, nên ở
đời có câu ngạn ngữ
rằng: “Vọng Tập riêng đủ Ngu Tùng”. Bà-tha-la
Bộ thì Luật bản
chưa truyền, trong tạng thấy xếp
vào Tăng-kỳ. Đó là do căn bản đại
Chúng truyền, chẳng phải trăm năm năm tông phát
sinh. Tổng cộng là năm
Bộ chi phần thì Trung Quốc có được bốn Bộ. Nếu
y cứ theo nhiếp ngọn về
gốc thì hai Bộ là Tông chính, Trung Quốc
cũng đã có được một.
Ngoài ra các bộ khác phần nhiều là do các bậc
Hiền Thánh ở Tây vực
góp nhặt ghi chép hành sự. Trong đó, tụ loại tự
phân riêng biệt, duyên
tiếp nối khó bề xét, lựa nên nói lược về đó!
Nhưng mặt trời
Tuệ đã lặng, dòng pháp trùm khắp. Điểm quan trọng của các hạnh không vượt ngoài kinh ấy.
Xét nguyên do gá
Tướng buộc tình, tâm sự
dễ chuẩn. Động Tónh Khoa cứ thật hợp với oai
dung. Phàm ngu vọng tập,
thấy tướng hoằng Thiện, nên luật tuỳ duyên chế cuối cùng ít trái. Thử nhìn rõ các bậc khai
só giảng dạy dẫn dắt, hạng người minh đạt phụng trì, thấy tưởng rối vội cùng bày thần lược,
Bộ khác Phế lập, lấy
bỏ khó thường, Học Quán chưa bày dễ nêu mở
khai bày. Vì sao mà biết?
Vì như một pháp thọ giới cụ túc, vốn là nền
tảng của ba Thánh, các
bộ đều trình bày chỗ cốt yếu đầy đủ, có tướng theo nhau.
Khác Tông hội hợp thọ
sự loại,
sao bày đang được
sáng theo
đồng vẫn khế hợp. Xét
về đất của hành sự thì bộ phận Hương nhượng, thấu cùng nguồn của thọ giới thì tông quy về
Luật Tứ Phần. Nay thì theo
học bày tướng, chẳng
mô phỏng theo khuôn phép trước, ức đoán thì
theo, vọng tình thì gá. Có
thể gọi là thầy trò dạy răn sai sót, dạy trao
không có công phu, cũng
là nguyên hạnh nói khác, cơ thấy hạn hẹp lẫn nhau.
Trấu tạp như thế hơn hai trăm năm. Há chẳng vì mất người truyền
thông nên khiến tiếng
tụng truyền nơi đất Trịnh.
Nay thì lẫn lộn một nhà, gồm cả đều thực hành theo tông của
Luật Tứ Phần, nên được
đầu cuối thọ tuỳ nghóa, khó trái cách. Nhiếp hộ tuy rộng, nhưng nguồn ấy có thể tìm. Từ nơi bắt đầu
giảng luật,
Sa-môn hiệu Pháp Thông ở đời
Vua Hiếu Văn Đế thời
Nguyên Ngụy ở phía
Bắc Đại mở mang giềng mối, miệng đọc
truyền trao, là điểm vẻ vang ở
thời ấy. Có Sa-môn Đạo
Phú liền tiếp nối giềng mối của ngài Pháp
Thông, ghi chép
sớ giải thành
sáu quyển, chỉ là
Trưởng Khoa, còn như
nghóa cử thì chưa nghe ở
đời. Thời bấy giờ, các Sa-môn Đạo vị còn thuần, lời nói và việc làm hợp nhau, hễ nghe điều gì thì vâng giữ điều đó,
chuyên việc gá đức,
chẳng rảnh mà cầu mong. Cuối đời Ngụy, đầu đời Tề,
có Sa-môn Tuệ Quang là
bậc Tông tượng Bạt-đà, là bậc sư biểu hoằng
lý, lại tạo văn sớ
rộng phân bày thuật. Học nói học nhìn trải liền như
mây núi, hạnh sáng đức
sáng vẻ vang soi tỏ tợ nhật nguyệt. Mỗi lần mở bày xiển dương thì dưới pháp tòa ngồi cả ngàn vị tăng, đua nhau cổ
xúy Thanh ngôn, người
phân khác biện, khắc thành pho quyển, gọi
chung là Mạng gia. Nhưng
mới đầu, ngài Tuệ Quang tu theo Định Tông,
sau mới bắt chước theo
nghi quỹ của Pháp luật. Huy du của Đại Thánh
đều đầy đủ. Do đó,
người đời khen ngợi người ấy, hạnh giải cùng
suốt
thật có chỗ theo.

Có các Sa-môn Đạo Vân, Đạo Huy và Pháp Nguyện là Tam
tông Luật sư, nối gót
truyền đăng, mỗi vị đều nêu
Thanh giáo. Ngài Đạo
Vân thì đầu tiên
soạn
sớ
chín quyển, giảng nói cùng khắp ở
đương thời.
Môn nhân làm tỏ rạng cùng cả Đông Hạ. Kế đến ngài Đạo
Huy soạn
sớ lược bớt của ngài Đạo
Vân hai quyển, yếu ước thật khéo léo, đi tắt ít
trái. Được ở phần
lược bớt văn, nhưng mất ở phần mở trao. Nhưng ngài Đạo Vân mạnh mẽ đối với
nghóa Tông, bàn giải thật rộng, còn ngài Đạo
Huy thì xét cắt Từ
Tướng, Pháp Tụ suy cử, ở đời cólời ngạn ngữ rằng:
“Đầu đuôi Tin xem xét
phong cốt”. Còn ngài
Pháp Nguyện ở
Phần Dương thì liếc xem hai nhà (Đạo
Vân, Đạo Huy) ấy, lại mở ra từ hang cốc,
soạn Sao
Sớ chẳng giảm bớt
so với trước. Xét nơi luật văn, phải quấy chính
là đối với sự tướng,
còn bởi chuyên gá vướng mắc u thông, hóa hành
đều bít lấp, cho nên như thế.
Ngoài ra, các bậc luật tượng như
Sa-môn Hồng Lý, Đạo Hồng, Đàm
Ẩn, Đạo Lạc, Hồng Tuân, Thâm, Đản
v.v…hoặc đào luyện tại
đất Trịnh Ngụy, hoặc mở lũy ở xứ Yên, Triệu.
Hoặc dẫn dắt đến cả
xứ Chu, Tần, hoặc vấy trần thấu
cùng Tề, Lỗ.
Không ai chẳng đồng quy về
thuật của ngài Đạo Vân, ngang bằng ở đương thời.
Tuy lưu xuất ra
sao ký, nhưng lược có thể nói.
Ngài Hồng Tuân khai mở Nghiệp ở
Quan Trung, thạnh hoằng dương ở Đế lý, kinh luật trao
truyền cả hai, công phu ấy thật cao cả.

Bấy giờ, ở đời đang kính chuộng
Luật Tăng-kỳ mà ngài
Hồng Tuân chuyên thực hành
Luật Tứ Phần, lên tòa trích dẫn, phán
quyết suôn
sẻ như dòng chảy.
Những người kình địch mỗi lúc đến đều phải ngậm tên mà trở về.
Nhưng Sư là một
Thần Chí, Thanh sắc chẳng
ai vượt hơn, do đó, nhân
pháp đều kết quy, có thể gọi là hành đến khắp! Có
Luật sư
Trí Thủ được
Sư giảng trao. Tông hệ rộng lớn, tham
cầu càng sâu. Bấy giờ,
gặp lúc mây sấm tiếp nối gồm cả Truyền hóa.
Học chúng xa khắp, chế
thuật toàn mong mỏi. Há chẳng rộng để trăm nhà cùng bắt chước một khuôn phép? Tuy muốn đặt bút mà không có từ nào để thông. Gặp lúc lại có các
Luật sư như
Sa-môn Pháp Lệ, Đạo Lượng,
Đạo Hạnh, Phán, Thước,Thắng,
Linh Tạng, Đạo
Hưng v.v… hoặc Truyền Đạo ở
Đông Xuyên, hoặc xướng lời ở Nam Phục. Trong đó, Cao Đế không vượt
Ngụy Đô, soạn
sớ mới thực hành tiếp nối thật
ít. Ngoài ra thì Danh chiếm
một phương, bởi không bút ký mà hóa thành gian nan ngăn trở, nhiều che lấp tâm ở
đương thời. Đâu chẳng vì nên vùi lấp đó, chán ghét nghe
sự mất mát ấy. Than ôi! Luật là
Pháp mạng, mở mang thì mạng vẹn toàn. Nay không muốn mở mang thì chánh
pháp ấy diệt, lại rất đáng buồn. Quán xét hai
Tạng Định học,
Tuệ học, Lý ở thông minh, một
Tông giới luật bày tình buộc sự. Hạn cục Sự thì rối bày lẫn lộn.
Trước sau khác điều, khai chế vừa duyên. Nêu bày làm
sao chuẩn? Ngoài luận hai
tạng, nghóa lại ngầm thông. Thấu đạt hiểu
biết tinh vi, gọi đó là
Hội Chánh. Do đó, Trời, Tiên, Tiểu Thánh hợp cơ
mà rõ Đạo. Thay nhau nói Tinh lý, mở sáng việc Tuệ
đều gọi là Chí
giáo, ấn định thành kinh.
Nếu y cứ theo Luật tông thì chỉ vâng theo lời
Phật dạy răn. Các Thánh
lớn nhỏ đều chẳng vọng truyền dương. Vì sao? Vì, giáo hạn cục tại
Nội chúng, khuôn phép
thường nghi.
Tăng Bảo kính vâng, trừ phi
khuyên răn. Tự chẳng phải là ngôi vị cùng cực
Chí Thánh, ai dám đặt để
tâm. Do đó trong Văn kinh nói rằng: “Ta còn chẳng
giao phó chúng tăng cho
Thân Tử ( Xá lợi Phất), huống gì người khác?
Nên mọi sự chế định
về khinh trọng đều vâng theo thành giáo. Giả sử
như có người nghi hỏi,
trở lại ủy thác Phật thông. Tuy có soạn luận rõ ràng, mà chẳng làm là khiến
Di Ngôn tứ Mạng, giới là
Đại Sư. Ba lần kiết
tập Pháp Luân trước
đều mở mang Pháp Điển ấy. Luận xưng là Pháp
Thọ, há là luống dối ư?

Xưa kia, từ Hạc Thọ về trước, người hành trì luật rất nhiều. trong
đó, cao nhất,
Ngưu Vương là người trước hết, do nghiệp trước chưa
đổi thay nên dời đến
ở nhà trời. Người kế đó, hiệu là Ưu-bà-ly.
Năm trăm hiến công, phụng trì là trên hết. Đến nỗi khiến hơn bốn mươi năm.
Hiến Chương trong bảy chúng tùy phạm khoa yếu, phần nhiều nhân diện kết. Còn như
Trì Phạm, thông bít, nêu cử, trị nghi, đều khiến
hiển dương, giao cho xét hộ. Tuy trải qua hai muơi bốn nương tựa, thông truyền
khuôn phép chánh, mô
phỏng lớp sau, phải noi theo văn ấy. Đến lúc tại
Đông Xuyên mở khai giới nghiệp vào khoảng niên
hiệu Gia Bình
(
2
4
9-
254) thời Tiền Ngụy,
mới mở rộng giới cụ túc. Từ đó về trước,
Pháp chúng đều gọi là “Tức
Từ”. Thầy trò nghe rồi mới dời đổi tập tục vậy.
Thực hành pháp Yết-ma
thì nương chuẩn vào tông của ngài Pháp Hộ.
Luận bàn về Bồ-tát thì
phiên tụng giới của Luật Tăng-kỳ. Cương Giáo
mới đầu tùy được
vâng giữ, chưa có gì đáng lấy làm lạ. Vào thời
Tây Tấn, chuyên pháp, ít thấm
Cương Nhu. Tại Trung Nguyên tán loạn can qua, đua nhau tiếp nối. Ở Lạc Ấp điêu tàn, vị Âm
hoang cháy.
Chúng của Trúc
Hộ Thanh Môn có thể cuộn mà ôm giữ, Đồ của
Khương Tăng Hội, Hoàng Võ chưa đáng
thâu thám. Lại vì Tôn Hạo khắc nghiệt,
Nguyên Đảo bất nhân, đóng bít chùa, bày binh lính, giết tiệt
tăng chúng.
Bên cạnh Bình Thành cao
còn phủ thây, đất xen Hoàng Hà Phạm tăng
mất báu. Ném hài cốt
chẳng chôn, Pháp luật sao thông? Bấy giờ,
gặp may có Di Thiên Thích Đạo An khôi phục, sắp
bày lại nghi phạm, phép
thường tăng chúng đều y cứ theo giới khoa.
Binh lính đói khát giao đổi lẫn lộn, cương chế
nghiêm mật, rộng như ở
Truyện trước có nêu
bày. Nên ngài Đạo An nêu cử ba chương, để cứu vãn cốt yếu ở
đương thời.
Nhiếp duyên thành cứu giúp được chuyên việc
ấy. Chỉ vì giáo điển
thiếu sót chưa được rộng rãi, phải nương gá sự truyền trao.
Tỳ-nại-da Luật mới đầu do ngài Đạo
An mở mang. Văn rất
sơ
giản lược, biết sơ về
Đại Chỉ. Xét về Chánh thì thật là điều chưa từng nghe. Mở mang do người thì ngài Đạo An đáng nương cậy.
Sau đó các
Sa-môn Tuệ Viễn,
Tăng Duệ, Nguyện, Dực đều tập thành môn phong. Ở
hai Bang Tần Tấn, xướng
minh Pháp hóa, thật do năng lực ấy.

Từ đó về sau, Nam Bắc chia thành hai, trú trì ngôi vị riêng.
Mỗi miền tự trình bày, nêu cương mục, hỗ tương đề cử thanh đồ. Nên có Thê Hà ở
Nhiếp Lãnh mở rộng tịnh địa, Linh Ẩn ở
Thái sơn kiến lập
giới đàn. Ứng cúng
bày Tăng như nhạn bay, tiếp nối giới nghe mùa Hạ
thì trở lại An cư, chính
là việc ấy. Nếu Nhân Pháp đều ánh ngời thị hạnh giải phù hợp nhau, có ám muội thì mất tiệt cốt lõi.
Bấy giờ, những vị không đức thì chôn vùi thần nơi đất. Nên trong đời có bốn hạng mê học.
Ở đây thử nêu lên, tưởng đáng quở trách: Hạng ưa thích Đại thừa thì chí chuộng phù hư, tình chuyên tham cậy, nên có bày gượng giới cương
mà mất sủng oai nghi. Như
thấy người vâng giữ giới luật thì xem
thường, cho đó là
Tiểu thừa. Với kẻ hủy phá tịnh giới thì coi trọng, cho đó
là Đại Đạo, bèn dẫn lá vàng dụ cho là vàng ròng. Ngựa gỗ chẳng
thể chạy xa, quở trách quất roi như quơ vào cỏ đất. Đều do hạnh thiếu
sót nơi thân, bụi trần nhuốm bẩn
cương lãnh, thẹn mình chẳng đạt được
sâu, khinh mạn mình bị hệ lụy bởi
nghiêm chế. Bèn xoay tình học Đại
pháp, mở bày cõi lòng,
lấn vết Thanh Văn, khen chuộng xiển dương Bồ-tát,
thông tình thì sợ rơi xuống hang hố, bám lấy hiểu
biết thì khúc mî
nơi cửa cổng. Có tâm như vậy, chưa thể gọi là
thường thông. Lấy đó mà cầu tâm thì tâm có thể biết.
Sao chẳng rộng đọc pháp giáo Đại thừa mở bày đường tuệ, nêu dẫn Thánh ý có gá bụi trần ư?
Do đó, trong
Kinh Thắng-man có nói về
khởi hành của người nữ. Vẫn biết Tỳ-ni là
môn học Đại Thừa, nên
chỗ rõ của đương thời là đủ tu của Sơ tâm.
Chuộng biết Luật nghi tức
Bồ-tát Tạng, huống gì thấu đạt lý giáo, hiểu hóa
biết thần. Thấu hiểu
chẳng rơi vào thượng Hiền, công hạnh sao thiếu sót
ở hạ chúng. Chắc chắn hạnh (công phu tu hành) có trái,
Giải (thấu biết rõ) chẳng phải Giải. được nói mà chẳng rõ nghóa, bỏ trí mà theo
các thức. Sinh tử không
bến bờ, nên khó trình bày, hàng lưu tục thường ba lần
soi xét mà lại thêm chín đợt
nghó suy. Với hàng xuất gia thuyên
giải bốn pháp nương tựa
cùng tám đường chân chánh. Đè dập đó để đến
là không đáng nói. Vậy
nên biết Đại Giáo, Tiểu Giáo tùy tướng nhiếp tu, đều ở lìa đắm trước đâu chỉ ôm chấp. Nếu còn tính như thế thì
không khác ngoại Đạo.
Kinh Luận bán giáo, mãn giáo đều trình bày lỗi
lầm đó. Thọ giới chỉ
mà mở cửa hư nguyện, theo giới tức phải vâng
chuyên thực hành. Biết
thọ mà không rõ theo, tu nghiệp mà không hạnh ấy, thì đáng gọi là một cái bánh xe không thể lăn trên mặt đất. Chim gãy
cánh sẽ rơi giữa hư không, đáng tin thay! Ở đời có những người khinh
thường giới như thế, đều vì thân tâm phiền lụy, không rõ về
Trì phạm,.. nên đồng khinh thường cho là
Tiểu đạo, Tiểu thì có thể mất, nên liền xả bỏ, kính trọng
tình nhiều, ngậm lời không báo. Thật vì nhiếp ngự học
chúng, chẳng có giới thì không mở mang, khéo cùng trụ trì mà không giới cũng chẳng thể lập. Đó giống như đi thì phải qua cửa, nói phải có nguyên do. Nên Danh lợi
sắp đến, tranh ngôi vị mà kiểm thúc dung nghi.
Thầy trao khuôn phép tôn quý, bước đến đàn tràng mà
sửa đai. Há chẳng
phải tham quyết tình mạnh
mẽ, kính giới như thầy. Hành bặt cương du, phó thác giới lấp đầy các hang ngòi.
Chuyên chí ở nơi gốc độc, lấy bỏ khéo
tại thước
tất. Dùng đó để mở mang cứu giúp, thật chưa dám nghe. Đó là mến Đại, ghét Tiểu, vì mê lầm một bên. Nếu có khả năng khóa
chặt thân miệng, tựa tướng nhiếp trì, rỗng rang nghó biết, hiểu Đạo mến
Đức, thì các Sa-môn Đạo
An, Tuệ Viễn, Tụê Quang, sẽ nhờ người ấy.

Các luận thế
học các luận từ số phân khu, bên cạnh Đại thừa mà thông tắt với đường nhỏ. Gượng bỏ nôm gốc mà tìm chương cú, liền thời lắm giới chợt riêng
sắc tâm, một hạnh cùng nhiếp của
sáu lịch,
Danh giáo có nhiều phức
tạp. Hàng Thánh là ở nơi Đạo hạnh, Phàm học chỉ tại tên gọi.
Do đó, đáp xét trọn đời rộng gồm từ nghóa, xem thường
giới răn, lấn phạm sắc
thanh. Tà thuyết đầy nơi môi mép, tà cầu đầy cả cõi lòng, nghóa là Bưng bát là độn đinh, gọi trì Bình là dựng tử.
Cứ mỗi nửa tháng thuyết
giới, chỉ bày lời thô, y bát thọ trì rất thành
phiền toái, bèn tức điên đảo hình phục, trống
sấm lời tiếng, dối lộng tôn nghi,
xem thường kinh luật. Nên
khiến y phục Pháp lạc thọ tịnh dứt bặt nơi thân, giới luật giữ gìn,
sống ràng ở miệng. Đó há chẳng nghe đối với
Bổn nghiệp hay sao. Biết
nghiệp thì chẳng vậy, chỉ vì lửa cháy sáng ở đầu lưỡi, từng chưa tròn tâm ước. Ở đây thì tôn cao, khoe khoang coi
thường nền gốc, vì mê cả hai. nếu có thể
xét sâu, khiến tánh khéo biết
hay sửa trị. Động niệm chỉ là
sự đối đãi của
Ngã nhân. Chỉ biết rõ
Thần Thức thì chưa hẳn vị Thánh nào cũng đáng chú ý?
Có Luận só
Tuệ Hưu dựng
lập rất có tiếng tăm,
nhưng ngài Chuyên Đại xét Tiểu, vọt bay thật tỏ
sáng tốt đẹp. Lại có
Hạnh phước mạt phàm, bẩm nhận trong trắng
sơ dã,
đọc rộng tụng nhiều,
tình hiện đặc sáng, riêng lược về giới khoa, nghóa
là giảng sinh lệ chẳng
như, thường uống thuần sữa no dưỡng tâm thần
của ta. Ở chốn lặng lẽ
u nhàn, có người nào hơn. Đó đều chẳng nghe
giáo hạnh động việc nghi
chậm, chẳng học thì không biết, tùy niệm mà giao tập. Do đó mỗi lúc giảng nghe thì chọn chỗ ngồi
sắp xếp
Chư tăng, đến chuyên
nghiệp xét, người ấy chẳng bao nhiêu. Học còn không
hiểu, huống gì chẳng học ư? Lông trâu
sừng lừa rất là gần thật. Lại có
Sa- môn Thành xây dựng
chùa tháp, sửa sang ruộng vườn, tìm kéo các
gỗ quý, chẳng nghó đến
vật mạng, cháy lan, tưới thấm làm sao tránh
khỏi sinh linh. Chỉ sợ
phước nghiệp không thành thật, không có Từ tâm
trắc ẩn, thì là chẳng
nghe lời răn dạy của Đại Thánh. Thập Tụng tam
tướng chính là ở người ấy. Hoặc có người cho
là làm Phước làm tội, công
và tội san qua sớt lại,
đó là chẳng nghe duyên Luật cấm ban đầu.
Duyên tu ở Phật đường
mới chế Địa giới, ý tại tùy niệm nên nương tướng
mà buộc tâm.
Không phải chỉ
sự nghiệp có lỗi vô ích. Nên ở đời những hiền
só tư duy mầu nhiệm, chuyên tónh lắng vời dẫn thật ít có, còn kẻ

xao động kinh doanh, chạy vạy thì rất nhiều. thô pháp dễ nhiễm,
diệu lý khó mở, vì mê nơi ba cõi, nếu có thể y cứ vào giáo hạnh, chẳng
vượt thường tình thì
chỗ đồng của Hiền Thánh thật đáng mở mang. Còn
như chùa Trừng có chín
trăm Thần Đạo, ngời sáng nơi quận Triệu. Các
Sa- môn Tuệ Viễn, Đạo Lâm chẳng khác giới Đức ở đời Tấn, đáng
làm quy cách.
Khách chuyên môn vâng giữ luật, trượng phu lập chí cứng rắn, rộng tụng
giới duyên, biết
sơ về văn cú. Khi lên ngồi đầu dẫn chúng mở mang nước mạn phủ tâm lại không y cứ học. Cho nên không nghe
sự dạy răn trong
sạch của giới luật
trong sáng.
Pháp Thân thành tựu đầy
đủ mới khỏi thầy trò.
Nay là dễ theo chỉ đủ, chưa nghó đến rộng giúp.
Cá liếc nhìn mây Hán, Tước mừng nhảy tăng luân, chỉ có
Luật sư ta,
ngoài ra đều là bắt
chước. Nhìn các Kinh Luận mọi việc đồng như ruộng
đá, châm dáng cao danh
ước đồng như cỏ Đề, cỏ bại. Biết pháp ở đời ít
ai biện rõ về Huân du,
mặc tình khoa trị, đúng sai lẫn lộn, khinh trọng
do đó mà lường xử,
họa phước từ tâm thần ấy. Mở lời thành hình,
không còn che phủ. Truyền
mà không tập, bị cửa Khổng xem thường, kinh thì bị
nhà Phật quở trách. Đâu khác gì đọc sách Lễ mà
còn cao ngạo, tụng Kinh Dịch mà
sao nhãng âm dương.
Khuyên gắng thay lời ấy!
Khiến chung nên thỉ, chỉ vì gặp thời
Tượng quý, giáo
Pháp bạc bẽo. Luật bộ
tà duyên, tông ngưỡng
rất nhiều. Đều do vốn tìm học ngữ, nghóa chỉ
tụng văn. Lấy giấy hàng
mỏng, đề roi ghi chép. Có thì y theo thuật,
khuyết thì dứt lời. Nếu
như có hơi khác lạ thì lấy thông không đường.
Bèn nói Luật không chánh
đoán, cho nên Thánh trước cho phép, bèn sinh
khinh thường ở đời, xem nhẹ chương cú, uống nước ấm trái hạnh mà cho
là Thanh Trai, chứa để tiền báu mà bảo là phạm nhỏ. Đồ ngồi không
nhọc tiệt tịnh, Bát lượng
chưa hẳn cơ chu. Đó đều là gượng nơi chì nhận, đổi lấy nghó bằng.
Bốn sự mê ấy, nếu có thể rộng tìm
các sách, xem
đủ hành tạng, chước
rót bốn ấn, chiếu dung ba chế, gặp cơ phẫu đoạn
thì văn lý cùng theo, ẩn
quát khắp bày thì vật ngã đồng hiểu. Nhiếp
ngự chúng tăng như thế,
ở đời có người ư? Tìm nơm của giới luật ở
nơi Trì Phạm. Học của định tuệ thường chuyên ở Trị. Nếu trị được thì hoặc
loạn sẽ tiêu. Nếu Định
được thì Thần cơ trong sáng xa vời. Ngoài ra đều là chương cú phù du, đồng mất ánh trăng mà chấp lấy đầu ngón tay,
khinh dối giáo tướng,
đồng ngâm vịnh thuốc mà mê càng bệnh.

Nên, Luận là
thử khai mở bốn học, trọn rơi bỏ hai mê. Không lời lấy gì đặt để văn từ, bày hoặc tâm
sao hết. Nên trong
kinh trình bày rằng: “Các thứ Pháp dụ đều do lìa
chấp trước”.
Trong luật lại
thuật rằng: “Nhất tâm
thường vậy, niệm dứt các ngăn che”. Cố nhiên lại ôm
hoài đầu
mối dạy răn ấy, hơi có minh châm, đem dùng thể gương
như dòng nước. Hơn nữa,
lại rõ ràng ở sau.

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
Quyển 23A
hết.







<卷>QUYỂN 23 B</卷>


CHƯƠNG IV: NÓI VỀ LUẬT

PHẦN CÒN LẠI TRONG PHẦN 2 CHƯƠNG IV

(chánh truyện có bốn vị)

Mục ở bản không phải như thế này, nhưng xét thấy vừa thiếu vừa thừa
so với bốn truyện hiện có, nên ở đây tạm nêu mục lục theo
văn truyện hiện có, chứ
không theo mục lục của Bản gốc.
1/ Truyện ngài Thích Đạo Trụ trụ chùa Diên Hưng ở
Kinh đô, thời Tiền Đường.
2/ Truyện ngài Thích Đạo Hưng trụ chùa Phước Thắng ở Ích Châu, thời Tiền Đường.
3/ Truyện ngài Thích Minh Đạo trụ chùa Thiên Cung ở
Lạc Châu, thời Tiền Đường.

4/ Truyện ngài Thích Đàm Quang trụ chùa Kính Ái ở Lạc Châu, thời Tiền Đường.
Truyện ngài Thích Đạo Trụ trụ chùa Diên Hưng ở Kinh đô:

Thích Đạo Trụ, truyện nầy nêu đề là ngài “Đạo Trụ” mà nội dung đề cập nhiều về
ngài “Đàm Sính”. Có lẽ nói là
Truyện Ngài Đàm
Sính thì hợp hơn, Sư họ
Phụ, người ở xứ Thỉ Bình thuộc Kinh Triệu. Cha
của Sư tên là Nhậm, làm
Thái Thú Thượng Đảng, nên ở tại
Trưởng Tử. ngài tánh tình
thông minh, ưa thích xa lìa.
Năm 14 tuổi, gặp phải tang mẹ, ngài giữ chí Lục nga báo đáp ân khó cùng, vì mẹ mà xuất giá,
chí thuần hiếu hạnh.

Năm hai mươi
tuổi, Sư đến Tinh Châu, cầu thỉnh Pháp sư Ấn làm Hoà-thượng, được
chấp thuận. Lúc đó
Pháp sư Ấn đã tám mươi lăm
tuổi, bảo Sư đưa đến
cửa thành. Sư thấy có nhiều người mặc y phục mầu
đỏ nhiều râu tóc đến
đón rước v.v… Đó là chỗ phóng sinh của Miên Trúc,
nhờ đó được
sống lại.
Từ đó, Sư rộng khuyến hóa lập ao phóng
sinh. Ở khắp các châu
tạo lập hơn cả trăm chỗ, nay đều hiện còn. Lại nữa, thần Cam Đình ở Ích Châu oai lực nghiêm ác, ương phước lập ứng.
Cầu nguyện mà dâng cúng
các thứ máu thịt trâu dê thì khó kỷ. Bỗng nhiên thần giáng nhập vào thầy đồng cốt, nói muốn cho Ngài (Đàm
Sính) thọ giới.
Sư bèn đem tôn tượng Phật đến dưới tòa của thần. Khi ấy thần
ảnh tự dời khỏi chỗ,
hướng xuống dưới toà Phật. Ngài (Đàm Sính) bèn
cho thọ giới. Từ đó
về sau đến ngày húy kî chỉ cúng thức ăn chay tịch
mà thôi. Sư lại đến
chỗ Lưu Bị tiên sinh thọ giới, thần cũng đi theo. Do
đó các chỗ thờ thần
ở Thục Xuyên, nơi nào ngài (Đàm Sính) có đi đến
thì đều cho thọ giới,
đến nay cũng không bỏ. Vì thế mà các hàng tăng
tục quy hướng về Sư.

Sư lại đến
Huyện Bì thuộc
Miên Trúc tu tạo một pho tượng lớn cao ba
trăm thước, nay đều thành tựu, nên mọi điều mong cầu
không điều gì chẳng toại
ý. Đến niên hiệu Hiển Khánh thứ tư
(6
5
9) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa đang ở, thọ tám mươi lăm tuổi.
Các hàng tăng tục buồn thương kính mến tiễn đưa đến ao phóng sinh.
Trên đường đi trải qua ba cơn
mưa lớn, mưa đều mầu trắng, vừa đến nơi an táng
thì đất trời trong sáng.

Truyện ngài Thích Đạo Hưng trụ chùa
Phước Thắng ở Ích Châu:

Thích Đạo Hưng, họ Lưu, vốn ở xứ Tần Châu. Năm khoảng
tám, chín tuổi, Sư thường
nghó đến việc xuất gia, bèn đến chùa tăng,
chẳng chịu trở về, cha mẹ Sư sợ mất.

Năm mười chín tuổi, Sư nhất định đến chùa Đại Quang xin xuất gia.
Tăng chúng rất
xót thương. Cha mẹ
Sư khổ tìm cầu mà
Sư cố
ẩn trốn lánh, tăng chúng
giải thích, dẫn dụ, cha mẹ
Sư liền chấp
thuận cho Sư xuất gia. Bấy
giờ, trong nước gặp lúc đại loạn, giặc cướp
hoành hành, người chết chất như núi. Sư đang là
Sa-di, nói với các đồng
bạn rằng: “ Thân người
khó được, giữ giới là bậc nhất”. Cha mẹ Sư bị giặc bắt dẫn đi cách xa thành đã
sáu mươi dặm.
Sư liều bỏ mạng
tìm đuổi theo, đến nơi, mẹ
Sư bị thương nhưng chưa chết. Giặc thấy thế bảo rằng: “vị tăng này thật là chí hiếu, đuổi tìm theo mẹ mà đến đây!”.
Nhưng bà chưa chết, Sư
bèn cõng mẹ trên lưng trở về thành. Mọi người
trong thành đều lấy làm
lạ, giữa đường giặc dã hung hiểm, vì sao mà trở về được.
Sư lánh nạn tìm đến đất Thục, vừa tới huyện
Hà Trì, gặp được Tán
Hoàng Công chở che an ủi, dẫn đưa đến
Lương Châu. Sư cùng một

vị Lão tăng
đồng đi theo. Vị Lão tăng ấy có mười lượng vàng, bảo
với Sư rằng: “Tôi có
số vàng này, có thể mang đến đất Thục thì cùng chia nhau”.
Ngài bảo: “Đó là vật nguy thân, Phật lại chẳng cho phép,
không thể cùng đi. Nếu
không tin thì thiện ác sẽ có ứng nghiệm”. Sư bèn
bỏ mà sang đất Thục.
Lão tăng ấy giữ vàng mang theo, vừa đi đến
huyện Tam Tuyền, gặp giặc
nên bị giết chết.

Khi đã đến Thục Xuyên, Sư đủ tuổi, bèn thọ giới cụ túc,
thường hành trì hạnh
Lan-nhã, Đầu-đà khất thực. Có Luật sư Trí Thuấn là
bậc thông minh giảng
tượng, Sư đến nương tựa nghe qua năm biến, bèn
có thể đáp thuật. Sư
thường có sự dị kiến, nên ngài Trí Thuấn rất
lấy làm lạ. Sau,
Sư lại đến kinh đô, dưới pháp tòa của
Luật sư
Trí Thủ trình
bày Đại Nghóa, như chỗ
dẫn nêu riêng. Sau đó, Sư lại trở về Thục
Xuyên, rộng nghe các kinh luận, chẳng để lỡ thời gian tấc bóng.
Sư lại đến dưới Pháp tòa của
Thiền sư Giang, thọ học
Thiền pháp, lấy làm yếu thuật
để răn trừng tâm.

Sau khi
Luật sư
Trí Thuấn thị tịch,
Sư nối tiếp
Luật diên, mỗi năm giảng tịch rất đông đảo, ba mươi hai lần đến thỉnh,
Sư mới
hứa Khai tông.
Sư từng than rằng: “Phật Pháp dần tan, khinh mạn ngày một
thêm nhiều. tôi chẳng
dám khinh, do vì trọng pháp nên như vậy. Tức lấy
ân cần trịnh trọng làm
hạt giống của Pháp lành. Nếu không có hạt giống ấy thì chẳng do đâu gặp được ”.
Do đó, mỗi lúc giảng về Luật bộ
và phát tâm Bồ-đề,
ngài lấy đó mà khuyên chúng. Người nghe rơi lệ
khóc nghó ân Sư dạy răn.
Sư đợi chúng lắng tónh hết gào khóc, giây lâu
mới bảo xướng văn. Như
thế chẳng phải chỉ một lần. Mọi người khắp
bốn phương xa tìm đến,
chẳng kể chủ khách. Sư trông coi Đô Duy Na. Bấy giờ, Quan phủ cấp thiết không cho phép khách ở lại, các chùa
không nghỉ ở được,
mọi người đều tìm đến. Sư bèn vỗ về an ủi. Chủ chùa bảo rằng: “Y cứ vào phép Quan chế lệnh không cho phép,
sao được
nghỉ ở đó?” Sư bảo:
“Quan không cho phép dung chứa kim khâu, lại
riêng dung chứa xe ngựa,
chủ chùa há chẳng nghe lời ta ư.
” Sư bảo: “Đây là Tam Bảo tôn kính thì được điều lành,
ghét ganh thì chiêu cảm điều ác”.
Chủ chùa càng tức giận, trở về phòng, mắt nhìn áo
ca-sa
không thấy, lại đến
Tam Môn Vương Gia hội, ăn cơm lại nói là ăn huyết. Mọi người
thí dụ, rốt cuộc chẳng
chịu ăn. Chủ chùa về lại chùa hướng về Sư xin
sám hối. Sau đó suốt
đời thực hành hạnh A-lan-nhã. Bấy giờ,
Quỷ lại làm não loạn, Sư bước ra giường dây,
Quỷ thối lùi,
Sư lại cho thọ
Pháp Tam quy, rồi
Sư về lạy
Phật danh, quỷ
cũng theo lạy. Vào niên
hiệu Trinh Quán
(
6
2
7-
650) thời Tiền Đường, Thanh
Thành Đái lệnh lại kính mến, muốn cùng Sư đồng ngủ qua đêm
trong một phòng. Nửa đêm đang ngủ, bỗng nhiên kinh hãi chạy ra
ngoài phòng, bảo rằng:
“Thấy có một vị tăng mặc áo mầu đỏ cầm gậy đánh vào lưng hỏi
“vì sao ngủ qua đêm ở đây?” Bèn lấy đèn rọi vào lưng, thấy có lằn vết như ba ngón tay lớn, có ẩn mầu đỏ. Nhân đó cầu xin
sám hối lỗi lầm. Đang
lúc Sư mắc bệnh rất nặng, nghe trong phòng nhà
có tiếng nhạc, Sư tự
nghó rằng: “Điều ta mong cầu vốn là thành Quả
Phật, chẳng nguyện ở
trời, người. Nếu điều nguyện chẳng luống dối thì các Quỷ loạn tự nên
tiêu diệt”.
Sư nói xong thì tiếng âm nhạc tự ngừng
dứt. Từ đó Sư bèn
lành bệnh. Sư thường đảnh lễ danh hiệu ngàn Đức
Phật, mỗi ngày một biến.
Niên hiệu
Vónh Huy thứ ba
(6
5
2) thời Tiền Đường, Pháp sư Huyền Trang đón rước Xá-lợi đến, bảo Sư cúng dường. Sư có được
Xá-lợi rồi, bèn lập đạo tràng ở ngay
trong phòng, phát khởi chánh nguyện
rằng: “Nếu một đời
hoằng truyền giáo Pháp và đảnh lễ ngàn Đức Phật
trong Kiếp Hiền mà khế
hợp với Thánh Tâm, xin phát ra ánh sáng!”. Đúng như
lời Sư, trong phòng đều có mầu vàng ròng, các đệ tử đều cùng
trông thấy. Đến
ngày….tháng….niên hiệu Hiển Khánh thứ tư
(6
5
9) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Phước Thắng, thọ sáu mươi bảy tuổi. Từ khi
Sư nhập Đạo, hạnh tiết luôn giữ
trong lòng.
Ngày đêm thường ngồi, không
hề nằm một chút. Sư chưa từng đến chợ, không
thọ nhận lợi riêng.
Ngoài việc khất thực, Sư chẳng ra khỏi cửa chùa,
chẳng cưỡi trên mình
loài vật, chẳng mặc đồ phi pháp. Ngũ tượng ở Ích
châu rất kính trọng Sư.

Truyện ngài
Thích Minh Đạo trụ chùa
Thiên Cung ở Lạc Châu:

Thích Minh Đạo, họ Diêu, người ở xứ
Ngô Hưng. Nhân làm
Quan tại Hấp Châu, bèn dời nhà đến ở đó.
Từ thuở nhỏ,
Sư đã hiệp nhã
điều, chẳng hợp bọn với chúng bạn. Cuối đời
Tùy tán loạn, cha mẹ
Sư đều qua đời. Sư phát
tâm xuất gia, ý muốn Hộ Pháp. Ngay đó, Sư tìm
theo giới đức của ngài Di-lặc.
Đến đầu
niên hiệu Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, Sư đi đến Trần Châu, gặp được sắc ban tuyển chọn độ tăng chỉ ba mươi vị. Vì tiếng tăm đức hạnh của
Sư vang khắp đã lâu, bèn ứng kỳ tuyển
chọn ấy. Tuy vinh hạnh
được chọn, nhưng ý Sư vẫn để đó. Sư bèn than
rằng: “Xuất gia hoằng pháp cứu giúp, mục đích là hành Đạo, đâu thể vì
Danh thật mà bó buộc
vướng mắc ở một phương!”. Sư bèn đi xa, lìa bỏ chùa

vũ. Sư đến
dưới pháp tòa của hai Luật sư Thước và Pháp Lệ, bẩm
thọ sâu mầu, chưa đầy
một năm mà tiếng tăm trội vượt. Nhân đó hai
thầy bảo Sư đáp thuật,
Sư tuôn nhã thấu đạt không sót. Học chúng bạn
Đạo không ai chẳng suy
tôn kính mến. Từ các chùa kết giận kiện tụng cho đến các hàng tăng tục kéo xin
Sư giải quyết, đến lúc
Sư ra mặt
nhã lời thỏa phục, mọi
người đều ngợi khen Sư khéo thấu đạt phương
tiện không tranh cãi. Đó
đều là do năng lực suy nghó của Sư.

Niên hiệu Long Sóc thứ hai
(6
6
2) thời Tiền Đường, đạo hạnh Sư đã sớm ngời sáng, vâng sắc ban riêng trụ chùa
Thiên Cung ở Đông
Đô. Đến niên hiệu Lân
Đức thứ nhất
(6
6
4) thời Tiền Đường, vua Cao Tông (Lý Trị) tạo tượng Lão Tử, ban sắc đón rước đến
Mang Sơn, bèn ra
lệnh tại Lạc Hạ Văn
vật khắp bày. Bấy giờ, Trưởng lại Hàn Hiếu oai vọng cậy
Thiên oai, hoàng cân mê hoặc, riêng bảo tăng ni đồng phải đón rước. Hàn hiếu dùng oai lực buộc tất cả hai mươi hai huyện trong các châu
bộ tất cả năm chúng
đều nhóm họp về Lạc Châu. Mỗi người cầm phướn lọng cùng ngày đều cử.
Sư đứng
giữa chúng,
bảo rằng: “Phật giáo, Đạo giáo từ trước đến nay cách nhau.
Tà Chánh phương vì khác nhau vốn
tự sai biệt. Vì sao hợp
tạp hùa theo trích dẫn? Đã không có riêng ban
sắc của Vua thì không dám
vâng mạng”.
Hàn Hiếu Oai tức giận bảo:
“Đó là Đạo nhân nào mà
dám chống Quốc lệnh như vậy?” Bèn sai người tước cởi áo
Ca-sa
của Sư.
Sắp thực hành lệnh cấm,
Sư bảo: “Ca-sa có
sắc độ mới được mặc, chẳng có
sắc lệnh không được vọng cởi.
Không sắc lệnh buộc chúng tăng đón rước Đạo giáo, đó là trái với
Quốc mạng”. Hàn Hiếu Oai tức giận
bảo: “Đạo nhân nào không đón rước Thiên Tôn
thì bước ra”. Sư liền
đứng dậy một mình. Khi ấy, tăng ni đồng một lúc
đều sang đứng ở
chỗ Sư.
Hàn Hiếu Oai tức giận bảo: “Đạo nhân muốn
phản ư?” Sư liền bảo
với Quan nhân cả lục tào rằng: “Trường lại vời tất
cả tăng ni xướng phản,
đó là Trưởng lại tự phản, chúng tăng không
phản, phải báo với Ngự
sử”. Sư cùng tất cả tăng ni v.v… cùng một lúc đổ ra, Hàn
Hiếu Oai mệt mờ lo
sợ bước xuống thềm cúi đầu, hổ thẹn tạ lỗi
mà ngừng. Việc chống
ngự như thế ở cuối đời ít có.

Nhân chúng tăng nhóm họp thử chọn độ người. Chùa Thiên
Cung bày trai thực để
cúng dường, quá nửa ngày mới đến. Trong chúng tăng có người chẳng lường xét thời gian bèn lấy mà ăn.
Sư bảo: “Các Đại đức đều là nơi
Phật Pháp nương cậy, là mẫu mực của Thiên hạ.
Ăn phi thời mà còn đối trước người tục mà
ăn. Các vị trái với pháp luật,
hiện cái duyên tướng
pháp diệt, mạo phạm đến Thánh Phàm đến như
thế”. Tăng chúng đều
hổ thẹn. Nhân đó Sư lấy nước trong súc ruột hơn một

tháng chẳng
ăn. Sư buồn thương chánh pháp điêu tàn chìm đắm cùng cực. Các hàng tăng tục tha thiết
khuyên cầu,
Sư mới ăn dùng bánh.
Lấy đó để lường. Nên các bậc
Hiền só vì hộ pháp chẳng đoái hoài thân
mạng của mình. Ở đời
chỉ có được Sư mà thôi.
Năm nay
Sư đã ngoài
sáu mươi tuổi. Các bậc anh đạt khắp xứ Đông hạ đồng một lúc đều nhóm họp.
Sư ở giữa chúng thanh tịnh
rất là cao xứng.

Truyện ngài Thích Đàm Quang trụ chùa Kính Ái
ở Lạc Châu:

Thích Đàm Quang, họ Trương, người ở xứ
Biện Châu. Từ thưở
nhỏ đến lúc trưởng
thành, Sư khiết chí sống đúng với khuôn phép.
Những nơi có đồ chúng tốt đẹp, không đâu
Sư chẳng đến.
Sư đến ở nơi hai
Luật Sư
Pháp Lệ và Thước thọ học
Thành giáo. Mãi đến tuổi ba mươi,
Sư rất thông hiểu Luật
tạng, mạng tông Chương Nghóa là chỗ kính
trọng. Ngài Pháp Lệ khen
rằng: “Khiến Đạo pháp ta lưu tỏa ở Hà Hữu,
thật là người này!”.
Sư lại đến chỗ Pháp sư Ngọc nghe học Kinh Pháp Hoa,
Địa Luận. Cao đạt thắng thừa, huyền lý quyền thật
thản nhiên. Sư lại đến chỗ
Thiền sư Tướng ở Tung nhạc học pháp tu
Chỉ Quán. Nhân lắng bặt trần cấu não
phiền, không bó buộc bởi danh lợi.
Gặp lúc ở Đông Đô thạnh đức, cần phải có vị
Trú trì. Vì Sư là người vốn có giới đức, cảnh hạnh khó ai bằng, nên Vua ban
sắc
mời Sư đến trụ chùa
Thiên Cung. Lại vì giáo thọ mới thành, đồ chúng
đều nhóm họp. Những vị đảm nhậm cương quản chẳng phải người
thì không truyền.
Nhân đó, Vua lại mời
Sư làm
Thượng tòa ở chùa.
Sư dẫn dắt vỗ về tăng chúng
thanh tịnh, chẳng
sửa đổi mà thành.
Nhưng sự trầm ái
của Sư thật từ xưa nay ít có người được như thế. Các bậc Luật học khắp
bốn phương, không ai chẳng
đến thưa hỏi. Nên nơi phòng nhà của Sư,
môn nhân kề vai giẫm
gót, thành tựu những điều nêu lên, xa gần vâng thừa. Có
Luật sư Quân Độ ở chùa
Tây Minh rực rỡ nêu cử một thời tuấn
kiệt, cũng từ chỗ Sư mà tiến tới.
Hiện nay là niên hiệu Lân Đức thứ hai
(6
6
5) thời Tiền Đường, Sư đang giảng dạy tại Đông Đô, thầy trò cùng dẫn đạt, càng
được kính trọng.

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
Quyển 23B hết.



TỤC CAO TĂNG TRUYỆN

<卷>QUYỂN 24</卷>


CHƯƠNG V: HỘ PHÁP

TRONG PHẦN 1 CHƯƠNG V

(chánh truyện
có sáu vị, phụ có bốn vị).

1/ Truyện ngài Thích Đàm Vô Tối trụ chùa Dung Giác ở Lạc
Đô thời Đông Ngụy.

2/ Truyện ngài Thích Đàm Hiển sống bất định ở thời Bắc Tề.
3/ Truyện ngài Thích Tónh Ái ở non Tî Thế núi Chung Nam, thời Bắc Chu (Tuệ Tuyên).
4/ Truyện ngài Thích Đạo An trụ chùa Đại Trung Hưng ở Kinh đô, thời Bắc Chu (Tuệ
Tuấn, Tuệ Cảnh, Bảo Quý).
5/ Truyện ngài Thích Tăng Miễn trụ chùa Quả Nguyện ở
Tân Châu, thời Bắc Chu.
6/ Truyện ngài Thích Tăng Mãnh trụ chùa Vân Hoa ở
Kinh đô, đời Tùy.

Đô:

Truyện ngài Thích Đàm
Vô Tối trụ chùa
Dung Giác ở Lạc

Thích Đàm Vô Tối, họ Đổng, người ở xứ Võ An. Sư là người linh

ngộ thấu
suốt sâu mầu, thấm đượm huyền bí. Thuở thiếu
thời, Sư bẩm thọ đạo hóa, tiếng tăm tỏa khắp
triều đình, thôn dã. Là vị tướng tốt
của Tam Bảo, là nước vàng nóng trong thời
Tượng pháp. Sư phúng
tụng kinh luận, giữ vững
Luật Bộ, riêng yêu thích Thiền-na, tâm rỗng tónh lặng.
Bấy giờ, Sư thường hành cấp dẫn, mọi người đều
suy tôn.
Sư kiêm thông
suốt cả
Huyền nho, rất giỏi
Luận đạo, nên khiến bảy chúng trông nhìn vết trần mà im lắng mọi ồn náo.
Sư nhàm chán tình đời,
sắp bỏ bốn bộ, hành thí dạy răn cứu giúp phần nhiều lấy giới cấm làm đầu,
phát động căn cơ chúng
sinh, tin dùng như mây bủa.

Sư từng thuyết giới chùa
Sùng Tông ở
Hàm Đan. Đồ chúng có
hơn ngàn vị, đều thường theo học môn. Đến ngày ba mươi tháng tư, lúc
Bồ- tát hành trù (phát thẻ) y cứ theo vị thứ mà trao nhận trù, thường tính
đến ngoài thì có hơn
sáu mươi mốt vị. Sư ngồi ở đầu tòa rất lấy làm lạ, đã không có chúng bên ngoài,
suốt đêm
Sư hoài nghi. Đến
sáng
sớm
kiểm lại. có người
thấy từ phía tây thành Hàm Đan mà đến, đều là những
vị Đại đức khác
thường, y phục ngay ngắn, dáng vẻ khoan thai. Cũng
có người thấy từ mặt
phía Đông núi cổ mà đến. Hoặc có người gặp ở
giữa đường, đều bảo
là: “Đi đến chùa Sùng Tôn nghe tăng thuyết giới”.
Vài người tiết lộ cung
cấp tin như thế, xét về tuổi tác, nhân số ít nhiều
đều hợp đủ sáu mươi
vậy. Cho nên biết Đạo hợp Thánh tâm là khiến u
linh từ xa giáng đến. Quần ẩn Trúc Lâm rõ chẳng
phải vọng tiếp thừa. Đức của Sư đượm hợp
Thích tông thường vẻ vang ở đương thời.

Về sau, Vua ban
sắc mời Sư trụ chùa Dung Giác ở Lạc Đô.
Chùa đó do
Thanh Hà Văn Hiến Vương Dịch xây dựng. Hiên vũ rộng
rãi vây quanh đến ba dặm.
Sư giỏi mở mang dẫn dắt, khéo thông đạt
các Kinh Niết-bàn, Hoa
Nghiêm. Tăng chúng có hơn ngàn vị, thường
hành trì Đạo nghiệp
không biếng trễ. Có Sa-môn Bồ-Đề-Lưu-Chi người xứ Thiên Trúc thấy
Sư bèn kính lễ, gọi
Sư là
“Đông Đô Bồ-tát”.
Và thường xem đọc Bộ “Đại
Thừa Nghóa Chương” do Sư soạn và luôn búng ngón tay ngợi khen là hay, đồng thời phiên dịch thành tiếng Phạm gởi
truyền đến Đại Hạ. Ở
phương ấy, những vị đọc xem đều hướng về phía Đông kính lễ tôn xưng
Sư là bậc
Thánh! Và thường lấy đó làm chính
trong việc hoằng Pháp.

Niên hiệu Chánh Quang thứ nhất
(5
2
0) thời Nguyên Ngụy, Vua Hiếu Minh Đế (Nguyên Hủ 5
1
6-
528) thêm triều phục đại xá, thỉnh các vị
Sa-môn và Đạo
Só vào điện.
Sau khi thọ trai xong,
Thị Trung Lưu Đằng tuyên sắc “thỉnh
các vị Pháp Sư v.v… cùng các Đạo só luận
bàn Đại Nghóa”. Bấy
giờ, Đạo Só Khương Bân ở Thanh Đạo Quán đối
luận với Sư.
Vua hỏi: “Phật và Lão tử có
sinh đồng thời chăng?”
Khương Bân nói: “Lão Tử đến phía Tây giáo hóa người
Hồ thành Phật,
Phật làm thị giả. Có
Văn xuất xứ rõ ràng ở “Lão Tử Khai Thiên Kinh, y
cứ theo đó tức là
đồng thời”. Sư hỏi rằng: “Lão Tử sinh đồng thời với
Vua nào? Năm nào đến Tây vực?”
Khương Bân đáp: “Lão tử
sinh đêm mười bốn tháng chín năm thứ ba
(604 trước tây lịch) thời vua Định
Vương nhà Đông Chu, người
làng Khúc Nhân, ấp Lệ, huyện Khổ, quận Trần,
nước Sở. Đến năm thứ
tư
(582 trước Tây lịch) thời Vua Giản Vương (Cơ
Di) nhà Đông Chu, giữ chức
Thủ Tạng lại. Đến năm thứ nhất
(519 trước tây
lịch) thời vua
Kính vương (Cơ
Cái) Nhà Đông Chu, lúc đó
Lão Tử đã tám mươi lăm tuổi,
thấy nền Đạo đức nhà Chu quá suy sụp, bèn
cùng Tán Quan lệnh y Hỷ
đi về hướng Tây đến giáo hóa làm người Hồ, y
cứ theo đó thì rõ”. Sư
bảo: “Đức Phật sinh ngày mồng tám tháng tư năm thứ hai mươi bốn
(977 trước tây lịch) thời
Vua Chiêu Vương (Cơ
Hạ) nhà Tây Chu, thị tịch
ngày mười lăm tháng hai năm thứ năm mươi hai
(924 trước
Tây Lịch) thời vua
Mục Vương (Cơ Mãn) nhà
Tây Chu. Tính từ ngày Đức Phật nhập
Niết-bàn trải qua ba trăm bốn mươi lăm
năm mới đến năm thứ
ba thời vua Định Vương (Cơ Du), là năm Lão tử
mới sinh. Sinh đã tám
mươi lăm tuổi, tức đến năm thứ nhất thời Vua
Kính Vương là đã trải
qua bốn trăm năm mươi năm. Lão tử mới cùng y
Hỷ trốn đến Tây Vực.
Như vậy thời gian năm tháng cách nhau quá xa,
há chẳng phải sai lầm ư?”
về niên đại trên đây không được chính xác khi tính kỹ lại.
Khương Bân nói: “Khổng Tử chế pháp bậc Thánh,
đương thời Phật không
có Văn ghi chép hay sao?” Sư bảo: “Họ Khổng có
ba Bị Bốc Kinh, Văn từ
của Đức Phật phát xuất từ trong bị. Kiến thức của nhân giả đồng như ống trúc mà nhìn chẳng được rộng xa, làm
sao có thể thấu đạt được”. Vua bảo
Thượng thư lệnh nguyên Hựu tuyên
sắc Đạo
Só Khương Bân luận đối không có
Tông Chỉ, nên bảo xuống khỏi chỗ
ngồi. Lại bàn luận về
“Khai Thiên Kinh” do ai nói ra? Trung Thư Thị
Lang Ngụy Thâu,
Thượng Thư lang
Tổ Oánh đến
Quán lấy kinh.
Thái úy Tiêu Tống, Thái Phó
Lý Thật, Vệ úy Lý Bá Đào, Lại Bộ Thượng
Thư Hình Loan, Tán Kî
Thường thị Ôn tử Thăng v.v… gồm tất cả một trăm bảy mươi người đọc kinh xong, tâu rằng: “Lão tử chỉ
soạn năm ngàn
lời văn, ngoài ra không
có ngôn thuyết. Theo sự bàn nghị của chúng thần v.v… thì
Khương Bân phạm tội mê hoặc
quần chúng”.
Khi ấy, Vua phạt tội cực hình đối
với Khương Bân. Tam Tạng Pháp sư
Bồ-Đề-Lưu-Chi tha thiết
can ngăn, Vua mới thôi và đày đi Mã ấp.

Sở học của Sư vô cùng tài giỏi, vẻ vang tiếp nối trong Ngụy
Sử, sách vở rất nổi
tiếng lan khắp các nước, khiến các hàng Đại Nho
Triều Só đều hạ mình quy
y. Phật pháp Trung hưng chỉ có Sư khai mở.
Không rõ về sau Sư thị tịch ở tâm.

Truyện ngài Thích Đàm Hiển sống bất định ở thời bắc Tề:

Thích Đàm Hiển, không rõ
Sư là người xứ nào.
Cuối đời Ngụy,
Sư đến trụ quanh vùng
Nghiệp Trung, tạm dừng ghé ở chùa tăng, không nơi cố định. Mỗi lúc nơi nào có pháp hội thì
Sư có bước đến, và đều
hỏi thông liễu nghóa ẩn
văn. Ngoài ra thì tự xướng dài, tán thuyết, liền bỏ
đến giảng
hội khác. Mãi về sau, ngài thấu hiểu đến mật lý, nêu bày
ở tại nghe. Người đương
thời do đó mà lấy làm lạ. Nhưng nhìn hình nghi của
Sư thì ăn mặc lam lũ, dung tướng chẳng
sạch sẽ.
Sư lại thô tháo nên mới đầu không ai đoái hoài, chỉ có
Pháp sư
Thượng Thống rất rõ biết
sự nhận biết sâu xa của
Sư, riêng ban cấp các vật dụng để Sư điều
lượng uống ăn. Hoặc có lúc
Sư bị mê nằm bên vệ đường, có khi lại trong
sạch vượt trội, sửa sang thần khí.
Đến đời
Vua Văn Tuyên Đế (Cao
Dương) thời vận nhà
Bắc Tề hưng thạnh. Vào niên hiệu
Thiên Bảo
(
5
5
0-
560), Phật giáo và Đạo
giáo đua nhau cạnh tranh hơn
kém. Gặp lúc Đạo Só Lục Tu Tónh vọng
thêm lắm sự xuyên tạc,
đặt ra nhiều trai nghi buộc ràng rất tốn phí, trong ý muốn các hàng vương giả vâng giữ. Cũng gặp thời
Vua Võ Đế
(Tiêu Diễn) nhà
Nam Lương mở vận, niên hiệu
Thiên Giám thứ ba
(5
0
4), Vua ban sắc phế bỏ Đạo giáo. Tự tay Vua soạn sớ, văn từ rất khắp cùng. Lục Tu Tónh không dằn nỗi
sự tức giận ấy bèn cùng môn nhân và
những người ở vùng biên giới làm phản vào đất
Bắc Tề, lại dốc hết vàng ngọc cấp tặng các hao tốn đi đường. Dùng việc cấm kỳ để giúp phục
hưng Đạo Pháp.
Vua Văn Tuyên Đế bị mê hoặc, mới ban
sắc mời các
Sa- môn cùng với Đạo Só
bàn về Đạo thuật. Khi đó các Đạo Só chú nguyên cho y bát của các
Sa-môn hoặc bay lên, hoặc
chuyển động, hoặc
chú nguyện cho rường cột
ở các nơi nằn ngang, đứng dọc trên mặt đất. Các
Sa-môn chẳng từng học về các phương thuật bèn im lặng không
đối đáp gì. Các hàng
só nữ đua nhau ồn náo, mọi tầng lớp
sang hèn thay
đổi tâm tư, đều cho đồ chúng của
Lục Tu Tónh là
cao siêu.
Lục Tu Tónh mới cao giọng khoe khoang huyễn hoặc Đạo thuật, nói rằng:
“Thần thông
quyền bày để đè bẹp
sự khinh thường. Sa-môn hiện một, ta sẽ hiện. Nay mới thử nêu chút thuật mà đều từ khuất thối lùi, việc như vậy cũng đủ
để thấy biết”. Vua Văn
Tuyên Đế bảo Pháp sư Thượng Thống sai
người thi đấu với Lục
Tu Tónh. Ngài Thượng Thống bảo: “Phương thuật là
kỹ nghệ nhỏ mọn, hàng
Tục nho còn xấu hổ với cõi lòng, huống gì là với người xuất gia ư?
Tuy nhiên, Thiên mạng bảo thi đấu với nhau, đâu được không nói, bây giờ hãy
sai vị tăng ngồi ở dưới cuối cùng để
đối đáp”. Bấy giờ,
Sư đang ngồi ở sau cùng say mèm trong cơn vui chén, mọi người cùng đỡ lên tòa.
Nhân đó, Sư đứng cười. Cả chúng đều
lo sợ, nhưng vì ngài
Thượng Thống sai bảo nêu không ai dám có lời ngăn cản. Ngài nói với các Đạo
Só rằng: “Vừa rồi khoe bảo ta hiện
thuật một thì cùng hiện
đến hai, điều ấy rất đáng có”. Và ngay trên tòa,
Sư đứng một chân, bảo rằng: “ta đã hiện một rồi, các ông hãy hiện hai đi”. Các Đạo
Só không một người nào đối đáp.
Sư bảo: “Vừa rồi
chú thuật khiến các y
vật bay lên là các ông thử thuật”. Sư bảo đem y
bát của Thiền sư Tăng
Điều đến và bảo chú thuật vào đó xem. Các Đạo
Só chú thuật đều không lay động gì cả.
Vua Văn Tuyên Đế
sai mười
người nhấc lên, cũng
vẫn như cũ không lay động. Sư nắm y đặt lên trên
các xà gỗ vẫn điềm
nhiên không ứng nghiệm gì. Các Đạo só nhìn nhau thất sắc, còn cho rằng biện luận là hơn, bèn bảo rằng: “Nhà Phật tự
xưng gọi là Nội. Nội
tức là nhỏ. Gọi Đạo gia là Ngoại, ngoại tức là lớn”.
Sư liền ứng tiếng bảo
rằng: “Vậy thì Thiên tử ở trong (Nội) thì nhất
định là hàng thứ nhân
nhỏ”. Lục Tu Tónh cùng đồ chúng đồng ngậm
miệng không nói được
thêm lời nào. Vua Văn Tuyên Đế ngồi nơi tòa tự
nghó nên ẩn tàng chăng?
Đồ chúng Đạo só ấy ngay ngày hôm đó đều bỏ
tà theo chánh, cầu xin
Sư tế độ, người nào chưa phát tâm thì Vua ban
lệnh cho cạo tóc nhuộm
áo. Nên người bị chém đầu chẳng phải một.
Những người tự xưng là
Thần Tiên, đều bước lên
Tam Tước Đài, và bảo hãy
tự nhấc mình bay đi, tất
cả đều rơi xuống đất. Ngụy vọng ngay đó bị hàng phục ban
sắc
chiếu rằng: “Pháp môn không hai,
Thật Tông chỉ một, cầu ở
đường chánh, vắng lặng làm gốc. Đạo giáo cúng tế rượu là giả vọng trong đời, người đời chưa tỏ ngộ mới tôn
sùng cầu kính.
Men rượu Hoàng Bá là mùi
vị thanh hư. Nao náu quá trưa là ngọt ngon. Từ bi
xa cách hẳn. Trên khác
với nhân từ, dưới trái với phép cúng tế. Nên
đều cấm bặt chẳng được
vâng thờ. Phân ban khắp xa gần, khiến đều
nghe biết”. Còn các Đạo
Só quy phục đều giao cho Chiêu Huyền Đại
Thống Thượng Pháp Sự
độ cho xuất gia, có nói rõ như trong Biệt truyện. Bấy giờ, khắp xứ
Bắc Tề đều nhất tâm kính thờ Phật.
Trong nước không thờ hai tôn giáo. Mãi đến thời vận nhà Tùy dần dần
Khai tông. Đến nay
tại Đông Xuyên tiếp nối còn rất ít.

Người viết truyện (Đạo Tuyên) có lời rằng: “Đạt hóa hộ trì
dung thông còn nổi tiếng
ở thời nhà Tần, nhỏ vì đạt đến xa. Ngài Đàm
Hiển nổi tiếng công lao ở thời
Cao Tề, biết được người khó thay!
Ngài Thượng Thống suy
lường về phong cốt thì như chân ngựa giỏi vượt
xa ngàn dặm. Khác đời
cùng giá cưỡi, dùng dung mạo mà lấy người.
Mất đó từ xưa, thì nhọc trang
sức đen vàng.
Tại sao có thể kháng đối ư?
Ngài Đàm Hiển rốt ráo là người phóng đạt lưu tục, thầm trốn giữa người
đời, không biết ra sao.

Truyện ngài Thích Tónh Ái ở non Tî Thế núi Chung Nam:

Thích Tónh Aùi,
họ Trịnh, người xứ Vinh Dương. Sớm nêu vinh dự
thế tục, vì ôn nhuận mà nổi tiếng. Thần khí
Sư giản dị nổi bậc ngoài vật. Vừa mới là
Thư sinh mà rộng chí
kinh sử, những bậc tài giỏi trong
giòng họ Trịnh đều lấy
làm lạ mà bảo là “ Người làm hưng thạnh dòng
tộc ta chính là đứa con nầy!”. Sư cùng các bạn
đồng hàng đi đến chùa,
trông thấy hình vẽ địa
ngục, Sư ngoái lại bảo các bạn rằng: “Kỳ lạ
thay! Xét về nghiệp lý nếu hẳn như vậy thì ai có thể trách khỏi
sự khốc liệt này?” Bèn gượng trái lời tha thiết can ngăn, cha mẹ
Sư không thể đoạt
hẳn chí khí, bà con giòng
tộc cố giữ, mà Sư quyết xé lưới ái buộc ràng,
tình phân như đá. Bèn
một mình đến chùa Ngõa quan, nương theo Thiền
sư Hòa được xuất gia.
Lúc đó Sư vừa mười bảy tuổi.

Từ khi thọ giới cụ túc về sau, Sư tiếp thừa kính ngưỡng luật
nghi, hộ trì trong sáng đào
luyện, rất được mọi người đương thời kính
trọng. Sư lại đến chỗ
Pháp sư Cảnh, nghe học Luận Đại Trí Độ. Chỉ một
lần nghe qua mà thần trí
tỏ ngộ, mở thoáng nhiều lớp sâu kín. Sư lại y cứ theo những hiểu
biết trước, bèn rõ là lạm thuật. Ngài đi khắp đất
Tề, thưa hỏi những vị
biết luật, các trường giảng luận, đường Sư chóng tỏ bày qua lại, từ lệnh rõ ràng cao nhã, lý vượt
trong sáng, đều lược
không thừa tiếp dẫn
dắt, trọn đời sống trong phiền lụy. Sư bèn tự vỗ vào
tim, bảo rằng:
“Ta sinh năm bất hạnh, gặp thời năm trược hỗn loạn, mất nơi vật bàn luận, được điều
xem thường. tới lui chỉ hang núi, có thể bước xa chăng?” Bèn tâm miệng cùng buồn đuổi ảnh nơi
Tung nhạc, tìm gồm các kinh luận để quên ngủ nghỉ. Nhưng đối với bốn bộ
Luận Đại Trí Độ, Trung
Luận, Bách Luận và luận Thập nhị môn, Sư rất
có tâm kính chuộng. Ngoài
ra thì gom nhặt Dị tông, trở thành thông
chiếu. Sư nói năng thì
văn vẻ như lụa tảo chuỗi nối châu liền, viết lách cũng thảo hành thông
suốt nhau. Cao được đời
kính trọng, ít chỗ
không tốt lành. Sau,
Sư tự tỏ ngộ rằng:
“Trau chuốt văn từ trái với lý thật,
thảo thật thì loạn chân.
Há rong ruổi quên trở về, chẳng nghó trừng ngãi
ư?” Từ đó Sư thệ
nguyện đoạn dứt. Chỉ vì mở lối đường đi về hướng
Đông và thưởng vị nghe
trước. Sư sợ nhuốm vào bến tà, hối hận ở học muộn. Lại đến núi
Bạch Lộc, xa trông xem
Hoàng Lão, rộng đường nhiếp
thọ. Trang Tuệ lừa dối
ngự nêu luận ngụ ngôn, không được mến chuộng.

Nghe có vị Phạm tăng - người Tây-trúc là bậc thạc học cao
hạnh người đời không
thể lường biết. Đi về hướng Tây đến Hàm Dương,
Sư cầu đạo tình mạnh
mẽ, vui mừng với sự thấy nghe. Riêng qua quan ải, năm lìa nóng lạnh. Đã đến
Vị âm, chưa kịp rửa chân,
Sư liền tỏ
bày thaam yết cung kính. Xưa
nghe nay thấy, thấy nhiều hơn nghe. Cổ
xúy mở mang, vốn thưa hỏi không chỉ.
Sư bèn trầm mình trong hàng ngũ,
đào luyện hiểu biết xưa cũ, hoang phế
nhường trốn, ít người biết ta,
dồn nén mười năm, thấu
đạt số cùng thông, hiểu rõ lý nhân duyên. Gá
tiết tại núi Chung Nam, có
chí muốn trọn đời ở đó. Mây mốc gió trăng che mờ quên trở lại. Núi ấy tên là
Tî Thế, Sư gá nương đó mà thưởng vị
tónh lặng, chỉ một giường
dây dưới hiên, không có am nhà, sương lửa điều tiết, dứt bặt mọi tạo dựng,
Sư kêu gọi
số người bị bệnh cùi đến, đem chí lý mà dạy bày cho họ, cung cấp cho họ.
Mỗi ngày đến ăn. Tuy gặp phải máu mủ dàn dụa, khóc lóc mà không nhờm gớm. Do đó các hàng muốn Tức tâm tìm đến nhóm kết
trong rừng,
Sư đem nghóa phương mà
trao truyền chỉ dạy. Học
chúng rất đông đúc. Ơû núi vốn không có nước,
cần dùng thì phải uống
nước khe suối. Có lần trong đêm tối, vị thị giả đang đứng
hầu Sư, bỗng thấy một con hổ đi lại phía trước đưa chân bới đất
rồi bỏ đi. Đến sáng
ngày ra xem, dần thấy đất thấm ướt, bèn sai người
đào bới thêm, tự
nhiên có dòng suối vọt lên. Từ đó không còn phải
xuống khe suối, nếu cần
nước thì lấy ngay đó mà dùng. Nay chính là suối
Hổ, ở bờ núi Tî Thế thuộc Cốc Tích.

Sư lập thân nghiêm kính, đạt giải vượt khác thường. y cứ nơi núi rừng mà giảng dạy đồ Chúng.
Sư chuyên giảng bốn bộ
luận trước. trong ý
Sư với
sự truyền trao là vui cùng dẫn lợi.
Khuôn phép của
Sư nói pháp, thì đối với người có tâm tôn kính mới diễn giải cho nghe.
Hẳn nhiên khiến bảo học
Chúng chắp tay cung kính, ân cần trịnh trọng, trải qua thời gian mới toại ý.
Sư bèn bảo đem giường dây thiết
đặt chung quanh, cung kính cùng ngồi xong,
Sư từ từ lấy quyển luận văn, tự
tay trích lấy một câu một
kệ, nêu bày giải thích lấy sự tỏ ngộ. Nhìn lại
hỏi thính chúng đã hiểu
rõ như thế nào, khiến họ phải thấu đạt ý, ngài mới tiến đến bài
kệ sau. Nếu có người chưa hiểu,
Sư lại
trình bày. Hằng ngày,
Sư giảng pháp nầy, không hề biếng trễ.
Sư thường tự tỏ bày rằng: “Bởi tôi nhàm chán giáo pháp, khinh mạn giáo pháp, nên
sinh nhằm đời không gặp Phật. Dù nghe được lời di giáo nhưng tâm không kính tin vâng giữ, nên thường có tâm tấm tức, cuối cùng phải rèn luyện
thân tâm này. Có lúc
thử buông lung, chỉmuốn thật tâm làm điều ác. Có
lúc nhiếp niệm, chỉ mong giả tu điều lành, như thế chẳng gọi là an thân, như thế chẳng gọi là thanh tâm. Cho nên ràng buộc chính mình mới dạy
răn người được, thật
chẳng phải chánh kiểm, nhưng ở trong đời mạt pháp,
căn duyên phần nhiều tương tự, nếu ai nhàm chán
phiền khuất thì
phải ở, người chẳng
từ cụ nghi thì lìa bỏ đây”. Sư khai ngộ mê mờ,
khuyến khích cố gắng đều giống như thế.

Có Sa-môn Trí
Tạng thân tướng mạnh mẽ, trí tuệ thấu đạt, rất có
tiếng tăm. Vác hai thạch lương thực đến núi hỏi Đạo. Nhân thấy
oằn nhánh chuyền cây,
đùa tự xứng thân, tình cờ bị Sư trông thấy. Ban
đầu, Sư không quở trách
bảo ngưng, ba ngày sau, Sư mới gọi đến mà trách rằng:
“Trong bụng thức ăn của
người khác,
sao được liền đùa bỡn?
Nếu tự nuôi dưỡng như
thế, thì gọi đó là chó hai chân.” Ngài Trí Tạng khóc lóc
sám hối lỗi lầm, nhưng ngài (Tónh Ái) không nhận lại, bèn
bảo xuống khỏi núi.

Sa-môn Đàm Diên và Đạo An, ở đời tôn xưng là
“Huyền môn nhị kiệt” (hai người
tài giỏi trong nhà Phật) là đảnh lọng ở đương thời, danh đức đều cao quý. Đến lúc luận về giáo thể thì tranh cãi do đó
phát sinh, bèn thưa hỏi Sư
để lấy phán quyết. Sư khước nhường từ chối giây lâu mới khai tan cho.
Cả hai vị kia tâm tình cùng vui vẻ, bất chợt mà rất mực kính lễ, mỗi gọi người qùy một chân mà thưa rằng:
“Đại Sư thấu hiểu như trời
soi xét, nên ở nơi Đời mà dẫn dắt. Nay chỉ làm cho tự tâm mình tốt đẹp, tan đức nơi
suối đá, chưa thấy khả năng ấy!”
Sư bảo: “Đạo qúi ở
hành dụng, chẳng ở lời nói. Tôi xét quán thời cơ
tiến thối, cho nên ẩn cư
cầu chí.” Về sau có sự cố, Sư vào thành rồi về
lại nơi rừng chầm.

Vào thời vua
Võ Đế (Võ Văn Ung
5
6
1 -
579) nhà Bắc Chu,
Đạo Só Trương Tân dối
trá xem thường vua, mạo phạm thêm nơi vinh
hạnh ân sủng, thầm đưa
đẩy Đạo giáo lên trong ý muốn phế dẹp Phật giáo. Đã tha hồ nơi cửa tía, ruồi bay ở nhà vàng, cùng vị tăng trước kia là
Vệ Nguyên Tung môi mép xứng hợp. Vua tinh ngộ
sáng xét, bên trong
nóng bừng bề ngoài giả
bộ ôn hòa, mời chư tăng vào nội cung suốt bảy
ngày đêm lễ sám, muốn
đích thân trông thấy tội đã phạm, mong tỏ bày
giữa Điện những lỗi
lầm. Bấy giờ, chư tăng đã thầm biết nên đều vội đến. Vua cũng
suốt bảy đêm cùng chư tăng không ngủ, vì chư tăng
phúng tụng và tu các
pháp sự. Tiếng kinh suốt bảy đêm vang vọng, không
lời nào chẳng trong lành
tốt đẹp. Pháp sự xong, Vua đặt bày trai hội, trình bày bổn ý.
Có Pháp sư Mãnh là người khí điệu cao trội, đích thân
chống kháng yếu chỉ của Vua, lời nói rất
kích thiết. Mọi người đều
sợ ương
lụy vào thân, Vua chỉ
thuật lại nỗi lòng, không hề tha thứ. Sư nghe thế
mà than rằng: “Đỏ tím
lẫn lộn, hạng cuồng triết giao xâm đến thế, có thể khiến cho năm chúng chia lìa, bốn dân điên đảo lầm
hoặc thay!”.
Sư lại bảo: “Ăn dùng gạo
thóc của nhà Chu, uống nước nhà Chu. Ăn quả dâu
mà ngậm tiếng, sao không báo đáp ân đức? Lại là
đệ tử Phật, đâu
thể thấy sự đắm chìm
này mà ngồi đây hình hài an nhiên tự tónh. Thà
đại tạo ở thời Tượng
Mạt, phân mâm thịt ướp nơi Đạo chích”. Sư bèn đi tắt

đến nơi cung
quyết, dâng biểu văn nêu lý cáo xích. Được dẫn lên
điện, Sư đưa tay xướng
lời rằng: “Ý tôi đến đây có hai việc: Một là
Báo đáp Từ Ân của Tam Bảo,
hai là đền trả đức dày của Đàn việt”. Và Sư xin dẫn kinh luận
Tử sử,
Truyện ký, bàn nói
chánh nghóa, chứng cứ
hiển nhiên. Từ sáng sớm
đến giờ ngọ, nói không lời nào chẳng đến, rõ
ràng lý không thể phá
diệt. Lời qua tiếng lại đối kháng như nước chảy.
Từ ngữ mạnh
sắc cứng rắn không
nhiễu động. Trăm quan cận thần thay
thế lo sợ, nhưng Sư thần
khí vẫn tự nhiên, không trở ngại phong thái trắng trong.
Vua Võ Đế tuy thỏa thích với Văn từ nghóa lý ấy, nhưng tâm hủy diệt đã quyết. Đã không nghe lời can ngăn, cũng chẳng đuổi đi,
nên Sư lại đến trình tấu rằng:
“Phật và Đạo, tà và chánh, người pháp
lẫn lộn, tức có thể
dùng sự mà cầu, không phiền Thánh lự. Tình Bệ
hạ hẳn không riêng ẩn, đục trong phải phân rành.
Xin đem đặt vạc dầu ở
giữa sân điện, lấy Nhân pháp của hai tông mà nấu. Bên nào không hại được thì vẫn đứng yên, có
thể biết!”. Vua khiếp
sợ lời nói ấy, bèn
sai
dẫn Sư ra.
Bấy giờ, lại có
Sa-môn Đạo Tích ở
Nghi Châu lại ra can ngăn, Vua đều không nghe lời. Ngài Đạo Tích bèn cùng đồng bạn cả thảy
bảy người đến trước
tôn tượng đức Phật Di-lặc, lễ sám bảy ngày. Đã
chẳng ăn rồi đồng một
lúc cùng qua đời.

Sư biết Đại Pháp sẽ bị diệt, không thể hơn nổi sự bạo ngược
ấy, bèn dẫn môn nhân
hơn ba mươi người vào núi Chung Nam, khắp
đông tây xây dựng hai
mươi bảy ngôi chùa, nương gá nơi núi non hiểm trở, giúp chư tăng lánh nạn còn được niềm tin
sâu xa.
Sau khi pháp diệt,
Vua bèn phá hết chùa
phật của Quan, của riêng khắp các vùng Đông
Tây từ quan ải đến núi
non đã được tạo dựng đời trước trong vòng hai trăm năm trở lại, quét đất
sạch hết. Nạo gót
thánh tượng, thiêu đốt
kinh điển. Bốn ngàn ngôi chùa miếu ở khắp tám
Châu Võ, Cống v.v… đều tặng cho các
Vương Công, sung làm vườn nhà.
Chư Tăng ở ba châu
giảm còn ba trăm vạn đều
trở lại lầm quân dân, trở về với biên hộ. Của cải ruộng phước
Tam Bảo, vô
số
sổ
sách đều đưa vào Quan, liền để
thưởng phí, phân tán
sạch hết. Mới đầu từ tháng năm niên hiệu Kiến Đức
thứ ba
(5
7
4) thời Bắc Chu, thực hiện bạo ngược tại Quan Trung. Họa ấy đã chấm dứt. Đến ngày mười lăm tháng
sáu năm đó,
Vua bãi triều.
Có Kim Thành Công Nhâm thị Bộ ở tại chỗ tri phủ cùng mọi người chung
quanh quanh nhìn lên trời,
bỗng thấy năm, sáu vật tung bay giữa hư không
ở đường chim. Vật lớn
ở trên sát với mây xanh, lớn bằng mười hộc tròn, rồi dần dần nhỏ lại và biến mất. Ngoài ra vài vật nhỏ lại bay thấp
dưới, mầu vàng nhạt,
cuộn duỗi giữa hư không tương tự như lá phướn không
chân. Ngày
đó trời trong khí lắng, mảy bụi chẳng động, chỉ tăng thêm hơi ấm nóng mà thôi. Nhân đó Nhâm thị Bộ đi đến Đông
Quan phủ vườn đất Đạo
Kinh, nhìn về hướng Bắc thấy trên vách tường có
quyển sách mầu vàng trải
dài trên lùm bụi gai. Khi đến thì thấy là Kinh “Ma- ha Bát-nhã” quyển mười chín. Hỏi về nguyên do. Đáp là từ trên trời
bay xuống, rồi rơi ở đây.

Bấy giờ, Tam
Bảo mới bị hoại diệt, hình pháp lấn lướt, lược
bày liên tịch của quan,
Nhâm thị Bộ bèn cất giấu trong tay áo, đem về
giấu kỹ trong hòm sách.
Mãi đến lúc nhà Tùy mở vận, chuyển ra thâu
nhận lấy Ký Châu, mới
bảo Sở Bộ Tùng Sự Triệu Huyền viết lời tựa rằng: “Có
Cư Só thanh tịnh kính tin đang là Quan cụ nên thân bị ràng
buộc trong tục lụy, mà
tôn kính Pháp lý, tinh cảm Minh linh thần hóa
điềm ứng ấy, bèn khiến các
Bộ kinh bay lên, uốn lượn trên cao, riêng có
một bộ gió cuộn trở
lại, như quạ đỏ giáng xuống. Các kinh bay đi tức ý chỉ rõ không ở trong đời xấu ác, còn kinh trở lại là biết người lành
sẽ
nhóm họp. Ứng với điềm
lành như kia, thánh trước như thế. Hoàng Đế
triều đại nhà Tùy ta ra
chấn tiếp thừa mạng trời lại bày cầm sắt. Thân gần nơi cửu phục, tự thân rảo cùng, tám xứ phế hoang.
Biết Tam Bảo là chỗ đáng kính tin, hiểu bốn loài hẳn không bền chắc, vua bèn ban lệnh
khắp trong nước sửa
chữa thanh tịnh các chốn già-lam. Là muốn khiến trong thời tượng pháp chan hòa đồng như ở Xá-vệ,
Tăng-ni quanh quẩn trở lại Hà Đề. Đặc biệt vì kinh tượng này là minh linh
hiển trước. nếu chẳng
tự chứa nhóm gốc lành
thì làm sao có thể được như thế? Cảm sự tiêu
biểu tán dương, truyền
tỏa hương thơm cho đời sau!”. Mới đầu,
Vua Võ Đế (Võ Văn Ung) thời Bắc Chu nhận biết
chí khí mãnh mẽ của Sư,
vui mừng muốn được trông thấy, bèn ban sắc các quan
Tam Vệ hơn hai mươi người tuần rảo khắp núi, tìm kiếm y
gia Đạo nhân, bảo là:
“Trẫm sắp lên ngôi vì
Thượng Khanh cùng trị vì
Thiên hạ!” Sư vốn ở
nơi núi sâu ẩn, tìm tông vết không được. Sau, Sư lại đến hang cốc Tích ở núi
Thái Nhất ngầm trốn. Thấy Đại pháp bị bỏ phế, các hàng tăng tục không nơi nương tựa, thân bị bắt giữ buộc ràng, không có khả năng cứu vớt,
Sư bảo với đệ tử rằng:
“Tôi sống ở đời thật
Vô ích, sắp muốn xả
thân nên báo rõ trước!”. Ban đầu, chúng không
bằng lòng, kính mến muốn
theo Sư để nghe pháp. Sư bèn mở xem các
kinh điển Đại, tiểu
thừa, soạn ra “Tam Bảo tập” hai mươi quyển, giả
khởi chủ khách, nhóm họp để dứt trừ nghi tình.
Dè nén, nâng bốc, bay
liệng, nằm phục, Văn nghóa rộng khắp, mở mang khen ngợi Đại thừa, làm
tỏa sáng ở đời tượng
pháp, và ghi chép mọi sự thấy biết như chỉ trong lòng
bàn tay dễ thấy, mong cất giấu ở các hang động, ngõ hầu đời
sau trở
lại hưng thịnh!

Từ khi Sư
vào Đạo, chuyên thực hành pháp môn Đại Từ, đãy hoa gấm da không một lần mặc qua, chỉ mặc áo vải bố cho đến trọn
đời. Sau, Sư nhàm chán
thân tình, bèn một mình nương tựa nơi hang
riêng. Sư bảo vị thị giả xuống núi
sáng mai phải
lên sớm.
Sư bèn ngồi kiết
già trên tảng đá, để
lại một chiếc áo trong, tự điều thân thịt phân cắt từng mảnh để ra trên đá, kéo ruột treo lên trên cành cây thông, ngũ
tạng đều đưa ra ngoài
trông thấy, còn lại gân thịt tay chân đầu mặt đều
chặt ra hết, và chỉ còn
bộ xương nguyên hiện, dùng dao cắt quả tim, hai
tay bưng lấy mà tịch. Vị
thị giả trong tâm kinh hãi trọn đêm mất ngủ,
sáng sớm chạy đến, còn thấy
Sư chắp tay bưng giữ quả tim, mặt xoay
về hướng Tây, những
vết thương nơi hài cốt không một giọt máu, chỉ
thấy sữa trắng chảy
tràn ngưng đọng trên đá. Bèn chất đá bít lấp bên
ngoài để liệm. Lúc đó
nhằm ngày mười sáu tháng bảy niên hiệu Tuyên
chính thứ nhất
(5
7
8) thời Bắc Chu, Sư thọ chỉ bốn mươi lăm tuổi. Các đệ tử Sư đều rất có tiếng tăm ở đương thời, đầy đủ
như trong các
Biệt truyện. Người thị giả gần gũi hầu
Sư là
Sa-môn Tuệ Tuyên. Nội ngoại giáo điển đều
thông hiểu, đặc biệt rất có chí lực, đau xót chẳng kính ngưỡng được ngọn núi đã đổ, buồn thương rường cột
gãy hoại không nơi nương
tựa, cho nên kể lại sự tích Sư, lập bia nơi tháp.

Về sau có người hỏi Đạo, nghó nhớ đến
Hiền giả, vào núi kính lễ, men theo các
sườn núi hiểm nguy, mới thấy
Sư viết di kệ ở
vách đá. Đề rằng: “Ban đầu muốn dùng máu để viết, bổn ý chẳng cho là biến
thành mầu trắng, tức mà
Nghiệp Ma chẳng toại ý. Do đó dùng mực đen
mà viết văn này!
Cùng tất cả các vị hữu duyên tại gia cũng như xuất gia, hoặc
là Nam hoặc là Nữ, thảy
đều khéo sống trong Phật pháp, chớ sinh tâm lui sụt.
Nếu lui sụt tức là mất lợi ích lớn. Tôi vì ba
nhân duyên mà xả
bỏ thân mạng này: Một
là thấy thân có lắm lỗi lầm, hai là không có
khả năng che chở giữ
gìn Chánh Pháp, ba là muốn chóng được thấy
Phật, đồng với các bậc
thánh xưa, nên nêu bày kệ sau:

Thân không ích lợi Ghét phiền công người Phanh hình trên
đá Tán thể mé thông. Trời,
người, Tu-la Thần núi, thần cây

Có người cầu Đạo Quán tôi bỏ thân Nguyện cho chúng
sinh Thấy hài cốt tôi Thuyền lớn phiền não Đều bị đắm chìm.

Nguyện cho chúng sinh Nghe tôi bỏ mạng Thành tựu Thiên nhó
Rốt ráo Bồ-đề

Nguyện cho chúng sinh Lúc nghó nhớ tôi

Báo thân này bỏ Bốn Đại lạnh lùng Suối rừng lắng
tuyệt Hang núi không lời. Thí khắp chim thú Cho đến
côn trùng Ăn thịt uống máu Đầy đủ gốc lành.

Nguyện tôi tương lai Mau thành Thiện Thệ Thân tâm tự tại

Cần phải cứu giúp Thân này dơ uế Thấp hèn đãy phân
Chín lỗ thường chảy Như bờ đê rỉ

Thân này đáng chán Không đáng ngắm nhìn Da mỏng chứa
máu Cấu bẩn bụi đầy

Thân này hôi hám Giống như chó chết Ba sáu
(3
6) vật hợp Chẳng từ hóa sinh. Quán thân bẩn này Vô thường gian hán Tiến lùi chẳng khỏi Gặp phải kiến, ruồi Thân này khó
giữ Có mạng hẳn nộp Chồn chó gặm ăn

Trọn thành giòi trùng. Trời, người Nam nữ Tốt, xấu
sang hèn

Lửa chết thiêu đốt Tạm thấy như sấm Sư chết lấn người
Oán trọng các oán Tôi lấy làm thù Thề dứt cội
nguồn Thân này chẳng vui Tráp chứa rắn độc Bốn
đại vây quanh

Trăm bệnh giao nhau Tên là nhóm khổ Rừng già, bệnh, chết
Thân tâm nóng bức Nhiều các lỗi lầm.

Thân này không Ngã Vì chẳng tự tại Không thật tính
rộng Phàm phu chấp chặt Lâu dài mê hoặc Vọng trái
sai sử

Tan mất gốc lành
Súc sinh đồng chết Xả bỏ trăm ngàn Huyết sữa
thành biển Xương chất núi lớn Tương lai gấp bội
Chưa từng lợi ích Luống chịu cần khổ Không lợi
chúng sinh Không ích cho Pháp.

Chịu đau xả thí Công dụng vô cùng Thề không lui
sụt
Lìa ra
(0
4) bốn vực. Bỏ thân uế này Nguyện sinh Tịnh độ Một niệm hoa nở Chỗ Phật Di-đà,

Chóng thấy mười phương Chư Phật, Thánh hiền.

Lìa hẳn ba ác

Chánh Đạo quyết định. Thành tựu năm thông
Bay đi tự tại

Cây báu hưởng pháp Chứng Đại vô sinh Pháp thân tự
tại Chẳng dứt ba cõi Trừ hết đạo ma

Hộ Pháp làm đầu. Đầy đủ mười Địa Thần hóa vô
phương Đức trùm bốn thắng

Xưng niệm Pháp Vương. Nguyện xả thân này rồi Sớm được
thân tự tại Pháp thân tự tại rồi

Nơi nơi trong các đường Chỗ nào cũng lợi ích

Hộ pháp cứu chúng sinh. Lại nữa, Nghiệp sẽ hết Pháp Hữu vi đều vậy.

Ba cõi đều vô thường Lúc đến chẳng Tự tại Kia
giết và tự chết Trọn về chỗ như thế

Người Trí chẳng ưa thích Nên phải nghó như vậy

Các duyên đã vận đến Nghiệp hết ở ngày nay!”

đô:

Truyện ngài Thích Đạo An trụ chùa Đại Trung Hưng ở
Kinh Thích Đạo An, họ Diêu, người xứ Hồ Thành thuộc Bằng Dực.
Sư
tỏ ngộ lý
mầu, sớm nương tựa pháp môn, tánh học không thầy cố định, nghe đâu có giảng Đạo thì đến.
Thêm vì, Sư điềm đạm tónh lắng,
ngưng tâm thắng cảnh,
khiêm nhường nghiêm túc, động tónh có độ lượng.
Sư phán quyết thì bạn
đạo học thiền không ai chẳng kính phục. Sau, Sư
ẩn cư tại núi Thái
Bạch, ẩn trong suối rừng, nung chí kinh luận, nghó
trội định sâu, tuệ nghiệp tỏa khắp.
Bên cạnh, Sư xem đọc tử
sử lược trải
qua đại cươn, thần khí
ngài cao sáng, tiết tháo thanh bạch sâu xa.

Từ khi tấn đàn thọ giới Cụ túc về sau, Sư kính chuộng Kinh Niết- bàn, lấy đó làm Giáo điển
Di Quyết, thông hiểu về luận Đại
Trí Độ, để nuôi dưỡng
nền tảng mở mang Đạo Pháp. Nên dưới thời Bắc
Chu, tại Vị Tân, Sư ở mang hưng thạnh hai
Bộ ấy. Sư lại bàn luận dạy
răn lẫn nhau, không để thời gian luống qua.
Sư ở tại chùa
Trắc Hổ, lấy việc hoằng pháp làm
chính. Các hàng só tử ở chốn kinh đô thường
đến nương để lắng
trần. Nội ngoại giáo điển Sư đã thông hiểu, đặc biệt lại giỏi về
Văn chương. Mở lời đặt bút đều hợp với
Tài hoa, mà
phong vận sơ thông, nhã
điệu rõ ràng đơn giản. Giữ lễ kính tôn, nhân từ trùm khắp triều đình quan quý, nên các bậc Nho tể vinh đạt Đạo
Só nổi
tiếng thường ngày đến
bàn luận, đều phát tín tâm. Nên được nghóa lưu
thiên hạ, cỏ rạp nương theo.
Đầu thời
Bắc Chu, Họ Võ mở thoáng
trong thanh, trong ngoài
đều yên phước, Vua từng ngồi kiệu đến kính
lễ Sư. Đạo
Sư tỏa
sáng làm tông
sư mọi vật, ngồi trấn cao quý, khiến Vua đến ngồi dưới đất,
Sư vẫn an nhiên giảng nói
như thường,
Sư bàn nói
chánh pháp, văn từ chẳng liên quan đến việc đời. Các hàng công khanh bên cạnh chú ý trông
nghe vui mừng. Đến lúc
thọ trai bữa trưa, Sư bảo bày biện thức ăn. Vua
sắp cầm đũa bèn thưa rằng: “Đệ tử nghe nói người thế tục không được cùng ăn với chư tăng, vì
sao
Pháp sư đem tội lụy đến người?”
Sư bảo: “Trong Phật giáo có
quyền có thật, luật chế có khai có già. Vua, giặc, ác thần đều cùng cung cấp. Bần Đạo y cứ theo pháp mô phỏng thực hành,
lý chẳng phải luống”.
Vua nói: “Xét lời như vừa nói thì chẳng Phật ý,
chỉ sợ tổn hại đạo
chúng. Lại cùng tặc thần đồng một chỗ ngồi, thật
không tham dự”. Liền ban
sắc
sắp đi.
Sư lại luận bàn các
Pháp khác, không hề

để ý. Đó
là Cao lượng ở cuối đời.

Sau đó, Vua ban
sắc thỉnh
Sư đến trụ chùa Đại
Trung Hưng, thêm lễ đặc
biệt riêng. Vua đến
Nam giao, mọi Văn vật đều hoàn bị, các
Đạo Só Đồng Quán ra
đông đầy giữa đường cái. Vua ban sắc riêng cho
Sư, bảo xem coi nghi cụ lễ
bộ của Thiên tử như thế nào? Sư đáp: “Bệ hạ
vì dân nên xuất hiện,
bần đạo vì Pháp nên chẳng ra”. Vua nghe mà búng ngón tay ngợi khen hồi lâu.
Sư có năng lực
soi xét tỏ ngộ khác
người thường, Đạo
phong đức hạnh lan xa. Tự lập hình nghi bình chuẩn,
giữ đạo tự vâng hành,
đại loại đều như thế!

Sư có bạn đồng học là
Sa-môn Tuệ Tuấn, là người nổi tiếng khắp xứ
Bắc Chu. Ngài Tuệ Tuấn họ Chu, người ở xứ
Tam Nguyên thuộc Kinh Triệu.
Bình thường
Sư chẳng hề
học sách, tai nghe qua liền
tỏ ngộ. Hễ nghe một lần
thì không quên, mãi ghi nhớ trong lòng, lưu
lược khắp Nho Thích, bàn
nói như suối tuôn. Các hạng người công kích, bén nhọn đông đúc như rừng.
Một hôm, Sư đến chỗ Ngài (Đạo
An) đang giảng Kinh Niết-bàn,
Ngài (Tuệ Tuấn) bèn đặt chương bày hỏi, Sư đối đáp qua lại mãi đến chiều tối cũng chẳng hết Văn.
Sáng sớm
mai lại hỏi, Ngài (Tuệ Tuấn) hỏi vặn rất tinh bạt. Ngài (Đạo An) tùy tùy lời
mà dứt trừ, nhưng người
nghe cho là không tiếp nối lời hỏi vặn. Ngài
(Tuệ Tuấn) cuối cùng lại
dẫn Văn lý nêu bày và cùng đối đáp, bèn kéo dài nối nhau đến ba ngày, chỉ luận về một nghóa.
Về sau cả hai ngài
đều xả bỏ điểm đạt
đến của mình mới là sự Giải Văn. Nên khiến kinh hãi xướng tu trước, dự
nghe vái kính. Về sau, ngài Tuệ Tuấn tìm đến
Hoa thổ, học khắp các
bậc danh sư, tất cả mọi điều đượm thấm vào tai
đều thông hiểu văn
nghóa, thấu đạt yếu chỉ. Và cùng ngài (Đạo An) đồng
ở một thất hơn ba mươi
năm. Cùng nhau nói ngộ bay cao, thật vượt hẳn việc mắt thấy. Vì bị bệnh nên ngài
Tuệ Tuấn thị tịch. Ngài (Đạo
An) đến vỗ về thi thể
Sư mà thương khóc bảo rằng: “Tuyên Ni có lời nói,
tin là chẳng luống dối!”
Đến ngày mười lăm tháng ba năm
Kỷ Sửu, nhằm niên hiệu
Thiên Hòa thứ bảy
(5
6
9) thời Bắc Chu, Vua Võ Đế (Võ Văn Ung 5
6
1 - 5
9) ban sắc mời các bậc danh tăng tài đức cùng các hàng Nho Só, Đạo
Só, Văn Võ Trăm quan hơn hai ngàn vị đến
chánh điện. Vua lên ngự
tòa đích thân muốn lường
xét sự hơn kém của cả ba tôn giáo để bỏ và
lập. Chúng luận bàn lăng
xăng rối rắm. Mỗi tôn giáo đều tùy tình kiến,
so sánh đại để. Sư
chẳng đối kháng với họ. Đến ngày hai mươi tháng đó, Vua lại y theo trước mời tất cả cùng nhóm họp, chúng luận bàn trái lỗi, đúng
sai thêm
sinh khởi, đồng thời chẳng gỡ được vướng mắc trong tâm

Vua, tiêu điều
lặng lẽ mà lui về. Đến đầu tháng bốn, Vua lại ban
sắc mời tất cả các hàng Đạo Tục, bảo phải hết lời trình bày nghóa lý.
Lại ban sắc cho bảo Ty lệ Đại
Phu Chân Loan là người có sự hiểu biết về
Phật giáo và Đạo giáo
phán định mọi sự trước sau, sâu cạn, đồng dị của hai tôn giáo như thế nào.
Chân Loan bèn dâng Vua bộ “Tiếu Đạo
Luận” ba quyển, tất cả gồm ba mươi
sáu điều, để cười về tên gọi là
“Tam Đổng” và cười về xưng hiệu “Tam Thập lục Bộ”, Văn từ rất rõ ràng, y cứ
mọi sự lắm điều bác bỏ. Đến ngày mồng mười tháng năm, Vua lại nhóm họp tất cả các quan định rõ
Chân Loan tấu dâng bộ luận cho đó là Đạo
Só như con mọt làm tổn hại, bèn đốt ngay
sân điện.

Sư bùi ngùi
sự hỗn loạn trong thế tục ở
đương thời, xót
thương mành lưới chìm đắm của các
sử tịch, bèn
soạn bộ “Nhị giáo luận”, để dâng lên vua
Võ Đế, Văn từ gồm một quyển, chia thành mười
hai chương. Chương thứ
nhất là “Quy tông hiển Bổn”. Có khách hỏi rằng: “Kẻ hèn tôi nghe” Phong lưu
nghiêng đổ,
sáu kinh do đó biên
chép tu sửa, kheo chuộng thấm nhuần
sáng tỏ”.
Qua chương hai do đó
mà soạn. Nên ưu nhu thấm
nhuần rộng đối với mọi vật cứu giúp thì gọi
là Nho (giáo). Dùng đó
mà chẳng hết, đối với mọi vật thông hiểu thì
gọi là Đạo (Giáo). Đó
đều là thần lực của Khổng và Lão. Có thể được rõ ràng. Gần đây xem đọc đến
Thích (Phật) giáo, văn rộng, nghóa dồi dào, xét về
sự cấp dẫn thì chắc chắn khéo dẫn dụ. Cốt yếu chỉ thú ấy thì gắng gỏi đó mới tốt lành. Nhưng ba tôn giáo tuy khác, nhưng một
đường khuyên tiện, giáo tích thì khác mà Lý hợp thì đồng. Còn như lão tử
than về “Thân hoạn”,
Khổng tử than về “Cận Xuyên”, là muốn sau ngoài lấy
sự đạt đến tồn
sinh cảm vãng để biết vật hóa, đâu khác gì
thuyết ” nhàm chán thân
vô thường” của Sách Phật ư? Chỉ bởi dòng bó
buộc ngưng trệ, chưa rong
ruổi quán xét cao, nên không thể ngang bằng
đất trời nơi một ngón
tay, đều là đúng sai trong một hơi thở. Đến nỗi khiến ranh giới bàn luận mỗi thứ đều bất đồng. Đó gọi là giấu ngọc
Ma-ni nơi Vỏ thai, ngăn ánh
sáng rực rỡ trong đêm dài. Thương thuần
phong không hai, bít lấp huyền chỉ
suốt một. Cầu ở đó nhiều kiếp đâu thể
gặp ư?” Người chủ đáp
rằng: “Ông biện giải đã đến cùng mà lý chưa hết. Bởi vì muôn Pháp vốn ở nơi
sinh
sinh
mà sinh,
sinh là
Vô sinh. Điềm
của Tam tài ở nơi thỉ,
thỉ mà thỉ, thỉ là vô thỉ. Vậy thì Vô thỉ vô sinh là
tánh của vật, có hóa có
sinh là nhóm họp của người. Nhóm họp tuy
một hình thể, mà hình và thần là hai thứ khác nhau. Tan rã tuy hình chất khác nhau mà tâm
sở chẳng mất. Nên thuộc về giáo cứu thân, giáo ấy gọi là
Ngoại. Giáo để giúp tế thần thì giáo ấy gọi là Nội. Vậy biết trong Luận Đại

Trí Độ có hai Kinh nội ngoại. Trong Kinh Nhân Vương nói rõ hai
luận nội ngoại.
Trong kinh Phương Đẳng giải rõ về hai luật nội ngoại.
Trong Bách Luận nói về hai Đạo nội ngoại. Nếu thông luận nội ngoại, thì
gồm suốt cảTrung hoa và man di kia. Nếu hạn cuộc Mạng ở phương này thì có thể gọi đó là
Nho Thích, Thích giáo là Nội, Nho giáo là Ngoại. Đầy đủ rõ ràng ở
Thánh Điển chẳng phải là dối lầm. Rõ xem
sách vở ghi chép, tìm xét
nguồn dòng, Giáo chỉ có hai, đâu được có ba?
Vì sao?
Vì xưa kia, Huyền Cổ trong
sạch, lời răn của Phần Điển chưa mở mang, thuần phong hơi lìa. Văn của khâu
sách mới gồm trước. Cho nên bao gồm
luận bảy điển, tổng
quát cả chín học pháp, đều làm mưu để trị nước, đều
là cách tu thân. Nếu
mạch mà cách biệt thì nên làm thành chín giáo, gồm tất cả mà hợp lại thì đều thuộc
Nho Tông. Luận về Quan viên đó thì
một chức của mỗi Vương
triều, bàn về sách vở đó thì đều là Sách của
một Hoàng gia. Ông muốn ở trong một phong hóa, khiến cả chín dòng
tranh nhau. Đại Đạo ở
đời, khiến nhỏ thành đua tranh biện luận. Há
không phải trên thì thương
tổn phong hoá của Hoàng Cực không hai, dưới
mở sự tệ hại của bó buộc về buông lung xem
thường?Thật đáng gọi là mọt lớn mưu to làm mù lòa cả triều đình cho đến thôn dã! Phật giáo là
cách ngôn cùng lý tận
tánh, vết Chánh xuất thế nhập chân. Luận về văn thì bộ loại chia ra mười hai phần, nói về chí thú thì bốn thứ
Tất-đàn là
Diệu lý tại Vực trung.
Chắc chắn chẳng tên gọi nào để gọi cho tương
xứng. Hoằng hóa chuyên.
Bên ngoài, lại chẳng phải chỗ tìm của tình trí.
Còn như dứt lụy rơi nôm, đào luyện thần hết
soi chiếu, gần thì vượt khỏi
sinh tử, xa thì chứng đắc
Niết-bàn, tiếp vớt các căn cơ sâu cạn, gần sáng tỏ cả
sáu đường, phân tích rõ
sự thăng trầm của thiện ác, xa mong cầu
xuất thế mà lý không gì
chẳng khắp. Gần kịp Vương hóa mà không việc gì chẳng cùng tận. Có khả năng rộng lớn và cốt yếu, không phù chất
và văn hoa, nếu chẳng phải là bậc Chí linh trong thiên hạ, thì ai có thể hưng khởi giáo ấy ư? Tuy là ngàn nhà
Nho Đạo, trăm họ
Nông Kiềm, lấy bỏ,
rong ruổi cũng chưa thể
bằng. Chỉ có giáo lý của Họ Thích dồi dào
Quyền Thật. Có thừa sự
không rõ xưng gọi đó là Quyền, rõ nghóa không
thừa thì gọi là Thật.
Vì sao gọi là Diệu hưởng?
Ông cho rằng:
“Ba tôn giáo tuy khác nhưng khuyên làm lành
thì chỉ một nghóa.” Tôi
cho rằng điều lành có tinh tế và thô thiển hơn kém nên khác nhau. Tinh tế thì vượt trăm hóa mà lên cao, thô thiển thì
tu chín cư mà chưa dứt,
đâu thể đồng năm mà nói về sự hơn kém ư?
Ông lại nói: “Giáo tích
tuy khác nhưng lý hợp thì đồng”. Xin dẫn sự dạy răn ở thế gian lấy làm phù hợp với
huyền giáo. Đó bởi vằng vặc nơi chỗ

mờ tối chưa
kịp đến cội gốc. Giáo là gì? Nghóa là thuyên lý.
Lý là gì? Là
sở thuyên của Giáo. Nếu giáo quả thật khác, thì Lý làm
sao
đồng được? Nếu Lý là
đồng thì giáo làm sao khác được? Nôm không
mong cá, lưới chẳng vì
thỏ, thì gọi tên là gì ư? Lý đồng ở đâu? Hễ
sống
dày dốc tình thì thân
hoạn. Bèn dấy khởi, chẳng tỏ ngộ sự biến chuyển
thì khen ngợi của dòng
chết mới làm, đều là chỗ bàn luận rốt cùng
trong nội vức, chẳng vượt xướng lớn
phương ngoài.
Vì sao? Vì đưa
sắc hết nơi cùng cực nhỏ nhiệm, là chỗ chưa bàn luận nghiên cứu đến cùng
tâm sinh diệt, còn với
Tuyên Ni thì lại không hề nói đến. Có thể gọi là trông nhìn đó dường như hết mà quán
sát đó thì thật chưa cùng tận.
Trong Kinh nói rằng: “Phân biệt
sắc tâm, lường tướng
Hữu Vô, hàng
Nhị thừa chẳng thể biết”.
Vả lại, sự hưng khởi đại hạnh của hàng Nhị thừa đều vượt khỏi làng
Vọng tưởng. Bồ-tát thì trí tuệ gồm cả chín đạo, thanh
văn thì chỉ làm cho bản
thân mình được tốt. Đó dường như sương mốc
thấm nhuần sánh với ngòi vực lớn. Mảy bụi ví
với núi Tu-di, huống gì
thức tưởng của hàng
phàm phu đâu được ngang bằng ư? Nên trong kinh lại nói: “Không thể đem ánh
sáng mặt trời
sánh ngang bằng với ánh lửa đom đóm kia. Nếu cho là ngang bằng thì
ngang bằng, chẳng ngang
bằng là chưa ngang bằng.
Lấy ngang bằng mà ngang bằng ở nơi ngang
bằng là chưa ngang bằng.
Tôi nghe nói khéo ngang bằng nơi Thiên hạ là vì chẳng ngang bằng mà ngang bằng
Thiên hạ, đâu khỏi
sang bằng với
núi cao thật sâu sau đó
mới bằng ư? Kế tục chim le giết hại chim hạc ở
đó mới đồng. Đó bởi là kẻ hẹp hòi ở thôn dã bàn luận, đâu phải là
sự
quán xét trong trắng của
hàng Đạt só ư? Nên ngạn ngữ có lời nói rằng:
“Mầu tím thật lầm mờ nơi mầu đỏ, ngông cuồng ấy lạm triết. Xin nói rộng
về loại đó. Trên đến các bậc thiên tử dưới đến các hàng thứ nhân không
ai chẳng từ sắc tâm lấy
làm thành thân hình, bẩm khí âm dương mà
hóa thể chất. Không thể
lấy sắc tâm cho là ngang đồng mà lẫn lộn giữa
trí và ngu. Nghóa Âm Dương
ngang bằng thì đồng với sang hèn, ở đây
thì không thể. Chí lý rộng lớn mênh mông tuy gượng
ngang bằng, nghóa
ấy làm sao tồn tại?”

Vua Võ Đế nghe lời Trương Tân sàm tấu, trong ý muốn phá
dẹp Phật giáo, ban đầu
xem luận của Ngài (Đạo An) bèn hỏi các Liêu
Tể, Văn từ nghóa lý xác cứ trội vượt, chẳng ai
sám bác bỏ. Khi ấy mọi
sự phế lập bèn tạm ngưng, thật có
sự
suy lường. Đến ngày mười bảy tháng năm năm
Giáp Ngọ, nhằm niên hiệu Kiến Đức thứ ba
(5
7
4) thời Bắc Tống, mới khắp đồng phá diệt cả hai tông Phật và Đạo, chỉ đặt
Thông Đạo Quán chọn lựa những bậc hữu danh trong
Phật giáo, đồng thời mặc
áo mão làm
Học só.
Sự việc nói rõ đầy đủ trong
Biệt truyện.
Sư bèn
dứt vết lắng tiếng, ẩn
lánh nơi rừng đầm. Vua Võ Đế ban sắc tìm kiếm
đưa Sư đến nơi Vương
Đình, đích thân vua ra nhọc tiếp, ban tặng hốt ngà, gấm lụa và tôn xưng đặt để ở địa vị trong
triều liệt, nhưng
Sư chẳng
đến. Sư thị tịch vào
thời Bắc Chu!

Ban đầu, khi đang trụ chùa Đại
Trung Hưng, Sư dẫn mẹ đến ở gần, mỗi
sáng
sớm
Sư ra hầu mẹ, tự tay nấu các thức ăn,
sau đó
mới lên giảng, tuy có
đủ người hầu hạ mà Sư chẳng cho phụ giúp. Cho đến những việc như bửa củi, múc nước đều tự thân tay
Sư làm. Ngài tha
thiết bảo với mọi người
rằng: “Mẹ là người có khả năng sinh và nuơi dưỡng ta, chẳng phải ta thì không gọi là cúng dường rốt cuộc ở đời mẹ
như lúc đầu không một
dứt nghó.” Đó là y cứ theo tôn tượng Đức Đại
thánh kề vai khiêng quan
tài truyền bá khắp cùng. Đến lúc sắp tịch mới “
Di giới” gồm chín chương
để răn dạy môn nhân. Trong đó văn từ như sau: “Kính tạ cùng các đệ tử! Hễ là người xuất gia hành Đạo là
rất trọng rất khó, không
thể tự xem thường, không thể tự lấy làm dễ. Sở dó gọi là
trọng (nặng), bởi vì mang đạo đeo đức ràng nhân đội nghóa,
vâng giữ tịnh giới,
chết mà vẫn còn. Sở dó gọi là khó, bởi vì dứt thế lìa tục, cắt dứt
Thân ái, xoay tình đổi tánh chẳng đồng như mọi người, làm
việc mà người chẳng
làm được, cắt dứt việc người chẳng cắt dứt
được, nhẫn khổ chịu nhục, vất bỏ thân mạng. Có
nghóa gọi người làm việc khó ấy được tức là Đạo Nhân. Đạo nhân tức là người hành đạo. Hành thì có
thể giẫm qua, lời phải
đúng Pháp, pháp phục xuất gia, hành động là phép tắc.
Không tham
không tranh, chẳng dèm pha chẳng giấu diếm, học
hỏi cao xa, chí khí đặt để nơi huyền mặc, thì là danh xứng tham dự ở ngôi
vị Tam Tôn, vượt ra khỏi
hàng Hiền giả, bước vào bậc Thánh giả, tẩy trừ tất cả tinh hồn, cho nên chẳng mong quả báo
quân vương, cha mẹ
chẳng mong sức lực ấy.
Khắp trong trời người không ai chẳng quy hướng kính bái. Lìa bỏ vợ con, giảm bớt thọ hưởng
sự cung phụng ăn mặc, nén
mình cúi ngưỡng, chẳng nề khổ nhọc, làm cho chí hạnh ấy trong
sạch
suốt
với thần minh, đạm bạc
trong trắng, đáng tôn đáng quý. Tự theo hoang
lưu, thì Đạo pháp dần
chìm, những người mới học chưa rõ biết phép tắc,
bỏ chánh đắm tà, quên
sự chân thật. Lấy chút sáng nhỏ cho là trí, lấy chút cúng nhỏ cho là đủ. Ăn no trọn ngày không chút dụng tâm, không
tự quán sát, thật cũng
đáng buồn thay! Tính đến nay thì xuất gia đã
được thời gian dài, mà
kinh nghiệp chưa thông suốt, văn từ chẳng quyết rõ, uổng mất một đời không thành danh gì. Với việc như thế không
thể nghó sâu. Hạn định vô thường chẳng
sớm thì tối. Đau khổ trong ba đường
không mạnh
không yếu. Vì thầy trò tình nghóa sâu đậm nên tỏ bày
chỉ bảo, với những ai
có tình cũng có thể lấy để tự răn bảo mình!

Một là: Ông đã xuất gia, trái hẳn với
sự sống, cắt tóc xem thường
dung mạo, đắp mặc pháp phục che thân. Ngày giã từ thân thuộc, trên
dưới đều khóc lóc. Cắt đứt ân ái tôn kính
Đạo pháp, Ý vượt trên
Thái thanh. Đáng vâng theo chí ấy, kinh đạo
tu sáng, vì
sao lại
Vô tâm, cứ tại
sắc thanh, lơ là qua buổi, kinh nghiệp chẳng thành,
đức hạnh ngày một tổn mất, vết nhơ dần đầy. Thầy bạn xấu hổ, phàm tục
xem thường. Xuất gia như thế, nhọc tự làm nhục
thanh danh, nên nay khuyên cố gắng cần
phải chuyên tinh.

Hai là: Ông đã xuất gia, bỏ tục lìa Vua, phải tự cố gắng, chí quả thanh cao, không đoái hoài
tài sắc, chẳng đồng với phàm tục, vàng ngọc
không quý, chỉ Đạo là hơn. Bó buộc mình giữ
tiết, chịu khổ vui nghèo,
tiến đức tự độ, lại độ cả người. Cớ sao
sửa đổi tiết tháo, rong ruổi theo
phong trần, vừa ngồi chưa ấm chiếu, đã rong ruổi khắp đông tây.
Làm việc nặng nhọc, Quan huyện kéo lôi. Kinh đạo không
thông, giới đức chẳng toàn vẹn, bạn bè
si lộng, đồng học lìa bỏ. Xuất gia như thế, nhọc mất ngày trời, nay dạy răn khuyên nên mỗi người tự thương xót lấy mình.

Ba là: Ông đã xuất gia lìa hẳn dòng tộc, không thân
không sơ, thanh tịnh
Vô dục, tốt chẳng ham ưa, xấu cũng
chẳng buồn, vượt hẳn
thong dong, tự nhiên lìa nhiễm, chuyên chí huyền diệu,
giữ gìn khuôn phép, chân chất thuần phác, được
độ rộng cứu, khắp nhờ Phước duyên. Vì
sao lại vô tâm đắm trước
nhiễm trược, toàn tranh đua hay dở, cân lường thăng đấu, đồng lợi như thế tục, đâu khác gì tôi tớ.
Kinh đạo chẳng rõ, đức hạnh chẳng có, Xuất gia như thế
luống tự hủy nhục. Nên nay dạy răn chỉ bày, cần phải tự gột rửa.

Bốn là: Ông đã xuất gia, gọi là Đạo nhân. Cha mẹ
chẳng kính, vua thế gian chẳng thờ.
Khắp trời, người đều kính thờ ông như thần.
Cúi đầu chí kính chẳng kể nghèo giàu, chuộng sự
thanh tịnh, tự lợi lợi
người, giảm cắt nặng nề. Một hạt gạo nặng đến
bảy cân. Vì sao biếng lười khinh mạn, chẳng thể báo ân, ỷ lại
buông lung, thân ý hư phiền.
Không giới đức, thọ nhận
sự cúng thí,
sau khi chết đọa vào
Thái sơn, ăn
sắt nóng đốt, uống nước
đồng sôi. Đau khổ như thế, trong Pháp cú trình
bày. Nên nay khuyên răn hãy tự sửa đổi.

Năm là: ông đã xuất gia gọi là Tức từ, chẳng nhiễm uế tạp, chỉ đối với Đạo thì
kính trọng, chí luôn thanh khiết như ngọc như băng.
Nên tu kinh giới để cứu giúp tinh thần, chúng sinh nhờ
Phước, gần gũi mà

hóa độ.
Vì sao lại vô tâm tùy theo thế tục nổi chìm, buông lung bốn Đại, chẳng kềm giữ năm căn. Đạo đức thì cạn cợt, việc thế tục
càng sâu.
Xuất gia như thế chỉ đồng với bụi trần thế tục. Nên nay dạy răn ước mong
hãy tự mở thần.

Sáu là: Ông đã xuất gia, bỏ hết hình hài thế tục, phải chuyên dốc
sức tinh tấn, phù hợp
với Niết-bàn.
Vì sao nhiễu động chẳng ưa thích nhàn cư?
Kinh đạo tổn mất, việc đời có thừa, thanh bạch
chẳng theo, lại
bước vào bùn sình, quá mạng của bóng hình chỉ
tại phút chốc. Đau khổ chốn địa ngục khó có thể nói hết. Nên nay răn khuyên cần phải kính
chuộng khuôn phép.

Bảy là: Ông đã xuất gia không thể tự khoan thứ. Thân hình tuy
xấu xí nhưng hành vi phải đáng làm gương, y phục
tuy thô xấu nhưng đứng ngồi phải
khoan thai, ăn uống tuy đơn
sơ nhưng mở lời có thể
đượm hưởng. Mùa hạ thì nhẫn đói, mùa đông
thì chịu lạnh. Tự giữ tiết
tháo, chẳng uống trộm suối nước. Không chịu nhận
sự cung phụng của kẻ chẳng ra gì, chân chẳng vọng bước đến, ở lâu nơi nhà riêng, như đến chỗ đấng
Chí Tôn, Học tuy chẳng nhiều mà ngang bằng với bậc
Thượng hiền. Xuất gia như thế, đủ để báo ân cha mẹ. Giòng tộc tri thức đều
mang ân. Nên nay răn dạy các ông mỗi người nên tự thúc giục.

Tám là: Ông đã xuất gia, tánh có
tối sáng, học không kể ít nhiều, cốt yếu tại
sự tinh tu. Với hàng
Thượng só thì
ngồi thiền, trung
só thì tụng kinh,
Hạ só thì có thể lo việc xây dựng chùa tháp, đâu thể
suốt ngày không làm được một việc gì. Lập thân mà không nghe học, thì gọi đó là
sống luống qua không. Nên nay răn dạy ông phải tự
trang nghiêm tâm mình.

Chín là: Ông đã xuất gia lìa hẳn cha mẹ, nhờ đạo
Pháp mà sửa đổi tâm tánh, thân lìa y phục thế tục. Ngày lìa
người thân, chợt buồn chợt vui, xa gần đều bặt vết tục, vượt ngoài trần ai, phải tu học kinh đạo,
khắc chế chính mình, bước đến nguồn chân. Vì sao vô tâm lại nhuốm bẩn theo nhân tục,
Kinh đạo là mỏng manh, hạnh nghi không mảy phân,
mở lời không có gì đáng quý. Giới đức chẳng
gì đáng hơn, thầy bạn rất mực phiền lụy, nóng
giận ngày một nhiều. Xuất gia như thế chỉ tổn hại
đạo pháp, vấy nhục thân tâm. Hãy nghó nhớ điều
đó, khéo tự dẫn
dắt thân!”.

Sư có các đệ tử như Sa-môn Tuệ Cảnh, Bảo Quý, đều là các
bậc nổi tiếng đời Tùy.
Ngài Tuệ Cảnh truyền bá luận Đại Trí Độ, tiếp
nối pháp luân. Trầm vết
trong nhân gian, tình nhiều ngoài thôn dã. Sư
có soạn ba bộ luận Thương
Học, Tồn Phế và Yểm Tu. Thương Học là trừ
tội lỗi phỉ báng
chánh Pháp, tồn Phế là phòng ý gian cầu,
Yểm Tu là khiến
sửa đổi lỗi lầm để đượm nhuần đạo pháp. Đều là Văn vẻ vượt
xa như mây ráng, sáng
ngời đáng vâng theo. Sau, Sư thị tịch vào
khoảng cuối niên hiệu
Khai Hoàng
(6
0
1) đời Tùy. Còn ngài Bảo Quý ưa thích xem đọc các kinh điển, chuyên giảng luật là việc chính,
được Sa-môn Chi Mẫn Độ đời Tấn hợp năm nhà chuyên Kinh Thủ-lăng-nghiêm làm Thành một bổn tám quyển, lại hợp ba nhà chuyên
Kinh Duy-ma làm thành một bổn năm quyển, đời Tùy có
Sa-môn Tăng Tựu hợp cả bốn nhà chuyên
Kinh Đại Tập làm thành một bổn
sáu
mươi quyển,
Ngài (Bảo quý) bèn hợp
cả ba nhà chuyên Kinh Kim Quang Minh làm thành một bổn tám quyển. Lại thỉnh Tam tạng
Pháp sư
Quật-đa phiên
dịch Kinh Ngân Chủ Đà-la-ni
đến phẩm chúc Lụy lấy đó làm thành bộ.
Sa- môn Ngạn Tông xét
lại Phạm bổn, phẩm bộ đến đây là đủ.

Truyện ngài
Thích Tăng Miễn trụ chùa
Quả Nguyện ở Tân Châu:

Thích Tăng Miễn, không rõ Sư họ gì. Sư trụ chùa Quả Nguyện ở Tân Châu.
Cuối thời
Bắc Chu, lúc Phật pháp
sắp bị phá diệt, đang
sùng chuộng họ Lão, thọ học về
Phù lục. Hễ những lúc tế lễ lớn thì
Vua chỉnh trang khăn áo cùng bái phục.
Mà kinh đạo luống dối, mọi lời đều
không có gốc gác y cứ.
Nước nhà tuy phụng sự nhưng chưa rõ về thù hiệu,
Sư bèn chẳng ngại hương quan xa xôi, đích thân đến nơi cung quyết ra
mắt trình bày Chí Lý với
Vua. Đem tà chánh cùng tham, xu tình cạnh
tranh. Chưa biện rõ chân ngụy liền đổi thay hủy dự,
Sư bèn
soạn luận văn
gồm mười tám điều,
cật nạn Bổn tông của Đạo giáo. Lại dùng ba Khoa
giải thích các chấp ở
trước, Hiền thánh đã tường tự, Phàm vị rõ
ràng. Trong đó, Văn từ lược nói rằng: “Tăng
Miễn tôi vì sự lạm của đời nên thuật rằng: “Lão Tử cùng Y Hỷ theo đi về Tây đến giáo hóa người
Hồ và xuất gia.
Lão Tử nói cho nghe
Kinh giới, bảo Y
Hỷ làm Phật, giáo
hóa người Hồ. Lại xưng là
Quỷ Cốc tiên sinh,
soạn
“Nam Sơn
Tứ Hạo Chú”. Chưa khéo suy tìm thì không
ai chẳng tin theo, cho là lời thật. Lạ thay truyện ấy! Quân tử còn chẳng thể vọng huống gì dèm chê Đại thánh ấy ư?
Nay trình bày rõ ràng
thuyết ấy chẳng chân thật. Người đời sai lầm gá
vào Văn tự, cũng bèn nói chẳng kịp, nghóa lật lại làm nhục Lão Tử. Ý cho
là những bậc thắng nhân
đạt só chẳng vượt ngoài lời ấy. Cùng là Vô thức Dị Đạo khoe tranh
Phật Pháp. Gá nương vào danh
Tứ Hạo của
Quỷ Cốc, cậy nhờ truyện
sau của
Y Hỷ, soạn ra dị luận này, để mê hoặc người đời
mờ tối. Tôi trộm nghe rằng
Hoằng truyền mà chẳng tập học, thì
Phu Tử không chấp nhận.
Vọng làm là xấu. Lão quân can ngăn. Hoạn lớn này mở rộng ba đường, phải nên xét chánh để cứu lỗi ấy.
Nhưng Giáo có
nội ngoại, dụng sinh nghi
giả, người có hiền thánh phần nhiều nói về Bổn tích. Nên trong
Hán Thư của
Ban Cố phẩm bình người có chín
hạng. Như học trò của
Khổng Khâu là loại Thượng Thượng, Học trò của
Lão Tử là loại Trung
Thượng, đều xếp vào bậc hiền. Vương Bậc ở Hà
Yến nói là “Lão tử
chưa đến Thánh thì là Hiền. Thánh trời chia ra hơn
kém tự bày, cho nên
sự rộng tỏ ngộ của
Vua Văn Đế (Tào Phi) thời
Tiền Ngụy vậy. Niên hiệu
Hoàng Sơ thứ ba
(2
2
2) thời Tiền Ngụy, Vua Văn Đế ban sắc rằng: “Báo cùng Thứ sử Dự Chương, Lão Đam Chỉ là
Hiền nhân chưa nên vượt trước
Khổng Tử. không biết
Lỗ Quân xây miếu thờ Khổng tử
thành chưa.
Vua Hoàn Đế (Lưu Chí
1
4
7 -
168) thời Đông
Hán chẳng bắt chước
thánh Pháp, chánh là vì Bế thần mà thờ Lão tử,
mục đích là cầu Phước,
việc thật đáng cười. Sự khởi dậy của Đền thờ ấy
do từ Vua Hoàn Đế. Võ
Hoàng Đế cho Lão Tử là Hiền Nhân nên chẳng phá hủy nhà của Ông. Trẫm cũng lấy đó làm nơi dừng ở giữa
đường, mọi người qua
lại bèn đến chiêm ngưỡng, nhưng phòng lầu nghiêng
đổ đè lấp người, nên
bảo sửa sang tu chỉnh lại, làm qua xem đó rất
chỉnh đốn, sợ hàng Tiểu
nhân cho đó là thần nên vọng đến cầu nguyện,
trái phạm thường cấm.
Nên tuyên cáo khắp cùng Quan lại muôn dân đều khiến họ rõ biết”.
Căn cứ vào đó mà nói thì trình bày đã lâu. Ở đời phần nhiều là người ngu chẳng tìm tới bậc tiền đạt, cho nên khác biệt
với người đời. Và
trong kinh ngoài điển, và đối với điều lệ. Xem rõ
Quyển đầu thì tà chánh tự hiển bày”.

Tuy Sư soạn
luận ở thời Bắc Chu, vang danh khắp triều đình
đến thôn dã, nhưng người
thông hiểu ít gặp nên cứ theo sự lầm mê, và
cuối cùng chẳng lưu hành sử dụng. Khi Phật pháp bị
hủy diệt, Sư bèn
lánh nạn, không biết về
sau Sư thị tịch ở đâu.

Truyện ngài Thích Tăng Mãnh trụ chùa Vân Hoa ở Kinh Đô:
Thích Tăng Mãnh, họ Đoàn, người ở xứ Kinh dương thuộc
Kinh Triệu. Dáng dấp hoà nhã, thần khí nổi bật, ưa
thích xuất gia, vốn biết mong cầu kính thờ,
suốt mấy mươi năm tự thân phụng
sự giảng dạy. Hễ
có điều
giải ngộ, Sư đều thông luyện.
Trước kia,
vào thời Tây Ngụy, Vua Văn Đế (Nguyên Bảo Cự 535

5
5
2) đang ở ngôi, ban sắc mời Sư đến ở Tẩm điện, giảng
Kinh Bát- nhã. Các hàng
Quý Tể đều kính ngưỡng thấm nhuận
sự dạy răn
của Sư.

Đến thời
Bắc Chu
(557 –
5
6
8) Vua lại ban chiếu thỉnh mời Sư đến trụ chùa Thiên Cung, giảng Kinh luận Thập Địa. Vua lại ban sắc thỉnh Sư đến ở hai Điện
Tử Cực và
Văn Xương lần lượt
giảng pháp. Lúc bấy
giờ, yếu chỉ rộng mở
hỏi đáp qua lại vô cùng. Các hàng Hoàng Cân Đạo
só rối loạn nhóm họp, Sư
bèn từ từ vẫy gọi đàm bính, dẫn địch xoáy
sâu, mới đến tà tông,
mỗi mỗi Sư đều phá đến cùng. Kinh của Nguyên
Thỉ Chân Văn thảy đều rách nát. Đồ chúng học trò của
Thiên sư ngày
trước cùng tan rã. Các
hàng Đạo tục tự nhiên sửa sang đổi mới tai mắt. Ban đầu, Vua mới xem ngang bằng cả tam giáo, ngài chia làm thành
chín mươi lăm môn, về
sau, lùi lại Nhất thừa. Lại khéo tiến tới ba mươi
hữu sinh. Văn từ rất cao siêu tinh túy, Học Quán
đều quy hướng, đã chẳng đưa dự định dâng vua xem, bèn trầm lắng trong bạn tục.
Sư thối lùi, tónh lắng mọi việc của người đời, nương gá nơi
sâu xa, chờ đợi
một sớm mai. Đến thời
Vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1 -
605) đời
Tùy đang làm tướng,
Phật Pháp sắp
sáng tỏ lại.
Vì Sư tuổi tác và đức hạnh
đều cao trọng. Các bậc
Huyền Nho đều nhóm họp, thưa hỏi truy tìm đến
kinh đô, giúp cho pháp vũ
được hưng thạnh. Vào niên hiệu Đại Tượng thứ hai
(5
8
0) thời Bắc Chu, Vua Tónh Đế (Võ Văn Diễn) ban
sắc mời
Sư trụ chùa Đại Hưng Thiện,
giảng dạy Kinh luận Thập Địa. Chùa Đó tức là chùa
Trắc Hổ trước kia. Tiếng tăm
Sư vang xa, rất hợp tâm Vua.
Sau đó, Vua Văn Đế (đời
Tùy) phong cho Sư Chức Tùy Quốc Đại Thống
Tam Tạng Pháp Sư, uỷ thác
Phật pháp, khiến mở mang che chở. Chưa đủ
để lớn mạnh oai quyền,
nhưng cũng đã tỏa sáng Thích chủng khi vua
Văn Đế dời Đô đến
hướng Nam, chóng xây dựng chùa, Sư cũng đổi
chuyển đến làng Tuân
Thiện, nay là chùa Hưng Thiện. Tuy thanh danh còn lệ thuộc mà
Sư thường ở chùa
Vân Hoa khuyên răn
sách tấn đồ
chúng chuyên theo khóa nghiệp.
Đến ngày mồng bốn tháng bốn niên hiệu
Khai Hoàng thứ tư
(5
8
4) đời Tùy, Sư thị tịch tại chùa đang ở, thọ tám mươi hai tuổi. Ban đầu, khi sắp tịch Sư quán chiếu
sâu về khổ không, đang nói bỗng nhiên
muốn dứt bặt.
Sư bảo đồ chúng:
“Tôi đi đây!”, và liền thị tịch.
Mọi người đương thời quý
trọng Sư ở chỗ tâm không tán loạn. An táng tại núi
Mã Đầu thuộc phía
Đông thành. Khắc đá lập Bia tại
Chùa Vân Hoa, đến nay hiện còn.

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
Quyển 24 hết.

TIẾP THEO PHẦN
1 CHƯƠNG V: có 2 vị:

1- Thích Đạo Trăn.
2- Thích Trí Huyễn. Truyện ngài Thích Đạo Trăn:
Thích Đạo Trăn, họ Ngưu, người ở phía Nam Thành Trường An.
Sư xuất gia thanh tịnh trinh bạch, Sư chẳng giao hảo với hạng phi
loại, khiêm nhường rỗng rang ít giao du, chỉ chuyên đọc tụng
Kinh điển, nghe giảng là chính. Nên các vị
Pháp sư đối với
Nghóa kinh có chỗ không hiểu đều tìm đến
hỏi Sư.
Vua Văn Đế (Nguyên
Bảo Cự
5
3
5 - 5 5
2) thời Tây Ngụy nghe vậy nên kính trọng tôn xưng ngài là Sư Phó, bèn xây dựng chùa
Đại Trung Hưng ở Kinh Đô, thỉnh Sư đến trụ ở
đó, tôn xưng Sư làm
Ngụy Quốc Đại Thống. Bấy giờ,
Đông Tây mới giao loạn, Vũ Văn Thái tổ bèn ghi
chép Đế Đồ, nương cậy
nhà Ngụy đi về hướng Tây xa muôn dặm đường
bắt đầu dựng lập. Tăng
Đồ cùng nhau nhóm họp tiếp nối. Sư đã ở ngôi
vị Tăng thống, đại lập
khoa điều, Phật Pháp được hưng thạnh trở lại,
thật là nhờ Sư. Sau đó,
các chùa Đại Thừa, Trắc Hỗ lần lượt xây dựng
đều do Sư khơi dòng đức
hóa. Sư lại đến ở phía Nam Côn Trí thiết đặt
chùa Trung Hưng, ở phía trong thì có trang trại ao hồ, phía ngoài thì đồng ruộng cả
trăm khoảnh, đều đem cung cấp. Các thứ lê táo tạp quả
nhiều như mây hợp.
Đến lúc
Sư thị tịch, Vua buồn thương mà bãi triều.
Mọi sự cần thiết trong lễ tang đều xuất từ
Thiên Phủ, đón rước đến an táng tại phía Nam của vườn, dựng lập mộ cao. Chỗ đất phần mộ được phong rộng đến
một khoảnh. Nay gọi là
Mộ Thống Sư.
Gần đây, vào niên
hiệu Trinh Quán
(
6
2
7 -
650)
thời Tiền Đường, vẫn còn những cây cổ thọ.

Truyện ngài Thích Trí Huyễn:

Thích Trí Huyễn, là người ở xứ Thành Đô thuộc Ích Châu, họ Từ.

Lúc vừa mới sinh Sư, trong phòng có ánh sáng lạ.

Sư xuất gia từ thuở thiếu thời, vào Kinh Đô tu học mấy năm, đã nổi tiếng khắp
Kinh Lạc. Học chúng tôn
sùng thỉnh
Sư giảng lại,
Sư giảng giải như nước
rót từ bình nầy sang bình khác không sót. Gặp
lúc Vua Võ Đế (Võ Văn
Ung
5
6
1 -
579) thời Bắc Chu phá diệt Phật
Pháp, muốn chỉ còn lại
Đạo giáo, bèn ban sắc nhóm họp tất cả Chư tăng
và Đạo só, hễ bên nào hơn thì giữ lại, còn bên kém thì phế bỏ.
Khi ấy, sắc chiếu ban truyền
khắp từ triều đình đến thôn dã. Các bậc Cao tăng
phương nhạc Đạo
Só chẳng kể xa ngoài ngàn dặm những ai có
yêu thuật đều nhóm họp
về kinh đô. Tại điện Thái Cực, thiết bày tòa cao, đích thân
Vua Võ Đế đến tham dự, ban
sắc Đạo
só lên tòa trước.
Bấy giờ, có Đạo só
Trương Tân là người đứng đầu lớn nhất trong Đạo
giáo liền lên tòa cao,
tuyên bố rằng: “Đại Đạo (Đạo giáo) thanh cao,
thuần nhất không tạp.
Cầu ân thỉnh phước trên thông đến Thiên tào, giữa
ban ngày bay lên Tiên, thọ
mạng đồng như đất trời, phong giáo trùm
khắp, trước tại
Trung Hạ, Vô thỉ vô chung, muôn loài đều nhờ đó mà
được sống mãi, ân lớn lợi dày chẳng thể
sánh lường. Đâu phải như
Phật Pháp hư huyễn, nói quá
sự thật, chẳng dung tại bảo quốc, làm khách ngụ
ở Trung Hoa. Trăm họ
không biết, tin lời quỷ quyệt ấy. Ngày nay
muốn định có che giấu
chăng? Có thể xuất đầu ra xem? “Tương Thành
Công Hà Thỏa tự hành
Như Ý. Các Sa-môn Thủ tọa chùa Thiếu Lâm v.v… Thiền tức giận mà đứng dậy, Chư tăng ngăn cản bảo rằng:
“Việc lớn hôm nay, Thiên Đế ở đây, không nên vội vàng! Biết các
Thiền sư
là biển lớn Phật Pháp,
những giữa khoảng ứng đối cần phải có người
đầy đủ căn cơ biện
tài”. Chúng tăng cùng nhau mưu bàn: “Nếu chẳng phải là
Sa-môn Trí Huyễn ở đất Thục thì không ai có thể đối đáp”.
Cùng nhường chuỗi châu như ý để trao
cho Sư.
Sư đã vì chúng
suy
nhường, lại thêm vì tức
giận Trương Tân nói lời càn rỡ, bèn an nhiên đứng
dậy từ từ bước lên
luận tòa, thân ngồi yên định, tay cầm xâu chuỗi như
ý, bảo với Trương Tân
rằng: “Như những điều Tiên sinh trình bày là
“Đại Đạo thanh cao,
thuần nhất không tạp” lại bảo là “Phong giáo phát
khởi từ thời nào?
Giáo của sở thuyết thuyết tại xứ nào? Lại bảo:
“Phật pháp chẳng dung ở bổn
quốc, làm khách ngụ ở Trung Hoa”. Vậy có thể biện rõ Đạo phát
sinh từ thời nào, Phật xuất hiện ở thời nào chăng?”
Trương Tân bảo: “Bậc Thánh xuất thế đâu cần phải định thời gian.
Thuyết giáo hưng thạnh cần gì phải định nơi chốn? Đạo giáo từ xưa đến nay vốn có. Đâu phải như
Phật Pháp gần đây từ Tây vực truyền đến?”
Sư bảo: “Nếu nói không cần có thời gian thì lẽ ra không nên xuất hiện.
Nếu không có nơi chốn nhất
định thì lẽ ra không nên nói. Từ xưa đến nay vốn
có chẳng cần phải thanh
hư, trên cầu thỉnh tới Thiên Tào, không tạp
sao được, thọ mạng đồng
như đất trời, há được Vô thỉ Vô chung?”
Trương Tân nói: “Đạo
Nhân nói lời quá càn rỡ. Vì những bậc tiền
Vương trước kia không biết nên
lưu lại bọn các ngươi còn đến ngày nay. Ngày
nay, Thánh Đế đều phải
giết hết”. Vua Võ Đế ghét lý ấy sai lệnh Xá
nhân nói với Trương Tân
rằng: “Tân Sư hãy nên bỏ xuống”. Trương Tân đã lui về,
Vua Võ Đế tự lên tòa cao bảo rằng:
“Trong Phật Pháp có ba thứ
bất tịnh:
0
1- Là cưới Da-Du-Đà-La, đó là chủ bất tịnh.
0
2- Là trong kinh luật cho phép chúng tăng ăn dùng ba thứ tịnh nhục, đó là Giáo bất tịnh.
0
3- Là trong Chúng tăng có lắm người tạo tội ác, ưa thích hành Dâm dật. Khi Phật còn
tại thế, Đồ chúng bất hòa, xúm quanh cùng kích
phát tranh đấu nhau, đó
là chúng bất tịnh. Như vậy Chủ, Pháp và chúng
đều bất tịnh. Ý trẫm muốn trừ dẹp để chấm dứt
sự hư huyễn.
Trong Đạo giáo không có các việc ấy nên Trẫm lưu lại để giúp nước nhà tiến
hóa”. Vua nhìn lại Sư,
bảo rằng: “Nếu có khả năng giải được ba nạn ấy
mới thật là người tốt
lành”. Sư liền trả lời rằng: “Điều Bệ hạ trình bày
đều dẫn từ trong kinh luận, thật chẳng sai lầm. Nhưng thấy trong Đạo
pháp, ba thứ bất tịnh
còn hơn như thế. Xét về Thiên Tôn lúc ở cung Tử Vi có năm trăm Đồng nữ
thường hầu. Đó là chủ bất tịnh rất quá lắm
so
với Da-Du-Đà-La chỉ là
một người. Trang Giáo của Đạo só, lúc chương
lễ cầu phước thì phải
có trăm mâm nem nai, mười hộc rượu trong. Đó
là giáo bất tịnh, lại
còn hơn so với ba thứ tịnh nhục. Tội lỗi của các
Đạo só đời đời đều
có, ngàn xưa loạn thường, Khương Bân phạm pháp.
Đó còn hơn so với chúng
tăng. Tăng chúng tự tạo tội lỗi mới nói phật pháp có công năng trừ bỏ. Giống như Chí tôn hưởng lộc nước nhà,
nghiêm bày khoa điều,
chẳng ngại nghịch tử phản thần nối nhau xuất hiện.
Há đem tôi nghịch con phản mà muốn ở nơi ngôi vị của Đại Bảo ư?
Ngôi vị của Đại Bảo chẳng thể đem Tôi con phản nghịch mà Không.
Phật pháp chân chánh đâu thể
vì chúng tăng Phạm tội mà phế dẹp?” Sư nhã
nhặn đè nén, lời tiếng rõ ràng,
thấm nhuần. Tuy ở nơi Đại tiết mà chẳng tỏ
vẻ lo sợ. Vua Võ Đế
kinh ngạc hồi lâu, bảo với Sư rằng: “Điều nói
Thiên tôn có năm trăm
đồng nữ hầu xuất xứ từ kinh nào?” Sư bảo:
“Nói xuất xứ từ Kinh Tam
Hoàng”. Vua bảo: “Kinh Tam Hoàng không hề có nói lời ấy?”
Sư bảo: “Tự vì Bệ hạ chẳng
trông thấy, chứ đâu phải trong
kinh ấy không có nói. Nay
muốn phế dẹp Phật giáo, giữ lại Đạo giáo,
cũng giống như lấy con
Thứ thay con Đích tôn“. Vua đổi sắc mặt mà
xuống tòa, nhân đó đi
vào nói điện. Các quan và chúng tăng đều kinh hãi
bảo rằng: “Nói xúc
phạm đến Thiên Đế, làm sao tự được an?” (Vì
Võ Đế chẳng phải là con đích tôn).
Sư bảo: “Chủ nhục thì bề tôi chết.
Giết chết như trở về, có gì
phải sợ. Chợt có thể
sớm chết mà thần thức chóng
sinh về
Tịnh Độ, đâu cùng
Quân Vô Đạo đồng
sống ở đời ư?” đại chúng
đều mạnh dạn lời nói
ấy. Sáng sớm hôm sau, Vua Võ Đế bèn ra lệnh phế dẹp cả Phật giáo lẫn Đạo giáo.
Nhưng cùng kính
trọng Sư, hứa làm
hôn nhân, mong cùng sửa chính.

Sư càng gắng chí khí tiết tháo cùng ba người bạn đồng học đến
kinh đô nhà Tề.
Bấy giờ, giữa ranh giới của
Bắc Chu và
Bắc Tề đều đầy dẫy cọc rào dàn trải gai gốc. Ở đó có một bà lão nhà giàu họ
Trương trải Đệm giạ dài ba mươi dặm thỉnh
Sư bước qua đó mà đến
Bắc Tề, trở thành
Tam tạng, tiếng tăm vang đến Đông Quốc.
Vua Võ Đế
nhà Bắc Chu đánh phá
Nghiệp thành, trước sai người đi tìm. Vua có
người em là Việt Vương
trước kia kết bạn lành nồng hậu với Sư, sợ Vua tức giận bày thêm khiển
trách khác, bèn dùng roi đánh vào lưng có lằn vết, người thế tục đều thấy.
Việt Vương trước nói rằng: “Thần hận ông
ta trốn mạng lệnh nên đã
đánh sáu mươi gậy”. Bảo cởi áo Vua xem.
Vua đổi sắc mặt, và
bảo: “Sợ ông ta có tâm hổ thẹn đi xa đến nỗi
chết mất. do đó phải tìm gấp, bởi không có ý hại”.
Và Vua trách
Việt Vương rằng: “Kẻ só trượng
phu đâu được dùng roi đánh làm nhục như thế?” Đợi
gặp càng sâu dày, nên
cùng trở về kinh đô.

Đến lúc Vua
Võ Đế băng
(5
7
9), Vua Văn Đế (Dương Khiêm 581
-
6
0
5) đời Tùy đang làm tướng, mở mang Phật pháp, hai kinh đô đều quy hướng về một người mà thôi.
Bấy giờ, tuổi Sư đã xế chiều, nhớ hoài quê cũ, dấy khởi ước mong. Lại vì ở
Thục Xuyên xa xăm, áo nghóa chưa được
tuyên dương,
Sư bèn dẫn đầu trở về hướng Tây, tâm vẫn còn chuyên việc giảng dạy.
Thục Vương Tú chưa nhận biết
về Sư.
Bấy giờ, Trưởng sứ Chu
Tuyên Minh vào triều xem xét. Vua Văn Đế - đời
Tùy hỏi rằng:
“Pháp Sư
Trí Huyễn có được an hòa chăng?”
Vua Tuyên Minh kinh sợ chẳng biết trả lời thế nào.
Vua Văn Đế bảo: “Bậc danh tăng
của cả một nước mà
ông còn không biết, làm sao thành kiểm hiệu
được?” Tuyên Minh cúi đầu
sát đất tỏ bày tạ tội đáng chết. Đến lúc trở về, trước tiên
Tuyên Minh đến chùa tham lễ. Chùa xưa vốn ở tại phía Động chật hẹp nơi vườn. Đó lại là chỗ
Bà Dương Vương an táng mẹ.
Vì Bà Dương Vương chí hiếu nên đặt tên chùa là chùa
Hiếu Ái. Tuyên Minh dời
đến chỗ ngày nay, cúng
dường không thiếu sót. Đến khoảng niên hiệu Đại Nghiệp
(
6
0
5 -
617) đời Tùy đổi tên chùa là chùa
Phước Thắng.
Sư tuyên dương giáo pháp,
cảm thấy mỏi mệt bèn vào ẩn cư trong núi Tam
Học, mọi sự tiếp xúc trước mắt có nhiều cảm kích, bèn làm bài
thơ “Du Sơn” rằng:
Đỉnh
đẹp tiếp tầng mây Cao ngất lên nửa trời Bặt hang
sâu càng rộng Ngọn cao dứt lại liền Cạnh đá khe
nước vẹo Xoay dòng rót suối cong
Đồng
hồng biết cỏ lạnh Xuân đến chim réo mừng Cây gấm
không máy dệt Vượn hót há giả đàn

Lá dày gió khóthổi Cành thưa ảnh dễ xuyên Ôm quyển
ngồi ao vắng Roi gậy vui đồng hoang Tâm đi ngoài thanh hán

Tưởng đặt bên mây trắng Tiếng tăm ta chẳng đoái Dứt ý
lại tiêu nhiên.”
Đến
năm một trăm lẻ hai tuổi, Sư không bệnh mà thị tịch.

<篇></篇>



<詞>TỤC CAO TĂNG TRUYỆN</詞>



<卷>QUYỂN 25</卷>

CHƯƠNG V: HỘ PHÁP
TRONG PHẦN 2 CHƯƠNG V
(chánh
truyện có năm vị, phụ có năm vị)

1/ Truyện ngài Thích Minh Thiệm trụ chùa Trí Cự, ở núi Chung Nam, thời Tiền Đường.
2/ Truyện ngài Thích Tuệ Thừa trụ chùa Thắng Quang, ở kinh đô thời Tiền Đường (Đạo Chương).
3/ Truyện ngài Thích Trí Thật trụ chùa Đại Tổng Trì ở
kinh đô, thời Tiền Đường
(Phổ Ứng – Pháp Hạnh).

4/ Truyện ngài Thích Pháp Lâm trụ chùa Long Điền ở núi Chung Nam, thời Tiền Đường (Tuệ Tự).
5/ Truyện ngài Thích Từ Tạng là Đại Tăng Thống ở nước Tân-la, thời Tiền Đường (Viên Thắng).
Nam:
1- Truyện ngài Thích Minh Thiệm trụ chùa Trí Cự ở núi Chung Thích Minh Thiệm, họ Đỗ, người ở xứ
Thạch Ấp, thuộc Hằng

Châu. Thuở thiếu thời, Sư đã có tiết tháo khác thường. Sư
ở Thôn Lang Quý, ở đó có hơn hai ngàn nhà, mọi người cùng đề cao về
Sư và
lưu truyền đến lời
thật. Năm mười bốn tuổi, Sư Thông kinh, năm mười bảy tuổi,
Sư thông sử.
Châu huyện bèn cử
Sư làm
Tiến Só.
Tánh Sư kính mến vượt hẳn
phương xa, chẳng theo mạng nhỏ hẹp, Sư đến chùa
Ứng Giác ở núi Phi
Long mà xin xuất gia.

Thầy Sư thầm lấy làm lạ về thái độ
của Sư, mới viết thư gởi
Sư đến Pháp sư Đạo
Tràng ở chùa Đại Tập, bảo Sư nương tựa nhiếp
tâm. Sư chuyên học Luận
Đại Trí Độ. Sau, gặp thời Bắc Chu phá diệt
Phật Pháp, Sư bèn ngầm
lánh mình đến Đông quận. Đến đầu đời Tùy, Phật

Pháp mở mang
trở lại, Sư được mời đến trụ chùa Pháp tạng
tại Tương Châu.
Sư lập chí
trong sáng, chẳng giao du với hạng phi loại,
những lúc rảnh rỗi việc
chánh, Sư không bao giờ làm những việc khác.
Trong thông hiểu các
kinh điển Đại,
Tiểu thừa, ngoài thấu
suốt khâu
phần. Tử Sử Thư tố là
chỗ tâm thường ưa thích, sắp việc Quán Quốc, Sư dời đến.
Niên hiệu
Khai Hoàng thứ ba
(5
8
3) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương Khiêm) ban sắc thỉnh
các vị Sa-môn phiên dịch kinh điển đến trụ
chùa Đại Hưng Thiện. Đại
chúng thấy Sư đức lớn đáng làm chủ, bèn đề
cử Sư trông coi đảm nhậm việc chùa.
Sư cố chối từ mà
không được,
Sư phải làm giềng mối cai quả ở đó.
Niên hiệu Đại
Nghiệp thứ hai
(6
0
6) đời Tùy, Vua Dương Đế (Dương Quảng) về lại
Kinh Thất. Ở ngoại ô phía Nam dàn
bày Quân kính. Bấy giờ có vị tăng lạm nhiễu
Triều Hiến, sự việc được tâu
lên Vua. Vua rất tức giận
nhóm họp tất cả tăng đồ đều bày trước mặt
vua, đứng trơ trọi mà
kháng lễ. Vua ban sắc trách rằng: “Điều chế đã lâu, ban nghóa phải trí kính.
Khi ấy, các hàng Hoàng lão
Só nữ nghe
liền kính bái, chỉ có một nhà họ Thích vẫn nghiễm nhiên
chẳng cúi”.
Bấy giờ, Sư là người Đạo lớn, đại chúng đồng
suy tông, mới đáp rằng: “Bệ Hạ
chắc chắn muốn kính vâng
theo Phật Pháp, Chư tăng v.v… nghóa không
bày giáo. Nếu y cứ theo
chế mà trái Đạo thì pháp phục không được kính
lễ người thế tục”.
Vua bảo rằng: “Nếu cho là Pháp Phục không được,
vậy Vua Võ Đế (Lưu Tục
4
2
0 -
423) thời Tiền Tống là ai mà rất mực kính bái?”
Sư đáp: “Họ Tống là vua
Vô Đạo, không lễ bái thì vời lấy
sự chém giết.
Còn Bệ hạ là người có phép
sửa trị, có tâm
chân chánh, chẳng
vùi dập người vô tội,
nên không lễ bái”. Vua không bằng lòng lời nói
đó, bèn sai xá nhân nói
với Chư tăng: “Vì sao chẳng lễ bái?” Như thế
đến năm lượt, các dòng họ của
Hoàng Cân liền bái mà thôi, chỉ có
Sư và
chư tăng chỉ vái như cũ,
lại tiếp tục dùng lời đối kháng không tỏ vẻ lo
sợ. Vua bèn hỏi rằng: “Vừa rồi đáp ban
sắc chư tăng là ai, ghi tên tấu
trình, tiện xét xem ai bị
giết”. Chư tăng đều vui mừng lui về. Sáng hôm
sau, Hữu Ty xin dám chết
nơi cung quyết trình bày tạ tội, Sư lại đến
trước, tuy thấu đạt tỏ
bày văn từ khiêm nhường. Vua vẫn an nhiên chẳng
nói, chỉ ban sắc ở hai
chùa Thiền Định mỗi chùa đều thiết trai cúng dường tất cả chư tăng ở
Kinh đô. Lại tặng xấp lụa đặc biệt to lớn khác
thường. Sau lại cấm đường ngoại ô phía Tây, Vua bèn nhìn lại kinh ấp bảo
Triều tể rằng: “Ta cho
rằng trong nước không có chư tăng, nay nghiệm ở một người cũng được.”
Từ đó, Sư thường được chọn ở đầu, và bàn luận việc
hệ thuộc ấy.
Vua ban sắc mời Sư trụ chùa Thiền Định, vì tôn kính
đức lớn của Sư nên
như vậy. Đại chúng cho Sư là người chánh sắc, xử
đoán sự việc chẳng
kiêng nể cưỡng ngự. Lại cử Sư làm Thượng tọa
Tri Sự, chỉnh lý việc chúng
tăng đầy đủ khắp cùng ở đương thời.
Đến thời
Tiền Đường trị vì thiên hạ, bèn đặt ra chức tăng
Quan, chọn các bậc Minh
triết xứng đáng không trệ ngại. Khoảng đầu
niên hiệu Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, vì Sư là ngưới khéo nhận biết phương thức sửa trị nên có tiếng tăm nơi chốn triều phủ.
Vua Thái Tông (Lý Thế Dân) bèn mời
Sư vào nội điện. Đích thân
Sư lên giường, thọ
trai xong thì đối đáp
chiếu, rộng nêu bày từ xưa đến nay về phương thuật của các bậc
Minh Quân hôn chúa chế ngự. Và trình bày
sự rốt cùng của Thích giáo là lấy việc từ bi cứu giúp làm Tông. Vua rất vui mừng.

Ngày mồng sáu tháng ba năm đó, Vua ban sắc khắp nơi dứt bặt việc giết hại. Hễ nơi nào Vua hành trận đều thiết đặt xây
dựng chùa Phật. Vừa mới lên ngôi, đồng một lúc cả bảy chỗ Vua đều xây dựng như chùa
Chiêu Nhân ở
Bân Châu, chùa Từ Vân ở
Tấn Châu, chùa
Phổ Tế ở Lã Châu,
chùa Hoằng Tế ở Phần Châu, chùa Chiêu Phước ở
Trị Châu, chùa Đẳng Từ
ở Trịnh Châu, chùa Chiếu Giác ở Lạc Châu. Và đều do các quan cung cấp thợ xây, từ kinh đô đưa đến những người nô
lệ làm việc. Đều do Sư
khai phát. Lại riêng mỗi năm, Vua ban thí các
vật cúng dường cơm cho
cả ngàn vị tăng. Các kinh luận Đại thừa cần
thiết thì biên chép quanh năm chẳng nghỉ.

Vì muốn báo ân mẹ và tuổi gài sắp đến. Sư bèn đến chùa Trí Cự ở núi
Thái Nhất mà ẩn cư.
Những người quy hướng kính tin từ
chốn Kinh Liễn xa xôi đế ở núi rừng hỏi Đạo, giữ giới lại đông nhiều
thường như xưa.
Sư bèn tự nghó: “Nhiếp tâm trở về chốn tónh lắng còn tự
phiền nhiễu ư?” Thử
buông thả tháng ngày còn lại, Sư bèn về lại kinh đô, chỉ thời gian ngắn,
Sư bị bệnh, còn có thể chữa trị.
Sư bèn bảo rằng:
“Mạng ta đã đến lúc cùng, có thể kéo dài đến một tháng, khô cốt phiền
lụy đến người”.
Sư bèn thỉnh các vị Đại đức đến chùa
Hưng Thiện thiết trai cúng dường để giã biệt. Phòng Đổ
Bộc Xạ cùng cả triều đình
đều nhóm họp, mang theo mọi vật hỗ trợ cúng dường chất nhiều như núi.
Sư xả thí tất cả, sám từ
cáo biệt. Và ngay ngày ấy Sư tự gắng sức chống
tích trượng ra khỏi kinh đô về lại chùa Trí Cự. Sư rất mực chí thành chuyên chú quán tưởng cảnh giới
Tây phương, tâm đạo thông lợi.
Sư bảo
thị giả rằng: “Phật
A-di-đà hiện tướng đến!”. Phút chốc Sư lại bảo:
“Hai vị Đại Bồ-tát
(Quán Âm, Thế Chí) cũng đến. Tôi đối với Quán
kinh đã thành tựu mười hai pháp hạnh, còn lại thì
chẳng rõ”. Sư đã đầy đủ các
tướng lành,
nhan mạo vui vẻ, tự nhiên thị tịch, thọ bảy mươi tuổi.
Lúc đó nhằm ngày hai
mươi bảy tháng mười niên hiệu Trinh Quán thứ
hai
(6
2
8) thời Tiền Đường. Mọi người đương thời y theo sự ứng nghiệm của dự ghi, thì
Sư thật là người biết mạng vậy.
Ban đầu, trước khi thị tịch,
Sư căn dặn thiêu
đốt nhục thân, đến lúc
Trà-tỳ xong mới thấy. Hài cốt nguyên vẹn hoàn
toàn không đường vá
đắp, ngay trên đảnh đầu có mầu tía làm mắt. Bèn
an táng ở dưới hang núi.

đô:
2- Truyện ngài Thích Tuệ Thừa trụ chùa Thắng Quang ở Kinh Thích Tuệ
Thừa, họ Lưu, người ở xứ Bành Thành thuộc Từ Châu.

Tổ tiên
Sư nối tiếp đều mối rực rỡ. Ông nội
Sư tên là Hàn làm trực tiền tướng quân Thái thú
Lang Da đời Lương, cha của
Sư tên Nhã, làm
Binh Bộ Lang Trung đời
Trần. Ông chú Sư là Sa-môn Trí Cường xuất gia
từ thuở thiếu thời,
làm Quảng Lăng Đại Tăng Chánh vào đời Trần,
thông hiểu Luận Thành
Thật và Kinh Đại Niết-bàn.
Năm mười hai tuổi
Sư phát tâm muốn nhập Đạo, kính thờ
Sa-môn Trí Cường làm thầy,
Sư được gội nhuần dưới luận tịch, tham cứu đủ
các tinh lý. Năm mười
sáu tuổi,
Sư thưa với
Sa-môn Trí Cường rằng: “Lìa xa Nhà ngàn dặm mà vẫn gọi là
Sa-môn tại gia. Xin được phép đi khắp các Đô quận cầu học ở những bậc tài giỏi”.
Ngài Trí Cường liền chấp
thuận. Sư bèn đến Dương Đô nghe
Pháp sư
Trí Tước chùa
Trang Nghiêm giảng Luận
Thành Thật. Mới thọ giới
Cụ túc, Sư liền dự trai hội
Nhân Vương do vua Võ Đế (Trần
Bá Tiên
5
5
7-
560) đời Trần thiết lập. Sư đối
trước vua luận nghóa,
ngôn từ bàn biện khác thường. Trong mấy ngàn
người, chỉ mình Sư được
Vua chăm chú. Đến ngày mồng tám tháng bốn,
Trần Chúa (Hậu Chúa –
Trần Thúc Bảo 583 – 589?) đến chùa
Trang Nghiêm, khắp ban lệnh
nghiã tập Thừa. Bấy giờ, Sư dựng lập nghóa “Phật
Quả vượt ngoài nhị Đế”. Có vị
Pháp sư tài giỏi nổi tiếng ở xứ
Giang Tả, trước kia trụ chùa
Khai Thái, sau dời đến chùa
Kỳ Hoàn, hỏi rằng:
“Phật quả vượt ngoài nhị Đế hay Nhị Đế vượt ngoài
Phật quả?”. Sư bèn hỏi
vặn lại rằng:
“Pháp sư ra ngoài chùa
Khai Thái, hay chùa
Khai Thái vượt
ngoài Pháp Sư”. Vị Pháp
sư ấy nói: “Như chim uyên ương chẳng đậu nơi
nhà xí”. Sư liền bảo:
“Thích-đề Hoàn-nhân chẳng ở với quỷ ”. Vị
Pháp sư ấy bảo:
“Chim Cưu-sí-la chẳng đậu cây khô.”
Sư liền bắt bẻ rằng:
“Thí như biển lớn
không dung chứa thây chết”. Bấy giờ, ngài Trí
Tước ngồi trên pháp tòa ngợi khen rằng: “Biện tài vô ngại,
sự nhạy bén ấy khó

người đương
đầu nổi.” Tự thân Sư ở trước vua được ban thưởng áo
nạp Ca-sa Thiên Trụ. Nhân
đó mà khiến tiếng tăm vang vọng lan tỏa khắp các nước
láng giềng.
Trần Quế Dương Vương,
Thượng Thư Mao Hỷ, Bộc Xạ Giang Tổng, v.v… đều tỏ bày
sự quý kính từ lâu và
đều kính mến đức âm.

Cuối đời Trần, Đạo lìa, cơn gió thời vận nhà
Tùy thổi xa.
Thái úy Tấn Vương đến Giang
Đô xây dựng Đạo tràng Tuệ Nhật, rộng tìm các bậc thạc đức,
Sư vâng
sắc được thỉnh mời đến ở, được tôn xưng
hiệu là “Gia Tăng”.
Sau, Sư theo Tấn Vương vào triều, từng được nội
kiến. Bấy giờ,
Sa-môn Tuệ Viễn chùa Tịnh Ảnh là bậc có đạo hạnh tiếng tăm vang xa, mà từ trước đến nay
Sư chưa từng diện kiến.
Nhân đó, bèn đến, gặp lúc
đang giảng,
Sư liền trình bày ngôn luận. Nghóa cao từ
sáng, tiếng vang làm kinh hãi cả thính chúng. Ngài Tuệ Viễn ngoái nhìn
lại bảo: “Vị tăng ở
xứ nào mà môi mép lấn lướt người, đâu còn ai hơn như thế?”
Tấn Vương nghe vậy, càng kính từ biện đó.
Bấy giờ, đạo
tràng Tuệ Nhật vừa mới
xây dựng, tìm chọn đồng một phong hóa, đều gọi là Long ượng và đều mở
Nghóa môn. Đã bày hưng thạnh từ đầu nhóm họp, bánh xe
Chánh Pháp bắt đầu
xoay chuyển.
Tấn Vương bèn thỉnh
Sư hết lòng, lời nói chẳng
có thấy tôn trí kết. Sư đã được giúp khả năng
chứa nhóm biện luận
không ai vượt trước, bẻ trừ nghi ngại, đều nghiêng
đổ hang huyệt, rất xứng
với ước mong của Tấn Vương, nên tặng riêng Sư trăm tấm lụa.

Mãi đến lúc Vua Cao Tổ (Văn Đế - Dương Khiêm
5
8
1 -
605) đời Tùy tuần du đến phương Đông qua Đại Tông, loan giá tới y lạc, ban
sắc thỉnh các vị Ngô
tăng ở Giang Nam cùng các vị Đại đức ở Quan
Đông lên điện dựng
lập nghóa. Sư vâng chiếu chỉ bước lên đầu, bày
chương đối luận, khéo
hỏi chợt phát, tất cả đều nhóm họp lẫn lộn, ngang dọc Lạc
Dịch không gì chẳng tan, phép tắc mất mưu đồ.
Vua Văn Đế
rất mực chăm chú ngợi
khen, các bậc anh tài đền tán thán khác lạ.
Đến niên
hiệu Khai Hoàng thứ mười bảy
(5
9
7) đời Tùy, tại chùa Vónh Phước ở Dương
Châu có dựng lập một ngôi Hương đài, trang
sức bằng các thứ vàng
ngọc đẹp tuyệt, trong đời không gì sánh bằng. Đến lúc
Tấn Vương (Dương Đế -
Dương Quảng
6
0
5 -
617) lên ngôi, càng
tôn trọng hơn, theo giá
cùng đi, không đâu chẳng trải qua. Niên hiệu Đại nghiệp thứ
sáu
(6
1
0) đời Tùy, Vua Dương Đế ban
sắc mỗi quận chọn ra ba vị Đại đức vào Đông Đô ở
Tứ Phương Quán, hành Đạo
Nhân Vương. Riêng ban sắc cho Sư
làm Đại Giảng Chủ. Suốt ba ngày ba đêm hưng khởi
sự luận đạo,
Sư đều vì phân chiết
cao sướng, không gì chẳng rõ

ràng. Sư lại
theo giá bày giúp, Phiên Vương thảy đều đến. Sư lại
vâng sắc giảng Kinh Kim
Quang Minh cho Vua Cao Xương Khúc Thị
nghe. Sư tuôn lời nhã,
trong sáng đặc biệt, người nghe đều ngợi khen.
Khúc Thị trải tóc dưới
đất để Sư bước qua.
Đến niên
hiệu Đại Nghiệp thứ tám
(6
1
2) đời Tùy, Vua Văn Đế đang ở tại Đông Đô, vì nhị Hoàng mà dựng xây hai ngôi tháp;
tháp bằng gỗ ở Tây
Kinh. Lại ban sắc cho Sư đón rước Xá-lợi đến an
táng nơi tháp.
Bấy giờ, khắp bốn phương các hàng đạo tục trăm quan
chư hầu mỗi vị đều ban
suất mọi vật quý báu đến đường phía Nam Thiên Môn, thuộc phía Bắc chùa
Hưng Thiện, bày lập
Thắng Tràng hơn ba mươi ngôi cờ cao phướn đẹp tiếp nối ảnh nổi giữa hư không, cây báu hương khói cao đồng như mây mốc. Rước linh cốt đến chùa
Thiền Định, đều cùng thỉnh Sư
khai giảng Kinh Nhân Vương, thấm đượm khắp các hàng
só thứ, Chánh Đạo tự lên, đều vui mừng
tán thưởng. Đến niên hiệu Đại
Nghiệp thứ mười hai
(6
1
6) đời Tùy, tại Đông Đô, Sư lại Đồ họa tôn tượng Đàn hương của nước Quy tư cao một trượng sáu. Tôn tượng đó
là do Ngài Cưu-ma-la-thập
mang đến và có cảm ứng các điềm lành,
nên được truyền trì.
Nay hiện được thờ tại chùa Tịnh Độ ở Lạc Châu.
Đến lúc thời vận nhà Tùy ly loạn
sụp đổ, nhà
Tiền Đường
lên ngôi. Niên hiệu Võ
Đức thứ tư
(6
2
1) thời Tiền Đường, Vua Cao Tổ (Lý Uyên) đánh dẹp Đông Hạ, có ban
sắc vì đất nước loạn lạc, chư
tăng phải quấy khó nhận
biết, nên mỗi châu riêng lưu lại một chùa ba
mươi vị tăng, ngoài ra,
số còn lại đều phải hoàn tục. Vua vì ở Lạc Dương là nơi nhóm họp rất nhiều vị có tiếng tăm, tấu thỉnh được phép ba
trăm vị tăng đồng ở
chùa Đồng Hoa. Sư v.v… cùng với năm vị nữa được
ban sắc cho ở tại
Kinh Thất. Bấy giờ, Sư theo
Ngụy Trịnh nên là bị liên
luî, chúa thượng vốn
vâng thừa tiếng tăm đạo phong, riêng được đoái hoài đặc ân an ủi vỗ về, bảo trụ chùa
Thắng Quang.
Tần Quốc công đức
đều quy hướng về chùa ấy.
Đến niên
hiệu Võ Đức thứ tám
(6
2
5) thời Tiền Đường, Vua đang độ tuổi sức đượm, nên xe giá đến Quốc Học, sắp hành Thích Điện, ngay nơi Pháp đường đặt
ba chỗ ngồi thứ lớp theo Tam Tông. Chúng lại ưa thích
suy cử
Sư dẫn đầu.
Bấy giờ, các bậc tài học ở khắp năm Đô,
những người thông hiểu
cả Tam giáo, như Sao bày nghóa học, mây bày chiếu hoa.
Vua Cao Tổ ban
sắc
chiếu rằng: “Lão Giáo,
Khổng Giáo là tiên tông ở xứ này, Phật giáo về
sau mới hưng khởi, nên tôn
sùng kính giữ
lễ khách, bảo đứng đầu
là Lão, tiếp theo là Khổng, và sau cùng là Thích Tông”.
Lúc bấy giờ, cùng trông nhìn không tỏ thái độ gì.
Sư tuy lên chỗ

ngồi mà trong
tâm không an. Nay lúc lên vì Tần Vương đích thân
đến chỗ ngồi, nhìn thẳng
vào mặt mắt Sư không hề xoay đi hướng khác, có bảo
Trung Sử đến mười lần đến nóivới
Sư rằng: “Chỉ nói về
Phật Tông, trước nên phô bày đức hạnh của Vua. Ngoài ra không một thứ gì phải
lo toan.” Đã đến lúc
cuối cùng nêu bày chân Đế thấu triệt thông ở
trước, bèn bảo tông
rằng: “Trên trời dưới đất, được người Vinh quý giúp
đỡ, Duyên nghiệp có
nguyên do, hẳn y cứ vào Phật Thánh. Nay sắp thứ tự lớn đến cùng, lý đủ lễ nghi. Và đều chắp tay qùy gối, khiến thầy
trò có chứng cứ”.
Tiếng ban bố vừa dứt, Từ Hoàng Trữ trở xuống cho đến các
Quan liêu, mỗi vị đều rời khỏi ngỗ ngồi, qùy gối đợi nghe nhận.
Sư liền trước trình bày
đức hạnh của Vua rằng: “Bệ hạ cao vời lớn lao
như ánh trăng giữa muôn
vì sao v.v…!” Tiếp đến, ngài nói về Thích
Tông. Sau vì hai nạn đều thấu triệt cả hai giáo.
Thần thang cao riêng bày, lưới nghóa giăng cao, không ai chẳng bước theo ảnh hưởng phong thái
vẻ vang. Ứng Cơ như mây
tuôn vọt. Thế rồi, Vua xoay tỏa ánh sáng, kính khen lời nói ấy. Các hàng công khanh đều vái chào xin theo
nghiệp lớn. Hoàng Cân
Lý Trọng Khanh im lặng không đáp được, Bác Só
Thái Tửu, v.v… bó buộc
lễ nơi Viên Môn. Mặt trời trí tuệ lại tỏa sáng,
mây phép rộng tỏa ban.
Ngay lúc đó, Vua lại ban chiếu hỏi Sư rằng:
“Đạo só Phan Đản tấu
trình cho là Thái tử Tất-đạt-đa không thể thành
Phật, sáu năm cầu Đạo
mới được thành Phật. Vậy thì Đạo có khả năng
sinh ra Phật, Phật do từ
Đạo mà thành. Đạo là thầy là cha của Phật, Phật
là con của là em của
Đạo. lại nói thấu hiểu Đạo Lớn, phát ý Vô
Thượng. Tiếng
Phạn là A-nậu-bồ-đề, đời Tấn dịch là Vô thượng Đại Đạo. lấy
đó mà nghiệm thì Đạo
lớn Phật nhỏ, với việc ấy có thể biết”. Sư
liền lược đáp rằng: “Chấn Đán (Trung Hoa) đây
cùng với Thiên-trúc còn
xoay quanh trong biển, sánh
như Lân châu. Lão Đan vào cuối thời nhà
Chu mới dấy khởi, Đức
Phật thì đầu thời nhà Chu đã xuất hiện. Tính về
sự cách nhau có đến hai mươi đời Vua, bàn về thời gian đã trải qua hơn
ba trăm năm. Đâu có
Phật ở thời Vua Chiêu Vương
(
1
0
0
0 - 976 trước Tây lịch) mà trở lại cầu đạo ở thời Vua Kính Vương (
5
1
9 - 476 trước Tây lịch) ư? Câu nói luống dối nghiệm thật, đủ có thể biết. Lý trọng
khinh hướng theo thứ lớp. Nói Đạo thì có
Thái Thượng Đại Đạo,
sinh
trước trời đất, chứa
nhóm bộc khởi trong sự trống rỗng. Đỏ rực chói loà
trên Ngọc thanh, là thầy của Phật, chẳng nói là Lão Đam ở thời nhà Chu.
Vả lại, trước Ngũ Đế
chưa nghe có Đạo, cuối thời Tam Vương mới có
tên Lão Đam. Đến thời
nhà Hán về sau mới dấy khởi Đạo Học. Suốt
cùng ngày nay, bàn xét thuở xưa, Đạo ấy là ai? Căn cứ theo bảy Điển tịch
chín Học
phái, Điển tắc của Kinh Quốc, Tông Sư Chu Dịch, năm vận tương
sinh đã mở
Lưỡng nghi. Âm Dương từ đó được phán định, nên
nói một Âm một Dương,
gọi là Đạo. Âm Dương chẳng thể lường biết,
gọi là Thần. Trời đất ở nơi
sự việc có thể rõ biết. Âm Dương tại
sinh
mà có ứng nghiệm. Lý
ấy rõ ràng, chẳng nói có Đạo sinh trước Trời Đất. Đạo đã chẳng thể lường biết thì từ đâu mà có thể
sinh
Phật? Nên Xa Dận nói rằng: “Ở
mình là Đức, rộng đến chúng sinh là Đạo”. Ân
trọng văn nói rằng: “Đức
là Đắc. Đạo là Do, nói đắc Hiếu ở tại Tâm, do
đó mà thành”.
Luận Hành nói rằng: “Lập Thân thì gọi là Đức, thành
Danh thì gọi là Đạo”.
Đạo Đức là như thế. Đạo do Lý Trọng Khanh nói
sao khác ấy ư? Nếu khác thì chẳng đáng để quy hướng kính tin.
Đâu có đầu đội mũ vàng ròng, thân mặc áo hạt mầu vàng, mai rủ tóc bạc trắng, tay cầm
Ngọc Chương, biệt hiệu là Thiên tôn ở
trên Đại-la, riêng gọi là Đại Đạo
sửa trị trong
Ngọc Kinh, chỗ của núi biển chưa rõ ràng, điều mà trong
Kinh Sử không ghi chép. Đại La đã không có nói,
Ngọc Kinh vốn chẳng có chỗ bàn!”
nói xong, Sư liền xuống tòa, cả triều đình đều
chú mắt nhìn.
Bấy giờ, riêng y cứ
Từ tông, ngoài ra các thuật khác không
vì lý do gì mà thối lùi.
Một chỗ ngồi phẩy quật, muôn đời làm thuyền
bè, đáng kính chuộng,
đáng bắt chước, lập công phu, dựng sự nghiệp.
Gần thì nhờ sức may
mắn, xa thì đội nhờ ân hộ niệm!
Đến niên
hiệu Trinh Quán thứ nhất
(6
2
7) thời Tiền Đường, Sư vì vâng mang đặc biệt, nghóa phải chuộng điều lành, kính vâng vì Thánh Thượng mà xây dựng tháp
Xá-lợi tại chùa
Thắng Quang, thiết trí tôn tượng
trang nghiêm, đầy đủ các thứ thần biến. Và lập đạo
tràng Phương Đẳng, ngày đêm
sáu thời ngồi thiền giữ gìn ba nghiệp. Đến ngày hai mươi tháng mười niên hiệu
Trinh Quán thứ tư
(6
3
0) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại phòng cũ, thọ bảy mươi sáu tuổi. Môn nhân đệ tử Sư là Sa- môn Đạo Chương trước
đã kính vâng Di Chỉ, bèn cử hành lễ trà-tỳ
tại cửa hang Nam Sơn, gom
tro tàn còn lại đem về chùa Thắng Quang
xây tháp thờ Sa-môn
Pháp Lâm soạn Văn bia, sự tích nầy thấy ở Biệt tập.

Chỉ mình Sư
giải tỏa sự mờ tối, vào Đạo, hộ trì Chánh Pháp lấy đó làm tâm. An ủi
chúng sinh, giúp đỡ kẻ khốn cùng, càng lưu tình
khúc từ biện Sư không
đuối lý, văn nghóa đều dương cao, Viết đưa như
dòng chảy có hơn cả
tụng tập trước. Chỉ một thuật ấy hết đời Sư là bặt
vết. Đích thân Sư trải
qua ba triều đại, chính sách đổi thay có sáu đời
vua, Sư từng đến trong
điện đối mặt với các vị Vua, thần khí tiêu tán,
sáng suốt cả
tường nhận. Tự thấy
đức sáng, không ai chẳng
suy tôn.
Lại nữa, các hàng
Khanh Só Vương Công phi tần thứ tộc đều bẩm hương xoa, bày

sáng cúng
lễ. Sư giảng các kinh luận như Niết-bàn, Bát-nhã,
Kim Cổ, Duy-ma, Địa trì, Thành
Thật v.v… mỗi bộ đến mấy mươi biến.

Sa-môn Đạo Chương giống như đệ tử của Sư. Thuở thiếu thời rất được
cung phụng.
Sư lập tánh rất
thành thật, có tài tán tụng, lời
tiếng trong
sáng êm ái, rất có thế ở
đương thời. Mỗi lúc
Ngài Tuệ Thừa vì
Đô giảng pháp, Sư cũng
tùy thuộc theo khuôn phép thường. về sau, ở
Kinh ấp mọi người nương
tựa rất đông, ảnh hưởng rất nhiều.
3- Truyện ngài Thích Trí Thật trụ chùa Đại Tổng Trì ở Kinh đô: Thích Trí Thật, họ Thiệu, người ở xứ Vạn Niên thuộc Ung
Châu. Thuở nhỏ, bọn trẻ nhóm họp hẳn quỷ quyệt dua dối vượt khác,
Sư có
dự cùng bàn luận, ắc
đem Phật lý nói trước.
Năm mười một tuổi,
Sư xuất gia, trụ chùa Đại
Tổng Trì. Nghe giảng thứ lớp đến chỗ
sâu mầu. Mọi người cùng dự đều mến quý
Sư. Tuỳ dùng duyên nhỏ mà thông
sướng xa rộng. Từ các kinh luận
như Niết-bàn, Nhiếp Luận,
Câu-xá, Tỳ-đàm, Sư đều soi xét nghóa sâu,
mở toang các then chốt.
Thêm vì năng lực Tư duy bền vững trong sáng, tài khí hùng hồn.
Khoảng đầu niên hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời Tiền Đường, Vua Cao Tổ (Lý Uyên) bình trị
nước Trịnh. Có ba vị Đại
Pháp sư như
Sa Môn Tuệ Thừa, Đạo tông và
Biện Tướng đi về hướng Tây đến
Kinh đô. Chúa thượng lúc
bấy giờ làm Tần Vương oai minh vũ nội, Tâm chí rất kính thờ
Thích Môn, bèn thỉnh ba
Pháp sư nói trên đang ở kinh ấp
cùng các vị có khả năng
luận đạo hơn hai mươi vị tăng đến tại cung
Hoằng Nghóa, suốt đêm
pháp tập. Bấy giờ, Sư vừa mười ba tuổi, được dự
ngồi ở cuối tòa. Chúa
thượng bảo sai Sư Đối luận. Sư mở lời trong sáng
trội vượt, kinh hãi vượt
ngoài mọi điều học trước. Chư tăng mới đến
không dám tiếp hưởng.
Chúa thượng cùng các Vương hầu khác lời đồng ngợi khen
Sư rằng: “Vị Pháp
sư nhỏ này rất tài giỏi.
Sau này
sẽ tiếp nối
làm ngời sáng Tam Bảo!”.
Giữa hai đầu chân mày của Sư có sợi lông hào dài đến mấy tấc, có ánh
sáng chiếu
soi giữa vầng trán.
Sa-môn Cát Tạng từng xoa đảnh đầu
Sư và
sợi lông trắng ấy bảo rằng: “Ông có
tướng khác lạ,
sẽ tiếp nối gót của bậc
Năng nhân. Chỉ tiếc là nay tôi tuổi đã già
suy không thấy được ông thành đạt đức hạnh.”
Đến niên hiệu Võ Đức thứ bảy
(6
2
4) thời Tiền Đường, bọn rợ Hiểm Duẩn Khổng Xý thường đốt lửa
doanh trại, trước đến đất
Bắc. Quan quân cùng chống cự.
Có Sa-môn Pháp Nhã là người
sớm
được biết trước. Võ
Hoàng rất mến trọng, ban cấp cho người vợ lẻ, mặc
tình để tạo tội trộm
cướp. Tăng chúng đều lo sợ không ai dám trình bày cản ngăn. Pháp nhã tấu trình xin ngàn vị tăng mạnh khỏe tại các chùa ở
kinh đô sung vào quân
lính, có sắc lệnh chấp thuận đó, Pháp nhã liền
nhóm họp tất cả, chọn
lựa lập Đoàn Đội riêng. Đã bức bách bằng Vương oai, mọi người im lặng, không kháng cự.
Bấy giờ, Sư mới hai mươi mốt tuổi, tìm hiểu
sâu xa về nỗi lòng của
Pháp Nhã, sợ dấy khởi dị độ,
sự
việc rõ ràng thì sẽ
phiền lụy đến Đại Pháp, Sư bèn gởi thư đến cùng
Pháp nhã rằng: “Tôi và
ông đồng sinh trong thời Tượng quý, cùng gặp lúc
bị lấn bức. Buồn thay sự rối ren trong sáu đường,
xót thương cho sự
chưa tỏ ngộ của bốn
sinh! Ông thường đến chốn Phụng quyết, từng đối
diện với Long nhan, lý
đáng nên rưới nước Cam lộ vào tâm thức Vua,
giăng bủa mây lành cho các loài chúng sinh, sao lại
khởi chợt kiến chấp đối với
Sao lành mà cổ xúy tâm xấu ác
của Điều-đạt, khiến ảnh hưởng
đến thánh thiện, chìm mất ở
đương thời, vết xấu lan tỏa ở
đời sau.
Há chẳng vì triều làm sao
nhẫn xét nạp rơm củi? Buông lung tình ngu này,
thuật bày sự thấy biết
chưa rõ ấy. Than ôi! Đáng buồn, thật thương cho loại đó.
Vả lại, từ khi kinh điển đã dứt đoạn, thì chẳng hề
sinh lại, chẻ
đá đã phân, nghóa không
hợp lại. Gấp mang y bát sớm ra khỏi chốn Già- lam, khiến trong đục khác dòng, lan ngãi khác biệt, khiến cho các quan chấm dứt
sự bàn luận chê bai, Phạm chí vắng bặc tiếng phỉ báng.
Nước Định nghẽn mà
được thông. Đèn tuệ tối lại
soi chiếu. Lời này đến mức, tưởng thấy như nước chảy!”
Pháp Nhã nhận được thư càng tức
giận, khoa đốc càng tha
thiết, chuẩn bị đầy đủ các thứ Quân khí, định
ngày phát khởi. Sư vào
trong chúng đó, gào khóc lớn, kể lại điều trái
nghịch ấy. Phá hoại Đại
Pháp Luân tức là việc ma. Cùng dự tại đó có ngàn vị tăng đồng một lúc gào khóc, khiến người nghe chạnh lòng rơi lệ.
Sư bèn túm lấy
Pháp Nhã, vung đánh mấy đấm tay bảo rằng: “Nay ta hàng ma, tà chánh có được nơi y cứ”.
Pháp Nhã đem việc ấy tấu trình
lên Vua rằng: “Đạo nhân này rất thô lỗ, giao phó pháp tìm khắc, liền bị gông cùm giam cấm”.
Ban đầu, Sư không tỏ thái độ
khiếp sợ. Đến lúc
sắp hành tội,
Bộ Xạ Tiêu Võ v.v… tấu
trình rằng: “
Sư là người rất tinh tấn, có tiếng tăm.” Vua bèn ban
sắc bãi bỏ và buộc
Sư phải hoàn tục.
Và ngàn vị tăng bị chọn
lựa ấy được đình chỉ và trở về chùa. Sư tuy trở về thế tục mà việc binh dịch được bãi bỏ, trong cõi lòng vô cùng vui
mừng thanh thái, chẳng hề
có niệm tưởng kết hận.
Đến niên
hiệu Trinh quán thứ nhất
(6
2
7) thời Tiền Đường, Vua Thái Tông (Lý Thế Dân) ban
sắc cho Trị thư thị ngự
sử Đỗ
Chánh Luân xem xét trong Phật pháp có được thanh tịnh chỉnh túc chăng, hay
có phi lạm.
Sư lo
sợ
Pháp Nhã còn cậy vào chấp trước xâm lạm đến tăng chúng

thanh tịnh, bèn
gởi thư đến nói với Đỗ Chánh Luân rằng: “ Trí
Thật tôi là vị tăng bị vùi
dập giữa thế tục có lời trình rằng: Thật tôi ở
tuổi nhớ quýt được gọi là thanh tín, đến tuổi
hái mận đã thấm được nơi vị Tức Từ.
Tuy trí cạn, khả năng nhỏ hẹp, nhưng dám cầu mong tiên đạt,
trộm thấy ở chùa Hóa
Độ có Sa-môn Pháp Nhã, do nhân lành đời trước nên được quả ở đời nầy, như An thượng đến đất Tần,
Viễn Công vào xứ
Tấn. Đúng lý nên giữ
hạnh của Hộ Nga, gìn tâm của kết thảo, nghó báo ân của
Hoàng Vương, kính thờ đền đáp ân đức che chở.
Sao ở nơi viện
lắng Chi-đề thường làm
kẻ giết hại trong rừng tinh xá trấn làm nhà cho vợ con, tước cởi pháp phục của ngàn vị tăng. Bốn biển xót thương buồn
cảm đến động đất, phỉ
báng kinh pháp củabảy Đức Phật, muôn nước đồng than oán mách báo tới trới. Từ khi
Vua Minh Đế (Lưu Trang
5
8 -
76) thời
Hậu Hán mộng thấy
người vàng,
Tôn Giả Ma Đằng vào
Lạc Đô cho đến ngày nay, vô
số bậc danh nhân đều có nghe. Hoàng Đế
(Thái Tông) lên ngôi vỗ
về nuôi dưỡng muôn phương, muốn cho Vương
Đạo trong sáng, biển Pháp
không dơ tạp. Công (Đỗ Chánh Luân) răn
kính Danh phụng tiết, hứa
vì Đạo mà quên mình, trừ tai ương của Cam
Giá, nhổ bỏ cây rỗng
ruột, khiến rừng thiền rậm rạp, vườn tuệ mở
thoáng, kính mến thật vui
mừng tiếng tăm vang động đến Bang Quốc. Đâu nỡ để tà nịnh ấy, vẫn bưng bát ở Kỳ-hoàn, bỏ
sự liêm khiết trong
trắng của mình, dứt bặt kinh hành nơi linh tháp, cửa
Rồng sâu thông, kính thấy không do đâu được? Ý trời cao vợi, trở lại hỏi biết ngày nào!
Chỉ có Công soi đồng như
gương nước, trí xét thấu sâu xa nhỏ nhiệm.
Ngưỡng mong cứu vớt, kinh hãi giúp ở hàm hoa, tế độ vãy cạn nơi vết
cùng. Khinh tỏ bày liên can, càng thêm
lo sợ!”.
Về sau, Pháp nhã vì tánh tình nhỏ hẹp cuồng rồ nên bị giết. Đỗ
Chánh Luân đem tấu trình lên
sự việc ấy,
Vua Thái Tông bèn ban
sắc rằng:
“Sa-môn Trí Thật dùng
kinh luận cáo giác pháp nhã,
tự dự biết thô xẳng. Kể từ khi hoàn tục đến nay lại không hề khuyết phạm giới hạnh, nên y như cũ mà xuất gia”.
Nhân đó, Sư bèn trở lại
phòng xưa chùa cũ, bao gồm đạo nghiệp xưa trước,
nhặt nhạnh bàn xét đến
chỗ sâu mầu, rất có tiếng tăm ở Kinh thất.
Đến niên
hiệu Trinh Quán thứ mười một
(6
3
7) thời Tiền Đường, Vua xe giá đến Lạc Châu, bèn ban sắc rằng: “ Lão Quân ban
trải khuôn mẫu, nghóa tại thanh hư,
Thích-ca để lại phép tắc, Lý còn nơi nhân
quả. Tìm cầu về giáo ấy
thì cấp dẫn khác đường, suy xét về Đạo phong thì cứu giúp đến tận cùng.
Nhưng hạnh của Đại Đạo, mở đầu xa xưa,
nguồn phát xuất mới đầu
không tên gọi. Sự cao vượt ngoài hữu hình, xa hẳn lưỡng nghi mà vận hành, bao gồm muôn vật mà hưởng dục, nên có khả

năng kinh bang
đặc trị, trái lại chất phác đơn thuần. Đến như nền
tảng hưng khởi của Phật
giáo phát xuất từ Tây vực, mãi đến thời Hậu
Hán mới truyền bá tới
Trung Hoa. Lý của thần biến có lắm phương,
duyên của Báo ứng chẳng
phải một. Đến thời đại gần đây, mọi người kính
tin thấm sâu, người mong phước ngay năm nầy, nhà lo
sợ họa ở đời
sau. Do đó mà những
người vướng mắc bởi dòng tục nghe Huyền tông
mà cười lớn. Kẻ ham thích khác lạ thấy Chân Đế mà tranh nhau quy
về. Mới đầu gợn sóng
tuôn trào nơi đầu làng xóm, rốt cùng lan tỏa đến tận chốn
triều đình. Khiến cho Điển tịch khác tục chứa nhóm làm trước các thứ nhiệm mầu, giáo nghóa ở
Chư Hoa phiên dịch rất nhiều
sau Nhất Thừa. Ngầm trốn quên trở lại, đến nay đã nhiều đời. Nay thời vận
khắc xương, đã nương
nhờ sự tốt lành của Thượng đức. Khắp đất nước
được an định cũng nhờ
công của Vô Vi. Nên có giải thích mở bày huyền
hóa ấy, từ nay về sau,
thực hiện trai cúng đi đứng và đến cả như xưng gọi thì Đạo
Só và nữ Đạo
Só được ở trước
Tăng ni. Ngõ hầu thuần trở
lại phong tục của gốc
gác, thỏa xứng nơi cửu hữu, để lại đến muôn
đời”. Bấy giờ, chư tăng ở
Kinh Ấp rất mực can ngăn, có nói rõ trong
Biệt Kỷ. Sư chỉ vì Tượng vận
chìm đắm mà mở sáng là mục đích, bèn dẫn Đại đức
Pháp Thường, v.v… tất cả vị người theo giá đến cửa cung, dâng biểu văn tấu
trình rằng: “Pháp Thường, v.v… chúng tôi tuổi đến xế
bóng mới gặp được
đời thái bình, nhan mạo đồng như Bồ Liễu mới gặp
được Quân Vương minh
thánh! Trộm nghe cha có can ngăn con, Vua có
can ngăn thần. Pháp
Thường, v.v… chúng tôi tuy dự phần xuất gia, nhưng
vẫn thuộc hàng bề tôi, con cái, có sai phạm không
ẩn lấp, chẳng
dám tỏ bày. Kính thấy chiếu thư, nước nhà vốn xuất phát từ
Trụ hạ, tôn kính Phong hình của Tổ ở nơi phép
điển trước, ban cho thiên hạ chúng
ta không đức mà xưng.
Bảo các hàng Đạo Só đứng trên trước chúng tăng, kính khắp thi hành, đâu dám kháng cự
sắc chiếu. Tìm xét
Lão Quân, ban trải khuôn phép trị nước trị nhà, đeo mang chương phục cũng
không đổi khác, chẳng
lập Quán Vũ, chẳng lãnh đồ chúng, ở Trụ Hạ để toàn chân, ẩn Long Đức mà
dưỡng tánh. Người trí thấy đó cho là Trí.
Kẻ ngu thấy đó cho là Ngu.
Chẳng phải
Lỗ Tư Khấu thì không thể
nhận biết được. nay đây các Đạo
Só chẳng vâng theo pháp ấy, đắp mặc y phục
đều là đồ thừa của
Hoàng Cân, vốn chẳng phải là con cháu của Lão
Quân, thực hành các phương thuật
sai trái của
Tam Trương, bỏ đi năm ngàn pháp môn mầu nhiệm. Trái lại đồng như
Trượng Võ, mạn thực
hành chương cú. Từ thời
Hán Ngụy về
sau thường dùng Đạo quỷ giáo
hoá người thế tục.
Vọng gá sau Lão quân, nhưng thật là mầm mống của Tả Đạo. Nếu
đặt để địa vị trên trước chúng tăng, thật sợ chân ngụy
đồng dòng, tổn hại đến
phong hóa nước nhà. Nếu chẳng trình tấu, lấy gì phô bày tình của tôi thần con cái? Kính cẩn ghi chép Đạo kinh và các
Sử từ thời Hán ngụy,
những việc Phật trước Đạo sau. Cúi xin y như
trước, mong Thiên từ rủ
lòng nghe xét!” Vua ban sắc sai Trung thư thị
Lang Sầm
Văn Bổn tuyên
sắc bảo cùng chư tăng v.v… rằng:
“Minh chiếu
ban hành đã từ lâu,
nếu ai chẳng vâng phục thì bị đánh bằng gậy”. Khi đó, các vị Đại đức v.v… đều nghó mạng khó nên đành nuốt khí ngậm lời. Riêng mình
Sư mạnh dạn đứng dậy, trước
Sư bảo rằng:
“Chẳng phục lý ấy, dưới muôn nhận đành lòng chịu tội”.
Sư bèn bị đánh bằng
gậy và được thả trở
về. Sư nghó đi quanh kinh đô rồi ẩn vết ở Hoa ấp,
đến ở Tam Nguyên thuộc
Vị Dương. Các Đồng bạn có tín tâm tìm đến
như mây nhóm, tình chấp
chẳng có nguyên nhân phát sinh. Sư bị cảm
bệnh khí, tự biết mạng
sống còn chẳng bao lâu, muốn giã biệt với mọi
người quen biết cũ, mà
bình thường Sư chẳng gần gũi, bèn bảo bốn vị đệ
tử mỗi vị khiêng lấy
một góc giường đi đến nơi chùa cũ, Sư vẫn tỉnh
táo sáng
suốt chẳng tạp loạn. Vời gọi các người bạn cùng biết đến nắm
tay mà nói lời từ biệt
rằng: “Trí thật tôi thực là hư bạc vọng xen vào
trong chúng tăng, hoài mong một đời đã đến, biết nói lời gì? Chỉ tiếc thân
này chết rỗng, chẳng hề
vì Pháp, rất lấy làm bùi ngùi! Gần đây mộng thấy vị tiên
A-tư-đà đến bảo là thường được xuất gi, nghó rằng chẳng
phải nói suông!”.
sau đó chỉ thời gian ngắn.
Sư thị tịch tại chùa Đại
Tổng Trì, thọ ba mươi tám
tuổi. Lúc đó nhằm tháng giêng niên hiệu Trinh
Quán thứ mười hai
(6
3
8)! Từ thuở bình sinh, Sư đã chẳng hay vào Phố chợ, không cầm giữ tiền bạc vật báu, chẳng cầu liên quan đến danh lợi. Ba y bình bát
thường chẳng lìa thân, tuy thường ngày qua lại mà từ đầu không tạm lìa.
Chí hạnh nghiêm túc rất
có khuôn phép, nhiếp trì dẫn dụ có nhiều phương cách. Nên các hàng đạo tục ở bốn phương xa cũng như chư tăng ở
ẩn phần nhiều đều đến
nương tựa Sư. Ngài có bảy vị Sa-môn thân gần
gũi hầu hạ, đều cung
cấp tiếp thừa có thứ lớp và đều cùng vui mừng. Tháp cũ ở chùa Đại
Tổng Trì ít có người
sửa
sang phụng thờ,
Sư thường
lo hương đèn cúng dường
lấy làm việc chính. Lúc bệnh đã trở nặng, nhỏ giọt nước chẳng thông đã trải qua mười ngày, vị thị giả trái thời đem nước trái cây đến.
Sư bảo: “Đức Đại Thánh ban chế giới pháp ấy có
thể xem thường ư? Tôi
thấy lúc sắp qua đời có nhiều người phạm giới,
há khiến cho công phu
nhiều đời bị vùi lấp nơi một cổ họng hay sao!”.
Sư bèn ngăn lại. Có
người hỏi về hậu sự, Sư đáp: “Thí như dây cung
bắn
mũi tên hết lục liền rơi.
Trông khắp chốn
núi sông, không hề có
tâm thân sơ. Tùy thời lường chỗ, xét
sự lấy làm cốt yếu”. Bèn an táng trong mộ tháp của chư tăng tại ngoại ô phía Nam. Đó cũng là một
phương thức của những người đã thấu đạt tánh.
Sau khi
Sư thị tịch các hàng
Tín Só ở Tam Nguyên trong
khoảng hơn ba trăm dặm đều vì xây dựng linh miếu, mỗi đêm có bốn, năm trăm người nhóm họp đến như chịu
tang người thân, mãi đến
sau trăm ngày chúng mới phân tán!

Ban đầu tại chùa Đại Tổng Trì có Sa-môn Phổ Ứng cũng là bậc tài
só
ngời sáng, thông hiểu
Kinh Đại Niết-bàn và
Luận Nhiếp Đại
Thừa rất thấu đạt yếu lược.
Vì Phó Dịch tấu trình
sự việc, chư tăng mịt mờ không người nào dám ngăn cản. Ngài mới vào Bí thư Đại
Cục Công Tập.
Lang Giám bảo
Phó Dịch đối luận.
Phó Dịch không lời đối đáp, chỉ nói rằng: “Kẻ ngu ngốc nói lời yêu mị, không nhọc phải lần
lượt tiếp”. Sư bảo:
“Yêu nghiệt tạo tác, thì nước nhà đồng diệt mất. cớ
sao Hiền Thánh đồng tôn
kính mà riêng ông lại xem thường khinh mạn?” Phó
Dịch chẳng đáp,
Sư trở về
soạn “Phá Tà
Luận” hai quyển, lưng mang chiếu trúc đi tắt đến triều Đường đểu tấu trình.
Bấy giờ, người coi việc vì
Thánh thượng mở
Trị thông gián. Rơm củi tuy nhận nạp mà biểu của
Phó Dịch chưa đưa đến. Lý đáng chẳng vì trình Đạt,
Sư bèn
viết chép nhiều bổn
luận, hằng ngày đến triều xét, khanh tướng Lang Thự cổ xúy lời biểu của
Phó Dịch, nắm tay
Phó Dịch cùng bàn về
Chánh lý. Sở học vốn cạn
cợt, nương gá vào ngôn từ ở người, ngậm miệng
chẳng đối đáp. Đó
cũng là Bành hưởng mạnh mẽ, chư tăng tài giỏi chẳng
thể đè nén họ. Thầy Sư
là Sa-môn Pháp Hạnh cũng là vị tăng trong trắng, đều trụ tại chùa Đại
Tổng Trì, đứng đầu trong
chúng tăng, tự lập
tiết tháo cao trội chẳng
đồng với mọi vật. Mỗi ngày sáu thường đứng
tham quán tượng, tự hỏi tự đáp, vào trong
Tiến điện, cho đến nhọc để lại ứng tiếng như hiện có, tinh thuần
thành thật, riêng lập chúng khó thêm
được. Nên lại chăm
chú vào đó lấy làm cao hạnh. Ngài Pháp Hạnh thấy
các tháp miếu thì gia
công sửa chữa giữ gìn, dùng bột đỏ để làm cho
chúng sinh tôn kính. Các điện ở các chùa tại kinh đô nếu có điện nào chưa
họa vẽ thì đều vẽ, ghi
chép họ tên, như các chùa Thắng Quang, Bao
Nghóa v.v… Vào đầu niên hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời Tiền Đường, chưa được một năm thì các chùa thiếu thốn đói kém, khói lửa chẳng nối nhau. Chỉ
có chùa Tổng Trì là danh
thắng, mà Sư là người dẫn trước, bèn nhóm
hội Tăng luân, thệ
nguyện mở đường lương thực, người lường một thưng, chủ khách đều vậy.
Bấy giờ, mọi người tìm đến, thường ngày có cả trăm.

Sư kính cẩn có được chút vui mừng không hề nói là mỏi nhọc, mà
ngài Pháp hạnh khởi
niệm nhỏ nhiệm phơi bày nỗi lòng, nhàm chán
biếng trễ. Sư liền hối
bảo người mở lớn nghiệp Quỷ, cớ sao tự khổ lụy
mến tiếc thức ăn của
người khác ư? Mỗi sáng, Sư ra cửa, chóng mời
khách bạn, vui vẻ nói
cười, trông nhìn hỏi han đón tiếp, thường bày
Bình bát úp đặt trên vải.
Lúc trúng mùa màn, Sư vẫn như lúc đầu, chẳng nghỉ
ở nhà. Sau, Sư đến nước
Sở giảng Luận Di Giáo, cho đến lúc qua đời.

Nam:
4- Truyện ngài Thích Pháp Lâm trụ chùa Long Điền ở núi Chung Thích Pháp Lâm, họ Trần, người ở xứ
Dónh Xuyên. Tổ tiên xa xưa

của Sư theo
nghiệp làm quan nên đến ngụ ở Tương Dương. Sư
xuất gia từ thuở
thiếu thời, đi khắp nơi tìm học cả Nho giáo
Thích Giáo, rộng thấu suốt từ
nghóa. với các xứ Kim Lăng, Sở Dónh, Sư đều theo
đường hỏi đến bến
bờ, từ vườn văn rừng tài, không đâu Sư chẳng
tìm đến, mà trong ý vẫn còn giềng mối cứng rắn,
chẳng doanh tạo nổi trôi thêu dệt, nương gá với
hoang vắng, ăn dùng lá cây ở núi Thanh Khê v.v…
Ngày thì Sư tiếp thừa dạy răn kinh Phật, đêm thì ngâm vịnh, xem
sách thế
tục. Nên đối với văn
từ ý chỉ nội ngoại giáo điển, Di Văn Kinh vó, Sư đều tinh thông được chỗ kết quy và bao quát được chúng phong vận
Sư nhàn nhã, giấu đức
ngầm âb, khí mạo sắc thái dương cao, tỏ bày thần lược.

Cuối đời Tùy loạn lạc, Sư vào Quan nội quán sát giáo hóa, dòng lìa tám nước, đoái hoài rão bước khắp ba Tần, thường dùng hoè lý
Tiên Tông trình bày lẫn
nhau về Danh thật. Xưa kia ở tại Kinh sở cứng
rắn văn ấy, mà Bí pháp
Kỳ Chương vẫn chưa tham cứu bao gồm, tự chẳng đồng hình phục ấy. Bày tỏ bổn tình ấy mới thể nhận được
Tông Sư đó, vắng lặng, lăng
xăng. Sư bèn tạm xả Pháp phục, để tóc dài
nhiều năm, ngoài gồm
thông Nho môn, trong mong cầu thuật của Lão Đam.
Khoảng đầu niên hiệu Nghóa Minh
(6
1
7) đời Tùy, Sư bèn giả đội mặc đai khăn áo hạc, theo đến ở Quán. Sư vốn thông hiểu Trang Lão,
bàn nói tuôn nhã trong
sáng, nên các hàng Đạo tục đượm phục tinh hoa ấy, kính bái mà
theo Sư. Tình khế hợp chẳng hai, cùng thứ lớp với
Kim Lan. Nên đối với Văn từ kia cấm, mọi người đều đem hỏi
Sư để lấy
sự quyết định. Đến nỗi khiến cho
LýTông (tín đồ Đạo
Giáo) kính trọng đạo
Phật mà bỏ đạo mình.
Bày lời dối của Ngụy Cát giải thích tựa đề phẩm lục.

Khoảng đầu niên hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời Tiền Đường, Sư xoay trở lại với Thích Tông, ôm quyển đến trụ chùa Thê Hoàng hỏi Đạo.
Vì đất Vua đồng quy về Danh
Giáo thì cổ Xúy lời Trịnh Vệ, Dịch có thể làm

khuôn phép.
Sư bèn trụ chùa Tế Pháp ở kinh đô.
Đến niên
hiệu Võ Đức thứ tư
(6
2
1) thời Tiền Đường, có Thái sử Lệnh Phó Dịch trước kia vốn là
Hoàng Cân rất chống đối
Phật Pháp, tấu trình việc phế dẹp
Phật Pháp có nói một điều trong mười: “Kinh điển Phật giáo luống
dối, lời lẽ yêu mị, sự việc ẩn khuất, tổn nước hại
nhà, chưa nghe nói có lợi
ích cho đời, xin thỉnh phật - người nước Hồ và tà giáo lui trở
về Thiên-trúc, phàm những ai là
Sa-môn thì phải trở về quê cũ được như vậy, thì nước nhà xương thạnh mở lớn, giáo điển của
Lý Khổng mới lưu hành”.
Võ Hoàng dung có lời tiểu biện ấy, Triều
Phụ không thể chống đối.
Bấy giờ, đó gọi là đi theo lối tà mà bỏ phế đường rộng, không ai chẳng
lo sợ.
Vua Cao Tổ (Lý Uyên) mới ban
sắc
hỏi rằng: “Cạo bỏ râu
tóc của cha mẹ, vất bỏ chương phục của vua tôi,
lợi ở trong khoảng nào,
ích ở ngoài tình nào, hai thứ tổn hại và ích lợi,
xin sự khéo
giải thích”.
Sư tức giận khơi từ của
Phó Dịch, bên cạnh lại
nghe minh sắc, thừa dịp có
điều hỏi ấy liền đáp rằng: “Pháp Lâm tôi nghe: Chí Đạo dứt bặt ngôn từ, chín Học phái đâu thể biện rõ được.
Pháp thân không có ảnh tượng, mười dực chẳng thể giải
thích được. Chỉ vì
bốn đường mênh mông
đắm chìm trong biển Dục, ba cõi khuấy động
điên đảo vùi lấp trong
núi tà. Các đệ tử mê nên tự thiêu đốt, phàm
phu đắm chìm chẳng thể thoát ra. Nên Đức Đại Thánh vì thế mà xuất hiện ở
đời, các bậc chí nhân
do đó mà giáng hiện điềm linh, mở cửa giải thoát, chỉ bày cho con đường an ổn.
Từ đó, Vương chủng ở
Trung Thiên, giã từ
ân ái mà xuất gia, ở
Đông hạ quý Du nhàm chán vinh hoa mà nhập
Đạo, thề vượt ra khỏi
hai thứ sinh tử, chí nguyện mong cầu nhất diệu
Niết- bàn, mở rộng điều
lành để báo đáp bốn ân. Lập đức vì giúp ba cõi,
đó là lợi ích. Hủy
hoại hình sắc để thành tựu chí khí nên xem thường
dung mạo xinh đẹp của râu
tóc, biến đổi hình tục để hợp với Đạo nên vất
bỏ y phục đẹp vua tôi.
Tuy thân hình thiếu sót nhưng kính phụng gần
gũi mà trong nhớ hiếu
nghóa. Lễ trái thờ chủ mà tâm cất giấu ân ấy. Đượm nhuần khắp kẻ oán người thân vì thành Đại thuận,
Phước thấm nhuần
u hiển đâu bó buộc bởi
trái nghịch nhỏ. Người thượng trí y theo lời
Phật cho nên làm điều
lợi ích. Loại hạ phàm thiếu điều Thánh giáo cho nên làm việc tổn hại. Trừng trị kẻ ác thì kẻ lạm tự đổi mới, khuyên làm
điều lành thì mọi người
được cảm hóa, đó là Đại lược”. Điều Phó
Dịch tấu trình tại ty phủ chưa
thi hành. Phó Dịch bèn viết nhiều Biểu Trạng, xa gần ngang nhiên truyền bá, từ
Kinh thất cho đến thôn dã, đều lưu truyền lời chê bai là ngu ngốc, bàn luận dữ dội nơi quán rượu, xướng lời
bịa đặt của Hồ quỷ.
Ánh sáng mặt trời Phật bị ngăn che chẳng sáng, Tăng
oai ngăn trở
ngại không thế lực. Bấy giờ, các hàng Đạo tục đạt
lường, huân hào thành
luận chẳng phải một, mỗi người đều trình bày phật
lý, dẫn nêu đầy đủ
Văn Phạm, gá bày nghiệp duyên, xét rũ Tà Chánh,
chỉ đều là chỗ dẹp của
Phó Dịch. Đâu có dẫn phế bỏ chứng thành, tuy
nói là phá tà mà cuối cùng bị tà phá.

Tâm tình Sư
chính là ở huyền cơ, riêng nhận biết suốt ngàn
năm, khí cục Sư do trời
truyền trao, rộng tỏ ngộ, mới sinh ra đã tỏ biết, trông thấy các tác phẩm đều không công hiệu, tin có thừa
Quyền phải có y cứ, bèn
soạn
“luận Phá Tà”.
Trong đó, Văn từ
Sư viết rằng: “Trang Chu
nói “ Trong sáu Hợp,
bậc Thánh luận mà chẳng nghị bàn. Ngoài sáu
Hợp, bậc Thánh còn mà
chẳng luận”.
Lão Tử nói: “Trong vực có bốn
Đại, mà Đạo là bậc
nhất”. Khảo xét chỗ rốt cùng của Thi, Thư, Lễ,
Nhạc. Trước trung liệt,
hiếu, Từ chỉ muốn sửa sang rõ ràng về luân thường.
Ý còn kính thờ Vua cha.
Chí Đức chỉ là trên an trị Dân, Yếu Đạo
chẳng ra khỏi dời đổi
phong tục. Tự giữ gìn trái Lỗ, há ghi thuật lời của
giải thoát. Sáu phủ chín
loại chưa hoằng tuyên yếu chỉ rốt ráo. Căn cứ
vào Nghệ Văn Chí thời
Tiền Hán ghi chép các sách có tất cả mười ba
ngàn hai trăm sáu mươi chín quyển, không gì chẳng
phải là công hiệu ở
lợi ích gần, đều chưa hợp với đường xa, thật tự hạn cục trong một
đời. Chẳng xoay lại nhổ
vượt ngoài ba đời. Bèn giúp cho thấy lý nhân
quả trải qua sáng mà vẫn
mờ tối, nghóa của nghiệp báo tốt xấu trải qua
gò đồi mà chưa hiểu.
Đó đều là chứa nhóm xoay vần của sáu hợp, khuôn tục của
năm thường, há khỏi bốn dòng
sôn lớn làm nơi
sinh ra
phiền não, sáu đường
ồn ào tạo nghiệp trần lao. Thật Tướng mịt mờ vượt
hẳn Đạo của yếu Đạo,
Pháp thân vắng lặng ra ngoài cao huyền lại
huyền. Chỉ có Đại sư
của ta mới thấu suốt Diệu giác ấy, hai bên chóng dứt
trừ, muôn đức đều
dung thông, không thể dùng cảnh trí mà tìm cầu, không thể dùng hình danh mà chấp lấy, cho nên pháp giới năng lường mà
hưng khởi tâm Bi, xét đo
hư không mà lập thệ nguyện, do đó, hiện sinh vào cõi nước do uế, ra đời nơi cung vua, bày thân vàng ròng, nhã tướng
ngọc hào. Ban rải mây từ
nơi đường tối sương mốc cuộn. Đi thì sen vàng
đỡ gót, ngồi thì tòa
báu nâng thân, ra thì chúa trời dẫn trước, vào thì
Phạm vương theo sau. Các
hàng Thanh Văn, Bồ-tát nghiễm nhiên như
triều nghi, Tám bộ hiện
sáu thứ rung chuyển, nói pháp Bát-nhã thì trời
tuôn bốn thứ hoa như mưa,
trăm phước trang nghiêm, tướng trạng dường
như trăng tròn soi rọi
biển xanh, ngàn ánh sáng chiếu diệu tợ nhóm tụ ánh ngời của mặt trời nơi núi báu. Cất một tiếng rống
sư tử thì ngoại
đạo bẻ gãy mũi nhọn.
Trống pháp tạm gióng lên thiên ma cúi đầu, nên gọi
là Phật, là
Pháp Vương. Há cùng với Lý Nhó ở cuối thời
Chu suy
sụp mà sánh đức, tranh
quyền hành ư? Khổng Khâu ở thời mạt thế cùng
là một loại. Do đó trên trời dưới trời, riêng tôn xưng là đấng Điều
Ngự, cõi Tam thiên đại
thiên đều kính ngưỡng thấm nhuần Từ Bi. Nhưng lý thú
sâu xa, nhờ nơm lưới mà tỏ
ngộ sâu, Giáo môn phương tiện
khéo léo, nương thầy bạn
mới thông hiểu. Bao gồm về giáo thì cả tạng
gồm có tám mươi bốn
ngàn, Văn từ của Nhị Đế và Thập Địa, Yếu Chỉ
của Hải Điện long cung,
lượng của điệp xưa sách nay, không gì chẳng
trôi chảy cam lồ đến
muôn đời, duỗi Chí Đạo ở trăm vua. Gần thì an
quốc lợi dân, xa thì vượt phàm
chứng Thánh. Chỉ vì thời vận chưa dung thông, đến nỗi khiến
Hán Phạm khác cảm, nên ở Tây vực trước kính
phụng âm giáo,
hình tướng, ở đông độ
sau được ích lợi thấy nghe.
Và đến lúc mây từ cuộn
đượm, mặt trời tuệ nhật rút thâu ánh sáng, thì có
Vua Minh Đế (Lưu Trang) mộng
thấy người vàng vào niên hiệu Vónh
Bình
(
5
8 -
76) thời
Hậu Hán, quán thấy linh cốt vào niêu hiệu Xích ô
(238
-
2
5
1) thời Đông Ngô, từ đó giữa chính sách của các thời Hán, Ngụy,
Tề, Lương, Tượng giáo chợt hưng khởi. Ở các xứ Yên, Tần, Tấn,
Tống lại có danh tăng
xuất hiện. Hoặc dùng thần lực mà cứu đời, hoặc hiện dị tích khiến người phát tâm, hoặc tuệ giải mở thần, hoặc thông
cảm vừa hóa, cho đến
cả chân không đi trên mũi nhận chẳng bị thương,
Di Pháp nhờ đó mà trở
lại bắt đầu, Chí thượng phân thân nơi Viên hộ, Đế vương do đó càng thêm niềm tin. Đầy đủ trong các
sử
sách ấy có thể rõ ư? Và giúp cho công hiệu tràn khắp cả tương lai, truyền đăng
đến trọn kiếp. Có người nghị bàn nói thêm rằng: “Tăng chỉ tiếp nối
dòng giống Phật, Phật
thầm hộ vệ nước nhà, phước lớn nền tảng của
Hoàng đế chắc chắn
không có lý do gì mà phế bỏ. Thời vận nhà Tiền
Đường chúng ta có được thiên hạ, ứng theo thời của
Tứ thất, an trên vị cửu ngũ, bèn muốn thổi lên ngọn gió của
Thượng hoàng, mở đạo của chánh
giác. Sửa trị đặt để thái bình, trọn lớn mạnh thuần hóa, nhưng điều
Phó Dịch nói tàn khốc ác độc uế từ, đều là chỗ đất trời
chẳng dung, chỗ đồng vất bỏ của
người thường.
Sợ vấy lấm phiền
Thánh đọc xem, chẳng thể quán xét đầy đủ, cúi mong Bệ hạ ban ân hàm dưỡng rộng lớn,
rũ tuệ cúc dục, xét mọi điều thuận nghịch bàn luận lấy thật hư. Phật từ xa uỷ thác chánh pháp cho
Quốc vương. Bệ hạ thật đáng với phó chúc ấy!” Kính cẩn
luận Phá tà một quyển
trêb đây, dùng phỏng theo truyện từ, Văn ghi có
hơn ba mươi trang giấy. Từ
khi Sư gom nhặt, xuyên suốt các thiên, từ chốn hoang vắng không ẩn
người hiền, nơi triều đình chẳng
sót
kẻ só, mỗi nhà cất lấy một bản, đều tụng ở tại tâm, đều là thanh hoa lưu lược, mũ miện
Văn Chương,
tốt lành vẻ vang từ đó mà vượt rộng. Kẻ hôn tình nhờ đó mà
nghe chuộng.
Sư lại đem quyển Luận đầu tiên lưu xuất, trong ý
muốn mở rộng, tự chẳng
rộng tỏ bày tình ấy, thì Dân đen chẳng nhuốm
Đạo ấy. Sư bèn dâng
trình Khải Văn lên Trữ Hậu, Chư Vương và các hàng công khanh
Hầu Bá v.v… đều là Văn lý rộng khắp, ngõ hầu tiếp tục
hàm hy, bủa rộng cùng
khắp. Nên trạng văn của Phó Dịch tấu trình nhân đó
văng bặt. Phật giáo trở lại mở thoáng, ấy thật
là do công của Sư. Đông cung
Thứ Tử Ngô Thế Nam biết
Sư soạn
Luận Văn bèn viết lời tựa,
Phó Dịch chẳng vui với
việc đó lại ngầm dèm pha, lôi kéo Hoàng Cân
làm bạn đảng, thường
tạo ra tà luận, chê bai Phật thánh, mờ tối mạo
phạm sinh linh, tự khoe
khoang sáng rỡ từ triều đình đến thôn dã, huân
du đã lẫn lộn, là chỗ nghi của đương thời.
Đến mùa xuân niên hiệu Võ Đức thứ chín
(6
2
6) thời Tiền Đường, Vua Cao Tổ lại ban sắc tại kinh đô chỉ để lại ba ngôi chùa và lưu lại ngàn vị tăng.
Ngoài ra, các chùa còn lại đều cấp tặng cho
các Vương Công, còn Chư tăng v.v… đều phải về quê cũ.
Nghiêm sắc đã ban
hành, không ai dám đặt
để Văn từ nào cả. Năm chúng buồn khóc nơi ngã tư đường khô ráo,
bốn dân nhìn lại thở than nơi phố chợ. Bấy giờ các hàng đạo tục mịt mờ, thân không nơi nương tựa. Nhờ chấn phương
ra trước Vua, khí độc mới mở trong,
Sư vốn tiếp nối
Khải Văn tấu trình
rộng tham cứu về các
tông lãnh, lên liền đại xá, lại trở về thần cư, cho
nên mặt trời Phật trở
lại tỏa sáng ở đời Đường. Đó cũng là do công đức
của Sư. Sư từng gặp
phải thăng quan bãi chức, thề kết giữ gìn, Đạo khuất nhục thế tình vốn do ít học.
Sư bèn tham cứ tìm tòi các Điển tịch,
ẩn gồm sâu mầu, soạn
“Luận Biện Chánh”, gồm tám quyển. Có Trần Tử Lương, người xứ
Dónh xuyên phụ ghi chú và
soạn lời tựa rằng:
“Xưa kia, Tuyên ni vào
mộng, lý Thập dực khắc rõ ràng. Bá Dương ra
khỏi quan ải, nghóa nhị
thiên liền hiển rõ. hoặc móc sâu vào hệ tượng,
hoặc tham trách Hy Di. Chỗ
của các lời nói chẳng tuyên bày. Chỗ âm
dương chẳng thể
lường biết. Còn có thể tràn khắp trời đất, bao gồm cả
Quỷ thần. Đạo không hợp
với Đại thiên, lời chưa vượt khỏi vực nội.
Huống gì Pháp thân tròn đầy vắng lặng, khéo vượt khỏi
Hữu Vô, chí
lý lắng sâu, hết vết chân tục. Thể dứt bặt ba tướng, luî hết hẳn
bảy sinh.
Vô tâm tức là tâm, chẳng phải
sắc
là sắc. Ngoài nơm lưới đâu thể
nào nói được? Nếu như
Tây Bá trói buộc Khương thì hiển bày Tinh Vi,
Tử Trương buộc ràng
cuối cùng thành chí trước. Nên trong sách Dịch
nói “Xưa kia, người
soạn sách dịch có lo toan ư? Đó là là lý do hưng
khởi của luận. Đạo Só
Lý Trọng Khanh, Lưu Tấn Hỷ, v.v… đều là những kẻ

soạn ra văn
từ tầm thường phỉ báng chánh pháp, đối với
nhân só ở thế tục có thể phát
sinh tà tín.
Pháp sư vì xót thương
sự mù tối ấy, bèn
soạn luận này. Có thể gọi là Cổ xuý biển pháp nầy, lay động văn từ
bén nhọn kia.
Sự nhạy bén của
Bích Khê, nghiêm ngặt của
Hoàng Mã tranh
nhau nhanh chóng, không gì
chẳng lá rơi cành gãy, mây tan sương cuộn. Chỉ bộ luận ấy thấu nhiếp tận cùng nguồn giáo của
Thích Lão, hết tận
danh lý của phẩm tảo, sợ
hậu sinh ưa thích việc, ý còn chưa hiểu. Đệ tử gần gũi tỏ bày mà đảnh lễ, theo mà dò hỏi bến bờ,
sáng rực tràn cả mắt
mũi, như ánh trời trăng
soi rọi vào lòng vắng lặng thay ứng cơ, thì như
ngọc báu, đến đuốc
chiếu soi mọi vật. Đã tỏ ngộ huyễn hóa của đường ngã tư, bèn dứt rảo bước khắp
trăm thành.
Do đó, xin tỏ bày điều chưa nghe, vì đó mà chú giải …!”
Do sức Văn học của
Hùng Bá, các nho
só đều
kính trọng, dẫn dụ khuyên
răn thành khuôn phép nên mọi người nương
theo như mây nhóm.
Đến đầu
niên hiệu Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền đường, Vua Thái Tông (Lý Thế Dân) tại vườn nhà cũ của Cung Đại Hòa ở
Nam Sơn xây dựng chùa Long Điền.
Vì Sư vốn tánh ưa thích sự yên tónh nên đến
đó ở. Chúng đều suy
tôn tốt lành, đặt cử Sư trông coi việc chùa. Sư
thong dong trong sơn phục, ca
vịnh giữa rừng hoang.
Đến mùa
Đông niên hiệu Trinh quán thứ mười ba
(6
3
9) thời Tiền Đường, có Hoàng Cân Tần Thế Anh, cậy thế phương thuật để được vinh hiển, bèn trình khí với Thái Tử. vốn ganh ghét Phật giáo nên ngầm tỏ bày về luận của
Sư là phỉ báng dèm chê
Hoàng tông, tội
đáng khinh thượng. Vua bỗng nhiên ban
sắc
sa thải tăng ni. Thấy có chúng
sinh
mới nương theo di giáo,
bèn phỏng dò thân Sư y cứ vào chánh pháp mà suy
khám. Sư nắm lấy cổ tay mạnh dạn, chẳng đợi truy
tìm trừng phạt, một mình đến nơi cung đình, xem
thường mạng sống, chỉ biết theo lý, bèn dùng xiềng xích trói buộc. Vua ban chiếu hỏi rằng: “Tông minh
của nhà Chu khác với
giòng họ về sau, tôn kính Tổ, xem trọng người thân, thật là do xưa trước.
Cớ sao tìm móc chỗ dở ấy, đầu chuột hai mối,
rộng dẫn lời của hình
tự, trình bày đầy đủ thí dụ chẳng vâng, hủy báng tổ nể của ta,
xem thường tiên nhân của ta, ông làm như thế, tội chẳng thể thứ tha.”
Sư đáp rằng: “Văn Vương là bậc Đại Thánh,
Chu Công là bậc
Đại Hiền, tìm xét xa xưa
mà cẩn thận lúc sắp qua đời, trời xanh chẳng đáp. Hiếu để rất mực thông cả
Thần Minh, tuy có
Tông Chu, nghóa
chẳng tranh hay giỏi. Cớ
sao Hoàng Thiên không thân gần, không hề
nương cậy đức. Người xưa thỏa theo lý mà chẳng thỏa theo thân.
Chẳng tự trước ta, chẳng tự
sau ta. Tuy người thân có tội cũng phạt, tuy kẻ thù mà

có công cũng
thưởng. Thưởng phạt đúng lý nên đất nước thái bình.
Lão Tử tu hành và răn
dạy theo Đạo Tông. Đức giáo dưỡng tỏa cùng trăm họ. Tha thứ cho
chính mình, khiêm nhường lẽ
sáng tỏ.
Phong cách nhân từ in bóng nơi bốn Biển, lại bảo rằng: “Thầy của ta tên là Phật.
Phật nghóa là giác ngộ
cho tất cả mọi người”. Vua xưa trời Thiên trúc
thăng hướng
Tây mà đi, xét tầm về Lão giáo đầu đuôi có thể tìm biết.
Một hôm trao truyền,
trong kinh, có dạy răn đệ tử rằng: “Thầy ta khéo vào
Niết- bàn nhưng mãi mãi
thường còn. Nay ta đi!” Ở đây, những điều bày
thuật của Lý Trọng Khanh,
là phỉ báng phá diệt thầy của họ Lão, người đời chẳng thể nhận biết.
Tôi soạn “Luận Biện
Chánh” gồm tám quyển,
lược đối với các Đạo
Só, có hơn sáu mươi điều đều trình bày theo sử
sách”. Lời trước thật
chẳng phải phỉ báng nước nhà, từ đó về sau đối biện có hơn hai mươi điều, đều y cứ vào Văn từ
của Sư. Và đầy đủ trạng
văn tấu trình. Vua ban
sắc hỏi rằng: “Luận Biện Chánh do
Sư soạn, trong
chương “Tín Huỷ giao báo” có nói “có người xưng niệm
Bồ-tát Quán Thế Âm, thì giẫm trên mũi
nhận cũng chẳng hề thương tổn”. Vậy, tạm tha ông bảy ngày để ông tự xưng niệm, thử xem đến lúc hình quyết có thể
chẳng thương tổn chăng?”
Sư bên ngoài thân thì bị trói buộc gông cùm, trong tâm thì bức bách kỳ hạn
hành quyết, như nước trôi lửa đốt, không
đường nào để mong
ngóng mách bảo! Sư bèn duyên theo các kinh giáo cùng tôn danh Tam thánh đã được nghe biết từ trước đến nay, tụng rõ nơi
tâm phủ, mong được hiển
ứng. Đến lúc mãn hạn, bỗng nhiên thần thái
tâm tư vụt mạnh mẽ tràn
ngập cõi lòng, vừa vui vừa mừng, quên hẳn sự sợ chết, đứng chờ đợi đáp hỏi. Bỗng chốc
sắc lệnh đưa đến hỏi rằng:
“Nay đã mãn kỳ hạn ân xá, đã đến kỳ
hình quyết. Ông có niệm gì
chăng? Niệm có linh nghiệm
chăng?” Sư cầm lấy bút mực ghi chép đáp
rằng: “Từ cuối đời
Tùy nhiễu loạn, khắp bốn biển đều nhảy vọt, bệnh dịch độc hại lan tràn,
giặc giã đua nhau dấy khởi, nhóm binh đánh nhau, nhà Đàn binh oai, tôi nịnh hót, vua
hoang đàng, chẳng vì chánh trị, ngăn
bặt đường vua, nên chấp
giữ lấy một góc. Từ khi Hoàng Vương đến
đánh, chuyển đổi thanh
bình khắp núi biển. Đó thật là do năng lực của Quán Âm, đều vốn nhờ ân của
Thế Chí. So sánh đức liền gót, Đạo
ngang thượng Thánh, cứu
giúp cái chết ngang trái nơi sân vua, khỏi dâm
hình nơi phố chợ. Pháp
Lâm tôi bảy ngày đến nay, chẳng xưng niệm
Quán Âm, chỉ nghó nhớ
Bệ hạ”. Vua lại ban sắc sai Trị Thư thị Lang ngự
sử Vi Tông hỏi
Sư rằng: “Có chiếu lệnh bảo xưng niệm
Quán Âm, do
nhân gì mà chẳng niệm,
lại nói là chỉ nhớ nghó Bệ hạ?” Sư đáp: “Cúi
vâng tiếp thừa Quán Âm
đại thánh xét soi trần hình nơi sáu đường, trên trời
dưới đất đều
khuôn phép.
Nhưng thời vận nhà Đường
sáng tỏa khắp
bốn biển, chín rợ vâng
phụng chức, tám biểu hình trong sạch. Vua thánh tôi hiền chẳng
sống uổng mạng.
Nay Bệ hạ nuôi dưỡng con hằng phẩm
như kinh, tức là Quán
Âm. Đã là linh hiển soi xét hợp nhau, do đó chỉ
nhớ nghó Bệ hạ! Vả
lại, chánh luận do Pháp Lâm tôi soạn đều cùng
giống như các sách sử.
Một câu có sai sót, mặc tình theo búa rìu. Nếu bệ
hạ nếu thuận trung thuận
chánh, thì Pháp Lâm tôi đây chẳng tổn hại đến một mảy lông, nếu Bệ hạ hình quyết
sai lạm kẻ Vô tội thì
Pháp Lâm tôi đây có đau khổ
phân thây!” Mọi điều Sư nêu đều tấu trình đầy
đủ, vua bèn chẳng gia tội, có ban sắc bảo Sư dời
đến trụ chùa tăng ở Ích Châu. Sư vừa đi đến
chùa Bồ-đề ở Bách Lao quan, vì bị bệnh nên thị tịch,
thọ sáu mươi chín tuổi.
Có Sa-môn Tuệ Tự là người khổ cầu lý kinh, tình kết đoạn vàng,
sớm tối đồng đắp
chung chăn, an ủi vỗ về thừa tiếp. Đến lúc
Sư sắp thị tịch là đang nghiêng mình trên đầu gối ngài
Tuệ Tư. Ngài Tuệ Tư thương cảm
gào khóc như đổ gãy, lệ tuôn như mưa rơi, bèn
vời gọi các hàng Đạo
tục ở nơi Quan bàng, cùng nhau đưa đến an táng
trên đảnh Đông sơn, xây
tháp trắng cao, có khắc bài Minh. Người đi
đường nhìn thấy biết mà rơi lệ!

Ngài Tuệ Tự vốn người xứ
Võ Công thuộc
Ung Châu, rất
giỏi các kinh, thông hiểu
Phật lý. Thấu suốt luận
Nhiếp Đại thừa, chuyên lấy đó giáo hóa răn dạy, hiểu rõ Đạo lý, mở dẫn phàm tục, nói
năng không Văn vẻ. Giúp
đỡ du tăng, lấy đó làm tiết tháo như việc nhà.
Sư vốn ở chốn kinh đô,
sau dời đến ở Lương Ích. Vì Bách Lao quan là nơi đường thông là chỗ quy tụ của cả
bốn phương. Các hàng đạo tục qua lại nương náu không nơi cậy nhờ,
Sư bèn tạo dựng vườn chùa tại cửa ải,
để tiếp đón khách xa,
nên người đi đường nương nhờ vào đó, ca vịnh vui mừng!

Bấy giờ, Trị
thư thị Ngự Sử Vi Tông xét Tần Anh dối trá, bèn
tấu đàn rằng: “Trộm vì
Đại Đạo chứa nhóm hưng thạnh. Vết tích xung
hư nhờ đó mở mang,
huyền phong đã lan tỏa, giáo nghóa Vô vi thật
rộng lớn, chưa có thân
dự vào Hoàng Quan, chí đồng với phàm tố”. Đạo
só Tần Anh giỏi về y
phương, không giỏi chú cấm, thân thích cậy
mạng, mọi người suy yếu
bệnh tật mang thân đến, thì gian dâm với vợ người ta, chẳng khác cầm thú, như tình trái với
chánh giáo, tâm giống
như lang sói, chỉ nhớ nghó
tham ganh, buông lung hạnh tà uế, trong nhà
cất giấu vợ con, nơi cửa
có nàng hầu trẻ. Nhân béo phì mặc áo nhẹ vào
ra nơi đường thông,
nhướng mày, phẩy tay áo, không sợ giềng mối hiến chương, dáng dấp mạnh khỏe chưa quên quán xét lo toan. Ấy vốn chẳng

hết, chí giáo
hình thức thiếu sót, xin đặt nghiêm khoa để trừng trị
dâm dật xa xỉ, bèn đến
Đại Lý, cuối cùng vì điên rồ cuồng loạn nên bị
giết. Công Tư đều lấy
làm lạ về sự chết muộn ấy.

Sư soạn các
thứ Thi, Phú, Khải,
tụng Biểu, Chương, Lụy, giáo pháp Đại thừa và các luận ký truyện v.v… tất cả hơn ba mươi
quyển, đều là vàng đá
đánh nên phong vận ấy, gấm lụa họa dệt thành văn
tư đó, lưu bày xinh đẹp
trang nhã, sáng vượt hòa mục. Sư lại khéo ứng
cơ giảng dạy, ngay nơi
sự tuôn từ trôi chảy, nói năng hợp với cung
thương, nghóa lý phù hợp
với huyền tịch. Đó cũng là ít có ở đời, ít
có người tiếp nối được.
5- Truyện ngài Thích Từ Tạng ở nước Tân-la. Thích Từ Tạng, họ Kim, người
nước Tân-la. Tổ tiên của
Sư là con cháu của
Tam Hàn, Vào thời
Trung Cổ, Thần Hàn, Mã Hàn và
Biện Hàn, dẫn theo Bộ
thuộc, mỗi người đều có Khôi Trưởng. Theo
Lương Cống chức Đồ thì
nước Tân-la đời Ngụy gọi là “Tư Lô”, đời
Tống gọi là “Tân-la”, vốn
là nước Thần Hàn thuộc Đông Di. Cha của Sư tên
là Võ Lâm, làm quan giữ
chức Tôn Phán Dị (Theo Vương tộc ấy thì
sánh ngang bằng quan
Nhất Phẩm của
nhà Đường). Đã hưởng địa vị cao quý, mọi
sự tính toán bàn biện đều quy, mà không con cái nối dõi, trong lòng thường lo buồn. Vốn kính ngưỡng giáo
lý Phật-đà, bèn cầu
che chở, rộng thỉnh cúng
dường lớn, tâm cầu Phật Pháp đồng thời tạo
ngàn bộ Quán Âm. Mong
sinh một người con, sau nầy khi lớn khôn,
nguyện phát Đạo tâm, độ các
chúng sinh. Điềm lành thầm ứng hiện, mộng thấy ngôi
sao rơi vào bụng, nhân đó mang thai, đến ngày mồng tám tháng bốn thì
sinh ra
Sư vào ngày tốt, các hàng đạo tục đều vui mừng mong
có điềm lành. Năm qua khỏi bậc tiểu học, thần khí
Sư khơi
sáng lắng
trong nhuần đượm, tâm
thường vượt trội, mà đối với mọi thứ thế số
sử
sách, ngài đều xem khắp,
tình ý cao vợi, không có tâm đắm nhiễm.

Gặp lúc cha mẹ Sư đều qua đời, Sư càng thêm nhàm chán sự
phù hoa, thấu hiểu sâu xa về mọi sự vô thường,
trọn kết quy về không
tịch, Sư bèn bỏ tất cả
vợ con, cửa nhà, ruộng vườn, tùy mọi người cần gì
thì bèn cung cấp, thực
hành hạnh nghiệp Bi kính. Sau đó một mình Sư
đến nơi hang rừng, mặc
áo thô xấu, chân mang dép cỏ, luôn thực hành như thế cho đến trọn đời.
Sư bèn lên chỗ
sườn núi nguy hiểm, yên ở
tónh lắng hành thiền,
chẳng trốn lánh các thú dữ như cọp beo, thường
nghó khó hành trì. Hoặc
có lúc tệ hại ngủ nghỉ, tâm hành sắp bày, Sư bèn
ở nơi thất nhỏ, chung
quanh chướng ngại bởi các thứ gai gốc. Sư để mình trần,
ngồi thẳng, nếu cử động thì bị châm chích da thịt, buộc tóc
lên xà nhà, bằng cách đó để dứt trừ bệnh ngủ gật, chuyên tu pháp
quán tưởng bộ xương
trắng, dần dần chuyển hướng sang lanh mà thầm hành hiển, được mọi vật ngóng trông quy hướng.
Sư đáng giữ địa vị
Tể tướng nhưhg thường mời mà chẳng đến. Vua nước Tân-la vô cùng tức giận, ban
sắc
sai người đến núi,
sắp ra tay đâm chích bằng mũi nhọn.
Sư bảo: “Tôi thà giữ
giới một ngày mà chết, chứ không mong phá giới để
được sống một đời”.
Kẻ sứ thấy thế, không dám đâm mũi nhận, trở về tấu trình việc ấy lên vua. Vua hổ thẹn
khiếp phục, bèn ra lệnh phóng thả
để Sư xuất gia, mặc tình tu hành
đạo nghiệp,
Sư liền
ẩn sâu, bên ngoài
dứt bặt mọi sự qua
lại, lương thực đều đã hết sạch, Sư bèn lấy cái chết
làm hạn. Bèn cảm có
loài chim lạ, mỗi con đều ngậm các thứ trái cây đến dâng tận
tay Sư, chim lại đậu trên tay
Sư để cùng ăn.
Thường ngày
đến giờ thì như vậy, y
như lúc mới đầu không trái với thời gian. Đó cũng
là hành cảm huyền chứng,
ít có người được như thế. Nhưng Sư trong
lòng thường luôn lo lắng, xót xa nghó đến các loài hàm thức, không biết
dùng phương tiện gì để giúp chúng thoát khỏi
sinh tử! Trong lúc đang
ngủ, Sư thấy có hai người
dáng vẻ trượng phu đến bảo với Sư rằng: “Ông ở nơi u ẩn, muốn làm điều lợi ích gì?”
Sư đáp: “Chỉ muốn làm lợi ích
cho chúng sinh!”. Hai người ấy bèn truyền cho
Sư năm giới rồi bảo
rằng: “Hãy dùng năm
giới ấy mà làm lợi ích cho chúng sinh!” Và lại bảo
Sư rằng: “Chúng tôi từ
cung trời Đao lợi đến đây, trao giới pháp cho
ông”. Nói xong liền bay
vọt lên hư không và biến mất. Khi đó, Sư bèn
xuống núi, chỉ trong vòng
thời gian một tháng, mà các hàng só nữ trong
nước đều đến theo Sư
cầu thọ năm giới. Sư lại suy nghó sâu xa rằng: “Sinh
ở chỗ đất biên địa, Phật Pháp chưa được mở
mang. Nếu chẳng tự chăm chú xem xét thì không do đâu mà tiếp thừa vâng phụng.”
Sư bèn
tấu trình khải văn với
Vua, nước Tân-la nhìn về Tây Phương (tức chỉ
Trung Hoa) Phật Pháp đang
hoằng hóa hưng thạnh.
Niên hiệu
Trinh Quán thứ mười hai
(6
3
8) thời Tiền Đường, Sư dẫn đầu các môn nhân như
Tăng Thật, v.v… tất cả hơn mười người giã
từ phương Đông (Tân-la)
tìm đến Kinh đô (nước Trung Hoa). Sư được
vua Thái Tông (Lý Thế
Dân) ban sắc an ủi vỗ về, thỉnh ở riêng một
phòng viện tại chùa
Thắng Quang, cúng dường mọi thứ lễ hậu, người vật tìm đến đông nhiều tấp nập, của cải đã chứa nhóm, bèn có kẻ bên
ngoài đến muốn trộm
cắp. Kẻ trộm sắp lấy thì trong tâm tự nhiên lo sợ
kinh hãi, trở lại bày
tỏ ăn năn lỗi lầm. Sư bèn trao cho quy giới. Có người
bị bệnh từ lúc mới
sinh đã mù hai mắt tìm đến chỗ Sư tỏ bày sám hối,
sau
đó liền
được sáng mắt. Do những điềm ứng tốt lành như thế, nên
mọi người tìm đến nơi
Sư cầu xin thọ giới, thường ngày có cả ngàn.

Tánh Sư vốn ưa thích ở nơi tónh lắng, bèn tấu trình khải văn và được ban
sắc vào núi,
Sư bèn lên đỉnh núi cao vợi hiểm nguy ở phía Đông chùa
Vân Tế, thuộc núi
Chung Nam xây thất để ở.
Sớm tối người Thần quy hướng cầu thọ giới đến nhóm họp.
Bấy giờ, vì nhiễm
chút bệnh sởi, thấy vị
thần thọ giới xoa nhẹ vào chỗ đau, sau đó liền khỏi. Qua lại
suốt ba mùa hạ,
Sư thường ở tại núi ấy.
Sắp có việc trở về
đông phiên, Sư bèn từ
giã xuống núi Vân Tế, thấy Quỷ thần lớn chúng
đông vô số, thân mặc
áo giáp, tay cầm gậy đến bảo rằng: “Đem kiệu
vàng này để đón rước
Sa-môn Từ Tạng”. Lại thấy Đại Thần đánh nhau với Quỷ
Thần ấy, không bằng lòng cho đón
rước Sư.
Sư nghe có mùi
hôi thối nồng nặc tỏa
khắp cả hang núi. Sư bèn lên ngồi trên giường
dây, thông báo từ biệt
mọi người. Sư có một vị đệ tử bị Quỷ đánh vào chân chết đi
sống lại,
Sư liền xả thí các thứ y phục tài vật, thực hành cúng thí chúng Tăng tu tạo công đức. Lại nghe có mùi hương thơm xông ngát khắp cùng thân tâm. Thần nói với
Sư rằng: “Nay không chết thì tuổi thọ phải hơn
tám mươi!”.
Thế rồi, Sư trở vào
Kinh đô, được Vua ban
sắc
an ủi thăm hỏi, ban tặng
hai trăm xấp lụa, để may sắm y phục.
Đến niên
hiệu Trinh Quán thứ mười bảy
(6
4
3) thời Tiền Đường, tại nước Tân-la thỉnh cầu Sư trở về, Sư tấu trình khải văn và đựơc ban sắc
chấp thuận. Vua dẫn
Sư vào cung, ban tặng một bộ áo nạp, năm trăm xấp lụa nhiều mầu. Thái tử ban tặng
Sư hai trăm xấp.
Sư bèn vì nước nhà mà lập Đại Trai hội tại chùa
Hoằng Phước. Các vị Đại
đức nhóm họp. Và độ
tám người xuất gia. Vua lại ban sắc cho Thái
thường chín bộ
cúng dường. Ngài vì Bổn triều (nước
Tân-la) các thứ
kinh tượng lưu lạc chưa đầy đủ, bèn thỉnh được một
Bộ Kinh tạng và các tôn
tượng xinh đẹp, phướn hoa lọng cụ để làm
Phước lợi, thỉnh mang
về Bổn Quốc.
Khi Sư đã về đến quê cũ, mọi người khắp cả nước đều ra
đón rước, một thời
Phật Pháp nhờ đó hưng khởi. Vua nước Tân-la vì
Sư là người cảnh ngưỡng nước lớn, hoằng trì
Chánh giáo, nếu không có
giềng mối sửa trị thì
chẳng do đâu mà trang nghiêm thanh tịnh, nên mới
ban sắc cho Sư làm “Đại
Quốc Thống”, mời trụ chùa Vương Phân, chùa đó do vua xây dựng. Lại riêng xây dựng
Tinh viện, độ riêng mười
người thường
sung vào cấp hầu. Vua (nước
Tân-la) lại thỉnh
Sư vào cung,
suốt một mùa hạ giảng luận
Nhiếp Đại Thừa.
Sau đó, Sư lại trụ chùa
Hoàng Long giảng
Bồ-tát giới Bổn,
suốt mười bảy ngày bảy đêm trời
giáng cam lộ, mây mốc
sương ráng trùm phủ
giảng đường, bốn Bộ hưng thạnh
khen ngợi
tiếng tăm vang khắp. Đến lúc bãi giảng, người theo thọ
giới số lượng như mây
nhóm, nhân đó đổi lệ mười thất làm chín. Sư thuộc vận tốt lành ấy, mạnh mẽ từ trước đến nay. Mọi thứ y phục vật
dụng có được,
Sư đều
sung vào việc cúng dường xả thí, chỉ chuyên thực
hành hạnh Đầu-đà, sống
chốn Lan-nhã, giữ gìn Đạo nghiệp.

Chánh vì Phật
Pháp ở Thanh Khâu dần dần truyền về phía
Đông khoảng trăm năm, mà trú trì tu hành kính phụng có
thiếu sót.
Sư bèn cùng các
Tể Bá bàn định rõ về kỷ chánh, bấy giờ các hàng
Vương Thần trên dưới đều bàn bạc việc kết quy, tất cả Phật pháp phải có
khuôn phép, đồng thời
giao phó cho Sư, khiến năm Bộ tăng ni đều tăng
thêm sự tu học lúc
trước. Lại đặt ra giềng mối coi sóc, xem xét giữ gìn, mỗi nửa tháng
thuyết giới, y cứ theo luật
sám trừ.
Mùa xuân, mùa Đông, thử gồm tất cả để khiến biết trì phạm. Lại đặt ra
Tuần sứ đi khắp các
chùa, khuyên răn nói pháp, trang
sức
tượng Phật, tu tạo
sửa
sang các
hạnh nghiệp, trấn giữ
làm lệ thường. Nói theo đó thì Bồ-tát Hộ pháp chính là người ấy.
Sư lại riêng xây dựng chùa tháp có hơn mười ngôi, mỗi
lúc xây dựng thì cả
nước đều tôn kính. Sư bèn phát thệ nguyện rằng:
“Nếu việc xây dựng chùa tháp có linh ứng thì xin hiện tướng lạ”.
Bèn cảm có xá-lợi nơi các
khăn bình bát. Đại chúng buồn vui, cúng dường
chứa nhóm cao như núi. Sư
liền cho họ thọ giới, hành thiện càng rộng khắp. Lại vì tập tục vận mặc ở
Trung Hoa so với Tân-la có đổi khác,
ngài chỉ quy
sùng
chánh sóc, nghóa chẳng hai lòng, đem
sự việc ấy thương lượng thì cả nước đều đồng ý bèn
sửa đổi biên phục mỗi mỗi đều y cứ theo phục nghi đời Đường. Do đó mỗi năm đều triều tập các
vị tại Thượng phiên,
nhậm nhiệm quan viên đi đều đồng như Hoa Hạ. Y cứ vào việc ấy để lường thì xưa nay khó nêu bày.
Sư soạn các
Kinh giới sớ có hơn mười
quyển, lưu xuất “Quán Hạnh Pháp” một quyển,
truyền bá tại nước ấy.

Lại có Sa-môn Viên Thắng, ngài vốn chủng tộc Thần Hàn, là
vị Tăng thanh tịnh cẩn
trọng. Vào những năm đầu niên hiệu Trinh
Quán thời Tiền Đường,
Sư đến Kinh đô (Trung Hoa) rảo khắp các Pháp tịch. Văn trì
soi rõ, chí nhiếp
trong định, tâm chuyên
Hộ pháp, ngang với ngài
Từ Tạng, vâng giữ làm giềng mối bờ lũy. Đến lúc hai ngài đồng
về lại nước Tân-la, mở
thoáng đường đi, giảng khai Luật Bộ. Chỉ có Sư là người
trước tiên. Từ xa xưa những vị từ Đông phiên đến
Trung Hoa cầu học, Kinh thuật tuy có
nghe mà không thực hành giới kiểm, duyên
gây dựng đã trọng. Nay
thì ba pháp học đều đầy đủ. Đó đủ biết bậc
Thông Pháp hộ trì giáo Pháp ở đời chỉ có người ấy, bên trong cấu đục, ở ngoài

sạch trong, do
đó mà nghiệm biết.

Thử Bàn luận:

Quán xem bậc
chí nhân xuất hiện ở đời, hoặc là Tam Luân ngự trị thế gian, hoặc là
sáu thông dẫn dắt muôn vật, người y cứ,
Pháp y cứ, vốn hộ pháp, mà
bày giáo vừa quyền, vừa Đạo, thật gồm cứu
giúp mà thành bến bờ.
Do đó, Tam tạng lập ra ngôi vị, cứu vớt khi chưa
bị đắm chìm. Một khoa
Hộ Pháp dựng lập bị giềng mối Chánh đã
nghiêng đổ, nhưng tướng
của hoằng dụ cành nhánh đầu mối hơi nhiều,
thường hiển bày, biết vi diệu, chợt nâng bốc
Thần võ, thích Biện tài kỳ
đặc nơi chúng tà, làm
sáng tỏ tâm mờ tối, hiển bày Đại nghóa ở đương
thời. Xướng Lý nhiệm mầu gá oai quyền mà giúp Đạo. Các bậc hữu đức riêng chiếm tiếng tăm ấy, nhờ truyền trao mà
ngầm thông, khắp bảo thường hành việc đó, bèn đánh kiền chùy ở núi
Linh Thứu, âm
thanh chỉ là nhậm trì.
Nhập vào Luận Đại thừa thì chín ức vị Vô học trú
Pháp cả muôn năm.
Theo sự giải thích của kinh luật thì
La Hán Tân-đầu chưa chứng Niết-bàn. Đó đều là giúp
sức mở mang Đạo hóa, thông ngộ
chưa nghe, vắng lặng các
hoặc điên đảo ngay đời nay, tiếp nối dòng
Chánh Pháp ở tương lai.
Cho nên khiến chìm mất thường nhiễm, sau đó trở
lại hưng thạnh, đâu chỉ
mưu tính của Phàm tình mà bởi sức lực ấy.
Huống gì Tôn giả
Ca-diếp ngưng thần tại núi
Kê Túc, Bồ-tát Kiên Tuệ khoanh tay nơi
hang Tu-la. Đó đều là dẫn dắt chúng
sinh về diều lành, vì
chúng sinh mà giữ gìn thân, đến lúc Đức Từ thị xuất hiện ở đời thì cùng
mở mang, hoặc xé rách
lưới ái, hoặc xô ngã cờ mạn, hoặc giải quyết nghi sâu, hoặc mở mang Đạo vụ làm hạnh nghiệp ứng tiếp, như
sự rơi xuống của mây mưa, vì công rất nặng, ngang bằng với
sự rộng lớn của mặt
đất. Do đó, ngài Thân
tử (Xá-lợi-phất) nổi tiếng là bậc Đại tướng hiển
bày pháp luân, Tôn giả
Cúc-đa vang hiệu, nêu
Phật sau vô tướng.
Năm trăm môn học hiệu chung
là Nhậm Trì. Hạnh đức cùng cao đều xưng là bậc nhất. Còn như tiếp thừa thời cơ
Ngự hóa, mở thông
Pháp Khai Tông, cùng cực của hoằng cứu chẳng cao bằng ngài
Thân Tử. do đó mở mang vườn cây nơi đất Phước, đánh bạt giặc tà ở núi cao, đè nén thần lực
của ngài Mục-kiền-liên,
che khuất biện tuệ của ngài Phú-lâu-na. Đó tức
là duyên Hộ Pháp, chỉ là như thế.
Kể từ khi Đạo phong lan tỏa đến Đông hạ, bắt đầu từ ngài
Ca Diếp Ma-đằng và Trúc-pháp-lan, trước chuyên chú trọng ở mở
bày, nên đưa vào mục
phiên dịch kinh điển. Nhưng truyền dịch kết quy
về đức tin. Chưa tin thì không thể mở mang
Văn kinh. Hộ trì là đặt
nặng ở tà chánh. Tà
chánh mới mở ra gốc gác đức tin, kinh nêu bày như thế,
há là luống dối ư? Đạo vốn là mẹ đẻ công đức, thực là ở Đức tin.
Do đó khai mở mờ tối
để giáo hóa, ứng tiếp tâm tánh thời cơ, lại từ không mà hiển bày đức
sáng ấy. Đại chúng kinh hãi cả tai mắt, đến nỗi chỉ
cúi đầu kính bái thọ
Đạo, khâm phục tắm gội dòng Pháp, chẳng phải dối bày. Tốn phí tài vật đều cảm trọn bên cạnh Đàn. Chứa đựng đức
tin, cạo tóc đảnh đầu
ở trong trường. Hiển tông ngộ lý biết quy hướng,
Thị trung xả bỏ thế tục vào Đạo. Việc lớn một thời làm thuyền bè
cho muôn đời, ánh
sáng mặt trời Phật do đó mà lưu tỏa, mây Pháp do đó mà
chẳng biến mất. Đức ấy
có thể ghi chép, lời ấy có thể rõ ràng. Mà Mân
Việt ẩn sự cao bày, nương gá vào truyền dịch
xưng thuật, trộm
so
sánh thì
sự nghiệp khác nhau, xa
hoằng hóa thì tiếp thừa phương tiện, khó
phỏng theo tính công xếp
bày thứ tự, nên trước là Dịch truyền, hơi chẳng
trải qua việc chuyên cho
nên sau là ba học, đến thời Diêu Tần vì mê
theo phương ngoại, Sa-môn
Đạo Dung vạch rõ đúng sai. Trong thời Nguyên Ngụy
lại xem trọng tà, nên ngài Đàm Thỉ dặt ra cường ngự ấy.
Truyện trước đã rõ bày, tông ấy có thể ghi chép. Thi hành vào thời
Bắc Tề, Bắc Chu hai lối
sửa trị, quyết chính khác phong hóa. Giòng họ Cao -
Bắc Tề chỉ làm hưng thạnh
Phật giáo. Giòng họ Võ -
Bắc Chu chỉ mở mang
Đạo giáo. Nhưng Tà bức
ngặt chánh, tà ngụy mà Chánh Thông, Vọng làm thì loạn chân, không có hai tâm, chư tăng đông đầy khắp bang, chùa tháp khắp cùng cả nước, có đến hai trăm
muôn chúng. Giềng mối thống ngự đều là lời của
Sa-môn Pháp Thượng Đại Thống, bốn mươi ngàn ngôi chùa đều thuộc về chùa của đạo Phật. Y cứ theo
Diệm Châu thì hóa cảnh bao gồm
Tượng Chánh nhậm trì. Sự lớn của con thuyền chưa thể
phỏng biết, há là năng lực của Pháp, chỉ có người mới nói
được? Hoằng truyền đó
là vốn ở tại sức người thì Hiển Công y cứ ngay ở
đầu, bít nén hoa sức,
tung sáng bụi trần, Đại chúng đều xem nhẹ mà
chẳng nghó, có thể gọi
là khơi thông Đạo ấy. Đến lúc ngài Pháp Thượng dẫn chúng đi vấn nạn, thì
say tỉnh gồm đủ cả.
Người tỉnh thì nhận lãnh
ngôn từ căn dặn của
ngài Pháp Thượng, kẻ say thì nêu bày luống dối nơi
tà địch. Tuy là Bí thuật
của hòm vàng túi ngọc, chưa thể trao lời, mưu
kỳ của Tôn Võ Ngô
khởi, đâu từng đáng nói. Do đó mới lên chỗ ngồi,
lay động tâm chúng sinh,
Dị chúng ngang bằng với núi đồi, Cổ luận đồng với mây vật, đến nỗi khiến vừa mới khua mũi nhận để biện luận thì liền ngăn cản khí yêu, định phương thuật ở trước mặt, dựng lời mầu ngay
đời nay, cho nên có Đàm
Tiên gieo hình hài nơi Đài hạm, Tông hư cắt bỏ râu tóc nơi
sân vua.
Minh Chiếu được ban hành, nước nhà không hai
tin tức. Tuy Trù Công nêu
lên Định Đạo, Hiền thượng thống quản ở
Nghóa Môn, vui mừng của một thời, hẳn chẳng đồng năm mà nói.
Giòng họ Võ ở đất Tần trong
đời gọi đó là Võ Khanh, lời thô tục của hạng
lang sói tưởng chẳng nương
gá suông. Nghó nhớ văn ấy ít tập, mạnh
mẽ càng lớn, chước
sấm từ của
Vó Hầu, nạp thuật nịnh của
Quyệt cuống.
Vệ Tung vốn là con cháu của ta,
Trương Tân mới là thừa thải của kia, khác ảnh hưởng mà đồng tâm, môi răng mà cách biệt, đua tranh bày đối
biểu, quanh dẫn lời đi, mạo phạm khinh thường tâm vua, che lấp dứt
bặt nhân tự. Bấy giờ chưa nghó đến họa ấy, mới đầu họa nảy mầm dần, trăm quan chẳng hề hay biết. Đến lúc Phước hết của
Vọng Di, khơi phát chảy
tràn, trời không cách
nào sửa đổi chính sách trước. than ôi sao kịp!
Sa-môn Tăng Kiệt, Đạo An
danh khác với Vệ Tung, Phong cách cao vợi
sánh cảnh với Đạo An. Hai luận đã bày, dị kiến
sắp dứt, mà thư dối ruồi
khéo trọn rơi vào điều
trước. Sa-môn Tónh Aùi thượng hiền ngay lúc thời
vận suy đồi mà phấn
phát chống cự can ngăn, giữ lấy trắng trong, ở ẩn
nơi hang cùng, bùi ngùi
sự hoang tàn của Chánh Đạo, thật không có năng lực
Hộ pháp, bỏ thân hình nơi thông đá, bỏ mạng quy Tây. Bấy giờ
đồng dấu vết để lại
hình hài cũng có đến mười người, tự chẳng nhớ
nghó cứu giúp lớn lao ở thời mạt tục, chỉ trông
thấy Pháp diệt mà thêm lo
buồn. Đâu thể xả bỏ
chỗ quý trọng nơi rừng sâu, làm nương tựa cứu vớt
mà dứt đời. Thật đáng gọi là tốt đẹp! Thật đáng buồn thương! Rõ trông
xem các bậc Hiền giả ở
trong nhiều đời thì dấu vết tiếp nối làm sáng tỏ
lớn mạnh có thể thấy,
soi rọi văn vẻ thì trời trăng đồng quy ngưỡng,
khuôn phép thanh tịnh thì núi cao khâm phục, đầy đủ
rõ ràng về Bổn Kỷ
thì tiếp tục xương minh.
Có thời vận nhà Tùy thống trị đất nước, tin
sâu
Phật giáo, gồm trình bày lý quán, vì thâu hằng tục, hai đời tiếp nối đồng chính
sách
của triều đại trước.
thương tiếc huy du của Tượng hóa, tiếp nối trí kính
của Tống Hoàn. Bấy giờ,
các hàng tăng tục cùng ngóng trông ngạc
nhiên. Pháp
sư
Minh Thiệm quật khởi đến đối luận, trước chưa bày thuật,
tăng chúng hoặc có người
nói lời, đến lúc đến thăm Sư gắng sắc cách đổi từ kháng bốc
nghiêm chiếu, mọi người đều cho là họa tan nát thân
đầu. Giúp sợ chẳng an
chân đứng, mà Sư vẫn thư thả, nhan sắc vui vẻ mạnh khỏe an nhiên.
Sau đó Vua bèn nói Phật giáo có người.
Chúng tăng liền tỏ ngộ
sự mở thoát cao vợi ấy, biết người là khó, người thật khó
biết. Người biết được
sự khó ấy ngàn năm chỉ có một, tin chẳng luống
dối. Đến lúc nhà Đường
mở vận ở đời có người ấy, Sa-môn Phổ Ứng
mang chiếu đến nơi Thiên
môn, ngài Tuệ Mãn đội y tại Triều Ngũ, ngài
Trí Thật mạnh mẽ chê
trách đương thời nặng nề, ngài Pháp Lâm bùi ngùi

tỏ lời cùng
cực với Minh chiếu, khác đời mà đồng phong cách, chẳng đồng với người xưa, ai ai cũng có lời nói và việc làm đồng thời,
sống chết cùng ngày, nên
được tên tuổi lưu lại muôn đời, tiếp nối Hoằng du của
tiên Thánh. Chỉ có kinh luận Đạo nghiệp là mục đích của
tâm thanh tịnh, mở mang giềng mối giáo Pháp, thật thuần chí xa. Chí xa thì
chẳng nghó hoạn nhục, tâm
lắng trong thì không sợ giết hại, thấu đạt ba
tướng như rong ruổi, nhận
biết chín cõi chẳng phải là nhà, chưa từng vì
Pháp, luống mất năm tháng còn lại, há chỉ vãng
sinh mới tận cùng lai
âm. Do đó, nương cậy
Phước Trí mà tan mặt thấy Chư Phật, thấy hình
hài như giao phó mảy
trần, nhảy vọt thần lược mà thẳng đến trước, cổ xúy hoành biện rộng lớn chỉ muốn chánh Pháp tồn tại lâu dài, ném bỏ đảnh vạc ấy như trở về, đã thuộc tuệ minh, ở trong đời uế trược ấy như
mộng, nên có thể chẳng
phụ để lại gởi gắm. Truyện ấy vốn đã có dấu vết,
ai trông thấy mà chẳng
giũa mài chí hướng suốt đêm ư!

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
Quyển 25 hết

----------------------------

TIẾP THEO CUỐI PHẦN 2 CỦA CHƯƠNG V có năm vị:

1- Truyện ngài Thích Đàm Tuyển
2- Truyện ngài Thích Pháp Thông
3- Truyện ngài Thích Hoằng Trí
4- Truyện ngài Thích Đạo Hội
5- Truyện ngài Thích Trí Cần Truyện ngài Thích Đàm Tuyển:
Thích Đàm Tuyển, họ Thôi, người ở xứ Cao Dương. Sư có được thần tuệ khôn khéo mà chẳng gặp thời. Tuy thông hiểu
kinh thuật,
nhưng nhờ Kinh Niết-bàn
mà nổi tiếng. Chẳng còn lại Văn cú, chỉ vốn lo toan về hộ pháp.
Về sau,
Sư trụ tại chùa
Hưng Quốc ở
Tinh Châu. Khắp kinh ấp mọi người đều
kính phụng, tôn xưng
Sư là
Sư Phó. Mỗi lúc có
chúng nhóm họp,
Sư đều ngồi ở đầu tòa, hỏi đáp qua lại lấy hệ tiết làm
chính. Sư nói lời làm khai mở trọn xưa.
Tăng chúng tuy đông mà không ai
dám đốn phá. Bấy giờ,
mọi người đều gọi Sư là Báo Tuyển.
Đến lúc
Dương Lượng nghịch tiết, trong ngoài đều làm
phản, chiêu mộ quân lính gom góp tạo mâu giáp, lấy chùa
Hưng Quốc làm
Giáp Phường,
lấy chùa Võ Đức làm Thực phường. Sau thiết trận ở
Võ Nam. Dương Tố bị bại
trận, quan quân vào trong Quách tìm cầu
nghịch đảng, nhóm họp
tất cả chúng tăng trách cung kẻ phản. Chư tăng
v.v… từ rằng: “Sức
Vua nghiêm thiết, không dám can ngăn”. Dương Tố
bảo rằng: “Có bao nhiêu
vị Tăng can ngăn Vua mà bị giết, mà bảo là
sức Vua
nghiêm thiết, đây đều là đồng phản, chẳng nhọc phải
phân sơ,
hãy y theo Quân pháp”.
Bấy giờ, Sư đang ở trong chúng, không nỡ làm lơ họa ấy, bèn bước ra đối đáp rằng: “
Việc Phật pháp bị chèn ép tàn khốc, đặc biệt là do tăng không có đức để xoay chuyển người thế tục, vật
tình, đến nỗi xảy ra
loạn lạc. Kết tụ không thể dùng Trung Tín để dạy
răn, điều thật như lời
ông nói. Nay bị trách phạt không có đất để vùi
thân”. Dương Tố bèn xịu
mặt nói: “Chư tăng hãy thể trở về, chỉ ở lại vị
tăng vừa ra đối đáp,
để bàn luận các việc”. Từ đó, ban ngày thì ngài
tham dự vào việc Quân
tướng, khai mở Chư tăng không bị giết, chiều tối
Sư trở về chùa để nghỉ.
Không bao lâu,
Vua Dương Đế (Dương Quảng 605
-
6
1
7) đời Tùy ban sắc thả tất cả. Nên tất cả chúng tăng đều được an ổn, đó thật là do công của Sư.
Đến cuối
niên hiệu Đại Nghiệp
(6
1
7) đời Tùy, nạn giặc giã đói kém kéo dài liên tiếp, chư tăng khắp bốn phương không có nơi
khất thực. Chùa Hưng
Quốc tuy giàu có mà rất lận tiếc, mỗi lúc đến giờ ăn thì có người canh cửa tự giữ, khách tăng không vào được.
Sư không dằn nổi sự phá
diệt Phật Pháp, thân tâm bừng bừng tức giận, mỗi ngày chống tích trượng đến đứng nơi cửa, xua đuổi những người canh
cửa, dẫn dắt chư tăng
đến nương nhờ, cấp cho bình bát dẫn đến trai
đường. Trong chúng phần
nhiều là hàng con em nên không ai dám trái
nghịch. Do đó đại chúng
khai tăng chế, chấp thuận để Sư lưu giữ khách
tăng, những người khác
đều không được. đó thật là do sự cảm thông
sâu
sắc của năng lực
Từ Tế khơi động phủ dụ.
Trong phòng
Sư ở rỗng
rang, không cất giữ vật
gì, chỉ đặt một bình bát lớn, thường ngày dẫn dắt các vị hành khất, nếu có được thức ăn thì trộn đều trong bát.
Sư xin
phân thức ăn cũng hòa
đồng trong đó, nếu lẫn có cháo thịt thì để cho người khác đi xin, tự tay
Sư lường chước. Thấy có lẫn lộn những người dơ
bẩn da thịt nưt nẻ, phô
ra hình dung suy yếu tật bệnh thì Sư rơi lệ đầy má chẳng thể cầm được.
Sư cũng y theo thứ lớp nhận cháo mà ăn, mỗi
ngày đều như thế, suốt
đến cả năm, Hoàng vận ấy mới bắt đầu, tình
người an thái. Tại chùa
mới Nghóa Hưng giềng mối giảng pháp đang mở bày, có
Sa-môn Trí Mãn là bậc chủ chúng dẫn đầu, khắp cả xuyên
hương đều mong ngóng, vua
quan kính trọng, xây mới các phòng nhà, trang
nghiêm đạo
tràng. Có hơn ba trăm vị tăng thọ nhận chế ước ấy.
Trong mùa hạ giảng Kinh Phương đẳng, đại chúng thanh tịnh trang
nghiêm, tiếng tăm Đạo phong lưu tỏa đượm nhuần xa gần.
Sư nghe thế, bèn
đến chùa ấy.
Nơi sân cửa đồ chúng đến nghe rất đông,
Sư bước đến bảo rằng: “Các ông nhóm họp để làm gì? y cứ kinh nào đã dạy răn, chẳng có mạo phạm khinh thường hàng hậu học ư?
Ngài Trí Mãn nói: “Y cứ theo
Kinh Phương Đẳng, hành trì
Pháp sám Phương Đẳng”. Sư bảo: “Kinh hiện ở đâu? đem đến đọc xem”. Bèn lấy đến một quyển.
Sư lại bảo:
“Kinh có bốn quyển,
sao chẳng tụng đọc cùng lúc?”
Sa-môn Đạo Xước nói rằng: “Văn
Kinh theo thứ lớp,
sự nhận biết chẳng được cùng một lúc”.
Sư bảo: “Ta nhận biết
có thể cùng một lúc, ông có thể nhận biết cùng một lúc chăng?”
Chỉ bốn quyển, đồng mang ra đọc, lời văn chưa hết,
Sư bèn bảo: “Y theo thần
chú mà diệt tội, hãy thôi nghó ”. Sư lại bảo:
“Từ khi Phật pháp truyền đến
phương đông này, các thứ lừa đảo dối trá
chẳng phải ít. Đời trước thì giặc của Đại thừa, gần đây thì yêu quái của
Di- lặc, lừa dối không
nhận biết, hạng người ấy chẳng phải một. Nghe ông nhóm kết đồ chúng,
sợ làm tổn hoại pháp của ta, nên dốc hết
sức lực
vội đến hỏi. Nếu ông
tay ôm bình bát, nương tựa bên cạnh thì còn có
thể!” Sư bèn chống gậy trở về.
Đến niện hiệu Võ Đức thứ tám
(6
2
5) thời Tiền Đường, Sư bị bệnh nhiễm đã lâu. Người thăm bệnh vào tận nơi phòng, Sư nằm kéo y lộ chân bảo rằng: “Mạng tôi
sắp hết, nơi nào đáng
sinh đến ư?”
Có Sa- môn Đạo Xước là vị tăng danh hạnh nói rằng: “Ở phương Tây có
cõi nước an vui tên là
An Dưỡng, hãy nguyện sinh về đó!” Sư bảo: “Ôi!
Vì thân mà cầu an vui, tôi chẳng như các Ông”. Ngài Đạo
Xước hỏi: “Nếu vậy thì có thể
không sinh ư?” Sư bảo: “Cần phải thấy ta mà vì
sinh ư?” Sư bèn ngầm lắng hơi thở giây lâu, bất chợt,
Sư liền thị tịch, thọ chín mươi lăm tuổi. Các hàng Đạo tục buồn thương
thảm thiết, bèn đón
rước đến an táng tại
phía Bắc của Tây Sơn.

Người viết Truyện (Đạo Tuyên) tôi ở gần, đến chùa ấy chẳng kịp trông
thấy Sư, chỉ thấy hành
sự di tích, ngõ hầu có thể rửa
sạch thân tâm, chóng dứt trừ bỉ lận, bé nhỏ tiếp nối
Khai Só Hộ Pháp, chính là người ấy.

Truyện ngài Thích Pháp Thông:

Thích Pháp Thông, người ở xứ
Thạch Lâu thuộc
Long Tuyền. Mới đầu ở tại làng
Thấp, chưa đượm nhuần chánh pháp. Chúng tăng qua
lại không vào đến tận
xóm. Nếu có người đến thì rưới tro vào mặt. Sư tuy

ở trong thế
tục mà tâm tình nhàm chán thế tục.

Khoảng cuối niên hiệu
Khai Hoàng
(6
0
1) đời Tùy, Sư hoài bão khái tiết cao vợi khác vượt ngoài ý, cạo tóc cho hai người con trai,
hai người con gái và cả
người vợ, rồi đắp mặc cho pháp phục, sau đó dẫn đến Châu gởi gắm vào chùa tăng, chùa Ni.
Bấy giờ, nếu có người hỏi
lý do, Sư đáp: “Ta xả
bỏ gông cùm, chí muôn thông hiểu pháp”. Đã đến chùa ở châu, giao phó như trước,
Sư bèn xin
Pháp sư Minh ở chùa
Thông Hóa độ cho xuất
gia. Liền đó, Sư du hóa khắp xứ Kê Hồ, phía nam
từ Long Môn, phía Bắc
đến Thắng Bộ. Khắp vùng nham thạch phần
thấp, không ai chẳng theo
Sư dạy răn.
Phần nhiều, Sư thiết đặt nghóa ấp,
mỗi tháng riêng kiến lập
trai hội. chỉ có Sa-môn đều mời đến nơi thôn
ấp, hoặc có người ở
lại qua đêm, đến sáng sớm thì giải trai hội. nơi
phòng riêng có một cái bàn riêng để làm
thông cúng. Nghi thức ấy
chẳng mất, cho đến nay
vẫn lưu hành. Các Châu như Hà Nội, v.v… nghe
Đạo phong của Sư mà
nhuần nghóa vị. Có vị tăng đi thẳng đến trong
phòng Sư, dáng vẻ thừa
tiếp dường như gần gũi nhận biết, cho nên sự dẫn
dắt của Sư, đức hạnh
ấy khác mọi người. Sư từng vào trong Bổn ấp,
Huyện Lệnh gặp, hỏi
Sư là ai, đáp đối là khách ở núi,
Huyện lệnh bèn cấm
giữ không cho đi. Sư liền
bỏ ăn, dốc sức chí thành nhiễu quanh trong ngục để hành Đạo. Đêm đó, nghe có tiếng chồn hoang kêu réo.
Tướng lạ nhóm họp, suốt đêm
chẳng an. Đến sáng sớm, Huyện lệnh bèn thả, Sư bảo: “Ta nhiễu quanh trong ngục hành Đạo,
Chánh được Đạo Lý, vì
sao được thả”. Đã
trải qua một ngày Sư không ăn, ban đêm lại nghe tiếng chồn cáo kêu réo, nên các hàng cung thứ trở xuống không ai chẳng
kinh động sợ hãi, khổ
khuyên dẫn kéo, Sư bèn theo sự thỉnh cầu ấy. Từ
đó về sau, Sư tuần hành
bất kể thời gian. Sư từng đến nghỉ qua đêm ở
nhà người, bị chó cắn chân, bỗng chốc chó bị sét
đánh chết, tiếng tăm
như gió càng vung xa. Sau,
Sư thị tịch tại Long Tuyền.

Khoảng đầu niên hiệu
Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, tôi (Đạo Tuyên) nghe được đạo tích ấy, bèn đến tìm. Có Sa-môn Cương Trú là bậc danh tăng gần gũi nói lại hạnh trước của
Sư cao đáng chiêm
ngưỡng. Mừng có được
các bộ luận còn lại của Sư, thử sau xem đọc. Phàm
đem lượng của đời cao thì tùy việc không gì bằng.
Gồm về Đại Quy
không gì chẳng thông Đạo.
Do đó, tất cả chín mươi sáu bộ gồm tất cả bến
bờ của tà chánh, nhóm
Tỳ-kheo mười bảy vị hiện hóa tích cơ duyên,
nên có khả năng tỏa
sáng mặt trời Phật, dẫn dắt kẻ mờ tối bụi trần, nhiếp hóa kẻ ngu phu bị chìm đắm, tiếp giới đầu người vẩn đục, đều được
mở trí tỏ ngộ thanh tịnh,
thông thánh đổi phàm, mở Đạo lợi sinh là nhờ đó.

Nay có những
người không thấu đạt như thế, cùng ở trong đời mà xem nhẹ lẫn nhau,
trông thấy gia nghiệp ấy lẫn lộn xen tạp, xét xem hình hài ấy bụi trần lấm bẩn, bèn nổi
sấm
sét đồng khinh hủy, không hề xét
xem rộng lớn, do đó mà
tự vùi lấp, đầy đủ nơi thành giáo. Nên trong
Văn, người trước có
nói: “Chớ căn cứ vào Pháp sư thuộc giòng họ hình
hữu, chỉ thọ nhận Pháp
ấy để khai mở tinh linh của ta.” Lời nói ấy thật
đáng quy hướng tựa
nương. Sư thật có được như thế.

Truyện ngài Thích Hoằng Trí:

Thích Hoằng Trí, họ Vạn, người làng Hoè thuộc Thỉ Bình.
Trong niên hiệu Đại nghiệp thứ mười một
(6
1
5) đời Tùy, đức cảu Sư vang khắp xóm làng, tạm làm Đạo Só, nhân vào núi Chung Nam,
tuyệt thực, ăn uống hơi khí cầu thần Vũ hóa, hình hài khô héo, tâm dụng xao
động, Sư bèn vào kinh đô, đến chùa
Tónh Pháp, gặp được
Pháp sư Tuệ.
Sư bèn hỏi về phương thức
dẫn dụ Đạo, Pháp sư Tuệ bảo: “Gốc của sự
sống, lấy việc ăn làm mạng. Nương gá vào lương thực để nuôi dưỡng
thân, mượn nhờ bến bờ
thông để đạt đến Đạo. Do đó, từ xưa có thuyết
buộc gió bắt ảnh, có
thuyết Tiên rỗng thuốc lầm, nói việc ấy đáng tin,
mong không vấp phải mê
hoặc!” Bèn đem yếu pháp an tâm để chỉ bày
cho Sư, khiến dứt trừ
phương thức khổ lụy.
Đến niên
hiệu Nghóa Minh thứ nhất
(6
1
7) đời Tùy, Sư bỏ Hoàng quan, vào núi tu nghiệp. Đến đầu niên hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời Tiền Đường, khắp thiên hạ Đại đồng, Phật giáo, Đạo giáo chia rẽ thành hai, Sư bèn đến xét bày mách báo, xin được thuộc
vào hàng Thích môn
và trình bày lý lệ. Cả triều
tể đều vui hòa,
Sư bèn nhập vào các hàng ngũ xuất
gia, mặc tình chọn chùa để ở, nhưng
tánh Sư ưa thích nương gá
nơi sâu lắng, bèn đến núi
Chung Nam vào chùa
Chí Tướng để ở. Trải qua các giảng
hội, được sự hun đúc,
thần dụng của Sư thông
suốt, không gì chẳng tinh rành, nhưng tánh
Sư vẫn giữ
sự rỗng rang
thông dung, từ hòa kính ái lấy
làm chuyên. Các hàng
só tục đào luyện mời nhận vào khách núi, những
người thiếu thốn ẩn núp ở núi
hang, những loài bay chạy đói khát
Sư đều giúp cho lương
thực, ban cho Bối
tuyền. Tuy Công
Cách nghiêm đoán,
phép tắc chùa nghiêm nhặt, mà
Sư hay dẫn dắt đến phòng, đồng
ở nơi hang huyệt an bình, đó cũng là bậc
khai só nhỏ bé thay
giúp gìn giữ.
Sau khi
Sư thị tịch, dấu vết ấy bèn dứt mất, thật đáng tiếc!
Nên Sư có được các
thứ Pháp lợi, chứa nhóm ban rải
chẳng cùng, Sư là người mở mang, có lòng
thương rộng lớn mà
không ỷ lại.
Thêm lại nữa Sư dùng đức nhẫn để hành
sự khắp nơi, tiếng tăm như lúc đầu, mở chuyên
thông thức, không
gì
chẳng hiểu. Cho nên những nơi có Phước hội đều lấy tiêu trống làm đầu,
đến nối khiến người theo như mây
nhóm, các hàng chân tục chẳng lầm nơi duyên
ngộ. Sư thường
giảng Kinh Hoa Nghiêm, luận Nhiếp Đại Thừa, v.v…
Đến ngày mồng chín tháng năm niên hiệu
Vónh Huy thứ
sáu
(6
5
5) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa, thọ sáu mươi mốt tuổi,
nhục thân Sư được đem vào rừng, sau đó, thâu nhặt di cốt thiêu đốt an táng, vâng theo
Di lệnh. Môn nhân của
Sư rải ra trụ ở các chùa, đều kính cẩn chánh hạnh cao vời chẳng để lạc mất
Di phong, trọng đức cù lao răn dạy,
đoái hoài đáp lại sự
đã mất hẳn, bèn cùng nhau biên chép tám bộ Kinh Bát- nhã để kính sùng
ân của mẹ cha. Lại lập một tấm bia dựng lập ở
ngoài chùa Chí Tướng, tại trang sở chùa Bảo Đức.

Truyện ngài Thích Đạo Hội:

Thích Đạo Hội, họ Sử, người ở xứ Võ Dương thuộc Kiền Vi.
Lúc mới xuất gia, Sư trụ
chùa Nghiêm Viễn ở Ích Châu. Khí vũ Sư cao
vời đơn sơ, nhã điệu vượt khác các bạn đồng tu. Các hàng Đạo tục
khắp phương suốt đêm
ngày thường tham hầu. Sư còn cho rằng vì đất
Thục nhỏ hẹp nên mọi
sự thấy biết chưa được rộng rãi, bèn vào chốn
kinh đô thưa hỏi đạo lý trải qua hơn mười năm.
Các kinh luận,
sử
sách ngài
đều nghiên cứu tông
lãnh, sau đó về lại đất Thục, Sư muốn mở mang
Thích giáo, dẫn dắt hàng hậu duệ.

Bấy giờ, gặp lúc ly loạn,
Sư chưa toại nguyện tâm thuật.
Gặp được Hoàng Vận mới
hưng khởi, Sư dẫn đầu vời gọi vỗ về, Chiêm Tuấn Lý Cổn là người người thủ lãnh tại
Ba Thục, Sư bèn dâng
sớ tấu trình
rằng: “Đạo Hội em đây
tánh tình không ra gì. Gia phong sa đọa, phong
tước tuy trừ, chiếu sắc
vẫn còn, Môn sinh lại cũ, con cháu thành hàng,
đều sánh vai khắc răng,
định bất chước lực dụng.” Ngay ngày đó kiếm
môn tuy mở, Vu hạp mang chặt.
Sư xin tự thân dẫn dắt đồ đệ, chống
gậy mở đường, chiết
chọn Tuyên Oai, mở lòng nhận nạp, quân không
nhọc mang mũi tên đá
kết, chủ có vượt xa đợi thành. Đó cũng là lợi ích
cho một thời, nhưng mưu đồ
của Sư, vì khiến ngầm lưu giữ nên
chẳng thi hành.

Bấy giờ, nước nhà mới mở mang, tăng ni Đạo
só tại đó được
độ rất nhiều. Có Đạo
Só Tống Ký là bậc rường cột ở đó, đến dưới huyện Long
Sơn bèn dựng lập Đạo Quán, phòng nhà thành tựu, có ba
mươi người ở, Sư đến
chỗ Quan Tổng Quản Đoàn Luân trình bày điệp
Văn muốn sửa
Quán thành chùa. Người ở tại Quách nội đều là Đạo tông nên
chẳng
thuận phục, dời đổi an ủi vỗ về Đại
Sứ Lý Tập Dự đi tuần dò
xét châu huyện. Sư thấu
đạt sự việc ấy bèn dẫn binh lính qua thành,
khắp bốn phía đều kêu
réo cổ xúy đồng một lúc xua đuổi ra. Khắp cả tông oán trách mách cáo, lời oán than vang khắp đầy đường.
Sư bèn
bảo rằng:”Chưa thể
khiến cho thiên hạ sửa quán thành chùa, một trong
các cơ sở nầy rốt cuộc không thể chiếm đoạt,
bèn nương tựa mà xây
dựng lập chùa, đến nay
vẫn còn không bị phá trủy.
Đến lúc
Võ Hoàng lên ngôi.
Sư vào kinh đô
thăm viếng,
nhân cùng với Pháp sư
Lâm cùng sửa sang Biện Chánh. Lại có Pháp sư
Hạo người xứ An Châu,
đang ở tại đất Thục giảng dạy. Có người ganh
ghét dâng biểu tấu trình
rằng: “Kẻ phản mà lại giảng Pháp.” Sư đang
lắng dò chờ đợi tin
tức, bèn bị bắt giữ, thân tuy ở trong chốn ngục tù mà
Sư vẫn cười nói
như thường, giảng thích
Kinh luật cho mọi người đang
ở trong tù ngục nghe,
suốt từ mùa xuân đến mùa Đông, chư tăng có
đến mười vị, y phục dơ
bẩn rách rưới, chẳng chia nỗi sự giá rét dữ dội.
Tại kinh đô, có
sa-môn
Vô Tận Tạng là người chuyên làm việc cúng
thí, Sư bèn gởi thư đến
nói rằng: “Từ lúc Đức Thích tôn vắng bóng tại
Tây Vực đến nay có hơn ngàn năm.
Chánh pháp truyền đến Đông Độ
có được năm trăm năm,
tuy là người râu đỏ mắt xanh mở cửa Phương tiện
lớn, người chân trần, không sơn phết thân hình
rộng chỉ bày con
đường nương tựa, mà
còn chưa ra khỏi biển khổ, còn lấn lướt đắm chìm
trong đường nguy hiểm.
Huống gì các bậc danh tăng trong năm chúng,
hạng giáo đầu của Tứ
thiền, tu hạnh Đầu-đà ở nơi xóm làng, chỉ chuyên
một việc thọ hưởng,
ngồi yên trong rừng núi chỉ đắp mặc ba pháp y.
Thêm vì từ tưởng vô duyên lên quả cân để thay mạng chim bồ câu, giẫm
hạnh của ngài bất khinh,
chống gậy để tránh côn trùng. Nay có Pháp tử tinh tấn,
sa-môn
thanh tịnh, bị bó buộc bắt giam nơi ngục tù, thật chẳng
phải tội ấy. Bèn khiến
trùng quan sớm rơi rớt, trông thấy người giữ ngục
mà hồn bay, phòng thất mở muộn, thấy
Hình Quan mà nghó hết.
Gió rét sáng
sớm thổi qua vạt áo và trong bày đều vụt bay.
Sương dày đêm lạnh rét lòng cùng tro tàn đồng hết. Nếu trọn chẳng khỏi khơi ngòi, ước
cũng là điều xấu hổ
của nhân giả!” Thư đưa đến nơi, ngài Vô Tận
Tạng bèn đưa đến áo cừu giày dép để cung cấp.
Đến lúc được thả trở về quê cũ, các bậc danh tăng ở
Tam Phụ đều tiễn
Sư ra ngoài
Quách Môn. Sư cùng chư tăng xa giã biệt
với lời thơ rằng:

“Đi ở đều là khách
Chia buồn mất tính tình

Cùng làm không mong biệt

Thường hay hỏi tử sinh!”

Các hàng đạo
tục nghe vậy đều rơi lệ. Bấy giờ,
tại Ích Châu có Pháp Tào Bùi Hy Nhân tự khoe
khoang với môn học, Sư
bèn đến diện kiến. Bùi Hy Nhân xem thường, có
lời chê bai.
Sư bảo rằng: “Tại đất
Thục Xuyên tuy nhỏ hẹp mà các
bậc Hiền đức đông như
rừng, chốn Hán triều tuy Bát tuấn đồng xuất
hiện mà chỉ bày mảnh
lưới vòng vây gò mả. Đông Lạc than rằng: “Chó
sói đang đứng trên
đường sao lại hỏi về chồn cáo!” Người tấu
giết Lương Ký, oai phong nhiếp cả bốn biển, vốn là người
Võ Dương thuộc kiền
Vị. Ở thời Hán, có người hỏi
Dương Tử Vân rằng: “Lý Trọng kham là người như thế nào?”
Dương Tử Vân đáp: “Ở ẩn mà chẳng trái với người
thân, trinh thuần mà không dứt bặt thế tục. Chẳng làm bề tôi
Thiên tử, không làm bạn với Chư
Hầu. Vốn người giúp trung ở Ba Tây Mân Thục,
Bá Vướng đều
kính ngưỡng, Ích
Châu Bì huyện, tiếng tăm chấn động
khắp Hoa Di.
Minh Công ngõ hầu có thể rỗng tâm chờ đợi
Quốc Só, đâu được vì đất đai mà bó buộc con người ư!”
Sư nói xong, bèn đi ra,
Bùi Hy nhân trở lại hổ thẹn tạ lỗi.
Khi Sư trở về, bèn nói với mọi người
rằng:”Tại Giang Hán có
nhiều linh, đó là người ấy!”.
Đến cuối niên hiệu
Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, Sư thị tịch, thọ bảy mươi tuổi.
Truyện ngài Thích Trí Cần:

Thích Trí Cần,
họ Chu, vào niên hiệu Nhân Thọ
(
6
0
1 -
605)
đời Tùy, nhà của Sư
dời đến Lợi Châu, riêng lập chùa Đại Hưng Quốc
để độ tăng. Thuở
thiếu thời, Sư chuyên lấy sự giúp đỡ làm tâm.
Mỗi lúc ở trong chúng, Sư mở
lời, không gì chẳng hòa mục, ngài luôn tinh
thành mạnh mẽ, mọi sự
đều thầm được giúp đỡ. Mới đầu, mẹ của Sư bị
bệnh nguy khốn, Sư vì mẹ
mà xưng niệm Bồ-tát Quán Thế Âm, trên cây
lá trong vườn nhà đều
hiện hóa Phật, cả nhà đều đồng trông thấy, mẹ
Sư liền được lành bệnh.

Lại vào cuối
đời Tùy hoang loạn, các thứ giặc giã đua nhau dấy khởi, riêng một mình
Sư ở giữ lấy chùa đó, bọn giặc không dám
xâm phạm, nên chùa chiền
kinh tượng không bị tổn hại gì, còn những
ngôi chùa khác bị phá
hoại không còn gì! Lại có một thời gian, Sư tạm
mặc y phục thế tục để
lánh giặc, bị giặc vây quanh sắp giết hại, bỗng
nghe giữa hư không có
tiếng bảo rằng: “Sư hãy cởi bỏ y phục thế tục”.
Ngài bèn cởi bỏ áo ngoài, bọn giặc trông thấy liền kính lễ, xin
được cúng dường, trải qua như thế vài tháng,
sau đó,
Sư về lại đất Thục, nghe Pháp
sư
Hạo giảng pháp, thính chúng có đến ba ngàn vị,
Pháp sư giao phó
cho Sư xem xét, được an
ổn vui hòa, trong ngoài không xảy ra việc gì.
Đó là do năng lực của Sư.
Lại đến đầu đời Đường,
Sư về lại Đặng Châu, giảng
kinh Duy-ma và
Tam Luận hơn mười biến.
Sau đó, Sư lại đến ở ẩn tại
Bắc Sơn, nương tựa hơn mười năm, ba chỗ
Sư ở đến nay vẫn hiện còn. Có lần nghe
trong hang có tiếng chuông,
sau đó Sư rảo tìm khắp núi, bỗng tháy một
ngôi chùa nguy nga tráng
lệ khác thường. Sư vào trong đó lễ bái, dường như có người đang ở đó, như thế có đến mấy lần.
Về sau,
Sư lại tìm đến nhưng chẳng biết chùa ấy ở đâu.
Lại nữa, lúc
Sư ở trong núi, lương
thực sắp hết, ngay chỗ
Sư thường hành đạo tự nhiên đất nổi lên. Sư
bèn phá bỏ, sáng hôm sau lại hiện như thế, cứ như
vậy đến vài ba phen, thì có lúa thóc hiện bày. Nhân đó
Sư bèn đào xuống
sâu có được hơn hai
mươi thạc thóc, hạt thóc ấy lớn mầu đỏ hơi khác hạt
thóc thường.
Bấy giờ, ở Đăng Châu,
Phật Pháp bị chèn ép tàn khốc, các hàng đạo tục
khắp cả châu đều đến
núi lễ bái cầu thỉnh, xin mời Sư ra trú trì. Sư bèn
cảm mộng mà ra. Mộng ấy
không được biết rõ tường tận. Sau khi Sư
thỉnh tượng ra núi, giữa đường bỗng nhiên tối mịt, không còn nhận biết đường đi nên không thể tiến tới trước, không bao lâu có hai ngọn đước với
ánh lửa khác thường
soi chiếu giữa đường rất sáng, nhân đó mà thấy
được đường đi. Đưa
Sư về đến trong thôn, ánh lửa ấy mới lại tắt mất,
người trong thôn thảy
đều trông thấy, không ai chẳng kinh lạ. Nhân đó, Sư ra trụ chùa Đại
Hưng Quốc. Trước sau các
Vương hầu, Thứ sử đều đến chùa đảnh lễ, xin thọ quy giới.
Sư thường được giao phó việc tăng
ni làm người xem xét,
tiếng tăm vang xa đến Ngô Thục.

Lại đến đầu niên hiệu Vónh Huy
(6
5
0) thời Tiền Đường, vì thấy việc đời phiền tạp, nên Sư đóng cửa ở trong phòng chẳng ra, suốt ba năm như thế, đọc Nhất
thiết kinh đến hai biến. Mỗi lúc Sư đọc kinh thì thấy có vị thần đến
lắng nghe. Đầu hôm, nửa đêm cũng như gần
sáng luôn nghe có tiếng
búng ngón tay khen ngợi.
Đến niên hiệu
Hiển Khánh thứ tư
(6
5
9) thời Tiền Đường, Tỉnh phù mời Sư đến trụ chùa Từ Ân, nhưng Sư không đến. Đến tháng năm năm đó, trước lúc
thị tịch, bao nhiêu pháp tài công đức có được,
Sư đều chu cấp cho mọi nơi,
sớm tối lo liệu cho mau xong xuôi, có người
hỏi Sư về lý do tại sao
mà thúc giục gấp như vậy? Sư bảo: “Các pháp Vô thường, đâu thể giữ lâu?” Đến ngày mười lăm, cành lá cây cối
trong vườn chùa đều khô
héo, tự nhiên gãy nhánh, chim thú kêu buồn
khắp trong chùa, Chư tăng
đều kinh hãi hỏi nhau, nhưng chẳng ai biết lý do.

Đến sáng
ngày mười sáu, bỗng thấy vị thần nghe kinh trước kia đến
lễ bái, nói rằng:”Chớ
lễ bái người bên cạnh không thấy”. Khi đó, Sư
cạo tóc, tắm gội, đắp
mặc pháp y, vào trong giường dây, tay bưng lò hương ngồi kiết già, bảo với các đệ tử rằng: “Các ông hãy đem kinh Đại
Phẩm ra đọc tụng”, đến hết phẩm
vãng sinh,
Sư bèn chắp tay ngồi yên
mà thị tịch. Lưu để nhục
thân Sư lại mấy ngày mà nhan sắc vẫn y như cũ,
thường có mùi thơm lạ thoảng khắp chùa.
Các hàng đạo tục khắp cả châu đến buồn thương ai cảm, khó nỗi cản ngăn,
Quan nhân cả châu huyện đều cùng nhau tiễn đưa đến nơi đồng trống để an táng.
Sư thọ bảy mươi bốn tuổi.

<篇></篇>







<卷>QUYỂN 26 A</卷>


CHƯƠNG VI: CẢM THÔNG TRONG PHẦN 1 CHƯƠNG VỊ

(chánh truyện
có ba mươi ba vị, phụ có ba vị).
1/ Truyện Sa-môn Lặc-na-mạn-đề người xứ Thiên-trúc, trụ chùa Vónh Ninh ở Lạc Kinh, thời Nguyên Ngụy.
2/ Truyện Sa-môn Thích Siêu Đạt ở Vinh Dương, thời Nguyên Ngụy.
3/ Truyện Sa-môn Thích Tuệ Đạt ở Văn Thành, thời Nguyên Ngụy.
4/ Truyện ngài Thích Đạo Thái trụ tinh xá Hành Đường ở Thường Sơn, thời Nguyên Ngụy.
5/ Truyện ngài Thích Tăng Dung trụ chùa Đông Lâm ở
Cửu Giang, thời Nam Lương.

6/ Truyện ngài Thích Pháp Lực trụ ở quận Mạt Lỗ, thời Nguyên Ngụy.
7/ Truyện ngài Thích Thực Tướng trụ chùa Thanh Thành ở
đất Thục, thời Nam Lương.
8/ Truyện ngài Thích Tăng Lâm ở Đồng Châu, thuộc đất Thục, thời Nam Lương.

9/ Truyện ngài Thích Tuệ Giản ở Kinh Châu, thời Nam Lương. 1
0/ Truyện ngài Thích Tăng Lãng ở Lương Châu, thời
Nguyên Ngụy.
1
1/ Truyện ngài Thích Tăng Ý trụ chùa Lãng Công Cốc ở
Thái Sơn, thời Nguyên Ngụy.
1
2/ Truyện ngài Thích Tăng Chiếu trụ chùa Đan Lãnh ở Thái Sơn, thời Nguyên Ngụy.
1
3/ Truyện ngài Thích Đạo Phong trụ chùa Cổ Sơn ở Tương Châu,
thời Bắc Tề.
1
4/ Truyện ngài Thích Viên Thông trụ chùa Đại Trang Nghiêm ở Nghiệp Hạ, thời Bắc Tề. 1
5/ Truyện ngài Thích Tuệ Bảo ở Thái Nguyên, thời Bắc Tề. 1
6/ Truyện ngài Thích Tăng Vân trụ chùa Bảo Minh ở
Nghiệp Hạ, thời Bắc Tề.
1
7/ Truyện ngài Thích Tăng Viễn trụ chùa Tiết ở Lương Châu, thời Bắc Tề.
1
8/ Truyện ngài Thích Tuệ Chấn trụ chùa Nguyên Khai Phủ ở Thượng Đảng, thời Bắc Chu.
1
9/ Truyện ngài Thích Hồng Hiến trụ chùa Đại Từ ở Tương Châu đời Tùy. 2
0/ Truyện ngài Thích Tuệ Vân ở Đông Xuyên, đời Tùy (Phó Đại

Só).
2
1/ Truyện ngài Thích Pháp Lãng ở Ngạc Châu, đời Tùy. 2
2/ Truyện ngài Thích Đạo Tiên trụ chùa Trúc Lâm ở núi Quán Khẩu thuộc Thục Châu, đời Tùy.
2
3/ Truyện ngài Thích Tuệ Phong trụ chùa Thê Hà ở Nhiếp Sơn, đời Trần. 2
4/ Truyện ngài Thích Tuệ Nham trụ chùa Trùng Huyền ở
Tô Châu, đời Tùy.
2
5/ Truyện ngài Thích Pháp An trụ tại Đạo tràng Bảo Dương ở Đông Đô, đời Tùy (Pháp Tế).
2
6/ Truyện ngài Thích Tuệ Khản trụ chùa Đại Quy Thiện ở
Tương Châu, đời Tùy.
2
7/ Truyện ngài Thích Chuyển Minh trụ chùa Hóa Độ ở Kinh đô, thời Tiền Đường. 2
8/ Truyện ngài Thích Giả Dật ở An Châu, thời Tiền Đường.
2
9/ Truyện ngài Thích Pháp Thuận trụ chùa Nghóa Thiện ở Ung Châu, thời Tiền Đường (Trí Nghiễm).
3
0/ Truyện ngài Thích Đạo Anh trụ chùa Phổ Tế ở Bồ Châu, thời Tiền Đường. 3
1/ Truyện ngài Thích Hựu Đức trụ ở Lương Sơn thuộc Ung Châu thời Tiền Đường. 3
2/ Truyện ngài Thích Trí Tắc trụ chùa Biện Tài ở Kinh đô, thời Tiền Đường. 3
3/ Truyện ngài Thích Thông Đạt trụ chùa Luật Tạng ở Kinh đô, thời Tiền Đường.
1. Truyện Sa-môn Lặc-na-mạn-đề: Sa-môn Lặc-na-mạn-đề, người ở xứ Thiên Trúc. Trong
thời Nguyên Ngụy,
Sư đến trụ chùa
Vónh Ninh ở
Lạc Kinh. Sư rất giỏi
về Ngũ Minh, thông hiểu Đạo Thuật.

Bấy giờ, Thứ sử
Tín Châu Kỳ Mẫu Hoài Văn, là người
khéo tư duy, hiểu
biết nhiều.
Thiên tánh có nhận biết rộng rãi, mỗi lúc nước
nhà tạo dựng cung thất,
khí giới không chỗ nào chẳng liên quan, ích lợi cho cả công tư,
Sư rất ưu việt
suốt cả một thời. Vua lại ban
sắc bảo
sửa
sang chùa
Vónh Ninh, thấy
Sư có
Dị thuật, thường dâng cúng lễ vật, mong được
sự thấy nghe, nhưng
Sư vẫn bình thường như lúc đầu không có
thừa tiếp. Hoài Văn
trong lòng rất tức giận. Bấy giờ, tại Huyền Võ
Quán ở Lạc Nam, có một người
khách nhuyễn nhuyển (giống mọi rợ) đã từng tương giao với
Sư tại Tây vực từ trước, cưỡi ngựa, mặc áo da, khi
đi đến chùa, hai người tương đắc nói cười chỉ chỏ vỗ tay,
suốt ngày
không mỏi mệt.
Hoài Văn đứng bên cạnh trông thấy mọi rợ nói, không hiểu để đáp, bèn nói với
Sư rằng: “Đệ tử khéo kính thờ người, mọi việc từ trước đến nay cung thừa chỉ mong
Sư cho biết ý, mà
Sư không hề nói một lời.
Còn đây là kẻ Bắc Địch
(chỉ vị khách ấy) tâm thú mặt người, giết hại
sinh mạng, uống máu ăn
thịt, đâu đáng mến chuộng, chẳng mong gặp
mặt, bèn thành Đây
Kia!”. Sư bảo: “Ngươi chớ khinh thường người khác,
dù có đọc muôn quyển
sách, thì tự dùng chưa hẳn là hơn”. Hoài Văn
nói: “Tôi đây có sự
nhận biết có thể cùng đánh cá ngựa”. Sư hỏi:
“Ông có tài thuật gì?”
Hoài Văn đáp: “Có khả năng về
toán thuật. Bất kể là
nhìn núi ngắm sông, suy
lường cao sâu, vây đố đạp hố, chẳng sai lầm
thăng hợp”. Sư cười
bảo rằng: “Đó là trò chơi của trẻ con”. ngay
trước sân có một cây táo rất lớn, trái rất
sum suê, lúc đó là đầu tháng bảy, đều
đã già chín. Sư ngửa
mặt nhìn cây táo mà bảo rằng: “Ông biết trên cây có được bao nhiêu trái táo chăng?”
Hoài Văn lấy làm lạ cười mà bảo rằng: “Chỗ biết của toán thuật hẳn y theo tiêu chuẩn ngang dọc, thì thiên
văn địa lý cũng có thể
suy lường. Cỏ cây lắm hao hụt có hình dáng gì,
xét đó thật làlời
nói buông tuồng”. Sư chỉ vị khách nhuyễn nhuyễn mà bảo rằng: “Đây là người đã
nhận biết”.
Hoài Văn nổi khí tức giận không tin, liền lập khế ước cá ngựa.
Chư tăng, những vị lão túc trong chùa
đều đến xem, đứng bên cạnh để làm chứng.
Sư lại bảo
Nhuyễn nhuyễn,
Nhuyễn nhuyễn cười mà
vâng lời. Hoài Văn lại đòi yêu sách rằng: “Phải
biết bao nhiêu trái đã
có hạt, bao nhiêu trái bị hư không có hạt”. Đoán
bao nhiêu trái đã xong,
nhuyễn nhuyễn lấy từ đãy da nơi lưng ra một vật tợ
như quả cân ngày nay vậy, xỏ suốt bằng chỉ năm
mầu, chỉ riêng xỏ hạt
châu mầu
trắng, dùng đó để tính về cây, hoặc trên hoặc dưới, hoặc
các góc cạnh, kéo chỉ nhắm mắt, xoay chuyển giây lâu, rồi hướng về
Sư hồi lâu. Vừa rồi
Sư lắc đầu mà cười, mà thuật lại
số lượng.
Sư liền
sai người trút trái xuống hết, mỗi trái đều xem xét, nghi rằng
Hoài Văn sẽ vạch
ra xem so lường lại số
trái có được thành chăng, cuối cùng không bị
thiếu thừa, nhân đó, nhuyễn nhuyễn thắng đựơc ngựa mà trở về.

Sư mỗi lúc nhìn thấy mọi người từ xa đến
Tung Cao Thiếu Thất để hái củi,
Sư tự bảo rằng: “Trăm họ như đất, mang vác khổ cực.
Ta muốn tạm kéo lấy hai ngọn núi gối đầu xuống
sông Lạc, đợi người chặt đủ
củi rồi trả lại bỏ đi,
việc ấy chẳng lấy làm khó, đó chỉ là số thuật vậy.
Chỉ vì người không biết,
nói xằng cho ta là Thánh, vì thế mà không dám”.
Đến lúc
sắp tịch,
Sư bảo đệ tử rằng: “Ta còn nghỉ lại chừng,
năm, ba ngày nữa, sẽ đi
đến xứ khác. Các Ông phải luôn nhớn nghó tu
hành Chánh Đạo, chớ có
tâm quyến luyến!”. Sư bèn hiện tướng bệnh, đóng cửa thất mà nằm. Đệ tử lén nhín qua lỗ hỏng cánh cửa, thấy
Sư thân chẳng dính
nơi giường, mà chỉ nằm ngửa giữa khoảng hư không,
bèn mách bảo nhau cùng
đến xem, có một vị tăng bỗng nhiên cất tiếng
ho. Sư đặt thân mình xuống lại giường như cũ, từ xa nói rằng:
“Người ngoài cửa là ai,
sao chẳng đi vào? Vì giường nóng nên ta tìm lấy chút mát
dịu. Ngươi chớ lấy làm
lạ!” Sau đó vài ngày, Sư bèn thị tịch.

Truyện Sa-môn Thích Siêu Đạt ở Vinh Dương:

Thích Siêu
Đạt, không rõ Sư họ gì. Trong thời Nguyên Ngụy,
Sư hành nghiệp làm tăng.
Sư là người học vấn nhiều, có sự hiểu biết rộng. Vua thời ấy cấm triệt Đồ
sấm rất dữ, đang lúc truy tìm, có người
nói xằng bảo Sư thật
có, nên bị bắt giam giao vào ngục Vinh Dương. Bấy giờ,
Ngụy Bác Lăng Công khám xét,
Sư bèn trình bày
sự thật,
Bác Lăng Công rất tức giận,
buộc bánh xe vào cổ Sư canh giữ nghiêm mật. Sư
tự biết không còn con
đường sống, nên liền chuyên tâm xưng niệm
Bồ-tát Quán Thế Âm, đến canh tư trong đêm, bỗng nhiên không còn trông
thấy bánh xe, chỉ thấy
những kẻ canh giữ đều ngủ say. Nhân đó, Sư chạy
ra ngoài, muốn trốn đi xa.
Vì từ lâu bị trói buộc trong ngục, hai chân
suy yếu không thể đi xa. Đến lúc
trời sáng, bọn tù binh cưỡi xe bốn
ngựa ra truy tìm. Sư suy
nghó trốn lánh chắc không thoát khỏi. Nhân đó nép mình trong cỏ, bọn tù binh cưỡi ngựa đến đạp lên cỏ mà không
hay biết gì, tuy đi ngang qua gần bên cạnh đối diện mà
không thấy.
Sư ngước mắt nhìn bọn tù
binh thì đều bị dùng da trâu che mắt. Sư nhất tâm
chờ chết, chí thành xưng
niệm, nửa đêm bọn tù binh đi Sư khỏi rồi, sau đó,

Sư liền được thoát khỏi.
Lại có Đạo nhân
Tăng Minh là tự chủ chùa
Thạch Quật ở
Bắc Đài. Họ Ngụy làm
Vua trong Thiên hạ, thường nghi ngờ các vị
Sa-môn làm giặc, bắt cả mấy trăm vị tăng, trói buộc từ đầu đến chân, đã định
kỳ hạn đem ra chém đầu,
Sư rất kinh sợ, nhất tâm xưng niệm Bồ-tát
Quán Thế Âm. Đến nửa
đêm, bất giác thấy sợi dây trói buộc nhỏ dần,
riêng trong lòng vui mừng, mong cầu càng tha thiết, đến gần
sáng tự
nhiên dây đứt, được thoát khỏi
Sư liền trốn chạy xa. Đến
sáng
hôm sau,
người giữ ngục đến
tìm không thấy Sư, chỉ có sợi dây đứt đang nằm dưới đất, biết đó là do
sức thần gia hộ, liền đem
sự việc ấy tấu trình. Vua mới
tin Đạo nhân không có
làm phản, bèn cùng lúc phóng thả tất cả.

Truyện Sa-môn Thích Tuệ Đạt ở Văn Thành:

Thích Tuệ Đạt, họ Lưu, tên là Tốt Hoà,vốn người xứ Đông
Bắc thuộc Hàm Dương, tức
Kê Hồ thuộc Định Dương ở
Tam Thành. Tổ tiên Sư chẳng kính tin
Phật Pháp, mắt chẳng nhận biết chữ, là người
hung dữ, khỏe mạnh, thích
săn bắn. Làm Lương thành Đột Kî đến trấn thủ
ở Tương Dương.
Cha mẹ, anh em có tất cả ba người đều hiện còn, gia
đình giàu có, hào hoa xa
xỉ trong xóm làng, tung hoành không theo lý.
Sau nhân tiệc rượu, bị
bệnh, chết giấc thần thức trông thấy các thứ khổ
nơi địa ngục, nói rộng
trong Biệt truyện, có đủ các Thánh Tích.

Về sau,
Sư xuất gia tại quận
Văn Thành. Nay là bình nguyên
Cao Bình ở phía Đông
Nam Từ Châu, tức là nơi
Sư đã
sinh ra.
Thấy có miếu tượng,
Nhung Hạ lễ kính đặt để ở
trong chùa, trị hạ an dân.
Sư từng đến xứ Ngô Việt.
Đầy đủ như ở truyện trước. Đến niên hiệu Đại
Diên thứ nhất
(4
3
5) dưới
thời Vua Thái Võ Đế (Thác Bạt Đào) nhà
Nguyên Ngụy, lưu hóa sắp
xong, tiện việc Sư về lại phương Tây. Vừa đến hang vọng ngự ở phía Đông bắc quận
Phiên Hòa thuộc
Lương Châu, từ
xa kính lễ. Mọi người
không ai hiểu, bèn hỏi lý do. Sư bảo: “Ở sườn
núi này sẽ có Tôn
tượng xuất hiện, nếu như linh tướng tròn đầy thì đời
an vui, thường hưng thạnh,
nếu như tôn tượng bị thiếu khuyết thì trong đời
loạn lạc, dân chúng cực khổ”. Sư đi đén huyện
Tửu Tuyền thuộc Túc Châu, cách phía tây
Thành chừng bảy dặm thì thị tịch trong khe
đá, xương cốt Sư đều
nát như qùy tử lớn có thể xuyên qua. Nay trong
ngôi chùa cổ ở phía
Tây Thành đắp hóa tôn tượng Sư ở phía trên.
Tại chùa đó có văn bia ghi
rằng: “Tôi chẳng phải là Đại Thánh, chỉ du hóa
lấy làm việc chánh”
văn chẳng đầy đủ.

Sau đó tám mươi bảy năm, tức đến đầu niên hiệu Chánh Quang
(5
2
0) thời Nguyên Ngụy, bỗng nhiên trời nổi cơn mưa gió lớn, sấm sét đánh làm nứt ngọn
núi, xuất hiện một pho tượng bằng đá, cả thân
cao trượng tám, hình tướng
trang nghiêm, chỉ không có phần đầu, mọi người bèn chọn đá,
bảo thợ chạm trổ thành một cái đầu riêng để gắn lên,
xong rồi phần đầu ấy lại rơi xuống,
nhân đó bèn để mặc như thế, đến lúc ngụy đạo lấn lướt, lời nói trước kia của
Sư thật
ứng nghiệm. Đến những năm đầu thời nhà Chu, ở phía Đông thành thuộc
Lương Châu, cách chừng bảy dặm, trong khe
suối tự nhiên có ánh
sáng hiện,
soi chiếu
thấu u hiển, người trông thấy lấy làm lạ bèn đến xem kỹ, thì thấy đó là
phần đầu của pho tượng,
bèn đón rước về tôn trí trong hang núi, uyển
nhiên phù hợp, nghi dung
điều quyết. Hơn bốn mươi năm Thân Đầu nằm hai chỗ khác nhau cách xa hơn hai trăm dặm. Tướng tốt của pho
tượng hoàn bị, thái bình
có được ngay thời bấy giờ. Đến niên hiệu Bảo Định thứ nhất
(5
6
1) thời Bắc Chu, đặt tên chùa là “Thụy Tượng”, mới có ánh sáng soi chiếu,
tiếng chuông vang vọng nối nhau không dứt
đoạn. Chẳng lường biết
được nguyên do. Đến đầu niên hiệu Kiến Đức
(5
7
2) thời Bắc Chu, phần đầu tôn tượng bị rơi nhiều lần, Đại Trủng Tể và Tề Vương đích thân đến đó xem, bèn bảo người tôn trí lên lại, đêm đến cũng vẫn rơi như cũ,
trải qua đến mấy mươi lần như thế,
lại dùng vật khác làm phần đầu để thay thế,
cuối cùng cũng vẫn rơi xuống đất.
Sau đó, nhà
Bắc Chu phá diệt Phật
pháp, chỉ được bốn năm mà các nước lân cận đều
bị diệt mất. các hàng
thức giả xét xem mới biết trước có soi xét, tuy gặp mọi
sự phá hoại mà đặc biệt tôn tượng vẫn hiện còn. Đến đầu niên hiệu Khai
Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, kinh tượng lại được mở mang, trang sức tôn nghi, càng mở cao chùa Viện. Niên hiệu Đại Nghiệp thứ năm
(6
1
0) đời Tùy, Vua Dương Đế
(Dương Quảng) đích thân đến đó kính lễ, cúng thí rất nồng hậu, lại tăng thêm
sự rực rỡ.
Nhân đó, vua đổi biển ngạch cũ,
đề lại là chùa “Cảm
Thông”. Nên nay mô tả về truyền hình thì lượng
thật chẳng lường biết,
chỉ cao khoảng trượng tám, nhưng khi đến đo đạc thì hoàn toàn khác, khiến cho đức tin phát khởi ngày càng thêm mới.

Khoảng đầu niên hiệu
Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường. Tôi (Đạo Tuyên) vân du
ngoài quan ải, nên đến bái kiến Bổn miếu thờ Sư, thấy đồ tượng
trang nghiêm, hằng ngày thêm lớn mạnh
sự kính ngưỡng. Từ
Thạch Thấp Từ Đan cho đến các Châu như
Oai Lam v.v… đều
đồ tả hình tượng ấy,
đem về tôn trí cúng dường, tôn xưng hiệu là “Lưu Sư Phật”. Nhân đó răn bảo thay đổi
Hồ tánh, mọi người vâng hành
giới luật rất đông,
thấy có văn bia nơi tôn tượng do Diêu Đạo An chế tác.

Truyện ngài Thích Đạo Thái ở Tinh Xá Hành Đường:

Thích Đạo Thái, là người
sống vào cuối thời
Nguyên Ngụy,
trụ tại tinh xá Hành
Đường ở Thường Sơn. Sư mộng thấy có người bảo
với Sư rằng: “Đến năm (…) đó, ông
sẽ mạng chung vào lúc bốn
mươi hai tuổi!”. Trong tâm
Sư rất nhàm chán. Đến năm đúng kỳ hạn,
Sư bị
bệnh rất nặng, vô cùng lo buồn, đều đem tất cả mọi vật vốn có của thân ra
để làm phước. Có
người bạn bảo Sư rằng: “Tôi nghe trong kinh nói
cúng dường sáu mươi hai
ức vị Bồ-tát ngang bằng với một xưng niệm danh hiệu
Bồ-tát Quán Thế Âm, sao bạn chẳng dốc lòng quy y,
sẽ được
tăng thêm phước thọ.”
Sư bèn cảm ngộ, bèn suốt trong bốn ngày bốn đêm chuyên tinh xưng niệm không dứt. Phía dưới tấm màn chỗ
Sư ngồi
bỗng nhiên thấy có ánh
sáng từ phía ngoài cửa chiếu vào, thấy khoảng giữa mắt cá và mu bàn chân của
Bồ-tát Quán Thế Âm có ánh
sáng
mầu vàng ròng soi chiếu,
bảo với Sư rằng: “Ông xưng niệm danh hiệu
Bồ- tát Quán Thế Âm ư?”
khiến Sư vén màn lên xem, thì không còn
thấy, Sư vừa vui vừa
buồn đến nỗi đổ mồ hôi, liền cảm thấy nhẹ nhàng, cơn bệnh liền lành hẳn. Đến năm bốn mươi bốn tuổi,
Sư bèn nói việc ấy
với người đồng ý
hướng. Sau, Sư thị tịch lúc năm mươi tuổi.

Lại có một vị Sa-môn khác, nhân duyên cũng giống như Sư,
nên ở đây chẳng ghi.

Truyện ngài Thích Tăng Dung trụ chùa Đông Lâm:

Thích Tăng Dung, là người sống vào đầu thời Nam Lương. Sư
trụ chùa Đông Lâm tại
Cửu Giang. Dốc chí trầm lắng sâu rộng, lấy sự du hóa làm
việc chính.
Sư từng khuyên hóa một gia đình nọ ở tại
Giang Lăng thọ trì quy giới, kính thờ Phật pháp làm
chánh nghiệp.
Nhà đó trước kia vốn có
miếu thờ thần, nhưng chẳng còn thờ nữa, mọi vật đều đem cấp thí,
Sư bèn lấy đem về chùa để làm
việc phước.
Sau đó bảy ngày, mẹ của chủ nhà thấy một con quỷ cầm
sợi dây màu đỏ muốn
trói Bà, Bà rất kinh sợ
bèn bảo thỉnh chư tăng tụng kinh hành Đạo. quỷ lấy làm lạ bèn thôi.
Sau đó, Sư trở về
Lô Sơn, riêng trong đêm nghỉ
lại quán trọ, khi đó trời mưa tuyết, trong đêm mới vừa ngủ,
Sư thấy một đoàn binh lính loài quỷ
số lượng rất đông, trong đó có loài quỷ tướng
thân mặc áo giáp tay cắp
mủi nhận, hình tướng cao lớn, có mang theo
chiếc giường người Hồ, bèn đến trước mặt
Sư ngồi
xoạc xuống, đanh
sắc
mặt, cất tiếng bảo rằng:
“Vì sao ông cho là Quỷ thần không linh?” và liền kéo
Sư xuống đất, các lính quỷ
sắp ra tay làm hại,
Sư nín lặng xưng niệm danh hiệu
Bồ-tát Quán Thế Âm, lời tiếng chưa dứt thì thấy ở phía

sau chiếc
giường có một vị thiên tướng thân hình cao hơn một
trượng, thân mặc khố da
mầu vàng, tay cầm chày Kim Cương đứng đợi.
Đoàn Quỷ bèn kinh hãi
chay tan, các thứ áo giáp mũ trụ vỡ nát như bụi.
Ở tại
Giang Lăng Sư từn khuyên hóa hai vợ chồng nhà nọ đều
thọ trì năm giới, sau hai
người ấy bị bọn giặc cướp bắt dẫn đi, người chồng bèn
chạy thoát, còn người vợ bị trói giam vào ngục. Đang trên đường
đi người chồng gặp Sư
ở vệ đường, cầu xin cứu giúp. Sư bảo chỉ nên dốc lòng xưng niệm danh hiệu
Bồ-tát Quán Thế Âm, không còn tin theo Đạo nào khác”. Người vợ ấy
sau khi đã bị nhốt vào ngục, bèn xưng niện không dứt. Nhân đó mộng thấy một vị
Sa-môn đứng trước
mặt, giậm chân bảo đi,
bỗng cảm thấy thân mình xuyên suốt ba cây gỗ,
tự nhiên được mở
thoát, nhưng thấy cửa còn đóng, lính canh cửa có nhiều lớp đang trông giữ, nghó không cách gì
thoát khỏi, bèn ngủ trở lại, bỗng mộng thấy vị tăng trước đó đến bảo rằng:
“Sao chẳng
sớm thoát ra,
cửa sẽ tự mở”. Đã
nghe thế rồi liền tỉnh dậy, các lớp cửa đều mở
suốt, liền vượt khỏi chỗ mà chạy ra, đi theo hướng
Đông nam được vài dặm,
gặp được người dân
trong xóm, bấy giờ trời đang còn mờ tối. Người
chồng trước kia chạy trốn, ban đêm thì đi, ban ngày ẩn núp, hai người
bỗng nhiên gặp nhau đều
rất kinh hãi, giữa khoảng lao sậy xét hỏi, người
vợ mới biết đó là chồng mình. Hai người bèn
cùng nhau trốn theo
khách buôn đi xa, cuối
cùng được thoát nạn.

Truyện ngài Thích Pháp Lực ở quận Mạc Lỗ.

Thích Pháp Lực, không rõ
Sư là người xứ nào.
Sư là
người tinh tấn, rất có chí đức, muốn ở tại quận Lỗ xây dựng tinh xá, mà tài vật không có đủ, bèn cùng
Sa-di Minh Sâm đến
Thượng Cốc, quyên
góp suốt một năm, chuẩn
bị về lại chùa, đang đi đến trong đầm trống,
bỗng nhiên gặp phải lửa
đồng, xe đi dưới gió, nên không cách gì thoát
được, khi ấy Sư đang
mỏi mệt thiếp ngủ, bỗng nhiên tỉnh giấc mà thế lửa
đã kịp đến nơi, nhân
đó Sư cất tiếng xưng niệm chữ “Quán”, chưa kịp đến hai
chữ “Thế Âm”, thì ứng
theo tiếng, gió liền
chuyển hướng, lửa
dữ liền tắt, Sư được an ổn trở về.
Lại có
Sa-môn Pháp Trí, Sư vốn là Bạch y (cư
só) đi một mình
giữa đầm lớn, lửa dữ
bốn phía đồng một lúc cháy lên, Sư tự biết phải
chết, mới úp mặt xuống
đất xưng niệm danh hiệu Bồ-tát Quán Thế Âm.
Sư lấy làm lạ không bị
lửa thiêu đốt, bèn ngẩn mặt lên nhìn thì cây cỏ
nơi đầm không còn lại
một mảy may, chỉ tại chỗ Sư núp in dấu thân
hình Sư. Nhân cảm ngộ ấy
mà Sư bèn xuất gia hành đạo, tinh tấn mạnh mẽ,
mọi việc
luôn dẫn trước chúng.
Lại có
Sa-môn Đạo Tập đến núi
Tây Sơn ở
Thọ Dương, bị bọn cướp bắt trói vào thân cây,
sắp giết
hại Sư.
Sư chỉ xưng niệm danh
hiệu Bồ-tát
Quán Thế Âm để chết mà thôi, giặc cướp đưa dao chặt đều không
thương tổn, tự
kinh sợ mà bỏ chạy.
Sư nhờ đó được thoát
khỏi, lưu truyền rộng việc ấy.

Lại có các Sa-môn Pháp Thiền, v.v… đang đi giữa núi, gặp bọn cướp, các ngài chỉ xưng niệm danh hiệu
Bồ-tát Quán Thế Âm. Bọn cướp kéo cung tên
muốn bắn nhưng thả tên không được. Bọn cướp lại quy hướng
kính thành, ném bỏ cung tên dưới đất, cũng
không được, biết là thần nhân, bèn bỏ chạy trốn.
Các Ngài nhân đó được
thoát khỏi.
Các ngài trong câu truyện
trên đây đều là người ở cuối thời Nguyên
Ngụy, riêng có bộ “Quán
Âm cảm ứng truyện”, văn sự bao gồm đầy đủ,
nên ở đây không ghi đủ.

Truyện ngài Thích Thực Tướng ở chùa Thanh Thành:

Thích Thực Tướng, họ Hác, người ở xứ sông Phù thuộc Tử
Đồng, từng nhậm chức
Quận lại ở Ba Tây. Thái thú Trịnh Trinh bảo Sư
mang các lễ vật hiến
cúng xuống Dương Đô. Sư thấy Vua Võ Đế (Tiêu
Diễn
5
0
2-
550) thời
Nam Lương cùng các
Vương Công tôn kính
Tam Bảo, bèn phát nguyện
muốn xuất gia. Đến lúc về lại Thượng Thục, giã
biệt gia thuộc, và vợ
con Sư đã cùng chí nguyện như Sư, nên đồng một lúc cạo tóc.

Sau khi đã xuất gia, vào niên hiệu Đại Đồng
(
5
3
8-
546) thời
Nam Lương, Sư chuyên tu khổ
hạnh, mỗi ngày chỉ ăn một bữa, thường
ngồi giữ chánh tâm suy
nghó niệm Phật lý, lấy mạng sống làm kỳ hạn. Bấy giờ ở quận
Nam Võ, nay tức là huyện
Hiếu Thủy, có Đạo nhân
Pháp Ái là người có đạo thuật cao huyền,
Sư bèn đến đó xem. Đang
trong đêm, ngài Pháp Ái
dùng năng lực của thần chú hiện ra một thần to
lớn, thân mặc áo mão
dung tướng kỳ vó, đến nâng giường dây cách đất bốn

–năm thước, Sư bèn đọc tụng giới bổn. Thần liền bỏ đi. Giây lát
thần lại đến đứng
trước mặt ngài. Ngài vẫn giữ chánh ý tinh bạch như
mới đầu không chút lay
động. Sau đó, Thần lại bỏ đi. Ở nơi đầu góc
phòng nhà, thần hiện ra
khuôn mặt, đánh phá xé trần nhà, tiếng động rất
lớn, Sư vẫn không
khiếp sợ. Thần thấy
Sư không lay động bèn đến lễ
bái cầu xin sám hối. Đến
sáng sớm, Sư bảo với ngài Pháp Aùi rằng:
“Điều quý trọng của
ông, đó là tà thuật, chẳng phải là Chánh Pháp, ông
nên xả bỏ.”
Sau,
Sư đến Ích Châu nghe
giảng pháp.
Vì Sư sinh ở chốn
Biên Bỉ, nói năng quê mùa,
tuy bị khinh thường, mà không nhớ nghó, chỉ
hướng về Đạo. Lại nhân trên đường đi,
Sư vào nghỉ qua đêm tại Đạo quán.
Có Đạo só vốn biết tên
tuổi Sư, sợ Sư giáo hoá đồ chúng quyến thuộc
của mình nên chống thuận
với Sư. Đêm đó, có đàn hổ đi nhiễu quanh viện cùng nhau gầm rống. Các Đạo
só v.v…
suốt đêm chẳng an. Đến
sáng bèn đi tìm, và đều
theo Sư xin thọ giới Bồ-tát.

Sư lại từng đến xứ Hoằng Nông, bên cạnh bờ sông, thấy có
người buông cần câu
cá. Sư khuyên bỏ việc đó, người ấy không nghe lời.
Sư liền nhổ nước miếng
xuống dòng nước, bỗng nhiên có một con rắn
lớn ngóc đầu lên xoay
nhìn bốn phía rồi bơi thẳng đến người ấy. Người
ấy nhân đó liền quy
mạng theo Sư xin xuất gia.

Bấy giờ, gặp lúc thời vận nhà
Lương dần suy, và tại đất
sông
Phù quân lính dấy động.
Sư cùng
Pháp sư
Triện phân phi khác vực.
Pháp Sư Trien vào núi
Tónh Lâm. Còn Sư vào núi
Thanh Thành, nhóm
kết đồ chúng. Vương
Tiêu Huy đời Lương vốn kính trọng Sư, cung cấp cho dân lão để làm doanh lý.
Sư chưa đến đó thì đã bị bệnh nặng, biết
mạng không thể cứu, nên
Sư bảo đệ tử rằng: “Tôi thường nguyện sinh về
cõi Tịnh độ, mà không
có hạnh nghiệp gì cao quý. Tuy chẳng đọa vào
ba đường xấu ác, mà
cũng không sinh lên cõi trời. Tôi sẽ sinh trở lại nơi đất
sông Phù này để
làm Sa-môn. Các ông phải cố gắng hành Đạo mới có thể gặp
được tôi!”.
Nói xong, Sư ngồi kiết già nghiễm nhiên thị tịch. Lúc đó
Sư mới bốn mươi bốn tuổi. Ở bốn phía núi ấy toàn
giống dân Lão, thấy
Sư ngồi mà thị tịch thảy đều kéo nhau đến khen ngợi
việc lạ, lễ bái cúng
dường, sửa đổi tập tục mà làm việc lành. Các đệ tử
Sư vâng theo Di mạng, bèn
đón rước nhục thân Sư tôn trí lộ bày dưới gốc thông.

Xưa kia, mới đầu
Sư đặt chân đến
Miên châu, trụ chùa
Bách Lâm ở phía Tây thành.
Phòng viện xây dựng hoàn bị, ngay đầu căn
phòng có trồng một cây
ngô đồng rất tươi tốt. Bỗng nhiên đến ngày mười
lăm tháng tư, vô cớ lá bị rụng hết.
Thêm nữa, sáng hôm đó, vị
Duy-ma đánh chuông, mới đầu
chuông cũng không phát ra tiếng. Mọi người lớn nhỏ đều
sinh nghi lấy làm lạ chẳng hiểu nguyên do thế nào.
Thượng tọa Tăng Siêu bảo là
sẽ có biến động lớn, bèn chống tích trượng mà trốn lánh, chốc
lát sau, có tin đưa đến báo là
Sư đã thị tịch.
Cây khô, chuông câm là tượng trưng cho ngày
Sư thị tịch.
Chùa Bách Lâm ấy cách
núi Thanh Thành hơn bốn
trăm dặm mà thầm có cảm vận, hẳn chẳng
phải là mưu của con người.
Ở đầu thời
Nam Lương, lại có các
Sa-môn Đạo Hương,
Tăng Lãnh đều là những vị
có năng lực thần dị, vết tích hơi giống nhau, cùng
loại với Hoà-thượng Chí Công.

Truyện ngài Thích Tăng Lâm ở Đồng Châu:

Thích Tăng Lâm, là ngài người đất Ngô, rất có đức trong
trắng, mọi hành vi thường cảm động đến vật tình.

Vào niên hiệu Đại Đồng
(
5
3
5-
546) thời Nam Lương, Sư lên
đất Thục, đến Đồng
Châu. Ở phía Tây bắc thành cách một trăm bốn
mươi dặm có núi Đậu
Thùy, trên núi có đền thờ thần, dân chúng tại vùng
ấy rất kính trọng, thường
đến cúng tế bái yết. Sư đến ở đó, thiền quán im lặng trải qua
nhiều ngày, bỗng có một con trăn lớn đến quấn nằm
trước giường, ngẩn đầu
như kính vái hộ trì vậy. Sư truyền pháp Tam quy cho nó, trăm lãnh thọ quy giới rồi bèn bỏ đi. Nhân đó mà được bình
an, không hề có ương họa
gì. Phía Bắc núi đó là thuộc phía nam sông Phù, từ
trước đến nay vốn không có loài vượn sinh sống,
từ khi Sư đến ở thì tự nhiên có hai con vượn đến nương tựa
Sư mà ở. Có người mới đầu trông thấy cho là chúng lội qua
sông mà đến.
Sau này, Sư ra cửa
núi, vượn xoay ngược
dòng nước mà bơi đi, như thế chẳng phải một lần.
Vì trải qua năm tháng lâu dài nên vượn
sinh
sản đến mấy mươi con.
Có lúc vượn đưa Sư đến
cửa Long Môn, đứng đợi Sư trở về. Về sau, Sư đến
ở trong chùa xưa nơi hang
Xích Thủy, ở đó các phòng đều đổ nát chỉ còn có tòng lâm,
Sư liền ngồi ngoài chỗ trống, có một con hổ đến ngồi
trước mặt Sư, đưa mắt nhìn.
Sư bèn nói Pháp cho nó nghe, giây lâu hổ
bèn bỏ đi. Từ đó về
sau một mình Sư đi khắp nơi, mạnh dạn không lánh
né các loài thú dữ. Sư
thường thực hành nhân từ cứu giúp nên cảm hóa rất nhiều.

Về sau, Sư thị
tịch tại Đồng Châu.

Truyện ngài Thích Tuệ Giản ở Kinh Châu:

Thích Tuệ Giản, không rõ Sư là người xứ nào. Sư hành đạo ở
đầu thời Nam Lương. Giới
nghiệp Sư rộng thoáng cao vợi, có điểm đặc biệt là mạnh dạn cấp giúp. Phía đông
Sảnh sự ở
Kinh Châu, trước kia có ba gian riêng lập trai hội, do đó thường có nhiều việc quỷ quái.
Bấy giờ, Vương Kiến Võ
đến sửa trị, như không một ai ở đựơc, chỉ mình
Sư là bậc thầy của các
Vương quân chuyên nhậm ở đó. Sư tự ở một
gian phòng, còn lại hai
gian Sư tôn trí kính tượng. Bỗng nhiên thấy có một người mặc áo đen không có mắt từ trong vách tường đi ra, đúng tựa vào
cửa phòng
của Sư. Khi đó, mắt Sư mở, tâm biết rõ nhưng miệng
không nói được, trong ý
vẫn xưng niệm danh hiệu Bồ-tát Quán Thế Âm, giây lâu, quỷ bảo rằng: “Vì nghe ông tinh tấn nên đến thử xem, nay thần
sắc ông bất động, chẳng
lẽ ta lại bức hại ông sao?” Quỷ trở vào trong vách tường,
Sư từ từ đứng dậy tắm rửa
súc miệng, lễ tụng xong trở lại
ngủ yên như thường.
trong giấc ngủ ngài mộng thấy người trước đó
lại bảo rằng: “Kẻ hèn này ở đây từ cuối thời nhà Hán đã qua mấy trăm năm, vì tánh tình cứng rắn ngay thẳng nên có lắm
sự
chẳng kham. Ông là
người tịnh hạnh tốt
lành, tướng mạo đặc biệt”. từ đó bèn dứt
bặt. Sư ở tại
đó nhiều năm vẫn an ổn
như mới lúc đầu. Nếu Sư đến nơi khác, thì
không có người nào có thể ở đó được.

Truyện ngài Thích Tăng Lãng ở Lương Châu:

Thích Tăng Lãng, là người xứ
Lương Châu. Khi quân
Lỗ nhà Ngụy đánh chiếm
Lương Châu. Tại thành đó, dân chúng vốn thiếu,
nên bức bách Đạo nhân
sung vào quân đội, bày xếp riêng gần đó, đến lúc định án của xe đánh thành phá trận.
Cả thành ấy đều bị vùi lấp, bắt lên thành có ba ngàn vị tăng, đến chỗ
Quân tướng Ngụy chúa bảo
rằng: “Đạo nhân đáng
lẽ phải ngồi thiền hành đạo, mà lại làm giặc, rất
đáng giết chết, sáng mai
hãy chém đầu tất cả”. Đến kỳ hạn lúc giờ ăn,
bỗng nhiên có hơi khí
mầu đỏ dày đến mấy trượng xuyên suốt qua mặt trời mà chiếu thẳng đến.
Thiên sư
Khấu Khiêm Chi là người rất được vua
tin trọng, tấu trình rằng:
“Trên đời ban giáng điềm lạ, chánh vì Đạo nhân thật chẳng có bổn tâm muốn làm giặc, xin chẳng cần
phải giết”.
Em của Vua là Xích Thụ Vương
cũng đồng can ngăn. Vua bèn ban sắc đình chỉ việc giết hại đó, xem như tù binh nên đánh bằng gậy rồi giải tán,
bắt làm những việc nặng
nhọc. Chỉ có vài vị tăng như Sư, v.v… riêng giao phó trướng hạ. Đến lúc Quân lính nhà Ngụy trở về
phương Đông,
Sư cùng bạn đồng học
đang đi đường thì cùng nhau làm phản, trận
phòng nghiêm bày lại không chỗ chạy, hai phía đông tây chẳng có tường
vách, không thể lường
biết là sâu hay cạn. Phía trên có cây Đại thọ bên
cạnh rủ nhánh sát sườn
núi, Sư bèn dùng dây buộc cán trống cờ để buộc
vào thòng xuống, khi ấy
trời tối mịt, dưới đáy sườn núi toàn gai góc, không chỗ đặt chân.
Sư muốn trở lên trên đầu bờ lại
sợ quân lính phát
hiện, đang lúc tính kế
bàng hoàng nắm lấy dây treo đứng, thế chẳng thể
giữ lâu, bèn nói với
nhau rằng: “Nay nguy ách đã đến, chỉ nên xưng niệm danh hiệu
Bồ-tát Quán Thế Âm!” liền đưa đầu gõ vào đá, nhất
tâm chuyên chú xưng niệm.
Chỉ phút chốc có ánh sáng chiếu ra từ chỗ mặt

trời mọc soi
khắp đất trời, mới thấy trong khoảng gai gốc có
chỗ xuống được, nhân đó theo ánh
sáng xuống được tới đất, bỗng nhiên trở
lại tối tăm, Sư biết đó
là nhờ sức thần, cùng nhau vui mừng cảm ngộ, bèn thiếp ngủ yên, giây lâu
mới sáng, nghe đoàn quân lính cảnh giác
sắp khởi hành. Và núi
hang nhiều lớp, chẳng biết đường ra, chỉ ngẩng nhìn mặt trời mà đi, gặp một con hổ lớn xuất hiện đứng trước mặt, mọi
người bảo nhau: “Tuy
thoát khỏi nạn tù binh, lại rơi vào miệng cọp”. Sư
bảo: “Không như lời các người nói, Chánh vì chúng ta có cảm do đó mà
hiện tỏa ánh sáng. Nay
gặp được hổ đây há chẳng là bậc Thánh chỉ đường ư?” Khi đó hai người đi về phía hổ, hổ liền bước đi trước, nếu
Sư nhỏ
đi chậm, hổ cũng tạm
dừng lại, đến sáng được ra đường, thì hổ biến
mất chẳng biết nơi nào.
Bèn men theo đường đi thẳng đến trước. Bảy
ngày sau thì đến ao
Vu Cừu, lại đến
Lương Hán, ra tới
Kinh Châu. Không biết về sau, Sư thị tịch ở đâu.

Truyện ngài Thích Tăng ý ở chùa Lãng Công Cốc:

Thích Tăng Ý, không biết
Sư là người xứ nào.
Sư là người
trinh thuần xác thực rất có năng lực tư duy. Mỗi lúc
Sư lên pháp tòa
giảng dạy thì liền có
hoa trời tuôn rải xuống tòa.

Trong thời Nguyên Ngụy, Sư trụ tại chùa Lãng Công Cốc,
nhóm chúng giảng dạy,
đến lúc tuổi già, Sư vẫn tinh tấn không hề mệt
nhọc. Tại chùa đó có
pho tượng nước Cao-ly, Tượng Tướng Quốc, Tượng
Hồ Quốc, Tượng Nữ
Quốc, Tượng Ngô Quốc, Tượng Côn Lôn, Tượng
Đại Kinh, bảy tôn tượng
ấy đều bằng đồng mạ vàng, đều tôn trí ở chùa
và giảng đường, cửa giảng đường thường mở mà chim thú không
dám bước vào, đến nay vẫn còn như vậy.
Nên Tượng ngài
Linh Dụ có lời
khen ngợi rằng: “Ứng cảm mà đến, thật không chỉ thuộc, há thần thông ngầm hiển bày và
sự bàn luận lý cách tầm thường ư?”
Sư kính thờ pháp,
tự nuôi dưỡng, đích thân
cúng dường. Trước đêm
Sư sắp tịch, có một
vị Sa-di qua đời trước
đã lâu hiện hình đến lễ bái mà thưa rằng: “Từ
lúc trái ngược vâng
thờ đến nay, con thường bị Thiên đế sai sử, ngừng nghỉ vội vàng không rảnh rỗi, nên phế bỏ tu hành
Đạo nghiệp, không bao lâu nữa Vua trời
sẽ thỉnh thầy đến
giảng kinh. Xin thầy nhân đó mà nói
một lời để con được
khỏi hình khổ!” Sư bèn tắm gội, đốt hương, ngồi
thẳng nơi phòng thất tónh
lặng chờ đợi thời gian đến. Đến đúng kỳ hạn,
quả nhiên có vị trời
đến chùa và vào phòng Sư, áo mão vũ tùng rực rỡ
đặc biệt. Chúng tăng
lúc mới trông thấy chỉ cho là người sang trọng
trong đời vào núi tham
quan bái yết, nên chẳng lấy làm lạ, và trong ngày đó
tự nhiên không bệnh mà
Sư thị tịch, mới biết là
Linh cảm. Đô
Giảng của Sư ở tại
Duyên Châu, ngoài ra hương hỏa bối nặc ban rãi nơi các
ấp khác. Sau thử xem xét
thì đều qua đời cùng ngày.

Có thuyết nói rằng: “Sa-môn Tăng Ý, Chí Trạm là đồng bạn
với Lãng Công”. Ở
truyện trước ghi chép có thiếu sót, nên ở đây ghi
chép lại, ngài Chí Trạm
đã chứng đắc Sơ Quả, thấp thờ ngài vẫn hiện còn
ở bên cạnh chùa Linh
Nham ở Thái Sơn, thấy chép ở Biệt truyện.

Sơn.

Truyện ngài Thích Tăng Chiếu trụ chùa Đan Lãnh ở Thái

Thích Tăng Chiếu, không rõ
Sư họ gì.
Sư trụ chùa Đan Lãnh ở

Thái Sơn.
Tánh tình rỗng rang phóng khoáng, ưa thích tìm kiếm vật
lạ, mỗi lúc nghe đến
các linh tích lạ lùng, thì không nơi nào Sư chẳng tới.
Nhân phía dưới ghềnh nước có nhiều hang động, là nơi tiên
thánh thường dừng ở,
nên vào niên hiệu Phổ Thái
(5
3
1) thời Nguyên Ngụy, Sư đi đến Vinh Sơn, thấy dưới dòng chảy có hang,
Sư men theo
hang mà vào. Đi được chừng
năm-sáu dặm bèn ra khỏi hang,
Sư lại đuổi
theo đường tắt nhỏ hẹp
về hướng Đông bắc leo lên được mấy dặm, gặp một tảng đá lớn rộng chừng vài ba bộ. Có dòng nước từ phía Tây chảy
về trong suốt, mang cỏ thuốc lớn trải dài rủ xuống đất. Phía bắc tảng đá lớn có ngôi nhà bằng gạch ba cửa hình dáng rất cổ xưa xấu xí, trước
sân bông lúa
tung hoành, chim
sẻ ăn thức ăn thừa, ở đầu phía đông ngôi
nhà có vài cái giá
túi vàng, khoảng giữa có hai cái cối sắt cũng có chày giã đều dính bụi bám và đều không có dấu vết nấu thổi. Trong đầu phía Tây ngôi nhà có một vị
Sa-môn ngồi thẳng an nhiên bụi bay phủ
lấp đến gối. Trông nhìn
bốn phía chỉ thấy cây rừng tươi tốt, khe suối chảy dài, lại chẳng có người ở. Chỉ phút chốc
Sư gặp một vị thần tăng
khoảng sáu mươi tuổi, lông mày dài hơn cả trượng cuộn quanh máng trên lỗ
tai, cùng trông thấy vui
mừng như gặp người quen cũ. Sư hỏi vị thần
tăng ấy từ đâu đến?
Vị ấy đáp: “Tôi cùng Bạn đồng học tất cả ba người
đến đây để lánh đời,
một người hiện ra phía ngoài chưa trở lại, một người chết đến nay đã lâu lắm rồi mà dường như
Nhập diệt định, nay
đang ở phía Tây trong
ngôi nhà, ông thấy chăng? Ngày nay giòng họ nào
là chính?” Sư đáp:
“Nhà Ngụy”. Vị Tăng ấy bảo: “Nhà Ngụy hưởng
vận nước nhà đã lâu,
có phải chẳng là họ Tào ư?” Sư nói: “Họ
Nguyên) Vị tăng ấy bảo: “Tôi
không biết!” Bèn lấy bông lúa giã nhuyễn nấu
cháo. Lại đi vào rừng,
lấy các thứ trái lê táo trao cho Sư và bảo ăn,
Vị Tăng ấy nói: “Ông hãy ăn đi, Tôi không ăn loại ấy”. Lại hỏi
Sư “ Ông thường

tụng kinh gì?”
Sư đáp: “Tụng Kinh Pháp Hoa”. Vị tăng ấy gật đầu
bảo rằng: “Lành thay
hạnh nghiệp tinh tấn! Nay ở phía Đông trong nhà như có kinh ấy, đồng thời tự đọc tụng. Ông muốn nghe chăng?”
Sư chắp tay nói:
“Xin được nghe!”.
Vị Tăng ấy bèn phân vạch ra riêng tụng đọc,
hơi tiếng rõ ràng thấu
suốt, cho đến gần suốt đêm, Sư mệt ngủ thiếp đi.
Vị tăng ấy bảo: “Ông
cần nên ngủ, đây là hạnh nghiệp thường hằng
của tôi, đến sáng vẫn
chưa buồn ngủ.” Sau đó, lại làm các thứ thức ăn,
Sư bèn cảm tạ rằng: “Hân hạnh được được kính phụng bái yết, nay
tạm trở về, mong
sau này
sẽ được
tiếp việc!”. Vị tăng ấy cũng không lưu giữ
Sư lại, chỉ nói rằng:
“Bạn đồng học của tôi đã đi vắng, nếu ông có gặp
thì sẽ được khai ngộ
lớn. Chỉ tiếc không được trông thấy! Đã nói phải trở về là tốt”.
Sư bèn tìm men theo đường trở về nước.
Sau đó, Sư nhóm
kết đồng bạn cùng đến,
nhưng ghềnh nước và hang huyệt ấy không
lường biết được là ở nơi nào!

Nay các núi ở Chung Nam cũng có việc ấy, đã lắm sự liên
quan, không gì chẳng hợp lý.

Truyện ngài Thích Đạo Phong trụ chùa
Cổ Sơn ở Tương Châu:

Thích Đạo Phong, không rõ Sư họ gì. Ở đời tôn xưng Sư là
người Đắc Đạo. Sư
cùng ba vị đệ tử trong chùa Cổ Sơn ở Tương Châu, chẳng mong cầu lợi dưỡng.
Hoặc bảo là: “Luyện đan
vàng trắng, thuốc
trị chiêm tướng”. Với các nghệ thuật trong đời không thứ gì
Sư chẳng thấu hiểu.
Vua Tề qua lại nơi
Tinh nghiệp, thường
sang hỏi
thăm Sư,
Sư ứng đối chẳng cần phải
suy nghó, tuỳ việc nêu bày. Vua từng bảo người đem rượu và thịt chưng đến để trước mặt
Sư và mời
Sư ăn uống.
Sư liền không từ chối, dốc
ý ăn uống no nê. Vua cười lớn hả hê, nhưng chẳng nói năng gì.
Sau khi xe giá
Vua đi rồi,
Sư bảo đệ tử rằng: “Hãy đem
vất bỏ ở đầu giường”.
Đến lúc mở vật ấy ra thì thấy thịt chưng hồi nãy
vẫn còn, đều chẳng bị ăn nhắm.

Bấy giờ, tại chùa
Thạch Quật có một vị tăng
ngồi thiền, mỗi ngày đến phía Tây thì nhìn về đảnh núi phía Đông thấy có hiện tôn
tượng vàng ròng cao
trượng tám. Vị tăng ấy vui mừng cho là thấy được điềm lành. Ngày ngày cứ lễ bái như thế trải qua khoảng vài tháng.
Sau đó tại nơi phòng nằm nghỉ, bỗng nghe ở gối có tiếng bảo rằng:
“Trong nước lại ở xứ
nào có Phật, nay ông đã thành đạo, tức là Phật! Ông
phải khéo làm thân Phật,
chớ tự xem thường.” Vị tăng ấy nghe rồi liền
khởi gìn giữ nặng nề, trông xem chư Tăng bên cạnh
như cỏ rác, bèn ở trước
đại chúng
chỉ tay vào ngực mình bảo rằng: “Bọn các ông có biết
được Phật thật chăng?
Tượng họa nơi khám bùn lời nói chẳng thể phát ra từ môi, trí
suy nghó thế nào? Các ông thấy Phật thật mà chẳng
biết kính lễ,
sẽ đoạ vào địa
ngục A-tỳ”. Lại nơi tròng mắt đỏ ngầu, kêu réo
khác thường, chư tăng
cả chùa biết đó là Kinh Thiền. Và trước lúc chưa
phát khiêng đến chỗ ngài
(Đạo Phong).
Vừa đến, ngài liền hỏi rằng:
“Hai tháng trở lại đây ông thường thấy trên núi phía Đông có hiện tướng pho tượng bằng vàng ròng phải không?” Vị tăng ấy đáp: “Thật có
thấy”. Ngài lại hỏi:
“Ông có nghe nơi gối có tiếng bảo thành Phật chăng?
Vị Tăng ấy đáp: “Thật
có”. Sư bảo: “Đó là gió động mất tâm, nếu
chẳng sớm chữa trị,
hoặc sẽ bị cuồng loạn khởi, khó có thể ngăn được”.
Ngài bèn lấy kim châm
vào ba nơi. Nhờ đó mà chẳng phát loạn.

Đến lúc sắp
thị tịch, Sư bảo với đệ tử rằng: “Ta ở núi nầy đã lâu, khiến các ông phải khổ nhọc gánh nước nơi hang động. Nay ra đi không có gì lưu lại, chỉ để lại cho các ông một
dòng suối. Đã khỏi phải leo
trèo lên xuống khổ nhọc,
các ông nên phải gắng sức siêng tu Đạo
nghiệp!” Nói xong
Sư đưa tay búng ra một viên đá vuông bên cạnh khám,
bèn có dòng suối huyền
lắng óng sánh chẳng đầy chẳng vơi, đến nay vẫn hiện còn.

Truyện ngài Thích Viên Thông trụ chùa Đại Trang Nghiêm:

Thích Viên Thông, không rõ Sư họ gì. Ngài xuất gia từ thuở thiếu thời, có lòng thương và
sự hiểu biết
sâu rộng, rất nẩi tiếng ôn
hoà thông minh.
Sư trụ chùa Đại
Trang nghiêm ở
Nghiệp Đô, nghiên cứu đọc
tụng kinh Niết-bàn, xét
tra rõ ràng văn từ yếu chỉ.

Niên hiệu Võ
Bình thứ tư
(5
7
3) thời Bắc Tề, đang trong mùa Hạ, dưới giảng tòa có
một vị khách tăng hình tướng ăn mặc sơ sài mà tiết tháo hoà nhã, vì bị bệnh nên đến các chùa, chư tăng thấy
sự bệnh
hoạn, thoảng mùi hôi hám
nên đều nhàm chán không ai dám giữ lại. Sư xét thấy thức lượng của vị tăng ấy rộng xa, khí độ
sâu
sắc khác
thường, bèn mời ở
trong phòng mình. Tuy có sự dơ bẩn, nhưng ngay từ đầu,
Sư không hề xem thường
lo sợ. Ngày một chứa nhóm tình thật, mở mang
ý lượng đó. Sư hỏi vị
tăng ấy về sở học thế nào. Vị tăng ấy đáp: “Tu
học Kinh Niết-bàn”. Sư bèn đem các yếu chỉ sâu
mầu trong kinh và
những điều mê hoặc
chứa nhóm từ các bậc tiên đức chưa từng được giải
thích đều tuần tự luận
bàn. Vị khách tăng ấy cũng đồng với điều nêu dẫn ấy lại làm thành chương cú, giải thích rõ ràng cao nha,õ rất có
sự rốt
ráo. Sư vui mừng bởi hợp Đạo, càng tinh tấn gấp bội
so từ trước đến nay,

trải qua chữa
trị thuốc thang, sớm tối chăm sóc gìn giữ. Có lần ở
trong đêm Sư bưng một bát
rượu nói với vị khách tăng ấy: “Có người
khách gởi cho, lúc bệnh uống thuốc này đều tốt!”. Vị khách tăng ấy bèn
nhăn mày mà nhận uống,
chỉ một ngụm bèn thôi. Đến lúc mãn hạ, vị khách tăng ấy bệnh cũng vừa lành, bèn giã biệt
Sư để ra đi.
Sư bảo: “Nay trao y phục để cách biệt, chùa Quan có lệ được ban tặng y phục, hãy chờ đợi năm-ba ngày
sẽ có tặng một áo lót mặc lúc
trời lạnh”. Vị khách
tăng ấy nói:
“Chiếu loạn chẳng thiếu
sao phải dung chứa
thêm phiền”.
Ngài cố giữ vị khách tăng
ấy để tặng áo đã. Đến lúc giã biệt, vị khách tăng
ấy nắm tay Sư căn dặn
rằng: “Hễ là người tu đạo, không nên xem thường lúc một mình trong nhà vắng.
Pháp sư trước kia đem rượu ban tặng, vì
sợ tổn thương ý tưởng
đem đến, nhưng đó chẳng phải chánh lý. Từ nay trở đi, việc ấy nên chấm dứt!
Vả lại, Pháp sư đã từng đến chùa
Thạch Quật ở Cổ Sơn chăng? Tiểu tăng tôi ở dưới chùa nhà nhỏ thuộc phía
Bắc cách chùa Thạch Quật
chừng năm dặm. Phải đi vòng quanh, phía Đông khe dịch
có một hang nhỏ, đi ra phía Đông tức là chùa Trúc
Lâm. Lúc nào có duyên sự nghó
tưởng nên cùng đến hỏi thăm!”. Sư cung kính cảm
tạ lời dạy răn trước
và hứa sẽ đến thăm. Từ đó bèn từ biệt nhau.
Đến đầu
mùa Hạ năm sau, vì chùa Thạch Quật chư tăng đến
an cư tu niệm ít nên giảm
bớt sự trang nghiêm. Các chùa Quan như
Định Quốc, Hưng Thánh,
Tổng Trì, v.v… hơn trăm vị tăng là một phiên.
Bấy giờ Sư tham dự an cư kiết hạ tại chùa
Thạch Quật, trong ý muốn hỏi thăm đến chùa
Trúc Lâm, bèn nhân lúc khách chủ nhóm
họp đông đảo,
Sư bèn hỏi chỗ chùa. Chư tăng đều cười rộ bảo
Sư rằng: “Chớ rao truyền lời
yêu quái ấy, chùa Trúc Lâm không có thật. Đó chỉ là lời thường lưu truyền trong thế tục.”
Sư suy nghó
suy vị khách tăng
năm trước hiện đến
chẳng thường gặp, nói đến việc ấy, tính chẳng dối
bày. Chúng tăng cũng lấy
làm lạ. Nên mỗi người bàn cùng Sư mang hương hoa đồng đi. Đến phía Bắc chùa cách chứng năm dặm,
có một hang nhỏ rồi ra phía đông có một đường hẹp chỉ một người đi được, đi
khoảng năm dặm leo lên
gò núi, thấy một ông lão tay cầm khăn bịt trán, mặc quần đùi áo hạt ngắn, cầm cái bừa lớn khai mở đất hoang hơn
mấy mươi mẫu. Xa thấy chư tăng thả ngựa mà đến trước mặt bảo rằng:
“Các Đạo nhân ở xứ
nào mà không đi theo đường tắt?” Chư tăng đáp:
“Ở tại chùa
Thạch Quật, muốn đến chùa
Trúc Lâm”. Ông lão ấy tức giận bảo: “Năm trước chùa Quan thả ngựa ăn phá lúa mạ của tôi, con tôi cản ngăn gìn giữ bèn bị đánh đến chết,
nay lại cùng nhau mang mặt mũi đến đây ư?” bèn kéo bừa lại rượt đuổi. Chư tăng có hơn mười vị nhìn lại hang bỏ

chạy, riêng
ông lão chẳng rượt đuổi Sư, mà bảo với Sư rằng: “Ông
là người khoẻ mạnh
chẳng trở lui, thả ông vào núi cho hổ ăn.” Sư liền
đi về hướng Đông
khoảng vài dặm, gặp một khe nước cạn mà cây cối
rất tốt tươi, rậm rạp.
Sư tìm theo khe cứ đi thẳng về hướng Đông. Chỉ nghe trên ngọn núi phía Nam có tiếng
phúng tụng.
Sư bèn hỏi
“Chùa Trúc Lâm ở nơi nào?”
Liền có tiếng hỏi lại rằng: “Từ xứ nào đến đây?”.
Vị ấy liền vén rừng
giẫm qua hiểm trở đi đến chỗ Sư, và Sư cũng lần lượt mở thoáng tràn đầy vui mừng, nói năng tâm tình.
Vị ấy bảo:
“Ở dưới núi chùa nhỏ hẹp,
tăng đồ ô hợp, tâm tánh nhiều xao động, thật
chẳng xứng đáng để
chiêm ngưỡng. Tuy nhiên, đã giáng trọng, thì trọn
phải đến núi.” Bèn
cùng nhau đi về phía trước chừng mấy dặm, bỗng thấy có cửa cao hai cánh, hàng hiên dài nhiều lớp đường đi, trúc cao đến
tận mây xanh, thông che ánh mặt trời.
Phía ngoài cửa
sơn đen, có máng dài hơn
trăm thước, tất cả có đến mười hàng, đều bày đầu ngậm vòng, vàng đồng xen lẫn
trang sức, để đựng các thứ thóc đậu. Bên cạnh có dấu
chân ngựa mà được
quét rưới sạch sẽ. Vị ấy bèn để Sư dừng lại bên trái cửa mà bảo rằng: “Trước nên hỏi ý
Hoà-thượng đã.” Chỉ phút chốc liền
dẫn Sư vào trong giảng
đường, đến phía Tây dưới hàng hiên.
Hòa-thượng ngồi trên
giường cao. Người hầu toàn là trẻ nhỏ khoảng năm
sáu mươi người.
Hoà-thượng tuổi khoảng ngoài bảy mươi, mặt mày phong
nhã trang nghiêm, tướng trạng như
Phạm tăng, tựa án
sửa văn thư.
Bên cạnh có người
thông sự.
Sư bèn lễ bái kính yết rồi đứng yên.
Hoà-thượng bảo rằng: “Đã ở tại chùa Quan, thì mọi
sự cúng dường nồng hậu khó bỏ, đâu thể tự nhận chịu? Chùa này thật không có gì đáng
chiêm ngưỡng.
Sư bèn trình bày đầy đủ
tâm ý của mình. Hoà-thượng bèn bảo an đặt, dẫn
Sư nhiễu quanh thăm viếng,
lễ bái các phòng. Thấy ở hai phòng, chư tăng mỗi vị đều ngồi nơi màn trướng quý báu, các thứ đan xen giao kết
trang sức ánh ngời hơn
cả ánh sáng mặt trời. Chư tăng nói với vị tăng dẫn
Sư đi rằng: “Đó là ai
mà dám vào đây?” Và xua tay bảo vị tăng dẫn Sư
đi, tăng tỏ vẻ hổ thẹn
ngoái lại bảo Sư rằng: “Tình ý chẳng đồng, cản
trở sự trông mong của
người, hãy đến phòng của tiểu Tăng để nghỉ
ngơi!”. Bèn dẫn
Sư vào phòng, kể lại đầy đủ duyên xưa, và bày thức ăn
bữa trưa. Thức ăn toàn
là mùi vị bình thương như ở Nghiệp Đô. Sau bữa ăn, lại dẫn
Sư đi xem các đồ tượng
trang nghiêm, ao vườn đài các, rảo
bước chung quanh ngắm nhìn
nhưng chẳng thể cùng khắp. Nhân đó, Sư tự tỏ bày
rằng: “Nếu được ở bên cạnh vết tích phong trần
này, thường quét tước, nguyện trọn đời
hết lòng!”. Vị tăng ấy bảo: “gặp nhau liền vừa ý. Chỉ cần phải thưa
hỏi Hoà-thượng, chưa biết kết quả như thế nào.” Đêm

đó, giữ Sư
ở lại. Đến sáng sớm vị tăng ấy vì thưa hỏi với
Hoà-thượng. Hoà-thượng
bảo: “Rất hiểu ý muốn lại nói, và cũng chẳng
tiếc gì một phòng. Nhưng vì hễ nhận thọ Quan mời là vì phước báo chẳng phải
cạn. Nếu y theo Tăng Pháp,
thì không được tên sống ở hai xứ, nên nay
hãy trở về, bỏ tên Quan rồi lại đây
sẽ dung chứa, chớ lấy
làm tiếc!”.
Và liền sai đưa
Sư đi ra. Đến bên cạnh máng ngựa,
Sư nhìn lại mến mộ rơi lệ,
tự thương tội nặng
chẳng được giữ lại, Sư nắm tay vị tăng ấy mà giã biệt. Đi đến phía Tây chừng trăm bước, xoay nhìn lại vẫn còn nhìn thấy cánh cửa
nghiễm nhiên,
Sư vừa lần bước đi vừa nhìn lại, đi khoảng chừng
vài dặm, tự nhiên thấy
núi non cao vợi hiểm hóc, chẳng còn là chùa
viện. Sư buồn bã tìm
đường đi, đến chỗ đất khai hoang, bèn không còn
dấu vết tiếp nối, chỉ
có cây bụi vướng vít.

Có những vị thức giả bình luận rằng: Người trước mang bừa
xua đuổi chúng tăng, giả
làm thần quái lạ để khiến một mình Sư đi đến, đó là chỉ bày hữu duyên.
Nói Đại Hòa-thượng, há chẳng phải ngài
Tân- đầu-lô ư? Như trong
Luận Nhập Đại thừa nói: Các Tôn giả
Tân-đầu-lô, La-hầu-la v.v… tất cả mười
sáu vị Đại
Thanh Văn rải rác ở trong
các núi bãi. Lại trong các kinh điển khác cũng có nói đến chín mươi
lăm ức Đại A-la-hán
đều ở trước Đức Phật nhận thẻ, sống lâu ở đời và
rải rác khắp các núi
biển trong ba phương để giữ gìn chánh pháp. Nay chư tăng ở chùa
Thạch Quật thường nghe tiếng chuông lạ và tiếng
vang Phúng tụng phát ra
khắp cả núi rừng. Nên biết cung thần chùa tiên đều là thật.

Tôi (Đạo Tuyên) đến Tương Châu, tìm đến Cổ Sơn, ở phía
Tây Bắc đất
Nghiệp xưa trông thấy Đá nằm ngang, tướng trạng như
hình chiếc trống. Nên ở
đời có lời tương truyền rằng: “Nếu trống đá kêu
thì các phương chẳng yên
tónh”. Vào cuối đời Tùy, đã thường nghe
tiếng ấy, bốn biển đều
sôi sục. Đó chẳng phải luống dối. Tả Tư Ngụy
Lang nói rằng: “Thần
Chiêng xa xôi thay đổi nơi núi cao, vọng hưởng thầm linh khi ấy cảnh tónh ra ngoài bốn cõi.”
Sau khi
Thần Võ dời Nghiệp Đô, nhân đó trên và dưới núi đều xây
dựng Già-lam. Hoặc tiều phu hái củi lăng di, hoặc thầy thợ vào cùng đục tạc, thần nhân nhàm chán
sự
ồn ào nhiễu loạn ấy
nên vất bỏ rất nhiều, cho nên đời gần đây đến núi ít gặp các linh tích, mà truyền thuyết về
Trúc Lâm thường thường khác
lạ. Bởi vì Nghiệp hạnh
của mỗi người có tinh thô khác nhau, nên sự
cảm thấy có nhiều hình
thái. Gần đây có người từ Lỗ Sơn đi lên theo hướng Đông, xa thấy trên đỉnh núi có đường lớn,
thông xanh từng hàng, tìm men theo đường đến nơi cung, dệt hoa khó gỡ, cây báu, mỹ nữ cùng lần
lượt đua vui, hỏi những bậc
trượng phu, đều bảo là “. Vừa đến
Thiếu thất, vì gấp chiều
tối nên phải trở về”. Lại đi thêm mấy dặm nữa, toàn là rừng trúc, tìm theo con đường tắt đi đến hướng Tây mới tới được
chùa đó. Chúng tăng
thấy khách đến, mừng gặp tiếp đón niềm nở, cung cấp cho thức ăn uống rồi chỉ cho người ấy đi đường về. Người ấy bèn từ
núi đi theo hướng Tây
Bắc mà xuống, cách huyện Võ An không quá mười dặm.
Đến thời
Bắc Chu phá diệt đánh chiếm Bắc Tề, không có y
phục riêng khác, tại phường Đông hạ ở Nghiệp đô có cấp
sự
Quách Di, lấy cớ bệnh nên từ tạ về nhà để tónh dưỡng tại
Lư Cảng, thấm nghe trong
ngoài từ tế ở nỗi
lòng, trước phế lão tăng thảy đều gồm thâu
dưỡng, tụng
đọc nơi vườn nhà. Bỗng
nghe có tiếng gõ cửa, liền bảo kẻ tớ ra xem, thấy một vị
Sa-môn cầm tích trượng bưng bình bát, bảo là: “Bần đạo trụ chùa Trúc Lâm ở
Cổ Sơn gấp đi
khất thực”.
Quách Di ở gần cửa bèn vọng tiếng đáp từ xa rằng:
“Chúng tăng chỉ nói là khất thực, cần gì phải dối là Thánh?” Và tự thân ông ta đến xem, tìm khắp bốn phía mà không thấy, mới biết đó là người
phi thường, bèn hối hận vì lời nói khinh thường
của mình nên đến nỗi
khiến bậc Thánh ẩn đi!
Vào những năm đầu niên hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời Tiền Đường, tại hang Bảo Phúc ở Giới Sơn, có Sa-môn Tuệ Lâm là vị tăng Cao Khiết, sống riêng nơi tónh lắng tu thiền. Bỗng thấy ba vị thiền tăng đến
bên cạnh Phật đường,
ngài Tuệ Hưu lấy làm lạ, cho là chư tăng ở núi, bèn vào phòng lấy tọa cụ đến lễ bái yết kiến, khi đến thì hai vị thần
tăng vừa và nhỏ ôm
hòm sách đứng phía trước, còn một vị lớn ở
sau nương hư không từ từ theo hướng Nam bay lên đỉnh núi cao. Mây trắng
từ phía Bắc đón rước
che phủ không thấy. Trải qua sau đó một thời
gian ngắn, lại thấy một
vị tăng từ phía Đông đi thẳng vào vách hang.
Ngài Tuệ Hưu bèn đuổi
theo đảnh lễ, vị ấy liền lẫn vào trong đá. Tại hang núi ấy thường có tiếng chuông ngân vang,
theo đúng thời khắc mà gõ, tuy nghe tiếng mà không được nói. Đó cũng là những
sự cảm
thấy khác nhau, không thể nhất định. Đại lược mà nói thì những nơi hang hóc linh dị chỉ nên tónh lắng rỗng rang. Nếu có
sự ồn ào huyên tạp thì ít
nghe thấy được các tướng lạ.

Truyện ngài Thích Tuệ Bảo ở Thái Nguyên:

Thích Tuệ Bảo, không rõ Sư họ gì. Sư đọc tụng kinh hơn hai trăm bộ. Những bậc ưu đức tiên đạt thời bấy giờ đều nhận biết
tiếng tăm Sư.
Niên hiệu
Võ Bình thứ ba
(5
7
2) thời Bắc Tề từ Tinh Châu đến Nghiệp Đô, Sư đi tới Ngãi Lăng Xuyên, bị lạc đường, Sư bèn đi tắt
vào núi. Chiều tối, Sư
nghỉ lại dưới hang núi. Có một ngôi thất dường như có người ở, nhưng nhìn chung quanh không thấy gì cả.
Sư ngồi
trước thất nhìn lên cây
thông, nơi tàng nhánh rộng, có trên một chiếc
khánh, cách đất hơn
một trượng. Đêm đến, vào khoảng canh hai, có
người mặc áo cỏ từ
ngoài đi vào, bảo rằng: “Trong đây vì sao lại có hơi
hám người thế tục?”
Sư liền kể lại đầy đủ và tỏ bày cung kính, người ấy
nói chuyện với Sư và
hỏi Sư rằng: “Ngày nay, giòng họ nào thống trị nước nhà?”
Sư đáp: “Giòng họ Cao, nước hiệu là Tề”.
Sư lại hỏi:
“Tôn sư ở núi nầy được
bao lâu rồi?” Vị ấy đáp: “Ở từ thời Hậu Hán đến
nay! Trưởng lão đã được
kinh nghiệp gì? Sư cậy mình tụng đọc thông
rộng nên rất lấy làm
tự khoe. Vị Sơn tăng ấy bảo: “Người tu Đạo không
nên như thế, muốn nghe kinh gì, tôi
sẽ tụng cho?”
Sư nói: “Thích nghe
Kinh Hoa Nghiêm”. Vị tăng ấy chỉ trong thời gian ngắn đọc tụng văn
kinh đã xong, lời tiếng hài hòa, ở đời chẳng thể nghe được.
Sư lại bảo tụng tiếp các phần khác, vị tăng đều thực hành như thế.
Sư kinh hãi ngợi
khen rằng: “Do nhân gì mà
kinh văn bộ lớn không bao lâu đã đọc xong?”
Vị tăng ấy bảo: “Ông
có tác Tâm, Tôi không có tác tâm. Hễ quên sự
nhớ nghó đối với muôn
vật thì đây kia tự được”. Sư biết đó là Thần dị,
bèn cầu xin ở lại, vị
tăng ấy bảo: “Lợi dưỡng trong nước vời gọi ông,
làm sao có thể tự an
được. Vả lại, tình lụy ông chưa dứt trừ, ở cũng không ích lợi gì”.
Đến sáng, vị tăng ấy bèn bỏ đi,
Sư liền tìm lối vết để đi.
Đến Nghiệp Đô Sư kể lại việc đó.

Hạ:

Truyện ngài Thích Tăng Vân trụ chùa Bảo Minh ở Nghiệp

Thích Tăng Vân, không rõ Sư là người xứ nào. Sư biện giải thông

rành từ lệnh, thấu
suốt đầy đủ cả Đại,
Tiểu thừa. Sư tôn kính,
nương nhờ trai hội giảng
pháp, thường lấy làm việc chính. Dưới thời Bắc
Tề, tại Nghiệp Đô mở mang
Tam Bảo hưng thạnh.
Sư rất được nổi tiếng.
Sư trụ chùa Bảo Minh ở
Nghiệp Đô coi sóc Đại chúng.

Vào ngày mười lăm tháng tư, đến lúc thuyết giới, chúng tăng đều nhóm họp tại
Phật Đường. Sư ở ngôi vị
Thượng Thủ, bèn bạch
với chúng rằng: “Giới bổn là ngăn quấy, mỗi người đều tụng được,
sao nhọc
phiền chúng tăng tất cả
phải ngồi nghe? Hãy bảo một vị tăng lập nghóa
giúp người hậu sinh khai
ngộ”. Sư là người khí khái có phong cách ở đương thời, nên không ai dám chống cự, tất cả đều vâng theo. Dần dần đến

cuối Hạ thường bỏ phế việc tụng giới. Đến
sáng
sớm ngày mười
lăm tháng bảy, sắp lên
tòa cỏ, bỗng nhiên chẳng thấy SƯư đâu. Đại chúng và tuổi mới đầu chưa thọ thay nhau phế bỏ pháp
Tự tứ, đồng một lúc tuôn ra khắp bốn phía tìm
kiếm Sư, bèn đến nơi cách chùa
chừng ba dặm, ở trong gò mã cũ thấy
Sư ở đó. Khắp thân thể
Sư máu huyết
rướm chảy như bị dao
cắt. Hỏi về nguyên do, Sư nói: “Có một người cao
lớn cầm con dao lớn dài
ba thước, sắc mặt nổi giận bảo Sư rằng: “Thay
đổi Bồ-tát, vọng sung
lập nghóa”. Dao cắt vào thân đau đớn khó chịu
nổi. Nhân đó, bèn dẫn
Sư về lại chùa, dốc tận tâm tình, chí thành sám
hối. Mới trải qua mười
năm thuyết giới Bồ-tát, đọc tụng các kinh, Sư lấy
đó làm hạnh nghiệp
thường xuyên. Đến ngày Sư thị tịch, có mùi thơm lạ đến đón rước,
thần sắc Sư không tán loạn, vui vẻ an nhiên mà thị
tịch. Người đương thời đều vui mừng về
sự việc của
Sư ngay trong đời nay
tự sửa đổi, không rơi vào vòng khổ.

Truyện ngài Thích Tăng Viễn trụ chùa Tiết ở Lương Châu:

Thích Tăng Viễn, không rõ Sư là người xứ nào. Sư trụ chùa
Tiết ở Lương Châu. Tánh
tình Sư hời hợt buông lung, chẳng tu tế hạnh,
ưa thích truy tìm theo lưu
đảng, ham vui với yến tiệc là việc thường.

Niên hiệu Võ
Bình thứ ba
(5
7
2) thời Bắc Tề, Sư nằm mộng thấy có một người thân hình cao lớn, nghiến răng quở trách Sư rằng: “Ông là người xuất gia,
mặt mày như thế, còn buông lung tạo ác, sao chẳng lấy kiếng mà tự soi chiếu?”
Sư bỗng nhiên tỉnh giấc kinh hãi
sợ toát mồ
hôi. Đến sáng sớm đem
một bát nước để tự soi rọi mới thấy bên cạnh khoé mắt có chấm đen cho là mồ hôi bẩn, bèn chùi thử,
lông mày đồng 1 lúc theo tay mà rơi rụng hết. Nhân đó tự trách lỗi lầm, cớ
sao ương họa
đến nỗi này! Bèn thay
đổi thói quen thường, ngày sửa thân đổi tánh,
thân mặc áo thô xấu,
chân mang dép cỏ, mỗi ngày ăn một bữa chay
trường, vâng hành kính
thờ Luật nghi, sớm tối sám hối, tự buồn thương ứa lệ. Trải qua hơn một
tháng sau,
Sư lại mộng thấy người trước kia mỉm
cười, bảo ngài rằng:
“Biết được lỗi lầm mà sửa đổi, đó là người
Trí! Nay tha thứ lỗi lầm xưa của ngươi, chớ nên lại tiếp tục”.
Bỗng nhiên
Sư kinh hãi vui mừng tỉnh giấc, mồ hôi đổ khắp thân, mặt mắt
đượm nhuận,
lông mày dần dần mọc lại.

Sư thường cảm hai báo, tin biết được ba đời. Từ đó
về sau,
Sư dốc tâm
tinh thành, vâng hành
chánh pháp, trong
suốt thời gian chẳng hề tạm biếng trễ.
Sau cùng
Sư trở thành vị tăng
luyện hạnh.
Sư về lại
Hưng Xuyên, và thị tịch ở quê nhà.

Truyện ngài Thích Tuệ Chấn trụ chùa Nguyên Khai Phủ ở Thượng Đảng:

Thích Tuệ Chấn, là người xứ Thượng Đảng. Sư vâng giữ giới
luật chánh chân, trinh
thuần xác thực, khó ai vượt hơn. Sư trụ chùa
Nguyên Khai Phủ ở
trong quận, riêng
sống tónh lặng trong một phòng,
thiền quán, sám hối là
hạnh nghiệp chính của Sư.
Vào niên hiệu Kiến Đức thứ
sáu
(5
7
7) thời Bắc Chu, Tam Bảo bị phá diệt. Sư bèn
mang kinh tượng vào ở ẩn trong núi sâu. Gặp giặc muốn đến cướp, ban đầu,
Sư chưa nhận biết, bỗng nhiên thấy một người thân hình cao lớn hơn
một trượng, râu tóc đẹp xinh, mặt che khăn
sa, mặc áo bào mầu xanh, đeo chín vòng bằng vàng, mang giày da,
cưỡi ngựa trắng, bờm đỏ, từ trên đảnh núi đi tắt đến trước
mặt Sư,
xuống ngựa, bảo với Sư
rằng: “Đêm nay giặc sẽ đến. Sư hãy gấp trốn
lánh!” Sư ở dưới bờ
vực sâu thẳm, dứt bặt không đường nào đến, nên nghi
đó là thần núi, bèn
nói rằng: “Nay Phật Pháp bị hủy diệt, bần đạo không nơi dung thân, nên lại nương tựa đàn việt, nhưng nay có giặc đến,
chánh là có thể nhận
lấy sự chết ở ngay đây, chứ đâu còn có nơi nào để
trốn lánh!”
Thần bảo rằng:
“Sư từ xa đến nương nhờ đệ tử, đệ tử cũng có thể bảo
hộ Sư, hãy nên ở đây”.
Nói xong, bèn biến mất.
Ngay trong đêm bỗng giáng hiện
tảng tuyết lớn dày hơn cả trượng bao phủ lấy
Sư, nhờ đó mà khỏi
được nạn giặc. Về sau, bọn giặc lại tìm đến, thần bèn mách bảo dân chúng các thôn ấp dưới núi rằng: “Giặc muốn giết hại
sư Tuệ Chấn, phải gấp
đến cùng cứu”. Mỗi người tự cầm nắm khí
trượng vào núi, giữa đường gặp giặc bèn chống cự, đánh cho tan rã. Từ đó
mỗi ngày Sư thường nương
nhờ nhờ đó mà an tu Đạo nghiệp nơi núi rừng.

Không biết về sau, Sư thị tịch ở đâu.

Truyện ngài
Thích Hồng Hiến trụ chùa Đại
Từ ở Tương Châu.

Thích Hồng Hiến, là người xứ Nghiệp Đô. Thuở thiếu thời,
Sư có vào Đạo Môn, sớm tỏ ngộ Luật Kiểm, nghe
trải qua khổ nhọc, hai
mắt đều mờ tối. Sư
trụ chùa Đại Từ ở Tương Châu, đã không có người
dẫn dắt trước, nên
thường ở trong phòng, lễ bái trì tụng làm đầu,
chẳng phế bỏ sớm tối.

Niên hiệu Khai Hoàng thứ mười bốn
(5
9
4) đời Tùy, bỗng nhiên chiêu cảm có một vị thần tự xưng là Đàn Việt Bát-nhã đến xin Sư thọ giới. Qua vài lần
đến cùng bàn nói, tại đồng phòng có Thiền sư Tăng Cương, lúc vào trai đường thọ thực,
Bát-nhã bèn lấy một chiếc áo xiêm
của
Ngài Tăng Cương đến cúng dâng.
Sư mà nói rằng:
“Luống nhọc tỏ bày
Pháp sự, lợi ích chẳng ít, nên xin kính dâng y vật, mong
nhận lấy cho!”.
Sư nhận lấy và cất vào trong hòm.
Sau khi thọ trai
xong, ngài Tăng Cương trở
về lại phòng lấy làm lạ bị mất áo xiêm, tìm
khắp trong chùa, bèn thấy được ở
chỗ Sư.
Sư trình bày đầy đủ
sự việc
ấy, nhưng ngài Tăng cương
không hề tin. Thần bèn vất mọi thứ y vật
của ngài Tăng cương đầy
trên bàn, bừa bãi khắp sân, bút viết cân thước
bị gãy mấy khúc. Thần ở
giữa hư không bảo rằng: “Sa-môn Tăng
Cương chẳng khéo thiết
lập trai hội cúng dường Tam Bảo, ta gieo tai họa đến ngươi mà chưa hết”.
Sư mắt mờ bèn cùng
Bát-nhã nói về việc mắt đồng
trông thấy. Thần nói với
Sư rằng: “Các bạn rất đông và đều ở
trên sông
Tử Bách, chỉ có ba muơi người cùng đi theo, hãy bảo nhà
chùa dọn bày thức ăn”.
Chúng tăng bèn bày hội ở phía Tây Viện. Thần bảo rằng: “Tốt lành thay các thứ ăn uống! Nhọc tốn phí của các
Sư v.v… Tuy nhiên
Thiền sư
Tăng Cương không bày trai cúng,
sau traihội này
sẽ khiến cho biết”.
Ngài Tăng Cương không hiểu tại
sao mà cứ bị bức bách làm cho
sợ hãi
chẳng thôi, bèn đem tất cả của cải tài vật riêng tư tạo lập các
trai phước. Bát nhã lại bảo rằng: “Đã làm
việc Phước, nay
sẽ
phóng thả”. Và bèn đem
hai xấp lụa giao cho Sư mà nói rằng: “Nên cúng
thí một xấp cho đại
chúng, còn một xấp tặng cho Thiền sư Tăng
Cương”. Sư đối trước chúng nhận được và mọi người thảy đều nghe thấy,
Sư bèn y theo sự giao mà
nhận. Từ đó về sau, Sư càng siêng tu bổn nghiệp.
Sư thị tịch ở chỗ Sư ở.

Truyện ngài Thích Tuệ Vân ở Đông Xuyên:

Thích Tuệ Vân, là người xứ Phạm Dương, xuất gia năm mười hai tuổi.
Sư đi khắp nơi nghe giảng lấy làm
việc chính. Năm mười tám
tuổi, Sư cưỡi lừa đến dừng ở nhà người chú. Người chú trông thấy con lừa
ấy rất ưa thích, nên bày
kế muốn làm hại Sư. Vừa mới mang dao đến,
bèn thấy dưới tường
phía Đông có người mặc áo vàng nắm tay đi ngược lại quát mắng rằng: “Đạo nhân nầy mới là bậc Đại
Só thông pháp,
sao dám làm hại như thế?” Người chú
kinh sợ, nói với người vợ. Người vợ
bảo:” Tâm ông không
cứng rắn, chánh vì hoa mắt nên khiến như thế”. Nghe thế, người chú lại tìm đến, lại thấy ở dưới tường phía Tây có người
mặc áo vàng bảo rằng:
“Chớ giết hại Đạo nhân, nếu giết hại thì họa lớn
sẽ đến”. Người chú
kinh sợ bèn thôi. Đến sáng sớm, Sư từ giã để đi đến nhà người chị gái. Người chú lại mang dao đi theo, bảo với
Sư rằng: “Con đường này tối khuất hiểm trở, nên chú
sẽ đưa cháu ra khỏi chỗ
khó khăn.”
Sư đi trước, vừa đến chỗ
sâu thẳm hiểm trở, người chú
đi sau lưng huơ dao muốn chém, bỗng thấy chồng người chị gái của
Sư bên cạnh. Nên được
thoát khỏi sự gia hại mà Sư đều không hay biết.
Vào niên hiệu
Khai Hoàng
(
5
8
1-
601) đời Tùy,
Sư đi khắp
Thương ấp, xem đủ các
thứ kinh luận. Tiếng tăm vang khắp Đông hạ, vẻ
vang suốt một thời. Sau
đó, Sư dẫn đồ chúng có cả năm trăm vị lại đến
nhà người chú. Người chú thấy
Sư đang mở mang giáo hóa ở giữa đường
ngã tư, bèn nhớ lạo
việc gây hấn ngày trước, bèn dâng cúng Sư mười xấp lụa, vợ chồng cùng nhau tỏ bày hối lỗi.
Sư mới biết việc đó. Và liền
nói pháp để dứt bỏ,
an nhiên không hiềm hận. Sư thường đem việc ấy
mà răn dạy các môn
nhân đệ tử rằng: “Tôi khi xưa nếu chẳng cưỡi vật
tốt đẹp thì việc gì
phải khổ lụy đến người. Từ khi dự phần vào học
chúng thì không trang sức
phù hoa, chỉ được giữ gìn thân mạng lâu dài”.
Trở thành lời tụng nơi
miệng Sư. Về sau không biết Sư thị tịch ở đâu.
Dưới thời
Vua Tuyên Đế (Trần
Húc
5
6
9-
583) đời Trần, ở
Song Lâm thuộc Huyện Ô
Thương, Quận Đông Dương, có Đại Só Phó
Hoằng là người thấu
suốt quyền xảo ứng đạo, tiếp nối vết chân Cư só
Duy-ma cật. Bấy giờ, có
lúc Sư phân thân cứu giúp lấy làm việc chính,
nương ở tại Song Lâm, dẫn dắt hóa độ pháp tục,
hoặc mầu vàng ròng biểu
hiện ở ngực. Có mùi thơm tỏa trong lòng bàn tay, hoặc hiện thân cao hơn
một trượng, cánh tay dài
quá đầu gối, chân dài hai thước, ngón tay dài năm tấc, hai mắt
sáng rực, có hai con ngươi tỏa chiếu ra ngoài.
Hình sắc
dung mạo trang nghiêm cao
vợi, rất có tướng của bậc Đại nhân.

Khi Vua Võ Đế
(Tiêu Diễn
5
0
2-
550) thời Nam Lương dẹp
loạn mở Đạo, riêng chú ý đến
Thích Môn, tâm tánh trinh thuần cảm
khắp đến các Hiền
Thánh. Sa-môn Bảo Chí là người mở dẫn vết tích ở
Kim Lăng, nhưng Phó Công
(Đại só Phó Hoằng ) ở Song Lâm là người
thấu suốt dẫn dắt. Người
đương thời xướng lời chẳng biết địa vị của Sư,
Sư bèn sai
sứ mang thư đến tặng vua
Võ Đế rằng:
“Đại só
Thiện Tuệ là người
sẽ giải thoát ở tương lai, hiện ở dưới tàng cây nơi
Song Lâm, kính bạch với Quốc chúa là bậc
Bồ-tát cứu đời, nay chia điều lành có
ba bậc thượng trung hạ,
mong có thể thọ trì. Điều lành bậc thượng là lược dùng cõi lòng rỗng lắng làm gốc, chẳng đắm trước làm Tông, quên
mất tướng làm nhân,
lấy Niết-bàn làm quả. Điều lành bậc trung là lược
lấy giữ thân làm gốc,
trị nước làm Tông, quả báo ở cõi trời và ở nhân gian đều an vui. Điều lành bậc hạ là lược dùng để che chở nuôi dưỡng
chúng sinh.”
Vua nghe đó, bèn thỉnh
Sư đến trụ ở
Kiến Nghiệp, bèn xây
dựng chùa Định Lâm ở
Chung Sơn, ngồi phủ dưới tùng cao, nằm nương trên
tảng đá,
suốt cùng bốn phía cả
sáu tuần, hoa trời cam lồ thường tuôn chảy trên đất.
Về sau, Vua đến điện
Trùng Vân 73 vườn
Hoa Lâm Khai giảng đề Kinh Bát-nhã, bày riêng một tòa, thỉnh Sư cùng Thiên chỉ đối dương. Khi kiệu ngọc lên điện mà
Sư vẫn an nhiên ngồi đó.
Hiến Tư cơ hiềm hỏi rằng: “Chỉ
nói là Pháp Địa bất động, nếu như động thì tất cả đều
chẳng an!”.
Sư nhận biết thời vận nhà
Nam Lương sắp hết, nên
xót thương cứu khổ binh
tai, bèn đốt cánh tay làm đuốc để cầu nguyện xua đuổi họa đến.
Đến giữa mùa Hạ niên hiệu
Thái Kiến thứ nhất
(5
6
9) đời Trần, Sư ở tại Bổn Châu, nằm nghiêng hông bên phải, lắng dần đến thị tịch.
Bấy giờ, gặp lúc trời
nắng nóng mà thân thể Sư vẫn ấm, hình sắc dung mạo
phô bày nét mặt vui vẻ, ngời sáng trạng thái sạch
đẹp. Mọi người cùng nhau đón rước đến an táng trong hang núi, qua mấy tuần hương hoa
tán rải chứa nhóm. Sau
đó bỗng nhiên mất hẳn dấu vết, những người
đến tìm thăm mà không
thấy, gào khóc kính mến càng sâu sắc. Tiếng khóc
buồn thương quyến luyến nấc nghẹn cả hang núi. Bộc
Xạ Từ Lăng đời Trần soạn bài Minh, thấy ở loại văn.

Truyện ngài Thích Pháp Lãng ở Ngạc Châu.

Thích Pháp Lãng, ngài còn có tên là Tăng Lãng, họ Hứa,
người ở xứ Nam Dương.
Năm ngoài hai mươi tuổi,
Sư mừng vuimuốn xuất gia,
sau đó
được dự phần xuống
tóc, không có nơi nương ở cố định, phần nhiều Sư ở
tại Ngạc Châu. Hình mạo
Sư giống như thế tục mà rất có kỳ tướng,
Sư uống ăn đồng như thế
tục, nên mọi người đương thời đều xem thường Sư,
Sư thường nuôi một con
khỉ và một con chó, tướng mạo to lớn mạnh khỏe,
màu lông đều vàng đỏ, chẳng quen đùa bỡn với
người khác, chỉ nương tựa
nơi Sư, ngày đêm cùng đi theo
Sư không hề tạm xa rời. Như đến
giờ ăn, Sư dùng bát gỗ
thọ thực. Sư ăn no, còn dư cho chó dùng, chung
một đồ dùng với Sư.
Con khỉ liền lấy bát đội lên đầu và cưỡi lên
trên lưng chó, dẫn trước
Sư mà đi. Nếu có người muốn cướp đoạt, chó liền
lớn tiếng gầm gừ. Sư
mặc tình để chó dẫn đi vòng quanh, không có thường độ.

Khoảng cuối đời Trần, đầu đời Tùy, Sư đi đến ngoài giang
lãnh, mặc đồ thô xấu,
oai nghi thoát vượt thứ lớp, giữ gìn roi gậy mang theo che chở nuôi dưỡng thân mạng.
Bấy giờ, Sư lại đọc tụng các kinh,
nhưng chỉ lấy Kinh Pháp Hoa
làm chỗ đặt để chí nguyện. Vốn thiếu tiếng
như chim hót,
trong trẻo, dồi dào,
Sư bèn thanh khiết lập thệ nguyện trì tụng, mỗi lần ngồi tụng
suốt bảy biến, như thế chẳng bao lâu, âm
thanh Sư vang như
sấm động, biết rằng Phước lực ấy có thể lần lượt nương
tựa lên, nên Sư trì
tụng lấy số bảy làm kỳ hạn, mới dần lên đến bảy
mươi biến, bảy trăm
biến, bảy ngàn biến và đến cả bảy mươi ngàn biến,
âm vận tiếng tăm hài
hòa, mặc tình tuôn nhã. Nên với các loại đàn
tranh, tiêu sáo, tỏa phát ra rõ ràng nên
kinh đã tụng.
Bấy giờ, những người
bên cạnh sự xem nghe đều
mất, môi mép Sư không lay động mà lời tiếng phát ra từ cổ họng, xa gần đều
rõ suốt, nhân đó mà nổi tiếng.
Nhưng cánh tay, cẳng chân
và tay Sư cứ duỗi thẳng mặc lòng, có khi như
rùa thụt vào mai, có lúc
Sư đồng tụ hội nơi hàng thịt, hoặc vào trong quán rượu, cùng với mọi người, uống rượu ăn thịt, chẳng lường biết là
như thế nào. Nên trong đời có lời nói rằng: “
Pháp Hoa Lãng, năm nơi
cùng lúc co, thịt heo đầy
miệng má.” Hoặc Sư lại đi tuần ngược dòng
sông đến đất Biện,
khoanh tay ngồi dưới thuyền, khỉ và chó ở bên cạnh,
đều không có mái chèo
quẫy bơi, tùy ý chỗ nào muốn đến thì đến, tuy
lướt giữa sóng gió mà
chỉ khoảnh khắc là đến nơi.

Có vị Tỷ-khưu-ni bị Quỷ mî dựa nhập, siêu ngộ huyền giải, biện luận khắp các kinh văn, ngồi ở Tông chủ
Giảng Đạo, mọi người đến nghe học như mây nhóm, đều không ai
lường biết, không ai chẳng
khen ngợi sự thông minh
tỏ ngộ ấy. Sư nghe thế, bảo rằng: “Đó là tà
quỷ gia nhập, đâu phải chánh lý,
sau này phải xem xét”.
Một hôm, vào buổi sáng, chó và khỉ dẫn thẳng đến chùa ni,
Sư theo đến lễ phật,
nhiễu tháp, rồi đến
trước giảng đường. Cô ni ấy còn đang giảng nói.
Sư bèn gằn tiếng quở
trách rằng: “Kẻ tiểu tỳ kia, nay ta đã đến,
sao
chẳng xuống tòa?” Cô ni ấy vâng theo tiếng vội xuống tòa, chạy ra
trước giảng đường, đứng đối diện chỗ
Sư từ
sáng
sớm giờ mão cho tới
giờ Thân, sừng sững
chẳng rời khỏi chỗ, mồ hôi tuôn đổ xuống đất
vẫn nín thinh không nói năng gì. Hỏi đến năng lực tuệ giải thì im lặng như
ngây như điếc, một trăm ngày
sau mới bình phục lại bản tánh.
Sư có năng
lực hàng phục cảm thông
đều đại loại như thế.
Đến cuối
niên hiệu Đại Nghiệp
(6
1
7) đời Tùy, vẫn còn chưa có một hạt bụi bay mà miệng Sư luôn bảo “Giặc” sớm tối không nghỉ. Quan nhân đều lo sợ
cho đó là Sư mê hoặc quần chúng, bèn thầm
giết hại Sư. Có Sa-môn
Pháp Lâm ở Tương Dương là người vốn giao du
với Sư, kính quý sự
thấu đạt sâu xa của Sư, nhân sự việc mà trình
bày, nên liền tuần tự mà ghi chép.

Truyện ngài Thích Đạo Tiên trụ chùa Trúc Lâm ở núi Quán Khẩu:

Thích Đạo Tiên, ngài còn có tên khác là Tăng Tiên, người
nước Khương Cư. Sư làm nghề buôn bán, thường qua lại xứ Ngô Thục,
cũng như trên dưới sông
biển chứa nhóm các thứ của báu, nên của cải Sư
có được đầy ắp cả
hai thuyền. Bấy giờ, có người tính rằng tiền Sư có đến mấy mươi quan, còn vàng báu thì đầy ắp. Tham gá
càng sâu, chỉ
tiếc chưa được nhiều,
lấy nghiệm muốn nuốt luôn biển cả. Sư đi buôn
đến tận núi Ngưu Đầu,
ở quận Tân thành, thuộc Tử Châu, gặp được
Thiền sư Tăng Đạt đang
giảng pháp, ngài Tăng Đạt nói rằng:
“Sinh tử dài
lâu, không ái nào chẳng
lìa, tự thân còn như vậy, huống gì các thứ của
cải, tài vật”.
Ban đầu, Sư mới nghe qua, vui mừng mạnh mẽ chớm phát
bên trong. Sư nghó sâu xa
rằng: “Ta đời nầy tham nhiều, chí ưa chứa nhóm, vừa rồi nghe
chánh pháp, thuyết ấy rất cùng cực.
Hoặc mất, hoặc lìa, tất yếu phải như thế.
Chẳng bằng nhận đắm tất cả vật báu giữa
sông
sâu
để xuất gia, lìa đắm trước, tự nhiên không nhiễu não, như thế há chẳng
vui ư?” Ngài liền nhận
chìm cả thuyền xuống giữa sông sâu. Sư lại
muốn cho chìm tiếp thuyền
nữa. Mọi người đều cùng nhau ngăn cản,
khuyên Sư nên lấy đó
để tu tạo phước nghiệp. Sư bảo: “Đều là rối
rắm nhiễu não, khổ nhọc cho chính mình và kẻ khác”.
Và Sư liền nhận chìm
luôn. Đi thẳng vào chùa
Trúc Lâm ở núi Quán Khẩu xuất gia.
Ngày đầu tiên vừa xuống tóc,
Sư đối trước chúng tăng phát lời
thệ nguyện rằng: “Nếu
chẳng đắc Đạo thì không bao giờ ra khỏi núi
này”. Sư liền dứt bặt
vết tích người đời, dựng lập am thất nơi hang núi quanh co. Đồng bạn học thiền cùng nhau lần lượt kéo đến. Mỗi lần
Sư xem kinh, mới đầu mở
thấy như Phật ở chỗ ấy, không lúc nào chẳng nghẹn ngào tự nghó
“cớ sao ta chẳng được gặp mà chỉ thấy di văn!”.
Mà Sư vượt trội khác thường
so với đồng bạn.
Sư nương náu nơi hoang vắng với các cầm thú. Hoặc có người đến hỏi phương thức học, ngài đều đối
đáp khéo léo, thầm hợp
với khuôn phép chánh. Từ đầu, Sư nhập Định,
mỗi lần ngồi đều lấy
khoảng thời gian bốn –năm ngày làm hạn thường.
Chỉ có lúc khách đến
cửa, Sư ngầm nhiên tự nhận biết, đứng dậy tiếp
đón nói năng. Nếu không
có người đến, thì Sư ngồi thẳng nơi tónh thất
vắng lặng như hư không,
có lúc Sư biết trước ngày mai có khách đến,
hoặc đến cả trăm ngàn
vị thảy đều như lời Sư nói, không hề có sự dư thiếu.
Đầu thời
Nam Lương, Thỉ Hưng Vương Đạm vén màn Tam
Thục, kính thờ
Sư theo lễ thầy trò mà, cùng dẫn đến nơi
Thư Khúc thuộc Thiểm phục. Niên hiệu
Thiên giám thứ mười
sáu
(5
1
7) thời Nam Lương, Sư đến núi Thanh Khê, có chí hướng muốn ở trọn đời ở đó. Bấy giờ, Đạo
Quán cao thoáng, cân hạc lẫn lộn
đông nhiều, thường cùng chê
trách rất cậy, làm tâm
lo lắng. Sư bèn an nhiên không hề để ý. Một đêm nọ, bỗng nhiên Đạo
Só trông thấy ở
sườn núi phía Đông có lửa bốc cháy,
sợ lửa đồng đốt hại
Sư nên mỗi người đều mang bình nước đến cứu
giúp, nhưng đến nơi, thấy
Sư ngồi ngay ngắn, lửa lớn đang cháy mạnh, đều cùng nhau khen ngợi là “Hỏa Quang thần Đức”. Đạo
Só Lý Học Tổ, v.v… xả thí ruộng
vườn tạo lập tôn tượng, chùa tháp thành tựu, xa gần đều quy hướng kính tin, mười nhà có hết chín. Châu thứ
Sử là
Bà Dương Vương Khôi đích
thân đến kính lễ thọ pháp.
Đến cuối
niên hiệu Thiên giám
(5
2
0) thời Nam Lương, Thỉ Hưng Vương thầm cảm, nên đến chùa Lương Thái tạo tôn tượng Tứ Thiên Vương, vào
sáu ngày trai thường thiết lễ thanh tịnh
cúng dường.
Sau đó, Sư đến dự trai hội, trên đảnh đầu tôn tượng
Tứ Thiên Vương phát ra
ánh sáng năm mầu, lò
hương Sư bưng tự nhiên khói tỏa. Thái úy Lục
Pháp Hòa khi trước vào những ngày vi tàn có mấy lần đến núi cúng
dường Sư và làm
cấp sứ.
Trong chúng tăng có người quở trách.
Sư bảo: “Đó là Tam Đài Quý Công, do
duyên gì mà lại nhục mạ?” Bấy giờ không
ai lường biết hậu quý.
Lục Pháp Hòa quả nhiên bèn lên viên phục.
Hoặc có những lúc
Sư tật bệnh, thấy có đồng tử mặc áo lụa từ dòng nước Thanh Khê lấy ra một bát đầy thuốc nhiệm mầu đến qùy dâng
Sư uống, không bao lâu liền
khỏe mạnh. Sư ở tại núi suốt hai mươi tám năm,
lại đến Tónh Lạc, hoằng hóa Đạo pháp.

Bấy giờ, gặp lúc nắng hạn tàn khốc, trăm họ đều cầu thỉnh
Sư liền đến hang rồng, gõ gậy vào cửa mà bảo rằng:
“Chúng sinh
đang đau khổ, vì
sao đam mê ngủ như thế?”
Sư nói vừa xong, liền có mây đen kéo khắp bốn phía, mưa lớn tràn đầy, muôn dân đều đội ân đượm
nhuần ấy, cùng nhau đến
cầu nguyện, kính trọng như thiên thần.Nếu có
cầu Xá-lợi, Sư liền vì
cầu thỉnh, ứng niệm liền đến đúng như sự mong cầu.
Đến đời Tùy,
Thục Vương Tú trấn thủ tại
Mân Lạc có tấu
trình lên Vua,
sau đó Vua bảo
Sư truy tìm thỉnh.
Nhưng Sư không vâng mệnh. Bỗng nhiên vua đổi
sắc mặt đích thân dẫn đầu Binh lính mang theo gậy trượng đến để
bắt Sư. Nếu như cố ý không chịu thì có thể giết chết
ngay. Sư nghe binh lính đến, đều không tỏ vẽ
lo sợ, đòi lấy y
Tăng-già-lê đắp mặc,
sau đó ngồi thẳng niệm Phật. Vua vừa đi đến chân núi, bỗng nhiên mây mưa tuôn đổ, bão tuyết rơi xuống, nước tuôn vọt tràn
khắp sông rạch, lấp phủ quân lính, chưa biết tính toán thế nào,
sự tình đã
quá quẫn bách, Vua bèn xa quy hướng
sám lễ.
Nhân đó, trời trong
sáng trở lại, mưa gió ngừng dứt, đường núi mở thoáng. Vua và binh lính đến được
nơi chỗ Sư.
Vua đích thân rất mực cung kính. Sư giảng Pháp cho nghe. Vua lại phát khởi tín tâm, bèn thỉnh
Sư về Thành Đô trụ chùa
Tónh Chúng. Vua rất kính
ngưỡng, cúng dường lễ hậu, cả thành quách mọi người đều cung kính gọi
Sư là “Tiên-xà-lê”. Vào niên hiệu
Khai Hoàng
(
5
8
1-
601) đời Tùy,
Sư về lại chùa núi. Đường đi tự nhiên sạch sẽ, bởi có thần núi quét dọn trước.
Một đêm, có vị khách tăng đến nghỉ ở
trong phòng, Sư đến kéo
vị ấy ra, liền đó, căn phòng sụp đổ.
Đến lúc ngoài trăm tuổi,
Sư ngồi thẳng mà thị tịch,
sau đó an
táng tại núi đó. Ở
Ích Châu còn có mộc cảnh Bạch Điệp đến nay vẫn
hiện còn, mọi người
gọi đó là “Thánh Nhân Tiên Xà-lê”.

Sơn:

Truyện ngài
Thích Tuệ Phong trụ chùa Thê Hà ở Nhiếp

Thích Tuệ Phong, không rõ Sư là người xứ nào. Sư trụ chùa
Thê

Hà, nghe học
Tam luận với ngài Thuyên Công, bèn tỏ ngộ sâu xa
diệu chỉ đó, rất lấy làm đắc ý, tiếng tăm vang tỏa khắp xa, mọi người
đều suy tôn. Thuyên Công
có nói rằng: “Sức lực tư duy thấu hiểu của Tuệ Phong, tôi đây không thể
sánh bằng. Vì tôi tuổi tác
già suy, nên đến cùng nương tựa đó”.
Sư đặt tâm nơi
Chánh Lý, thân làm khuôn
phép luật nghi, nhiếp tónh ở chốn tòng Lâm, mỗi ngày chỉ ăn một bữa, mặc y phục thô xấu, lược không chứa để mảy may, nhìn dáng bước khoan thai rất có
phong thái.
Sư không hề đến
Giang Đô, chỉ giảng dạy
Luật Thập Tụng, khen ngợi dẫn dụ tu trước, người đến nghe học rất đông, có
người hỏi rằng: “Nay
học Đại Thừa, vì sao lại giảng luật?” Sư bảo:
“Đó là sự thấu đạt tận cùng, ông chẳng thể biết được. há học
Chánh Pháp mà
Đại tiểu chống trái nhau ư?”

Vào niên hiệu Thiên gia
(
5
6
0-
566) đời Trần, Sư thị tịch, thọ
sáu mươi tuổi. Lúc sắp
tịch, Sư bảo đệ tử là Sa-môn Trí Côn rằng: “Tôi
đi đến chỗ xa xôi, nơi
các ông không biết được!”. Sau khi Sư tịch, có
một ngón tay co quắp lại,
tuy kéo thẳng ra nhưng lại co trở lại, bấy giờ
mọi người bàn với
nhau cho là Sư đã chứng đắc Sơ Quả.

Truyện ngài
Thích Tuệ Nham trụ chùa
Trùng Huyền ở Tô Châu:

Thích Tuệ Nham trụ chùa Trùng Huyền ở Tô Châu, tướng
trạng Sư như
si cuồng, chẳng tu giới luật.
Người đương thời chẳng hề đếm
xỉa. Sư thường ngồi
trong phòng, chẳng đồng mọi vật bàn nghị. Bỗng nhiên

riêng một
mình Sư vui vẻ nói cười đùa bỡn, vào chùa nắm vật chỉ
chỏ, bảo rằng: “Chỗ này làm
chánh điện, chỗ ấy làm phòng nhà, cho
đến hàng hiên, lang vũ,
nhà trù, nhà kho, không thứ gì chẳng đầy đủ.
Sau đó hơn một tháng,
nhân Sư bảo chúng tăng rằng: “Muốn biết được
Tuệ Nham tôi, thì khi linh
trên tháp rơi xuống, tôi sẽ qua đời”. Đến lúc
quả nhiên như thế, Sư
trở về khóa cửa phòng, đập phá cửa mở thì thấy
Sư ngồi thẳng mà thị tịch. Xa gần nghe thế đua nhau kéo đến đông đầy, mỗi người tự xả thí vàng lụa
cúng dường, thành một đống lớn.
Mới y theo lời Sư nói trước
kia xây dựng thành ngôi chùa nổi tiếng. Mọi
việc thảy đều phù hợp.
Từ lúc Sư thị tịch đến nay đã hơn bốn mươi năm,
mà vẫn như lúc còn
sống, hiện tôn trí tại Phật đường, để mọi người
chiêm lễ, bái yết.

Truyện ngài
Thích Pháp An trụ Đạo tràng
Bảo Dương ở Đông
Đô.

Thích Pháp An, họ Bành, người ở xứ
Thuần Cô thuộc
An Định. Sư
xuất gia từ
thuở thiếu thời tại tinh xá Cửu Lũng ở núi Thái Bạch,
kính mến Thiền pháp làm
chính nghiệp, ăn uống sơ sài, mặc áo thô xấu
đến tận tuổi già.

Vào niên hiệu Khai Hoàng
(
5
8
1-
601) đời Tùy, Sư đến Giang Đô, bảo thông
Tấn Vương. Bấy giờ, vì hình dáng
Sư thấp xấu, nói cười
khinh xuất, nên chẳng lấy
làm thông. Một hôm, Sư đến trước cửa, mọi người xua đuổi mà chẳng đi, thử lấy làm Thông.
Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) nghe thế, bèn mời vào cung diện kiến, y như đã quen biết xưa cũ.
Nhân đó, Sư trụ ở
chùa Tuệ Nhật. Những nơi nào Vua đến, thì cùng có
ngài đi theo. Lúc xa giá
Vua đến Thái Sơn, bấy giờ gặp lúc khát nước thiếu thốn, nhìn khắp bốn phía toàn là đá núi không do đâu có được
nước. Sư dùng dao đâm
vào đá thì có nước tuôn ra, lấy đó dâng cho Vua.
Khi ấy, Vua vui mừng khen ngợi, hỏi Sư: “Bởi năng
lực nào vậy?” Sư
đáp: “Sức lực của Vua”.
Sư bèn theo Vua vào bãi
sa mạc, đến biển bùn
sình, trong đó nếu có
gặp biến cố, thì Sư đều dự biết mà lánh, nên không
bị tổn hại thất bại gì.
Sau, lại đến Thái Sơn, Chư tăng chùa Thân
Thông đến mời Đàn Việt.
Sư thấu đạt việc đó, Vua bèn viết tay trên vách
chùa để mở mang hộ trì.
Mới đầu, cùng Vua vào hang, Sư thấy một vị tăng thân mặc áo xấu, cưỡi con Lừa trắng đi đến,
Vua hỏi: “Đó là
ai?” Sư đáp: “Đó là
Lãng Công. Tức mới lần đầu tiên đến chùa
Thần Thông nên đến đón rước
dẫn đường”. Đến lúc vào tới trong chùa, lại thấy
một vị thần tướng trạng
cao lớn hùng vó đứng trên giảng đường, tay tựa
vào miệng chim si nhìn
xuống đại chúng. Vua lại hỏi, Sư đáp: “Đó là Thần núi Thái
Bạch, là người theo vua.” Từ đó về sau, có nhiều việc kỳ
đặc, ở đây không chép rộng!”
Đến đầu niên hiệu Đại
Nghiệp
(6
0
5) đời Tùy, Vua Dương Đế (Dương
Quảng) càng rất mực kính
trọng Sư. Các hàng oai vệ
Vương Công hễ trông thấy
Sư thì đều qụy gối kính chào. Thường Thị Tam
Vệ kính thờ
Sư như thần.
Sư lại đến các danh
sơn thỉnh các vị ẩn dật
như các ngài Quách Trí,
Biện Thích, Chí Công, Trạm Công, Bôi Độ, v.v… đồng
một lúc cùng đến trụ chùa Tuệ Nhật, các hàng
Đạo nghệ có
hơn hai ngàn vị, cung cấp
bốn thứ cần dùng vốn do từ Sư mà lập. Vua lại
vì xây dựng lập Đạo
tràng Bảo Dương ở Đông Đô, chỉ một chúng của
Sư ở trong đó dựng lập đạo nghiệp.
Đến niên hiệu Đại
Nghiệp thứ mười một
(6
1
5) đời Tùy, Sư tấu trình rằng: “bốn phương nhiều nạn!”. Sư không bệnh tật gì mà thị tịch tại chùa đang ở,
thọ chín mươi tám tuổi. Trước lúc sắp tịch, Sư
thưa với Vua về
Hậu sự rằng:
“Sau khi
Pháp An tôi qua đời khoảng một trăm ngày
sẽ có lửa cháy ở nội cung, Vua càng phải
thận trọng”. Đến
tiết Hàn Thực, dầu vọt
lên thiêu đốt, đang đêm cửa đóng nên cung nhân cả ba viện cùng mỗt lúc bị giết bởi lửa thiêu.
Khi đó, Vua Dương Đế
chẳng lấy làm lạ, tiễn
đưa kim quan Sư đến an táng ở núi Thái Bạch, mọi
chi phí cúng dâng đều do Quan cung cấp.

Sư vốn có đức hạnh trầm lắng bên trong, ở ngoài đồng như
người tục, chỉ có lúc
ngủ, Sư không kê gối, cổ không co cong, chỉ nghiêng
cổ tựa bên mép giường,
miệng chảy nước dãi thường có cả thăng. Đó mới là lạ. Bấy giờ,
lại có Sa-môn Thích Pháp Tế là vị Tăng thấu suốt nhận biết khác lạ.
Sư phát xuất dấu vết từ thời nhà Trần cho đến cả 2 đời
Vua (Văn Đế, Dương Đế) đời Tùy.
Sư đều nghỉ qua đêm trong cung cấm. Tuy cùng
sống lẫn lộn với các hàng phi hậu, nhưng
Sư tinh tấn ít dục thật ít người đạt được như thế.
Vua Văn Đế (Dương
Khiêm
5
8
1-
605)
đời Tùy, lúc còn ở
Trường An vì Sư mà xây dựng chùa Hương Đài. Sau,
Sư đến trụ ở Đông Đô, lại xây dựng Đạo tràng
Long Thiên. Vua cấp cho
Sư một con
ngựa trắng,
Sư thường cưỡi
trong cung. Nếu có ai bị
bệnh hoạn gì,
Sư chú nguyện vào nước rồi cho uống, không bệnh gì
chẳng lành.
Sư lại thấy được Quỷ
vật, thấy trước những điều chưa xảy ra.
Đến niên hiệu Đại
Nghiệp thứ tư
(6
0
8) đời Tùy, bỗng nhiên Sư giã biệt Vua Dương Đế
(Dương Quảng
6
0
5-
617) rằng: “Thiên mạng
chẳng thường, lại phải
đến đời sau, cúi mong che chở, gánh vác chúng
sinh!”. Liền đó, Sư bèn
ngồi mà thị tịch. Cạo tóc sắp tẩn liệm, bỗng chốc
tóc
mọc ra dài cả nửa tấc.
Vua bảo: “Thiền sư diệt Định, đâu được
cạo tóc như thế”. Và
bảo mang chuông lớn đến đánh. Sau hơn một
tháng, Sư không xuất định,
thân tướng Sư vẫn như lúc còn sống. Vua bèn bãi triều, trăm quan đồng mặc
sắc phục mầu trắng. Vua ban
sắc tiễn
đưa đến Tương Châu. Lại
lực do Quan cung cấp, đi đến đâu thì thiết trai
tại đó. Mọi vật đều
lưu xuất tại đó, mỗi ngày cúng dường trai hội cả
trăm vị tăng, suốt đến
bốn mươi chín ngày. Mỗi người riêng một ngày
cúng dường hai mươi lăm
xấp, tính gồm tất cả có hơn mười vạn xấp. Đó
đều là phước lực của Sư, nên mọi người đều
dốc bố thí báu trong nhà.

Truyện ngài
Thích Tuệ Khản trụ chùa Đại
Quy Thiện ở Tương Châu.

Thích Tuệ Khản, họ Dương, người ở xứ Điển Hà thuộc
Tấn Lăng.
Từ thuở thiếu thời, Sư thọ học với Sa-môn Xà-lê Hòa.

Xà-lê Hoà là người Linh Thông u hiển. Người đời chẳng ai
lường biết được tâm
Sư cạn sâu thế nào, nhưng Sư cung kính tôn tượng,
kính thờ đồng như Phật
thật, mỗi lúc thấy tôn tượng đứng thì Sư không
dám ngồi ở trước,
khuyên người tạo tượng chỉ nên tạo Tượng ngồi. Đi giữa đường nếu gặp các duyên
sự nguy ách,
Sư đều cứu giúp.
Hoặc thấy heo bị trói buộc, Sư
liền bảo: “Giải thoát thủ Lăng Nghiêm”. Heo
liền được mở trói,
chủ nhân đó mà thả. Từ đó, Sư chỉ lấy sự từ bi cứu giúp làm
chánh nghiệp. Mỗi lúc đại chúng nhóm họp một nơi,
Sư liền
nói pháp cho nghe, và đều
tùy việc mà khen ngợi dẫn dụ, tức ngay sự
vật thành việc chuyên.
Đại chúng không ai chẳng tỏ ngộ mà quy hướng về với
Chánh đạïo, sau cùng,
Sư đến
Nghiệp Hạ, mở mang
Chánh Pháp. Đồ chúng quy hướng mãi đến nay vẫn lưu truyền ngâm vịnh.
Sư thị
tịch tại Nghiệp Đô. Có
người hỏi về quả vị chứng đắc của Sư, Sư bảo:
“Đạt được gốc lành
thành thục.”

Sư kính thờ
sức thần hóa của
Xà-lê Hoà được mấy năm. Đại chúng biết
Sư có năng lực linh dị, ban đầu chưa được
rộng lớn, sau,
đến Lãnh Nam,
Sư quy tâm thọ học với
Sa-môn Chân Đế. Nhân đó, Sư được truyền trao
pháp Thiền.
Sư tinh chuyên thực hành, không bao lâu, đã
có sự tỏ ngộ sâu xa.
Sau cùng, Sư đến trụ chùa Thê Hà, an chí rỗng lắng, qua lại tự tại, không bị bó buộc bởi núi đồi.
Bấy giờ, Sư đến
Dương Đô, chỗ
Pháp sư Ti.
Pháp sư Ti vốn biết đạo hạnh của
Sư nên lấy lễ đặc
biệt để tiếp đón. Lúc
Sư sắp về lại chùa núi, Pháp sư Ti thỉnh Sư ứng
hiện thần lực. Sư bảo:
“Đâu có gì khó”. Liền từ trong cửa sổ đưa cánh tay ra dài mấy mươi trượng mở ngang
sáng ngời cả chùa lên đến trên tấm biển
điện Phật,
rồi trở lại trong phòng, Sư bảo với Pháp sư Ti rằng:
“Người đời không nhận biết được
sâu xa, thấy vậy bèn
sinh tâm kinh dị.
Vì vậy nên tôi không làm”.
Đến niên hiệu Đại
Nghiệp thứ nhất
(6
0
5) đời Tùy, Sư thị tịch tại chùa Đại Quy Thiện ở Tương Châu, thọ tám mươi hai tuổi.
Ngày thị tịch,
Sư đem ba y xiêm từ xa kéo đến trong
giảng đường, tự
nói: “Ba y hoàn trả lại
chúng tăng. Nay tôi chết đi!”Bèn trở về phòng. Đại chúng
kinh sợ đến tìm, chỉ thấy xương trắng đầy đủ hình tướng ngồi
kiết già trên giường,
cùng nhau xúm lại lay động nghe tiếng leng keng mà chẳng tan.

đô:

Truyện ngài
Thích Chuyển Minh trụ chùa Hóa Độ ở
Kinh Thích Chuyển Minh, họ Lộc, không rõ
Sư là người xứ nào.
Sư mặc

Tăng Nghi,
diện mạo chẳng to lớn, dung chỉ ngài trầm lắng,
không tỏ vẻ mừng giận.

Niên hiệu Đại Nghiệp thứ tám
(6
1
2) đời Tùy, tự nhiên Sư đến trụ Lạc Ấp, bảo là có giặc dấy loạn. Đến lúc xem xét, tất cả không dấu
vết gì, Vua Dương Đế
(Dương Quảng
6
0
5-
617) bấy giờ cho là Sư mê
hoặc quần chúng, nhưng
chưa thể gia tội, tạm bảo bắt giam. Mới đầu
chẳng ai lường biết tại
sao vậy, qua đến tháng sáu năm sau
(6
1
3) quả nhiên gặp phải Kiêu Cảm phản nghịch, đuổi bức hung ác sung vào dò
xét Đông Đô, giết hại
rất nhiều. Vua mới gượng tin lời Sư nói có chứng
cứ, bèn ban sắc thả ra.
Tuy bị ràng buộc hay được thả, tâm tình Sư vẫn như thường, nói bàn với mọi người, không gì chẳng đề cập đến. Gặp lúc
Vua đến Giang Đô, đi đến
Yển Sư, bấy giờ trong ngục có đến năm mươi tử tù đã định thời gian
hành quyết.
Sư nghó ngày mai ta phải thả những
người bị tội chết
này”. Liền đến chỗ ngục, giả làm người thăm nuôi, gặp
gỡ các người tù mà
bảo rằng: “Ngày mai xe giá nhà Vua sẽ đi ngang
qua đây, các ngươi đồng
một lúc phải hô lớn “Có giặc đến”. Nếu có ai
hỏi về nguyên do thì nói
là tôi bảo như vậy thì sẽ thoát khỏi tội chết”.
Đến lúc Vua đi ngang qua,
các người tù bèn thực hành như lời Sư bảo.
Vua liền ban sắc thả tất
cả các người tù, bắt Sư vào giam cầm. Sư cười lớn mà chấp nhận, không hề tỏ vẻ
lo sợ. Lúc bấy giờ khắp bốn phương đều gặp phải nạn đói kém trộm cắp, dân chúng không nơi nương tựa
để sống, thật đúng như lời Sư nói.
Đến cuối niên hiệu Đại
Nghiệp
(6
1
7) đời Tùy, Sư vẫn còn bị giam cầm. Khi Việt Vương lên ngôi,
Sư mới được thả. Tuy qua lại tự do,

mà Sư thường
ở trong cửa Càn Dương, nơi phòng viện riêng cung
cấp, nhưng sợ Sư ngầm
vượt ngục nên thầm sai ba người gìn giữ, riêng
canh giữ Sư. Đến lúc quân quốc của
Hoàng Thái Kiến Nghị mưu bàn,
Sư thường dự cùng nơi
màn trướng, trù tính lợi hại. Ngụy Trịnh Thế
Sung càng gấp bội kính tin
nên gìn giữ nghiêm mật lại kiêm thường độ. Đến niên hiệu
Khai Minh thứ hai, tức niên hiệu Võ Đức thứ ba
(6
2
0) thời Tiền Đường, Sư từ Lạc Cung an nhiên mà ra, chung quanh vây bọc đến năm lớp mà ban đầu không thấy dấu vết. Xét tướng của Ngụy Đô
bị thất bại.
Sư đi về hướng Tây, đến
Kinh đô. Thái Võ Hoàng Đế (tức
Vua Cao Tổ-Lý Uyên) sớm kính thờ âm văn, rất tin
Thần Dị, thiết bày lễ lớn kính
trọng Sư, ban
sắc mời
Sư trụ chùa
Hoá Độ. Có mấy lần thỉnh
Sư vào trong cung cấm. Sư
trình bày đầy đủ những điều ứng, về sau
mọi việc đều khế hợp.
Đến tháng
tám năm đó
(6
2
0) bỗng nhiên không thấy Sư đâu cả. Y phục mọi vật vẫn còn nguyên trong phòng. Sau đó, Vua ban sắc đi tìm, hỏi thăm khắp cả nước nhưng
không được.
Tìm Sư trên bước đường hành Đạo thầm trải qua điềm lành. Như có người hỏi về
sở học,
Sư thường dùng một
Pháp Bình Đẳng chuyên chí phụng trì.
Nhìn lại, Sư trải qua bốn triều đại, với các hạng
sang hèn đều là
thông thuộc, vì
Đạo Sư suốt cùng u cực,
nên đều đến sang thọ học. Mà tâm tình Sư bất
kể là tươi hay héo, đều
thật vâng theo bình đẳng. Nếu người nói năng quỷ quyệt chẳng thường hòa vận thì
Sư bảo: “Pháp sư ấy từ trong loài dê
mà sinh ra”. Sư dự ghi
nêu bày mọi sự chẳng phải một. Đến chùa Tổng
trì, nhìn chúng tăng ở đó, Sư bảo: “Không bao lâu
nữa, nơi đây sẽ gặp nạn đổ máu, nên phải cùng
nhau thận trọng”. Bấy giờ, mọi người cho đó là lạ, cùng nhau
xem thường. Đến lúc gặp phải những
sự việc như
Pháp Cai, v.v… tìm khắp
đô thị bị giết chết tại Đô thị, mới hối hận
lỗi trước. Vào cuối đời Tùy, có
Bào Tử Minh, không rõ là người xứ nào.

Khi ấy, Vua Dương Đế xa thỉnh những bậc danh tăng tài nghệ.
Nhưng Sư thấm đượm mặt trời trí tuệ, thường đến các chùa viện chẳng
ở phòng nhà, hễ đêm đến thì dừng nghỉ không nơi cố định. Đã nhận lời
Quan thỉnh cúng dường
nhưng Sư không hề đến dự. Chẳng đắp mặc ba
pháp y, chỉ mặc áo tràng,
hoặc có lúc kinh hãi kêu réo chạy quàng, nói năng không
chuẩn định. Niên hiệu Đại
Nghiệp thứ chín
(6
1
3) đời Tùy, Sư dùng áo dài bịt trán, xướng bảo:
“Giặc giặc” mà chạy, người đương thời cho đó là hiện điềm. Đến lúc
Kiêu Cảm dấy khỏi
phản nghịch, các quân lính đều quấn truân ở cổ, bịt trán tướng trạng
như Sư, đều vây
quanh Đông Đô. Vời hỏi
Sư về mọi
sự thông bít,
Sư liền mắng
nhiếc rằng:
“Giặc hại thiên hạ, làm gì có nước nhà ư?”
Khi đó, Vua đang ở tại
quận Trác, nghe thế rất
vui mừng, vời đến mà nhọc đuổi trừ. Sư lại dùng
sọt đựng đầy đất, đang lúc gió thổi mà
phủ sau.
Bọn Kiêu Cảm nghịch
đảng đều bị chém giết
ở ngoài cửa Trường Hạ, mỗi ngày riêng có đến
mấy ngàn xe cùng ứng
khắp. Đến niên hiệu Đại Nghiệp thứ mười
(6
1
4) đời Tùy, vô cớ mà Sư qua đời tại Lạc ấp.
Truyện ngài Thích Giả Dật ở An Châu:

Thích Giả Dật, không biết Sư là người xứ nào. Khoảng đầu niên hiệu
Nhân Thọ
(6
0
1) đời Tùy, Sư đến ở đất An Lục. Sư nói cười úp mở chẳng vượt quá phù
sấm. Sư vận mặc luôn biến đổi, lúc đen lúc trắng. Sau, có một thời gian ngài phân thân đến các huyện, đến lúc
suy
nghiệm, mọi người mới kính trọng đức hạnh
của Sư. Hành tích chẳng trải qua mà vì không biết nên xấu hổ.

Có Sa-môn
Tuệ Hạo ở chùa Phương Đẳng, là người học hành sâu rộng,
Sư nhân có việc nên đến đó, đem năm mươi giấy tặng cho và bảo: “Pháp
sư nhờ đây mà được giải mở”.
Mới đầu, ngài
Tuệ Hạo không biết việc ấy là gì,
sau có
sự tranh luận khởi lên, ngài
Tuệ Hạo bị dẫn
vào cung cấm,
Quan Ti trách hỏi, ngài dẫn biện mà đáp, giấy vừa hết thì
sự việc được xong,
đúng như điều Sư nói. Nên điều trưng ứng Sư nêu
đại loại đều như thế.

Sau đó, Sư đến một nhà nọ, bảo rằng: “Nhà ông có một cô gái
sắp đi lấy chồng”. Nhân
đó vào chợ, Sư xướng lệnh xong, bảo rằng:
“Nhà kia gả vợ cho ta, cần có được lễ tặng, đòi nhiều tiền gạo, định
ngày thành tựu”. Mấy
lần, Sư đến cửa nhà người lớn tiếng trình bày.
Nhà có cô gái lấy làm xấu hổ, bèn âm thầm giết chết cô gái chôn vùi
dưới hầm phẩn. Qua ba
ngày sau,
Sư đi đến trong chợ, gặp người, bèn nói
cho người nghe sự việc bị giết hại.

Khoảng niên hiệu Đại Nghiệp thứ năm
(6
0
9) đời Tùy, trong nước đang thanh bình an thái, Sư cùng bọn trẻ nhỏ vui đùa bên bờ sông, hoặc cưỡi trên cầu
ván, múa tay mà bảo rằng: “Bẻ đầu Dê, quay đầu
Dê”. Mọi người thấy
vậy chê cười mọi hành động của Sư. Đến lúc
tại Giang Đô bị họa loạn, mọi việc đều hợp với
lời nói trước của Sư. Không
biết về sau Sư thị tịch ở đâu. Bấy giờ,
tại Thục Quận lại có Sa-môn Dương Hựu như người rồ dại ở xứ
Mân Lạc. Có những vị già cả bảo là: “Từ lúc đầu trông thấy
Sư cho đến nay dung mạo
vẫn như xưa không thay đổi, tuổi khoảng
chừng bốn mươi”. Sư
mặc áo sam mầu vàng cũ, ăn uống đồng như người thế
tục, không
nơi ở cố định. Mỗi lúc có nhóm họp lớn, thì ngài đều
tham dự trước.
Sư nói cười ứng biến, bàn luận không thương tổn vật.
Sư dự
ghi những ứng nghiệm về
tương lai, người đương thời đều cùng khen
ngợi. Mãi đến đầu
thời Tiền Đường, vẫn còn thấy Sư ở xứ đó, nhưng về
sau, không biết Sư ở đâu!.

Truyện ngài Thích Pháp Thuận trụ chùa Nghóa Thiện:

Thích Pháp Thuận, họ Đỗ, người ở xứ
Vạn Niên thuộc
Ung Châu. Bẩm tánh Sư nhu
hòa, không hề nghó duyên men theo việc ác. Sư giã từ cha mẹ làm lính ở phương xa, không
sợ gian nan khó khổ.
Năm mười tám tuổi Sư bỏ
tục xuất gia, kính thờ Thiền sư Tăng Trân ở chùa
Nhân Thánh, thọ trì Định Nghiệp.

Ngài Tăng Trân họ Ngụy. Chí luôn giữ kiệm ước, sống nơi đồng nội quen dần
thành tánh. Ở phía Đông
Kinh thất có gò đất tên là Mã Đầu, bờ không
sâu lắm, có thể làm hang Linh.
Ngài Tăng Trân bèn bắt đầu xây dựng nền tảng ở đó, khuyên người thế tục
sửa sang.
Sư ngồi thẳng chỉ huy, nêu bày phép tắc, bỗng nhiên cảm có một con chó không biết từ đâu đến, chân trắng mình vàng tự nhiên
thuần quen, đi
thẳng vào trong hang, miệng
ngậm đất ra, qua lại chỉ trong chốc lát, làm
việc nặng nhọc mà không
mỏi mệt, ăn thì đồng như chư tăng, qua khỏi bữa trưa thì không ăn. Đã có
sự kỳ lạ ấy, nên mọi người ở khắp bốn
phương xa đều ảnh hưởng
quy hướng. Bèn đem sự việc ấy tấu trình. Vua
Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1-
605) đời Tùy rất kính trọng, mỗi ngày ban tặng ba thăng gạo để chu cấp theo hạn định
thường xuyên. Đến lúc khám hang hoàn thành thì tự nhiên vô cớ con chó ấy chết. Nay gọi đó
là chùa Nhân Thánh.

Bấy giờ, Sư đích thân trông thấy việc ấy, càng gấp bội quy y,
gắng sức giúp đỡ cùng
tạo dựng, tùy tiện thưa hỏi. Sau, Sư hành Đạo
hoằng hóa ở Khánh Châu.
Khuyên dân chúng thiết hội cúng dường, mới
đầu chỉ hạn định năm
trăm vị, nhưng tới lúc thọ trai thì gấp bội người
đến, nên người chủ
cúng dường lo sợ. Sư bảo: “ Không có gì phải lo sợ, cứ việc cung cấp khắp cùng mà đừng
sợ
số người dự
cúng dường, do
đó đến cả ngàn vị
cũng đều đủ cả”. Từng có Trương Hà Giang và
Trương Hoằng
Sướng ở nhà chăn nuôi trâu ngựa, tánh tình vốn xấu ác, mọi người
đều sợ. Bán không người mua.
Sư bèn vì chỉ bày nói năng
từ thiện, như có người
nghe theo. Từ đó về sau không còn xúc chạm
nữa. Sư dẫn dụ khai hóa
các hàng dị loại, đại khái đều như vậy.

Sư thường dẫn chúng tăng đến Ly Sơn, trong mùa hạ nương ở nơi
vắng lặng.
Đất ở đó có nhiều trùng kiến, nên không trồng
rau được. Sư sợ có sự tổn hại, nên đến chỗ
đất mà chỉ bày, bảo các loài trùng
kiến dời đi ở nơi
khác, sau đó không lâu đến xem thì như có phạm vi không còn có
trùng kiến.
Bấy giờ, Sư bị bệnh ung nhọt, máu mủ tanh hôi
rỉ ra ngoài, có người
kính trọng Sư nên mút lấy, có người dùng bông
mới để lau chùi. Sau đó
liền lành hẳn, các thứ máu mủ tanh hôi tỏa ra
mùi thơm lạ, khó thể
sánh ví. Các tấm bông lau chùi ấy cũng còn có
mùi thơm không ngớt.

Tại huyện Tam
Nguyên có Điền Tát-đỏùa từ lúc mới sinh đến nay tai bị điếc, lại có
Trương Tô cũng bị câm từ thuở
mới sinh.
Sư nghe bèn đến cùng bàn luận, liền được như
ngày thường, liền khỏi hẳn. tại huyện võ công có vị tăng bị rồng độc
quấy nhiễu.
Chúng tăng dẫn đến chỗ
Sư. Sư bèn khoanh tay ngay
ngắn ngồi đối diện. Rồng gá vào vị tăng
mắc bệnh nói rằng:
“Thiền sư đã đến, nghóa là không còn được ở lâu”.
Rất nhọc quấy nhiểu, sau
đó liền được mở giải. Do đó mọi người ở khắp xa gần mắc phải các chứng bệnh chướng độc dịch lệ, dâm tà não loạn ở đâu cũng dẫn đến
chỗ Sư.
Sư chẳng làm những thuật gì khác lạ, chỉ
ngồi đối đáp. Nên
những hàng thức giả cho đó là có điều cảm của âm
Đức, nên u hiển riêng
kính đến cùng, những điều Sư thiết bày nói dạy, phần nhiều không dùng lời
suông vô bổ mà nêu chánh lý. Cây thần miếu
quỷ đều bị đốt phá.
Mọi việc thầy Đồng cúng vái, đích thân Sư thâu
nhặt. Thường thấy điềm
lành, không hề ngăn ngại, Sư kính thờ Chánh giáo, đại loại như thế.
Sư dốc tánh miên mật, tình gồm trầm ái. Các hàng
đạo tục sang hèn thảy
đều kính thờ, mà Sư chỉ một lời, cõi lòng chẳng hai. hoặc lại có người bị bệnh nặng khó chữa trị, nguyện
sâu chưa thành
đạt, Sư đều tuỳ thời
chỉ bày, và đều được toại như tâm ý. Bấy giờ,
có người ngợi khen, có người hủy hoại, nghe đến
nơi tai, dường như không
biết, cho là lời khác.

Nhân đi đến Nam Dã, sắp vượt qua Hoàng Cự, nước ở đó bị ngập nước, cố gắng vượt qua, bờ đã cao nhẵn dù có lên được cũng
lại rơi xuống, bỗng nhiên dòng nước ngừng chảy bèn tùy theo đất mà qua.
Đến lúc Sư đã lên lên
bờ, thì nước tuôn lại như cũ. Môn nhân đệ tử
Sư đưa mắt nhìn mà chẳng
lường biết vì sao như vậy. Do cảm thông cả u
hiển nên tiếng tăm vang
khắp từ triều đình đến thôn dã. Có nhiều những kẻ bỉ phu tham lợi tài thực đó. Lời nói của
Sư không dính mắc thế tục,
hoàn toàn không lưu tâm.
Tùy có sự nhậm dụng mà tình chí rỗng xa, Sư
chỉ mặc áo thô xấu,
không có gì phụ thêm. Tuy nghe có lời xì xầm
nhưng Sư chỉ cười lớn,
không hề đua tranh với chúng sinh. Sư có những việc

đại lại như thế thế.

Vua Thái Tông (Lý
Thế Dân
6
2
7-
650) thời
Tiền Đường kính phụng đức
hạnh Sư, khâm ngưỡng
sức thần của
Sư nên dẫn
vào nội cung, ban lễ cúng dường
sùng kính. Các hàng
Trữ Hậu, Vương Tộc, đều cung kính như trọng
thần, đều theo giới luật, không trái với quy cấm.
Đến niên
hiệu Trinh Quán thứ mười bốn
(6
4
0) thời Tiền Đường, tự nhiên không tật bệnh, Sư răn dặn môn nhân đệ tử, pháp từ thuở
bình sinh đến nay
Sư thực hành phải nên tiếp nhận hành trì.
Nói xong, Sư bèn thị tịch như thường ngồi thiền tại chùa
Nghóa Thiệu ở
Nam Giao, thọ tám mươi tư
tuổi. Khi Sư thị tịch có hai con chim bay đến phòng
Sư buồn sợ kêu rất
thảm thiết. Nhân đó tiễn đưa
Sư đến gò đất phía
Bắc Phiền Xuyên, đào
hang mà an táng. Khắp cả kinh ấp mọi người
đồng khen ngợi, tang phục
khắp cùng thôn dã. Nhục thân Sư không biến
đổi sắc mầu qua hơn một
tháng lại càng đẹp tươi tắn, an tọa tam châu
mà xương khô chẳng tan.
Từ khi Sư thị tịch đến nay thường có mùi thơm lạ tỏa ra từ nhục
thân Sư. Nên các bạn đồng học của
Sư v.v…
sợ có kẻ bên ngoài cướp đoạt bèn tôn trí cất giữ vào
trong khám. Vào những ngày
tốt, bốn chúng thường
đến cúng dường đông đúc.

Sư có đệ tử là
Sa-môn Trí Nghiêm là bậc nổi tiếng ở
chùa Chí Tướng.
Từ thuở nhỏ, ngài (Trí
Nghiễm) phụng kính nhã nhặn, vâng
theo thừa độ, mà thần dụng trong
sáng vang đến chốn
Kinh đô., với các kinh luận như
Hoa Nghiêm, luận Nhiếp Đại thừa về
sau
Sư thường
giảng dạy, điều được
Sư giáo hóa, dẫn dắt xóm làng, mảy trần ấy chẳng dứt.

Truyện ngài Thích Đạo Anh trụ chùa Phổ Tế ở Bồ Châu.

Thích Đạo Anh, họ Trần, người ở xứ Ỷ Thị thuộc Bồ Châu.
Năm Sư mười tám tuổi,
người chú của Sư là Luật sư Hưu dẫn dắt Sư xuất gia nhưng cha mẹ
Sư vì thương con nên cưới vợ
cho Sư.
Suốt năm năm đồng chung giường mà thề nguyện trọn không hề xúc chạm
Sư vốn buôn bán ở chợ, cùng chung của cải với người,
Sư bèn bảo vợ cầm đuốc,
Sư phân phán văn sớ, giao
phó lưu lụy rồi trốn đi xuống tốc, đến chỗ giảng
tọa của Pháp sư Cự nghe
học các Kinh Hoa Nghiêm, v.v… Sau khi học
đã thành đạt, Sư về
lại thôn ấp. Người vợ Sư vẫn còn.
Đến niên
hiệu Khai Hoàng thứ mười
(5
9
0) đời Tùy, Sư mới được Đại độ, bèn suy nghó sâu xa rằng:
“Pháp tướng có thể nhận biết, tâm mê hoặc phải hiểu rõ”. Bèn đến chùa
Bách Thê ở núi
Thái Hành, huyện giải, tu hành pháp
Chỉ Quán, bỗng nhiên thấu hai thứ không là
Nam Đỏa ngộ nhân,
Bắc Lãnh ngộ pháp,
soi chiếu
sâu xa ngồi dưới tỏa cành
cây
sáng bốn phía, nay đây thấy hiện tại. Nhân đó
Sư coi
sóc việc
chúng tăng, dùng sự để
xét Tâm. Sau, Sư đến Kinh đô trụ chùa Thắng
Quang, nương tựa Thiền sư
Đàm Thiên, thọ học Nhiếp Luận. Ngài Đàm
Thiên giảng ngộ mới mẻ
nên đại chúng đông đảo có tới năm trăm vị,
nhưng phần nhiều là gặt
hái Danh giáo mà ít ai có thể đúng như lý. Riêng
Sư lựa chọn hợp thời để thưa hỏi Nghóa, chỉ nêu
bày “Chỉ Quán”,
không cùng tư duy các
Trần, các thiết yếu bàn tiết, Sư hiểu sâu Đại Chỉ.
Ngài Đàm Thiên rất mến
quý Sư, bảo với môn nhân quyến
thuộc rằng:
“Các ông tuy khảo xét
thông hiểu Văn nghóa, mà không phân biệt tối
sáng. Người thấu đạt
được Diệu chỉ ấy, chỉ có Đạo Anh đây”. Từ đó, đối với nghi phục uống ăn, chưa từng chương cú, rất vì thời chăm chú làm
người thấu đạt, những lúc rảnh rỗi
nghe giảng, ngày thường y cứ theo
Kinh Hoa Nghiêm mà phát nguyện cung cấp cúng dường
chúng tăng.
Nếu có người kính mến Đạo,
theo việc Sư làm thì Sư nhân nơi sự mà trình bày lý, điều phục tâm hành, nương cậy để
hoằng pháp.
Sư thường bảo:
“Tôi nhắm mắt ngồi
thiền cùng tìm lý tánh, nếu có chỗ thấu đạt thì đến
sau khi mở mắt lại hợp
như thường nhận biết. Nên đối với việc chuyên du quán
sai khiến Tâm, có nhiều huân tập”.
Nhưng Sư thường ngồi mở
mắt như thức, động vượt qua mấy đêm, mới đầu không chóng máy
động. Sau Sư nhập vào
thiền định hơi lộ bày vết tích khác lạ.
Đến niên
hiệu Đại Nghiệp thứ chín
(6
1
3) đời Tùy, Sư từng đảm nhận việc trị tuế, tranh đất với người thế tục, đấu tranh không dứt.
Bèn nói với người kia rằng: “Tôi chết đây!”.
Bỗng nhiên Sư té ngã cứng
đờ như chết. Các người thế tục bàn với nhau rằng: “Đạo nhân có lắm
sự dối trá, hãy lấy
kim châm vào áo giáp”. Tuy kim châm vào sâu
nhưng Sư vẫn không lay
động, hơi thở ngưng dứt, mầu da biến đổi, sắp
muốn sình trướng lên.
Bên cạnh đó có người hiểu biết bảo những người
thế tục thảy đều nên
quy mạng, thề không dám tranh giành nữa, cầu mong Sư
sống trở lại, Sư liền ngồi dậy nói cười như thường.

Sư lại đi đến bên cạnh ao Long Đài, thấy cá bơi lội. Sư bèn
bảo rằng: “Ta và ngươi
cùng đua xem ai là kẻ thắng, ngươi chẳng thể bằng hay ta chẳng bằng ngươi ư?”
Sư liền cởi áo nhảy
xuống nước. Đệ tử
giữ áo Sư đứng đợi.
Trải qua sáu đêm Sư mới ngoi lên khỏi mặt nước, bảo rằng: “Dù ở dưới nước nhưng còn tệ hơn ở dưới đất”. Lại gặp lúc
giá lạnh, nước băng
đóng dầy tướng trạng như tuyết, Sư bèn bảo: “Ở
chỗ bằng phẳng sạch sẽ
như vầy, vì sao được không ngủ?” Ngài bèn cởi áo nằm ngửa trải qua ba đêm mới thức dậy, bảo rằng: “Vừa mới bị lửa
đốt giết hại ta”. Cứ
như thế, Sư tùy việc mà dùng pháp đối trị, túng nhậm

tự tại thật khó gặp.

Về sau, Sư
trở lại Bồ Châu, trụ chùa Phổ Tế, lập ra ba khu
vườn. Ruộng lúa thóc mè đều ở tại chỗ
sâu ẩn nơi Đông
Sơn thuộc huyện
Hạ. Chẳng tranh giành với
người thế tục, dùng tiếp gởi xa. Nên khiến
tám phương bốn bộ, người
quy tụ về như rừng. Ban ngày thì Sư dẫn dắt làm việc
chúng tăng, đích thân lo việc mang vác
chuyển vận, gặp
những duyên cớ khó
khăn hiểm trở, thì Sư xông vào trước. Đêm đến thì ngồi kiết già giảng nói
Pháp Thiền Quán cho
chúng nghe, bấy giờ nếu
có người mệt nhọc thì
nghe pháp không biết mệt nhọc. Một hôm, Sư
Luận Khởi Tín đến phần
“Chân Thật Môn” tự nhiên Sư nín lặng không nói. Mọi người lấy làm lạ bèn đến xem xét, thấy
Sư đã tắt thở, thân lạnh. Đại chúng biết
Sư diệt tưởng nên mặc tình để vậy. Trải qua nhiều
đêm, Sư mới xuất định.
Bấy giờ ở Hà Đông có
Sa-môn Đạo Tốn là bậc danh tăng
nổi tiếng ở đời, tu
tập tâm đạo, vốn là bạn đồng học của Sư. Ban
đầu Sư
ở tại huyện Giải, thống
lãnh đồ chúng giảng đạo, đến lúc ngài Đạo
Tốn thị tịch, cách xa nơi
Sư ở một trăm năm mươi dặm chưa kịp báo tin
đến. Đêm ngài Đạo Tốn
thị tịch thì Sư bảo đại chúng ở đó rằng: “Ngài Đạo Tốn đã thị tịch, hãy đến đưa tiễn?” Mọi người hỏi về nguyên do.
Sư đáp: “Đó là việc
thế tục, chính là do tâm chuyển.”
Trước đêm
Sư thị tịch,
Sư nhóm họp đại chúng bảo rằng:
“Phải gấp thâu gom chứa nhóm,
sáng mai có lắm người nhóm họp ăn uống hao tốn gạo thóc rau trái”. Đại chúng chẳng ai lường biết được lời nói đó.
Sư cũng tự thân vận
chuyển, thúc giục rất gấp gáp. Đến đêm tối mọi
việc đều xong,
Sư bảo lấy nước cạo tóc tắm gội, rồi trở về chỗ ngồi, đắp mặc Đại y.
Sư bảo rằng: “Người ta cho rằng tôi là
Thiền sư Đạo Anh.
Tướng của Thiền sư không thể trái nghịch với Đời”.
Sư lại bảo môn nhân
là Sa-môn
Chí Bao rằng: “Thiền sư biết Đạo Anh tôi hơi thở còn bao
nhiêu chăng?” Ngài Chí
Bao dùng sự để trả lời, Sư tự nói đúng thế.
Nhân đó, Sư liền giảng nói Pháp yếu cho Sư nghe. Sư
lại bảo: “Vô thường tức
là thường, không thể
tự xem thường, không thể để chết luống uổng”.
Sư bảo đọc kệ tụng của
ngài Hiền Thủ trong Kinh Hoa Nghiêm, đến
đoạn “Lúc sắp qua đời
khuyên nghó nhớ chỗ tốt lành”, Minh tướng đã xuất hiện,
Sư bèn lặng lẽ thị tịch, mọi người đưa đuỗi tay dần theo
xuống mà lạnh. Lúc ấy nhằm trong tháng chín niên hiệu
Trinh Quán thứ mười
một
(6
3
7) thời Tiền Đường. Sư thọ bảy mươi bảy tuổi. Mới đầu, Sư
sắp thị tịch,có người hỏi về hậu sự. Sư bảo:
“Phật có chỉ dạy rõ ràng, chỉ
y cứ theo đó mà thực hành thì không khổ lụy, Đạo

Anh tôi đâu cần nói“. Khi ấy cảm có một đàn chim bay đến nhóm họp nơi phòng
Sư số đông cả vạn con, buồn kêu
thảm thiết. Và trong đêm
Sư thị tịch,
Sa-môn Chí Bao đứng hầu bên cạnh thấy có hai đồng tử mặc áo xanh cầm hoa đi vào, có hơi mầu tím như ánh
sáng từ nơi thân
Sư phát
ra ánh lửa lên nóc nhà.
Đến lúc sáng sớm, sương mốc kết tụ chung
quanh hai mươi dặm. Người
vật đều mất ánh sáng, qua ba ngày sau mới
hết. Ở Bồ Châu và Tấn
Châu là nơi Sư hành hóa, mọi người nghe thế,
buồn thương đua nhau kéo
đến như chịu tang người thân. Xa nghiệm xét
lời Sư nói chẳng hề
sai chạy. Lại cảm có tăng Ngưu hống kêu rống vang
xa mấy dặm, hai mắt tuôn
lệ, chẳng ăn uống cỏ nước, suốt bảy ngày.
Sắp đến lúc an táng, kẻ tăng người tục đua nhau
tranh giành, và đều
bảo: “Sư không ưa thích
ồn ào náo động, chỉ nên còn giữ đạo nghiệp”.
Liền đến chỗ trang trại phía nam, đục đá mà an
táng Sư. Vừa đục một
cái thì bỗng nhiên đất
trời rung chuyển dữ dội, mọi người quấn cỏ nằm
rạp xuống đất kinh sợ.
Chung quanh mười lăm dặm đều rung chuyển kinh sợ. Lại cảm có ba vầng cầu vồng nối liền phát ra từ nơi khám tôn
trí kim quan. Có hai con chim
mầu trắng liệng bay trên kim quan, đến
lúc mọi việc chỗ khám
hoàn tất thì bèn chết. Rõ ràng Sư có khả năng
mở Đạo khai ngộ cho
chúng sinh, tuệ giải nhập thần, nên được linh tướng khí trời khí đất, còn mất đều nhóm họp, chẳng phụ thân
sống ở đời,
thật chỉ có người ấy.

Truyện ngài Thích Hựu Đức ở Lương Sơn thuộc Ung Châu:

Thích Hựu Đức, họ Từ, người ở xứ
Lễ Tuyền thuộc
Ung Châu, thân tướng Sư cao
lớn, mặt mày cốt cách khôi ngô, đi đứng khoan thai, mặc y phục
thô sơ,
Sư mở lời nói về mọi việc tương lai thường là
chỗ rộng giúp. Gặp năm có những
sự hung bạo độc lệ lan tràn, thì trước
tiên Sư khuyên dân chúng
khắp bốn phương kính thờ Tam Bảo. Những
việc Sư thi thiết như là
lễ phật, thiết trai cúng dường, xưng danh niệm
tụng. Những người thực hành theo lời
Sư chỉ bảo thì đều xua trừ được tai
họa. Còn những người
không tin đều bị ương họa, đến cùng Sư dự nghi
mọi điều ở tương lai
đại loại như ở trước mắt. Bấy giờ,
gặp lúc rất nắng hạn, mọi người lo sợ bèn đến
thưa hỏi Sư.
Sư đưa tay chỉ, bảo rằng: “Ngày ấy trời
sẽ mưa, và chỉ mưa
đến ngang chỗ ấy v.v.”
Xét thời gian và nơi chốn mưa đến, đều đúng như lời
Sư nói. Hoặc là
sâu độc phá hại lúa mạ rộng hẹp, thấm đượm
sâu cạn v.v… mọi việc đều phù hợp như gương
sáng
soi chiếu chẳng
sót
mất mảy may. Sư giữ chí
thanh bạch thận trọng, chẳng lạm đến hình
khoa. Điều mà năng lực
chưa thực hành được thì chưa thọ nhận pháp ấy. Nên
trong độ tuổi
tráng niên, đối với Đạo pháp Sư chỉ vâng giữ mười
giới, nhưng đối với
thiên tụ tạp tướng Sư thường thực hành theo.

Về sau,
Sư đến phía Nam núi
Cửu Tuấn ở
hồ A-nậu-đạt, đồng thời khắc bình bát bằng đá, ở bên cạnh hồ để cứu giúp
chúng sinh. Đến niên hiệu
Trinh Quán thứ mười hai
(6
3
8) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại phòng ở núi. Mọi người đều cảm kính, xây tháp trắng thờ Sư.

Truyện ngài Thích Trí Tắc trụ chùa Biện Tài ở Kinh đô:

Thích Trí Tắc,
họ Phùng, người ở xứ Trường An thuộc Ung
Châu. Năm hai mươi tuổi,
Sư xuất gia tại chùa Biện Tài, nghe Pháp sư
Ngưng giảng luận Nhiếp
Đại thừa hơn bốn mươi biến. Tánh thức Sư thấu
đạt vượt trội, chỉ quán tìm.
Sư thường mặc áo nạp rách rưới, quần rủ
trên gối. Có người hỏi
lý do, thì Sư bảo: “Y phục dài thì thường đứng”.
Sư rảo bước khắp nơi
phường chợ, đêm đến nghỉ
trong chùa, tiếng tăm
khắp cùng kinh ấp gần
năm mươi năm. Với mọi thứ pháp tài ăn ngủ, Sư đều đồng như chư Tăng.
Trong phòng
Sư chỉ đặt một chiếc
giường đơn,
phía trên trải chiếu cỏ,
một bình bát bằng đất, thìa bằng gỗ, ngoài ra không chứa nhóm thêm một vật gì. Hoặc có người thấy
Sư lam lũ khổ cực
nên sắm
sửa cho,
Sư có được vật gì thì mặc dùng vật ấy, nói trọn chẳng
hết. Sư đồng với chúng tăng là thân hình có qua lại, cửa không mở đóng.
Có vị tăng ở chung
phòng, không biết Linh dị, gọi Sư là kẻ cuồng. Sư
nghe thế, ngửa mặt cười
lớn bảo rằng: “Nói kẻ khác là cuồng, mà chẳng
tự biết mình là cuồng.
Xuất gia lìa tục chỉ vì ăn mặc, đi đứng ngăn ngại, tiêu cửa nát rương, tốn phí thời gian, loạn mất
hạnh nghiệp, lắm
thứ chứa để,
sai khiến chẳng an. Đó mà chẳng
phải cuồng, càng
chẳng phải cuồng”.
Sư vỗ tay cười lớn, tánh
Sư thường ưa thích ăn bánh bột, ở
phía Bắc chùa có nhà
Vương Ma-ha, Sư thường bảo nhà ấy làm, nếu cần thì liền đến. Nhân việc ấy mà dò xét thời gian, cả hai nơi đều thấy, mới gượng cho là
Sư phân thân.
Sư lời nói và việc làm hợp nhau, không mảy may vết lầm. Vào niên hiệu
Trinh Quán
(
6
2
7-
650) thời
Tiền Đường, Sư thường ở riêng
trong phòng. Đêm đến,
Sư ngồi thẳng trọn đêm, ho
khạc mãi đến sáng.

Tôi (Đạo Tuyên) đích thân trông thấy, nên lược ghi chép lại
việc ấy v.v…

đô:

Truyện ngài
Thích Thông Đạt trụ chùa
Luật Tạng ở
Kinh Thích Thông Đạt, người xứ Ung Châu. Năm ba mươi tuổi Sư xuất

gia, không có
nơi ở cố định. Ban đầu Sư giã từ thế tục, đi khắp nơi
tìm hỏi minh sư, gượng
hỏi Đạo phương mà đều không xứng ý. Sư bèn vào núi
Thái Bạch, không mang theo
lương thực, chẳng chọn lựa hang
rừng, đói thì ăn lá
cỏ, ngủ thì tựa cây. Sư ngồi thẳng tư duy cao xa, trải
suốt tối sáng, ý dụng mịt mờ,
sự hiểu biết không nơi quy hướng, trải qua như thế năm năm, lo
sợ chẳng dứt. Nhân lấy nhánh cây đập vào cục
đất. Cục đất bị vỡ
hình dáng tiêu tan. Thấy được duyên ấy, bỗng nhiên Sư đại ngộ.

Sau đó, Sư đến trụ chùa Luật tạng ở
Kinh đô, đi các nơi nghe giảng giáo pháp Đại thừa,
Tánh lượng
Sư rỗng thoáng, chỉ mặc một chiếc
Quần và một áo tràng
vải bố chằm vá nhiều lớp, chân mang đôi giày cỏ
suốt ba mươi năm. Với
các thứ lụa gấm nhiều mầu Sư không hề khoác
vào mình. Bất kể mùa
đông, mùa hạ Sư chỉ mặc một bộ, không ngại
nóng lạnh. Sư thường ở
nơi trường giảng mà bình luận nói bày chỗ sâu mầu. Mà những kẻ bất tiếu ngu phu nói năng hành động mâu thuẫn, cho đến uống ăn chẳng khác người thế tục.
Sư bảo rằng:
“Học Đại thừa, mà
hạnh nghiệp như thế ấy ư? Nếu được bậc Thánh nhớ nghó thì thật là phàm
thứ. Tôi chẳng đồng như
vậy”. Tả Bộc Xạ Phòng Huyền Linh nghe thế
bèn kinh lạ, đón rước
Sư đến trông Đệ, đích thân tôn thờ
kinh trọng.
Sư thấu hiểu Đạo là công
phu tánh chẳng bó buộc, hoặc mặc quần đơn để
bày bụng, hoặc nói những
lời khác. Huyền Linh vì Đạo phong của Sư
vượt ngoài mà đối xử,
chẳng vì hình tướng, lời nói mà gây ra sự ngăn
cách. Sư rất được quý
trọng đại loại như vậy.

Sư thường uống nước ăn rau, mặc tình đi khắp nơi hoặc nhổ rau
cỏ còn sống mà ăn, đến
như Đào mận dưa quả Sư đều ăn sống hết cả
vỏ hạt. Có người hỏi
lý do, Sư bảo: “Của Tín thí khó vất bỏ.”

Từ niên hiệu Trinh Quán
(
6
2
7-
650) thời Tiền Đường, về sau,
Sư hơi hiển bày thần dị. Đến nhà người mà
Sư nói cười thì là điềm
lành, còn tỏ vẻ buồn
bực tiết tháo thì đó là điềm xấu. Hoặc Sư cần tiền
của, hoặc cần công sức
thì tuỳ theo Sư bảo ít nhiều liền phải y theo mà đưa,
còn nếu trái ngược lời Sư bảo thì sau sẽ hao tốn
hơn cả số, Sư bảo.
Có người cưỡi con lừa
đến chùa tham quan. Sư đến xin, người ấy tiếc
nên chẳng cho. Con lừa ấy
chẳng bao lâu liền chết. Đại loại Sư có lắm
việc như thế, chẳng phải chỉ một lần. Nên khắp chốn
Kinh thất các
hàng sang hèn đều tôn
kính Sư. Mọi việc họa phước đều do nơi một lời
nói của Sư.
Sư giảng nói dẫn dụ, chỉ giữ lấy
sự chẳng đắm trước. Các thứ
tài lợi Sư có được
do Đàn Việt cúng dường, đều dùng để xây chùa viện.
Đại tướng
quân Tiết Bạn Quân ban đầu nghe Sư có Dị hạnh bèn
thỉnh
Sư đến vườn nhà để
cúng dường.
Hơn trăm ngày,
Sư chẳng
trái khuôn phép chánh
Đạo, bỗng một đêm, Sư đòi thức ăn muốn ăn, mới đầu
Tiết Vạn Quân không dâng cấp, nhưng
Sư đòi mãi
không thôi,
đành phải dâng cấp, Sư
bèn ăn. Từ đó về sau, Sư hơi biến đổi dấu vết
trước, chuyên hiển bày biến ứng, hành động có lắm nhỏ hẹp,
Sư muốn
vào bên trong nghỉ qua đêm.
Anh em của Tiết Vạn quân vô cùng tức giận, đánh
Sư gần chết.
Sư ngửa mặt mà bảo rằng: “Các ông đánh ta thân thịt đều rách nát, máu me dơ dáy bất tịnh, nên cho ta nước nóng để
rửa”. Đến lúc nước
nấu sôi sùng sục, Sư cởi áo, nhảy vào trong vạc, coi
như nước lạnh. Mọi
người đứng bên cạnh vô cùng kinh sợ, Sư còn đòi
cho thêm lửa.
Khi ấy, cả nhà
Tiết Vạn Quân bèn
kinh sợ, cầu xin
Sư tha thứ lỗi lầm ấy.

Sư có nợ tiền người hơn trăm quan, khi
Sư có đủ thì không
có người để trả. Sư
bèn đem tiền đến cửa chùa, dò xét mọi người qua
lại, tuỳ theo nợ ít
nhiều mà trả, Sư đến thấu phía Tây chợ, mọi người
đều thôi nhưng Sư vẫn
giao trả và chẳng cấm. Đến lúc tới khám xét Sư trả nợ, thì chẳng thiếu mất
một đồng. Thật,
Sư có được khả năng đạt
lượng hư hoài, định
lượng khó có thể chuẩn xác! Bấy giờ,
lại gặp lúc lúa thóc khan hiếm mà Sư muốn thiết cúng Đại trai hội, bèn bảo nhà chùa viết nhiều
sở thỉnh mời chúng tăng. Đến
sáng
sớm
Sư đã định, chư tăng đến dự hội có cả ngàn vị, mà
người cúng thì mất tăm
chẳng biết ở đâu. Đại chúng quở trách lỗi ấy.
Sư bảo: “Người ta hứa đưa đồ vật đến
cúng dường, thì chẳng phải nói dối.”
Đến giờ thọ trai, chư
tăng sắp giải tán, bỗng nhiên thấy những thức ăn nấu chín ngon lành được vận chuyển bằng xe, bằng kiệu tiếp nối đầy
đường đưa đến, liền
lấy đó mà thiết bày cúng dường, bèn thừa thải rất nhiều và đều cúng vào kho của
chúng tăng, đều không ủy thác từ nơi nào
đưa đến. Lúc thọ trai
xong, chỉ phút chốc người xe đều biến mất.

Hiện nay, Sư đang giáo hoá hưng thạnh ở
Kinh Liễn. Từ triều đình cho đến thôn quê, mọi người đều
chiêm ngưỡng. Trình bày mọi việc
rất nhiều nên chẳng ghi chép hết.

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
Quyển 26A hết.

<詞>TRUYỆN NGÀI THÍCH MINH SÂM (TIẾP TỤC SAU PHẦN MỘT CHƯƠNG IV)</詞>

Thích Minh Sâm, người ở đất Tề.
Thủơ thiếu thời,
Sư đi học
ở Lưỡng Hà. Nhờ thông minh mà nổi tiếng.
Nhưng kinh luận tuy
nhiều nhưng Sư chỉ lấy
trưng nạn làm tâm. Dưới thời Ngụy Minh, Phật giáo
rất hưng thạnh nhưng Sư chỉ có đi học ở các trường giảng mà thôi,
nên sự nhã lượng của
Sư chẳng phải nghiệp lớn.

Bấy giờ, có Sa-môn Trí Dực là người có tiếng tăm đạo hạnh hòa mục, xa gần đều
trông ngóng, học chúng rất đông đảo.
Sư chẳng dằn nỗi u tình, rất kî tiếng tăm, riêng thầm kết giao, rộng tìm luận Đạo.
Ban đầu, Sư làm “Nhà
để luận nghị pháp”, lập biểu đồ, soạn văn.
Ngoài thì bày Danh giáo, trong
cấu kết ngôn dẫn, trích dẫn ra vào, xem thường mạo phạm tiếng tăm, nghe lời có thể lãnh hội. Đến lúc ghi chép mịt
mờ, những người có ý
chí mạnh mẽ cùng nhau nương theo như mây
nhóm, nhìn vào biểu đồ,
đọc xem kinh công lớn như mây mộng. Một lần theo chỉ bày truyền trao vở tan như băng tiêu, nên người đến học, trước
phải sắm sửa lụa
truyền. Pháp Ốc tử ấy, người vào học rất nhiều.
Ngoài ra, nếu có người thành đạt thì không thể ẩn bí, nên tiếng tăm
Sư vang
vọng ít ai vượt hơn.

Sư lại soạn
thuật “Xà Thế Pháp”. Thế ấy giống như đồ trận
của Gia Cát Lượng.
Thường thì Thế của rắn núi đánh Đầu thì đuôi
đến, đại khái như vậy. Lại dùng
Pháp so
sánh với rắn, chợt độ chợt bỏ, trước
sau không đồng nhau. Tôi (Đạo
Tuyên) từng trông thấy biểu đồ ấy rất
đáng sợ. Họa vẽ làm
một con rắn dài ba thước, lúc khuất lúc bày, bên cạnh còn thêm Đạo phẩm.
Khoảng cuối niên hiệu Đại
Nghiệp
(6
1
7) đời Tùy, có nhiều người học theo, nay thì chẳng còn thực hành. Tưởng cùng nên bặt dứt.
Ban đầu, Sư thực hành
Xà Luận khắp vùng
Đông Xuyên,
có người đạo hạnh rất
can ngăn nhưng Sư quyết ý thực hành rộng khắp để làm Đạo nghệ.

Tại Thượng Ấp ở
Lộ Châu, Sư nghó mở mang
Kinh Pháp Hoa,
bèn đến chùa Hồng Cốc
ở huyện Lâm lự thuộc Nham Châu thỉnh chư tăng (quên tên vị Tăng ấy) đến giảng.
Sư vốn có quen biết, nghe thế bèn
tìm đến. Vị tăng ấy nghe
Sư đến, trong tâm lo sợ như lửa đốt, biết năng lực luận đạo
của Sư, không thể nào đối địch lại được, bèn đem tâm tình nói với
Sư rằng: “Ở ấp này phần nhiều là những người mới tin.
Nên sự
việc cần phải quy phục
các hàng só tục v.v… đã có khuynh tâm. Mong
Pháp sư nể tình xưa cũ, mà cùng thành thật khen ngợi. Nay có ít y tài xin cúng

dâng Sư, mong
thấu hiểu nỗi lòng nầy!”. Bèn dâng cúng mười xấp
lụa. Sư bảo: “Mục đích tôi đến đây, chẳng lẽ có ý như
thế sao, mong hãy dứt bỏ ý nghó đó!”. Nhưng vị tăng ấy chẳng chịu đi, muốn được một lần lên. Vị tăng ấy càng
khiếp sợ, nhưng
sự tình chẳng đặng dừng, bèn phải như thường lệ lên giảng.
Sau cùng, Sư vào trong
giảng đường, mang theo bó lụa nhặt lấy ở
trong chúng, mà bảo rằng:
“Pháp sư trên tòa cao hôm qua đem lụa quyên này dâng tặng, xin khỏi phải luận bàn.
Nhưng phật
pháp sâu rộng, phải quấy
phải phân biệt. Nếu như đem tà pháp mà chỉ
dạy cho người thì biết
có bao nhiêu người thế tục mắc sai lầm. Pháp sư
trên tòa cao nghe thế có
khiếp sợ không? Nên y cứ theo văn thường
xướng, như sớ mà giải
thích”. Sư liền gọi đứng, muốn luận bàn về chí lý. Khi ấy, pháp
sư ở trên tòa cao thần ý mạnh mẽ an nhiên đợi hỏi.
Sư bèn
nêu bày câu hỏi. Pháp
sư tùy theo điều hỏi mà giải thích, lớp lớp nhiều
mà không gì chẳng thông
nghóa. Tinh thần Sư bỗng nhiên nhiễu loạn,
nghó khó có thể không
theo, liền từ tòa đứng dậy bảo: “Pháp Sư ở trên
tòa cao từ nãy đến giờ
mờ tối bế tắt, bây giờ vì sao lại chóng giải mở
như thế? đúng là do Thần
quỷ trong núi giúp đỡ niệm lực, nếu không như thế thì làm
sao có khả năng như vậy?”
Pháp sư ở trên tòa cao và
mọi người trong giảng
đường đồng một lúc cười lớn.

Sư liền ra khỏi ấp cùng hai người bạn đến nhà thế tục khất thực. Đã bị đầy khí nghẹn ứ mà
chẳng xuống. Còn các giải dụ khác tranh
luận ở đâu ư? Luận
nghị chẳng đến, trời thường có lý lớn, do nhân gì
chóng khởi phiền não như
vậy? Sư chẳng trả lời, đi theo ra hướng đông, từng bước
than trách, leo lên đảnh núi, rất mực khốn khổ nên dừng nghỉ
dưới gốc cây.
Sư nói với hai người bạn rằng:”
Nay Tôi bị phiền não thiêu đốt không thể nói. Trong ý
sợ
sẽ hóa
thành rắn”.
Liền cởi y, nằm ở trần, lăn lộn bất định, duỗi hai chân.
Chỉ phút chốc, hai chân bỗng nhiên
hợp thành một, làm thành đuôi rắn ngất nghễu vắt lên, bèn tự chuyển động. Nói với hai người bạn rằng:
“Ta soạn luận
Xà Thế, nay quả báo đã đến, các ông hãy mau leo lên cây, tâm ta vẫn chưa biến đổi.” Hai người bạn liền leo lên cây, vẫn nói với nhau rằng: “Hối hận
soạn xà luận,
quả báo đến như thế
sao?” Trong lúc đang nói tự nhiên toàn thân Sư
biến thành rắn, chỉ còn
cái đầu chưa biến đổi mà cũng không còn nói
được, bò ngoằn ngoèo
dưới đất, ngẩng đầu tự đánh, đánh không ngừng
nghỉ, đến lúc nát bỗng
nhiên biến thành đầu trăn. Thân hình bỗng biến
dài năm trượng, ngẩn đầu nhìn bốn phía, mắt
sáng
như sao. Khi đó
khắp bốn phía các loài
rắn đồng một lúc đua nhau kéo đến. Con trăn ấy cất đầu cách đất
năm-sáu thước, tìm hang mà
chui xuống. Các loài rắn cùng
nương theo mà đi. Hai người bạn ấy chính mắt nghiệm thấy quả báo
đó, khi đến Nghiệp Đô bèn kể lại.







<卷>QUYỂN 26 B</卷>


CHƯƠNG VI: CẢM THÔNG TRONG PHẦN 2 CHƯƠNG VI
(chánh
truyện có ba mươi chín vị, phụ có bốn vị)

1/ Truyện ngài Thích Tăng An tu hạnh đầu-đà ở Triệu Châu, thời Bắc Tề.
2/ Truyện ngài Xà-lê Hương trụ chùa Phi Phó ở núi Thanh Thành thuộc Ích Châu, thời Bắc Chu.
3/ Truyện ngài Thiền sư Du trụ chùa Đa Bảo ở Ích Châu.
4/ Truyện ngài Thích Tăng Độ ở Ích Châu.
5/ Truyện ngài Vệ Nguyên Tung trụ chùa Dã An ở Ích Châu.

6/ Truyện ngài Thích Thượng Viên ở Ích Châu, thời Tiền (Nam) Lương.
7/ Truyện ngài Thích Pháp Hạnh trụ núi Ngọc Tuyền ở
Kinh Châu, thời Hậu Lương.

8/ Truyện ngài Thích Đạo Mục trụ Thần Sơn thuộc Kinh Châu
9/ Truyện ngài Thích Trí Khoáng trụ chùa Khai Thánh ở núi Tứ Vọng thuộc Kinh Châu, đời Tùy. 1
0/ Truyện ngài Thích Vô Tướng trụ chùa Tương Tư ở Phù Châu 1
1/ Truyện ngài Thích Đồng Tấn trụ chùa Đẳng Hạnh ở Lự Châu 1
2/ Truyện ngài Thích Phú Thượng ở Ích Châu 1
3/ Truyện ngài Thích Minh Cung trụ chùa Hội Thiện ở Trịnh
Châu Châu
1
4/ Truyện ngài Thích Pháp Tấn trụ núi Trường Dương ở
Ích
1
5/ Truyện ngài Thích Đạo U trụ chùa Xà Lê ở Đại Châu 1
6/ Truyện Xà-lê Sầm trụ chùa Thiện Cư ở Tương Châu 1
7/ Truyện Xà-lê Thông trụ chùa Thiên Bảo ở Đan Dương
1
8/ Truyện ngài Thích Pháp Khánh trụ chùa Ngưng Quán ở Kinh Đô (Đơn Đạo Tông) 1
9/ Truyện ngài Thích Đức Sơn trụ chùa Thiên Sắc ở Ích
Châu (Húc Thướng)
2
0/ Truyện ngài Thích Đạo Duyệt ở núi Thanh Khê thuộc
Kinh Châu
Châu
2
1/ Truyện ngài Thích Tuệ Diệu trụ chùa Nội Hoa ở Kinh Châu
2
2/ Truyện ngài Thích Đạo Biện ở Đông Nhạc (Thần Biến)
23/ Truyện ngài Thích Tuệ Lâm ở chùa Kiến Minh thuộc Ích
2
4/ Truyện ngài Thích Hồng Mãn trụ chùa Cứu Độ ở Kinh Đô 2
5/ Truyện ngài Thích Tuệ Thông trụ chùa Phước Hóa ở Ích Châu,

thời tiền Đường.
2
6/ Truyện ngài Thích Pháp Thông trụ chùa Pháp Hải ở Kinh Đô 2
7/ Truyện ngài Thích Tuệ Nhân trụ chùa Khai Thánh ở
Kinh Châu

Châu Châu
Châu Châu
2
8/ Truyện ngài Thích Pháp Thí trụ chùa Hiển An ở Ba Lăng 2
9/ Truyện Sa-môn Thích Tuệ Ngạn ở Thục Xuyên 3
0/ Truyện ngài Thích Pháp Vận trụ chùa Khai Thánh ở
Kinh
3
1/ Truyện ngài Sa-môn Đế Thị Giai người xứ Bắc Địch, thuộc U 3
2/ Truyện ngài Thích Trí Hiển trụ chùa Hộ Minh ở Ky Châu 3
3/ Truyện ngài Thích Pháp Thông ở núi Thường Lạc thuộc Tô 3
4/ Truyện ngài Thích Tăng Minh trụ chùa Chiêu Quả ở Đại
3
5/ Truyện ngài Thích Minh Ẩn ở núi Ngũ Đài thuộc Đại Châu 3
6/ Truyện ngài Thích Pháp Không trụ núi Ngũ Đài ở Đại Châu 3
7/ Truyện ngài Thích Minh Tuấn trụ chùa Định Thủy ở Kinh Đô 3
8/ Truyện ngài Thích Minh Giải trụ chùa Phổ Quang ở Kinh Đô (Tống Thượng Lễ)
3
9/ Truyện ngài Thích Pháp Xung trụ chùa Pháp Tập ở Duyện Châu.

Truyện ngài Thích Tăng An tu hạnh đầu-đà ở Triệu Châu:

Thích Tăng An,
không biết Sư là người xứ nào. Ngài tinh
chuyên giới nghiệp, siêng
năng ngồi thiền, giảng dạy. Người đương thời gọi
Sư là bậc Đa năng.
Dưới thời vua
Văn Tuyên Đế (Cao
Dương
5
5
0-
560)
Bắc Tề, Sư ở núi
Vương Ốc, nhóm họp đồ chúng khoảng hai
mươi người,
giảng Kinh Niết-bàn. Lúc mới khai giảng đề kinh, có con chim Tró mái bay đến cạnh tòa nằm nghe, đến lúc chư tăng thọ thực thì chim ra ngoài kiếm ăn.
Buổi chiều Sư lên tòa
giảng, chim lại đúng giờ bay đến. Sư giảng đến chưa hết quyển ba, thì không còn thấy chim đến nghe nữa, đại chúng đều
lấy làm lạ.
Sư bảo: “Chim tró nay đã
sinh lên làm người, chẳng có gì lấy
làm lạ”. Đến niên
hiệu Võ Bình thứ tư
(5
7
3) thời Bắc Tề, Sư dẫn đồ
chúng đến Việt Châu,
thực hành hạnh đầu-đà. Bỗng nhiên Sư bảo: “Chim tró mái năm xưa
sinh ở xứ này.”
Sư bèn đi thẳng đến một nhà, xa gọi:
“Chim tró!” có một bé gái chạy ra, dáng vẻ như đã biết nhau từ trước. Bé gái lễ bái vui mừng. Cha mẹ bé gái lấy làm lạ, mời
Sư vào nhà, thiết trai
cúng dường. Sư hỏi: “Vì
sao bé gái này tên là Thư Tró?” Cha mẹ đáp rằng: “Vì khi mới
sinh thấy tóc trên đầu bé gái như lông chim tró. Lại vì
là con gái nên đặt tên
là Thư Tró!”. Sư cười lớn và kể lại cho ông bà
nghe về Bổn duyên. Bé
gái nghe thế rồi ứa lệ gào khóc, xin được xuất gia. Cha mẹ vui vẻ bằng lòng.
Sư liền giảng
Kinh Niết-bàn cho nghe.
Bé gái nghe liền nhận
hiểu không sót mất chút nào, nhưng đến sau
quyển ba, thì mịt mờ không hiểu.

Bấy giờ, bé gái mới mười bốn tuổi đã lên toà
giảng kinh, mọi người xa gần đều dự nghe, ngợi khen trước có chứa nhóm. Nhân đó
đích thân Sư cùng khuyên,
mọi người theo học rất đông.

Truyện Xà-lê Hương trụ chùa Phi Phó ở núi Thanh Thành:

Xà-lê Hương, không biết
Sư từ đâu đến. Đầu thời
Nam Lương, Sư đến trụ chùa Phi Phó
ở núi Thanh Thành thuộc Ích Châu. Sư vui
mừng như có ý chí muốn trọn đời ở đó.
Bấy giờ có tục lệ mỗi năm đến ngày mồng ba tháng ba, mọi
người đều lên núi
thưởng ngoạn, thường mang theo rượu thịt cùng nhau chén tạc chén thù mua vui, trước
sau
Sư nhiều lần khuyên dụ nhưng chưa
thể dứt bỏ. Đến tháng ba
năm sau, mọi người cũng nhóm họp như trước, bày biện và ngồi xong.
Sư sai người ở phía
sau tòa đào một cái hầm vuông
một trượng. Mọi người không ai biết ý
Sư thế nào.
Sư bèn nói với mọi
người rằng: “Các Đàn Việt v.v… thường tổ chức ăn uống, nhưng
chưa từng ăn uống với Hương tôi lần nào, hôm nay vì đông đảo,
phải tận hưởng một
bữa”. Mọi người tranh nhau dâng rượu hiếm quý.
Sư hễ được bao nhiêu thì ăn uống hết bấy nhiêu như lấp hang lớn. Các vị
thức giả lấy làm lạ.
Đến chiều, Sư bảo rằng: “Ta no say quá, hãy đỡ ta
đến chỗ hầm, không thôi
bẩn đất!” Khi đến chỗ hầm, Sư há miệng ói,
thịt chim tró từ miệng
tuôn ra, liền bay nhảy ca hót, thịt dê từ miệng tuôn ra liền chạy ngay. Rượu và thức ăn lẫn lộn tuôn ra
sắp muốn
đầy hầm, Cá Lươn,
Ngỗng Vịt bơi lội loạn xạ, mọi người đều kinh hãi, thề
nguyện dứt bỏ việc giết
hại. Mãi đến ngày nay, rượu thịt dứt hẳn không
mang lên núi. Đó đều
là do phong thái đức hạnh của Sư.

Tại Ích Châu,
Biệt Giá La tên là
Nghiên Triều, ở thời
Nam Lương, ngài Chí Công hỏi
rằng: “Sa-môn Hương ở Ích Châu là người sang hay
hèn?” Nghiên Triều đáo: “Rất hèn, mới đầu
chẳng thể gọi là
người”. Ngài
Chí Công bảo: “Đã là người quá hèn, cớ
sao lưu lại lâu
vậy?” Nghiên Triều cũng
không lường biết lời nói ấy, chỉ nói cho người
hiểu biết nghe. Hoặc nói:
“Sao không chỉ cho Xà-lê Hương ở Thanh
Thành ư?” Nghiên Triều bèn đến núi kể lại đầy đủ.
Sư bảo: Đàn
Việt từ xa đến, chắc chắn là chẳng nói dối”. Đêm đó,
Sư bèn thị tịch. Các hàng đệ tử v.v… xây tháp,
sắp đến lúc an táng, mọi người đều lấy làm lạ vì
Kim quan rất nhẹ, đến lúc
phá ra chỉ thấy chiếc gậy mà thôi.

Truyện ngài Thiền Sư Du trụ chùa Đa Bảo ở Ích Châu:

Thiền Sư Du trụ chùa Đa Bảo ở Ích Châu tức là
Lâm Tất Đạo nhân, họ Dương. Sư
siêng năng đọc tụng hơn bốn mươi năm, ngày
đêm không bỏ.
Phía sau tường vách
phòng viện,
Sư họa hình cửu tưởng biến, đặt
giường dây, dùng chăn
Tông phủ lên. Ban ngày
Sư y theo khuôn phép
chúng tăng, đêm đến thì vào ngủ trong đó. Mỗi ngày mới ra
ăn một bữa, như thế
dần dần đến bảy ngày mới ăn. Tăng chúng cho đó là thường, chẳng lấy làm lạ.
Cứ như thế, trải qua hơn hai mươi năm.
Bỗng nhiên trải qua một tháng mà
Sư không ra, trong phòng cũng chẳng
nuôi người hầu. Mọi người đều bảo
Sư không ra tức là đang nhập định,
chẳng nhọc phải xem. Bỗng
một đêm, mưa to gió lớn, bức tường vách đồ họa bị đổ,
sáng
sớm mọi người đến xem, thử vén chăn tông lên thì
không thấy gì, chỉ có
giường dây đệm ngồi mà thôi.

Truyện ngài Thích Tăng Độ ở Ích Châu:

Thích Tăng Độ, không biết Sư là người xứ nào. Sư thường qua
lại nơi thôn ấp, chỗ
hoang vắng, không có nơi ở cố định. Nói năng úp mở
như có dự
biết. Người đương thời gọi Sư là kẻ cuồng.

Chu Triệu Vương ở tại Ích Châu. Có người ở huyện Bì kết giao
với Triệu Vương rất
nồng hậu, bèn muốn làm phản. Lúc đó có người
mách bảo mà Việt Vương
không tin. Đến sáng, binh lính của người huyện
Bì quả nhiên kéo đến, rất thân với
Triệu Vương nên là làm chủ, bèn
tại ngã tư đường lớn
ở phía Tây Thành, vừa mới ngồi xuống trên toà
lớn. Khi đó,
Sư mang đội một chiếc giày da dính phẩn từ phía
Tây Thành chạy đến tháp
Bàn-đà, vất bỏ giày mà quay trở lại. mọi người đều
lấy làm lạ nhưng không
ai lường biết. Lại đến lúc sắp làm phản, đem giấy bút thỉnh
Sư đoán định tốt xấu,
Sư bèn cầm bút viết hai chữ
“Châu Độ”. Kẻ làm phản vui mừng bảo: “Châu Độ cho ta, đó là tốt lành.
Chọn ngày đến mất.
Ta sẽ đến đó mất. Chắc chắn là chế phục được
đó.” Bấy giờ, Triệu
Vương đóng tại lầu Tây Môn bảo ba ngàn lính tinh
duệ cưỡi đến, vừa mới giao chiến liền rút lui, theo
sau mà giết. Đến
tháp Bàn-đà, chém giết
hơn ngàn binh lính của người huyện Bì, làm
thành Kinh Quán. Nay đặc biệt cao ở phía Đông tháp.
Về sau
mới nghiệm biết,
Sư mang chiếc giày da để dính phẩn mà chạy nơi đất tháp.
Cái gọi là “Châu Độ”. Hai chữ “Đồ Các” nói láy lại tức là
“chước”, nghóa
là “chém đầu”. Nhìn thấy trước mắt mà lấy điều nghiệm nhận định về
sau. Có người tấu trình
sự việc ấy với Triệu Vương. Triệu Vương sai
người tìm khắp bốn
phương, nhưng không biết Sư ở xứ nào.

Truyện ngài Vệ Nguyên Tung trụ chùa Dã An ở Ích Châu:

Thích Vệ Nguyên Tung, là người ở xứ Thành Đô thuộc Ích
Châu. Sư xuất gia từ
thuở thiếu thời, làm đệ tử Pháp Sư Vong Danh. Sư thông minh dónh ngộ ít ai bằng, thường trong đêm vắng đứng hầu bên cạnh
nói với thầy rằng:
“Người đời quý lỗ tai mà xem thường con mắt, tức biết trắng đen có thể được”.
Ngài Vong Danh bảo: “Ông muốn có tiếng tăm, nếu chẳng ngông cuồng thì không thể được”. Trong tâm
Sư cho là đúng, bèn ngông cuồng chạy loạn, mọi người đuổi theo
thành đoàn.
Xúc chạm vật vội bắt ngâm
vịnh, rảo khắp mọi nơi hơn hai mươi năm.
Đến lúc
ngài Vong Danh vào Quan Nội, Sư bèn dời đến trụ
chùa Dã An. Tự chế ra tiếng đàn cầm, bị thiên nữ có oán tâm phá chọc, cũng có người truyền tiếng tăm ấy.
Sư từng nói với người anh rằng:
“Đất Thục nhỏ hẹp không đủ để bày trải nỗi lòng, muốn đi đến
Thượng Kinh, đối kháng với các bậc
Quốc Só, ý anh thế nào?”
Anh Sư bảo: “Hiện nay Vương
Bao Sưu Tín tiếng tăm vang dội khắp nơi, ông biết được gì, chỉ
tự chuốc lấy sự tủi
nhục”. Sư đáp rằng: “Người ấy đọc nhiều sách, tự làm

các Văn. Còn
như Thiên tài đại khái chẳng phải la phần ấy ư?
Anh hãy nghe xem.” Sư liền coi
thường đó mà đến Quan ải, vì không chỗ
qua, nên Sư bèn mặc y
phục thế tục. Ở tại Quan trung trở về, bị người
canh phòng bắt giữ, Sư
nói dối rằng: “Tôi là người nhà của Vu Trường
Công ở Trường An muốn
trốn đến đất Thục”. Quan gia vội đưa Sư đến Kinh đô,
Vu Trường Công từng biết
Sư ở đất Thục, bỗng nhiên nay
được gặp gỡ, nên giao du với ngài. Các nơi thắng địa, không chỗ nào
Sư chẳng đến, tấu trình việc phế hoại
Phật Pháp, từ đó,
Sư hoàn tục.
Chu Tổ chấp thuận.
Sư lại cùng Đạo
Só Trương tân âm thầm thêm
sự phiến hoặc. Vua tin theo chẳng hề nghi ngờ, bèn thực hành phá diệt.
Sư lại
soạn thơ “ngàn chữ” tức như: “Đầu Rồng khói xanh nổi,
Trường An loạn
một đời”. Và đều
phù hợp với sấm vó, mọi sự việc về sau mới hiểu.
Đến niên hiệu
Khai Hoàng thứ tám
(5
8
8) đời Tùy, tại Kinh Triệu, có Đỗ Kỳ bị chết, ba ngày sau
sống lại kể rằng: “Thấy Vua
Diêm Vương hỏi rằng: “Cha của
ông làm quan giữ chức gì?” Đỗ Kỳ đáp: “Cha
của tôi làm Tư Mạng
Thượng Só ở thời Bắc Chu”. Diêm Vương bảo:
“Như vậy là bắt lầm,
hãy mau thả trở lại dương gian. Nhưng ông có biết
Vua Võ Đế (Võ Văn Ung
5
6
1-
579) thời Bắc Chu không?” Đỗ Kỳ đáp:
“Tôi từng làm chức
Tả Võ Hầu Tư Pháp, thường ở nơi giai bệ nên biết
rất rõ”. Diêm Vương
bảo: “Vậy hãy đến xem Vua Võ Đế của ông đi”.
Có người dẫn Đỗ Kỳ
đến một nơi, cửa sổ ở duyện ngõa đầu làm toàn
bằng sắt. Ở trong cửa
sắt, thấy có một người rất gầy ốm thân hình mầu
như sắt, mang gông cùm
bằng sắt. Đỗ Kỳ vừa trông thấy liền òa khóc
gọi rằng: “Đại gia! Do
đâu mà khốn khổ như vậy?” Võ Đế đáp rằng:
“Ta chịu khốn khổ dữ dội, ngươi không thấy hay
sao? Nay được đến
đây rất là vui mừng”.
Đỗ Kỳ hỏi: “Vì tạo tội nghiệp gì mà phải chịu
khốn khổ này?” Võ Đế
đáp: “Ngươi không biết ư? Ta vì tin theo lời của
Vệ Nguyên Tung mà phá
huỷ Phật pháp nên phải chịu khốn khổ này.” Đỗ
Kỳ hỏi “Đại Gia! Sao không dẫn Vệ Nguyên Tung đến
đây?” Võ Đế đáp:
“Ta tìm kiếm, nhưng
Tào sư tìm kiếm khắp mọi nơi, khắp cả
ba cõi, nhưng nói là
không thấy. Nếu như Vệ Nguyên Tung đến buổi
sáng thì buổi chiều ta sẽ
được thoát, đâu có gì phải luận bàn. Ông trở về nói với người ở thế gian hãy làm phước cho
Nguyên Tung,
sớm
đến cứu giúp.
Nếu Nguyên Tung chẳng đến thì ta không có kỳ hạn
được giải thoát”. Đỗ
Kỳ sống lại, không quên việc ở
Minh phủ, khuyên người
làm việc phước để cứu giúp v.v.

Truyện ngài Thích Thượng Viên ở Ích Châu:

Thích Thượng
Viên, họ Trần, người ở xứ Hán Lạc thuộc
Quảng Châu. Sư xuất gia
chuyên dùng chú thuật để cứu chúng sinh. Võ
Lăng Vương Tiêu Kỷ thời
Nam Lương, trong cung bị các hàng thể nữ quỷ
quái yêu mị, hoặc ca hát hoặc khóc lóc, lăng xăng rối loạn cả lên.
Vương Tiểu Kỷ bèn bảo
người bắn giỏi cầm Đàn giả bộ khảy, Quỷ bèn
hiện hình, liền phóng tên
bắn, Quỷ liền từ xa tiếp lấy, ném trở lại người.
Cứ như thế mãi không
thôi. Nghe Sư trì chú nên Vương Tiêu Kỷ thỉnh
vào trong cung. Các loài
quỷ đua nhau đến trước làm ra các thứ biến
hiện. Rồng rắn trăm thú,
chợt trước mặt, chợt sau lưng, hoặc giữa hư không hoặc dưới đất, biến thành trăm thứ.
Sư ngồi an tónh bảo rằng:
“Loài Quỷ nhỏ các ngươi do nhân gì dám vào cung vua, nếu có khả năng
biến thành thân hình ta
thì hãy tự biến ra muôn thứ, chỉ là Quỷ nhỏ, thì hãy đứng nghe ta nói một lời”.
Các Quỷ đều chắp tay đứng yên.
Sư bèn
mở miệng xướng rằng:
“Nam-mô Phật-đà”. Các Quỷ đều biến mất, từ
đó được yên lặng.

Vua Võ Đế (Tiêu Diễn
5
0
2-
550) thời Nam Lương nghe thế
thỉnh Sư vào cung. Ngài được thưởng ngộ lớn. Đến lúc nhà
Lương nhiễu
loạn. Sư bèn đến đất Thục, với những nơi có các thứ khổ não,
Sư nhân
đó cứu giúp. Đến năm tám mươi mốt tuổi,
Sư thị tịch tại chỗ đang ở.
Trị Thành nay đã bị hoại diệt.

Truyện ngài Thích Pháp Hành ở núi Ngọc Tuyền thuộc Kinh Châu:

Thích Pháp Hành, không rõ
Sư là người xứ nào.
Sư là đệ tử tài giỏi của
Pháp sư Luận.
Pháp sư Luận vốn ở tại
Ngọc Tuyền. Vua Dương Đế (Dương Quảng
6
0
5-
617)
đời Tùy rất kính trọng Ngài. Sự tích ngài
thấy trong Biệt truyện.
Tánh tình
Sư vốn
chẳng thường, nói năng khác với mọi
người. Hoặc có lúc ở hang núi, có lúc vào trong chợ ly.
Sư từng đến
núi Thanh Khê, đường đi phát xuất từ đảnh núi
Phúc Thuyền, trông thấy
suối
nước, cây cối tốt tươi.
Sư bèn nhìn lại bảo rằng: “Mười năm sau, sẽ có
người đầy đủ phước
đức và trí tuệ rộng lớn đến đây xây dựng
ngôi Già-lam”. Đến lúc ngài Trí giả xuất hiện, quả nhiên thành tựu như lời
Sư báo trước.

Sư lại từng đến thành Đương Dương, cầm cung tên bằng trúc
bắn vào đó. Về sau có
giặc núi đến vây quanh thành, tướng trạng đều
như Sư thi vi ngày trước.
Nhưng Sư từng mở lời nói lạ, bảo rằng: “Lỗi của

nhà Lương”.
Vua Tuyên Đế (Tiêu
Sát
5
5
7-
562) thời
Hậu Lương rất ghét lời nói đó, bảo người tìm bắt
Sư để giết.
Sư theo
sử đến,
không chống kháng như trước,
Sư nói: “Ta thường mạng ở tại đất
này.” Sau đó, có người
sứ đến,
Sư nộp mạng, bèn bị chém, nhưng không
chảy máu. Khi sắp tịch, Sư
nói những bài kệ tụng quan trọng, Văn từ
nghóa lý rất tha thiết,
không thể chép đủ, nếu nói về Nghiệp Báo không
thể trốn lánh.
Giết xong, trong thời gian ngắn, thi thể
Sư bèn biến mất.
Bộc Xạ Tiêu Võ đi đến
núi Tứ Vọng chỗ Thiền sư Nhân vì vua Tuyên Đế mà
sám hối rằng: “Tội tiên nhân giết hại bậc Thánh xin lễ bái
sám
hối, nguyện tha thứ”.

Người viết truyện (Đạo
Tuyên Tôi) nghó rằng: “Vì thời
Hậu Lương tiếp nối vận nước,
oai thế chẳng trội vượt, chỉ riêng giữ một thành, bên cạnh đó lại bị chế ngự vây quanh,
đâu có vinh hạnh vẻ vang gì, theo vọng mà tạo tội lỗi, nên giết hại bậc Thánh, trông mong kéo dài vận mạng
sâu dày. Cái gọi là
Trông mong trước, đã bị mất ở
đường sau.
Sau đó không lâu bị truy
đuổi lưu lạc vào quan ải. Trách người vô tội,
thật không thể xem thường.

Truyện ngài Thích Đạo Mục ở Thần Sơn thuộc Kinh Châu:

Thích Đạo Mục, người xứ
Tùng Tư, tánh tình ưa thích núi
rừng, ban đầu,
Sư vào
Thần sơn ở
Kinh Châu. Sắp có việc đi đến nham ẩn, bỗng cảm
sấm
sét gió lớn nổi dậy rung núi gãy cây. Thần rắn
nhiễu quanh giường, bầy
hổ tung hoành gầm rống. Tâm Sư vẫn an nhiên thư thái, không nghó tưởng cảnh vật bên ngoài. Bảy ngày
sau chắc chắn
Rắn Hổ sẽ ẩn, Sư mới
leo lên núi, nhìn ra xa, thấy phía đông núi đó y
theo Lăng hác, phía Tây
nhìn lại có dòng sâu, bèn có ý định muốn trọn đời ở đó.

Sơn Thần biến hình
sám hối tội lỗi rằng: “Đó là Điền
Bá Ngọc đến xin thọ giới”. Đến lúc thực hành
Pháp thức, các chất Độc
ngầm biến mất. Cúng tế
dứt hẳn dâng cúng rượu thịt, cầu đượm ân trạch
ứng thời mây mưa. Vệ
hầu như thế chẳng phải chỉ có một. Nêu bày có thể biết.
Sư ở tại núi hơn ba mươi năm, tiếng tăm vang xa, Tân khách du tuần đều quy hướng cầu thỉnh.
Về Sa-môn thì có ngài
Tăng Triển, Tăng An. Về các bậc cao
só thì có
Lưu Cầu, Xa Xuyết, tiếp nối lời mạng
đích, không hề trái
phong thanh.
Sương Đông
Vương Tiêu Dịch thời
Nam Lương kính trọng đức
hạnh Sư nên đến chỗ Sư xây dựng một Đài cao, lập
Văn Bia trình bày
sự nối pháp.
Vua Giản Văn Đế (Tiêu
Cương
5
5
0- 5 5
1) thời Nam Lương làm bài tụng, lập Bia ở đảnh núi. Đến lúc Sư sắp
thị tịch, vui
mừng nhìn ra xa, bèn lên núi mà tịch, thọ bảy mươi tuổi.

Truyện ngài Thích Trí Khoáng trụ chùa Khai Thánh ở núi Tứ Vọng:

Thích Trí Khoáng, họ Vương. Giòng họ
Sư vốn ở
Thái Nguyên,
có một thời gian dời
đến Từ Châu. Về sau cha của Sư lại dời đến ở
huyện Tân Phong thuộc Kinh Châu. Mẹ của Sư ban đầu sắp mang thai, mộng thấy xuống tắm dưới dòng nước, có một đứa trẻ ngồi thuyền báu đến
lao thẳng vào người bà,
bèn tỉnh giấc và mang thai Sư. Đến lúc sinh ra,
Sư rất thông minh mà trọng hành.
Đầu niên hiệu
Thái Thanh
(5
4
7) thời Nam Lương, chiến loạn không ngừng. Vua Nguyên Đế đang ở ngôi, bấy giờ Sư đang tuổi thiếu thời rất mạnh mẽ, chiêu mộ các tráng
só theo quân lính đi đánh
dẹp phương Đông, không
bao lâu bèn bị lấp vùi, Sư tỏ ngộ sâu sắc về
mọi sự luống dối, nên
không cưới vợ, chỉ mong cầu thoát tục. Ban đầu,
gặp được Đạo Só Hoàng
Cân đem pháp thần tiên dẫn dụ Sư. Trước hết,
Sư thọ học Phù lục,
tiếp theo là trình bày Chương tiếu. Sư bèn hỏi:
“Thuật này có thật đắc
đạo hay không?” Đạo Só đáp: Lục đã hộ thân,
Chương cũng chiêu vời của cải”.
Sư hỏi tiếp: “Đó là bảo trọng khổ khí
này, được gọi là Đạo
ư?” Sư lại thỉnh cầu Pháp Độ đời, Đạo Só bèn chỉ
bày Sư cách thức ỏ hẳn không ăn gạo thóc
sẽ đến được
Ngọc Thanh, chỉ bảy ngày
sẽ có khả năng bay được.
Sư thực hành đúng kỳ hạn mà
không ứng nghiệm. Đạo
só bảo: “Vì ông còn uống nước, nên cuối cùng
chưa đến được”.
Sư lại trải qua bảy ngày, môi miệng không hề uống
một giọt nước, mà vẫn không
ứng nghiệm. Đạo
Só lại bảo: “Vì ban đêm ông vẫn còn ngủ nên không được cảm ứng”.
Sư lại trải qua bảy ngày
thường ngồi không nằm.
Ba kỳ thường đầy đủ, nhưng chẳng được bay lên
trời, mà khí lực của
Sư càng yếu đi, xa gần mọi người đều kinh hãi. Sau
đó, Sư gặp được bậc
Cao Tăng truyền cho giới pháp, làm đệ tử Phật.
Đức hạnh
Sư cảm động đến người, dần dần bày hiện
dấu vết ngầm. Bấy giờ ở
Giang Lăng, có gia đình
Trương Thuyên hai đời bị mù mắt.
Sư bảo: “Trong nhà ông có phần mộ mà cái hòm gối lên
miệng giếng xưa, nên dời phần mộ và khai mở
thành giếng, chắc chắn
sẽ được khỏi”.
Nhân đó, Trương Thuyên bèn y theo lời
Sư mà làm. Người bị
mù liền thấy được
đường đi, nên xin cạo tóc xuất gia. Mọi người
đều kinh sợ, bèn chặt củi cúng cúng dường
chúng tăng,
Sư trụ nơi
không nhàn tónh lự.

Sư lại nói dưới khe suối có cái chuông xưa, hãy đào lên đem
về
treo ở chùa.
Thứ sử Nhân châu cho là Sư dối trá, lừa hoặc quần chúng, nên dùng roi đánh vào lưng
Sư cả trăm roi, mà
Sư không buồn
thảm, không tức giận.
Bèn đưa ra xứ Đài, giam giữ ở Thượng phương.
Người có sức mạnh thử
dùng chiếc gông dài tám thước treo làm gối đấm.
Mọi người đứng bên
cạnh nhìn đều cho là sẽ nát nhừ, nhưng dung mạo
Sư chẳng những không nhiễu não, mà thân thịt cũng không thương vết. Người giữ ngục lại bảo rằng: “Tiếp theo cư
só phải chịu chịu đói”.
Ngài bèn bỏ ăn bảy ngày, mà thân
sắc vẫn như lúc đầu. Lại có người thấy
Sư đi trong chợ hoặc ở
đường ngã tư, nhưng xét trong ngục vẫn có Sư, mới
cho là Sư phân thân.
Đến niên hiệu Đại Định thứ ba
(5
5
9) thời Hậu Lương, Sư xin người giày cỏ, nói là đêm nay phải đi gấp. Đến canh ba cả thành bị lữa cháy, bốn phía cửa người ra không lọt hết nên bị thiêu chết đến bảy
ngàn người. Sư ở trong
ngục, dẫn hai trăm người thản nhiên đi bộ mà ra.
Đến năm gần bốn mươi tuổi,
Sư mới được cạo tóc,
sau khi tấn đàn thọ giới cụ túc,
Sư tu hạnh đầu-đà ở núi
Tứ Vọng. Xưa kia, đất ấy phước đức mới an đặt
Thiên Tử, cách thành có
sáu mươi con thú dữ đang ở, từ khi
Sư đến ở
về sau, chúng dần đến nghỉ bên cạnh
giường Sư. Ban đêm ở góc núi có bốn ngọn đèn
soi chiếu, các hàng
só tục đua nhau nhóm
họp đông đảo thành chùa Hoa.

Sau, 2 Vua Tuyên
Đế (Tiêu Sát
5
5
7-
562) và Minh Đế (Tiêu
Quy
5
6
2-
586) thời
Hậu Lương, thì
Bình Lăng và
Hiển Lăng đều ở trước
chùa, nghiệm đúng với xưa. Còn như đầu thời
Nam Lương thất bại,
Vương Lâm lên bức bách, thời
Hậu Lương dời nước,
Sư đều dự trước
Biểu biệt. Có một con vịt đầu đàn bị giết để
thiết trai. Vịt thần ban đêm bách
bảo, Sư bèn nói: “Sao
lại giết hại sinh mạng mà sung vào tịnh cúng ư?”
Từ đó về sau, bèn dứt
hẳn. Sư từng đến sông Hạ Thủy, đồ chúng đồng
bạn có mấy mươi người,
muốn ở lại cũng không được, muốn đi cũng
không theo. Ở bờ phía
trước có hai chiếc thuyền không có người, Sư cuời mà cất tiếng gọi đến, thuyền tự cắt dòng nước mà đi thẳng đến, nhân đó
mà cả đoàn bèn qua
sông. Sư căn dặn chớ loan truyền việc ấy. Lại, lúc ở
Hàm Dương, Sư đến chùa
Phật Tích, có một con trâu mẹ
sinh nghé con, nó vừa trồi đầu ra lại thụt vào, đã qua mấy đêm, trâu mẹ
sắp lìa đời. Chư tăng báo với
Sư không biết tính liệu thế nào.
Sư bảo rằng:”Con nghé ấy là vị
Cư só ở chùa này, vì xâm lạm dùng vật
của chúng tăng, nay phải
sinh trở lại nơi đây để đền trả, nhưng vì nó
xấu hổ nên chẳng chịu
ra, còn trâu mẹ thì không sao.” Nhân đó, Sư cầm lò hương, quở trách răn bảo nghé con rằng: “Hãy mau đền trả quả báo,

cớ sao xấu
hổ mà chẳng chịu sinh ư?” Ứng theo lời ngài nói, trâu
nghé liền ra. Nên những
điều Thần dị thầm ứng của Sư, không thể ghi chép đầy đủ.

Đến ngày hai
mươi bốn tháng chín niên hiệu Khai Hoàng thứ hai mươi
(6
0
0) đời Tùy, Sư thị tịch tại chùa Khai Thánh ở núi Tứ Vọng, thọ bảy mươi lăm tuổi.
Sư tự định kỳ hạn qua đời, có mùi hương trời
xông khắp thất. Cả chùa
đều nghe có tiếng nhạc từ phía Tây Nam vọng
đến. Trước lúc chưa thị
tịch hai năm, Sư đã dự báo mọi sự sau khi qua
đời, thị hiện bã vai bị
đau nhức, Sư hỏi Luật sư rằng: “Người đã chứng
đắc quả A-na-hàm còn bị
bệnh hay không?” Vị Luật sư chưa trả lời, Sư
lại tự nói: “Báo thân, pháp hẳn nhiên như thế”
Sau khi
Sư thị tịch, có
ba ngón tay co quắp lại.
Đến niên hiệu
Nhân Thọ thứ nhất
(6
0
1) đời Tùy, tại chùa Pháp Tế có Sa-môn Pháp Quý chết, sống lại kể rằng: “Được Vua Diêm-ma thả
trở lại, nhờ gặp được Sa-môn Trí Khoáng nương
cung điện từ hư không thẳng xuống, các người tội vui mừng cùng nhau bảo là
“Thánh tăng Tam Quả đến cứu
chúng ta, v.v.” và ở tám ngôi chùa do Sư xây
dựng đều có linh kỳ,
hoặc như nước suối vọt lên, có lúc giáng hiện dấu chân Phật.
Có Sa-môn Pháp Luận ở đạo tràng
Tuệ Nhật đời Tùy thấy
biết đầy đủ, vì đó
làm bia tụng, rộng nêu bày đức hạnh của Sư.

Truyện ngài
Thích Vô Tướng trụ chùa
Tương Tư ở Phù Châu:

Thiền sư
Thích Vô Tướng trụ chùa
Tương Tư ở
Phù Châu, Sư không phải người xứ
Ba Thục, không biết Sư ở từ đâu đến. bỗng
nhiên Sư đến núi theo chúng tăng mà thôi.
Sư chẳng khác
người thường.
Chùa đó ở thượng lưu
Phù Châu, tại phía Bắc một dòng sông lớn. Bên
cạnh sườn núi có một tấm bia hình vuông cao khoảng năm thước, chữ viết
lớn như bàn tay, mọi
người không ai biết. Phía dưới có dấu chân Phật cách chừng
chín thước, dài ba thước. Giẫm lên đá như bùn, các hàng Đạo
tục thảy đều kính trọng.

Có một lúc nọ Sư qua sông, khi trở về không có thuyền. Sư bèn đặt bình bát trên dòng nước mà bảo rằng:
“Vì sao ta phải thường ôm
lấy ngươi? Ngươi hãy tự
qua sông”. Và Sư liền trải lá chuối trên nước rồi bước lên mà qua
sông trở về. Bình bát cùng
theo sau, chỉ phút chốc
liền đến bờ. Khi đó,
có người hái củi trông thấy như thế. Sư tự nói:
“Đã có người nhận biết về
mình nên giã từ mà đi”. Đại chúng tha thiết
muốn giữ lại mà Sư
chẳng ở. Đến sông, Sư xuống thuyền, mọi người đi
theo
lễ bái cầu thỉnh không cho
Sư chèo chống.
Sư bèn nắm lấy mạn
thuyền, thẳng theo dòng
nước không nhìn lại mà đi. Mọi người liền đuổi
theo nhưng chẳng ai biết Sư đến xứ nào.

Truyện ngài
Thích Đồng Tấn trụ chùa Đẳng
Hạnh ở Lự Châu:

Thích Đồng Tấn, họ Lý, người ở xứ Miên Châu. Khi xưa, Sư xuất gia vào thời
Bắc Chu. Sư chẳng bó buộc bởi lễ độ, chỉ ưa thích
uống rượu. Sư nói với
mọi người rằng: “Rượu nầy có thể rưới khắp thân”.
Sư chén tạc chén thù qua lại, tiểu dãi dơ uế. Mọi người đều chẳng
chấp nhận như thế. Có
người nhận biết sâu xa bảo rằng: “Đây là Hiền hay ngu khó mà biết được.” gặp lúc họ Võ nhà
Bắc Chu đánh chiếm
phương Đông, nói là cần
có thuốc độc, ban sắc chế tạo tại Lự Châu. Đặt
Giám Lại lực khoa săn
hái thuốc như đầu Rắn độc, đười ươi sắt, ong lớn,
dây sắn đồng hoang, lông
chim trấm v.v… tất cả mấy mươi thứ, dùng
bình sắt để gây men. Khi
thuốc đã thành thì mặc áo da, mắt đeo kiếng
lưu ly mới được đến
gần. Nếu không thì khí độc xông lên thành bệnh
nhọt sẽ làm cho chết,
nếu thuốc dính vào thịt người vật xuyên qua thì
chết liền. Sư nghe thế
bèn đến chỗ cất giữ. Quan nhân đùa bảo: “Nếu
uống được một bát thì
sẽ được gọi là Tửu Só?” Sư bảo: “Được một thăng
để tỉnh rượu cũng
cần”. Quan nói: “Tha hồ uống ba nhiêu cũng được,
đâu luận gì một thăng”.
Sư liền cầm muỗng sắt đến chỗ bình rượu múc
ra một muỗng và uống,
nói cười tự nhiên, đều không bị độc hoạn gì.
Các Đạo Só v.v… nghe thế đều đến xem.
Sư lại múc thêm một muỗng
để mời họ, mọi người
đều bỏ chạy. Hoặc có người nói: “Đây là cố
ý giết người, làm
sao không có tội được?”
Sư nói: “Không có khổ vui.”
Và Sư tự uống nếu có ai khuyên thì than rằng: “Hôm nay được một bữa
say nằm trên tảng đá vuông”. Không bao lâu
Sư tiểu dãi, nước tiểu dính vào đá đều bị vỡ. Hồi lâu ngủ thức dậy,
Sư tỉnh táo như thường từ đó về
sau, Sư uống rượu càng
nhiều, ăn cũng gấp bội.
Đến đầu đời Tùy,
Sư được độ xuất gia và phối vào chùa
Đẳng Hạnh. Ngài bị bệnh
hơn một tháng thì thị tịch, thọ hơn chín mươi
tuổi. Các đệ tử, đàn
việt v.v… sau khi Sư tịch xem xét các y phục và
giường nệm của Sư đều
có mùi thơm, không hề có mùi rượu.

Truyện ngài Thích Phú Thượng ở Ích Châu:

Thích Phú Thượng, không biết
Sư là người xứ nào.
Sư thường
nghỉ qua đêm tại chùa
Tịnh Đức ở Ích Châu. Sư thường chôn một chiếc nón
lớn ở đường đi, ban ngày ngồi dưới nói đọc Kinh. Mọi người tuy qua
lại nhưng Sư không kêu
gọi cúng thí. Có người ném cho một tiền, Sư cũng
chẳng chú nguyện, ngài thường ở nơi đường vắng,
không vào chốn ồn náo.
Tướng trạng ngài như độ tuổi năm mươi, tuy qua nhiều năm mà không được gì. Có người tín tâm nói với
Sư rằng: “Ở phía
Tây thành phía Bắc Thành,
người đông cúng thí nhiều, Sư ở đây làm gì?”
Sư đáp: “Một tiền hai tiền đủ nuôi thân mạng, đâu cần nhiều.”
Thứ sử lăng Châu là
Triệu Trọng Thư làm quan
suốt ba triều đại, rất không
kính tin, nghe nói Sư như
thế nên đến thử. Bèn cưỡi ngựa đi thẳng qua,
giả vờ rơi một Quan
tiền. Sư chỉ đọc kinh, mắt không hề nhìn lại. Đi đã xa, Triệu
Trọng Thư gọi bảo
Sư nhặt lấy tiền,
Sư cũng chẳng đoái
hoài. Triệu
Trọng Thư bèn quay trở lại bảo: “Ông có thấy tiền của ta rơi
dưới đất chăng?” Sư
đáp: “Thấy”. Triệu Trọng Thư hỏi: “Vậy hiện giờ
tiền ở đâu?” Sư đáp:
“Thấy có một người nhặt rồi”. Triệu Trọng Thư
nói: “Suốt ngày ông ngồi ngoái đường chỉ xin một tiền, chẳng lẽ có một quan tiền dưới đất mà không nhặt lấy? Lại thấy người nhặt đi
sao
không ngăn lại.” Sư
đáp: “Vì chẳng phải vật của bần đạo. Làm sao nhận
bừa được? “Triệu
Trọng Thư bảo: “Ta cần chiếc áo ca-sa trên mình
ông”. Sư nói: “Muốn thì hãy thử, ông dám mang đi thì tôi cũng có thể
tặng cho, có thể gọi là
được mất một thứ”. Và Sư liền quấn lấy áo
mà trao cho.
Triệu Trọng Thư liền xuống ngựa mà
sám hối rằng: “Đệ tử là người ở triều đại
Bắc Chu, làm quan trải qua ba đời vua, thường
qua lại với chúng tăng,
nhưng ít người chẳng Tham. Nay nghe danh Sư
nên đến bái yết, vốn
chẳng có ý xấu. Xin thỉnh Sư đến ở Lăng Châu!”.
Sư bảo: “Lành thay! Nhưng
vì bần đạo muốn kết duyên rộng với
Nguyện Công, giúp nước
nhà an ủi vỗ về, tức là mãi được cúng dường!”.
Triệu Trọng Thư giã từ, khen ngợi rằng: “Trong Mao có người không thể
xem thường đó!”. Sau
đó, không còn thấy Sư nữa. Có Tô Tương là người xứ Ích Châu từ
Dương Châu trở về lại thấy
Sư ở xứ đó, cũng chôn
chiếc nón bên cạnh đường
đi. Nhan sắc tướng mạo Sư vẫn như thế.

Truyện ngài Thích Minh Cung trụ chùa Hội Thiện ở Trịnh Châu:

Thích Minh Cung,
trụ chùa Hội Thiện ở Trịnh Châu. Xưa kia
khi còn là người thế
tục, Sư làm Cao Hạ Chước Kî ở đời Tùy, Sư kết
bạn tất cả ba người
ngang sức tương tự, mà là chỗ rất kî ở đương thời.
Vua rất lo nghó dùng
sự để dứt trừ, bèn làm hai gói bánh để dụ, một gói bánh có
sừng
nai sống, một gói bánh có năm
thăng muối, đều ban cho và đều
ăn hết. Người ăn muối ra đến
Triều Đường, ruột xé mà chết.
Còn Sư ăn gói bánh có
sừng Nai, hoàn toàn không có cảm giác gì.
Sư bèn
nhàm chán thế tục mà
xuất gia trụ chùa Hội Thiện.

Sức lực
Sư mạnh như thần, không ai
sánh bằng.
Sư từng
giành đất với chư tăng
chùa Siêu Hóa. Chùa ấy gọi hạng Vô lại có hơn trăm người đến chiếm đoạt lúa thu của chùa
Hội Thiện. Tăng chúng
chùa Hội Thiện đều lo
buồn, Sư bảo: “ Chớ nên lo buồn!” Sư một mình đến chùa
Siêu Hóa, tháo chuông lớn ở chùa đó bít lỗ, bỏ
sáu thăng cơm
khô vào chuông, dùng nước hòa vào có thể ăn được, một tay nâng chịu
ở đáy, một tay vốc lấy
mà ăn. Chỉ phút chốc, Sư ăn hết cả. Bèn lấy một tảng đá lớn khoảng ba mươi người mới dời nổi mà chỉ riêng mình
Sư nhặt lấy như viên đá nhỏ, đứng từ xa ném xuống đất. Mọi người ở
chùa Siêu Hóa thấy thế,
đồng một lúc kinh sợ, bỏ chạy tán loạn. Thêm nữa,
đến cuối đời Tùy, giặc giã dấy khởi, rảo khắp bắt
bớ. Sư bảo trước ở chùa rằng: “Ngày mai
sẽ có binh lính đến, nên
sửa
soạn đầy đủ thức ăn
và một con heo lớn”. Chư tăng trong chùa không
dám chống chế, bèn theo
lời Sư chỉ bảo mà sắm sửa. Đến giờ, sắp đặt
chỗ ngồi, bày biện đủ
các thức ăn. Sư bất nhẫn với việc ấy, bèn chống
gậy đến nơi cùng bọn
giặc nói bàn, bọn giặc nhường ăn trước, Sư bèn
bày ra vài mươi cái
bánh, đặt con heo gói vào trong đó, từ đầu mà cắn ăn, chỉ phút chốc hết cả, bọn giặc
kinh sợ
khiếp phục,
sư bèn vời về làm đàn việt giữ gìn chừa. Bọn giặc chấp nhận. Nên từ đời Tùy đến đời
Tiền Đường giặc dã giao chiến lẫn nhau, nhưng chỉ riêng chùa
Hội Thiện không hề có một
bóng giặc qua lại. Đó thật là do năng lực của Sư!
Lại có lần
Sư đang đi giữa núi có một con hổ và một con heo đang giao đấu với nhau, con heo dần dần thua thế.
Sư bảo con hổ rằng:
“Hãy buông tha cho nó đi.” Nhưng hổ chẳng chịu nghe lời.
Sư bèn một tay bắt lấy đầu hổ, một tay nắm lấy đuôi hổ, kéo vào
hang sâu. Khí lực của
Sư, nói ra có nhiều việc
không thể tin được, nhưng thật có.

Sư giữ giới thanh khiết trang nghiêm, thường nương theo
chúng tăng thọ thực,
thức ăn cũng chỉ như người thường. Có lần Sư ăn mà
gặp được cơ hầu, bèn
ăn hết phần ăn của cả hai trăm người. Đại chúng
chỉ rất nghi ngờ, chẳng
ai nhận biết lý do. Đến niên hiệu Võ Đức thứ năm
(6
2
2) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Hội Thiện, thọ tám mươi lăm tuổi.

Có thời gian
tại chùa Hội Thiện, có vị Sa-di du khách, miệng nói tiếng người đất Ngô, vào nhà trù đốt lửa,
lấy khúc tre khô lớn như cánh tay mà chỉ dùng hai tay bẻ gãy để đốt.
Khi ấy, Sư lấy làm lạ, cùng dùng
tay bẻ thử
mà không được. Sau khi vị Sa-di ấy đi ra ngoài, Sư ôm chân cột nhà trù nhấc hổng lên và lấy áo của vị
Sa-di ấy đặt lên trên tảng
đá rồi để cột nhà
trù đè lên đó, vì Sa-di trở vào tìm áo không được, thấy
ở dưới cột nhà, muốn
lấy mà không được. Sư cười và nhấc cột nhà
hổng lên cho vị Sa-di lấy
áo. Đó cũng là việc khó suy nghó.

Truyện ngài Thích Pháp Tấn ở núi Trường Dương thuộc Ích Châu:

Thích Pháp Tấn, người ở xứ Tân Phiền thuộc đất Thục. Khi
còn ở thế tục, Sư đã
rất mực tinh tấn, chẳng ăn dùng các thứ tanh nồng.
Tại chỗ làm
ruộng nông,
Sư dùng cái mai nhọn làm
chuông khánh, đo
lường tấc bóng mà dùng
bữa, có lúc đưa thức ăn đến muộn, Sư chỉ uống
nước mà thôi. Ở chỗ đất ruộng Sư cày không
tổn hại thân mạng trùng kiến. Có một lúc, ở giữa hư không có tiếng bảo rằng:
“Xà-lêTấn thời cơ xuất gia đã đến!”.
Cứ như thế, gọi đến
năm-sáu tiếng. Cả nhà đều
nghe. Nhân đó, Sư đến
núi Lạc Khẩu xuất gia, tu hạnh đầu-đà, chẳng ở
nơi phòng nhà chùa viện. Bấy giờ,
Thục Vương Tú đời Tùy nghe tiếng tăm Sư nhưng biết là khó
thỉnh được, bèn
sai
Tham Quân úc
Cửu Lư Trưởng Khanh đến thỉnh. Trưởng Khanh
cùng dẫn theo tùy tùng có khoảng mười người từ giã nói với
Vương Tú rằng: “Vâng thừa có đạo đức, nếu thỉnh mà không đến thì
sẽ bày ra tục pháp để ứng xử”.
Vương Tú bảo: “Không nên dùng oai thế để bức bách, chỉ nên dùng lý để thỉnh ngày mai phải đến
đây!”. Trưởng Khanh ra
khỏi cửa thành, nhìn lại bảo rằng: “Ngày nay tôi và các ông lên cung trời Đâu
suất thỉnh Đức
Phật Di-lặc cũng còn
hy vọng được, huống gì Đạo nhân ở trong núi có gì mà
không đến”. Mới vừa đến dưới chân núi
Cát Dương, mặt trời đã chiều tối, thấy hổ ra ngồi
xổm trên đường,
Trưởng Khanh bảo người bắn. Đoàn ngựa đều trốn
chạy hết. Muốn đến trong
thôn nghỉ lại thì sợ trái với lệnh vua. Không
bao lâu thì thấy một vị
tăng mang xiêm lên núi, Trưởng Khanh bèn bảo
ở lại làm bạn. Những
người đi theo đều ở lại, đi bộ đến chùa, Sư gọi
vào đến giường. Lại thấy hổ nằm
dưới giường,
Trưởng Khanh kinh sợ chẳng tự an tâm.
Sư bảo hổ ra ngoài.
Trưởng Khanh trình bày lại đầy đủ ý
của Vương Tú, tuy có đối đáp mà
sợ hình luật nơi
tướng trạng.
Sư bảo: “Đàn việt mới vừa ra khỏi cửa thành rất hùng dũng, nay đã đến đây vì
sao lại khiếp
sợ?”
Trưởng Khanh đảnh lễ
Sư mà im lặng. Nhân đó nghỉ
lại đến sáng.
Sư bảo: “Đàn việt hãy trở về Ích
Châu trước, bần đạo
sẽ đến
sau”. Trưởng Khanh về tới Đài
Vọng Hương, ngoái nhìn lại thì
Sư đã đến

kịp, bèn cùng
nhau ra mắt Vương Tú. Sư vào nội cung, Vương Tú
cầu thọ giới pháp, xong
rồi, liền trong ngày đó Sư từ giã trở ra. Với mọi vật Vương
Tú dâng cúng,
Sư không nhận lấy một thứ gì,
Sư nói là đến
dừng nghỉ ở chùa Pháp
Tụ. Vương Tú ngoái nhìn lại mọi người chung quanh và bảo rằng: “Nhìn thấy vị tăng ấy, khiến khắp mình Quả nhân
nổi ốc. Thật là do giới
thần giúp đỡ!”. Về sau, Vương Tú lại thỉnh Sư vào Thành,
Vương Tú từ xa trông thấy
Sư liền đảnh lễ.
Sư bảo: “Vua hãy
tự an lạc, Pháp Tấn tự
an vui. Vì sao lại não loạn nhau, làm nhhũng việc vô ích như thế?”
Chư Tăng can ngăn
Sư rằng: “Vua người đứng
đầu đất nước, nên khéo thăm hỏi, vì
sao lại
quở trách”.
Sư bảo: “Các Đại đức
sợ chết nên phải cầu
ý Vua. Mắt đã trông thấy việc xấu ác mà đều
không dám khuyên răn. Như vậy sao gọi là Hoằng Pháp
được? Pháp Tấn
tôi không sợ chết,
trách lỗi thì đâu có gì hiềm ngờ ư?” Tuy Vương
Tú lập bày các thứ ghế ngồi
trang sức, thức ăn mùi vị đượm hậu, mà
Sư chỉ ngồi trên giường dây xấu cũ, ăn bánh dở mà thôi. Cho đến các cung
phi cầu xin thọ giới, Sư
chỉ trách buông lung không nghó nhớ vô thường.
Sư lại giã từ trở về núi.
Sau Vương Tú lại mời
Sư vào nội cung ba
ngày, mãn hạn, Sư trở về lại nơi cũ.

Các hàng Thanh tín đều thiết bày vật thực mà thỉnh Sư. Đến giờ, mọi nhà đều xưng gọi là
Sư đến
chứng trai, tất cả có đến mười hội,
mới là Sư bèn phân
thân đến mười nơi. Có lần, Sư cùng chư tăng
xuống núi để
chứng trai, bỗng nhiên
Sư phát cười, có người hỏi về lý do.
Sư bảo: Ở chùa núi hiện có tịnh nhân duyên qua vách tường vào trộm đường
mật”. Khi trở về quả
nhiên đúng như lời Sư nói. Mọi việc như thế chẳng
phải chỉ một lần. Ở
đây chỉ nêu sơ lược.

Ban đầu, nơi
Vương Môn có Sa-môn Từ Tạng làm Tăng Quan ở
Châu, lập ra chính sách nghiêm khắc, bình bát y phục hương hoa
nếu thiếu sót thì liền
bị đánh, nên chúng tăng rất khổ sở. Nhưng vì Sư
được Vua kính trọng, nên
không ai dám cản ngăn, chỉ thưa trình sự việc
ấy với Sư, xin
Sư cứu giúp.
Sư bảo: “Từ Tạng oai lực như thế, đâu thể nghe lời ư?”
Chúng tăng tha thiết cầu xin thưa thỉnh
không thôi.
Sư bèn đến cửa phòng ngài
Từ Tạng. Ngài Từ Tạng đi ra. Sư bảo rằng:
“Pháp môn không thể như thế, Ngài thật quá lắm.”
Ngài Từ Tạng bèn
trở vào phòng.
Từ đó, ngài
Từ Tạng bèn dứt lời, tăng chúng nhờ đó
mà được an.
Đến niên
hiệu Khai Hoàng
(
5
8
1-
601) đời Tùy, Sư thị tịch tại
núi, thọ chín mươi sáu tuổi.

Truyện ngài Thích Đạo U trụ chùa Xà-lê ở Đại Châu:

Thích Đạo U,
Sư là vị Tăng trụ chùa Xà-lê ở Đại Châu, rất
giỏi về giảng giải kinh luận. Vào niên hiệu Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời
Tùy, Sư đang ở tại chùa, giảng
“Bà-già” Bát-nhã
Tinh luận”, thính chúng
có hơn trăm người. Vào
giờ ngọ, ngồi trên giường dây, Sư bỗng thấy một vị trời rất cao lớn lạ thường, tự nói rằng: “Ta là
Thích-đề Hoàn-nhân đến xin cầu
thỉnh Sư lên cõi trời giảng kinh!”. Vừa nghe, trong tâm
Sư không chấp thuận, nhưng vì
sợ chết, nên
Sư đáp rằng: “Vì đang xây dựng
Phật đường chưa
hoàn thành, vì vậy nên không thể được”. Đến
lúc tỉnh giấc,
Sư kể lại cho vị thị giả là
Pháp sư
Như nghe, Pháp sư
Như nói: “Việc ấy ít có,
người sống cuối cùng sẽ phải chết, lúc chết không
biết sinh vào loài nào,
nay được sinh lên cõi trời thì tốt đẹp hơn cõi
người. Khai thông pháp
lợi thì các vị trời thấu hiểu hơn loài người, Sư chẳng đến
sao được? Còn công đức xây dựng
Phật Đường chẳng đáng nói”.
Sư nghe theo. Sau đó không
lâu, Sư lại mộng thấy như trước, y như lời
vị trời thỉnh mời. Thiên
đế bèn rót ít hương vào lòng bàn tay Sư định thời gian đến đón rước. Đến khi
Sư tỉnh giấc thấy trong tay có mùi
hương xông ngát cả chùa.
Sau đó, Sư vẫn như trước nói pháp. Sau khi
xuống giảng tòa, Sư đến
dưới hàng hiên, Chư tăng ở trên ghế xa thấy hơi khói hương khắp một bên ghế, kinh lạ, bèn cùng nhau đến xem, thấy trên
tay Sư đang bưhg lò hương,
thân tâm an trú trong chánh niệm mà thị
tịch. Khi đó, các hàng
đạo tục ở phía ngoài chùa trông thấy hơi mây từ
chùa tỏa ra như một ráng
mây vọt thẳng lên giữa hư không vùn vụt mà biến mất.

Truyện ngài Xà Lê Sầm trụ chùa Thiện Cư ở Tương Châu:

Xà-lê Sầm,
trụ ở chùa Thiện Cư thuộc Tương Châu. Không rõ
Sư là người xứ nào.
Sư ở trong chùa chuyên thiền quán tụng niệm
là chánh nghiệp,
Sư có
sự
sáng
suốt thấy
biết trước, mà chùa ở nơi chốn núi chằm nên mọi
sự cung cấp cúng dường vốn
thiếu thốn, gạo thóc vật
thực không có liên tục.
Thường ngày Sư mang chum vào thành xin rượu
để uống. Lại xin đầy
chum có thể nhiều đến ba đấu, khi trở về trên
đường vừa đi vừa uống. Về đến chùa thì chum
cũng hết rượu, ngày hôm
sau, Sư lại tiếp tục như thế.
Ở chùa mở trai,
Sư mang chum đến nhà trù xin cháo
khoảng ba thăng, rồi cầm tích trượng đi vào
trong chúng, dùng trượng đánh vào đầu chư Tăng từ trên
xuống dưới, thường ngày cứ như thế, mỗi
người đánh một cái.
Mọi người đều cho Sư là người trác việt lạ thường, hoặc

nghi là đánh
để tan mất tai ương nên chẳng từ chối nhận chịu.
Sư đem cháo vào phòng, Ngài có nuôi một cho chó lông mầu
đen sạm, và trong chùa có đến mấy ngàn con chuột.
Mỗi sáng nhóm họp, chó và
chuột cùng ăn chung đầy
kín cả sân. Các hàng đạo tục cùng nhau đến
xem. Một hôm, mất một con
chuột, Sư buồn thảm không thôi, cho là do chó giết,
Sư bèn trách phạt chó, chó ngậm mang con chuột đến,
Sư trông thấy mà áo não, lấy gậy đánh chó.
Sư đem chuột chôn cất rồi
buồn thương khóc ròng.
Chư tăng trong chùa bị chuột cắn gặm y phục và
cả hòm rương, đem việc
đó báo mách việc đó với Sư. Sư bèn gọi cả
đàn chuột đến, răn bảo
mỗi con phải cùng gìn giữ. Có một con chuột
không chịu gìn giữ. Sư
bảo: “Sao ngươi cắn gặm y phục của người?” Và
dùng gậy đánh đó.

Khi ấy vì chua
đông nghèo khổ, Sư xuống dưới mé suối Bạch
Mã thuộc phía Đông bắc
của giảng đường, dự ghi nơi này làm nhà trù, nhà khố, chỗ kia làm kho lẫm, v.v… Mọi người đều cười nhạo.
Qua đêm bỗng nhiên nước cuộn lùi đất ra, nên y như lời
Sư nói mà làm, bèn
khiến cho dồi dào. Sư lại
xa dự ghi rằng: “Mười sáu năm sau sẽ có người
ngu đến ở phía nam của
chùa xây dựng lầu nhiều tầng. Tuy cơ nghiệp
của chùa không thiếu,
nhưng có sự tranh tụng không thể ở yên”. Đến
niên hiệu Vónh Huy
(
6
5
0-
659)
thời Tiền Đường, thì có người đến xây
dựng lầu nhiều tầng, do
đó kiện tụng lẫn nhau. Thật đúng như lời Sư nói.

Truyện ngài
Xà Lê Thông trụ chùa
Thiên Bảo ở Đan Dương:

Xà-lê Thông, trụ chùa
Thiên Bảo ở Đan Dương. Vào cuối niên hiệu
Trinh Quán
(6
5
0) thời Tiền Đường, khi đó Sư đã tám mươi tuổi, mà khí lực vẫn
còn khoẻ mạnh, nghi dung khoan thai. Sư thường
mặc áo nạp, áo dày một tấc,
sợi chỉ lớn bằng ngón tay được dùng để vá nạp, rất là
thanh khiết.
Sư chuyên trì tụng
Kinh Pháp Hoa, vào chợ khất thực, vật xin được chẳng khác thế tục. Có được tiền của thì
Sư tu tạo
sửa
sang chùa viện phòng nhà.

Giảng đường chánh điện chùa đó được xây dựng từ đời
Lương. Cát đỏ rưới rửa, tô đắp rất dày. Đến đầu thời
Tiền Đường, Thiền sư Thiện khảm tượng đồng lớn, cần có Thủy ngân nên đến xà nhà nạo lấy mà
sử dụng đầy đủ, ngoài ra dưới chân cột vẫn còn mầu đỏ.
Như thế đủ biết người xưa
làm phước rất mực quý trọng, không hề từ nan, nếu chẳng dùng đó thì vật xưa đâu còn. Đến lúc nền chùa cần
sự
sửa
sang tu bổ thì
Sư bảo: “Có vàng để giữ nước xưa hãy lấy để
sửa chữa”.
Bèn đến phía Bắc chùa chừng
bốn mươi bộ, y theolời bảo mà đào bới lấy mười
cân, dùng
hết, lại lấy được ba mươi cân cân. Sư bèn nói:
“Dưới đất lớn có nhiều vàng nhưng
càng lấy thì phải giết người”. Lúc ấy bèn thôi.

Về sau,
Sư tự tạo một cái hang đất ở phía
Bắc chùa, để
sẵn
khi qua đời. Khi đó, chưa
ai nghiệm biết. Không bao lâu, Sư bảo với
chúng tăng rằng: “Bình
thường đến lúc qua đời phải có sự phó chúc, đem các thứ của cải ra chỉ định trao truyền rất rõ ràng”.
Sau đó ba ngày, thần
khí Sư vẫn
sáng
suốt khỏe mạnh, nhưng
Sư bảo là
“Sắp đi!”
Bỗng nhiên không thấy Sư đâu
cả, mọi người bèn đến xem chỗ hang đất thì cửa
đã lấp, chỉ mở một lỗ
nhỏ. Ngài nằm dúm nơi đất, hơi thở đã dứt. Sư
thọ hơn chín mươi tuổi.

Đô:

Truyện ngài
Thích Pháp Khánh trụ chùa
Ngưng Quán ở
Kinh Tai phía
Tây Bắc kinh đô có chùa
Ngưng Quán bị hoang phế.

Chùa đó có một pho tượng Đức Phật Thích-ca Mâu-ni đứng cao
trượng sáu, nghi dung tôn
tượng khác lạ, thường phát ra ánh sáng. Pho
tượng đó do Sa-môn
Thích Pháp kháng ở tại chùa đó đắp vào niên hiệu
Khai Hoàng thứ ba
(5
8
3) đời Tùy. Khi đắp tôn tượng vừa xong, chưa kịp sơn phết thì ngài Pháp Khánh bỗng nhiên thị tịch.
Cũng trong ngày đó tại chùa
Bảo Xướng có
Sa-môn Đại Trí cũng thị tịch, ba ngày
sau
sống lại kể rằng: “Ban đầu đi vùn vụt như cưỡi giữa gió mưa, có thể đi khoảng trăm dặm, thấy một cung
điện, người vật xinh
đẹp khác thường. Lại thấy có một người giống như vua, hai bên nghi trượng rất oai hùng,
chỉ trong khoảnh khắc thì thấy ngài Pháp Khánh đi đến mà nét mặt tỏ vẻ u buồn. Lại thấy có một pho tượng lớn nói với người trên điện rằng:
“Sa-môn Pháp Khánh đắp tạo tôi
chưa xong, vì sao lại chết
đi?” Người đó vội bước xuống điện bái lạy xong, gọi người dưới thềm cấp mà hỏi rằng: “Ông Pháp Khánh đã hợp với cái chết chưa?”
Người dưới thềm cấp đáp rằng: “Mạng chưa hết mà thức
ăn đã hết”. Người
ấy bảo rằng:”Hãy cấp lá sen để kết thúc phước
thọ của người ấy!”. Nói xong, pho tượng và ngài
Pháp Khánh liền biến mất”.

Khi đó, ngài Đại Trí hỏi chư tăng ở chùa
Ngưng Quán rằng: “Ngài Pháp Khánh tịch đến nay đã ba ngày, pho tượng cao trượng
sáu do
Ngài đắp tạo đêm đó cũng biến mất qua đến rạng
sáng hôm
sau mới
thấy lại”. Khi đó, mọi
người đều khen ngợi lấy làm lạ. Đang bàn nói
chưa xong, thì có người
đến báo ngài Pháp Khánh sống lại. Đại chúng
đều đến thăm hỏi, thì
Sư nói giống như ngài Đại Trí. Từ đó mỗi mỗi
sáng mở trai, Sư lấy
sáu lá sen, bữa trưa thì tám lá, hễ lúc nào muốn ăn thì

trước rót nước nóng vào cho ướt mềm rồi mới ăn.
Ngài (Pháp
Khánh) đi khắp mọi nơi xa gần khuyến hóa các hàng
só tục cúng dường để đắp
tạo pho tượng đó. Đến
đầu niên hiệu Đại Nghiệp đời Tùy
(6
0
5) Sư thị tịch, thọ bảy mươi sáu tuổi. Gần đây có Đơn Đạo Tông người ở
Vị Nam thuộc
Ung Châu, trong niên hiệu
Vónh Huy thứ năm
(6
5
4) thời Tiền Đường, vì bị bệnh phong, nên dung nghi Sư
biến đổi, dần dần về sau, với mùi vị các
thức ăn uống đều hôi
thối, nên Sư chỉ ăn đất uống nước. Người đương thời gọi
Sư là “
Nhân Đàn ”. Đến nay đang rảo bước khắp nơi để xin ăn,
tuổi có thể đã ngoài bốn mươi.

Truyện ngài Thích Đức Sơn trụ chùa Thiên Sắc ở Ích
Châu: Thích Đức Sơn,
họ Sơn, không biết
Sư là người xứ nào.
Bỗng nhiên Sư dứt bỏ vợ con, vào núi tu đạo, râu
tóc không rảnh mà cạo, ăn mặt cũng không rảnh để
coi sóc,
Sư chỉ dứt duyên lắng niệm lấy làm đắc tánh. Mọi người đều không biết về
Hành Quán của
Sư như thế nào,

thấy tướng
trạng Sư như người đắc Định. Bấy giờ,
ngài du hóa ở vùng Long Trì thuộc Trúc Lâm, Khai ngộ các hàng đạo tục, lấy
sự thanh tịnh đơn giản làm gốc.
Sư thường
nói rằng: “Pháp phiền
loạn thì đạo tục đều tệ xấu. Nên chính sách hà
khắc thì nước loạn, tâm
phiền não thì ý loạn. Nước lắng trong thì cá, đá
đều thấy được, thần
lắng trong thì ý tưởng điên đảo nhận biết được.
Người học thanh tịnh đơn
giản còn tự ồn ào phiền nhiễu, huống gì loạn sứ
mà có thể đắc Đạo ư?’

Về sau,
Sư vào núi Mã An, ở đó thường có nhiều rắn độc, cắn người thì chết ngay, nhưng
Sư qua lại đều không bị làm hại, còn như các trẻ nhỏ theo hầu
sớm tối đi lại cũng không lo
sợ gì. Có lần đạp phải
nên bị cắn, Sư dùng nước
tẩy rửa, tự nhiên được bình phục. Sau, Sư lại trở về ở núi
Thiên Sắc, an cư kiết hạ dưới gốc cây. Có người đến
chỗ Sư,
bị hổ rượt, bèn chạy vào dưới
giường Sư, hổ đến ngồi đợi
trước giường.
Sư bảo hổ rằng: “Thịt của Phật từ ở dưới giường mùi vị có hơn thịt bần đạo đây chăng?” Và liền cởi áo để thí xả, hổ bèn đứng dậy đi thẳng.
Sau đó, có một đứa trẻ
đến thưa hỏi Sư. Sư bảo: “Ngươi đến đây làm gì?”
Đứa trẻ đáp: “Từ
lâu không được trông thấy, không biết sống chết thế
nào, nên đến xem thử?”
Sư bảo: “Ngươi hãy đi đi, mỗi người hãy tự tìm
sự sống, nếu còn đến
đây ta sẽ cho ăn gậy đó.” Đứa trẻ bỏ đi, sau đó mấy năm lại đến.
Sư cầm gậy định đánh, đứa trẻ lùi lại nói rằng:
“Xà-lê gặp con mà như
người khác.
Người khác có thể chịu đánh ư?” Ngài cười lớn

và bảo: “Ta
không đánh ngươi, thì ngươi sẽ làm hư hại Đạo ý của ta!”. Đức trẻ bèn đi thẳng. Đến lúc hơn chín mươi tuổi,
Sư thị tịch tại
am cốc ở núi.

Bấy giờ, tại chùa
Thảo Đường ở Ích Châu, có
Sa-môn Húc Thướng, không biết
Sư là người xứ nào. Từ thuở thiếu thời
Sư đến trụ
chùa Thảo Đường, chỉ lấy
sự
thiền quán, tụng niệm làm
việc chính, ngoài ra không tạo tác một việc gì.
Ở đất Thục rất chuộng hai ngày mồng tám tháng hai và mồng tám tháng tư, mỗi lúc đến hai ngày ấy,
mọi người khắp bốn phương đều nhóm họp thư thả vui chơi,
còn chư tăng thì bận rộn vội vàng không chút nhàn nhã.
Nhưng Sư vẫn ngồi thẳng bên rừng
trúc, điềm nhiên lắng
tưởng, bình nước vẫn tự đầy tràn, lò hương
vẫn tự đốt cháy. Mọi người ở phía
Tây Thành thấy vậy nên cùng theo tham dự.
Sư vẫn nghiễm nhiên bất
động đồng như vàng đá, sau ba ngày Sư mởi
trở lại như thường.
Bốn chúng thảy đều kính trọng mà lấy làm lạ, nên
xem Sư như mặt trời vừa xuất hiện lúc
sớm mai, cùng gọi
Sư là
Húc Thướng. Sư thọ đến chín
mươi tám tuổi mới thị tịch.

Truyện ngài Thích Đạo Duyệt ở núi Thanh Khê thuộc Kinh Châu:

Thích Đạo Duyệt, họ Trương, người ở xứ Chiêu Khâu thuộc
Kinh Châu. Năm mười hai tuổi, Sư đến chùa Ngọc
Tuyền xuất gia thọ
giới. Ngài chịu nghèo
khắc khổ, rất hay trì niệm các Kinh Đại Phẩm, Pháp Ho, thường tụng làm
chánh nghiệp. Tùy chỗ nào có kinh giới, mỗi
ngày Sư tụng một quyển.
Mọi người đều lấy làm lạ.

Ban đầu, ngài
Trí Giả vào trụ chùa Ngọc Tuyền, chưa có chuông Khánh, ở dưới
suối nhặt được một mẩu đá lạ, treo lên để đánh, âm
thanh vang hưởng trong suốt.
Ngài (Đạo Duyệt) trụ tại chùa đó, mỗi lúc tụng xong
quyển kinh, đánh một tiếng khánh mà xuống, người nghe thảy đều cung kính.
Vả lại, tiếng
Sư tụng kinh trong
suốt như âm vận
của dòng nước chảy,
người nghe quên cả mệt nhọc. Do đó, trong cõi
sáng tối thường có điềm lành. Có một thời gian
Sư bị bệnh nước, bụng
trương lên như cái trống.
Nhưng Sư không hề cầu cạnh gì, chỉ xưng niệm
kinh Bát-nhã, một đêm
tụng kinh một biến, bỗng nhiên bụng như xé
rách, nước tuôn đổ
tràn đầy, bèn thử đưa tay sờ tìm thì chiếc bụng trướng
đã tiêu mất, bệnh liền
tan biến. Đó gọi là chuyển chướng mà thọ khinh. Xưa, bọn giặc
Chu Sán đến phá
nhiễu chùa, chỉ một mình
Sư ở
lại giữ núi, kẻ trộm đến xin,
Sư giảm bớt phần ăn mà ban cấp cho.
Kẻ trộm lại lấy thêm để nấu mà
không chín, bèn xấu hổ mà bỏ đi. Ngày khác bọn
giặc lại
đến, định hại mạng Sư, Sư vẫn ngồi dưới đất không lay
động, bảo rằng: “Hại
ta chỉ ở đây, ta muốn chính mắt trông thấy chùa
chiền phòng nhà lấy
hết”. “Giặc bèn thả bảo dẫn đường. Đi được vài
bước, Sư lại ngồi xuống đất bảo rằng:
“Ta là Sa-môn, chẳng phải là người
dẫn đường. Với hình
hài phù huyễn, mặc tình theo cùng bạch nhận”.
Bọn giặc lấy làm lạ về
sự cao thượng ấy, bèn đưa Sư trở lại chùa.

Trọn một đời, Sư chẳng mặc áo bằng tơ tằm, chỉ mặc áo vải
gai bố. Hán Dương Vương
đến núi, thấy phong nghi của Sư mặt mày tuấn tú bèn xin thọ giới phẩm, lại cúng dường dâng tặng nồng hậu.
Sư không nhận lấy một vật
gì. Hán Dương Vương làm ba pháp y bằng vải bố lớn và một chiếc áo lót để dâng
cúng Sư, nhân đó hỏi
Sư “Vì sao
không mang mặc các thứ
gấm lựa ư?” Sư đáp: “Y phục bằng tơ tằm phải
tổn hại sinh mạng mới
có, trái với tâm của nhẫn nhục, y phục bằng vải
bố sạch sẽ tiết kiệm
biểu thị tướng từ bi!” Hán Dương Vương nói:
“Trọng Do chẳng xấu hổ,
Phu Tử được tôn xưng,
Sa-môn từ bi nhẫn nhục hẳn
là như vậy!”. Sư lường
tấc bóng mà ăn, ít khi khạt nhổ, thức ăn Sư lưu lại một phần để thí cho các loài bay chạy bơi lội. Nên do
sự xông cướp
của đức hạnh từ thiện
mà hoặc chim bay lại đâu trên vai Sư, cá bơi nổi
vào trong lòng bàn tay Sư. Tuy Sư mặc y phục thô xấu
mà không hề có
rận rệp. Bấy giờ, ngài
lại đi quanh trong thôn ấp xin chấy rận để nuôi,
Sư răn bảo mọi người
chớ nên giết hại chúng. Sư ở tại núi hơn năm
mươi năm, Sư thị tịch
trong hang núi, thọ bảy mươi hai tuổi.

Vào niên hiệu Vónh Huy
(
6
5
0-
655) thời Tiền Đường có người ở núi
Thanh Khê thấy một vị tăng, tay cầm
tích trượng, đi chân không, tự xưng
là “Bát-nhã Sư”, nói xong bèn biến mất. Vì lúc
còn sống,
Sư thường trì tụng Kinh Bát-nhã, nên mọi người đều gọi như thế.

Truyện ngài Thích Tuệ Diệu trụ chùa Nội Hoa ở Kinh Châu:

Thích Tuệ Duệ, họ Kỳ, người ở xứ
Tương Dương.
Thuở thiếu
thời, Sư trầm lặng, nói
năng chậm rãi, việc làm nhanh nhẹn, mọi người
đều quý trọng.
Sau khi thọ giới cụ túc,
Sư đi khắp nơi hỏi Đạo, đến chỗ
Pháp sư Mạng ở
Trịnh Xuyên,
Sư lại đến chỗ
Thiền sư Tuệ Tư ở
Hành Nhạc, và đều hết lòng
thưa hỏi điều lợi ích, quán dụng rõ ràng. Ngài
Tuệ Tư ở giữa đại chúng bảo
Sư rằng: “Đối với
Thật Tướng Quán, ông khéo
có được huyền thú”
Ở núi được
mấy năm, gặp lúc ngài Tuệ Tư thị tịch, Sư muốn
dứt vết ở Võ Đan để
mong cầu Tố Thượng, vừa đi đến Ba Khâu, Sư tự bảo rằng: “Ở xứ này, thiền luật ít được nghe, có thể tùy duyên mà hành hóa”.
Có Pháp sư Đạo Ý trụ chùa Đạo nhân ở
Giang Lăng, nghe chí
khí của Sư bèn đến kết
giao. Theo hướng Tây, Sư lên trụ chùa Đạo
nhân, suốt mười bốn
năm Sư không ra khỏi sân cửa chỉ thưởng vị Thiền
tónh. Gặp lúc ngài Trí
Khải trở về quê cũ, than rằng: “Quê cũ không có
bạn hiền đủ để làm
khuôn phép cho Di pháp!”. Do đó, các hàng Đạo tục ít đến lễ yết.
Sư đóng bít cửa chuyên trì mật hạnh chẳng gặp gỡ người
thế tục đương thời.
Đến cuối
niên hiệu Nhân Thọ thứ hai
(6
0
2) đời Tùy. Sư nói với mọi người rằng: “Ta không muốn làm phiền hà chúng tăng ở đây, muốn đến ở chùa Nội Hoa để có thể thư thả hơn”. Tăng chúng cố lưu giữ mà ngài không
chấp thuận. Đến tháng hai niên hiệu
Nhân Thọ thứ ba
(6
0
3) đời Tùy, Sư bị bệnh nhẹ, thấy hai thầy Tuệ Tư và Mạng đến đón rước. Qua ngày mồng sáu tháng ba, Sư ngồi kiết già thẳng lưng mà thị
tịch, thọ bảy mươi chín
tuổi. Được an táng tại chùa Nội Hoa.

Lúc Sư chưa tịch, trong chùa có ba mươi người đều nằm
mộng thấy chùa bị nghiêng
đổ, đến sáng sớm mọi người khác miệng đồng lời mà nói lại điều đó. Xưa kia gọi là chùa Đạo Nhân tức nay là chùa
Thiên Hoàng. Thấy có
Bách điện năm gian hai tầng. Hữu Quân Tuớng Quân
Trương Tăng Dao đời Lương tự cầm bút vẽ.
Tại điện đó, người thợ,
đắp họa tôn tượng Đức
Lô-Xá-Na ở phía Bắc, tướng tốt trang nghiêm,
ánh sáng thường phát ra.
Phía trước điện có năm thềm cấp cũng phát
ra ánh sáng. Điềm lành rất nhiều nên chẳng ghi đầy đủ. Do đó điềm
lành luôn gá ở đó.

Truyện ngài Thích Đạo Biện ở Đông Nhạc:

Thích Đạo Biện, Sư là Danh nhân đất Tề, Sư trụ chùa Linh
Nham ở Thái Sơn, dừng ở
không nơi nào cố định, Sư chuyên đi khắp các
nơi lấy làm việc chính.
Sư thấu suốt Kinh Sử, giải rành về số thuật.

Vào niên hiệu Đại Nghiệp
(
6
0
5-
617) đời Tùy, Sư đi đến Tương Châu, lúc đó tuổi đã ngoài bảy mươi.
Sư lại cùng
Sa-môn Thần Biện người cùng ấp, theo nhau roi gậy lên núi nhìn ngắm
núi sông.
Có nhiều chỗ
Sư đi đến như đã từng thấy nghe. Ngài đi đến
Lãnh Vọng ở phía Nam chùa
Thiền Cư nói rằng: “Chùa đó do
Sa-môn… Đạt xây dựng cùng tận thế núi, tăng chúng rất đông rất mực
thanh tịnh, trang
nghiêm. Vì sao hàng Hậu
duệ lại xây dựng lầu gác ở phía trước chùa, chư
tăng trong chùa chẳng
những giảm ít mà còn thêm tranh chấp, hai nơi liền nhau nhưng không hề bước qua, rất đúng như lời
Sư nói. Bấy giờ, Sư đến các chùa nói rõ mọi
sự hơn kém. Không đâu chẳng
U thông, trước nhận
biết
soi xét tinh linh, Ngài lại đến các chỗ
Tháp mộ, cũng trình bày
mọi sự tốt xấu. Có
một vị só tục quên mất họ tên. Thỉnh Sư tô lại phần
mộ ấy. Sư đi qua các bình
nguyên, chỉ chỉ một nơi và bảo rằng:”Trong đây có thể an đặt
Phần mộ, đầy đủ ăn uống, giàu có của cải. Đào
sâu
xuống đất khoảng ba thước
được một thăng lúa thóc, lại sâu thêm 1 thuớc có phiến đá năm mầu ánh ngời. Đó gọi là
Tài Duyên”. Người ấy y theo
lời Sư mà đào, quả
nhiên có được lúa thóc và đá, bèn thực hành bốc
táng, đến nay có sự hưng thịnh lớn.

Tại Tương Châu, có Viên Sơn Tùng là người xem rộng các kinh cáo, người đương thời gọi đó là
Nho Tông. Nghe ngài học rộng
nên lại tìm đến, đem
Dương Tử Thái Huyền Vương Bật là Dị Đạo để
cùng tham cứu sâu mầu.
Sư bảo: “Đạo thuật của Dương Vương chưa đủ
để tham tầm, hãy ban tặng cho kẻ ngu, không học, không trí tuệ”.
Viên Sơn
Tùng biến sắc, mặt cười trước
sự đè ép và tâng bốc
của Sư. Sư bảo: “Ông học chưa khắp cùng, nên tin theo thuật trước đó, hãy
trừ bỏ sự bền bỉ của
ta, ta sẽ chỉ cho lối trở về”. Bèn viện dẫn Kinh Thái Huyền v.v…, lại đến chỗ lưu tâm riêng của
Huyền Tượng, chẳng
hề nằm ngủ, ban đêm thấy bày, xét thứ lớp của
Tú Đạt, xét quang
cảnh của Bột tuệ (sao
chổi), Sư bèn nói với người rằng:”Xưa kia, tôi ở chỗ Pháp
sư Dụ, học Quán về
Thất Diệu. Pháp sư Dụ bảo tôi rằng:
“Sa- môn Đạo An đời
Tấn rất giỏi về thuật này. Người tuy đã thị tịch mà di Văn vẫn hiện còn”.
Sư có chú giải kinh về
Tố Nữ rất là
quan trọng, chỉ tiếc là mất bổn văn ấy, làm
sao có đựơc!” Khi đó có một vị tăng
tình cờ có được bổn
văn ấy, nên thỉnh Sư bày giải. Sư thấy có được nên
rất vui mừng, liền giải
thích rõ. Vị tăng ấy mịt mờ, tình ý giống như
biển mộng, bèn đem cho. Sư
bảo: “Sao gọi là Di Thiên (cùng khắp đất
trời) thật chẳng dối
xưng, học gồm Di Luân, sốt thuật cùng tận. Đây tuy chỉ bốn trang giấy mà văn từ bao gồm
không sót, yếu ước bao gồm dồi dào hết cả linh đài:.
Khi đó, trăng
soi đến
sao Tỉnh,
Sư bèn bảo rằng:
“Việc ở Tây Sở, hãy
báo cho các hàng Đạo tục biết, nên chuẩn bị nước đầy đủ”. Chưa đầy hai đêm,
sông Hán bỗng nhiên nước dâng lên tràn ngập,
Tương Ấp Thành Hoàng sắp
chìm đắm. Sư có được sáng suốt dự
kiến đại loại như thế.
Các tài vật có được, Sư đều sung vào dùng làm vàng chợ, dùng việc hợp thuốc để kéo dài thọ mạng. Người báo đến trộm không thể thực hành.
Sư bèn nói: “Trộm giả độn giáp
sáu Đinh, tôi rất rành về thuật ấy, thường đầu tháng thêm khí,
sao được xem
thường nhau, Tôi không
hề sợ”.

Vào niên hiệu Nghóa Ninh
(
6
1
7-
618) đời Tùy, Sư cùng ngài Thần Biện đi về hướng Nam đến
Lãnh Biểu, sau đó không biết
Sư đến xứ nào.

Truyện ngài
Thích Tuệ Lâm trụ chùa
Kiến Minh ở Ích Châu:
Thích Tuệ Lâm, họ Tiết, người ở xứ
Thần Tuyền thuộc
Miên Châu. Vào đầu đời Tùy, Sư ẩn cư tại chùa Kiến
Minh, thanh bạch rỗng rang,
Sư chỉ giữ
sự tónh lắng, chẳng giao tiếp với mọi người. Chùa có
một pho tượng đắp, thường được cúng dường,
tượng vì mọc ra ba mươi
sáu
sợi sâu. Đến cuối niên hiệu Đại nghiệp
(6
1
7) đời Tùy, Sư quét tước nơi một phần mộ cổ, trồng hai cây tre và bảo rằng: “Đây là Thiên nhãn”.
Sau đó, bỗng nhiên
Sư nhổ bớt một cây, bảo rằng:
“Hoằng Nông
Dương bị ma nhổ”. Không bao lâu thì đổi sang niên hiệu Nghóa
Minh
(
6
1
7-
618) cũng đời Tùy, có lúc Sư mặc áo kép an
cư kiết hạ ở trên gò mả cao. Ban ngày tuy nóng như lửa đốt nhưng thân
Sư không tỏ vẻ nóng
bức. Miệng tuy nói Đạo mà thân đồng với thế
tục. Mỗi lúc nói bàn đều
lấy lý làm trước tiên. Tại huyện Lạc xưa có
một ngôi tháp của vua
A- dục, có một lúc bỗng nhiên Sư đi ngang qua xóm dẫn
theo ba trăm cỗ xe, nói “muốn đến huyện Lạc rước tháp đến tôn trí nơi đây”. Chưa được

mười ngày,
thì tháp lửa thiêu đốt.
Đến niên
hiệu Võ Đức
(
6
1
8-
627) thời Tiền Đường, Sư ngầm lắng giữa đồng cỏ, mọi người không ai biết, ở đó có
Sa-môn Dương Hựu, không biết Sư là
người xứ nào, đi thẳng đến trong đồng cỏ gặp Sư.
Từ thuở bình sinh chưa
từng gặp gỡ mà hai ngài đối diện nhau vui vẻ như bạn bè xưa cũ. Mỗi người tự nói: “Từ lúc cách biệt đến nay đã tám
trăm năm.” Sư từng vì
người mà chú nguyện cho lành bệnh, người bệnh
bảo người con gái mang khố đến cúng thí, người
con gái bèn để lại áo
mà đưa thẳng đến. Sư
từ xa thấy bảo rằng: “Chỉ đem khố lại, ta không
cần tiền”. Cô gái kinh hãi cho là bậc Thánh.
Đến niên hiệu
Trinh Quán thứ tư
(6
3
0) thời Tiền Đường, Sư thị tịch. Truyện ngài Thích Hồng Mãn trụ chùa Cứu Độ ở Kinh đô:

Thích Hồng Mãn, họ Lương, người ở xứ Nam Định. Khi đang
còn ở thế tục, năm
mười lăm tuổi, Sư bị bệnh hai chân co quắp. Sư
thường niệm tụng kinh Quán Thế Âm suốt ba năm, bỗng nhiên có một vị
tăng cầm lọ nước tắm
đến đứng trước mặt Sư mà không nói gì. Sư hỏi: “
Sư từ đâu đến?” Vị
tăng đáp: “Vì Đàm Việt thường kêu gọi nên tôi
đến!”. Sư cúi đầu hỏi rằng: “Đệ tử vì tội báo gì mà nay phải bị co quắp thế
này?” Vị tăng ấy bảo:
“Thân trước của ông thường trói buộc
các loài vật, nên ương họa còn lại như thế. Ông cứ việc nhắm mắt, ta
sẽ ø
trị liệu cho”.
Sư bèn theo lời bảo mà nhắm mắt, và chỉ cảm giác ở trên hai
đầu gối mỗi bên nhổ ra
đinh gai chừng nănm – sáu tấc. Đnh đã vất bỏ
rồi, Sư mở mắt ra, định
tạ ân, thì vị tăng ấy đã biến mất. Sư đứng dậy đi
lại bình thường như xưa.
Và Sư mới biết đó là Bồ-tát Quán Thế Âm, nhân đó
Sư tinh tấn chí thành, thề không cưới vợ.
Sau bỗng nhiên
Sư tự thông hiểu
Thiền Quán, Sư chỉ ngồi yên không lay động
suốt ba ngày,
rồi đến bảy ngày.
Đến đầu
niên hiệu Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, Sư lìa thế tục xuất gia theo đạo, trụ chùa Cứu Độ. Đến niên hiệu Đại Nghiệp (
6
0
5-
617) đời Tùy,
Sư đến trụ chùa
Pháp Hải. Đến niên hiệu
Trinh Quán thứ mười
ba
(6
3
9) thời Tiền Đường, Sư thị tịch, thọ tám mươi ba tuổi. Truyện ngài
Thích Tuệ Thông trụ chùa
Phước Hóa ở Ích Châu:

Thích Tuệ Thông, họ Vương.
Sau khi xuất gia,
Sư đi khắp
các trai hội,
trường giảng, tay
Sư không hề rời
quyển kinh.
Sư tìm xét
chỉ thú trong kinh, tâm sự
vui mừng hớn hở. Sư chuyên khổ hình tiết
thực, thực hành hạnh
tri túc. Sư tự bảo: “Trong Kinh Pháp Hoa nói:
“Bồ-tát thường
Bất Kinh chẳng chuyên tụng đọc kinh điển, chỉ thực hành lễ bái bốn chúng “còn được thanh tịnh
sáu căn, ta đây vì
sao chẳng kính
lễ Chư Phật, Thế tôn?”
Liền ở nơi Viện riêng đóng cửa, thường đảnh lễ danh hiệu mười lăm ngàn Đức Phật, y theo kinh mà tự xướng, mỗi danh hiệu mỗi lễ bái. Chư tăng trong chùa lấy làm lạ về việc làm
của Sư, bèn đến chỗ vách tường có lỗ hổng trộm xem xét, thấy lúc
Sư lễ bái đầu
cúi xuống thì tám bộ
trời rồng, v.v… cũng đều cúi đầu. Qua nhiều lần
như thế chẳng phải một,
mọi người đến chỗ phòng viện ấy không ai
trong tâm chẳng kinh sợ
nên bỏ chạy ra ngoài, thường nghe có mùi thơm
lạ thoang thoảng, đến lúc
Sư thị tịch. Vào niên hiệu
Trinh Quán
(
6
2
7-
650) thời Tiền Đường,
thì phòng viện ấy không hề có người nào đến.
Hằng đêm thường nghe
thấy các tướng búng ngón tay lễ bái hành Đạo.

Truyện ngài Thích Pháp Thông trụ chùa Pháp Hải ở Kinh đô:

Thích Pháp Thông, họ Quan, người ở đất Ngạc thuộc Kinh Triệu. Sư xuất gia từ
thuở nhỏ, thân hình rất yếu đuối, gió thổi có thể té ngã dường như lưới dệt. Do đó mà các bạn đồng học rất
xem thường,
Sư liền rơi nước mắt.
Một buổi sáng, Sư đối trước tôn tượng Bồ-tát

Quán Thế Âm,
khẳng khái bạch rằng: “Pháp Thông con nghe” Bồ-tát là
bậc Thánh soi xét các
điều ước nguyện đều làm cho toại ý, xin rủ lòng từ dẫn dắt cho con khỏi bị
sự khinh
thường ấy!”. Nhân dó
Sư trì tụng
Kinh Quán Thế Âm, ngày
đêm không nghỉ. Hơn năm sau, Sư trở về quê
cũ hầu thăm mẹ. Sau bữa
ăn sáng xong, Sư nằm ngủ dưới bóng cây
trước sân, chỉ giây lát
từ trong miệng nước dãi tuôn ra nhiều chừng ba thăng, mẹ
Sư cho
Sư là có
sự
trái nghịch, vội gọi
Sư thức dậy hỏi vì
sao
như vậy, Sư đáp: “Vừa
rồi, thấy có người đem đến cho ba con lừa, chỉ
mới ăn được một con,
vì mẹ gọi thức dậy nên hai con còn lại biến mất”.
Từ đó Sư cảm thấy trong thân
sức lực mạnh mẽ, da thịt rắn chắc,
Sư gỡ
cây gỗ lớn, hoặc tảng
đá lớn chẳng lấy làm nặng nhọc.

Trong chùa có
Sa-môn Tăng Kham là người rất có
sức lực,
Sư trộm lấy chiếc áo
ca-sa đem để dưới cây cột. Ban đầu không thấy
nên ngài tăng Kham cho là
thần quỷ làm như thế. Sư bèn cười mà nâng
xà nhà lên để kéo lấy
áo ca-sa, Ngài Tăng Kham vô cùng kinh phục.
Có một cái cối đá lớn nặng hơn năm trăm cân,
Sư vác từ
Nam Sơn về cúng dường cho chúng tăng
sử dụng, nay hiện đang còn chứa nước thí cho các loài
chim muông.
Vua Văn Đế (Dương
Khiêm
5
8
1-
605) đời
Tùy rất kính trọng Sư.
Có người ở Tây phiên cống được gọi là “Đại
Tráng” ở cửa phía Bắc
muốn thử đấu sức mà không có ai. Vua rất xấu hổ
mà nói rằng: “Nước Đại Tùy không có người
tráng kiện!”. Bèn mời
Sư đến thử cùng đấu sức.
Sư bảo: “Đâu có nơi nào mà người xuất gia làm việc này, nếu muốn biết
sức lực thì nắm tay
sẽ
biết ngay”.
Sư bèn gọi người kia đến và mặc tình để cho nắm bóp. Người ấy dùng hết
sức lực để
nắn bóp mà Sư không cảm
thấy gì. Sau đó, đến lượt ngài nắm bóp, Sư
nắm cả hai tay, bỗng nhiên
co quắp, cùng một lúc máu chảy ra ngoài, người ấy liền nằm khoanh dưới đất cầu xin tha mạng.
Sư thả người đó,
vàø bảo rằng: “Ta không dám giết hại,
sợ tay ngươi dập nát”. Từ đó rất
kính phục, khắp cả triều
đình đều khen ngợi vui mừng. Các vị lực só ở kinh ấp nghe thế bèn cùng nhau tìm đến.
Sư nắm một nắm đậu thóc bóp
chặt liền nát vụn, nên
những kẻ ấy đều bỏ xe ngựa mà chạy. Bấy giờ,
các hàng tráng só đều
gọi Sư là “Thiên Lực Só”.
Đến cuối thời
Vua Dương Đế (Dương
Quảng
6
0
5-
617) đời Tùy,
vì lánh loạn lạc nên
ngài đến ẩn cư tại Nam Sơn, mang theo một cối
xay và con trâu nghé. Thật
là Đại Thần Thông! Sau đó không lâu, mẹ
Sư qua đời, nên Sư xuống
núi trở về chịu tang, mọi việc xong xuôi, Sư
trở lại núi. Tuy sức
lực Sư địch nổi trăm người mà Sư không hề trái ngược với mọi vật, tinh tấn chí thành tiết ước, đồng bạn đương thời đều
suy

tôn, kính trọng Sư.
Đến đầu niên hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời Tiền Đường, Sư thị tịch, thọ năm mươi sáu tuổi.
Truyện ngài Thích Tuệ Nhân trụ chùa Khai Thánh ở Kinh Châu:

Thích Tuệ Nhân, họ Trương, người ở xứ Võ Thành thuộc
Thanh Hà. Xưa, Sư nương
tựa Pháp sư Hiền. Sau, vì Sư có chí khí thanh nhã, cao vời nên rất được tăng chúng
suy phục, muốn đề cử
Sư trông coi đảm nhận việc chùa.
Sư bèn rảo bước đến
Thục Xuyên, thưa hỏi cầu
học Thiền luật. Bất kể
nơi gian nguy hiểm trở, Sư đều tìm đến tham thỉnh. Đến lúc thời vận nhà
Tiền Đường mở thoáng, từ đất Thục,
Sư trở
về. Bấy giờ, mỗi châu đặt riêng một ngôi chùa, chỉ có ba mươi vị tăng.
Sư là một trong các vị đó,
giữ gìn chí tiết trước sau không quên. Sau, vì chùa Khai
Thánh cách
Kinh Châu hơn năm mươi dặm, nơi chốn núi
chầm rộng thoáng, dứt
bặt gió khói. Sư bèn ở một mình tại núi đó, dựng
am tranh cỏ làm lan-nhã,
hơn hai mươi năm. Mọi người khắp bốn phương xa thảy đều đến nương tựa.
Xưa kia, ngài
Trí Giả có để lại
Di ngôn, nay thật phù hợp.
Đến niên
hiệu Trinh Quán thứ mười chín
(6
4
5) thời Tiền Đường, gặp lúc hạn hán mà suối đá trong chùa không hề khô cạn. Sư bèn tự gánh nước ra ngoài cấp thí. Các loài cầm thú do đó được cứu
giúp. Giang Lăng lệnh là
Lô hành Dư, nhân nghe tiếng tăm
Sư bèn đến đó xin nước cho ngựa uống.
Sư bèn mang đến cấp cho.
Lô Hành Dư cho là thiếu, lại tuôn
lời dơ uế, bèn xua ngựa đến chùa, bỗng chốc gặp
một đàn đàn heo chạy đến, mọi người đi đường
không dám xâm phạm. Sau đó có hai người trộm bắt
lấy làm thịt ăn. Có hổ đến vây quanh gầm
gừ, muốn ăn thịt người
đó. Bị quẩn bách không phương trốn thoát, Sư nghe
bèn đến cứu giúp, hổ mới ngầm bỏ đi. Sư có
những việc do giới đức từ bi tỏa
sáng đại loại như thế. Chỉ một
Bộ Kinh Pháp Hoa, và giới
Bổn Tỳ-ni, qua lại Sư
thường tụng, không hề quên nơi tâm miệng.

Đến năm bảy
mươi lăm tuổi, Sư thị tịch tại chùa Khai Thánh.

Truyện ngài Thích Pháp Thí trụ chùa Hiển An ở Ba Lăng:

Thích Pháp Thí, họ Giang, người ở xứ
Võ Đang. Từ thuở
thiếu thời, mà Sư đã
rộng rãi thẳng thắn. Thần trí khó lường biết được, thân không có nơi ở cố định, đi ở chẳng vướng mắc.
Sư đến
Ba Lăng, trụ chùa Hiển An, yên
lặng dưới cây sa-la, mà mọi người chẳng lường biết

Sư đoái hoài điều gì.
Theo bộ
Kinh Nam Ký nói rằng:
“Khoảng niên hiệu
Vónh Khương thứ nhất
(3
0
0) thời Tây Tấn, dưới giường trong tăng phòng, bỗng mọc lên một cái cây, hễ chặt thì mọc lại, cứ như thế chẳng phải một lần.
Cây lớn lên càng
nhanh chóng, mọi người đều lấy làm lạ bèn để tự
nhiên chẳng cắt nửa, chỉ
khoảng mười ngày mà cành nhánh lên đến tận nóc nhà. Bèn dời phòng khỏi chỗ đó. Từ đó
về sau, cây phát triển
chậm lại, đến cuối mùa
Hạ mới trổ hoa. Lá thì rụng vào mùa thu chẳng khác những loài cây khác. Trải qua nhiều năm mọi người không nhận
biết được. Về sau, có
một vị tăng người ngoại quốc thấy cây nầy liền rơi
lệ nói rằng: “Đây là
cây Sa-la, Đức Phật đã nằm dưới tàng cây nầy
mà nhập Niết-bàn, tôi nghó nhớ về
Bổn sự mà rơi lệ. Và hoa nở ra nhỏ
trắng không đủ để nhặt xem”. Đến niên hiệu
Nguyên Gia thứ mười một
(4
3
4) thời Tiền Tống, bỗng có ra một bông hoa hình sắc như cây hoa sen.
Nay vẫn hiện còn tại
đây, cũng là kỳ tích của một phương.”
Đến cuối đời Tùy, tan loạn, giặc dã dấy khởi chẳng
chỉ một phương.
Khi ấy, Tiêu Tiển đang làm
La Huyện lệnh. Sư vỗ vào lưng và chỉ thành
Ba Lăng mà nói rằng: “Đó là thành của
Thiên Tử. Về sau, quả nhiên gạo thóc
của Vua rất bình tiện”. Sư răn bảo cất giữ cho
kín, mọi người chẳng
lường biết được lời nói ấy. Về sau, một đấu thóc gạo giá trị đến mười lăm ngàn quan, dân chúng đói kém rất nhiều.
Sư dự ghi như thế, mọi sự
việc về sau đều rõ ràng như chỉ tay trong lòng bàn tay.
Khi Triệu Quân Vương đánh chiếm
Ngụy Lương, Tiêu Tiển hỏi
Sư: “Việc ngày nầy như thế nào?”
Sư bèn đưa cho hai chiếc đũa đồng.
Tiêu Tiển nói: “Khiến
tôi cũng đồng”, bèn dẫn cả chúng qui hướng
hoằng hóa, trăm họ đều
được nhờ. Sư có được đức hạnh rộng lớn như vậy.
Ngài từng ở tại phía
Bắc Giang Lăng tu
hạnh Đầu-đà, hổ đến
nằm bên cạnh giường,
có người đến, Sư bảo Hổ rằng: “Phật tử nhắm
mắt”. Hổ liền cúi đầu
nhắm mắt. Sư gặp thú dữ cũng như chó nuôi trong nhà. Người ấy ở tại đó tụng một
Bộ Kinh Thắng Thiên Vương, lắng
niệm xuất quán, tụng được tốt lành, tinh tấn vững bền, vượt hẳn hạng
thường. Sau Sư trầm hình ở nơi cao xa.

Truyện ngài Thích Tuệ Ngạn ở Thục Xuyên:

Thích Tuệ Ngạn, không rõ
Sư là người xứ nào, mặt mày tợ
như người Hồ, nói năng giống như người
Hán Thục. Sư qua lại nơi xóm
chợ, nói nín không chuẩn
định, mọi người chẳng lấy làm lạ.

Niên hiệu Võ
Đức thứ ba
(6
2
0) thời Tiền Đường, buộc đóng thuế đến tận Mân Châu, kỳ hẹn rất bức ngặt. Người đất Thục ban đầu chẳng nghe, cho là mình
thuộc ngoại lệ. Người có thuê mua đòi đến vạn
tiền, lại càng thêm kinh gấp, cho là đến nước quỷ bị bỏ, đều vì kế chết, hao tốn của cải vì chẳng có kế thực hành.
Sư ở trong chợ mới đông đúc
cười mấy cái. Mọi
người vừa đi đến đường Lộc Đầu, gặp được
sắc ban
đình chỉ. Đó là ứng
nghiệm lời nói trước của Sư.
Đến niên hiệu Võ Đức thứ
sáu
(6
2
3) thời Tiền Đường, Sư lại buồn khóc chẳng tự ngăn được, bảo rằng: “Ai thấy được nhân của phiền não, nhỷa xuống nước tìm cái chết”. Mọi người đua nhau nahỷ xuống
nước để cứu. Sư bèn
an nhiên ngồi thẳng dưới đáy nước mà thị tịch.
Sau khi Sư tịch, năm đó hạn hán, mùa màng không thâu hoạch được gì,
mọi người bị bệnh dịch
mà chết rất nhiều.

Truyện ngài Thích Pháp Vận trụ chùa Khai Thánh ở Kinh Châu:

Thích Pháp Vận, họ Đặng, người ở xứ
Trường Lâm thuộc
Kinh Châu, dung nghi Sư tuấn
tú, khôi ngô khác thường. đối với các thứ
như Toán, Lịch, ngũ hành,
Sư đều thấu suốt. Truyền thuật Sở, Nhị Hối
tinh, Sư lấy vận là một.
Sau, Sư gặp được Thiền sư Trí Khoáng khuyên xuất tục,
Sư bèn dứt bỏ mọi thứ đua vui ở đời, cạo tóc vào Đạo, tu học
Thiền yếu. Sư ưa thích
nhàn tónh, riêng ở phía Tây bắc chùa Khai Thánh,
Sư thiết lập một đạo
tràng, như thường Quán hành chẳng cách sớm tối.
Sư thường trì tụng Chú
Thất Phật, v.v… để cứu giúp, không gì chẳng liền ứng cảm.
Đến cuối đời Tùy, có nạn hổ hung bạo,
Sư xoa đầu hổ
mà bảo rằng: “Thiên hạn đang lúc loạn lạc, trăm họ
lo sợ, ngươi hãy nên
ẩn tàng cho xa, chớ làm
kẻ khác chán ghét”. Đến lúc Bát Doanh giặc
chủ nghe tiếng tăm Sư,
thỉnh Sư an đặt cung cấp. Kế tiếp có Tiêu Tiển an lập, lại thêm
sùng kính, với mọi vật thí có được
Sư đều
sung vào hai
thứ ruộng Bi Kính.

Sư lại đến Châu Nội, lập riêng một Đạo tràng, lấy tên là tinh
xá Long Quy.
Tiêu Tiển bèn thỉnh hỏi
Sư về mọi
sự hưng vong.
Sư đáp: “Bần đạo đức
mỏng chẳng được sống lâu cùng làm bạn lành, thời vận chẳng thể lường biết lời nói ấy vậy,
sau đó không lâu,
Triệu Quận Vương Cung lại kêu
gọi binh lính đến, lại thêm đảnh yết binh lính.
Sư lại theo hướng Đông
mà đi xuống. Đồ tượng luôn mang theo bên mình. Lại để một bức khiến
Sư từ hòa chăm chú. Đáng chỗ gọi là
sự cảm
động của đạo đức. Sư
thường có những vị tín tâm só tục sớm tối cúng thí, yêu

tà quỷ quái
trông thấy Sư liền hồi tâm, Xã Miếu Thần kỳ đều tham
dự lãnh thọ quy giới.
Vào niên hiệu Võ Đức
(
6
1
8-
627) thời
Tiền Đường. Sư thị
tịch, thọ sáu mươi tuổi,
an táng bên cạnh tháp Thiền sư Trí Khoáng tại chùa Khai Thánh.

Truyện Sa-môn Đế
Thị Giai người xứ Bắc Định
thuộc U Châu:

Vào niên hiệu
Trinh Quán
(
6
2
7-
650) thời
Tiền Đường, cách
thành Liêu Tây có giống
dân Mạt-hạt, trong đó có một người tên là Đế Thị Giai. Năm mười tám tuổi
Sư trốn vào xứ Cao-ly, nhặt được một pho trượng bằng đồng cao khoảng hai tấc, không biết đó là thần minh gì,
Sư cất vào trong đẫy. Mỗi lúc có
sự ăn uống rượu thịt,
Sư bèn đem
ra cúng tế. Bị người xứ
Cao-ly bắt được,
Sư kể lại đầy đủ “ Tôi là người
dân Mạt-hạt ở biên giới phía Bắc”. Người xứ
Cao-ly không tin, cho
Sư là
kẻ trinh thám trong quân,
bèn chặt ba nhát dao, nhưng không thương tổn gì đến
da thịt Sư, nên nghi Sư là vị thần, hỏi Sư có Đạo
thuật gì chăng? Sư đáp: “Không có. Tôi chỉ cúng dường thần minh mà thôi.”
Sư bèn đem pho tượng ấy ra cho mọi người xem và nói:
“Trong nước tôi
gọi đây là Phật”.
Nhân đó, Sư nói rõ đầu đuôi ngọn ngành, xem sau lưng pho tượng phía trên có ba vết
sẹo dao. Người xứ
Cao-ly bèn thả,
bảo Sư đến Đường quốc
(Trung Hoa) vì ở đó có nhiều Phật sự lớn, đáng
để thưa hỏi.
Sư được tin tức ấy nhớ mãi
trong lòng, lại rất nhàm chán
mành lưới thế tục. Nay
xuất gia ở tại U Châu, rất thông minh có nghi chỉ,
Sư đi khắp các trường giảng để
tham thính, hễ nghe điều liền thấu hiểu, nếu có chỗ nghi ngờ liền ghi ra.
Những điều
Sư hỏi đều là
sâu ẩn,
tư duy cao xa thật khó

Truyện ngài Thích Trí Hiển trụ chùa Hộ Minh ở Ky Châu:

Thích Trí Hiển, trụ chùa
Hộ Minh ở
Liêu châu. Sư xuất gia từ
thuở nhỏ, giới hạnh
tiết tháo trinh thuần cao vợi. Sư lập tiết tháo sáng
ngời, cõi lòng mạnh mẽ.
Nghe sông nghe núi không gì chẳng cao thưởng.
Sư chuyên việc ngồi
thiền. Mọi người chẳng lường biết chỗ Sư đến.

Cuối đời Tùy, giặc giã loạn khởi, khắp nơi giao đánh liên
tục không thôi. Chuyển
động suốt cả tháng trời, Sư đến chỗ hai quân
trận dùng đạo lý mà
hòa thông, qua lại nhiều lần, đều tùy theo hòa tan.
Cả Quận đều vui mừng đó và
kính trọng. Sau,
Sư cùng các hàng đạo tục
tất cả mười người đi
thẳng đến Đột-quyết và bị đuổi bắt, Sư liền ẩn
thân
không
trông thấy. Sau, có người hỏi,
Sư bảo: “Tôi xưng niệm
Bồ-tát Quán Thế Âm nên không gặp giặc”. Có người bạn đồng học chuyên
giữ sự tónh lắng ở
tại Ky Sơn, bị kẻ săn cướp đoạt hết lương thực, từ xa
Sư nhận biết việc ấy bèn
sai người đưa gạo đến cho.
Sư có những
sự
thông u mở lưới, mà
mọi người chẳng thể cứu giúp. Nên biết năng lực Đại Bi cứu giúp tùy cách mà làm việc
lợi sinh. Tuy hạnh vị khác thường
nhưng tâm Sư chẳng khác.
Không biết về sau Sư thị tịch ở đâu.

Thích Pháp Thông ở chùa Thường Lạc tại Tô Châu:

Thích Pháp Thông, ngài giòng họ Trần, ở chùa
Thường Lạc tại Tô Châu. Mới đầum ngài mang pho
sách vân du khắp các pháp tứ
tham thính. Tùy chỗ nghe,
tuy hiểu nhưng chưa thấu đạt Bổn ý. Ý tại nơi dứt lời, nhưng lời là
Lý thuyên, sự cần phải rộng xem, chẳng đắm trước
lấy làm gốc, không được rỗng kéo dài. Thí như Tro trừ
bụi sdơ,
tro cũng phải sạch.

Sau đó, ngài
sang chùa Thê Hà ở Nhiếp Sơn tại Kim Lăng quán nhìn
suối đá,
Tăng chúng thanh tịnh
trang nghiêm, chỉ 1 lần thấy mà liền phát tâm xuống tóc.
Bấy giờ, gặp được bạn lành, ngài y theo lời
Độ thoát. Bèn trì tụng
Kinh Đại Phẩm, không bao lâu được thông. Ngài
lại sang cối kê, nghe Pháp
Sư Tuệ Mẫn ở chùa Nhất âm giảng đạo.
thành đạt tự nơi Tâm,
rỗng thoáng không bức lụy.
Đến năm
Trinh quán thứ 15
(6
4
1) thời tiền Đường, ngài trở về lại Hàng Châu, Tô Châu v.v… khai giảng dẫn dắt nhóm tập chúng, đến thọ học Đạo có hơn 300 người.
Từ đó, các
Kinh Hoa Nghiêm,
Niết Bàn ngài giảng liên tục hơn
20 biến. Đến năm Trinh Quán thứ 19
(6
4
5) thời tiền Đường, Cao Vương thần ở huyện Gia Hưng ban giáng lời cầu nguyện rằng: “Hãy nên
vì Ta mà Thỉnh Pháp Sư Pháp Thông truyền cho
Thọ giới Bồ-tát”.
Ngài y theo lời cầu thỉnh mà vì truyền trao. Thần lại
ban lời cầu nguyện rằng:
“Từ nay về sau, với các thứ rượu thịt ngũ tân
thảy đều đoạn dứt. Như
có người muốn cầu Phước thì nên thỉnh chúng
Tăng đến tại miếu thiết trai hành Đạo”. lại đến năm
Trinh Quán thứ 21
(6
4
7) thời tiền Đường, Bà Dương quận phủ thần ở huyện
Hải Diêm, nhân thường có tế hội, mới ban giáng lời cầu
nguyện rằng: “Hãy vì
Ta mà thỉnh mời pháp
sư
Pháp Thông giảng
Kinh Niết Bàn”. Các hàng
Đạo tục kính nghinh phan
hoa tương tiếp, ngài bèn sang đó để giảng. Đến lúc còn lại khoảng vài
trang kinh, thần lại ban giáng lời
cầu nguyện rằng: “Nhớ Pháp
sư
giảng thuyết, được bẩm thọ giáo pháp. Ở
trong Thần Đạo, nghiệp chướng có lắm
sự khổ não, từ khi được nghe pháp
trở lại, các loài trùng nhỏ gặm ăn đau khổ nơi vi vảy trong thân đã
được nhẹ lên. Mong các
hàng Đạo tụ chãy vì Ta mà đảnh lễ cầu thỉnh
Pháp Sư tiếp giảng cho 1
biến Kinh Đại Phẩm”. Ngài bèn thẳng trái lời ước nguyện ấy.
Đến năm
Hiển Khánh thứ nhất
(6
5
6) thời tiền Đường, ngài thị tịch, trước đó, ngài bảo cùng các Đệ tử rằng: “Không bao lâu nữa
Tôi sẽ xả bỏ Báo thân,
có thể đem thí cho các loài chum muôn”. Mà ngài vẫn
thường giảng, không
dừng nghỉ. Sau, ở nơi cao tòa, bỗng nhiên
phất trần rơi rớt xuống,
ngài bèn thị tịch, hưởng thọ 71 tuổi.

Thích Tăng Minh ở chùa Chiêu Quả tại Đại Châu:

Thích Tăng Minh, không biết ngài là người xứ nào. Ngài ở chùa Cổ
Sa Bà tại
Ngũ Đài, tạo dựng phòng nhà hơn 20 gian, giữ gìn
tất cả Kinh tạng. Ngài
chuyên Thiền Quán lễ tụng lấy làm nghiệp
chính. Ngài tự bảo rằng:
“Lúc 17 tuổi, theo Thầy lên núi
Ngũ Đài, theo hướng đông đến đảnh lễ núi
Hoa Lâm, phỏng hỏi
Bồ-tát Văn Thù Sư Lợi. Đến trong hang đá, dần
vào sâu, thấy có 1 Cối Đá chày gỗ. Lại thấy có
2 người thân hình rất
lớn mà không ảnh bóng, mày dài, vén tóc phủ
trên mí mắt. Thần đến đảnh lễ và thỉnh cứu.
Người ấy bảo: “Ông ăn
thứ gạo thóc nhỏ hôi
thối từ đâu xa lại?” Thầy đáp: “Chúng con là
Tăng ở chùa Chiêu Quả, u tập
thiền pháp vui thích sống Đạo, ẩn cư tại Sa Bà đã vài mươi năm,
nhưng ăn dùng ngũ cốc, xin nguyện chân nhân cứu giúp khổ báo!”.
Người ấy bảo: “ Hãy chờ đợi cùng chúng bàn nghị đã”. Bỗng chốc có người lại,
thân hình cao lớn, mặc áo vỏ cây, bảo rằng: “Ông đến đã lâu, có theo
Ta đến chùa”. Đi đến bên cạnh 1 tảng đá
lớn, bỗng thấy hang núi
khác thường, hiên viện vây quanh, tướng trạng như ở
Thiên cung. có
1
4-15 người đồng ngồi nói cười, hỏi từ đâu lại. nói bàn giây lâu, rồi đưa tiễn ra. Sau đó lại tìm bèn mất dấu đường. Bèn trở
về lại theo hạnh nghiệp
Thiền định xưa cũ”. Đến năm Trinh Quán thứ
16
(6
4
2) thời tiền Đường, ngài thị tịch, hưởng thọ 81 tuổi. Nay tại chùa Sa Bà có 2 ngôi Tháp gạch hiện còn.
Thích Minh Aån ở núi Ngũ Đài tại Đại Châu:

Thích Minh Ẩn,
thủa thiếu thời ngài chuyên hành tập Thiền Học.
Thứ đệ Quán,
Thập nhập. Ngài ở tại chùa hang
Mộc Qua phía bắc Trung Đài
suốt 30 năm, chỉ chuyên
Định nghiệp, ngoài ra không
nhớ nghó gì. Ngài lại
sang ở chùa núi
Phật Quang 7 năm, lại
sang ở chùa
Đại phu 9 năm. Các hàng
có Chí Đạo cùng tìm đến nương theo chẳng dứt.

Các hàng Đạo
tục cúng dường mọi sự chất đầy cả núi rừng. Đến
năm Vónh Huy thứ 2
(6
5
1) thời tiền Đường, Đại Châu Đô Đốc vì Tăng Đồ ở chùa Chiêu Quả mọi sự cần phải có người làm giềng mối, nên truy
tìm thỉnh mời ngài về
đảm nhận việc chùa. Ngài cố khước từ nhưng
không khỏi được. đến
tháng 10 năm Long Sóc thứ nhất
(6
6
1) thời tiền Đường, ngài thị tịch tại chùa Chiêu Quả, trong dáng vẻ đoan tọa điềm nhiên
như dang nhệp Định.

Tại núi Ngũ Đài có chùa Đảng Xương xưa cũ, ở đó suối ngọt núi đẹp, hễ đi
sang đó bèn quên trở về. Có vị Tăng uống nước
suối mà
được Tiên, thân như
xác lưới, thấy suốt cả tạng phủ cốt tủy. Cuới niên hiệu Võ Đức
(6
2
7) thời tiền Đường đi đến nơi núi đầm, nay tại trong thôn cònc ó hơn 10 người già lão nói đó là “Núi Ngũ D(ài là nơi dừng nghỉ của các vị
Thánh Thần”.
Tại Trung đài rất cao, đứng ngay đó,
trông nhìn các núi đều
thấp cả. Trên đó có dòng suối lớn tên là “Thái
Hoa”. Bên cạnh có 2 ngôi Tháp, phía
sau các Tháp đá nhỏ có cả trăm
ngàn ngôi v.v… là do
Hiếu Văn (?) từ phía Bắc thường an nên đến đó dựng lập. Trên đá có dấu chân người ngựa chó
nghiểm dặm, là đến
chùa Đại Phu,
Linh Thứu, ở phía nam có vườn Hoa.
Trước sau gặp
Thánh phần nhiều ở tại
xứ đó. Có 2 Đạo tràng ở 2 phía Đông Tây. Ở giữa
có 1 hạng, theo hướng
Tây Bắc đi lên 8 dặm, có tháp cỉa Vương Tử thiêu thân. Chùa đó vốn do người con thứ 3 của Vua (?) thời nhà
Tề dựng lập. Vương Tử có
tánh ưa thích Phật Pháp, nghó muốn được trông
thấy Bồ-tát Văn Thù Sư
Lợi, nên lại núim tìm, y như sở nguyện thiêu
thân để cúng dường.
Nhân đó mà có xây dựng Tháp. Chỗ cùng Nội thị
Lưu Khiêm Chi ở trong chùa đó 7 ngày hành Đạo, cầu thỉnh
Bồ-tát Văn Thù. Đạ gặp được
Thánh Giả, che phủ
Trượng Phu, hiểu ngộ nghóa
Kinh Hoa Nghiêm, mới tạo “Hoa
Nghiêm Kinh luận” 600 quyển. Nay ở các
chùa tại núi Ngũ Đài
gom góp lại còn có 300 quyển.

Gần đây, trong niên hiệu
Long Sóc
(
6
6
1-
664) chúa thượng
(tức Vua Cao Tông-Lý Trị)
bảo Sa-môn Hội Trách ở chùa Hội Xương 2
lần đem vật công đức
sang đó tu bổ Tôn nghi bảo tháp. Cùng các Quan ở Huyện Ngũ Đài
đồng sang, đều trông thấy
Thánh tích, có mùi
hương thơm khác lạ, tiếng
chuông ngân vang tương tục chẳng dứt.

Thích Pháp Không ở núi Ngũ Đài tại Đại Châu:

Thích Pháp Không, không biết ngài là người xứ nào.
Cuối thời nhà Tùy, ngài đảm nhậm chức
Nhạn Môn Quận Phủ Ưng
Kích Lang Tướng. Khi ấy ngài
40 tuổi. Bỗng nhiên ngài tự sinh nhàm chán muốn

xa lìa, trông
nhìn vợ con nhà cửa như là tù ngục gông cùm. Chí ý ngài mến mộ
Phật Pháp, nghó nhớ
không thôi, ngài mới vời gọi tất cả gia thuộc đến bảo: “Tôi cùng các người đắm chìm lâu ngày
sớm tối mãi khư khư chỉ là cung cấp. Nên nay mỗi tự tính lấy phương kế, tôi tự
quyết định lấy đời Tôi!”.

Ngài bèn bó mạng lương thực, quấn theo chăn xiêm, 1 mình đến núi
Ngũ Đài. Đói thì ăn vỏ cây Tùng đọt lá cây bách, lạnh thì vào hang dùng cỏ thiêm phủ che thân hình, chuyên nghó tưởng các kệ tụng cốt yếu
trong Kinh, cũng không có chỗ để tham hỏi! Bấy giờ giặc cướp
dấy khởi khắp nơi, đuổi
đánh, chợt bắt ngài đem về Phủ Ty Quận quan
sở tại giam giữ,
sắp đến nơi chỗ cấm, ngài vẫn giữ
Chánh niệm, không
nói năng gì. Chí khí lại
càng thêm hăng hái, ngồi kiết già không lay
động, không ăn không
ngủ đã trải qua 5 ngày. Từ thỉ lónh trở xuống thảy
đều kinh ngạc. Nhân đó,
phóng thả mặc tình ngài đi đâu thì đo. Ngài ngồi ở 1 nơi hơn 30 năm, chim thú lấy làm thân gần. Vợ con tìm kiếm
gặp gỡ được, muốn mang lương thực đến, ngài bảo: “Tôi nhàm chán thế
tục mới sống Đạo, lấy
sự giải thoát làm đầu. Từ nay trở đi chỉ xin
nguyện làm Thiện tri Thức.
Nếu chẳng phải các người ràng buộc, tôi sao
giải mở đó? Lại chẳng
cần cùng trông thấy”. Từ đó, bèn dứt tuyệt.
Ngài ở nơi chỗ sâu xa lâu
ngày, thường có tiếng trong trẻo gọi rằng:
“Không Thiền!” cứ như thế chẳng chỉ 1 lần. Ngài biết là do cảnh giới
nơi tự Tâm, mới dùng pháp dứt trừ đi.
Sau đó bèn được an tịnh.
Mới đầu, ngài tập học pháp “Cửu thứ Đệ Định”, đem
Thiền dụng mới
tỏ sáng,
sau cùng vì đối trị
chướng ngại, ngài bèn học
Pháp “Đại thừa ly
tướng”. Như có người
theo học, ngài cũng lấy đó để dạy răn.

Không biết về sau ngài như thế nào.

Thích Minh Tuấn ở chùa Định Thủy, tại Kinh Đô:

Thích Minh Tuấn, ngài giòng họ Tôn, người ở đất tề, khéo
giỏi Chương thảo, ngài thường lấy
Kinh Kim Cang Bát Nhã làm
hạnh nghiệp chính.

Ngày 12 tháng
2 năm Vónh Huy thứ nhất
(6
5
0) thời tiền Đường, tối đó bỗng nhiên ngài chết ngất, trên tim vẫn còn nóng ấm, qua giờ sau sống lại, ngài nói rằng: “Mới đầu có 2 Đồng tử mặc áo xanh dẫn đến chỗ
Vua hỏi rằng: “Trọn 1 đời làm hạnh nghiệp gì?”
Ngài đáp: “Chỉ tụng Kinh Kim Cang Bát
Nhã”. Vua nói: “Không thể nói Sư có thể trở lại tụng đủ 20 vạn biến, năm
sau hẳn
sinh về
Tịnh Độ. đệ tử không
thấy sư nữa vậy!”. và
trở lại sai 2 Đồng tử mặc áo xanh đưa ngài trở về lại
chùa”. Từ
đó, ngài tinh cần khổ tiết gấp bội trăm vạn lần.
Qua tháng 3 năm Vónh Huy thứ 2
(6
5
1) thời tiền Đường, ngài thị tịch. Chúng Tăng trong chùa đều nghe có mùi hương thơm khác lạ.

Thích Minh Giải ở chùa Phổ Quang tại Kinh Đô:

Thích Minh Giải, ngài giòng họ Diêu, ở chùa Phổ Quang tại Kinh Đô. Ngài có
Thần Minh rộng rãi, hiểu biết tài học, đàn thơ họa viết
nổi tiếng tại Kinh ấp.
Nhưng ngài điệu tình thoáng hoảng, rất vì hiểu biết mà tự ngạo, đối với mọi người lớn nhỏ, ngài không tâm
kính trọng,
đến như mọi sự ăn
uống cũng không khác thường tục.

Gặp trong khoảng niên hiệu Long Sóc
(
6
6
1-
664) thời tiền
Đường, Vua Cao Tông (Lý
Trị) có nêu mời ở trong Tam giáo những ai có khả năng
Quán Quốc, sách để
Tân Vương. Nhân lúc đó, ngài đến Đông
Đô, sách đệ kịp đó,
hàng thứ tướng só, mới cởi áo ca sa, nói rằng:
“Nay Tôi cởi bỏ da lừa này, dự tại nơi các
người vậy!” Bèn thiết đặt rượu,
nhóm tập các hàng só
tục, ngâm phú lời thơ rằng: “Nhất thừa vốn chẳng có, Tam Không về chỗ nào v.v…”
sau đó không bao lâu, ngài
mắc bệnh mà tịch.

Có vị Tăng bạn ngài mộng thấy, ngài bảo rằng: “Minh Giải
Tôi vì không tin, nên nay
sinh trong ác đạo, rất khốn khổ đói khát, cớ
sao chẳng vì tình xưa cũ mà thiết đặt cho 1 bữa ăn ư?” Đến lúc tỉnh giấc,
vị Tăng ấy bèn bày các
thứ ăn nơi đồng trống mà cúng tế đó. Lại mộng thấy ngài tỏ vẻ rất hổ thẹn v.v… Ngài lại giáng mộng gá cùng người
thợ họa mà từ trước
đồng cùng làm việc, ngài nói rằng: “Ta vì chẳng
kính tin, nên sinh nơi rất
xấu ác, nghó muốn được công đức không do đâu
có thể tạo tác. Ông xưa trước cùng với ta là
chỗ quen biết, sao chẳng
thể biết giúp cho 1 vài
quyển Kinh ư?” Ngài lại để lại cho người thợ họa
1 bài thơ rằng:

“Nắm tay chẳng thể lìa Vỗ ngực liền tự đau
Khổ thay thời gian ngắn

Buồn thay đường suối dài Gió Đông thổi chiều sợ Mã
hoang sương lạnh rơi Lưu tình có gì Tăng

Chỉ Nội điển chương này!”
Người thợ họa ấy không biết viết, bảo tụng 18 biến đã tiện đi.
Sau khi tỉnh giấc, người thợ họa đến nói cùng các hàng Tăng tục về việc đó.

Than ôi! Sa-môn Minh giải đáng tiếc 1 đời vọng còn ư? Ta tự lấp
vùi ngàn năm. Đó có nghóa là nhọc
sống nhọc chết. Bậc Đại Thánh đâu
nói lời hư dối ư?

Lại nữa trong khoảng niên hiệu Trinh Quán
(
6
2
7-
650) thời tiền Đường, tại
Lạc Châu có
Tống Thượng Lễ là người học rộng rất
có Thần minh, khéo giỏi làm thơ phú quỷ quyệt. Đến lúc bải quan huyện trở
về, nghèo khổ không có
ăn. Lại khéo giỏi xin vay mượn gánh chịu đó,
chỉ mong cúng thí lương
thực cho chư Tăng thì trọn có được phước lành.” Các quan thái thú,
Tể Tướng v.v… mừng cái nghóa cửa cao đẹp của
ngài, bèn chu cấp cúng
thí khắp cùng. Ngài mới phân định chư Tăng ở 2
nơi, mỗi nơi đặt để cho 1 bịch gạo, có khoảng 10
hộc. Trong đó, 1 chỗ,
Đồ chúng có hơn 40 người
thuần học kinh giáo Đại Thừa và tu hành Thiền nghiệp, trải qua cả năm mà gạo ăn vẫn như nguyên vẹn không
hao giảm. Và 1 chỗ có
khoảng
5
0-50 vị Tăng, vừa mới qua 2 ngày mà gạo ăn bèn đã hết, do vì chẳng tu
Thiền Nghiệp lại chuyên học hành
Ngoại giáo/ ngài bảo rằng: “Không có gì đáng lấy làm quái lạ, người hay hành Đạo thì có
sự ban huệ của
Bạch Hào. Bởi vì
Đạo nghiệp,
Lý hẳn thường không”.
Khi đó, những vị lánh nạn càng thêm
đông nhiều, lại gặp tệ
hại mưa dầm, không nơi
dừng nghỉ. Tại núi có 1 hang lớn là nơi sinh
sống của Thú dữ, ngài
sang đến hang huyệt ấy, bảo rằng: “Ngày nay,
những khách khốn cùng cùng nhau tìm đến, có thể đựơc dung chứa
chăng?” Hổ mới cùng
dẫn nhau đi chỗ khác. Chư Tăng bèn được có nơi
nương tựa. Nhưng nghe các
Kinh Hoa Nghiêm v..v. đến những nơi khó
hiểu, ngài lại đến An
Châu. Tại đó, có Đạo Só Thái Tử Hoảng là người
nhàn rồi tập học nội
ngoại giáo điển, thực xem thường chư Tăng. Các
hàng Đạo tục nhóm tập
đông nhiều tại chùa Tăng, mới mới Thái Tử
Hoảng khai giảng Kinh Phật.
Ngài bảo: “Ông hình tướng đồng với Ngoại
Đạo, Tà thuật ràng buộc
nỗi lòng. Giả sử có giảng Kinh Phật trọn kết quy
vì danh lợi. Tôi đây không tên tuổi trong các hàng
Đạo Tục, cốt yếu
chỉ là Thích Tử. thân
đã đến đây, chẳn không thể đi. Ông sớm có thể nhận biết căn cơ trước, không thì
sẽ hối hận
ở sau”.
Thái Tử Hoảng nghe thế, nín lặng thùi thụt giây lâu rồi rút lui. Khi đó Đại chúng đều tán
thán rằng: “Bồ-tát Hộ
Pháp, thật là người này đây vậy!”.

Ngài cho rằng
áo điển Kinh Lăng Già bị trầm lắng đã lâu ngày, do đó ngài cố truy tìm, không
sợ gian nguy hiểm trở, gặp được hàng hậu duệ của
Thiền Sư Huệ Khả đang hưng thạnh tập hành
Kinh ấy, ngài
liền đến nương tựa nghe
học, và thường khơi kíc Đại tiết. Vị ấy bèn xả
bỏ Đồ chúng, mặc tình
ngài chuyển đổi giáo hóa, ngài liền liên tục giảng

hơn 30 biến.
Lại gặp được Thiền Sư Huệ Khả thân gần truyền
trao cho Ngài. Ngài y cứ theo nhất thừa Tông của
Nam Thiên Trúc mà
giảng đó, lại được
100 biến nữa. Kinh ất vốn do Tam Tạng Pháp Sư
Cầu-Na- Bạt-Đà-La phiên dịch ở thời nhà Tống, và do
Pháp sư
Tuệ Quán bút thọ, nên Văn từ
nghóa lý đều hài hòa, hành chất cùng suốt, chuyên chỉ Niệm huệ chẳng chú trọng nói bàn.
Về sau
Thiền Sư Bồ Đề Đạt
Ma đem hoằng truyền ở
Nam Bắc, lấy “mất lời, mất nghó nhớ, vô đắc
chánh Quán” làm Tông,
tiếp sau đó lại hành hóa tại Trung Nguyên. Thiền
sư Huệ khả là người
mở đầu thành đạt được then chốt. Tại Đất Ngụy về phần Văn học đại đa
số chẳng đếm xỉa đó.
Những người lãnh tông đắc
ý ở thời bấy giờ hay
khải ngộ. Nay vì con người thời đại dần cách xa
nên khiến sai lầm ở
hàng Hậu học, tại Biệt truyện của ngài Huệ Khả lược có thể rõ ràng đó, nay theo tuần tự từ Thầy thừa truyền để làm tiếp
nối, chỗ học rõ ràng
có được chứng cứ như sau:

Sau Thiền Sư Bồ-Đề-Đạt-Ma thì có 2 người là
Thiền Sư Huệ Khả và Huệ Dục. Thiền Sư Huệ Dục thì thọ học Đạo tâm hành, miệng
chưa từng nói.
Còn sau
Thiền Sư Hiệ Khả thì có
Thiền Sư Sán,
Thiền Sư Huệ, Thiền Sư Thạnh. Lão
Sư Na, Thiền Sư Đoan, Thiền Sư Trưởng
Tạng, Pháp Sư Chân, Pháp Sư Ngọc (Những vị trên đây đều dùng miệng giảng truyền
Huyền lý, chẳng lưu xuất
Văn ký) nên sau Thiền
sư Huệ
Khả thì có Lão
sư Thiện
(xuất sao 4 quyển),
Thiền Sư Phong
(xuất sớ 5 quyển),
Thiền Sư Minh (xuất sớ 5 quyển),
Thiền Sư Hồ Minh
(xuất sớ 5 quyển). Còn tiếp nối cách xa
sau thiền
sư
Huệ Khả thì có
Thiền Sư Đại
Thông (xuất
sớ 5 quyển), thiền
sư Đạo Âm (xuất
sao 4 quyển),
Pháp sư
Xung (xuất
sớ 5 quyên,
Pháp Sư Ngạn (xuất
sớ 5 quyển),
Pháp Sư Sủng (xuất
sớ 8 quyển)
Pháp Sư Đại
Minh (xuất
sớ 10 quyển). Ngoài ra còn có những vị không tiếp thừa từ
Thiền sư
Huệ Khả mà chỉ tự y theo
Nhiếp Luận thì có Thiền
sư
Thiên (xuất
sớ 4 quyển).
Luật sư
Thượng Đức (xuất nhập) (Lăng
Già sớ 10 quyển).
Sau Lão sư Na thì có
Thiền sư Thật,
Thiền sư Hụê,
Pháp Sư Khoáng, Thiền sư
Hoằng Trí (Tên ở chùa
Tây Minh tại
Kinh Đô, nhưng
sau khi tịc thì pháp
tuyệt). Sau Thiền
sư Minh
thì có pháp
sư Già,
Pháp Sư Bảo Du, pháp sư Bảo
Nghinh, pháp sư Đạo
Oánh (đều lần lượt truyền
đăng, mãi đến ngày nay vẫn
còn xiển dương hoằng hóa).

Còn ngài (Pháp Xung) tự theo Kinh thuật, chuyên lấy Lăng
Già làm mạng gia, trước
sau phu tuyên xiển hóa gần 200 biến.
Nếu cần liền vì giảng, chưa
từng giẫm trải qua văn, mà thông biến vừa
duyên, nươngThế đào
luyện dẫn dụ, đắc ý như nhất, tùy nói liền khác.
Những người cầu học khổ nhọc thỉnh cầu ngài lưu xuất
nghóa giải. ngài bảo:

“Nghóa tức là Đạo Lý vậy. lời nói đã thô, huống hồ buông tuồng
trên giấy, lại là Thô
của trong thô vậy”. song, sự chẳng thể đừng, nên ngài bèn phải
soạn thuật
sở 5 quyển, nêu đề là “Tư Ký” (ghi nhận của
riêng) nay đang hưng thạnh hoằng truyền đó.

Mới đầu, ngài du hành khắp
Đông Xuyên, chẳng nhận
Quan quán, từ có lần độ,
nhưng ngài cao nhượng chẳng nhận. Đến lúc gần 50
tuổi, có được sắc ban
Độ người. Duyên Châu Độ ức khiến vào Độ, lệ
thuộc ở chùa Pháp Tập
trong Châu Độ, tuy Danh dự nơi Công Quán mà
ngài thường nương náu nơi
suối đá. Vỗ về tiếp nối
thiếu thừa, lấy
đó làm tâm.
Phòng Công với ngôi vị ở Đài Phụ, gởi thư thỉnh mời ngài vào. Nhận được thư, ngài đề lại
sau lưng rằng:
“Nơi Tam giới,
Ta không chỗ cần. Đến
Tam Hoè chỗ ông đã hết”.
Phòng Công lại tiếp thỉnh mời. Ngài không còn giữ thái độ
thường hằng, vùn vụt đến nơi Đô ấp, tức hoằng dương Đại Pháp,
sáng rực lay động các bậc anh tài, mũ lọng may ùn ngợi khen là điều chưa từng có! Trung thư Đổ
Chánh Luân đích thân đến nơi pháp tịch, bình luận rõ ràng
Pháp Nghóa. có
Pháp Sư Nhuận ở chùa
Hoằng Phước mới đầu chưa nhận biết về Ngài, mới hỏi rằng: “Lão Đại Đức ở xứ nào?”
Ngài đáp: “Lão Tiểu Tăng ở tại
Duyên Châu vậy!”.
Pháp sư
Nhuận lại hỏi: “Từ xa đến có việc gì?”
Ngài đáp: “Nghe ở đây thiếu Pháp
nhất Thừa, nên muốn phô bủa lưới Pháp nhất thừa để lọc bắt cá rồng
Tín Địa, nên đến đây vậy”. pháp
Sư Nhuận tự bảo:
“Đây thật là bậc Khai
Só Đại Tâm vậy!”

Nhân đi đến chùa Đại Hưng Thiện, gặp lúc Vạn Niên lệnh
Trịnh Khâm Thái đến chùa
đánh người. Ngài cản ngăn đó và bảo rằng:
“Ông chớ được đánh người ở nơi
chùa chiền”.
Trịnh Khâm Thái nói: “Tội đánh người, Tôi
đây tự nhận lấy”. Ngài bảo: “Đạo chẳng tự nhận
lấy, có thể khiến kẻ
khác nhận. Nhưng, nước nhà dựng lập chùa chiền,
vốn muốn an ninh xã tắc,
chỉ có hành Thiện ở đó. Nay Ông lại đánh người nơi chốn
chùa chiền. Đâu thể gọi là vì nước nhà mà cầu
Phước ư?” Trịnh Khâm Thái liền đảnh lễ sám tạ.

Lại nữa, Tam
tạng Pháp sư Huyền Trang không chấp thuận
giảng truyền các Kinh pháp
đã phiên dịch xưa cũ. Ngài bảo: “Ông y cứ
theo kinh điển phiên dịch
xưa cũ mà xuất gia. Nếu chẳng hứa thuận
hoằng truyền
Kinh điển ấy. Ông nên hoàng tục rồi y cứ theo
Kinh điển mới phiên dịch mà xuất
gia. Tôi mới chấp thuận ý ấy của ông vậy!”. ngài Huyền
Trang nghe thế bèn chấm dứt. Đó cũng là bậc
só
sống ở đời hoàng dương
Kinh điển hộ pháp, cường ngự cũng không thể kịp vậy! Nhưng cuộc đời ngài vân du hoằng Đạo lấy làm
việc chính, không từng
có bến đậu, nên
Bộc Xạ Vu Chí Minh nói: “Pháp Sư đây mới là vị
Tăng Pháp giới Đầu Đà
vậy, không thể lấy Tên thật mà bó buộc đó!”

Trong khoảng
niên hiệu Hiển Khánh
(
6
5
6-
661) thời tiền
Đường, ngài nói trở về lại Đông Hạ. Đến nay đang trong niên hiệu
Lân Đức
(
6
6
4-
666) thời tiền
Đường, ngài đã 79 tuổi.

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
Quyển 26 B hết.







<卷>QUYỂN 26 C</卷>


CHƯƠNG VI: CẢM THÔNG. TRONG PHẦN 3 CHƯƠNG VI

(chánh truyện
có 45 vị, phụ có 2 vị)

Tùy.

Tùy. Tùy. Tùy. Tùy. Tùy. Tùy.

Thích Đạo Mật ở chùa Đại Hưng Thiện tại Kinh Đô, thời nhà

Thích Trí Aån ở chùa Kinh Tạng tại Kinh Đô, thời tiền
Đường.
3- Sa-môn Xà-Đề-Tư-Na người nước Trung Thiên Trúc, thời nhà
4- Thích Minh Đản ở chùa Thắng Quang tại Kinh Đô, thời
nhà
5- Thích Minh Sán ở chùa Đại Hưng Thiện tại Kinh Đô, thời nhà
6- Thích Tuệ Trọng ở chùa Đại Hưng Thiện tại Kinh Đô, thời nhà
7- Thích Bảo Tích ở chùa Thắng Quang tại Kinh Đô, thời nhà

8- Thích Đạo Đoan ở chùa Nhân Pháp tại Kinh Đô, thời nhà Tùy.
9- Thích Đạo Sán ở chùa Thắng Quang tại Kinh Đô, thời nhà
1
0- Thích Minh Phân ở chùa Đại Hưng Thiện tại Kinh Đô, thời
nhà Tùy.

1
1- Thích Tăng Cái ở chùa Đại Hưng Thiện tại Kinh Đô, thời nhà Tùy. Tùy.
Thích Đàm Giai ở chùa Nhật Nghiêm tại Kinh Đô, thời nhà

Thích Đạo Quý ở chùa Tùy Pháp tại Kinh Đô, thời
nhà Tùy.
1
4- Thích Tăng Thuận ở chùa Huyền Pháp tại Kinh Đô, thời nhà Tùy.

Tùy. Tùy. Tùy. Tùy. Tùy.

1
5- Thích Pháp Hiển ở chùa Sa-môn tại Kinh Đô, thời nhà Tùy. 1
6- Thích Tăng Thế ở chùa Đại Hưng Thiện tại Kinh Đô, thời nhà
1
7- Thích Pháp Châu ở chùa Tónh Giác tại Kinh Đô, thời nhà
1
8- Thích Tuệ Đảng ở chùa Diên Hưng tại
Kinh Đô, thời nhà
1
9- Thích Trí Quang ở chùa Đại Hưng Thiện tại Kinh Đô, thời nhà
2
0- Thích Trí Giáo ở chùa Hoằng Thiện tại Kinh Đô, thời
nhà
2
1- Thích Viên Siêu ở Kinh Đô, thời nhà Tùy. 2
2- Thích Tuệ Tạng ở chùa Quang Minh tại Kinh Đô, thời nhà

Tùy (Pháp Thuận).
2
3- Thích Bảo Hiến ở chùa Đại Hưng Thiện tại Kinh Đô, thời nhà
Tùy. Tùy. Tùy.

2
4- Thích Pháp Lãng ở chùa Thắng Quang tại Kinh Đô, thời nhà 2
5- Thích Đàm Toại ở chùa Chân Tịch tại Kinh Đô, thời nhà 2
6- Thích Đàm Quán ở chùa Đại Hưng Thiện tại Kinh Đô, thời nhà Tùy.

2
7- Thích Linh Đạt ở chùa Diên Hưng tại Kinh Đô, thời nhà
Tùy.
2
8- Thích Tăng Hân ở chùa Đại Hưng Thiện tại Kinh Đô, thời nhà Tùy.
Tùy. Tùy. Tùy. Tùy.
2
9- Thích Huyền Cảnh ở chùa Không Quán tại Kinh Đô, thời nhà 3
0- Thích Trí Qũy ở chùa Hoằng Tế tại Kinh Đô, thời nhà Tùy. Thích Tăng Phạm ở chùa Thắng Quang tại Kinh Đô, thời nhà

Thích Bảo An ở chùa Tịnh Ảnh tại Kinh Đô, thời nhà
Tùy.
3
3- Thích Bảo Nham ở chùa Nhân Giác tại Kinh Đô, thời nhà
3
4- Thích Minh Ngự ở chùa Vô Lậu tại Kinh Đô, thời nhà Tùy. 3
5- Thích Đạo Sinh ở chùa Đại Hưng Thiện tại Kinh Đô, thời nhà Thích Pháp Tánh ở chùa Thăng Quang tại Kinh Đô, thời nhà
Tùy.

Thích Biện Tịch tại Kinh Đô, thời nhà Tùy.

Thích Tónh Ngưng ở chùa Đại Hưng Thiện tại Kinh Đô, thời

nhà Tùy.

Thích Pháp Khải ở chùa
Dương Hóa tại
Kinh Đô, thời nhà

Tùy. Tùy. Tùy.

Thích Trí Năng ở chùa
Chuyển Luân tại
Kinh Đô, thời nhà
4
1- Thích Đàm Lương ở chùa Chân Tịch tại Kinh Đô, thời nhà 4
2- Thích Đạo Tung tại Kinh Đô, thời nhà Tùy. Thích Trí Nghi ở chùa Tónh Pháp tại Kinh Đô, thời nhà Tùy.
4
4- Thích Đạo Nhan ở chùa Tịnh Ảnh tại Kinh Đô, thời nhà Tùy.
45- Thích Tịnh Biện ở chùa Tịnh Ảnh tại Kinh Đô, thời nhà Tùy. Thích Đạo Mật ở chùa Đại Hưng Thiện tại Kinh Đô:

Thích Đạo Mật, ngài giòng họ Chu, người xứ Tương Châu. Mới đầu, ngài đến nương tựa
Tam Tạng Pháp Sư Da Xá, tập học
Phương nghe. Sau, ngài lại
đến Nghiệp đô, rộng nghe giảng các Kinh giáo Đại Thừa, Thần thức
Tâm Tư đã khai mở, Lý đạt
suốt cùng, đến như
Tây Phạm Văn Ngôn, ngài tiếp gót những bậc anh tài xưa trước. dị
thuật tài năng ưu thắng
của ngài vang vọng từ thời nhà Tề. Đến lúc thời
vận nhà Tùy mở thoáng,
sự nghiệp hoằng truyền Phật pháp lấy việc
phiên dịch làm đầu. Vua
Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1-
605) thời nhà Tùy ban sắc
thỉnh mời ngài đến ở chùa Đại Hưng Thiện tại
Kinh Đô. Thầy
trò đạo thành lại
hoằng dương Phạm ngữ, nhân đó, ngài theo Pháp bổn để ý truyền trì.
Gặp lúc trong niên hiệu nhân thọ
(
6
0
1-
605) thời nhà Tùy, mở đầu công việc tạo dựng các
Bảo tháp, chọn lựa những bậc đức
hạnh cao vời, Vua Văn Đế
lại ban sắc thỉnh mời ngài nghinh đưa Xá lợi
đến chùa Đại Hưng Quốc
tại Đồng Châu. Chùa đó vốn là nơi Vua Văn
Đế chào đời. Chỗ đó
vốn là nền móng chùa ni Bát Nhã vậy. Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) sinh ngày 13 tháng 6 năm Đại thống thứ 7
(5
4
1) thời Tây Ngụy tại trong chùa đó. Lúc ấy có ánh sáng sắc đỏ soi chiếu trong phòng nhà lưu tràn ra ngoài cửa. Hơi khí
sắc tía đầy
khắp sân,
tướng trạng như lầu
các, sắc nhiễm vào áo người, trong ngoài đều kinh cấm. Khi ấy mẹ vó nóng bừng,
phải đến để quạt, lạnh dứt tuyệt hẳn, khốn khố chẳng thể khóc. Có 1 vị
Thần Ni tên là
Trí Tiên vốn con gái nhà

họ Lưu ở
Bồ Phản, Hà Đông, xuất gia từ thủa bé, rất có giới hạnh.
Hoà thượng vị mất đó,
sợ lo rơi vào giếng, nhưng lại tìm thấy ở trong
Phật Thất, nghiểm nhiên
tọa Định, khi ấy, Thần Ni chỉ mới vừa 7 tuổi
bèn lấy pháp Thiền Quán
làm hạnh nghiệp chánh. Đến ngài Vua Văn
Đế chào đời, tự nhiên mà đến,
Trí Tiên nói cùng
Thái Tổ rằng: “Đứa bé được sự che chở
của trời Phật, chớ nên lo sợ vậy.” lại bèn đặt gọi tên Vua là
“Na La Diên”, nói nghóa là như
Kim Cang, không thể
hư hoại vậy. lại bảo:
“Trong tương lai, đứa bé
sẽ
sống khác thường.” và cho là ở nhá thế tục uế nạp, nên Tự vì dưỡng nuôi đó.
Thái Tổ mới cắt đất
vườn nhà để làm chùa,
bên trong trô thông 1 cửa nhỏ. Và đem đứa bé giao cho
Thần Ni, không dám hỏi han.
Sau đó, có lần
Hoàng Tỷ lại
muốn bền ẩm, bỗng thấy đứa bé
sẽ có được
Thiên hạ. Đến lúc Vua được
7 tuổi, Trí Tiên bảo cùng
Vua rằng: “Con sẽ được đại quý từ Đông
quốc mà lại. phật pháp đang lúc bị hoại diệt, ắt phải do nơi con mà phục
hưng lại!”. và, Trí Tiên
thường luôn trầm lắng ít nói, nhưng khi nói đến
mọi sự thành bại tốt xấu, không gì chẳng phù hợp.
Mới đầu, Vua được
dưỡng nuôi tại chùa,
năm Vua 13 tuổi mới được đưa về nhà, suốt hơn 30 năm, Vua chưa từng bước ra khỏi cửa nhà. Kịp đến lúc thời
Bắc Chu phá diệt Đạo Giáo và
Phật Giáo, Trí Tiên ẩn cư tại
Hoàng Gia, bên trong
đắp mặc pháp y, giới
hạnh vẫn không cải đổi. Về sau, quả nhiên Vua Văn Đế từ Đông
Sôn vào làm
Thiên tử, trùng hưng
Phật Pháp, đều đúng như lời nói của
Thần Ni Trí Tiên vậy. sau khi lên ngôi,
Vua thường
đoái hoài với Quần
thần, nghó nhớ đến A Xà Lê (Trí Tiên) lấy làm lợi thật. Vua nói rằng: “Ta được ngôi vị do từ
Phật Pháp, mà khéo ăn các thứ
mè đậu, Thân trước tợ
như từ trong Đạo nhân mà lại. do vì lúc bé thơ ở
tại chùa, nên đến nay
vẫn luôn ưa thích nghe tiếng chuông”. Mới bảo
Sử Quan Vương Thiệu vì
Thần Ni Trí Tiên mà viết thuật truyện. trước
lúc lên ngôi, Vua ngầm ở trải qua cả 45 châu, nên đồng 1 lúc đều làm
chùa Đại Hưng Quốc. Nhân
đó, mà cải đổi 1 nơi này là chùa Bát Nhã
vậy. năm Nhân thọ thứ
nhất
(6
0
1) thời nhà Tùym Vua Văn Đế và Hậu cung đồng cảm có Xá lợi và đểu tỏa phóng ánh, sáng, dùng chày đá đập
thử nhưng vẫn uyển nhiên không vỡ mát, bèn ban
rãi nghinh thỉnh đến
các Châu Quận, trước
sao tạo dựng Bảo tháp có hơn trăm ngôi. Tùy
những nơi có đặt hạ
Bảo tháp, Vua đều bảo đồ họa ảnh tượng Thần Ni, và có lắm
Linh tướng. Nên trong bài
Minh viết rằng:
“Duy ngày…tháng…năm, Dương
Kiên (Khiêm) Hoàng Đế thời nhà Tùy là Đệ tử Phật thọ
giới Bồ-tát Kính bạch
10 phương 3 đời hết thảy Phật Pháp Tăng! Đệ tử nhờ phước lành chở che của
Tam Bảo, làm Vua cha của muôn dân, nghó

cùng các các
hàng dân thứ đồng kiến lập Bồ Đề, nên nay phân bố
Xá lợi đến các châu
quận để cúng dường, muốn khiến mọi người khắp nơi đồng tu
thiện nghiệp, đồng chứng
Diệu quả. Nhưng vì Đệ tử và cả
Pháp giới u hiển, 3 đường
8 nạn, sám hối hành Đạo, phụng thỉnh 10
phương thường trú Tam
Bảo, nguyện khởi Từ Bi, ghi nhận sự cầu thỉnh của
Đệ Tử v.v… mà ứng
hiện nơi Đạo tràng chứng minh cho Đệ tử vì các
loài chúng sinh mà phát
lồ sám hối…!” Văn dài không ghi chép hết.

Ngài (Đạo Mật) vì tiếng tăm vang khắp, nên nghinh đưa Xá
lợi đến trong chùa đó,
mới đầu lúc hạ Tháp, trong cả 1 Viện ánh sáng
tỏa khắp, giữa khoảng
sắc màu vàng trắng lẫn lộn sắc đỏ, vây nhiểu suốt cùng, lâu
sau mới diệt. Các hàng Đạo tục trong ngoài đều đồng 1
lúc trông thấy. Tại chùa đó có 4 cửa, mỗi cửa dựng lập 1
Văn bia. Nơi Điện- Tháp hiên vũ cho đến chỗ đất
sinh
sống thảy đều trang nghiêm tráng
lệ ngời sáng khắp cả thành ấp.
Đến cuối niên hiệu Nhân thọ
(6
0
5) thời nhà Tùy, Vua Văn Đế lại ban sắc ngài nghinh đưa Xá lợi đến chùa Phổ An tại núi
Hoàng Hộc. Lúc đào nền móng tới nước, có được 1 Tôn tượng bằng vàng cao
1 thước, nghi chế đặc
dị. Ngay lúc hạ Tháp có 1 đàn chim ở đồng
hoang đến bay liệng phía
trên Tháp, mọi sự hoàn thành bèn liền tản mát.
Lại thấy có cành hoa bằng vàng vọt hiện giữa hư không, giây lâu mới
ẩn xuống mất. Ở trong nền móng tháp lại tỏa phóng
ánh sáng,
sau dần rộng lớn ra nhiểu quanh tháp 3 vòng. Chùa đó ở nơi cao vợi, vốn
không có suối nước,
mỗi lúc cần dùng thì phải xuống gánh múc dưới xa.
Chỉ trong 1 đêm nọ, cách
nơi tháp khoảng 5 bước, tự nhiên có hơi khí
nước suối tuôn vọt ra
có đồng như làm sóng ở giếng, rộng như chỗ ghi
thuật của Vương Thiệu vậy.
Đến đầu niên hiệu Đại
Nghiệp
(6
0
5) thời nhà Tùy, ngài lại dời đổi từ Lạc Dương
đến Vườn Thượng Lâm, thiết đặt Phiên Kinh Quán, nhân đó mà chuyên việc truyền dịch và Ngài bèn thị tịch tại đó.
Các kinh điển ngài phiên
dịch như ở sự ghi chép của Phí Thị vậy.

Thích Trí Ẩn ở chùa Kinh Tạng tại Kinh Đô:

Thích Trí Ẩn,
ngài giòng họ Lý, người xứ Bối Châu. Ngài tức là Đệ tử của
Tạng Công Hoa Nghiêm (Pháp Tạng). Từ thủa thiếu thời đến lúc
trưởng thành, ngài tuân hành hoằng truyền Đạo nghóa với mọi
sự Tuệ giải được
truyền trao, ngài đã nhận thọ thì không cầu thỉnh hỏi
lại. mà Thần khí ngài
tuấn tú trác việt cao nhã, mến chuộng thanh hư.
Bấy giờ, những lúc
ngài đáp thuật đàm nói, người nghe quên cả nhọc mệt.

Năm Khai Hoàng
thứ 7
(5
8
7) thời nhà Tùy, Vua Văn Đế (Dương Khiêm)
ban sắc thỉnh mời chư vị Đại Đức cùng Tạng Công đến ở
chùa Đại Hưng Thiện tại
Kinh Đô, để luyện thông các bộ Đại Trí Độ
Luận. A Tỳ Đàm Tâm Luận
và Kim Cang Bát Nhã Luận v.v… thấu suốt hang huyệt. Đến năm
Khai Hoàng thứ 6
(5
9
6) thời nhà Tùy, vì thấu hiểu gồm cả thường lệ cần phải có người tiếp nối làm ngời sáng lớn mạnh, nên Vua lại ban sắc bổ
sung các giảng chúng chủ. Và ở tại chùa Kinh Tạng xiển dương các Bộ trước.
Đến trong niên hiệu Nhân thọ
(
6
0
1-
605) thời nhà Tùy, mở
đầu tu tạo phước
nghiệp, Vua Văn Đế ban sắc nghinh đưa Xá lợi đến
chùa Pháp Tụ tại Ích
Châu. Chùa đó do Thục Vương Tú tạo dựng nên.
Trên đường vừa đi đến
Ngang Thục, khai hóa càng
xương thạnh,
nghiêng dốc cả
Kim bối ấy,
sau đó tức liền thành tựu.
Về sau lại vâng
phụng sắc chiếu nghinh đưa
Xá lợi đến thiết đặt Bảo tháp tại Tân Châu.
Trời mưa hoa lạ, mọi
người được 1 nữa hợp. Lại tỏa phóng ánh sáng
sắc tía, biến thành 5 sắc. Người mù đến lễ sám,
bỗng nhiên liền được sáng cả 2 mắt, vất bỏ gậy mà trở về.
Những người bị các chứng bệnh phong
liệt co quắp v.v… các
loại thảy đều đựơc như vậy. đến lúc sắp hạ
tháp, trời mưa hoa bạc, tỏa phóng ánh sáng sắc
trắng trước sau không chỉ 1
lần. Ngay lúc nhập Tháp,
có 6 con chim lớn liệng bay lẫn lộn giữa
khoảng mây, khi bít lấp
hoàn thành, thì đều tan mác.
Ngài (Trí Ẩn) đem những
sự việc ấy tấu trình,
Vua Văn Đế rất
vui mừng, giao phó ngài
trước thuật lại. sau đó, ngài thị tịch tại Kinh Đô.

Sa-môn Xà-Đề-Tư-Na:

Sa-môn Xà-Đề-Tư-Na, ngài ở nước
Ma Kiệt Đà thuộc
Trung Thiên Trúc. Ngài học gồm các tạng, có tài năng khác lạ nghệ thuật
lắm nhiều luyện thông ở
đời. Khi đang ở tại Bổn quốc quả đất bỗng nhiên chấn động nức nẻ, nơi chỗ mở tung ấy rất
sâu không đáy, đến bên
cạnh bờ mé có được
1 Bia đá, có lời văn ghi rằng: “Ở phía đông nước
Chấn Đán có nước tên là Đại Tùy, thành tên là Đại Hưng, Vua tên là
Kiên (Dương Khiêm-Văn
Đế) ý muốn kiến lập Tam Bảo, tạo dựng các tháp phụng thờ
Xá Lợi”. Vua tôi nước ấy vui mừng cảm điềm tướng tốt
lành, hỷ hoan với điều
hiếm có, mới chiêu mộ các hàng Đạo tục có hơn
50 vị, vẫn từ Linh tướng
ấy, mới đầu nghinh đưa đều ra Vương Phủ, trên đường đi gặp phải giặc dã bắt bớ tản mác gần hết. Chỉ còn được vài người lánh trốn đến đây
(Trung Hoa). Tức năm Nhân thọ thứ 2
(6
0
2) thời nhà Tùy, vừa đến cung Nhân Thọ. Tính lại mới đầu từ lúc chỗ đất nức nẻ có được Văn Bia tức là năm Khai Hoàng thứ 14
(5
9
4) thời nhà Tùy, rồi đi đường trải mất 9 năm mới tới Đông Hạ. Khi đó gặp lúc
Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) cảm được
Xá lợi, các châu quận khởi tạo
Bảo Tháp. Điềm lành từ trời rơi xuống, điềm
lành từ đất vọt lên,
trước sau mọi sự linh cảm có cả trăm lần, khắp cả nước ngợi ca vui mừng,
Phật Pháp trở lại
hưng thạnh.
Quan Hữu Ty đem
mọi sự việc tấu trình, Vua cho đó là
sự nơi Đại Hạ nêu bày vết
tích Đông hoa. Tốt lành đó từ xa đi đến, nên nghi Ngài là bậc đã chứng
Thánh Quả. Lại dẫn mời
ngài vào Điện Đại Bảo, tự thân Vua co quắp 4
ngón tay, trông nhìn lại
các hàng Quan liêu rằng: “Có hiểu được ý của
Trẩm chăng?” Mọi người đều chẳng hiểu gì. Nhân đó
Vua hỏi ngài:
“Có hiểu ý chăng?”
Ngài bảo: “Ý Đàn Việt cho rằng Bần Đạo là người đã chứng đắc Tứ quả ư?”
Thật chẳng đứng vậy!” Vua rất lấy làm lạ
đó, mới thiết đặt
ngài ở vào nơi Biệt quán, cung cấp hoa trọng cổ
ăn, dùng men rượu hòa với bột gạo phỏng làm thành bánh điều hòa thời gian
mà chẳng dậy. Nhân đó
đem hỏi ngài. Ngài đáp: “Đó chẳng hợp thức
ăn”. Bèn dùng nước
ngào bột nấu đó cùng với men thường chẳng khác.
Vua hỏi ngài: “Nay tạo
các Linh Tháp ở khắp các Châu. Ở tại Tào Châu
và Thiểm Châu có lắm
điều ứng tốt lành, ai có thể đến đó ư?” Ngài đáp: “Tại
Thiểm Châu hiện cây
Bồ-tát Địa Tạng, tại
Tào Châu Hoa sáng Hư Không Tạng”. Vua
lại hỏi: “Hoa trời tợ vật gì?” Ngài đáp: “Tợ như men mây mỏng, hoặc bay hoặc rơi rớt nơi đất. Tuy rơi rót nơi đất mà ánh
sáng vẫn kỳ đặc ưu thắng”. Vua kín đem men may xinh đẹp và
chỗ dâng hoa trời mỗi
thứ 1 sọt, dùng để chỉ bày cho mọi người, không
có khác biệt. Vừa mới
đem hỏi Ngài ngài liền nhận biết hoa trời mà thua kém men mây. Kịp đến lúc
Hiến Hậu qua đời, giữa không trung có vang vọng tiếng âm nhạc và cảm nghe có mùi hương thơm khác lạ.
Vua đem đủ mọi sự việc
ấy hỏi ngài. Ngài bảo: “Ở cõi Tịnh Độ tại
phương Tây có đức Phật
hiệu là A Di Đà. Hoàng Hậu vãng sinh vậy”. vua
rất lấy làm kỳ lạ về
sự nhận biết soi xét của ngài, nên ban tặng hơn
2000 xấp lụa quyên. Ngài
cố khước từ không nhận, nhưng vì Vua quá cưởng thỉnh, ngài mới nhận lấy và ban thí khắp cùng các phước địa.
Thấy ở truyện cảm ứng vậy.

Thích Minh Đản ở chùa Thắng Quang tại Kinh Đô:

Thích Minh Đản, ngài giòng
họ Sử, người ở đất cấp,
Vệ Châu. Ngài chuyên hành
Luật nghi, giẫm bước trông theo các bậc tiền
Hiền. Thông rành các
Kinh Thập Địa, Địa Trì, tùy cơ
giảng giải. với Nhiếp Đại thừa
luận thì càng thấy ngài hoằng dương rộng rãi. Sau,
vào Kinh Đô, ngài ở chùa
Thắng Quang, ngài luôn ôn hòa thuần hậu,
tánh không bức bạo.

Vua Văn Đế (Dương
Khiêm
5
8
1-
605) thời nhà Tùy có ban
sắc thỉnh mời ngài nghinh đưa Xá lợi đến
Tương Châu lên ở chùa
Phụng Lâm. Nền tảng chùa
đó được xây dựng từ thời Nam Lương, nhưng đến thời nhà Tùy càng mở
thoáng rộng. Rừng cao giẫm đến hang cốc
nối liền phòng viện,
Tùng trúc giao nhau ngời ánh, suối đá nước đổ rì
rào, ấp thất cùng trông
hết cả nhàn cử. Như có người vân du đến trông xem thảy đều quên cả trở về.
Ngày Vua Văn Đế đang còn ẩn dật, nhân
sang chùa lễ bái, xin
nguyện hoằng hộ, kịp đến lúc lên ngôi báu, nhờ nghó phước duyên xa xưa, nên hằng năm
Vua thường đến chùa thiết
bày cúng dường lớn.
Và bèn cải đổi tên hiệu chùa là Đại Hưng Quốc.
Kịp đến lúc ngài đến đó thiết đặt nền tháp, tại viện phía đông của chùa đào đục đất đá xuống vài thước, có được 1
Bình Lưu Ly, trong bình có 8
viên Xá Lợi tán tụ
phô bày tướng tốt lành. Hình chất chẳng nhất định, hoặc hiện toàn vỡ nát, hoặc hiển phát thần kỳ, ngài liềncùng bảo nghinh đưa về đồng chỗ tạo dựng
Bảo tháp. Lại đục xuyên
sâu xuống, có được 1 tảng đá, có bài minh ghi rằng: “36 năm
sau niên hiệu Đại đồng, khai mở hoằng hóa của
Nhân thọ”. Y cứ theo đó mà nghiệm xét thì trong thời
Nam Lương có niên hiệu Đại Đồng
(
5
3
5-
546) cho đến nay, về
niên kỷ có phảng phất
phù hợp. Ngài vui mừng cảm được điềm tốt lành ấy mới dâng
Biểu Văn tấu trình. Tại chùa đó có 1 Tôn tượng bằng vàng cao trượng
6.Diện
Bộ viên mãn, nghi tướng hoàn vị, tôn trí cao vợi
giữa Điện Đường, các
loài chim không dám giẫm bước chân vào. Trước
sân có dựng lập 1 Văn
Bua do Sưu tín Văn Tiêu Vàn viết thuật, ở đời
xưng gọi đó là Quán
tuyệt. Ngài vân du rão bước trông xem Huy du,
giảng trao tương tiếp.

Về sau, ngài
thị tịch tại chùa Thăng Quang.

Thích Minh Sán ở chùa Đại Hưng Thiện tại Kinh Đô:

Thích Minh Sán, ngài giòng họ Vi, người xứ
Nghi Thủy, Cử Châu. Năm 10 tuổi, ngài
xuất gia. Năm 20 tuổi, ngài thọ giới Cụ Túc.
Trong suốt 10 năm đó, ngài tìm tòi đọc học thông rành các
Kinh Sử.
Bẩm tánh ngài điều hòa
nhu nhuyến, ngay từ đầu chẳng tỏ bày tức giận.
Chưa đầy 3 mùa Hạ mà ngài đã từng giảng giải hoằng dương luận
Thành Thật và Kinh Niết Bàn.
Gặp lúc phế hoại
Phật giáo, ngài trầm ẩn lánh đời, ở nơi rừng
chằm, trở
lại dưỡng nuôi Đạo nghiệp cũ, nghiên tầm sâu mầu. Đến lúc Vua Tuyên Đế (Võ
Văn Huân
5
7
9) thời Bắc Chu tạo lập chùa Trắc Hổ, Sa-môn Tuệ Viễn dẫn đồng bạn đến đó.
Khi đó, ngài theo gót trở
về Kinh Đô, đến các
Châu Bộ, sau đó không lâu, ngài tỏ ngộ sâu sắc,
bèn diễn giảng nơi đời. Đồ chúng có cả số
trăm, tâm kế sáng tỏ. Ngài khai giảng những điều u ẩn, vạch bẻ điều nghi ngờ, khéo thông cật nạn,
tinh cần tư lự thường
luôn bộc phát chưa từng lắng ẩn. Lại thêm phước
đức tràn đầy, khiến
mọi người thấy nghe thảy đều vui mừng.

Vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1-605 thời nhà Tùy) ban sắc mời Ngài đến ở chùa Đại Hưng Thiện tại Kinh Đô. Đầu niên hiệu nhân thọ
(6
0
1) thời nhà Tùy. Vua lại thỉnh mời ngài nghinh đưa Xá lợi đến chùa Thê Hà tại Tương Châu, nay tức là chùa Nhiếp Sơn vậy.
vốn nơi nền tảng linh dị, ở truyện trước đã trình bày rõ ràng, mà ngài trông tâm
tình vẫn chuyên việc
hoằng pháp, trên bước đường tìm cầu phỏng hỏi
mới đến tại Giang Biểu,
ngài gom nhặt được hơn trăm quyển Kinh, đều là phần
sót lại của ghi lục trước, cho đến những nơi khuyết thiếu bổn văn. Tùy được các thứ Phước lợi ngài đều tùy mọi nơi mà truyền
trao ghi chép.
Sau cùng, ngài lại đến ở chùa Đại
Thiền Định, lấy việc hoằng pháp làm
sự
nghiệp chuyên, xuân thu tốt lành tuần tự, ngài từng
đến Lam Điền, leo núi
vượt sông, vui mừng với mọi sự đắc tánh. Đến
đầu thời tiền Đường
thì ngài thị tịch.

Thích Tuệ Trọng ở chùa Đại Hưng Thiện tại Kinh Đô:

Thích Tuệ Trọng, ngài giòng họ Quách, người xứ Ung Châu.
Chí khí ngài cứng rắn oai linh, chẳng
sợ tà chướng. Quỷ thần ở chốn rừng
ốc. Nghe có nơi nương
náu, ngài không sang chẳng chịu hàng phục.
Ngài nghiêm trì thanh tịnh
Giới Địa, thống rành về Nhiếp Đại thừa luận, giẫm trải
Danh giáo, thanh bạch trội vượt
khác thường. ngài ở chùa
Đại Hưng Thiện, rộng thông cơ yếu. Các hàng vinh đạt đều tuần tự đoái
hoài. Ngài bày chương
ngôn lệnh, dốc ý dẫn đưa rất có phương pháp.

Trong niên hiệu Nhân thọ
(
6
0
1-
605) thời nhà Tùy, với công việc thiết đặt tạo dựng các
Bảo Tháp, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban sắc thỉnh mời ngài
nghinh đưa Xá lợi đến chùa Đại nhạc tại Thái
Sơn. Ban đầu mới đến,
tỏa phóng ánh sáng, cho đến lúc nhập Tháp liên tục thường luôn
soi chiếu. Từ trên đảnh núi có 3 luồng khí trắng lưu
tỏa xuống nơi nền móng.
Cửa Miếu Nhạc Thần vô cớ tự mở, như thế
đến 3 lần. Các hàng
Thức giả cho đó là Thần Linh quy kính nên vậy.
năm Nhân thọ thứ tư
(6
0
4) thời nhà Tùy, kiến tạo Bảo tháp, ngài lại nghinh đưa Xá lợi đến chùa Thiền Tịch tại Long Châu. Mới đầu đến thiết trai, bỗng nhiên có nai đồng dã từ
Nam Sơn xuống bơi lội qua
sông
Gia Lăng thẳng đến nơi chỗ
Tháp. Có người đưa tay sờ xoa, nai vẫn tự nhiên gần gủi, cho đến lúc hạ
Tháp xong, nai mới bỏ đi. Ban đêm có ánh
sáng lớn tỏa phóng từ trên điện Phật,
sáng rực cao đến
vài trượng. Các màu
xanh đỏ thảy đều xen
tạp, mọi người đều đồng trông thấy. 3 ngày đánh
sát, cả chậu đến hỷ
xá, mây tía che phủ nơi tháp, mưa hoa vàng bạc
khắp cùng thành ấp. Có
người lượm nhặt được mới là 5 sắc cùng khắc
chạm. Lại có được 5
viên Xá lợi ở trên Hoa Trời, ẩn hiện xoay chuyển,
hợp tan tùy tâm. Trong
châu ấy có chùa Tu Phạm. Trước kia là do Vua
Văn Đế (Dương Khiêm)
tạo lập, có được 1 phần Xá lợi, muốn cùng với
Bảo tháp nay đây đồng 1
ngày hạ nền móng. Đêm đó ở cả 2 Bảo tháp tỏa phóng 2 luồng án h
sáng
soi chiếu khắp cùng u hiển, mãi đến
sáng
hôm sau mới dứt mất.
đồng cùng trông thấy điềm tướng lành đó có cả ngàn người.
Buổi sáng
sớm
sắp hạ Tháp, lại mưa hoa bạc, biến chuyển
chẳng chỉ 1 lần.

Sau đó, ngài
trở về lại Kinh Thất, cải đổi quy cách trước, chuyên tu
Thiền Quán sám hối, mỗi một ngày đêm có đến 12 thời, ngài đảnh lễ danh hiệu 53 vị Phật, ngoài ra còn thêm tọa
Thiền Chánh niệm, chuyên trì hạnh nghiệp cho
đến lúc thị tịch.

Thích Bảo Tích ở chùa Thắng Quang tại Kinh Đô:

Thích Bảo Tích, ngài giòng họ Chu, người xứ đất Điều, Ký
Châu. Ngài cắt dứt lưới ái, chuyên tâm phỏng hỏi Đạo, Vân du bất định,
không nơi thường dừng.
Khi nhà Bắc Tề sụp đổ, Phật Pháp bị phá diệt, ngài đến ngầm ẩn tại
Thái Sơn, xoay qua trở lại tại những nơi
Lỗ Châu, Duyện Châu trải nhiều năm tháng.
Đến năm
Khai Hoàng thứ 14
(5
9
4) thời nhà Tùy, Vua Văn Đế (Dương Khiêm) xa giá
tuần du đến phương Đông, mới cùng thỉnh yết. Chỉ 1
lần trông thấy, Vua bèn rất vui mừng, ban sắc mời ngài vào
Kinh Đô ở chùa Thắng
Quang, giảng truyền hoằng dương luận Đại TRí Độ và luận
Nhiếp Đại Thừa, mà thể lượng ngài rỗng rang chẳng tính tức giận hẹp hòi. Từng có người ngăn ngại hủy hoại tiếng tăm thấu đến
Tai ngài ngài mới cởi
áo dâng tặng đó và nói rằng: “Ông thấy được lỗi
quá của Tôi, thật là
Thầy Bạn của Tôi vậy.”

Năm Nhân thọ
thứ nhất
(6
0
1) thời nhà Tùy, Vua Văn Đế ban sắc đặt cử Ngài nghinh đứa Xá lợi đến chùa Tư Giác ở
Hoa Ngạc. Chùa đó vốn do Tả Bộc
Xạ Dương Tố dựng lập nên. Buổi sáng sớm mới hạ Tháp, mây bủa khắp 4 phía, tuyết phủ cùng núi ấp, đất trời đều
mịt mờ, ngăn cách mắt
không thấy, cho đến lúc giờ Ngọ, bỗng nhiên
trời trong xanh, mặt nhật
tỏ sáng, hiện mày 5 sắc ở trên nền Tháp cách đất khoảng 5 tượng, xoay tròn như vòng xe lọng. Từ xa có người trông nhìn, thấy ở trên lọng có ánh
sáng đỏ rực, tròn trặn thẳng lên xa liền
giữa ngằn mé trời. Kịp
đến lúc lấp phủ xong, mây hợp ánh sáng thâu.
Bầu trời trở lại như lúc sáng sớm.

Về sau Ngài
thị tịch tại Kinh Đô.

Thích Đạo Đoan ở chùa Nhân Pháp tại Kinh Đô:

Thích Đạo Đoan, ngài người xứ
Lộ Châu, xuất gia thọ
giới Cụ Túc, nghe xem luật tạng. Đến như mọi thứ khinh trọng khai chế,
cân nhắc định liệu cương
du, nhã làm Tông tượng. Về sau, ngài vào
Kinh Đô ở chùa Nhân
Pháp, giảng tam Tỳ Ni, thần dụng không hết. Bấy giờ lộ bày các hàng Tuấn cử hậu học đều khâm trọng đó. Lại thêm ngài
có được Thể chuộng
phương ngôn, phạm văn thư ngữ, mở sách thấu
triệt trọn đạt ý thú
sâu, chuyên tâm hộ pháp rất có công giúp nhiếp.

Trong niên hiệu Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) thời nhà Tùy, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc mời ngài nghinh đưa Xá lợi đến chùa
Phạm Cảnh tại Bổn Châu.
Khi mới vào ranh giới của châu ấy, núi non ở đó phần nhiều không có nước, bỗng nhiên
Thần suối tuôn vọt lên
đảnh, chảy đổ thành
dòng chẳng phải chỉ
1. những người mắc bệnh trầm kha cố tật uống được nước ấy không ai chẳng lành. Riêng có 1 dòng
suối, người bệnh uống tiếp liền
sâm sai, như nghẹn rượu thịt, hẳn lại
phát động. Xét lường
trì giới, trọn dứt trừ mà mạnh khỏe. Ngài đem
sự
việc ấy tấu trình cùng Vua.

Sau đó, Ngài
trở về ở chùa tại Kinh Đô, thường vui thích
hoằng dương diễn giảng
Pháp. Cuối cùng ngài thị tịch tại chùa Nhân Pháp.

Thích Đạo Sám ở chùa Thắng Quang tại Kinh Đô:

Thích Đạo Sám, ngài người xứ
Hằng Châu. Tuệ học như
Thần, tiếp nối tìm cầu
các thứ Nhiếp Đại thừa luận, Kinh Hoa Nghiêm,
Kinh Thập Địa. Nghi sâu
đượm phục diệu chỉ, thấu suốt nguyên do tuần tự. Chỉ ngài mến chuộng nơi
sâu xa tónh lặng, chẳng việc xa hoa,
trọng đạo nghóa, khinh tiền của, từ nhỏ
đến lớn. Sau, ngài vào
Kinh Đô, ở
chùa Thắng Quang, phỏng
hỏi Đạo, tìm cầu người hiền. Nơi nương náu
vội vã, ngài chẳng từng gá thác.
Đến trong
niên hiệu Nhân thọ
(
6
0
1-
605) thời nhà Tùy, với công
việc tạo dựng
Bảo Tháp, vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc mời
ngài nghinh đưa Xá lợi
đến chùa Biện Hành ở Hứa Châu. Mới đầu vừa đến nơi chùa Tháp, Tôn tượng Đức Phật ở trong chánh điện vốn không
Linh dị bỗng nhiên tỏa
phóng ánh sáng lớn khắp cùng Viện Vũ. Xá lợi tuôn nhảy ra ngoài bình vàng, lại tỏa phóng ánh
sáng xoay chuyển
nhiểu quanh Bình. Đã gặp
lúc nóng đốt nhưng khi sắp nhập Tháp bỗng cảm mây giăng che mặt nhật đến lúc lấp phủ xong mới tan mất. lại ở
bên cạnh tháp làm Hồ
để cúng dường,nhân đó có được giếng nước xưa
cũ, nước sâu và trong
sạch, ngọt ngon dịu dàng. Khắp cả châu đều sai phái đến lấy nước từ giếng đó mà không khô cạn hay vẩn đục, mọi người
đền tán thán! Về sau,
không biết ngài như thế nào.

Thích Minh Phân ở chùa Đại Hưng Thiện tại Kinh Đô:

Thích Minh Phân, ngài người xứ Tương Châu, là Đệ tử Thần
Túc của Tam Tạng Pháp sư
Da Xá ở thời nhà Tề. Ngài thông hiểu
phương ngôn tục ngữ,
khéo biết về Phạm văn, truyền đạt u chỉ không gì
chẳng là cổ họng môi lưỡi.

Trong công việc phiên dịch
Kinh Điển suốt thời gian niên
hiệu Khai Hoàng
(
5
8
1-
601)
thời nhà Tùy, Vua Văn Đế (Dương Khiêm)
ban sắc tìm mời, bảo ngài cùng các vị
Phạm Tăng đối truyền
Pháp Bổn. Mà ngài chuyên kiểm lỗi
thất, ưa thích ở chốn không nhàn, đượm vị ngâm vịnh
kinh Thập Địa, hễ nói năng bèn liền dẫn cứ. Hỏi luận
suốt
tài, thông giải nghi trệ khác thường.
Đến trong
niên hiệu Nhân thọ
(
6
0
1-
605) thời nhà Tùy, Vua
Văn Đế ban sắc mời
ngài đến thiết đặt Bảo tháp tại chùa Thanh Quậc ở
Từ Châu. Chùa đó tức
do Vua Văn Tuyên Đế (Cao Dương
5
5
0-
560)
thời Bắc Tề tạo lập.
Phía sau Tôn Tượng nơi hang lớn là lăng tẩm của
Vua Văn Tuyên Đế, trong đó ẩn tàng các thứ điêu khắc
kinh động người quỷ.
Ngài nghinh dẫn Xá lợi đến cách châu khoảng 30 dặm, có mây trắng ùn nổi dậy từ chùa đến nơi kiệu kéo dài không dứt, lấp lánh
ngang giữa khoảng không,
trong đó có trời tiên bay nhảy, trọn ngày mới
dứt. Sáng sớm hôm sau
khi mặt trời vừa ló dạng, trở lại có mây trắng kéo dài
đến nghinh. Trong mây cũng có
Trời Tiên như hôm qua không khác. Mọi người đồng
trông thấy, chăm mắt chẳng thể luận bàn.
Các hàng Thức giả cho rằng
Thạch Quộc và Cổ Sơn liền tiếp kín xa, Tiên Thánh ở
Trúc Lâm hưởng ứng nên vậy. đến nơi núi Tháp, ở phía đông có
dòng suối, chúng sinh uống
nước ở đó đều lành Bệnh.

Về sau, ngài
thị tịch tại chùa Đại Hưng Thiện. Các Kinh điển do
ngài dịch
phiên ghi trước, đều như ghi lục của Phỉ thị vậy.

Truyện ngài
Thích Tăng Cái trụ chùa Đại
Hưng Thiện ở Kinh đô:

Thích Tăng Cái, là người xứ
Hằng Châu, có đến
Thái Nguyên, nghe giảng
Kinh Niết-bàn.
Về sau,
Sư đến
Lạc hạ, lại gồm thâu
các nghiệp trước. Sư
nghe rằng: “Kinh nêu bày niệm Tuệ, nhiếp tâm tónh lự làm đầu”.
Sư bèn phế bỏ việc
nghe giảng, chỉ chuyên tư duy
Định học. Đào luyện tư
duy càng sâu thì càng phô bày lỗi lầm của tâm.
Sư bèn trọn thực hành việc đó.
Về sau,
Sư vào
Kinh đô, đến thưa hỏi tất cả các vị tu Thiền.
Sư trụ chùa Đại
Hưng Thiện buông màn xếp gót, chẳng tham dự thế đàm, gần như hạn cục
Dị thừa, lược chẳng
thấm miệng,
mở lời thanh tịnh, không gì chẳng cao.

Niên hiệu Nhân Thọ thứ hai
(6
0
2) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban sắc thỉnh Sư đón rước Xá-lợi đến
Thương Châu. Đến niên hiệu Nhân Thọ thứ tư
(6
0
4) đời Tùy, Vua lại ban sắc mời Sư đón rước xá-lợi đến chùa Pháp Tướng ở
Chiết Châu. Ban đầu làm hòm đá vốn
chỉ mầu xanh, đến lúc mài gọt xong biến thành gấm đẹp, bày hình xoáy
ốc, lại thấy hình bóng
vị tăng chỉ có nữa thân hình. Đến sáng hôm sau đến xem thì hình bóng vị tăng biến
thành Phật, ánh
sáng
soi chiếu thần nghi đều đầy đủ rõ ràng. Lại hiện nổi ba chữ “
Nhân Vương Tử”. Trước Phật lại hiện ra hình ảnh một con gà trống đầu đuôi đều có đủ.
Hoặc hiện ra tiên phụng, trời
người, các tướng rất nhiều. Dân chúng ở huyện
Nam Hương phần nhiều
sống bằng nghề
săn bắn giết hại, nhờ thấy điềm lành đó mà phát tâm thọ giới, thề nguyện dứt hẳn
sát sinh.
Sau đó, vào ngày khác có người đi lượm củi đến phía Nam chùa
Pháp Tướng, thấy có
cây phác mới sinh quả
kỳ lạ chỉ có trăm quả, mầu hồng đỏ như hoa sen
sắp nở, bèn hái hai quả
đem đến cúng dường nơi Tháp. Các hàng Quan
thứ Đạo tục có hơn
ngàn người đồng đến bẻ hái lấy, mùi vị giống như
nho, và sau cùng dâng biểu
tấu trình. Vua kinh lạ về điềm ấy.

Sau đó, Sư lại về trụ chùa Đại
Hưng Thiện, đến đầu thời
Tiền Đường, Sư mới thị
tịch, thọ ngoài chín mươi tuổi.

đô:

Truyện ngài Thích Đàm Giai trụ chùa Nhật Nghiêm ở
Kinh Thích Đàm Giai, là người xứ
Giang Đô. Lúc còn nhỏ,
Sư học Luận

Thành Thật và các kinh luận
như Niết-bàn, Đại Phẩm, chất chứa
nơi tâm mắt. Bấy giờ tuy giảng đạo
thiếu sót, nhưng nhờ tuệ giải nên
Sư
nổi tiếng.
Sư từng đến các
Pháp diên, chóng nêu bày
luận quyết, xin cứ văn từ yếu chỉ, khiến các hàng học giả đều
kinh sợ.
Sư thường xem
đọc rất nhiều kinh sách,
ghi chú những điều u ẩn đem hỏi các bậc Lão
túc. Các vị đều khoanh
tay kính nể sự tinh vi ấy, trở lại khai mở chí khí nơi mình,
Sư bèn vì châm chước hỏi chung đại khái. Ở Tả hữu Giang đô
Sư trải qua rất nhiều năm
nên tiếng tăm chẳng sai lầm, thật là chuông hoa vọng.

Vua Dương Đế (Dương
Quảng
6
0
5-
617) đời Tùy, xưa làm
Tấn Vương, xây chùa ở
Kinh thất, tìm chọn khắp các phương, thỉnh Sư đến ở.
Nội Sứ lệnh
Tiêu Tông, em út cả nhà tố tầm theo nghóa học, đều khuất lễ quy tâm, kính thỉnh
Sư làm
Gia tăng. Dẫn hiện lớn nhỏ, thường ở trong Để Nội,
sớm tối cùng
thưởng vui.
Sư giảng luận Chánh lý
chỉ chuyên khai ngộ.
Cuối niên hiệu
Nhân Thọ
(6
0
5) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1-
605) ban
sắc mời Sư đón rước Xá-lợi đến chùa Sơn Cốc ở núi
Hoàn Công thuộc
Hy Châu. Xưa tương
truyền rằng: “Vào đời
Tề có người tên là Quách
Trí Biện từng đến phía Nam núi Hoàn Công, người đời rất
kính trọng, nhân đó lấy tên ông để gọi. Chùa đó do
Vua Cao Đế (Tiêu Đạo Thành
4
7
9-
483) thời Nam Tề xây dựng, mé rừng ngời ánh thông trúc đan xen, trước có một dòng
sông bao quanh, lưng phía bắc
là đảnh núi cao vợi,
dòng sông nhiễu quanh thật thanh nhã. Sư đi khắp xứ đó để xây tháp.
Ban đầu, trong tháng giêng đang phỏng nghó tìm chỗ
đặt nền, thường phát
ra ánh sáng vàng ròng như một xấp lụa. Trước
chẳng mưu tính mà đồng
khế hợp, mọi người đều rất vui mừng. Lại, ban
đầu khi vừa đến làm,
trời vốn nắng hạn, người vật đều khô khát, đêm đến đổ một trận mưa lớn, cao thấp đều
đượm nhuần, không ai chẳng đội nhờ may mắn ấy. Lại phát ra ánh
sáng mầu đỏ rực rỡ như đuốc lửa, hành đạo bảy đêm, lại phát ra ánh
sáng rực rỡ trùm khắp cả núi. Có hơn năm ngàn người đều nhờ điềm lành ấy, mà
sám tội tạo phước, không
thể nói hết.

Về sau,
Sư lại nối tiếp hạnh
nghiệp xưa, cho đến hết
đời Tùy. Sau đó,
Sư đến trụ chùa
Hoằng Thiện. Vì bệnh nên thị tịch, thọ tám mươi
ba tuổi. Lúc đó là đầu
niên hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời Tiền Đường. Truyện ngài Thích Đạo Quý trụ chùa Tùy Pháp ở Kinh đô:
Thích Đạo Quý, là người xứ
Tinh Châu, chuyên học
Kinh Hoa Nghiêm làm chánh
nghiệp. Từ nghóa tánh độ khoan nha,õ đối với ý
sâu trong
kinh Sư rất có
ý sâu, thường phát tinh thể, được tiếng khen ở
đương thời.
Thêm vì Sư nhàn cư buông tâm, chẳng can thiệp đến phiền nhiễu. Quán chợ hát hò không hề ghé mắt, Danh lợi
sang hèn hẳn
tự dứt lời, tinh thuần
thanh khiết giữ sự trắng trong, thật đáng là bậc chân só.
Về sau,
Sư đến kinh đô trụ chùa
Tùy Pháp, lắng ẩn đạo đức,
nhàn giữ thân tâm.

Lúc mới đầu xây tháp, Vua Văn Đế (Dương Khiêm) nhà Tùy
ban sắc tìm hỏi, đặt cử
Sư đón rước
Xá-lợi đến chùa
Hội Thông ở Đức
Châu. Ngày mới đến bắt đầu làm, phát ra ánh
sáng mầu đỏ như chiếc bình
lớn, lâu sau mới tan. Có
một người phụ nữ bị bệnh co quắp đã nhiều năm, nghe
Xá-lợi đến, bèn đòi khiêng tới chỗ tháp, khổ tâm phát nguyện
cầu xin được đi bằng
gậy. Y theo lời nguyện liền lành mạnh nhanh
chóng trở về. Đến lúc
sắp hạ tháp, bỗng có hình tướng mười hai con chim lớn ít có ở đời, không biết tên là gì, lần lượt xếp hàng bay liệng giữa hư
không ở ngay trên tháp,
đến lúc lấp xong mới bay đi mất dạng.

Về sau,
Sư trấn nghiệp ở kinh đô,
sau không biết
Sư thị tịch ở
đâu. đô:

Truyện ngài Thích Tăng Thuận trụ chùa Huyền Pháp ở kinh
Thích Tăng Thuận, là người xứ Bối Châu, Sư chuyên tu học
Kinh Niết-bàn,
Văn sớ tinh tường, ý chí siêng năng xác lập, chịu đựng
gian khổ. Sư thường ưa
hoằng pháp ở chốn lao tù, không có nhân duyên
bó buộc, bèn giả dèm
pha những người lương thiện, Văn thư đã xét
duyệt, Sư có được phương tiện rửa sạch tội lỗi
người khác, gieo thân vào
chốn gông cùm, mà tình chí vẫn vui mừng thư tthái. Người coi ngục xót
thương nguy ách đó, định thả họ ra.
Sư bèn lấy
kinh sớ phô bày đọc rõ, vì
những người tù bên cạnh mà nói pháp
khuyến hóa,
sự việc vốn không dấu,
nên lại được thả.
Ngày ra khỏi ngục, Sư còn tiếc quá sớm. Có người hỏi lý do.
Sư đáp: “Tôi nghe các bậc Thánh vào chốn địa ngục giáo hóa
chúng sinh. Tuy chẳng bằng
với những vị ấy nhưng về thông suốt”.

Vào niên hiệu Khai Hoàng
(
5
8
1-
601) đời Tùy, chánh pháp
được phục hưng,
Sư bèn đến
Quan nội, tham tầm thưa hỏi
kinh thuật, và
dừng ở tại chùa Huyền
Pháp. Mãi đến sau này, khi xây dựng các ngôi tháp, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc thỉnh
Sư đưa
Xá-lợi đến
Tống Châu. Ban đầu, lúc
vừa đến Tống thành, trong chợ có một cái giếng
cũ từ trước đến nay
mùi vị chua đắng, mầu nước đỏ au, không ai dám
sái dùng, đến lúc
xá-lợi vừa đưa đến, thì mầu nước bỗng biến
thành mầu trắng, mùi vị như mật ngọt. Đến chỗ xây tháp, mới đầu phát ra ánh
sáng mầu đỏ, lại phát ra ánh
sáng mầu trắng chiếu khắp
trong chùa. Vào giờ

thìn
suốt cả bảy ngày, trời mưa hoa trắng như tuyết tuôn rơi lẫn lộn
giữa hư không. Đến lúc
hạ thấp, có chín con hạc trắng bay liệng trên
tháp, khi hạ hòm xong, hạc
mới bay thẳng về hướng Bắc.

Về sau,
Sư trở lại kinh đô, rảo tìm
hạnh nghiệp. Đến đầu đời Đường vận nước mới
hưng thạnh,
Sư bắt đầu đến núi để nương náu, tuổi tác đã xế chiều, muốn gá tâm trọn đời. Vừa đi đến
Bá Xuyên, dưới
chân phía nam Ly Sơn, gặp
được một ngôi chùa xưa, khám hang đều đổ nát, hình tượng
ngã nghiêng.
Sư bèn dừng ở lại đó mà
sửa sang, trước tiên
có chủ gìn giữ, mới
tấu trình Biểu Văn xin Võ Hoàng đặc ân chấp thuận, bèn được an phục, nay là chùa
Tân Lương. Bộc Xạ Tiêu Võ làm
Đại đàn việt, mọi điều
cần thiết của Phước sự đều lưu xuất từ nước
Tống, tăng chúng đông
đúc rất có khuôn phép.

Sau, Sư thị
tịch tại chùa đang ở, thọ hơn tám mươi tuổi.

Truyện ngài Thích Pháp Hiển ở Kinh Đô đời Tùy:

Thích Pháp Hiển, là người xứ
Phù Phong thuộc
Ung Châu. Họ Ninh. Lúc bình sinh, chí
Sư mến chuộng thiền tịch là chính. Với Văn tự giấy bút, tánh
Sư chẳng từng trải qua.
Sư luôn trầm lắng ít muốn, chẳng bị thế tục phiền lụy. Thầy của
Sư là
Sa-môn Pháp Khai là bậc thâm
sâu trong Định môn, rất
chẳng thể lường biết.

Vào cuối thời Nguyên Ngụy, Sư trụ chùa Vua ở Kinh Triệu,
nổi tiếng ngang với Thiền
sư Thật từ chốn triều đình đến thôn dã. Kiêm
vì giản ước trắng trong,
hoa quý khuynh chúc, nên Sư gặp được bậc
Minh tượng ấy, kính thờ
nhiều năm, truyền tập Sư Tông tiếp nối đầu mối
sâu mầu. Sư đến trụ
chùa Nhật Nghiêm.
Đến cuối
niên hiệu Nhân Thọ
(6
0
5) đời Tùy, xây tháp tại Lũng Châu, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc mời
Sư đón rước
Xá-lợi đến đó.
Sư phát xuất từ kinh đô rước kiệu đến chùa
Dược Vương ở Lũng Châu.
Nhưng chùa ấy cách châu hơn mười dặm, nhỏ hẹp
nghiêng đổ chẳng có hình
thế cao rộng. Sư bèn dời đến gần dưới chân núi
Tam Vương ở phía
Bắc Châu. Lưng dựa
sườn núi đến gần
sông nước, cao
lớn rộng rãi. Sư bèn
xây dựng tháp lớn tại đó, phát ra ánh sáng rực rỡ
khắp địa vực đồng
trông thấy, vui mừng tội diệt. Sư nhân chỗ lợi ấy liền
làm lợi ích, rộng giảng nói
Pháp yếu, dốc
sạch tâm não đó. Ngay nơi một
hội ấy, được vinh hiển thành tựu.

Sau đó, Sư
về lại kinh đô, nhóm chúng kết tập hạnh nghiệp.
Mỗi năm vào lúc đầu
Xuân, người đến cầu thọ giới cụ túc rất đông,
Sư bèn khai phát
giới duyên, cổ xúy thực hành
Đàn sám, dẫn nhóm chúng thanh

tịnh, liền vì
đó mà thí giới. Sau, lúc Sư thị tịch, thọ gần tám mươi tuổi.

Truyện ngài
Thích Tăng Thế trụ chùa Đại
Hưng Thiện ở kinh đô:

Thích Tăng Thế, là người ở xứ
Thanh Châu. Sư mang
kinh tìm hỏi đạo, chẳng
sợ hiểm nguy. Bước chân
Sư gần như cùng khắp
Phương Nhạc và chỗ chỉ
hướng của hùng khí của mũi nhận bén nhọn cũng
khó đương đầu. Bấy
giờ, đàm luận là sở trường của Sư riêng mến thích
Sư nói năng, Văn từ
phong nhã nhiều lớp cật nạn, nêu tiếng tăm Sư
vang khắp các xứ Tề Châu, Lỗ Châu.
Vào niên hiệu
Khai Hoàng
(
5
8
1-
601) đời Tùy,
Sư đến
kinh đô, trụ chùa Đại
Hưng Thiện, đến khắp giảng hội và chuyên về luận
quyết. Đầu niên hiệu
Nhân Thọ
(6
0
1) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương Khiêm) ban
sắc thỉnh
Sư đưa
Xá-lợi đến tôn thờ tại chùa
Hoằng Tạng ở Lai Châu. Qua niên hiệu
Nhân Thọ thứ tư
(6
0
4), Vua lại ban sắc mời Sư đưa Xá-lợi đến chùa Mậu Thắng ở Mật Châu. Vừa đi đến Thanh
Châu, dừng nghỉ tại chùa Đạo Tạng, ban đêm phát ra ánh
sáng mầu đỏ từ trong phòng lưu xuất ra, chiếu thẳng về phía Đông Nam. Đêm đó
ở trong thành Mật Châu
lại thấy có ánh sáng từ phía Tây Bắc chiếu đến, nhìn như cây đuốc lớn chẳng phải một, bao quanh khắp trong
ngoài thành, sáng rực
như ban ngày. Mọi người cùng tham dự không ai
cũng trông thấy. Về sau
đến lúc dò xét mới biết là dự báo trước. Khi đã
đến chỗ làm,
suốt hai đêm phát ra
ánh sáng, nhiễu quanh thành
sáng rực như trước
không khác. Và lúc
Sư nâng bình muốn đưa cho đại chúng xem thì bỗng nhiên
không thấy.
Sau đến chỗ tháp chùa, lại phát ra ánh
sáng
rực rỡ soi chiếu khắp
cùng chùa viện. Ngày đầu tiên mới hành Đạo, đả
sát giáo hóa, có hai
Viên Xá-lợi hiện ở
trong bình, đến lúc tạo hộp đá bỗng biến
thành vàng, lớn như hạt táo, hạt đậu lẫn lộn nằm dưới đáy hộp,
còn các chỗ khác đều
biến thành lưu ly mầu xanh. Nhân đó, Sư tấu trình
đồ biểu đầy đủ, Vua rất vui mừng.

Về sau, Sư
trở lại kinh đô chẳng bao lâu thì thị tịch

đô:

Truyện ngài
Thích Pháp Châu trụ chùa
Tónh Giác ở kinh
Thích Pháp Châu, không rõ
Sư là người xứ nào, thân
Sư cao to, nói

năng lớn
tiếng. Với Kinh Niết-bàn và Luận Nhiếp Đại Thừa là chỗ
Sư hằng lưu tâm. Điều hội thắng tập,
Sư thường tham dự, thân tướng
Sư cao vợi, lắm người
trông nhìn vặn hỏi, do đó mà nổi tiếng, lại có đức hạnh.

Ban đầu, Sư trụ chùa
Tónh Giác ở
Khúc Trì, rừng trúc um tùm
tươi tốt, ao sen bao quanh,
thanh thân một phương, lấy đó làm tự đắc. Bấy giờ, ở
Kinh Hoa tình cờ gặp được những vị hình tướng nghóa học như
Sư có đến mười người,
đồng khí tương cầu, thường đến nhóm họp vui vẻ, ngửa nghiêng nơi rừng tươi tốt thi phú ngâm vịnh gió trăng.
Bấy giờ, mọi người gọi là
“Khúc Trì Thập Trí”.
Đến niên
hịêu Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy, xây dựng các
tháp. Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban sắc thỉnh Sư đưa Xá-lợi đến chùa
Tu Tịch ở Hàn Châu. Lúc
đầu, mới làm hộp đá, bỗng có một con chim bồ câu bay vào trong hộp, tự nhiên
thuần quen, hồi lâu mới bay đi.
Tại chùa đó có bốn
ngôi tháp gạch, hình dáng cao lớn, mỗi ngôi đó lại
có bốn ngôi tháp nhỏ
trấn ở bốn góc, được làm bằng sứ xanh. Ở phía trên có đồ họa về
Bổn Sự. Trong đêm Xá lợi vừa đón rước đến, mỗi ngôi tháp đều phát ra ánh
sáng như lửa xung thẳng lên. Mọi người ở
bốn phương cùng một lúc
trông thấy, thường phát ra ánh sáng như ráng
đỏ dài khoảng ba trượng,
đủ các hình tướng Chư Phật, Thánh tăng
chẳng phải một, đều
hiện bày trong đó.

Về sau,
Sư lại đến trụ chùa Đại
Thiền Định, khi thời vận nhà Tiền Đường mới đặt nền tảng, vì
Sa-môn Cảnh Huy xây dựng
chùa Thắng Nghiệp ở
Phường Nhân Thọ, thỉnh Sư đến đó đầu tiên. Ban
sắc đặt cử Sư trông
coi việc chùa. Lại đổi lại tên Phường để hợp với
hiệu chùa. Ban đầu,
Sa-môn Cảnh Huy cùng chư tăng Đạo bạn ở tại Trường An, về
sau thay đổi thường độ, thân mang mặc y phục thế tục
nhưng vẫn thường ngơi
nghỉ ở chùa, chẳng xả giới nghiệp. Nói năng ẩn
phcụ thường hợp với sấm ký.

Vua Cao Tổ (Lý
Uyên
6
1
8-
627) thời
Tiền Đường, lúc xưa ở tại Kỳ Châu đã có dự
biết trước, nên khi đã tiếp thừa ngôi báu, nhớ nghó
lại lời xưa, bèn đắp họa
hình tượng, tạo lập miếu vũ, làm
sáng tỏ huy hiệu. Từ khi
Sư đến đó ở trải qua nhiều năm, mà không hề xa hoa, phòng
nhà thú sung, mọi việc chúng tăng đều cẩn trọng đầy đủ. Đến đầu niên hiệu Trinh
Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, vì bệnh nên Sư thị tịch, thọ hơn tám mươi tuổi.

Truyện ngài Thích Tuệ Đản trụ chùa Diên Hưng ở kinh đô:

Thích Tuệ Đản, là người ở xứ Ung Châu. Sư nghiên cứu, tu
học Kinh Niết-bàn và
thông hiểu Luận Nhiếp Đại Thừa, do thường lên toà giảng tịch nên có tiếng tăm ở kinh đô.
Sư là học
só của
Pháp sư
Đàm Diên, trụ tại chùa Diên Hưng.

Trong niên hiệu
Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời
Tùy Vua Văn Đế
(Dương Khiêm) ban sắc thỉnh
Sư đến xây dựng ngôi tháp tại chùa Thiên trúc
ở Hàng Châu thuộc núi
Linh Ẩn, ở đó, rừng đá cao vợi, thật từ trước
đến nay là nơi của Tiên
Thánh. Lúc mới bắt đầu xây dựng nền móng
ngôi tháp, gặp nhiều
phiến đá nằm úp, đào được một chỗ là hộp đá xưa, có đặt hiệu bên cạnh, tinh tế chẳng thể lường.
Nhân đó, Sư bảo đến
đặt trong hộp đá cũ,
lớn nhỏ hài hòa như đã lường tính trước.

Sau đó, Sư
về lại chùa cũ, giảng dạy bình thường, tuy chẳng
phải bậc nổi tiếng, nhưng
cũng thuộc về tài năng. Đến đầu niên hiệu
Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Diên Hưng, thọ
hơn bảy mươi tuổi. Lúc
sắp tịch Sư nói năng vẫn trong trẻo, thần sắc không
đổi khác, Sư nhìn khắp tất cả pháp thuộc, dặn dò
giữ gìn, và bảo tất
cả hãy khéo an trụ, rồi
Sư điềm nhiên thị tịch.

Truyện ngài
Thích Trí Quang trụ chùa Đại
Hưng Thiện ở kinh đô:

Thích Trí Quang, là người xứ Giang Châu, là Học só của Luận
Sư Ni. Thuở thiếu thời,
Sư học Luận nhiếp Đại thừa rất thành khí độ.
Nói năng bàn luận trong
trẻo văn hoa, lời tiếng hùng thế rõ ràng hòa
mục, chí độ của Sư nhẹ
nhàng khoẻ mạnh, vui vẻ với người nghịch lời
tranh luận, khiêm nhường
tự hạ mình, được người đương thời kính trọng.
Niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười
(5
9
0) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc thỉnh
Luận sư Ni.
Khi đó, Sư cùng theo
vào kinh đô, trụ chùa
Đại Hưng Thiện. Đến niên hiệu Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy, xây dựng tháp, Vua lại thỉnh
Sư đưa
Xá-lợi đến
Tuần Châu. Trên đường ngang
qua Hứa Châu, vừa ra khỏi nam Thành. Mọi
người đồng rước
Xá-lợi đều trông thấy nơi kiệu, bỗng nhiên phát
ra ánh sáng cao hơn một trượng, cả chúng đều vui
mừng. Khi vừa đến Phiên
Châu, dừng nghỉ
trong chùa, đêm đó chuông đồng tự nhiên ngân vang
suốt đêm cho
đến sáng, làm kinh động cả người vật, mãi đến giờ thọ
trai âm vang mới dứt.
Lúc đã đến đạo tràng chùa tháp, ngay khi đặt
Xá-lợi xuống thì trời
tuôn rải cam lồ, trên cây bên cạnh tháp ngưng đọng
sắc mầu như váng sữa,
có ánh sáng mầu trắng soi chiếu giữa ban ngày.

Sau đó, Sư trở lại kinh đô, dùng giáo pháp để tự
vui sống, từng khai giảng luận
Nhiếp đại thừa, rất có tiếng tăm ở đất Tần. Đến
lúc tuổi già,
Sư nhàm chán bàn nói nên trở về nơi
suối rừng tónh lắng.
Rồi Sư lại đến Lô phụ, dứt
bặt mọi việc của người đời, chuyên tâm thiền định,
tự tiết chế lấy mình.
Sư thị tịch tại phòng nhà ở núi.
đô:

Truyện ngài
Thích Trí Giáo trụ chùa
Hoằng Thiện ở kinh
Thích Trí Giáo, là người xứ
Ung Châu. Sư tụng tập các kinh,

nhưng ý vẫn
chuyên thiền quán. Ban ngày thì tập đọc, đêm đến thì
tónh tọa trầm lắng, an
nhiên vô vi, chẳng còn phiền lụy sự đời. Sư trụ
chùa Hoằng Thiện, nhàn cư tu nghiệp.
Vào niên hiệu
Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy, xây dựng tháp tại chùa
Vónh Ninh ở
Tần Châu. Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc
thỉnh Sư đưa Xá-lợi
đến đó. Khi đã đến chỗ tháp, gặp ngay đêm Bồ-tát, có mùi hương lạ như
sương mốc cuộn vào trong cửa. Cả đại chúng đồng lấy làm lạ về
sự thấy nghe ấy. Lại ở trên tháp, phía trước
sát trụ thấy có dấu chân người rất lớn dài một thước hai tấc, đạp lún
sâu tới hai phân,
tướng đường vân xoắn
tròn của mười ngón thảy đều đầy đủ, tìm không
thấy dấu vết tiếp nối,
do điềm thần ứng nên như vậy. Lại giáng mây lạ
đến kết tụ ở phía
trên Tháp. Lại hoa trời tuôn rải như mưa, tướng trạng
như vàng báu. Lại nghe giữa hư không có tiếng khen ngợi công đức
Phật-đà. Các hàng quan
dân đạo tục đều cùng nhau mừng vui hớn hở.

Sau đó, Sư về lại chùa cũ, tiếp tục thực hành Đạo nghiệp cho
đến năm thị tịch.

Truyện ngài Thích Viên Siêu ở kinh đô, đời Tùy:

Thích Viên Siêu, là người ở xứ
Phụ Thành thuộc
Quán Châu. Các Kinh Thập Địa, Niết-bàn,
Sư từng học qua, mọi
sự phô bày của nói năng và hành động thảy đều thưa hỏi Đạo.
Về sau,
Sư đến trụ chùa ở
kinh đô, nêu danh nơi Đài Tỉnh.
Đến niên hiệu
Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy,
Vua Văn Đế
(Dương Khiêm) ban
sắc mời
Sư đến xây dựng tháp tại chùa
Hóa Thành ở
Quản Châu. Lúc mới đến
châu, cách chừng hơn bảy mươi dặm, các hàng
đạo tục đều đua nhau
treo phướn dài, gió nam thổi mạnh, cây rừng
nghiêng ngã về hướng Bắc, chỉ có chân phướn nam bắc cùng phân, tuy bị gió thổi mà không bị dời loạn. Đến lúc mới hành Đạo, lập hai bàn
Phật, bỗng nhiên có hai con
chuồn chuồn, mỗi con đến đậu trên một
bàn tương đương, thân hình thô lớn dài cả năm tấc, mầu xanh lục
sáng bóng, lớn như ngón tay người,
suốt bảy ngày đứng tương tục như trước.
Khi hành Đạo đã tan,
bỗng nhiên nó bay đi. Đến sau lúc hạ tháp nó bay trở lại, khi chôn lấp đã xong thì tuyệt nhiên không còn thấy nó nữa.
Nay lúc chánh thức hạ đặt,
giữa khoảng không trên nền tháp có mây lành
năm mầu tướng trạng
như chiếc lọng, vuông vứac ngay thẳng như do người

làm, phía
dưới tán mây thấy một con hạc trắng bay liệng vòng
quanh. Sau khi mọi việc
hoàn thành,
Sư về lại kinh đô, không biết về
sau

Sư thị tịch ở đâu.

Truyện ngài Thích Tuệ Tạng trụ chùa Quang Minh ở kinh đô:

Thích Tuệ Tạng, là người xứ
Ký Châu. Ban đầu, Sư học
Kinh Niết-bàn, về sau
chuyên việc giảng dạy. Cấm giữ tham ganh, tuyệt
vết dèm pha, rõ ràng an
đặt từ lệnh, chẳng lệ thuộc nhan sắc. Sư đến
kinh đô, thưa hỏi Đạo
Pháp, trụ tại chùa Quang Minh.
Đến niên hiệu
Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy.
Vua Văn Đế
(Dương Khiêm) ban sắc Sư
đến đặt tháp tại Quán Châu. Mới đầu vừa đến
nơi chỗ tháp, thiết trai hành đạo, ngay phía trên tháp, có cảnh mây
xuất hiện, gồm năm mầu
lẫn lộn, hình dáng như lọng hoa. Dệt thuê gấm
vẽ cũng không thể hơn,
từ giờ ngọ cho đến giờ Dậu mới tan mất.

Lại có Sa-môn Pháp Thuận trụ chùa Diên Hưng, học Kinh Niết- bàn, giữ chí căn
cấm, khiêm nhường tự tiết độ, giữ gìn đức
hạnh không kiêu ngạo, được Vua ban sắc đến trụ
chùa Đông Lâm ở Lô Sơn
thuộc Giang Châu, đặt
tháp thờ Xá-lợi, lúc mới vừa đến chỗ đất
đó, có người cày ruộng thấy tỏa ra ánh sáng,
bèn tìm ra ánh sáng và đào lên,
được một pho tượng
Đức Phật Di-lặc bằng đồng mạ vàng, hình dạng rất,
liền làm lễ cúng dường.

Không biết về sau Sư thị tịch ở đâu.

đô:

Truyện ngài
Thích Bảo Hiến trụ chùa Đại
Hưng Thiện ở kinh
Thích Bảo Hiến, là người xứ
Trịnh Châu, là
Học só của
Luật sư

Bảo Trấn. Từ thuở nhỏ,
Sư được nương tựa liền vâng theo khoa
điều. Ngài Bảo Trấn
xét khí lượng, trông tài năng chắc chắn đầy đủ để
tiếp nhận Đại Pháp.
Đến ngày thọ giới cụ túc, Sư chỉ còn kính phụng
theo văn ngôn, còn như
mọi thứ khuôn phép đều đã hoàn bị từ trước.
Sư có được tình cảnh
thầy trò như thế, và hạnh nghiệp rộng lớn như thế.
Đến đầu
niên hiệu Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, Sư theo thầy Bảo Trấn, đồng đến trụ chùa Đại Hưng Thiện, oai nghi điều thuận, nói năng không can dự đến
thế tục. Đến niên hiệu Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời
Tùy, ngài vâng
sắc đến đặt tháp ở
Hồng Châu, là đất xưa của
Dự Chương. Ban đầu, hướng đến châu đó, đường đi từ giang trở, dòng chánh đã
mất, chỉ bùn sình bưng
bít chẳng thông, sức người đã hết mà không thể
tiến tới được. lộ trình kỳ lại bức bách,nên các hàng đạo tục đều
lo sợ,
Sư bèn

tựa nương
vào tâm Xá-lợi xin rũ chỉ đường thông suốt, bỗng giáng
hiện một con chim trắng bay
liệng ở phía trước thuyền, chợt đến chợt đi như là dẫn lối,
Sư liền bảo nương theo đó, bèn gặp được mạch nước,
thâu đêm đầy thuyền,
bình an đến nơi không chướng ngại.

Sau đó, Sư về lại kinh đô, tiếp tục thực hành Đạo
Nghiệp xưa, mãi đến ngày thị tịch.

đô:

Truyện ngài Thích Pháp Lãng trụ chùa Thắng Quang ở kinh
Thích Pháp Lãng, là người xứ Bồ Châu, Sư học qua Tam Tạng,

riêng xét
về Tỳ-ni, khai vạch thiên tụ, chẳng ngăn ngại bởi danh
văn. Lại thêm khí tiết
bình thản ngay thẳng, chẳng chịu xem thường, quyết đoán cứng rắn, không riêng
ép buộc. Sau,
Sư đến trụ chùa
Thắng Quang, mở bày nghiên cứu luật điển, đi ngang qua cửa phòng
Sư không ai
chẳng kinh sợ.
Đến niên hiệu
Nhân Thọ thứ hai
(6
0
2) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc thỉnh
Sư đưa
Xá-lợi đến chùa Đại
Hưng Quốc ở
Thiền Châu. Chùa đó vốn là nơi ra đời
của Hoàng Khảo Võ Nguyên.
Nên Vua xây chùa dựng tháp để cảm tạ duyên xưa. Lúc vừa đến trong cảnh vực châu đó, cả ba ngôi chùa Đại Thông,
Thiện Pháp và
Diễn Nghiệp, vào lúc ban đêm ở mỗi
chùa đều phát ra ánh
sáng, không biết từ đâu đến mà
soi chiếu khắp cùng
trong chùa, thấu
suốt không ngăn ngại, trong chùa
Thiện Pháp hiện ra cây có ba hoa, hình
sắc rõ ràng. Vào này mồng hai tháng tư, trong
chùa Linh Thắng, ban đêm
bỗng phát ra ánh sáng năm mầu, hình thái như mây hợp thành một cái lọng,
và đều biến thành mầu tím. Khi đón rước linh kiệu vào thành, mây lọng mới tan. Lại có áng thái mây năm mầu rực rỡ từ hai phía
Tây Bắc và Đông Nam cuồn cuộn bay đến phía trên
tháp hợp lại mà trụ.
Đến lúc đào bới nền tháp,
sâu xuống năm thước,
có một con chim lạ hình
dáng như chim Anh Dục, mầu xanh vàng, đi
tuần nhiễu quanh viền
tháp, mọi người chạm bắt lấy, chim không tỏ vẻ
kinh sợ, chỉ ăn hoa vàng,
ba ngày sau, chim bị chết. Lại dùng đá xanh
làm hộp, bỗng sinh ra
bóng sáng, trong ngoài đều thấu suốt, hiện các linh dị. Ở hai mặt Đông Tây đều hiện
song thọ, dưới cây đều có lằn
nước phát sinh. Mặt phía Tây trong hộp hiện ra hai vị Bồ-tát, vị đứng bên cạnh phía Nam mầu vàng vị, kệ đứng bên cạnh phía
Bắc mầu bạc,
cùng tương xứng nhau.
Lại có hai vị Bồ-tát ngồi trên đài hoa, mỗi vị đều
cao một thước và đều
phát ra ánh sáng mầu hồng tím. Mặt phía nam trong hộp hiện tượng
Thần ni, chắp tay nhìn về hướng Tây. Mặt phía Tây mỗi hộp,
hiện Đức Phật nằm nghiêng hông bên phải, đầu hướng
thẳng về phía Bắc, mặt
xoay về hướng Tây. Mặt phía Đông ở ngoài hộp
hiện tướng chim chết ở
trước, nằm nghiêng, chỉ phút chốc đứng dậy, ở
phía trên đầu chim có ba
hoa vàng. Chim ấy theo hướng Tây Nam bay
đến dưới chỗ Phật
nằm, rồi đứng yên không nhúc nhích. Những tướng
sáng trên, từ đã hiện
đến chưa hiện, tướng trạng rõ ràng, Sư bèn bảo người đồ họa ghi chép lại trên giấy xong rồi, mới dần dần biến mất. Đến
ngày sắp hạ tháp, bỗng nhiên mây nổi như khói, như
sương mốc, vây tròn
che mặt trời, lại như
vòng bánh xe, sắc mầu chia ra riêng biệt, lại như bánh xe ngân căm mầu mây đều như mầu hồng màu tím, mọi người đều
ngửa mặt nhìn tướng
ấy, ngợi khen lạ lùng ít gặp. Đến lúc phủ lấp đã
xong thì bầu trờ trở
lại toả sáng, mây mù tan biến. Ngay lúc ấy ở phía
ngoài vách tường chùa
viện đều thấy có phướn lọng vây nhiễu chung quanh, nói là từ chỗ khác đến
cúng dường.
Sự việc xong xuôi, tìm hỏi thì
không có một dấu vết.
Sư vui mừng vớinhững điềmlành thần biến ấy, liền
tấu trình lên vua.

Sau đó, Sư
trở về kinh đô, vì bệnh nên qua đời.

Truyện ngài Thích Đào Toại trụ chùa Chân Tịch ở kinh đô:

Thích Đàm Toại, là người xứ
Ung Châu. Ban đầu, Sư tập học
Luận Đại Trí Độ. Về sau,
Sư lại học
Duy thức, nghiên cứu luận
Nhiếp Đại thừa, chọn lý
sâu kín,
Sư thường nói: “Ba cõi luống dối, chỉ là nhất
tâm, đuổi tìm cảnh
ngoài, chưa ngộ khó dứt”. Nên rất được tôn xưng có
Sư thông hiểu.
Nhưng Sư lại rất cẩn trọng gìn giữ căn môn, chuyên cần tu
trì giới hạnh.
Sư trụ chùa
Chân Tịch, đóng cửa giũa mài
hạnh nghiệp.
Đến niên hiệu
Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy,
Vua Văn Đế
(Dương Khiêm) ban sắc thỉnh
Sư đưa Xá-lợi đến chùa Pháp Hống ở Tấn
Châu. Lúc mới đến dừng nghỉ ở Công quán thì phát ra ánh
sáng chiếu
soi khắp cùng cửa tinh xá rõ ràng như màu vàng ròng. Lại phát ra hai lằn
ánh sáng mầu vàng nhạt
từ nơi Đạo tràng lưu xuất, rất lâu mới tắt mất.
Lại từ chỗ kiệu
Xá-lợi đến tận chỗ nền móng ngôi tháp đều phát ra
ánh sáng lành, có ba vầng cầu vồng bay bổng, mầu
sắc như ráng trời
lúc sáng sớm, rực rỡ giữa khoảng không cao vợi. Đến ngày hạ tháp, lại phát ra
ánh sáng, lúc ẩn lúc hiện, nói chung thì trong bảy ngày, điềm linh
xen lẫn các tướng biến
hiện chồng chất không dứt.

Sau đó, Sư về lại kinh đô tiếp tục thực hành
Đạo nghiệp. Đến
đầu thời Tiền Đường,
Sư thị tịch, thọ hơn tám mươi tuổi.

Truyện ngài Thích Đàm Quán trụ chùa Đại
Hưng Thiện ở kinh đô:

Thích Đàm Quán, là người xứ
Cử Châu. Năm bảy tuổi,
Sư xuất gia, rất kính mến
Pháp tự. Mãi đến sau khi thọ giới cụ túc, Sư tìm
xét nghóa môn, chỉ y cứ
vào Luận Thành Thật dứt bỏ mọi vướng mắc.
sau cho rằng tuệ giải là gốc loạn thần,
Sư bèn trở lại
lắng nguồn,
nhiếp suy nghó hang hóc.
Với mười sáu pháp đặc biệt, Sư lại rất mực lưu tâm, Thần chí rộng khắp tiêu hết
Tà chướng, vang vọng khắp xa
đến tận Thiên quyết.

Khoảng đầu niên hiệu Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc tìm hỏi, thỉnh
Sư vào kinh đô, trụ chùa
Đại Hưng Thiện, mọi
sự cúng dường đều nồng hậu, thường ngày hỏi
han sức khoẻ.
Sư thường lên
sân tía ngồi ở nệm hoa. Vua gần gũi hầu cúng,
kính trọng đức hạnh Sư
mà cầu học đạo Pháp. Sư khoan dung thuần
thoáng, nói năng không
trau chuốt, rất được Pháp nhẫn rất sâu. Khổ vui đối với tâm hoàn toàn rỗng lắng, nên khiến danh lợi tuy ngày một tăng mà
vẫn thường có khí tiết
trinh thuần. Mọi vật tín thí cúng dường Sư đều
sung nhập vào của
chúng tăng, phòng nhà rỗng rang, chỉ có y bát mà
thôi. Bấy giờ, các hàng
lưu tục đều mến chuộng.
Đến niên hiệu
Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy,
Sư vâng
sắc đón rước
Xá-lợi đến chùa Định Lâm ở
Bổn Châu. Lúc mới, dừng nghỉ
ở Công Quán, liền phát ra ánh
sáng rực rỡ, đào bới nền móng
sâu
đến tám thước có được
một ngôi tháp bằng đồng, trên đầu ngay bằng,
dưới nền vuông vắn, có
hai cửa đối xứng, thiết chế như thần tạo, khắc chạm đến
kinh hãi người.
Sư bèn dùng để đựng
Xá-lợi đặt vào
bình trong, rất tương dung nhau.
Tại châu đó, có người tên là
Cầm Cự Hải bị bệnh
câm suốt trong
sáu năm. Khi nghe đón rước
Xá-lợi đến, bèn tự viết thư
thỉnh cầu điềm ứng,
thấy vốn một viên xá-lợi mà phân chia thành ba phần, mầu
sắc như vàng ròng chợt trầm chợt hiện. Lại thấy ảnh tượng ba
Đức Phật từ giữa hư
không bay đến, tức liền bày thuật. Văn từ ngôn
cú như dòng chảy.

Sau đó, Sư
về lại ở kinh đô, không biết về sau Sư thị tịch ở đâu.

Truyện ngài Thích Linh Đạt trụ chùa Diên Hưng ở kinh đô:

Thích Linh Đạt, là người xứ
Hằng Châu. Lúc đầu, Sư học
theo Nho Môn, tham cùng
kinh sử, chỉ thấy càng thêm tướng đồ lược, bấy giờ tuy có tâm
nhân nghóa, nhưng cuối cùng lại đắm chìm trong các
cõi, chưa thoát khỏi được
vô thường. Sư bèn cắt tóc Đạo lưu, mong tôn thờ
khuôn phép
chánh, nương tựa Ngài Viễn Công mà học Đạo nghóa, đều nhận biết được đại ý. Nhân đó bèn nhất quyết
nương theo, ba
nghiệp không xả bỏ. Đến
lúc Viễn Công vào chốn kinh đô vì kính mến nghóa nên
Sư cùng theo.
Về sau,
Sư trụ chùa
Diên Hưng, lùi ẩn tự giữ, ngồi thẳng thúc liễm thân tâm,
suốt ngày thiền mặc, ăn mặc chỉ thô
xấu, chẳng mong cầu lòe loẹt.
Đến niên hiệu
Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy,
Vua Văn Đế
(Dương Khiêm) ban sắc thỉnh
Sư đưa Xá-lợi đến chùa Long Tàng ở Bổn
Châu. Lúc mới định chỗ
làm nền móng, nghe có mùi hương lạ, dần dần phân tỏa theo chiều gió lan tỏa khắp
trong chùa. Trong dân chúng có một người tên là
Kim Huyền Tán, ở bên cạnh chùa, từ trước bị bệnh tịt mũi, hơn hai mươi năm không hề nhận biết các thứ mùi thơm hôi, ngay
ngày hôm đó bỗng nhiên
ngửi được mùi hương, kinh hãi bèn tìm đến
chùa, nhân đó bệnh tịt
mũi được lành. Lại có mưa hoa trời từ giữa hư
không tuôn đổ xuống,
hình thái ánh sáng đẹp sạch rực rỡ như vàng bạc,
trước tiên rơi xuống
chỗ tháp, sau đó vào trong chùa viện. Các hàng đạo tục đua nhau tiếp lấy nhẹ mỏng
như sợi.
Sau khi hạ
Xá-lợi xong, có hai
con hạc trắng báy liệng
phía trên tháp, giây lâu mới bay đi.

Sau đó, Sư
liên tiếp tìm theo định nghiệp, thưa hỏi khắp núi
rừng đồng trống, chẳng
đoái hoài danh quán, thực hành hạnh đầu-đà, ở
nơi rừng mả. Tuy gặp các thứ quỷ thần mà không hề
khiếp sợ. Đến
đầu niên hiệu Đại
Nghiệp
(6
0
1) đời Tùy, Sư thị tịch nơi mồ mả trong rừng rậm. Lúc đầu, không ai nhận biết,
có người trong xóm lấy làm lạ vì không thấy Sư đi khất thực, bèn đến tìm xem thì thấy Sư đã tịch, thân tướng
Sư ngồi kiết già như lúc
còn sống. Nhân đó hợp làm chiếc
giường vuông tẩn liệm
và an táng trong hang Đỗ Thành.

đô:

Truyện ngài Thích Tăng Hân trụ chùa Đại Hưng Thiện ở kinh
Thích Tăng Hân, là người xứ
Thượng Đảng thuộc
Lộ Châu. Từ

khi Sư vào
Đạo Pháp, nghe khắp cả Đại Thừa, Tiểu Thừa. Cho đến
cả thiền luật, Sư đều
trải qua. Dốc hết thân tâm, không pháp tịch nào
Sư chẳng tham dự.
Trong sự dạy răn các hàng ngu trí gồm cả ồn náo
và tónh lắng.
Sư một mực giữ gìn chánh độ, cung kính cẩn trọng
Kinh luận, nhận hiểu vạch
bày, không hề chợt quên. Lúc đầu, chúng tăng thấy
sư cúi mặt ít nói, dứt
bặt luận đạo nên đều gọi Sư là Lão già mờ tối.
Sau, có bậc trí giả hỏi
về Văn từ nghóa lý, Sư đều trình bày áo nghóa
sâu xa. Xem thường chương cú, chẳng hề can dự trong
lòng. Có người hỏi về

lý do,
Sư đáp: “Chớ khinh kẻ chưa học, Diệu đức thường ẩn tàng, chỉ có bậc Đại Giác mới có khả năng tónh lắng và
soi chiếu, hàng
Thanh đức minh ước mới không có vết lỗi nhỏ. Kẻ ngu
si theo khuôn phép
mọi vật, có lúc sẽ
thông ngộ. Chỉ hai mắt đều sáng mới lấy được
Hội Tông, chẳng được vì Pháp mà làm khổ lụy tới người, đến nỗi trái với
sự
mong cầukính phụng!”
Đến lúc nhà
Bắc Chu phá diệt Đạo giáo và
Phật giáo, Sư bèn lánh ẩn vào
Thái Sơn, đến khi thời vận nhà
Tùy mở thoáng,
Sư lại trở về học tập tu hành, rão bước chốn
Lạc Hạ, theo học ở
Viễn Công. Với các
Kinh Thập Địa, Niết-bàn,
Sư đều nghiên cứu
tông lãnh. Sau,
Sư vào
Quan nội trụ chùa Đại Hưng
Thiện, thể độ cao sáng, chẳng khuất phục trái
lạm. Lúc giảng dạy, ngôn
từ bày nêu, đè nén và nâng bốc rất có độ lượng. Còn như mọi việc của chúng tăng tu đạo, tâm tình
Sư vẫn đặt
trọng chuyên cần tha
thiết, đích thân dẫn trước, gánh vác vận thiệp.
Đến niên hiệu
Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy,
Vua Văn Đế
(Dương Khiêm) ban
sắc thỉnh
Sư đưa
Xá-lợi đến chùa
Hộ Pháp ở
Mao Châu để xây tháp
cúng dường. Lúc mới đến dừng nghỉ nơi công quán,
Có Sa-môn Đàm Nghóa là bậc danh tăng cao hạnh, nói rằng:
“Nghe các viên Xá-lợi đều
phát ra ánh sáng, chỉ vì chúng ta, v.v… tội nghiệp
quá sâu nặng nên không có ứng hiện gì!”.
Sư bèn cởi áo làm
lễ sám,
đốt một ngón tay làm
đuốc, suốt đêm cúng dường đến sáng sớm bèn
phát ra ánh sáng soi khắp
người vật. Lại lưu xuất ra bình vàng xoay
chuyển hành đạo,có ánh
sáng ba mầu xanh, đỏ, trắng soi chiếu khắp cùng,
qua mấy đêm ánh sáng ấy
mới tan mất. Đến đầu hôm mồng bảy tháng
tư, lại phát ra ánh sáng
đỏ rực như đốt đuốc khắp trong Phật đường, phút chốc lưu xuất ra ngoài cửa,
soi chiếu khắp cả bốn phía mái nhà.
Lúc sắp đặt để vào hộp
lại phát ra ánh sáng mầu đỏ sáng rực hơn cả mặt
trời, suốt đêm lại soi
chiếu trong hộp. Qua ngày mồng mười tháng tư,
Hoa trời như tuyết từ
giữa hư không rơi loạn xuống, năm mầu xen lẫn,
mọi người đều nhặt
được. Lại cảm có có mùi hương lạ, theo gió nhẹ
thoảng xông khắp
trong chùa. Hộp đó bỗng nhiên biến thành Lưu ly mầu
xanh, trong ngoài
thấy suốt. Có người dùng lụa mỏng mầu trắng phủ
bọc chung quanh mấy lớp,
lại phủ mỏng lên trên hộp đó. Lại dùng tro
bụi bùn sình phủ lên
trên, sau đó ánh sáng lại soi chiếu qua lớp bùn
đó, lại đồng như mầu của hộp. Lại ở trên lớp tro bụi bùn
sình ấy vẽ mười
bông hoa, dùng vàng mỏng
để tô điểm đến sau khi thành tựu chỉ còn lại
một mầu vàng ròng, ngoài
ra các hoa đều rực rỡ. Lúc chưa hạ tháp, có
Tín só
Trương Thế Khiêm là người thường tu trì bát
Quan trai giới, lìa bỏ vợ
con tôi tớ,
ở nơi phòng thất tónh lắng tụng kinh, bèn nghe có âm thanh phạm tán ở chỗ kiệu
rước Xá-lợi, bèn ra cửa nhìn, thấy có chư tăng,
mỗi vị đều cầm nắm hoa
hương đi nhiễu quanh cúng dường, bỗng chốc
bèn biến mất. Lại thấy
có trời người cầm các phướn lọng và hương hoa từ hướng đông nam bay lại, ngay trên đảnh tháp biến thành vầng mây
lớn, xoay chuyển giữa hư
không giây lâu. Lại thấy có hơn trăm vị
Sa-môn ở trên nền tháp,
cầm chổi quét đất bù đắp thêm. Đến lúc sáng
sớm
thì vắng lặng không thấy
gì. Bấy giờ, đang là mùa hạ nắng nóng, đất
đai khô cằn, mọi người
đều mong có mưa, ứng niệm liền tuôn mưa
xuống, nước mưa dày
bốn-năm tấc, khắp
sông đồng đều dứt trừ đựoc lo
khổ. Tại huyện Sa Khâu
có Lệ Như Ý là người hồi tâm kính tin Phật, thấy tướng
ánh sáng. Đường tuy xa mà
ngời sáng, mắt thấy
suốt thấu
chư tăng trong chùa có
năm vị đang ở trong Phật đường. Lại nghe bên
cạnh Tháp có tiếng âm
nhạc khen ngợi, tiếng vang rất xa. Lại hoa trời tuôn rải như mưa, khắp cùng bốn mươi dặm, nơi nền tháp thì nhìn gấp bội.
Sư vui mừng với các
điềm lành ấy, bèn dâng biểu văn tấu trình đầy đủ.

Sau đó, Sư
trở về, tiếp tục thực hành Đạo Nghiệp, không biết
về sau Sư thị tịch ở đâu.

đô:

Truyện ngài
Thích Huyền Cảnh trụ chùa
Không Quán ở kinh
Thích Huyền Cảnh, là người xứ
Triệu Châu, Sư lập chí thanh

bạch
trinh thuần, chẳng can hệ với lưu tục. Đối với luật
Tứ Phần, Sư tinh thông văn nghóa,
chẳng thích mở mang, thường tìm nơi dị Bộ,
khơi phát trái thuận,
phẩm chương phế lập, rất có thần thái. Sư trụ tại
chùa Không Quán, nhàn
tán ưu nhu, là vị Tăng vô vi.

Niên hiệu Nhân thọ thứ hai
(6
0
2) đời Tùy, Sư vâng sắc đặt ngôi tháp tại chùa Vô Tế ở Bổn Châu. Ngày làm nền móng,
bỗng nhiên phát ra ánh sáng mầu đỏ biến chuyển chẳng thường, hoặc như hình
tượng, chợt như lầu
gác. Lại phát ra ánh sáng mầu trắng, có lúc ánh
sáng lớn nhỏ, nhiễu quanh bên cạnh bình. Đến ngày mồng bốn tháng tư, lại
phát ra ánh sáng rực
rỡ mầu tím lục xen lẫn, đến ba lượt mới thôi.
Lại trong ánh
sáng ấy thấy có pho
tượng Phật, thân cao hơn hai thước ngồi
trên tòa sen, và có các vị
Bồ-tát hầu cận ở bên cạnh nghinh dung trang
nghiêm, từ giờ mão cho
đến giờ dậu mới biến mất. Ngay lúc ấy, mọi người
đều trông thấy.

Sau đó, Sư
về lại chùa Không Quán, lại học Thiền tông, dừng ở nơi Đông Viện, nhóm họp các
Bạn đồng tu, phần nhiều thực hành hạnh
đầu-đà.
Sau, Sư thị tịch tại chùa đó.

Truyện ngài Thích Trí Qũy trụ chùa Hoằng Tế ở kinh đô:

Thích Trí Qũy,
là người xứ Ký Châu, rất kính mến Niết-bàn,
tịnh trì giới hạnh, chẳng
màng vinh hạnh, thường biết đủ không mong
cầu. Sư trụ tại chùa
Hoằng Tế, đóng cửa, tu hành Đạo Nghiệp, tăng chúng kính phục trí đức của
Sư nên rất xem trọng, thường đặt để
Sư nơi
chỗ cao quý, tôn xưng danh thật, nhưng
Sư chẳng hề đoái hoài, bèn lùi ẩn
tự tu, như không hề nghe thấy.
Đến niên
hiệu Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy, ở khắp nơi đều xây tháp.
Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc thỉnh
Sư đón rước
Xá-lợi đến chùa Khai
Giác ở Ngụy Châu. Lúc vừa đến chỗ làm, bèn phát ra ánh
sáng rực rỡ mầu tím trắng cùng phô bày lẫn lộn, năm mầu tỏa
phát. Có Tỷ-khưu-ni Trí
Khoáng mắc bệnh sốt rét đã nhiều năm, nhân
kính lễ phát nguyện, bèn
thấy được ánh sáng mầu đỏ soi chiếu khắp phòng nhà, bèn nhả vật xấu ác ra, từ đó, bệnh được dứt hẳn. Lại có người
mắc bệnh nặng nghe vậy
vui mừng, cúi đầu trên gối mà phát nguyện,
cũng được ánh sáng soi
chiếu và bình phục lại như cũ. Khi đến chỗ tháp,
các trình trạng bệnh hoạn
được khỏi như thế rất nhiều, không thể ghi
hết. Có Dương Đại Nhãn
trước kia mắc bệnh hai mắt mờ không thấy, dẫn đến chỗ kiệu
nguyện cầu, liền nhìn thấy
Xá-lợi như mắt vốn
sáng
sạch, những trường hợp
như thế lại rât nhiều. Đến ngày mồng tám tháng
tư, lúc hạ tháp xong, từ
phía Tây Bắc có mây nhóm lại, hoa rải trên
tháp như mưa, lẫn lộn lã
tả như mây, mầu tợ vàng ròng, khắp cùng cả chùa viện. Các hàng đạo tục nhặt lấy, hình dạng như hoa bằng vàng.
Lại cảm có một con chó
mực, chẳng biết từ đâu đến, đi thẳng vào nơi
đạo tràng và nhiễu quanh
hành đạo, mỗi ngày đến sau giờ ngọ, cho bánh, nó chẳng chịu ăn, cho nước thì uống. Đến lúc giải trai hội cho cháo
mới ăn. Trong chùa có
một đàn chó khác thường, cắn xé rất dữ, nhưng
khi thấy con chó ấy liền
cúi đầu kính sợ, không dám liếc nhìn. Ở chỗ tháp có dựng một bia đá dày ba
thước rưỡi, bỗng nhiên phát ra ánh
sáng trong vắt như lưu ly,
soi chiếu mọi vật, đều thấy rõ ràng. Lại thấy
voi sáu ngà đều hiện
trong bia đá. Đến cuối tháng năm, ở trong bia ấy có bảy lần biến đổi
tướng trạng, hoặc là pho
tượng Phật,
Thánh Tăng, Song Thọ v.v… các
điềmtướng chẳng phải một, Sư đều tấu trình những việc ấy lên vua.

Về sau, Sư
dời đến Chung Nam, trụ chùa Thiền Tịch, leo lên
non chầm, ra đi chẳng trở lại.
đô:

Truyện ngài
Thích Tăng Phạm trụ chùa
Thắng Quang ở kinh
Thích Tăng Phạm, là người ở xứ Ký Châu, Sư học gồm các
kinh điển Đại thừa,
Tiểu thừa, lắng chuyên
Tâm nghiệp, tìm thấy thiền
niệm, dốc lòng kính lễ.
Các pháp định yếu Sư thành đạt, hẳn gấp bội so
với đồng bạn. Sư trụ
tại chùa Thắng Quang, nhờ tuệ giải mà được suy tôn.
Đến lúc
Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) đời Tùy xây dựng tháp,
ban sắc thỉnh
Sư đưa
Xá-lợi đến chùa
Giác Quán ở
Bổn Châu. Mỗi ngày đến lúc chiều tối, thường phát ra
ánh sáng, mầu vàng đỏ đan xen rực
rỡ, biến hóa chẳng
phải một. Có Sa-môn Tăng Biện bị bệnh tai điếc
suốt bốn năm, nghe có tiếng như ở nơi
tường vách, chỉ một lần
trông thấy Xá-lợi, hai tai bèn được mở thông hơn
thường ngày.
Tại châu đó, có
Tô Pháp Hội chân trái bị co quắp đã hơn mười chín năm. Tự chống gậy đến đảnh lễ
cầu nguyện,
sau đó bèn được lành mạnh, vất bỏ gậy mà trở
về. Chính mắt Sư trông
thấy những linh nghiệm thần đạo như thế, tin
biết kinh giáo chẳng phải là thứ dối bày, chỉ do chí tiết thành thật chưa
hiển bày, nên đến nỗi
có sự sai lầm!

Sau đó, Sư về lại chùa cũ, tiếp tục thực hành khuôn vết trước.

Không biết về sau Sư thị tịch ở đâu.

Truyện ngài Thích Bảo An trụ chùa Tịnh Ảnh ở kinh đô:

Thích Bảo An, là người xứ
Duyện Châu. Sư giữ chí an bần tu học. Mọi người trông thảy đều
kính trọng.
Lúc đầu, Sư nương tựa
Sa-môn Tuệ Viễn, nghe học
Kinh Niết-bàn, rộng nghiên cứu Tông lãnh.
Đến lúc nhà Bắc Chu
diệt, nhà Bắc Tề mất, Sư đi về hướng Nam đến nước Trần. Đến khi nhà Tùy thống nhất thiên hạ,
Sư về lại quê cũ,
sau đó
Sư đến Triều Lạc, Sư lại theo
Sa-môn Tuệ Viễn, nhờ đó mà học
nghiệp xưa càng sâu xa hơn.

Niên hiệu Khai Hoàng thứ bảy
(5
8
7) đời Tùy, vì kính mến Đạo nghóa, nên Sư vào kinh đô trụ chùa Tịnh Ảnh. Lúc bấy giờ, ngài Tuệ Viễn hoằng dương
Chánh Pháp đang rất
hưng thạnh, dưới tòa
thính chúng gồm cả
ngàn người. Mỗi một chế ước ở trong giảng hội,
ngài Tuệ Viễn đều giao
hẳn cho Sư. Khi đó mọi người từ phương xa đều
tìm đến, danh vọng rất
nhiều, khó có thể tiếp nối hài hòa, nên ngay
trách nhiệm đó. Sư bèn
tùy cơ khuyên dụ, cứu giúp rất có khuôn phép.
Tuy nêu bày đủ thứ trừng trị răn đe mà không hề có tâm oán cừu, mỗi
người đều nhớ nghó
kính mến, khen ngợi. Sư giảng các Kinh Thập Địa,
Niết- bàn rất
thuần thục, khéo léo ở
đương thời, nhưng tánh
Sư vẫn nhiếp giữ

sự im lắng, không thích giảng dạy. Nếu có hỏi đáp,
Sư biện đối
tợ dòng suối đổ.
Đến niên
hiệu Nhân thọ thứ hai
(6
0
2) đời Tùy, Sư vâng sắc thỉnh đến đặt tháp tại chùa Phạm Tràng ở Doanh Châu, tức là thành
Hoàng Long. Xưa có ngôi
tháp gồm mười bảy bậc cấp, ngăn che ở trong, đặt Xá-lợi. Đang lúc nửa đêm ở phần trên đều phát ra ánh
sáng mầu
trắng, tướng trạng như
mây mù, ban đầu chỉ có một trượng, dần dần tỏa khắp viện, chói
sáng rực rỡ, giây lâu mới dứt.
Trước sau có đến ba lần, tướng loại đều đồng. Xưa có một con rùa bằng đá hình dáng rất lớn, muốn
làm hộp dùng dẫn đặt
rất khó, thợ đá theo quy mô đẻo gọt thành hộp,
trong ba phần bỏ hết hai
phần. Sư tự nghó: “Đá lớn mà hộp nhỏ làm sao
chọn thành, sợ lỗi ngày
với kỳ hạn, trong lòng lo lắng như lửa đốt”.
Nhưng đến sáng sớm đến
xem thì đá ấy rất xứng với hộp, tự nhiên phân
chiết, chẳng nhọc khắc gọt, rõ ràng thành tựu. Hộp tuy do thần tạo, tính ra đáng rất nặng nề, nhưng kề gần cùng kéo thì nhẹ đi, nhanh như
đuổi theo. Chẳng nhọc đến
chùa, bèn đúng y như kỳ hạn, Sư rất vui với tình nguyện.

Sau đó, Sư về lại chùa ở kinh đô, không biết về
sau
Sư tịch ở đâu.

Truyện ngài
Thích Bảo Nham trụ chùa
Nhân Giác ở kinh đô:

Thích Bảo Nham, là ngưới xứ U Châu, Sư nêu ý Kinh Thập
Địa, thứ đến học
Tỳ-đàm, cuối cùng nghiên cứu về luận Thành Thật.
Nên đối với Tông Bộ,
Sư trải qua nghiên tầm rất nhiều, cửa nẻo huyền
văn suốt cùng nguồn cội.
Bấy giờ, đang truyền bá dồi dào rộng rãi mà
tánh Sư rất
suy xét mọi việc, chẳng ưa thích nói bàn. Mọi người tha thiết mong cầu giải bày, tinh lý lại
tuyên dương.
Sư trụ chùa Nhân giác
ở Kinh hạ, giữ Đạo tự
vui, không thích sự giao thiệp nồng hậu.
Đến niên hiệu
Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy,
Vua Văn Đế
(Dương Khiêm) ban
sắc thỉnh
Sư đưa Xá lợi đến chùa
Hoằng Nghiệp ở Bổn Châu. Chùa đó vốn do
Vua Hiếu Văn Đế (Thác
Bạt Hoành
4
7
1-
500) thời Nguyên Ngụy
xây dựng. Xưa đặt hiệu chùa là Quang Lâm, nương vào
sườn núi, ở cạnh
khe suối, diện thế
cao thoáng.
Phần nhiều khác
lạ, mọi việc đều thanh
tịnh trang nghiêm, nên khiến mọi người đi đường hẹp phải
kinh sợ. Do đó chúng đây lạm vết mong qua. Từ cuối niên hiệu Khai
Hoàng (….
6
0
1) đời Tùy, Xá-lợi được rước đến trước núi, thường nghiêng vẫy không hề ngừng nghỉ. Đến lúc an trí tháp xong, núi mới dứt hẳn
sự
rung chuyển. Lại đến đầu niên hiệu
Nhân Thọ
(6
0
1) đời Tùy, từ trời tuôn đổ xuống ba mươi ba cây dao cạo, dùng rất bén
nhọn, và hình tướng chế
tác cũng rất khác biệt, nay chư tăng thường dùng
để cạo gọt.
Lại nữa, lúc mới tạo hộp đá,
sáng ngời như
gương nước, đường văn giống như mã não,
sáng tợ lưu ly, trong ngoài chiếu
suốt
sắc tím
rực sáng. Phía ngoài hộp
hiện lên những đường vân như tôn tượng
Bồ-tát, cho đến
Chư tiên, cầm thú,
sư tử, cây rừng lắm thứ tạp tướng
chẳng phải một. Đến đêm mồng ba tháng tư, phát ra ánh
sáng rực rỡ
soi chiếu
khắp đất trời, mọi
người đều trông thấy.

Khi mọi việc
xong xuôi, Sư về lại kinh đô, không biết về sau
Sư thị tịch ở đâu.

Truyện ngài Thích Minh Ngự trụ chùa Vô Lậu ở kinh đô:

Thích Minh Ngự, là người ở xứ
Doanh Châu. Lúc đầu, Sư học Kinh Niết-bàn, về sau
lại học Luận Nhiếp Đại Thừa, suy tìm nguồn lý,
nghiên cứu gồm cả mọi sự vướng mắc. Sau đó, Sư
đến Nghiệp Hạ
thưa hỏi những điều chưa
từng nghe biết. Với mọi nghóa ẩn cao sâu, Sư
đều vạch bày xem đọc.
Niên hiệu
Khai Hoàng thứ tám
(5
8
8) đời Tùy, Sư vào kinh đô, đến chỗ Sa-môn Đàm Diên, lại học tiếp
Luận Nhiếp Đại Thừa. Ý lượng
của Sư
rộng thoáng, dáng dấp nho nhã, nếu có tức giận, cũng không
biến đổi sắc mặt. Đại
chúng kính phục sức nhẫn ấy của Sư. Sư trụ tại
chùa Vô Lậu, lấy việc giảng tụng làm
chánh nghiệp. Đến niên hiệu
Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời
Tùy, Vua Văn Đế (Dương Khiêm) ban sắc thỉnh
Sư đưa Xá-lợi đến
chùa Sùng Phạm ở Tế Châu. Nền móng chùa đó
mang thế núi hiểm nguy, có
nhiều loại cây lạ, núi suối cuộn quanh, trúc
cao phủ trời, thật là chỗ đất tốt đẹp. Định ngày
sắp hạ tháp thì ở chùa đó
có điềm lành của vua
A-dục, phát ra ba luồng ánh sáng thần chiếu khắp trên
thân tượng, vàng đá mầu đỏ
sáng rực đoạt nét tinh anh, trải qua
thời gian khoảng bữa ăn
thì dần dần dùng hết. Lại nghe có tiếng khánh
kéo dài, trên đảnh núi
phía động chùa, có âm vang khen ngợi “Lành
thay!” trong trẻo
suốt thấu tâm người, nhưng tìm thì không trông thấy gì cả.
Lại nữa, trên hộp
Xá-lợi, ánh sáng phát ra cao ba thước, hình dáng như
cây hoa. Vốn rước
Xá-lợi phân thành hai viên, lưu xuất ra ngoài bình lưu
ly lần lượt mà xoay
chuyển và đều phát ra ánh sáng. Có mây mầu
vàng trắng từ phía Tây
Nam trôi đến, âm thanh như mưa cùng đổ trôi
chảy, tiếng âm nhạc, đến
ngay trên tháp, dừng trụ không lay động. Lại
thấy có hai cành hoa từ
trong mây lưu xuất, hoặc có lúc lên lúc xuống.
Có đàn chim lớn bay đến vờn quanh phía trên tháp. Lại ở trong mây hiện ra
đầu vị tiên
số nhiều đến vô lượng.
Ngay lúc đó, người ở thành
Tân Châu thấy các vị Tiên
từ phía đông giữa hư không bay đến, hướng về
Ngụy Châu. Ngài ở ngay
vận ấy vui mừng thấy các điềm lành đó, mói
không thể hết. Dân chúng
đều xả thí tài của chứa nhóm như núi, Sư đều dùng vào công việc tại xây dựng ngôi tháp. Có năm vị
Sa-môn thấy
được điềm kỳ đặc
ấy, bèn xả giới làm đứa ở, cúng dường Tam
Bảo, nhân đó khắc vào Minh Ký, nói rộng như trong Biệt truyện.
Đến lúc Hiến hậu qua đời,
Vua Văn Đế xây dựng chùa Đại
Thiền Định, thỉnh Sư đến
trụ ở đó, về sau Sư thị tịch tại chùa ấy.

đô:

Truyện ngài Thích Đạo
Sinh trụ chùa Đại
Hưng Thiện ở kinh
Thích Đạo Sinh, là người xứ Bồ Châu. Sa-môn Đại Thống Đàm

Diên là thầy
của Sư, con của
Danh Phụ thuộc hệ vết tích
Quyết Sư.
Tuy nhã chuộng chưa ngang
bằng, nhưng năng lực tư duy thấu đến phương xa. Nhân từ
chân chánh,
Sư thường đặt để nơi lòng, thanh
sắc không
hề đắm nhiểm. Sư thọ
trì Giới hộ, thích vịnh văn ngôn. Luật Tứ phần
rộng đượm nhuần Thanh
giáo. Lúc giảng dạy nêu cao khí Pháp khó nghó.
Sư trụ chùa Đại
Hưng Thiện, vời vợi nêu lạ, mắt không hề liếc nhìn,
oai nghinh an tường điềm
đàm. Đại chúng rất kính sợ.

Niên hiệu Nhân Thọ thứ hai
(6
0
2) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc thỉnh
Sư đưa
Xá-lợi đến
Sở Châu. Ban đầu dừng nghỉ
ở Công Quán, chiêu cảm một con nai hoang đi thẳng vào cửa tháp.
Người canh giữ dẫn nó đến
chỗ Xá-lợi, tự nhiên nói cúi đầu kính vái,
thuần thiện an ẩn.
Sư bảo con nai rằng:
“Ngươi vì Xá-lợi, hãy bước lên
bậc thềm. Còn như duyên
khác thì tùy ý mà đi”. Nai nghe lời ấy bèn bước lên thềm cấp, ra vào trước
màn trướng, qua lại không ngăn ngại.
Sư bèn giảng trao quy giới cho nai, nai bèn cúi đầu nơi hương án tỏ vẻ
như có nghe thọ. Nhân đó
dùng lụa thêu buộc thắt nơi nó, nai liền liếm
tay người. Đêm đến
nằm bên cạnh kiệu, hoặc đi sang nơi phòng Sư,
dừng ở vài đêm, tự
nhiên nói lui ra, trở về đồng hoang. Đến ngày hạ
tháp có hai con hạc trắng bay liệng phía trên tháp,
lúc lấp đất xong mới bay đỉ. Sư trông thấy các
điềm lành ấy, bèn cùng các hàng liêu thuộc, viết
lại biểu văn đầy đủ
để tấu trình. Và khăùc bài minh về việc ấy dựng
ở chỗ Tháp.

Sau khi mọi việc xong xuôi, Sư về lại kinh đô. Không biết về
sau Sư tịch ở đâu.
đô:

Truyện ngài
Thích Pháp Tánh trụ chùa
Thắng Quang ở kinh
Thích Pháp Tánh, là người xứ
Duyện Châu. Thuở thiếu thời
Sư
thực hành
Thiền học, siêng năng hành đạo, ít dục, thực hành hạnh
đầu- đà, một mình Sư
vân du nơi eo biển. Có lúc Sư lại vào trong thế tục
để giúp hình hài rồi
ẩn mình nơi rừng núi, lấy sự trầm lắng làm chánh.

Niên hiệu Khai Hoàng thứ mười bốn
(5
9
4) đời Tùy, Vua Văn Đế (dương
Khiêm) tuần du
phương Đông, thưa hỏi ở các hang hóc, nhân
đó, thỉnh Sư vào kinh đô
trụ chùa Thắng Quang. Đến niên hiệu Nhân
Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy
Vua Văn Đế ban sắc thỉnh Sư đưa Xá-lợi đến
chùa Phổ Lạc ở Bổn
Châu. Lúc đầu, làm hộp bên ngoài, có đựơc một
phiến đá xanh, gọt mài vừa xong,
sắp khắc khảm, bỗng biến thành mã não, có năm mầu xen lẫn, đường vân hiện rõ. Ở phía trong hộp loang lổ tạp
sinh ngọc trắng, ngưng
nhuận sáng sạch khắp cả trong ngoài hộp, sáng
như kiếng nước chiếu
soi không chướng ngại. Ngay lúc đặt vào hộp, ở trên nền tháp có đôi chim trắng
liệng quanh, lượn vòng
quanh tháp.
Cành lá cây Nại ở phía Tây
tháp đều biến thành mầu vàng ròng. Đến lúc
Vua Văn Đế băng
(6
0
5), Vua Dương Đế (Dương Quảng) sắp đặt chùa
Đại Thiền Định, thỉnh
Sư đến trụ và
cúng dường.
Về sau,
Sư thị tịch tại
chùa đó, thọ hơn tám mươi tuổi.

Truyện ngài Thích Biện Tịch ở Kinh Đô đời Tùy:

Thích Biện Tịch, là người xứ
Từ Châu. Thuở thiếu thời do
nhờ năng lực tuệ học
mà Sư nổi tiếng. Sư chìm nổi trong nhân thế, lấy
việc đi giảng khắp nơi
làm chánh nghiệp. Sau, Sư lại đến kinh đô nhà
Bắc Tề, chuyên nghiên
tầm Luận Đại Trí Độ và Luận A-tỳ-đàm tâm. Chưa
hơn một năm mà đã thông hiểu đại khái.

Vào cuối niên hiệu Võ Bình
(5
7
6) thời Bắc Tề, nước nhà sắp sụp đổ, đạo pháp bị diệt vong, theo hướng
Nam, Sư đi về giang âm, lại học Tam luận, thần khí chăm chú
soi xét nghóa lý mới ấy. Đến đầu
niên hiệu Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, Sư về lại quê cũ. Ở đó, có một số bạn lành đã mất, theo hướng Tây Sư lại đến kinh đô, tìm lại luận xưa là di phong của ngài
Long Thọ. Lại từ niên hiệu
Quang Viễn, Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy,
có xây Tháp. Vua Văn Đế (Dương Khiêm) ban
sắc thỉnh Sư đưa Xá-lợi
đến chùa Lưu Câu ở Bổn Châu. Lúc mới đến, tại chỗ tháp
Xá-lợi bỗng thấy có ánh
sáng lạ chiếu
soi ở đảnh núi phía
Bắc chùa suốt đến phía
Nam núi, sáng rực như mặt trời lúc
sớm mai.
Lại đến trong núi Thạch Phật
tìm chọn đá làm hộp, mài gọt tô điểm vừa xong,

thì trong
khoảng thể văn bỗng phát ra vằn lửa sáng hiện núi
biển chim thú, vị tiên, v.v… các tướng khắp đầy trong đó. Tuy là đồ họa,
nhưng mười mà chẳng tấu trình một.

Về sau, Sư
lại tiếp nối hạnh nghiệp trước, giảng dạy khắp
chốn kinh hoa, mọi thứ
phước lợi có được, Sư đều sung cúng vào chùa
Phủ. Không biết về sau Sư thị tịch ở đâu.

Truyện ngài Thích Tónh Ngưng trụ chùa Đại Hưng Thiện ở kinh đô:

Thích Tónh Ngưng, là người xứ
Biện Châu, là môn nhân của
Thiền sư Thiên.
Thuở thiếu thời
Sư đã được nghe học, bít
sâu
Tà Chánh. Kinh luật Thập Địa là chỗ
Sư chuyên tìm cầu.
Về sau,
Sư học luận
Nhiếp Đại Thừa, thấu cùng
sâu mầu, nhưng Sư thường ưa thích Chỉ Quán, bít
cửa nghó chọn, duyên đến
thì giảng, tiếng vang như sấm, sự việc xong
rồi trở lại tónh lặng,
hình dáng như lão già ngu dốt. Mọi việc trong đời
Sư chẳng hề nói, mọi
người không hiểu cho Sư là hạng ngu kém. Cùng ở chung lâu dài mới biết
Sư là người có Đạo. Lại vì hành vi của
Sư chẳng theo một nghi thức nào, miệng không nói lời ca tụng hay chia
buồn, ngồi im tónh lắng
dường như không biết nói.
Đến niên
hiệu Khai Hoàng thứ sáu
(5
8
6) đời Tùy, Sư theo Thiền sư Thiên vào Ung Châu trụ chùa Đại Hưng Thiện. Đến niên hiệu Nhân Thọ thứ hai
(6
0
2) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương Khiêm) ban sắc
thỉnh Sư đưa
Xá-lợi đến
Kỷ Châu. Lúc mới đến, thường phát ra ánh
sáng mầu trắng như mặt trăng
sáng sạch, lần lượt
soi chiếu khắp cùng.
Và đến ngày hạ tháp, giữa hư không có đàn chim trắng bay liệng quanh trên nền tháp,
đến lúc chôn lấp xong xuôi nó mới bay đi. Lại còn có các điềm lành khác,
Sư giấu tất cả, chỉ nêu bày một vài điều để biết là điềm chung của bậc Đại Thánh. Ngoài ra đều giấu không có ghi chép.
Khi về đến kinh đô, lại bị
trách cứ, Sư dùng phương tiện được giải mở. Sau
đó không bao lâu, Sư thị tịch.

Truyện ngài Thích Pháp Khải trụ chùa Dương Hóa ở kinh đô:

Thích Pháp Khải, là người xứ Tào Châu. Năm mười lăm
tuổi, Sư xuất gia, nương theo Ngài HiềnThống ở Tướng
Kinh làm đệ tử. Sư
học Kinh Niết-bàn, hiểu
thông Văn nghóa. Sau khi thọ giới cụ túc, Sư bèn chuyên nghiên cứu
Luật Tứ Phần. Bấy giờ, Luật sư Huy và
Luật sư
Vân là những bậc
Tông tượng ở tại
Tề đô, Sư tìm đến đó trải qua nhiều
năm tháng thưa hỏi bẩm
thọ, và đều được trao cho áo nghóa sâu kín không
sót lại gì.
Đến lúc nhà
Bắc Tề sụp đổ, chánh pháp bị diệt vong,
Sư bèn đi
về hướng Nam để lánh
đến phía nam của Thọ Sơn thuộc Hoài Biểu.
Đến lúc nhà Tùy mở
thoáng Luật giáo, khoảng đầu niên hiệu Khai Hoàng
(5
8
1) mở rộng các Pháp môn, Sư về lại Tào Châu,có ý muốn trọn đời sống ở vùng sông núi, khi
sắp đến bờ biển thì các hàng đạo tục cố
thỉnh Sư ở lại không
chịu để Sư đi về phía Đông. Tánh Sư rỗng lắng bèn đến núi
Tả Khâu, cách phía Bắc thành ba dặm, xây dựng một ngôi chùa hiệu
là “Pháp Nguyên”, đất cao
bằng phẳng, dưới đến tận thành
ấp. Mọi người từ
phương xa phát tâm đều đến thọ pháp. Chưa được an
ổn mà lại đổi dời,
được người xưa mến chuộng, lâu ở nơi cảnh trần nhàm chán, không ai chẳng
lưu chuyển.
Sư bèn vào
Quan nội, xem xét
phong hóa ở kinh đô, và
Sư trụ chùa Dương Hoá mở mang giới luật.
Vào niên hiệu
Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đới Tùy,
Sư vâng
sắc
thỉnh xá-lợi đến Tào
Châu. Vì nền tảng đầu tiên có nguyên do là muốn báo đáp xứ
sở đó nên dâng biểu văn tấu trình xin xây tháp tại chùa
Pháp Nguyên. Vua Văn Đế
(Dương Khiêm) không can ngăn mặc tình
theo điều Sư cầu thỉnh.
Lúc mới đến Tào Châu, kiệu đặt vào trong châu,
thì hiện nhiều điềm lành
rất tốt, đầy đủ như trong Biệt truyện. Chỉ vì học chưa trải qua, nên khó được biết khắp, vì vậy chó ghi chép
sơ lược,
tưởng chưa lắm phiền
nhiễu, mỗi ngày riêng thấy khác lạ, nên kể lại
đầy đủ như sau:

“Vào giữa trưa ngày mười bốn tháng ba, thấy pho tượng Phật bán thân, diện mạo trắng như ngọc. Trên đảnh Phật ở trước kiệu
Xá-lợi hiện các tia sáng mầu
vàng đỏ. Đến tối ngày hai mươi chín trời tuôn
rải cam lồ, mùi vị ngọt ngon hơn mật. Lại thấy ánh
sáng mầu đỏ
soi chiếu
khắp trên thành, phút
chốc chiếu thẳng đến chỗ tháp. Đến ngày mồng
năm tháng tư,
Xá-lợi tuôn vọt lên mầu trắng
sáng đẹp. Đến giờ
thân ngày đó, ngay trên bức màn ở mặt phía Bắc chợt thấy
bóng sáng, trong
đó có hơi mây trắng,
bên trong lại mọc một cây, tướng trạng như cây
ngô đồng xanh, phía dưới
có sư tử mầu xanh, ngồi xổm mặt xoay về hướng Tây. Đến giờ mão ngày mồng
sáu lại thấy có
bóng sáng, thấy trong
hơi mây có ba hoa sen, nơi
hai chái nhà ở dưới hai cây có pho tượng
Phật, lầu gác cây rừng nhiều lớp xuất hiện. Phía trên có pho tượng
Bồ-tát đứng. Đến giờ
thìn lại thấy ánh sáng mầu vàng ròng, ẩn hiện lớn dần. Qua giờ Tî, lại thấy lầu gác
nhiều tầng, phía trên lầu có cây lá hình dạng như lá
cây Bối-đa, bên cạnh có vị
Thánh tăng đang đứng. Đến giờ ngọ lại hiện hình ảnh
Song Thọ, phía dưới có bảy Đức Phật. Đến giờ

Thân, từ nơi
song thọ lại thấy một pho tượng Phật, hai vị Bồ-tát có
ba cành hoa đỡ dưới
chân, lại thấy người, trời cầm hoa giữa hư không,
có sư tử vàng v.v… Đến giờ Hợi, phía
sau trướng thấy có hình
ngàn Đức Phật, xá-lợi trong phòng thất phát ra ánh
sáng mầu vàng nhạt.
Qua ngày mồng bảy tháng bốn, từ nơi
song thọ, lại thấy một con chim
sẻ mầu vàng và các ảnh
tượng như mây sáng, sư tử v.v… Đến giờ Thìn
lại thấy chim cánh vàng, rồng bay, cây rừng, lọng
báu v.v… Bên cạnh hóa hiện hai vị Bồ-tát và Sư
tử vàng. Đến giờ tî, lại thấy cờ báu, rừng cây, phía dưới có Bồ-tát cư
só áo vàng, có
sư tử mầu trắng ngồi xổm trên
đá. Lại có các ảnh
tượng hơi mây, rừng cây. Lầu gác, Bồ-tát v.v…
Đến giờ ngọ, lại thấy hơi mây mầu trắng, cờ báu, rừng cây,
sư tử mầu xanh,
đến giờ Thân, lại thấy
Song thọ tốt tươi, phút chốc biến thành cung điện
lầu các, Đức Phật ngồi
trên đài hoa, mầu vàng nhạt. Đến giờ Hợi mây nổi từ hướng
Tây Bắc, mưa thấm xuống ba tấc. Phía trên mây có
sáu vị
trời đồng một lúc hiện
thân. Đến ngày mồng tám tháng tư, lúc sắp hạ tháp, từ lúc
sáng Đến giờ mão, lại thấy các vị trời, lọng báu, bên cạnh cây có Bồ-tát và
Sư tử mầu vàng. Đến giờ thìn lại thấy hai lớp lọng
lớn, các thứ vật báu
trang nghiêm và sư tử ngồi xổm trên đá. Phía trên
màn trướng lại thấy bóng sáng và hơi mây, trong
hơi mây có ánh sáng mầu vàng ròng chợt lớn chợt nhỏ, phía dưới có hoa
sen lúc nở lúc úp,
hoa trời lại tuôn rải
như mưa, hoa lớn thì ở giữa hư không, bề mặt rộng
hơn một thước, hoa nhỏ rơi xuống đất, tướng trạng như hoa đào. Đến giờ
Tî, ở phía
sau
màn trướng, thấy có ba vị trời, ba con
sư tử và ao hoa
sen v.v… Đến giờ ngọ, lúc
sắp hạ, lại thấy nơi
song thọ đều có các vị
Bồ-tát đứng, Xá-lợi
bỗng nhiên phân thành năm viên lưu chuyển ngời
sáng, qua ngày mồng chín tháng tư,
sau khi khỏa lấp bằng, trên bản ở phía
sau màn, trong bóng sáng
có nhiều lớp đá nổi các đường vân tự. Lại
thấy cây lớn, có vị
Sa-môn mặc áo xanh, đứng tay bưng lò hương. Lại
cảm có mùi hương lạ,
thơm ngát mũi người”. Sư ghi thuật lại đầy đủ
để tấu trình.
Vua Văn Đế rất vui mừng, ban lệnh vẽ lại đầy đủ các hình ảnh
đó, lưu truyền khắp trong nước.
Từ đầu niên hiệu
Nhân Thọ
(6
0
1) đời Tùy, với công việc xây tháp trước sau có hơn trăm ngôi, nhưng cảm ứng tốt đẹp thì không ai cao hơn Sư. Về sau,
ngài vẫn duy trì thường nghiệp, và thị tịch tại chùa Dương Hoá.
đô:

Truyện ngài Thích Trí Năng trụ chùa Chuyển Luân ở kinh
Thích Trí Năng, họ Lý, người ở xứ
Hà Nội thuộc
Hoài Châu, ý

mong xa rời cảnh trần, buộc tâm nơi
Luật giáo. Nhờ nghe mà nổi
tiếng, đạo phong trùm khắp Hà Hữu.
Đầu niên hiệu
Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, Sư tu đạo tại Vị Âm, tùy vâng phụng mà giúp hạnh, và trụ tại chùa Chuyển Luân. Vào niên
hiệu Nhân Thọ
(
6
0
1-
605)
đời Tùy, có xây dựng tháp, Sư vâng sắc rước
Xá- lợi đến chùa Thắng
Phước ở Thanh Châu. Đặt nơi núi cao, chóp đảnh đến tận trời xanh, cây gió giao kết, nhìn xuống xa cả ngàn dặm.
Xưa gọi là Đạo tràng
Nham Thế. Vào cuối thời Nguyên Ngụy mới đặt
biển ngạch đó.
Lúc đầu, ngày
Sư đến thiết đặt nền móng, đục núi đào
đất vào sâu chừng ba
thước, có được một hộp đá xưa, dài chừng tám
thước, sâu sáu thước,
trong ngoài bằng phẳng trơn nhẵn, sức người chẳng
thể chuyển vận, cái gọi là Chí cảm
thầm thông, có cầu hẳn ứng. Đến
lúc hạ Xá-lợi, bỗng
phát ra ánh sáng rực rỡ vượt trội tràn khắp cả
núi. Các hàng Đạo tục đều trông thấy, cho đến
ẩn hiện lưu chuyển, tướng
trạng biến đổi không
thể nào nói được.

Sau đó, Sư về lại chùa
Chuyển Luân, lại chuyên
sùng định
nghiệp, rồi nương gá chốn
suối rừng, chẳng can dự vào việc
chúng tăng, ẩn
danh vónh viễn.
Không biết về
sau
Sư thị tịch ở đâu.

Truyện ngài Thích Đàm Lương trụ chùa Chân Tịch ở kinh đô:

Thích Đàm Lương, họ Lật, người ở xứ Lộ Châu. Năm mười sáu tuổi,
Sư xuất gia, chuyên tầm kinh điển. Lúc lớn lên thành tựu đức
hạnh, Sư chuyên nghiên cứu luận Đại Trí Độ mà nổi tiếng, kiêm giảng các Bộ kinh nhỏ, dẫn dắt lần lượt các hàng thế tục ở
đương thời, chóng
phát khởi tâm quy tín. Sư
rất được các bậc Hiền giả khen ngợi. Sư vào
kinh đô, đi khắp nơi nghe
giảng, trụ tại chùa Chân Tịch.

Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) đời Tùy, ban
sắc thỉnh
Sư đưa
Xá-lợi đến chùa Khai
Tịch ở Hào Châu. Lúc sắp xây tháp, việc trước tiên
là làm hộp đá, tại xứ
đó chẳng phải là làng núi, nên tìm khắp nơi khó
có được. ngài bảo:
“Đợi tìm được đá, kỳ hạn khó thành. Chỉ nên phát
tâm thù thắng thì duyên
gì chẳng đến”. Bèn dốc lòng cầu thỉnh mong
được ban cấp. Bỗng
nhiên trong châu đó tìm được ba tảng đá, đáy,
thùng và nắp mỗi thứ ở mỗi huyện khác nhau,
nhưng đem đến hợp lại thì rõ ràng là một vật.
Mọi người đều vui mừng lấy làm lạ. Tấu trình đầy
đủ về Đài Tỉnh.

Tánh Sư lại rất ưa thích các thứ
Dị tích, nên đi khắp để xem.
Trong thành Cốc Dương thuộc Tây Bộ ở
Hào Châu có ngôi nhà của
Lão Quân, nay là miếu thờ,
trước sân có hơn ba mươi gốc Bách. Văn Bia do Tiết Đạo Hành
soạn. Về phía đông của Miếu hơn trăm bước là nhà mẹ
của Lão quân, cũng có nhà miếu, kế đến phía
Tây khoảng mười dặm
có thành Khổ, mà xưa nay
trong các truyện ghi rằng: “Lý Đam là người
ở huyện Khổ” tức là đó.

Sau đó, Sư
về lại chùa Chân Tịch, chí thành lễ sám, ngoài lúc ăn ngủ ra,
Sư thường đối diện
trước Phật. Đến đầu thời
Tiền Đường, Sư mới thị tịch, thọ hơn tám mươi tuổi.

Truîên ngài Thích Đạo Tung ở kinh đô, đời Tùy:

Thích Đạo Tung, họ Lưu, người ở xứ
Hà Giang thuộc
Doanh Châu. Năm mười ba
tuổi, Sư xuất gia. Đến nghe giảng ở Lạc hạ, thưa hỏi những bậc
Minh Triết, suốt ngày nương náu
thảnh thơi, thân mặc
áo đơn thô sơ, hoàn
toàn không chú tâm. Gặp lúc Pháp sư Tuệ Viễn
đang giảng các kinh luận,
Sư trải qua thời gian đào luyện đượm nhuần,
được thấu đạt sâu
mầu. Theo ngài Tuệ Viễn đồng vào kinh đô, làm Học
Só Mộ Nghóa, những vị
đồng bạn đồng suy tôn Sư là người có đạo tâm.
Vào niên hiệu
Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy, có xây tháp,
Vua Văn Đế (Dương Khiêm)
ban sắc thỉnh Sư đưa Xá-lợi đến Tô Châu.
Khi Xá-lợi sắp đến, nơi
giếng nước bỗng phát ra tiếng rống suốt hai
ngày mới dứt. Khi đào đất làm nền móng, có được một hộp gạch cổ, bên trong có hộp bạc, được một viên
Xá-lợi đặt trong bình nước, xoay
nhiễu vòng quanh hiện bày
các điềm lành, đồng tôn trí nơi đại tháp.

Sau đó, Sư
về lại kinh đô, trụ chùa Tổng hóa, đượm nhuần
Pháp vị của Kinh Niết-bàn,
y cứ hành trì sám hối, thân giới tâm tuệ đều kính vâng, một bát ba y, ngoài ra không chứa để gì. Vâng hành trải qua
thánh hạnh, dứt bặt mọi
hiềm tật ở đời. Về sau, Sư thị tịch tại chùa ấy.

Truyện ngài Thích Trí Nghi trụ chùa Tỉnh Pháp ở kinh đô:

Thích Trí Nghi, họ Khương, vốn là con cháu của Vua nước
Khương Cư. Khi đất nước
loạn lạc tổ tiên Sư bèn đi về hướng Đông trở
về nước Ngụy, được phong ở Tương Dương, đã
trải qua hơn mười đời.

Năm bảy tuổi, khi mới bắt đầu học,
Sư tự tìm văn nghiên cứu
đến cùng, không thầy chỉ
bảo mà tự ngộ. Sư rất mực kính trọng Phật
Tông. Ban ngày tuy tạm theo
tục duyên, nương theo bạn đồng học, nhưng ban đêm,
Sư riêng tụng
Kinh Pháp Hoa, cuối cùng Văn nghóa thuần thục. Mới đầu cha mẹ
Sư không hay biết. Đến năm mười ba tuổi,
Sư lễ bái
xin từ giã, bèn được
chấp nhận cho xuất gia. Sư lại thưa hỏi Đại Bộ, dụng tâm càng hiển rõ. Năm hai mươi bốn tuổi,
Sư mới thọ giới cụ túc, mang

sách đến
Lạc Tân, nương tựa tiếp thừa từ
Pháp sư
Tuệ Viễn và được trao truyền
Kinh Thập Địa, Niết-bàn,
Sư đều có khả năng giảng
dạy. Sau đó, vào Quan
nội, Sư trụ chùa Tịnh Ảnh.

Vào niên hiệu Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy, xây dựng các ngôi tháp.
Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc thỉnh
Sư đưa
Xá-lợi đến chùa
Sùng Kính ở
Qua Châu. Lúc mới đến
sắp đặt nền móng thì có
con rồng vàng xuất hiện
nơi hồ lớn bên cạnh châu, ngà sừng thân đuôi
rõ ràng khắp cả vùng
mọi người đều trông thấy, bèn dâng biểu tấu
trình lên vua đầy đủ.

Sư trụ tại chùa nhiều năm thường tư duy định tuệ. nếu không
phải việc lớn quan trọng
thì Sư không bước chân ra khỏi cửa, nên mọi người đến tham hầu ít được thấy
mặt Sư.
Về sau, lúc tuổi tác càng cao,
Sư Tinh tấn Đạo nghiệp, việc tăng
trong chùa,
Sư đều giao cho
nguời khác.
Đến đầu thời Tiền
Đường, Sư thị tịch, thọ hơn bảy mươi tuổi.

Truyện ngài Thích Đạo Nhan trụ chùa Tịnh Ảnh ở kinh đô:

Thích Đạo Nhan, họ Lý, người ở xứ Định Châu. Ban đầu, Sư
đến chỗ Pháp sư Tuệ
Viễn, tập học các Kinh Thập Địa, Niết-bàn, lãnh
hội được then chốt, rất
phong phú đầy đủ. Sư thường giảng trao, người
học nối nhau, Đạo khai giảng ở
Đông Xuyên, mọi người nghe tỏ
ngộ không ít. Sau,
Sư đến kinh đô, trụ chùa
Tịnh Ảnh. Đang lúc ngài
Tuệ Viễn đang hưng thạnh ở
đời, Sư được tiếp nối đạo nghiệp.
Đến Niên
hiệu Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy, xây tháp ở huyện Xích.
Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) ban
sắc thỉnh
Sư đưa
Xá-lợi đến Quế Châu. Lúc vừa đến châu, có đàn chim mấy ngàn con bay ngang xếp thành hàng đến đón rước trên kiệu từ chỗ vắng vào đến trong
thành, giây lâu mới bay
đi. Và đến lúc an đặt, cảm có mây năm mầu kéo
dày đặt đến tuôn đổ
nhóm họp trên nền. Ngoài ra đều mở thoáng trời
trong xanh, sáng rực cả đất trời.

Sau đó, Sư
trở lại kinh ấp, thường giữ theo nghiệp trước. Đến
đời Đường, thời vận
đổi mới, Vũ nội đang còn nghẽn tắc, nên mọi sự thiết lập trai hội, giảng Đạo v.v… lần lượt theo chùa
Tịnh Ảnh. Đến niên hiệu Võ Đức thứ năm
(6
2
2) thời Tiền Đường, vì bệnh nên Sư thị tịch, thọ hơn bảy mươi tuổi. Lúc
sắp tịch Sư tắm rửa sạch sẽ, tay bưng lò hương, như
thấy được điều gì, và bèn an nhiên thị tịch.

Khi Sư còn
sống, thường mặc y phục thô sơ, chẳng vọng theo bạn bè, hành vi đều hợp thời, lánh mọi hiềm tật xấu xa, nói năng thì rõ
ràng xét sâu, suy nghó thì
trái với chúng sinh. Lại cứu giúp các loài súc cầm,
từ bi nuôi dưỡng trong tâm. Hơi giẫm qua não hại thì
Sư liền rơi
lệ, chẳng sao nhãng đối
với trẻ nhỏ, chẳng hành động quát rầy, giả sử
như chúng có sự khinh
thường, thì Sư xem đồng như gió thoảng. Sư
thường nhìn các hàng
pháp thuộc mà bảo rằng: “Không bao lâu thì đi rồi,
sao lại phiền lụy đến
mọi người?” Cho nên đối với pháp Vô thường,
Sư rất được ý chỉ.

Truyện ngài Thích Tịnh Biện trụ chùa Tịnh Ảnh ở kinh đô:

Thích Tịnh Biện, họ Vi, người ở xứ Tề Châu. Thuở thiếu thời,
Sư đã từng trải qua Nho
môn, nghe giảng đầy đủ Khâu sách. Với
Khổng, Mặc, Trang, Lão là
chỗ Sư thường tìm học. Bỗng nhiên nhàm chán phù hoa hư giã, nên lắng vết xuất gia.
Kinh Luật Sư đều
tưởng thưởng,
rộng thông sâu mầu. Sau,
bị ràng buộc bởi Danh giáo, Sư lại lánh đời vào
ở chốn núi rừng, thọ
học thiền môn, dứt duyên tónh lự.
Đến đầu niên hiệu
Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, mở thoáng giáo pháp, Sư bèn vào trụ kinh đô, nương tựa Ngài Viễn Công trụ chùa
Tịnh Ảnh, càng tập học
Định Cảnh. Sau, Sư lại theo Sa-môn Thiên, thọ học Luận
Nhiếp Đại Thừa. Trải qua năm tháng nghiên cứu tìm cầu, bèn kết trọn ở Đạo
Nghiệp ấy. Sư từng cùng ban thân cũ vì có
sự
trái ngược nhau, nên người bạn ấy có lắm lời chê trách.
Sư chẳng hề phân
trần, đến lúc hỏi, Sư
đáp rằng: “Tôi nghó bạn ấy lúc đầu kết giao tình
vui vẻ như dây đàn, đâu ngờ sau này xa nhau lại
bày ra lỗi ấy!”. Người
đương thời đều cho đó
là sự cao thượng của Sư.

Sau đó, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) đời Tùy ban
sắc thỉnh
Sư đưa Xá-lợi đến chùa Nhạc ở
Hành Châu, chùa ấy vốn hiệu là
“Đại Minh”, do Vua Tuyên
Đế (Trần Húc
5
6
9-
583) đời Trần vì Thiền sư
Tư mà xây dựng. Sư vừa
đến Giang Lăng, sóng gió chập chùng ngăn
trở, suốt ba ngày phải
dừng nghỉ nơi bến, sóng vẫn chưa yên tónh. Lại
bức bách qua lộ trình, lo
sợ không phương kế bèn nhất tâm niệm Phật,
vượt qua sóng gió mà
thẳng tới, liền được gió ngưng, an ổn theo dòng
men xuống. Khi đã vào
sông Tương phân dòng rất khó khăn, Sư lại y
theo trước mà xưng niệm,
căng buồm nhanh chóng vượt qua. Chưa đầy nửa tháng, đã đến được
Hành Châu. Khi đến chùa Nhạc, nương tựa
sông nước không kham, men
theo đường núi, dừng ở nơi bằng phẳng, có
thể xây tháp. Ở phía
Nam chùa có tảng đá nằm úp. Sư bèn bưng lò hương phát
nguyện rằng: “Nếu có thể xây dựng tháp thì xin nguyện
hiện điềm lành”. Bèn thấy trên đảnh núi có mây trắng từ trên bủa xuống,
rộng khoảng một thất,
dài bốn mươi dặm, đến chỗ tháp xoay quanh ba vòng,

lâu sau mới
tự hết. Lại cảm có thứ hương lạ, hình dáng như tước
trầm, thâu nhặt được
vài cân,hơi khói gấp bội khác thường các thứ hương
ở đời. Các hàng đạo
tục đều khen ngợi vui mừng. Nhân đó mà xây dựng hoàn thành. Lúc đầu,
tại chùa đó, có Thiền sư Tăng Khải là người tinh
thông, trông coi tất cả
chúng tăng, Sư có một viên Xá-lợi, rất muốn xây dựng một ngôi tháp lớn, tôn trí trong chùa trải qua mười năm mà chưa từng
có tướng gì đặc biệt,
đến nay. Ngài Tịnh Biện rước Xá-lợi đến, mới hiện khởi điềm ứng. Có các mầu
vàng trắng, lớn nhỏ tan tụ bất định.
Và ngay trong ngày đó, nơi
tháp chùa Hiển Minh thuộc huyện Hành Sơn phát
ra ánh sáng rực rỡ soi
chiếu khắp cùng Thành Ấp, các hàng Đạo tục
đều trông thấy. Các vị
Cổ Lão tương truyền rằng: “Chùa ấy xây dựng
đến nay đã hơn ba trăm
năm, hễ có việc lành thì phát ra ánh sáng. Đến
nay đã ba lần. Nếu chẳng
phải Đế vương tạo ra phước nghiệp thì nghó
đồng với chúng, việc
chiêu cảm thấy, được thật có nguyên do”. Sư vui mừng với các điềm lành ấy, tập hợp mọi
sự nghe thấy trước
sau làm thành một bộ
Truyện “Cảm Ứng” gồm
mười quyển. Sau, hưng khởi
Thiền định, lại thỉnh Sư đến trụ
chùa (Hiển Minh) ấy.

Vào những năm cuối niên hiệu Đại Nghiệp đời Tùy, Sư thị tịch.

Thử Luận Bàn:

Phàm ngâm reo
cổ xúy gió mây, luật điệu chung cho mưa nắng, vật lý gặp nhau có như tự trời, huống gì Thần Đạo huyền mưu,
nghóa trái thường ứng
mà có thể suy nghó được ư? Nên những Bậc Thánh
vì lợi ích, tạm bày các
đường khéo léo để nhiếp sinh, vì đôn đốc hàng
sơ tín hiện ánh sáng mà
trao truyền vật. Tâm ở tại Ngộ tông, Đạo quy mô đã mở rộng, công lao dắt dẫn không rơi lạc. Còn như lẫn lộn nhỏ
lớn chẳng phải có, đều
là Bỉ ngã nơi thường nghi, ngang bằng sắc tâm
với tánh không, dứt
bặt hình hữu trôi lăn, u thông mà mở mang hoằng
hóa cội gốc, cực biến
để thấu đạt nguồn thần. Chẳng được như thế thì
khó mở mang, trước dùng oai quyền mà khơi động,
sau dùng lời tiến
để dẫn dắt.
Xoay chuyển phát khởi niềm tin do nhờ khơi mầm dần.
Vào thời Tượng Mạt
ghét ganh, giáo pháp dần sụp đổ lìa tan, thần lực lắng dòng, cảm thông dứt bặt. Ở đời
Thạch Lặc, Thạch Hổ, mà ngài
Phật Đồ-trừng được nêu danh. Đến thời
Tiêu Diễn (Vua
Võ Đế-thời
Nam Lương ), mà ngài
Chí Công nêu đức, đầy đủ các ghi chép mà chưa
dám rõ ràng. Khoảng đời
mờ tối trần tục, tình nhiều phù lạm. Lúc bày
linh tướng hoặc thêm
trang sức, xét kiểm bổn cứ chóng rơi lạc dâm tà.
Lời đồn yêu dị ngùn ngụt như rừng, luận bàn đúng
sai tợ ong vỡ tổ.
Còn như Bồ-tát Quán Âm cứu
giúp, tin mà có xác chứng. Đức Đại Thánh
thông mộng hoa thật cùng
một nửa. Cho nên gá sự gần gũi, mịt mờ khó
khỏi, nói ý không liên
can, ngoài ra là mong cầu tưởng tượng, thật giả ngầm duyên, cho nên có được luân hư chỉ. Nhân đó để mà nói thì rất có lý
do. Viên Thông đi đến
chùa Thánh, Chiêu Đạt giẫm tới cung tiên, rất đáng tin lời ấy mà khó thấu cùng
sự việc ấy. Đầu mối của
truyện trước,
Bồng lai không trái
Bỉ lệ. Xưa kia, hiển tông thông cảm, khai mở nền tảng
của huyền hóa. Pháp vốn
nội truyền đầy đủ bày ứng của Linh thông.
Hoặc nhảy lên hư không mà hiện tướng kỳ đặc, hoặc phát ra ánh
sáng
mà hiện điềm lành, có
tướng tốt lành ở đời Tấn mà lẫn lộn đến đây.
Ngài Đàm Dực cảm tháp của
Vua A-dục, ngài Đào Khản gặp được
Bồ-tát Văn-thù, từ đó
về sau phồn hoa khó trình bày đầy đủ.

Vào niên hiệu Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy xâ dựng nhưng
ngôi tháp cao lớn, vọt
hiện các điềm lành rất nhiều, ánh sáng thần soi
chiếu khắp mọi vật, đến
nỗi đượm nhuần cùng khắp các thứ bệnh tật dịch
lệ. Hoa trời và Cam Lộ
đồng tuôn rải, linh chi lẫn nai lành đều hiện
bày. Vân du giữa hư
không Tiên Thánh nhóm sương mù cùng đến, loài
thủy tộc rùa cá xếp
thành hàng ra nghe. Có hơn trăm ngôi tháp thảy đều
đủ sự ngầm thông. Vua
tôi cùng vui mừng, tăng tục đều hân hoan. Đức
ấy vẻ vang sáng ngời
không thể thêm. Nhưng vào năm ấy ở đời hoặc rơi lạc lưu ngôn,
thói quen thế tục thường bàn về năm thứ phước, hân hoan được thọ khảo,
thần thông, đạt mạng. Ba thứ
sợ ấy là chỗ mở mang
của Quân tử. Đến thời
Vua Dương Đế (Dương Quảng) đời Tùy, đúc nắn
ở Cao Dương, mở ra khuôn
phép, bắt mới đầu hình tượng ấy, trên
đảnh nhóm kết búi tóc,
thân phát ra ánh sáng mầu vàng tím. Ánh sáng
linh thiêng
soi
chiếu khắp, phô bày năm mầu hiếm lạ. Hoa tốt lành
đầy khắp sân, mở tướng khác biệt của
sáu thể. Trên dưới đồng an thái, không đức nào
sánh bằng, bèn ban
sắc chiếu Đồ họa đó để ban khắp các quận
trong nước.
Nghóa đáng hưởng ân dầy ấy, đội phước
Vô Cương. Di quyết Tông Xã bền chắc như núi.
Sau đó lại giặc giã đói kém nối
nhau, khắp vũ nội đổ
nát. Mất thời gian, tan ngôi báu, cuối cùng sự
chết đến thân. Gồm rõ trọn xưa, năm vận đều đưa đẩy đổi dời. Gần thì dùng
tình tìm cầu họa phước,
mê lầm sự cậy phục ấy.

Lại như Thánh
Mẫu lên cõi trời, công cao bèn khắp, Luân
Vương xây tháp mà họa
đến khi sắp qua đời. Làm sao rõ được việc ấy ư?
Tin do Nghiệp mạng mỏng
dày nên cảm Quả báo có tốt xấu, đâu thể
dùng tai mắt của người
thường mà xa trù tính Đạo của ba đời ư? Như làm lời
của
Bốc Thương giả nghị, là trước luận của
Ban Bưu Lý Khương, chỉ biết lẫn lộn mà gọi đó là Mạng, chẳng biện rõ Mạng vì
sao như
vậy, đâu khác gì thấy
lưới tròn nơi rương tráp mà không biết nó được
thành từ khung dệt. Thấy
trăm thứ lúa nơi kho lẫm mà chẳng biết nó có
được là do từ cấy cày, gặt hái. Điều Nho giáo
gọi là mạng thì Phật giáo
gọi là Nghiệp. Mạng lệ buộc
bởi nghiệp, nghiệp hệ thuộc từ tâm.
Tâm phát sinh đó đã lắm
thứ sai biệt, nghiệp thành nên cũng không chuẩn
định. Do đó, những bậc
Khai só thấu đạt về
Mạng Nghiệp, biết quả báo đã thành thục nên không
trốn tránh.
Sư thường mê lầm nhân quả, cho là nói
suông mà không ứng, cho nên
Mã Thiên than rằng bố thí là
sai
lầm, chứa nhóm nghi ngờ
mà chẳng thông, Phạm Bàng lầm tuyên thiện
ác, ngậm tình mà không
sao mở giải. đó đều là những kẻ trông thấy dòng mà không tìm xét đến nguồn, chỉ thấy một mà không biết hai.
Xem xét Hoằng Giáo của
Thích Môn đâu lại đắm chìm trong lưới ấy ư?
Tạo nghiệp có muôn mối, cảm báo có muôn manh.
Hoặc trước thiện
sau ác nên có được trước tốt tươi mà
sau xấu kém. Hoặc tốt xấu lẫn
lộn cùng khởi, nên họa phước đồng một lúc cùng tới. Chì có
Sắc là
một, bình đẳng về hình
về mặt khác nhau và khác nhau, chỉ có tâm là
một, ngang bằng trăm hóa
mà không chuẩn định. Nên Vô học hoặc
Nghiệp dứt ngay đời nay,
nghiệp xưa hết ở đời hiện tại, có buộc cảm do bởi đã đến thọ Báo, chưa dừng ở thời nay. Nên ngài
Xá-lợi-phất là người thông minh ngộ lý mà thường bị tật não, ngài
Mục-kiền-liên là người đạt
só oai hùng,
song lúc qua đời vẫn bị buộc ràng nát thân. Đức
Thích Tôn là bậc Chí
Thánh chịu đựng lời Phỉ báng ở
Kỳ Viên. Vương tử bị dèm pha
giữa chúng thanh tịnh. Nho
Tông bặt hết gạo thóc nơi Trần Nhưỡng,
Nghiêu Thang gặp biến tại
Trung Nguyên. Tuy tướng
Huyền Sách hoặc trái
mà duyên của Nghiệp Mạng
không sai lầm. Vậy đủ biết ngôi báu của các Vua Văn Đế (Dương
Khiêm
5
8
1-
605) Dương Đế (Dương Quảng 605
-
6
1
7) đời Tùy, phước xưa chung kết ở đời nay. Và đời nay tôn kính tạo dựng tháp tượng
là hạnh nghiệp tạo khởi cho tương lai, giao vận
cùng gieo. Không biết nhân
nào đưa đến chiêu cảm, tùy gặp hai gương
soi, thông mạng đâu ở
tại đó? Lại như ngài Pháp Tế đến nơi cung sâu,
nhờ Thần chú mà tiêu
trừ tai ương, ngài Pháp An ở chùa Tuệ Nhật nhờ
chẻ đá mà có dòng
suối chảy. ngài Chuyển Minh vượt cự tẩm, ngài
Thông Đạt tắm nước
đun sôi,
Quỳnh Công báy lạy mà tà tượng
sụp đổ.
Đạo Anh thị tịch mà đất
liền rung chuyển. Các đức hạnh ấy rất nhiều và
đồ chúng các ngài cũng rất đông.
Đã nói là
Thần hóa, thì hẳn không thể lấy nguyên do từ trước đến
nay mà
phỏng theo, liền tiếp nối trong
thiên chương, biết tăng luân
khó tình cợ được gặp.

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
Quyển 26 C hết







<卷>QUYỂN 27</卷>


CHƯƠNG VII: DI THÂN

(Trong chương
này chánh truyện có mười hai vị, phụ có hai vị)

1/ Truyện ngài Thích Pháp Ngưng trụ chùa Hội Châu ở đất Thục, thời Nam Tề.
2/ Truyện ngài Thích Tăng Nhai ở Ích Châu, thời Bắc Chu
3/ Truyện ngài Thích Phổ Viên ở Ung Châu, thời Bắc Chu
4/ Truyện ngài Thích Phổ Tế ở núi Chung Nam đời Tùy (Phổ
Tế)
5/ Truyện ngài Thích Phổ An ở Cốc Ngạnh Tử thuộc núi Chung Nam, đời Tùy
6/ Truyện ngài Thích Đại Chí ở Lô Sơn thuộc Cửu Giang, đời

Tùy
7/ Truyện ngài Thích Trí Mạng ở Ngụy Trịnh, thời Tiền Đường
8/ Truyện ngài Thích Huyền Lãm trụ chùa Hoằng Phước ở kinh đô, thời Tiền Đường
9/ Truyện ngài Thích Pháp Khoáng trụ chùa Hoằng Thiện ở kinh đô, thời Tiền Đường 1
0/ Truyện ngài Thích Hội Thông ở Cốc Báo Lâm, thuộc
núi Chung Nam, thời Tiền Đường.
1
1/ Truyện ngài Xà-lê Thiệu ở Tử Châu, thời Tiền Đường. 1
2/ Truyện ngài Thích Đạo Hưu trụ chùa Phước Duyên ở
Tân Phong thuộc Ung Châu,
thời Tiền Đường

Truyện ngài
Thích Pháp Ngưng trụ chùa
Hội Châu ở đất Thục:

Thích Pháp Ngưng, là người xứ Hội Châu, họ Bàn. Lúc đầu, Vua Võ Đế (Tiêu
Trách
4
8
3-
494) thời
Nam Tề mộng thấy đi đến núi
Tề, mà không biết núi
ấy thuộc ở châu huyện nào, bèn ban sắc trong
thiên hạ tìm kiếm. Bấy
giờ, có một cụ già ở Hội Châu tấu trình rằng:
“Cách Châu Thành về
hướng Bắc bảy dặm có núi Thần Nhân, xưa gọi đó là núi
Tề.” Vua Võ Đế bèn
sai người lên đó xây dựng tinh xá, độ tăng
xuất gia, ban cấp ruộng
đất. Khi đó, Sư còn còn nhỏ, mà được độ trước
tiên. Sư chuyên tâm giữ
giới, đạo đức ngày một mới. Sáu năm ba tháng, trai cúng liên tục không dứt. Ngài chỉ lấy việc ngồi thiền làm niệm,
xuất thiền thị tụng Kinh,
thường xuyên nhập thiền. Mọi người đua nhau đến xem mà không ai dám vào, chỉ ở cửa
sổ từ xa nhìn. Trải qua một
tháng, Sư xuất thiền mà vẫn chưa chịu ăn, các bậc danh tăng đại đức
phần nhiều đến khuyên
nhủ Sư. Tuy Sư ăn nhưng dần dần giảm ít.

Về sau, đến
lúc bảy mươi tuổi, ở trước tôn tượng Phật, Sư đặt
tòa mà ngồi.
Mới đầu, Sư đốt một ngón tay,
suốt ngày đêm không lay động. Khi lửa cháy tới cánh tay, mọi người và các đệ tử muốn đến dập
tắt. Cho đến có người
kêu gào. Sư lại cấm ngăn không bằng lòng. Lửa
từ cánh tay cháy rực
càng mạnh, bèn cháy khắp cả thân Sư suốt bảy
ngày bảy đêm. Khi đó
trong đời các hàng nam nữ có người gào khóc tự
đánh vào mình, có người đảnh lễ khen ngợi. Đến lúc thân
Sư cháy hết chỉ
còn hai nhúm tro, mọi
người bèn gom nhặt, đưa lên đảnh núi xây tháp
cúng dường. Đến nay chỉ
còn có một tinh xá, ngoài ra đều bị đổ nát.

Truyện ngài Thích Tăng Nhai ở Ích Châu, thời Bắc Chu:

Thích Tăng Nhai, họ Mâu,
Tổ Tiên Sư vốn ở
Phù Lăng. Niên hiệu Nghóa Hy thứ chín
(4
1
3) thời Đông Tấn, Chu Linh Thạch đánh chiếm cả ba trăm nhà ở Phù Lăng thuộc đất Thục, bèn theo Quân lính trị phạt, nhân đó đến dừng tại hang núi
Kim Uyên ở
Quảng Hán. Sư là con
cháu nối dõi sau đó. Tuy
tuổi còn nhỏ nhưng Sư ít nói, không chơi giỡn
vui đùa. Mỗi lúc đi đến
suối rừng thì Sư trước kính lễ, sau mới uống
nước. Hoặc nhìn chăm
chú không nháy mắt, ngồi suốt cả ngày. Có người hỏi lý do.
Sư đáp: “Thân này đáng nhàm chán, ta
suy tư về nó,
sau nầy
hẳn sẽ thiêu huỷ đó!”.
Đến lúc
trưởng thành, Sư theo binh lính, nghiêm nghị
cương chánh. Sưtừng theo
bạn đi bắt cá. Phần mình có được, Sư đều đem
thả dưới sông, và nói với bạn rằng: “Giết hại không phải là
nghiệp lành.
Nay khắp trên mình tôi đều mọc mụt nhọt, thề dứt bặt việc
săn bắt”.
Và Sư đốt tất cả khí
cụ săn bắn. Khi đó, Nhương Thủ lãnh mấy trăm
người cùng lắp bít ao
hồ để nuôi cá. Sư bèn dẫn các trẻ nhỏ trong nhà đến đó để xem.
Bỗng nhiên có một con rắn lạ, thân dài cả thước, đầu đuôi
đều mầu đỏ, chỉ trong
phút chốc nó dài hơn cả trượng, vây quanh
năm-sáu thước. Các thợ
săn đều bỏ chạy tán loạn, rắn bèn đến chỗ có nước,
cất đuôi vào trong mây,
phát ra ánh sáng mầu đỏ khắp cả đồng trống,
lâu sau mới biến mất.
Sau đó, mọi người cùng nhóm họp luận bàn việc
ấy. Sư bảo: “Đó không có gì đáng lo, chỉ nên
dứt bỏ nghiệp giết hại thì
rắn sẽ không hại người.”
Và Sư lại khuyên dừng bỏ việc đào ao hồ.
Mọi người chưa bằng
lòng, không bao lâu thì bờ đê phòng ngừa đều bị vỡ.

Khi đó, Sư
đến nương tựa Thiền sư Tất, dốc sức cung phụng
kính hầu, tuy sung cả thân
mạng làm người sai sử, nhưng Sư nói năng
chậm rãi, cử động như
người ngu si. Nhưng một đối một lời mà hợp với Đại lý, trải qua lưu ở mấy năm mà không có gì đổi khác. Đến lúc gặp
tháng giá rét,
Thiền sư bị bệnh lạnh chân, bảo
Sư lấy lửa
sưởi ấm.
Sư bèn đem lò lửa lớn
than cháy đỏ rực vào để ở trước. Thiền sư quở trách
Sư rằng: “Kẻ ngu si, sao
ông lấy nhiều lửa như thế?” Sư nghiêm sắc
mặt đáp rằng: “Cần lửa để trừ lạnh, có được lửa lại nói là nóng, vậy ai
là người ngu si? Tánh
tình như thế, làm sao đắc Đạo được?” Thiền sư
bảo Sư rằng: “Ông không
sợ lửa, vậy hãy thử đưa tay vào lửa xem”.
Sư liền dí ngón tay vào lửa,
Sư hét lên
thành tiếng, khói xanh bốc lên, nhưng
Sư không biến đổi hình
dung. Thiền sư thầm lấy làm lạ, nhưng chưa
cung kính ngay. Lại đến
hôm khác, các đệ tử của Thiền sư bảo rằng:
“Tăng Nhai chịu được lửa”. Bèn cùng nhau đẩy
Sư đến chỗ lửa, các chỗ bị
đốt đều thành vết
thương mà Sư vẫn vui vẻ nói cười tự nhiên, không hề
tỏ vẻ đau khổ. Các đệ
tử đều thưa hỏi việc ấy với Thiền sư. Thiền sư bèn gọi
Sư đến bảo rằng: “Ông ở đây học
Phật Pháp, không được làm những việc khiến hoặc loạn
mọi người”.
Sư đáp: “Nếu chẳng khổ thân thì
làm sao đắc Đạo được?
Nếu được xuất gia một ngày là đủ “. Thiền sư
bèn độ cho Sư xuất gia,
tự xuống tóc cho Sư, nhưng chỉ thấy tóc mai và
râu là cạo bỏ, còn bao
nhiêu đều tự rụng, Thiền sư liền để dao xuống
đất, vén y, đảnh lễ mà
thưa rằng: “Pháp sư Tăng Nhai đến làm thầy tôi,
tôi xin làm đệ tử!”.
Sư khiêm nhường cảm tạ mà thôi.

Khi Pháp y đã
mặc vào thân, bốn chúng đều tôn kính, quy
mạng chí thành.
Sư không hề tiếc lận. Ở những nơi có người tật bệnh,
Sư đến, thì không bệnh gì
chẳng được tiêu trừ. Suốt thời gian ba mươi năm,
Sư chuyên rộng cứu giúp.
Đến lúc ngoài bảy mươi tuổi mà tâm lực Sư còn
khoẻ mạnh.
Tháng sáu niên hiệu
Võ Thành thứ nhất
(5
5
9) thời Bắc Chu, Sư đến đầu đường phía Tây thành Ích Châu, dùng vải bọc năm ngón của hai bàn tay mà thiêu.
Có người hỏi: “Đốt ngón tay nào
không đau đớn ư?” Sư
đáp: “Đau đớn là do tâm khởi, tâm đã không đau khổ thì ngón tay đâu có đau khổ”. Mọi người đương thời đều gọi
Sư là
“Bồ- tát Tăng Nhai”. Có người hỏi rằng: “Dường như bị
bệnh phong,
sao ông không chữa trị?”
Sư đáp: “Thân đều là không, biết chữa trị ở
đâu”. Người ấy lại hỏi: “Căn Đại có đối đãi,
sao gọi là
Không?” Sư bảo: “Bốn Đại, năm Căn trú
ở nơi nào?” Mọi người đều phục lời nói ấy.

Có Pháp Sư
Đoái ở chùa Hiếu Ái là người có kiến giải rộng
lớn, nhân nghe Sư phát
tích, bèn dẫn các đệ tử mấy mươi người đến chỗ
Sư để lễ kính, cởi y dâng thí, và nhìn lại đại chúng mà bảo rằng:
“Thật thấu suốt Bát-nhã, chẳng phải nói rỗng không.” Từ đó các hàng đạo tục cùng nhau nhóm họp gấp bội, thêm
sự kính tin.
Cứ như thế, trải
qua ngày sau, các ngón tay trái lửa cháy hết dần đến lòng bàn tay,
xương tủy sôi trào vọt
lên sắp tắt lửa dữ, Sư bèn đưa tay phải đã hết ngón
cắp que tre mà khơi lửa.
Có người hỏi nguyên do. Sư đáp: “Vì chúng
sinh chẳng thể thực hành
Nhẫm, nay khuyên những người không thể
Nhẫn thì nên nhẫn, người
chẳng thể thiêu đốt thì thiêu đốt.” Sư lại nói
pháp dạy răn, khiến mọi người thực hành từ, dứt bỏ ăn thịt. Tuy khói
lửa đều cháy mạnh,
suốt ngày liền đêm, thiêu đốt cả hai tay, mà mắt
mày Sư không hề đổi
thay. Sư lại vì bốn chúng giảng pháp tụng kinh.
Đến những chỗ văn từ
cần thiết, nghóa lý cốt yếu, thì cằm đầu Sư hơi tỏ
vẻ vui cười. Có lúc có
người trong tâm biếng trễ nên nói chuyện riêng, Sư
nhìn mà bảo rằng: “Ta ở trong núi, mới đầu không
biết chữ, nay
nghe lời kinh, mỗi câu đều tương ứng với tâm.
Sao chẳng dốc lòng lắng
nghe? Nếu trái với đây
thì không thiêu đốt tay này, đâu khác gì khúc củi ư?” Từ đó đại chúng
kính sợ, không ai chẳng
chuyên chú.
Sau đó, Sư lại bảo với đại chúng
rằng: “Chúng sinh ở thời mạt pháp khinh mạn, tâm dần dần mỏng, thấy tôn tượng chỉ như cây gỗ, nghe kinh như gió
thoảng qua tai ngựa. Nay vì
ghi chép Kinh giáo Đại thừa nên đốt tay diệt
thân, muốn khiến cho tôn
trọng Phật Pháp.” Khắp cả cảnh vức, các hàng
só nữ nghe thế đều đến nhiễu quanh mấy muôn vòng.
Sư vẫn tự nhiên
tónh lắng, dung nghi nhan sắc
chẳng đổi thay. Thường nhóm họp nơi đường lớn ở phía
Tây Thành, bàn luận
Pháp hóa. Mới đầu có mưa nhỏ,
sắp
sửa thấm ướt,
Sư bèn nhiếp tâm nhập định, liền đó, mây tan trăng tỏ, mà
đốt lòng bàn tay năm
ngón như tàn đuốc hết, bỗng nhiên mỗi ngón tự mọc dài ra ba tấc, mầu trắng
sạch như ngọc kha, tợ như tuyết. Các hàng tăng
ni đều bảo
nhau rằng: “Sau khi Bồ-tát thị tịch, xin nguyện được
thỉnh Xá-lợi, xây tháp
cúng dường”. Sư liền dùng miệng cắn đứt cốt xương năm ngón tay vừa mọc ra, nhả thí đại chúng và bảo rằng: “Hãy xây
tháp cúng dường”.
Đến ngày
mười bốn tháng bảy, bỗng có một tiếng động lớn, như đất trời
rung chuyển, người vật thảy đều kinh hãi. Ở trên hư không
hoặc thấy các hình tướng
như chó, dê, rồng, rắn, quân lính, khí vật v.v… chỉ hiện ra trong thời gian ngắn, rồi liền tan biến. Có người đem việc
ấy hỏi Sư.
Sư bảo: “Điều đó không có gì đáng lo, đó là
Tam-muội đánh thức
ngủ sâu, nay tôi muốn xả bỏ báo thân, hãy
sắm
sửa các vật
cúng!”. Khi đó, có
Thiền sư Đạo ở chùa Hiếu Ái là bậc Đại đức lão niên, giới hạnh thanh tịnh khổ tiết, xả thí tích trượng
sáu Độ và chăn đắp mầu
tím đem dâng tặng Sư. Vào
lửa càng mạnh làm. Sư từ xa đưa tặng áo
nạp loang lổ, ý nguyện
muốn tùy thân. Khi đó người vật ồn ào nhiễu
động, cúng thí tài vật
chất như núi. Ban đầu không biết vật của hai Đức đưa tặng. Đến
sáng
sớm ngày hôm
sau
bỗng nhiên,
Sư bảo thị giả là
Sa-môn Pháp-đà rằng:
“Ông đến lấy tích trượng, chăn đắp mầu tím và áo
nạp ca-sa của
Thiền sư Đạo đến đắp mặc cho ta”.
Xong rồi, Sư bèn đến
chỗ thiêu thân. Lúc đó,
các hàng Đạo tục có hơn mười vạn người che
kiệu mà khóc. Sư bảo:
“Chỉ nên giữ tâm Bồ Đề, nghóa là không khóc”.
Sư liền bước lên tòa cao, giảng pháp cho
chúng nghe, và luôn luôn đưa mắt nhìn lầu củi, vui vẻ cười một mình.
Sư bèn nằm nghiêng hông bên phải, đều không hơi thở, tướng trạng như tượng gỗ.
Rồi Sư ngồi dậy bảo
rằng: “Thời
sắp đến”, bèn đưa chân xuống và bạch với chúng tăng
rằng: “Phật pháp khó
gặp, nên cùng hộ trì”. Trước nơi phía Đông nam
huyện Đô Thành, chất
củi nhiều lớp làm thành lầu cao đến mấy trượng, phía trên làm một cái thất nhỏ bằng cỏ khô, dùng dầu tẩm vào đó.
Sư thư
thả bước lên lầu,
nhiễu quanh ba vòng, lễ bái khắp bốn phía rồi bước lên trên, tựa lan can
nhìn xuống, bảo mọi người
tụng Bát-nhã, có
Thí Chủ là Vương Tuyển sợ rằng:
“Nếu ta phóng lửa tức là thiêu đốt Thánh
nhân, sẽ phải chịu
tội trọng”.
Sư thầm biết điều đó, bèn gọi
Vương Tuyển lên lầu, đưa cánh tay xoa đảnh đầu
Vương Tuyển và bảo rằng: “Ông chớ
lo sợ làm lầu củi này
sẽ đắc tội. Đây thật là
phước lớn!”.
Sư bèn thúc
giục bảo chân lửa, mọi
người đều sợ không dám châm nên đặt lửa dưới
đất, Sư dùng cánh tay cắp lấy đuốc, trước tiên đốt ở phía
Tây bắc, kế đến
là phía Tây nam. Cỏ khô
thấm tẩm dầu bừng bừng bốc cháy. Ở trong
lửa dữ, Sư phóng lửa
thi thiết lễ bái, đến lạy thứ hai, thân mặt Sư bị
cháy, Sư lại lạy thêm
một lạy nữa, thân Sư ngã trên than, đến lúc củi tàn lửa
tắt, xương
thịt Sư đều cháy hết, chỉ còn lại một quả tim mầu
đỏ và ướt, gan, ruột, lá lách, dạ dày còn tự liền nhau. Lại dùng thêm bốn
mươi xe củi để thiêu
đốt. Ruột và lá lách tuy cuộn lại, mà trái tim
vẫn còn y nguyên.
Pháp sư Đoái mới bảo nhặt lấy đem đến an táng dưới tháp.
Đến nay hiện còn trong chùa Bảo Viên.

Lúc đầu, khi
chưa tự thiêu thân, có người hỏi Sư rằng:
“Bồ-tát thị tịch, xin nguyện ứng hiện
điềm lành!”.
Sư bảo: “Thân ta có thể
cháy hết nhưng tâm (tim)
ta không hề hư hoại.” mọi người cho rằng:
“Tâm thần không hình
tướng thì chẳng do đâu mà đốt tan. Về sau, trái
tim Sư vẫn còn, mới biết trước hiện lưu lại một
tâm không hư hoại. Nhưng
Sư từ thuở bình
sinh mãi đến lúc thị tịch, từng hiện các tướng lạ có đến
mấy mươi điều. Từng có
một nhà nọ sắp thọ giới. Tự nhiên vô cớ, Sư
cười, bảo rằng: “Sắp
xả bỏ vật báu, sinh nghi lo ư?” Mọi người han hỏi,
có người phụ nữ họ
Dương muốn cúng thí xoa bạc, nhưng sợ người
chồng quở trách. Nhân
đó mà quyết xả thí. Có Sa-môn Phật Dữ ở chùa
Hiếu Aùi rất thích ăn uống, trôi lăn trong thế tục, nhân đi theo
sau kiệu
Sư mà tự phát nguyện rằng:
“Ngày nay gặp được bậc Thánh, xin thệ nguyện dứt bặt rượu thịt.” Đến lúc về lại chùa, thấy có một người thân mầu vàng bảo
Phật Dữ rằng: “Ông hãy dứt bặt việc ăn thịt, đó là rất tốt. Nếu ông ăn thịt của một
chúng sinh, tức là ăn thịt của tất cả chúng
sinh. Nếu lại còn ăn tức
ăn thịt của hết thảy cha mẹ bà con thân quyến,
nếu muốn ăn thịt tức
đang như trùng ở trong thây chết, vì trùng tức là
thịt”. Lại bảo: “Có
sáu thời niệm lành rất tốt, nếu không thể đủ
cả sáu
thời mà chỉ một thời
cũng tốt. Cứ như thế, chỉ một niệm tại tâm cũng tốt và đều có công năng diệt trừ tội ác!”. Thấy ngôn từ ấy
chân chánh, lời
câu hòa nhã,
Phật Dữ sắp muốn đến hỏi, chỉ giây lát bèn ẩn mất.
Từ đó, Phật Dữ dốc lòng
tinh tấn đi nhiễu quanh tháp mà niệm tụng. Lại nghe
giữa hư không có tiếng bảo rằng: “Ông siêng năng
trì trai, nguyện cho chúng
sinh chẳng bị ăn thịt. Lại khiến cho thân ngạ quỷ thường
được no đủ. Xem xét
sự cảm hóa ấy tất cả đều do năng lực của
Sa-môn Tăng Nhai.”
Khi ngài (Tăng
Nhai) mới lên lầu củi, có Sa-môn Tăng Dục ở
tại cửa chùa Đại Kiến
Xương thấy có ánh sáng lửa cao bốn, năm
trượng, rộng ba-bốn trượng từ đất nổi lên xung thẳng bên cạnh lầu, lâu
sau
mới tắt. Lại nữa, trong
ngày mới thiêu, có Đại đức Sa-môn Bảo Hải ở
chùa Châu hỏi rằng:
“Cùng là một thứ lửa, vì sao Bồ-tát chịu đựng
sự thiêu đốt mà không có
sự đau khổ?”
Sư đáp: “Chúng sinh vì có tướng nên
đau khổ”. Lại hỏi:
“Thường nghe nói rằng: “Thay thế chúng sinh chịu khổ
“, là thật có chăng?”
Sư đáp: “Đã khóc
Tâm thay chịu, cớ
sao
không được.” lại hỏi:
“Bồ-tát tự thiêu thân, chúng sinh chịu tội nóng đốt, mỗi tự chịu khổ, vậy làm
sao thay thế được?”
Sư đáp: “Giống như đốt
tay một niệm căn lành thì
có công năng diệt tội ác, há chẳng phải thay thế ư?”

Khi ấy, có Pháp sư Phổ lại hỏi Sư rằng: “Có hai người tranh
luận Đại Nghóa, cuối cùng chưa dứt khoát. Một người bảo là “Trí Phật
duyên với lý Vô tướng,
lý là duyên cảnh, Trí là Năng duyên”. Còn một
người bảo là “Trừ điên đảo, dứt loạn tưởng,
tức là Chân Đế.” Vậy thế nào
là Định?” Sư bảo: “Phật
tức là Vô tướng, không khác với Dị tướng.”
Pháp sư
Hải nói rằng: “Phật tức
Vô tướng, tướng của Vô tướng vốn không
Dị tướng. Nếu như vậy
thì Bồ-tát tức là Thích-ca, Quán Âm.” Sư bảo:
“Ta là phàm phu, thề vào
địa ngục chịu khổ thay chúng sinh, nguyện giúp cho họ thành
Phật.” Pháp sư
Hải nói: “Chư Phật xưa cũng
có nguyện ấy, vì
sao đã thành Phật từ lâu rồi?”
Sư đáp: “Phật xưa cứu độ
chúng sinh trong một thời
đã hết ”. Lại hỏi: “Các bậc Thánh như Bồ-tát Dược Vương, v.v… vì
sao đã
thành Phật, riêng
Bồ-tát nay còn chưa thành Phật mà cứu độ chúng
sinh thì là khác đường với Phật xưa rồi?”
Sư đáp: “Chúng
sinh ở đoạn trước đã được ý của
Bồ-tát Dược Vương, còn
chúng sinh ngày nay chưa được ý của ta. Do ta mới giáo hóa, như hoa
sắp
rơi.” Sư ứng đối
suốt một thời đều đại loại
như thế. Rồi,
Sư bèn bảo thị giả
là Sa-môn
Trí Viêm rằng: “Sau khi ta thị tịch, khéo nên cúng dường
người bệnh, đều khó
lường biết được cội gốc ấy, phần nhiều là Chư Phật,
bậc Thánh nương phương
tiện ứng hóa, nếu tự chẳng phải là Đại tâm
bình đẳng, thì làm sao có
thể cung kính? Đó là thực hành, ngồi ở trong
nghi, Tăng Nhai tôi chẳng
phải là bậc Thánh.” Bèn gọi đích danh người ấy bảo: “Chư Phật xuất hiện nơi đời, hình tướng không có cố định,
hoặc là thân hình xấu xí
lắm bệnh, cho đến thân hình súc sinh các loài
thấp kém. Đàn Việt phải
thân trọng, chớ nên khinh thường”.

Đến lúc sắp
động lửa, mọi người đều thấy các tướng kỳ lạ, hoặc thấy lọng tròn che phủ
lấy Sư. Có ba Đạo nhân đứng trên lọng ấy.
Hoặc thấy ánh
sáng năm mầu như hình tượng người ở bốn phía cửa.
Hoặc thấy trên lầu củi như mặt trời ló dạng và rải các hoa như mưa, lớn
thì như hộc hai đấu, nhỏ
thì như miếng vú chuông, năm mầu đan xen lẫn lộn bay xuống, hứng lấy chẳng phải một, căn xúc chạm đến đều
tiêu tan. Lại nghe có
tiếng trống lớn ù ù sâu xa, hồi lâu mới dứt.
Sau khi Sư thị tịch, tại huyện Bì có người ở bên
sông Bì thấy giữa hư không có
kiệu Do Lạc, Sư ngồi trên
đó, thân mặc áo nạp loang lỗ mầu vàng, riêng hở

vai đắp chăn
mầu tím, tay cầm tích trượng, phía sau có năm, sáu
trăm vị tăng đều che tán
trúc, nương giữa hư không theo hướng Tây mà
ẩn mất. Lại có Sa-môn
Tuệ Vinh trụ chùa Long Quả ở Đồng Châu,
nhân vì Ngài (Tăng Nhai)
thị tịch bèn lập Đại trai hội cúng dường trong chợ cũ. Khi chưa thọ trai,
bỗng nhiên trông thấy mây đen từ hướng Đông nam bủa đến ngăn che mặt trời, tối thẩm trai hội. và có hai con
rồng, đuôi năm mầu rõ
ràng, dài năm thước, ngắn cũng sáu tấc. Lại rải mưa các thứ phướn hoa như mưa, khói hương khắp giữa hư không lẫn
lộn. Đại chúng đều
trông thấy. Lại lúc mới, thâu xá-lợi quả tim của
Sư đưa vào trong chùa thường trụ thì đều thấy hoa nhóm hợp rất nhiều,
sáng đẹp cả sân nhà.

Lại có Sa-môn Tuệ Thắng ở chùa A-ca- nị-tra, bị bệnh nằm
trên giường, không thấy
được Sư thiêu thân, trong lòng buồn bã. Mộng
thấy Sư dẫn một vị
Sa-di cùng đến, dùng khăn bọc ba hộc hương và mạt
vụn Chiên-đàn chia thành
bốn nhóm dùng nhiễu quanh nơi Tuệ Thắng và châm lửa đốt hương.
Tuệ Thắng kinh sợ nói rằng: “Tôi là kẻ phàm
phu, chưa dám thiêu thân”.
Sư bảo: “Không nên khiếp sợ, đây chỉ dùng để xông trừ bệnh”. Khi tro nóng đã hết, liền cảm thấy mạnh khỏe, lại
thỉnh cầu Sư hiện điềm
lành. Sư bảo: “Ta ở tại Ích Châu, giã gọi tên là
Tăng Nhai, kỳ thật tên ta
là Bồ-tát Quang Minh Biến Chiếu bảo Tạng”.
Tuệ Thắng sau khi tỉnh giấc,
sức mạnh gấp bội
thường ngày. Có lúc ở
ngoài thôn ấp, vì
Ngài (Tăng Nhai) mà thiết hội,
Tuệ Thắng tự
xướng dẫn rằng: “Ở Đồng
Châu phước trọng, các hàng đạo tục đều thấy điềm lành. Còn chúng ta v.v… tội chướng
sâu dày, không được thấy gì!”.
Ngay sau câu nói ấy, có cả ahi trăm người đều thấy hoa trời như tuyết lẫn lộn đầy trời ánh ngời mặt trời mà rơi xuống.
Đến lúc thọ trai bữa trưa xong, hình dạng hoa dần lớn như chiếc mâm bảy tấc, đều biến thành
mầu vàng ròng,
sáng lòa chói mắt. Bốn chúng đua nhau hứng lấy, nhưng đều không
hướng được, hoặc có người men theo cây leo lên cao, nhìn
muốn lấy đó, như hoa đều bay lên.

Lại nữa, dân chúng ở
Thành đô, có
Vương Tăng Quý, sau
khi Sư thiêu thân, cả nhà
đều dứt bặt ăn thịt. Sau do có sự cố, sắp bỏ
chay tịnh, riêng tự bình
luận. Khi đó đang lúc canh hai, bỗng nghe ngoài
cửa có tiếng gọi “Đàn
việt!” Lúc ra mở cửa, thấy một Đạo nhân bảo
rằng: “Hãy cẩn thận
chớ ăn thịt”. Nói trong tâm tình chua xót, dù đi dù
khóc, Vương
Tăng Quý bèn đuổi
theo sau, dường như gần mà xa, rồi
bỗng biến mất. Lại nữa,
sau khi Sư thiêu thân, đến tháng tám, có người
thợ săn tên là Mâu Nan
Đang đến đảnh núi Tựu Kiệu để săn bắn, cầm tên

gương nỏ, đưa
mắt nhìn theo con nai, bỗng thấy Sư cưỡi trên thân một con hươu cao cổ mầu xanh. Mâu nan Đang
kinh hãi bảo: “Ông đã thiêu thân chết tại Ích Châu, cớ
sao nay lại ở đây.”
Sư bảo: “Ai nói dối ngươi vậy? Ngươi có thể
thiêu thân, không nên
săn bắn, vì mắc tội.
Ngươi phải siêng năng
dốc sức làm ruộng đi.” Nhân đó bèn bỏ đi.

Lại đến mùa đông, con của anh Sư ở trong kho nước, bỗng
nghe trong hang núi có tiếng
ồn ào náo động như có số người đông đến
mấy muôn, bèn đưa mắt
nhìn, thấy Sư có hai vị tăng đi theo, tay chống
tích trượng mà đi, nhân
đó, đuổi theo kịp được Sư, muốn nắm lấy áo
ca-sa. Sư bảo: “Sao ngươi
nhọc đuổi theo ta làm gì?” Bèn chỉ heo gà ở trước khe nước bảo rằng: “Những âm thanh ấy đều có
giải thích, như tiếng nói của ngươi, v.v người khác
không hiểu. Ngôn âm của các nước
khác, ngươi cũng không
hiểu. Người và vật tuy khác nhưng đều có Phật tánh. Chỉ vì nghiệp ác, cho nên phải chịu thân hình ấy. Ngươi chỉ nên dốc
sức làm ruộng, chớ
chứa nuôi các loài cầm súc!”. Sư nói trong ý tứ
ủy thác khắp cùng.

Nên, Sư luôn
luôn hiện hình, dự biết ý Sư, đại loại đều như
vậy, đầy đủ như trong
Sa-môn Vong Danh Tập, và “Tam Bảo Lục” của
Phi Thị, và “Ích Bộ Tập Dị ký”.

Truyện ngài Thích Phổ Viên ở Ung Châu, thời Bắc Chu:

Thích Phổ Viên, không biết
Sư là người xứ nào. Nghe nói thì dường như
Sư ở
Hà Hải. Đầu thời
Bắc Chu, Sư đến
Tam Phụ, dung
mạo Sư khôi ngô, thân
tướng cao lớn, nói năng rộng thoáng, rất có thần
thái của bậc Trượng phu. Sư đi khắp nhiều Danh sơn
sông lớn, thường lấy hạnh đầu-đà làm chí ý, ưa thích hành từ cứu giúp lấy
sự ích lợi làm đầu. Nếu có người tìm đến,
Sư liền vì cấp dẫn chỉ dạy, nêu bày ngôn ngữ hành vi cần yếu, khiến vâng theo khổ tiết.
Sư chuyên tụng
Kinh Hoa Nghiêm, ngầm lắng
tướng âm thanh, không người nào biết, có vị đệ
tử hầu độc, sau nhân
đó mới biết. Nhưng Sư thường ngồi nơi giường
dây, nghiêm chỉnh hình
dung, an trú trong Định, Dụng tâm càng đến
cùng, không còn nhận
biết đã trải qua sáng tối.

Có thời gian,
Sư đi khất thực, tạm đến trong xóm ấp,
Sư thường nương nghỉ nơi
rừng hoang mồ mả, lấy sự tónh lắng để tư duy. Ban
đêm có con Quỷ sức
mạng, thân hình rất đáng sợ, có bốn mắt, sáu răng, tay nắm gậy cong, lông trên thân mình rủ xuống đi thẳng đến trước mặt
Sư. Sư trừng mắt nhìn nó, không tỏ vẻ
khiếp sợ, không bao lâu, quỷ
bèn rút lui. Đại loại như thế chẳng phải chỉ một lần. Lại có người ác tìm đến
chỗ
Sư xin cúi cái
đầu Sư,
Sư sắp chặt đầu mình mà cho thì kẻ ấy lại không chịu lấy, mà lại xin tròng
mắt Sư.
Sư liền móc mắt cho, kẻ ấy lại theo
Sư đòi xin cánh tay,
Sư bèn dùng dây buộc cổ tay vào cây,
chặt đứt ngang khủy tay
mà cho, ngất xỉu ngã xuống đất, người trong
làng đến sáng mới nghe
biết, nhân đó, Sư thị tịch tại sông Phiền thuộc
phía Nam ngoại ô. người
trong các xóm ấp buồn thương đức tánh khổ
hạnh ấy, tranh nhau muốn
thâu nhặt để an táng, mọi người bàn nghị
không dứt quyết, bèn
phân thi thể Sư thành nhiều đoạn, mỗi làng tự xây tháp cúng dường.

Truyện ngài Thích Phổ Tế ở núi Chung Nam:

Thích Phố Tế,
Sư là người xứ Bắc Sơn Hỗ thuộc Ung Châu.
Lúc mới xuất gia,
Sư nương tựa
Thiền sư Viên, luôn theo nghi quỹ hành pháp, ở một mình chốn núi rừng
hoang vắng, chẳng hề nghỉ lại trong nhà
người thế tục,
Sư thường ngồi kiết già tu thiền, mãi đến lúc tuổi già, nương náu nơi
hoang vắng,
Sư chẳng
sợ hổ báo. Tuy du lãng ngoài vật, mà
tay Sư không hề rời
quyển kinh. Sư thường đọc tụng kinh Hoa Nghiêm,
y cứ vào kinh mà kết
hạnh nghiệp. Từ khi Phật pháp bị hủy diệt, Sư
bèn đến các núi Thái
Bạch, v.v… Đi không mang theo lương thực, cứ đúng thì ăn dùng cỏ lá, nhai nuốt uống ăn đều không bị bệnh hoạn.
Sư tự lập nguyện đến lúc
Tượng giáo được phục hưng thì xẻ thân để cúng
dường. Sư tu theo hạnh
Phổ Hiền, sinh về cõi nước
Hiền Thủ. Đến đầu niên hiệu Khai
Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, Phật giáo lại được mở mang hưng thạnh. Sư suy nghó ước nguyện đã mãn, nên theo việc xả bỏ báo thân, bèn dẫn chúng nhóm họp nơi
sườn núi phía Tây của hang Thán, phát thệ
nguyện rộng lớn, gieo mình
xuống vực sâu tự vẫn. Mọi người từ các phương
xa tìm đến đông chật cả
hang núi, bèn xây tháp trắng nơi đảnh núi cao
để phụng thờ.

Gần đây, khoảng đầu niên hiệu
Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, có Sa-môn ở núi tên Phổ Tế. Ngài lập tiết tháo mạnh mẽ, trinh thuần bền bỉ.
Sư thường đi khắp các
danh sơn, tập tụng kinh điển, với
các Kinh Đại Phẩm,
Pháp Hoa là các
kinh sư
thông hiểu. Hễ lúc nào đến nơi nhóm tập thì phần nhiều
Sư tụng hai bộ kinh ấy. Nhưng tùy ăn cú,
có lúc Sư phải giải
thích lại, hơi tiếng của Sư vang khắp cả một dặm,
nên khiến trong chúng đông
khoảng mấy muôn người không ai chẳng
được nghe. Vào niên
hiệu Võ Đức thứ mười tám (?) thời Tiền Đường,
Sư từ Phương Tây đến Quan
nội, khi ấy Sư trải qua các Ấp lạc rồi về ở
rừng vắng. Đến niên
hiệu Trinh Quán
(
6
2
7-
650) thời Tiền Đường, độ tăng

xuất gia, lúc
đó, vì Sư không quê quán nên xếp vào Sổ công, trụ chùa Quang Minh ở kinh đô, chúng nhóm họp như núi kết, ưa thích nghe
yếu chỉ kinh pháp, Sư khốn
khố bởi sự ồn ào nhiễu loạn đó, bèn để lại
Tên mà trốn đi.
Chẳng biết
Sư đi đâu. Có người nói hiện nay
Sư ở tại
núi Chung Nam ngồi một mình
nơi hang sâu thẳm, bên cạnh có nhiều
núi quả, cần thì mang trở
lại, nhưng trở lại truy tìm, thì mất đường đến.
Tôi (Đạo
Tuyên) từng hội tụ, chính mắt thấy người ấy, áo mặc
thì trăm mảnh kết với
nhau. Bình bát thì vừa đủ thọ dụng, gánh múc
nước rưới rửa thì
bằng bình đất, dây gai buộc cổ. Ngồi thì tựa vào cỏ,
hông không chạm đất,
khoẻ mạnh quả cảm, ngủ nghỉ chẳng khi thường,
tiết ước kiệm thối,
giặc lợi ngầm vết, lời nói ý chỉ, lấy sự biết đủ làm
đầu. Bàn trao chánh nghóa,
y như thực hành làm tối trrọng. Do đó ở nơi một chỗ ngồi giảng pháp mọi
sự thí cúng chất chứa như núi mà
Sư không hề đoái hoài để ý, mặc tình giao phó xem xét.
Sư lại
suy nghó rằng: “Cái thuộc thành thì năm thứ Dục là cội gốc. Nay ta
sức lực đã
suy
yếu, không nên tự vùi
lấp!”. Và bèn trốn đi.

Nam:

Truyện ngài
Thích Phổ An ở hang
Ngạnh Tử, núi Chung

Thích Phổ An, họ Quách, người ở xứ
Kinh Dươn thuộc
Kinh Triệu. Thuở nhỏ,
Sư nương tựa Thiền sư Viên xuất gia. Sư luôn khổ nhọc tiết chế thực hành
hạnh đầu-đà, xả bỏ mọi việc thế gian, tánh
Sư hòa
nhẫn, chẳng hề mừng oán quá lắm. Hoặc thay thế giữ làm mọi việc mệt
nhọc, chịu các cần khổ,
mà tâm tình cam chịu, sợ việc ấy cùng tận. Về
sau, Sư đến chỗ
Pháp sư Ái, học thông ba Tạng, thường chuyên về
Kinh Hoa Nghiêm, Sư đọc tụng
thiền quán tư duy, lấy đó làm nêu phỏng.
Đến lúc thời
Bắc Chu phá diệt
Phật Pháp, Sư bèn đến gá ẩn
tại sườn núi phía Tây hang
Ngạnh Tử ở núi
Chung Nam, nơi rừng
sâu
tự che chở, làm gương
cho đời. Tiết tháo thanh khiết như suối đá, nối
gót Do phủ.
Sư lại dẫn
Pháp sư
Tónh Uyên đồng đến dừng ở nơi rừng hoang, mở bày giải thích
sâu mầu, đỡ giúp tiếp nối huyền lý. Thêm vì
Sư vâng theo thi hành khổ
hạnh, quên thân vì chúng sinh. Hoặc để trần hình hài nơi cỏ rậm thí cho các loài
muỗi nhặng, máu chảy khắp thân, mà chẳng tỏ vẻ
lo sợ.
Hoặc gượng nằm lẫn lộn giữa các thây chết để bố thí cho các loài hổ báo, tuy đến nhưng chỉ ngửi mà chẳng ăn.
Sư thường lo
nghó phân vân, chẳng hợp với
tình nguyện, bèn một mình giẫm theo vết
chân thú, mong nó gặp mà ăn. Bấy giờ,
đất trời đã bít lấp, Tượng giáo đang mờ tối.
Quốc lệnh

nghiêm trọng
không chấp thuận lánh nạn. Các bậc danh đức ở
Kinh ấp có hơn ba mươi vị
tăng, trốn lánh tại núi Chung Nam, không nơi
nương náu. Sư bèn mời
gọi tất cả những người có tâm ấy ở khắp châu bãi
đến nơi sâu kín an ở.
Còn tự mình Sư hiển bày, thân hành cầu xin chẳng
sợ luật nghiêm giết
hại, nên có được các thứ ăn mặc đầy đủ, hạnh
nghiệp tu trì không phế
bỏ. Trong đời loạn lạc mà biết được kẻ só, thì
Sư chính là người ấy!
Bây giờ, lại có chiêu mộ nếu ai bắt được một vị tăng
sẽ được ban thưởng mười vật. Có người ứng theo
sự chiêu mộ ấy đến
muốn bắt Sư. Sư liền an
ủi dẫn dụ rằng: “Xem ông rất khốn khó, đang
muốn được giúp đỡ!.”
Sư bày thức uống ăn rồi cùng vào kinh đô. Vua nói với người ấy rằng: “Nước ta pháp luật nghiêm kíp không chấp thuận cho Đạo nhân ở trong
Dân gian, Ngươi lại thầm giúp không cho Đạo nhân
ở trong núi, nếu ngươi
sai khiến người ấy đến ở xứ khác thì được
sống”, nên thả vào trong núi chẳng cần phải xem xét. Lại có kẻ bề tôi thời
Bắc Chu là
Liễu Bách Trạch vâng
sắc đến nương tựa ở núi để tìm bắt các
vị tăng lánh nạn, có
Đảng báo rằng: “Trong cốc Ngạnh Tử có Đạo
nhân Phổ An”. Nhân đó
bắt lấy, cùng dẫn Sư đến. Liễu Bách Trạch bảo
với Đảng rằng: “Ta
không được thấy”. Nên liền được thả trở về.
Từ đó Sư tự nhiên trở về
lại chỗ cũ. Trước sau gặp nạn, Sư không hề ẩn trốn,
mà đều được thả, đại
loại đều như vậy.

Bấy giờ, Pháp Sư Ái lánh nạn đang ở nhà Đỗ
Anh Thế ở
Nghóa Cốc, đào hang ẩn
tàng trong đó. Sư nhân được thả trở về, bèn đến
hầu thăm kính lễ. Pháp
Sư Ái bảo rằng: “An Công rõ ràng thông hiểu Phật Pháp, chưa được khoan dung lắm, mà thần chí vượt trội khác
thường, chẳng trốn lánh
những cấm ngăn mạnh dữ, vì khó kịp!”. Sư nói:
“Ngày nay được thoát nạn, đó đều nhờ năng lực của
Kinh Hoa Nghiêm,
tất cả mọi sự mong cầu
chí thành thì không gì chẳng được toại ý!”.
Nhân đó, Sư thỉnh Pháp
Sư Ái trở về núi, và Sư gần gũi tự lo liệu.
Mọi người khắp bốn phương
xa nhân Phong hạnh của Sư mà tìm đến chẳng
phải chỉ một vài vị.
Pháp Sư Ái mới cùng Sư lại mở rộng chổ ở, đầy đủ
như trong Biệt Truyện.
Đến lúc
Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) đời Tùy lên ngôi
(5
8
1) Phật pháp trở lại được mở mang hưng thạnh. Rộng chiêu mộ những vị tăng còn lại y theo xưa
mà an trí. Bấy giờ, chỉ một hang Ngạnh Tử mà cón hơn ba mươi vị tăng ứng chiếu xuất gia và đều trụ ở chùa Quan.
Chỉ riêng một mình Sư trở
về lại, chẳng vì danh tiếng vẻ vang, nương tựa núi cũ ở giữa
rừng hoang.
Bấy giờ, có lúc
Sư đến trong thôn ấp
xóm làng, ban tạo mọi
điều ích lợi cho sinh linh, hoàn toàn nương nghỉ nơi
khói mây, chẳng giao tiếp với thế tục.
Về sau, có người đến nơi
hai hang Tý Ngọ và Hổ
Lâm ở bên cạnh khe suối đục khám làm am,
thỉnh Sư cùng đến trụ ở
đó. Lúc đầu, Sư đến dừng ở nơi khám mới một
ngày, phía trên có một
tảng đá lớn ngay chánh giữa khám, sợ nói bị rơi
nên đào ra, gạt đẩy núi cao rơi đổ xuống.
Sư tự tâm niệm rằng:
“Nguyện dời đến chỗ khác, chớ
nên vỡ nát khám hạng”. Đá bèn y theo lời Sư
lánh đến nơi. Đại chúng đều lấy làm lạ.
Sư bảo: “Đó là do năng lực của
Kinh Hoa Nghiêm, chẳng đáng
lấy làm lạ! Lại ở phía Đông Khám bên trái vách đá khe
suối có
Sách đầu-đà là người đi cùng khắp nơi, tung
hoành chẳng phải một,
ngầm ganh ghét đức hạnh của Sư, thường nghó
muốn giết hại. Bèn cùng ba người bạn mang theo cung tên, cắp mũi nhận, cánh tay kéo cung
sắp muốn phóng tên mà tên chẳng lìa khỏi dây
cung, tay trương giá cung
không nghỉ, trợn mắt đớ lưỡi đứng sững qua đêm, tiếng tăm chấn động, mọi người xa gần đều nhóm họp,
người trong làng cúi đầu qui kính, chí thành cầu xin cứu giúp.
Sư bảo: “Tôi hoàn
toàn không biết, há chẳng phải do
sức thần của
Kinh Hoa Nghiêm ư?
Nếu muốn trừ khỏi chỉ
nên bảo sám hối, đúng như lời chỉ dạy đó mới
mong thoát khỏi. Lại nữa,
tại làng Ngụy ở phía Tây khám có Trương Huy là người
sớm dấy niệm ác, chuyên trộm cướp để
kiếm sống. Ban đêm đến chỗ
Sư lén lấy bình dầu cúng Phật, chiết lấy năm thăng mang trên vai
mà đi ra. Đã đến nơi
cửa viện, tự nhiên mê hoặc mất hẳn bổn tánh, như bị trói không thể cử động.
Quyến thuộc và người trong làng đồng đến
sám tạ cho.
Sư bảo: “Tôi không biết, bởi do năng lực của
Kinh Hoa Nghiêm. Nên khuyên bảo
sám hối, hoàn trả lại bình dầu”. Bèn y theo lời ngài
mà thực hành nên được
thoát khỏi. Lại nữa, ở phía Nam khám, có
Trương Khanh đến trộm
tiền của Sư để trong tay áo mang đi, đã về đến trong nhà, trút lấy mà không ra, miệng cứng đơ không nói được.
Trương Khanh liền tìm đến chỗ
Sư cầu xin
sám hối, trở lại đường mà lui về.
Tại làng
Trình Quách, có
Trình Huy Hòa là người rất nghó
nhớ tin theo, từng đến chỗ
Sư nghe nhận
Pháp yếu. Vì bị bệnh nên
thân chết đã hai đêm,
buộc thi thể để dưới đất, sắp tẩm liệm. Trước đó,
Sư đến huyện Ngạc, trên
đường trở về, Sư đến chùa Đức Hạnh ở phía Tây Nam, từ phía đông cách thôn của
Trình Huy Hòa ở khoảng năm dặm, từ xa kêu “Trình Huy Hòa! vì
sao không thấy đến đón rước ư?”
Sư kêu
gọi liên tiếp như thế
không dứt. Có người đang làm ruộng báo rằng:
“Trình Huy Hoà chết đã
lâu rồi, làm sao đến đón rước được?” Sư bảo: “Đó là lời nói xằng, tôi không tin.”
Sau đó, đến làng ấy,
Sư lớn tiếng gọi,
Trình Huy Hòa bèn nhúc nhích thân mình. Các người thân ở bên cạnh liền cắt
bỏ các dây trói,
Sư bước vào
trong sân, lại lớn tiếng gọi như trước,
Trình Huy Hòa liền vùng bật dậy lăn lóc đến
chỗ Sư.
Sư bảo vất bỏ tất cả
mọi thứ hòm rương vật
dụng tẩm liệm, lại dùng một sọt tre để làm tòa
Phật và bảo
Trình Huy Hòa đi
nhiễu quanh.
Sau đó, được bình phục như
xưa. Lại sống thọ thêm
hai mươi năm. Sau, lại bị bệnh nặng, đến cầu xin
Sư cứu giúp.
Sư bảo: “Thả ngươi đi khắp nơi, ta chẳng
biết được”.
Nhân đó mà
Trình Huy Hòa qua đời.
Bấy giờ, tiếng tăm
Sư vang xa, các
hàng đạo tục vẻ vang
nhờ ơn rất nhiều trường hợp như vậy và đều
đến thỉnh yết.
Sư tạo lập phước hội, thường có cảm thông. Ở đây chỉ lược
nêu một hai việc.
Tại làng Bạch ở phía Bắc hồ
Côn Minh, có một bà mẹ già bị
bệnh nằm liệt trên
giường gối, mất âm tín đã trăm ngày, bảo các người con muốn được thấy hình
bóng Sư. Hiểu được ý của mẹ, các người con
thỉnh Sư đến nhà. Người mẹ đang bị bệnh được
trông thấy, bất chợt tụt
xuống đón rước, nói năng đi qua đi lại tự nhiên như
ngày thường, bệnh
liền lành hẳn. Khi đó
tiếng tăm Sư lại càng vang xa. Mọi người trong
làng nhóm họp, mỗi người
mang theo các thứ âm nhạc đi quanh từng nhà
để mách bảo, muốn lập
trai hội lớn. Trong làng Đại Vạn có gia đình Điền Di
Sinh có bốn người con gái. Người vợ Điền
Di Sinh chỉ mặc vải bố thô xấu và ngắn ngang đầu gối mà thôi, bốn người con gái để mình
trần trụi không một mảnh
vải. Người con gái lớn tên là Hoa Nghiêm, đã
hai mươi tuổi, chỉ có một
tấm vải bố thô xấu dài hai thước, định sung
vào bố thí. Sư dẫn chúng
trong làng lần lượt đến nhà ấy, thương xót nhà
ấy nghèo khổ bèn đi
ngang qua mà không vào. Người con gái lớn tự
nghó rằng: “Do ta nghèo
hèn, không đến phước hội, nay lại chẳng tu, về sau
sẽ khổ còn hơn như vầy.” Bèn lục lọi khắp cùng đề tìm kiếm vật, nhưng xét xem chẳng có được vật gì, nên ngửa mặt buồn khóc, bỗng thấy
trên rui ở mái nhà có
một bó cây kê lẫn lộn dùng để bít lỗ hổng ánh
sáng, bèn kéo xuống và lượm được hơn mười hạt thóc, liền lột thành
gạo. Đồng thời đem tấm
vải bố trước để tùy hỷ cúng dường. Vì thân
không có áo mặc nên
đợi đến đêm tối mới đến chỗ hội cúng, đem vật
muốn cúng thí ấy từ xa
để vào chỗ chúng tăng. Còn hơn mười hạt gạo ấy thì dâng cúng để nấu cơm.
Nhân đó, phát
nguyện rằng: “Con là thân
người nữ mắc nghiệp
báo nghèo cùng do từ lâu đã gieo trồng nhân xấu.
Nay dốc hết sự nghèo
cùng để làm cúng thí, mong cầu phước báo cho
tương lai”. Và liền đem
hơn mười hạt gạo vàng ấy để vào trong nồi nấu
cơm, và nguyện “nếu
thật sự chí thành thì nghiệp nghèo nàn sẽ hết, thì
xin nguyện nồi cơm nấu
chín đều biến thành mầu vàng. Nếu không được
chiêu cảm thì đành chịu, chẳng biết
làm sao”.
Khi ấy, cả năm thạch
gạo nấu cơm trong nồi đều
biến thành mầu vàng, Đại chúng kinh hãi
khen ngợi, chưa biết
nguyên do thế nào, nên tìm xét khắp các duyên cớ.
Sư bèn bảo: “Đó là do nguyện lực của con gái Điền
Di Sinh!”.
Sau khi
trai hội hoàn tất, có
được mười hộc thóc, Sư dùng để cứu giúp cho gia
đình ấy. Sư sắm sửa
Pháp y và bèn độ cho Hoa Nghiêm xuất gia, đưa vào
ở chùa tại kinh đô, về
sau tiếng tăm vang xa, hoằng ngộ khó trình bày.

Sư cư xử tuy
trầm ẩn mà thường thực hành từ bi cứu giúp.
Hằng năm ở hai xã giết
hại máu thịt cúng tế rất nhiều, Sư đi khắp cùng
thực hành cứu chuộc,
khuyên tu pháp nghóa. Mọi người không còn giết
hại, trong thôn ấp số ấy
chẳng ít. Từng có việc trong làng bên cạnh khám trói ba con heo,
sắp giết hại,
Sư nghe thế bèn đến chuộc.
Người trong
xã sợ không được
giết nên tăng giá đòi tiền đến mười ngàn. Sư
bảo: “Bần đạo hiện chỉ có ba ngàn, đã tăng giá
gốc gấp mười lần”. Xin hãy
giúp cho, mọi người đều
bất đồng, cùng nhau tức giận. Bỗng có một đứa
bé mặc áo da dê bọc
tiền trong bụng đến chỗ Hội Xã giúp Sư cứu
chuộc heo. Đã thấy tranh
cãi, nhân đó liền theo xin rượu, vừa uống vừa nhảy múa, xoay chuyển
rực sáng, tất cả mọi người già trẻ trong xã đều bị mù mắt, bỗng chốc đứa bé bèn biến mất, không biết ở đâu.
Sư bèn
dùng Dao tự cắt thịt đùi
của mình và bảo rằng: “Đây và kia đều là thịt.
Heo ăn các thứ phẩn uế,
mà các ông còn ưa chuộng thích ăn thịt nó,
huống gì con người ăn
cơm gạo, đáng lý phải quý hơn nhiều.” Người trong
xã nghe như thế, đồng
một lúc phóng thả, heo đã được thoát, bèn đi
nhiểu quanh
Sư ba vòng, đưa mũi xúc chạm như tỏ
sự kính ái. Nên khiến
ở phía Tây Nam của ngoại
ô trong khoảng năm mươi dặm dứt hẳn không còn nuôi heo gà. Mãi cho đến ngày nay
sự cảm phát từ thiện ấy đều
đại loại như thế.

Tánh Sư rất kính tin, thường trì tụng
Kinh Hoa Nghiêm, chuyên trì một bát ba y, đến lúc tuổi già càng tinh tấn. Đến niên hiệu
Khai Hoàng thứ tám
(5
8
8) đời Tùy, Vua Văn Đế (Dương Khiêm) có ban
sắc thỉnh
Sư vào kinh đô làm thầy
của Hoàng Trữ Môn. Công chúa xây dựng
chùa Tónh Pháp, lại thỉnh
Sư đến trụ ở đó. Tiếng tăm tuy ở nơi chốn Đế độ
mà Sư thường nghỉ ở nơi núi non. Đến ngày mồng năm tháng mười một
niên hiệu Đại Nghiệp
thứ năm
(6
0
9) đời Tùy, Sư thị tịch tại thiền viện Tónh Pháp, thọ tám mươi tuổi, Di hài
Sư được đưa về an táng và xây tháp
thờ ở núi Chung Nam, bên
cạnh chùa Chí Tướng.

Truyện ngài Thích Đại Chí ở Lô Sơn thuộc Cửu Giang:

Thích Đại Chí, họ Cố, người ở xứ Sơn Âm thuộc Cối Kê. Từ thuở bé,
Sư đã xuất gia, thờ
Thiền sư
Trí Khải ở núi
Thiên Thai làm
thầy. Ngài Trí Khải thấy
hình tướng thần thái của Sư phóng khóng cao
vượt ngoài vật, nhân
đó mà đặt tên là Đại Chí.
Ngài lấy thiền tụng làm
nghiệp chánh, tự chuyên khổ tiết.
Với các bậc danh tượng ở khắp bốn phương không nơi xa nào mà
Sư chẳng
đến, tiếng nói của Sư
trong rõ dịu dàng, nghi tướng trinh thuần, nghiêm
mật, nên mọi người nhìn
thấy thì biết Sư chẳng phải Phàm khí.

Niên hiệu Khai Hoàng thứ mười
(5
9
0) đời Tùy, Sư đến Lô Sơn, ở chùa Phong Đảnh, chẳng lệ thuộc vào công danh, chẳng can dự
đến chúng tăng, Sư chỉ
chuyên tụng Kinh Pháp Hoa, tự nhiên nhàn nhã,
Sư có khả năng giảng
nói lời tiếng trầm bổng rõ trong, khiến người
nghe quên hết mỏi mệt.
Sau đó, Sư lại đến núi Liên Hoa, ở phía Nam
đảnh Cam Lộ, thiết lập đạo tràng
Tónh Quán, chuyên thực hành hạnh
đầu- đà, ở một mình,
Sư chẳng sợ các loài cọp sói. Nghe nơi nào có
loài thú dữ,
Sư liền đến và gieo mình đến chỗ chúng nó, nhưng các loài thú
đều lánh né chẳng dám
ăn. Ở núi gạo thóc hết sạch, suốt ngày Sư quên
cả sự ăn uống, hoặc
có lúc chỉ ăn dùng bánh trái để duy trì mạng sống
mà thôi. Nên người
ngoài trông thấy không nỡ làm não hại, nhưng Sư
vẫn an nhiên, dung mạo nhan
sắc vẫn như thường. Trải qua bảy năm,
đạo nghiệp thiền quán Sư
không hề xen hở. Về sau, Sư đến trụ chùa
Phước Lâm ở núi đó.
Gặp vào niên hiệu Đại nghiệp đời Tùy, bắt giết các vị ẩn dật,
nên Sư phải đổi dời ẩn dật, xót xa giáo pháp bị lấn lướt khốc tàn
đến như thế,
Sư bèn đổi thay
sắc phục, hủy hoại hình hài, đầu đội
Kinh Hiếu, dùng vải bố thô xấu làm y, vào trong điện Phật lớn tiếng gào khóc,
suốt ba ngày ba đêm không
dứt. Chư tăng trong chùa an ủi dẫn dụ. Sư
bảo rằng: “Tôi thân vì
nghiệp xấu ác mới khiến như thế này, muốn dốc hết hình hài này để làm tỏ rạng
Chánh Pháp”.
Và Sư bèn đến Đông Đô, dâng biểu văn tấu
trình rằng: “Cúi xin Bệ hạ làm hưng thạnh
Tam Bảo, tôi sẽ đốt một cánh tay ở
Tung Sơn, để báo đáp ân
nước nhà!”.
Vua Dương Đế (Dương Quảng
6
0
5-
617) đời Tùy chấp thuận, ban sắc thiết Đại trai hội, thấy chúng đệ tử Phật đều đồng nhóm họp.
Sư không
ăn suốt ba ngày, leo lên
gác lớn, đốt một tấm sắt đỏ bừng rồi áp vào
cánh tay khiến cháy đen,
lại dùng dao dứt thịt, bày ra xương cốt. Lại áp
vào xương ấy cho cháy
đen, mỡ trong bọc vải bố chảy xuống lửa, sáng rực cả núi hang.
Khi đó, đại chúng thấy
Sư khổ hạnh đều đau nhói trong

tim suốt đến
tủy, chân đứng không yên, mà ngài tuy thêm lửa áp
nóng, nhưng lời nói
sắc mặt không biến đổi, nói cười tự nhiên như
lúc đầu. Khi đó,
Sư đọc tụng
Kinh Pháp Cú, hoặc tán khen ngợi công đức Phật, hoặc nói Pháp cho
chúng nghe, lời tiếng không dứt. Khi cánh tay đã
thiêu hết, y như trước,
Sư bước xuống gác, nhập định suốt bảy ngày, Sư
ngồi kiết già mà thị
tịch. Lúc đó tuổi Sư vừa mới bốn mươi ba tuổi.
Từ lúc mới xuất gia cho đến lúc thị tịch, ngài kết tiết tháo
của thông trúc, mùa đông
mùa hạ chỉa mặc một bộ y phục, không hề khoác mặc bông tơ lụa là, chỉ dùng vải bố ngải thô tự lấy đó
làm thường, nhưng hình tướng
Sư rất khôi ngô, môi như
tô son, khố rủ xuống nửa đùi, chân đi giày cỏ, hơi tiếng rõ ràng, âm điệu vượt xa mây gió.
Có người không biết, lấy làm lạ chẳng rõ
Sư từ đâu đến.
Sư vén mày mà bảo rằng:
“Tôi là Tiểu Đạo Nhân Đại Chí trụ chùa
Phước Lâm ở
Lô Sơn thuộc
Cửu Giang.” Sư lại giỏi về
Văn tảo, biên từ rõ ràng tha thiết.
Sư có
soạn “Nguyện Thệ Văn”
dài hơn bảy mươi trang giấy, lời ý muốn
làmThiện Tri Thức với
các chúng sinh. Chư tăng ai bị cưỡng ngăn khó kính tin hễ thấy lời văn thệ nguyện ấy, không ai chẳng rơi nước mắt. Mãi đến
nay, tại chùa Phong Đảnh
ở Lô Sơn mỗi khi đến cuối năm, thấy chư tăng
ở các chùa nhóm họp
một đêm, tụng đọc di thệ ấy, để dẫn dắt các
hàng đạo tục. Đại
chúng đều chua xót kết nhận.

Truyện ngài Thích Trí Mạng ở Ngụy Trịnh:

Thích Trí Mạng, họ Trịnh, tên Đónh, người ở xứ
Vinh Dương. Giòng họ Sư cao
sang ưu thắng, Văn hoa rực rỡ ở đời. Sư có văn từ
bén nhọn, ít người đương đầu nổi.

Lúc đầu, dưới thời nhà Tùy,
Sư làm Vũ kî úy, chức vị
ấy mỏng bạc,
Sư bèn trốn quan trở về tục, đến khắp các
trường giảng, hưởng đượm pháp vị
sâu kín,
Sư đến làm ruộng ở
Ninh Châu. Vào đầu
niên hiệu Đại Nghiệp
(6
0
5) đời Tùy. Bộc Xạ Dương Tố Nhân có công
việc đi đến đó, bèn
đến ra mắt, cùng nói chuyện suốt ngày. Dương Tố
bảo: “Trông phong vận
của ông thì người thế tục chẳng thể sánh bằng, mà là bậc hiên miếu vó khí, hãy tìm cách chịu đựng,
về sau,
sẽ gọi mời”. Đến lúc
Nguyên Đức làm
Chức Phó, tìm kiếm các bậc Hiền giả
tài năng, Dương Tố bèn
đề cử Sư. Sư đối đáp nói năng tuyên truyền ứng biến chẳng phải một. Có lệnh thử cùng một lúc trao ba trăm câu
đố cho Sư,
Sư đáp lại không
sai
sót một điều, đến nỗi khiến mọi người rất
kính trọng, bèn được
làm Trung xá nhân, làm Quan đến Ngũ Phẩm. Đến
lúc Nguyên Đức qua đời,
Sư nghỉ chức quan ở đời, đi khắp nơi nghe giảng

Tam Luận, Kinh Pháp Hoa, nghiên tầm pháp vị nhiều năm, đức
tin thành kính càng sâu.
Đến đầu niên hiệu
Hoàng Thái, Việt Vương lên ngôi,
Sư lại ra làm quan giữ chức
Ngự sử Đại Phu. Đến trong niên hiệu
Khai Minh thời Ngụy Trịnh,
sư vẫn giữ chức vụ cũ không thay đổi, mưu
sâu chước rộng, rất đáng là nơi nương cậy của nước nhà.
Lúc bấy giờ,
Hoàng thượng đang làm Tổng
Thiên sách, ngự binh tại Tây Uyển, Lý Mật Si,
Trương Nghị Cật nghỉ ở
Lạc nhuế. Còn Thế Sung riêng cố nắm giữ ở một
Đô thành, trong ngoài
ngấm ngầm bức bách, trên dưới đều lo sợ. Sư khốn khổ với
sự rối ren ấy, trong tâm tình kính mến
sự xuất gia, nhiều lần thỉnh
Trịnh Chúa vì nước nhà mà tu đạo. Đã không toại
chí nguyện,
nghó muốn cắt tóc chẳng
phiền lụy đến luật hình. Ban đêm thì Sư thầm
đọc tụng các Kinh Phương
Đẳng, ban ngày thì tiếp nhận xử lý công
chính. Phút chốc chẳng đổi thay, trải qua bốn mươi ngày đã tụng được
Kinh Pháp Hoa, Sư thỏa thích
tràn đầy cõi lòng nên quyết tâm xuất tục.
Sư lại khuyến dẫn người vợ quy hướng
Phật giáo. Lời nói tha thiết, đến nỗi người vợ liền y theo đó, lại giúp đỡ nhau cùng xuống tóc.
Sư nói với
vợ rằng: “Nguyện của
tôi đã mãn, không chết mà lại sống, phải khai bạch với
Trịnh chúa không nên như thế”. Bèn mặc pháp phục đi
đến cửa cung, nói rằng:
“Trịnh Đónh đã xuất gia, nên đến bái yết”.
Thế Sung không ngăn nỗi sự
tức giận, bèn ban sắc lệnh bảo giết Sư. Sư nghe
thế vui mừng nói: “Nguyện
của tôi lại viên mãn!”. Hân hoan tươi cười thư thái. Đi đến
Lạc Tân, khi đó đang lúc
sáng sớm, chưa phải
lúc hành quyết.
Sư nói: “Nếu là
Thiện tri thức, xin nguyện
sớm được độ qua,
nếu không như vậy thì sau
sẽ được thả, không viên mãn bổn hoài”. Khi đó các hàng đạo tục vây quanh khuyến khích đến chiều, mà
Sư vẫn
giữ dung sắc, nói lời không
chấp thuận, nhân đó liền bị chém.
Sau đó có
sắc lệnh thả nhưng đã là việc không thể cứu vãn, cả triều đình đều oán
hận. Lúc đó nhằm niên
hiệu Khai Minh thời Ngụy Trịnh.

Lúc đầu, Sư nương theo
Pháp sư
Cát Tạng để
nghe giảng.
Có một vị tăng bảo Sư rằng:
“Xem xét đầu sọ, vầng trán, cằm của ông rất có tướng
giầu sang, chỉ vì ngắm nhìn nhìn cho kỹ thì oán chẳng được
chung cùng.”
Sư bảo: “Há chẳng là bị thương mà chết ư? Nếu như
sở
tướng chính là Bổn
nguyện thì từng thấy những người chết bệnh tật rất
nguy ách, tâm không tự
an, nhiễu động chẳng định, dẫn đến đời sau. Sinh
tử suốt một kỳ hạn,
nhất định không thể thoát khỏi. Sao bằng phát
chánh nguyện duyên với
thắng cảnh, tâm lực vững chắc tỏ rõ, không có rong ruổi. Dao vừa rơi thì mạng cũng hết chung, thần thái tự tại, há chẳng tốt
ư?” Nên đến lúc
sắp
hình quyết,
Sư lễ bái khắp
mười phương,
miệng ngâm nga Bát-nhã,
xin bút mực đề thư rằng:

“Huyễn Sinh, lại Huyễn diệt Huyễn lớn, gì hơn Thân

An tâm tự có chỗ

Tìm người, chẳng có ai.”
Rồi giã biệt mọi người quen biết xưa,
sau đó
Sư nhắm mắt, chỉ chốc lát
Sư bảo rằng:
“Hãy hạ Đao”. Liền theo tiếng
Sư mà chém, diện mạo
Sư vẫn an nhiên, vui vẻ hơn
thường ngày.
Vợ Sư là một vị
Tỳ- khưu-ni, hiện trụ tại chùa ở Lạc Châu.

đô:

Truyện ngài Thích Huyền Giác trụ chùa Hoằng Phước ở kinh
Thích Huyền Giác, họ Lý, người ở xứ Phòng Tử thuộc Tùy Châu.

Anh em tất cả
có năm người, Sư là con út. Người Bác ruột của
Sư làm chức Bồ Châu Vạn
Tuyền Lệnh, đã lâu không có con, nên nuôi
dưỡng Sư như con ruột.
Năm mười ba tuổi, tâm
Sư muốn xuất gia, thấy
sâu các lỗi thế tục, bèn trốn đến hang núi, theo hướng Bắc đi đến chỗ
Thiền sư
Siêu ở
Phần Châu. Thấy Thiền sư
Siêu nói năng tình lý rộng xa, Sư liền nương tựa Ngài mà xuất gia. Người bác đã mất
Sư nên
sai người đi tìm bắt.
Tuy Sư được che giếu nơi
hang núi, nhưng không thoát khỏi bị bắt. Miệng
Sư nói rằng: “Thân con
tuy thuộc của bác, nhưng tâm thuộc về Chư
Phật. Con không hề có ý chí muốn ở thế tục, mong xét
soi
sâu xa!”
Người bác bèn xót thương mà
thả ra theo ý Sư.
Đến đầu niên hiệu
Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, Sư vào kinh đô và được độ chính thức làm tăng, phối tên ở chùa Hoằng Phước. Sư thường ưa thích
thiền tụng, lấy việc lễ
sám làm
chánh nghiệp.
Sư có nói với Pháp thuộc
rằng: “Tuy đồng là thường nghiệp, mà thệ
nguyện muốn xả thân.” Đến tháng tư niên hiệu
Trinh Quán thứ mười tám
(6
4
4) thời Tiền Đường, ban đầu, Sư cởi tất cả y phục gói trọn trong một tấm chăn đem giao cho chư tăng trong chùa, chỉ mặc một chiếc y đơn,
thầm đi đến cạnh phường
Hồng Pha thuộc sông vị Âm ở phía Đông kinh đô, lại đến
sông Vị,
sau khi xưng niệm lễ bái xong,
Sư gieo thân
xuống dòng nước chảy
quanh, mọi người trông thấy, vớt được Sư lên.
Sư nhìn quanh tất cả rồi bảo với mọi
người rằng: “Tôi thệ nguyện xả bỏ
thân mạng đã lâu lắm
rồi, ý muốn kính ngưỡng học theo pháp hạnh của
bậc Đại só. Với vật
khó xả bỏ mà xả bỏ được. Đó là chánh hạnh trong các

kinh thường nói. Xin chớ cố ngăn cản hạnh nghiệp của tôi!”.
Mọi người mới tỏ ngộ ý
Sư, nên bèn thuận theo ý. Sư liền đến bên sông, chắp tay xưng niệm
Chư Phật ba đời trong mười phương và phát thệ nguyện
rộng lớn, rồi gieo mình
xuống dòng nước xoáy. Ba ngày sau, thi thể Sư
mới nổi lên, người trong làng bèn vớt lên để an táng và xây tháp thờ
tại Bổn Tự.

Chư tăng ở chùa lấy làm lạ không thấy Sư trở về và xét hỏi
cũng không biết đi đâu,
nên mở tấm chăn Sư gói y phục mới thấy di văn
Sư để lại, viết rằng: “Kính bạch
Chư Phật trong ba đời ở mười phương. Đệ tử
Huyền Giác con từ khi xuất gia đến nay được mười hai hạ
lạp, tuy đượm nhuần
trong tăng số mà nghiệp lớn chưa thành. Nay muốn tu hạnh
Bố thí Ba-la-mật.
Như Tát-đoả xả bỏ thân,
Thi-tỳ cắt thịt ở đùi, ngư vương chất núi thịt, trong các văn kinh ghi chép đầy đủ, xin
theo tiền thánh, dạy giúp hậu trần. Với các y vật các thứ mặc y theo
lời Phật dạy”. Người đến lúc lâm chung phần nhiều chẳng giao phó chu tất.
Các bậc danh học v.v…
thấy di văn ấy bèn đến tìm nghiên cứu.

đô:

Truyện ngài
Thích Pháp Khoáng trụ chùa
Hoằng Thiện ở kinh
Thích Pháp Khoáng, họ Lạc, người ở xứ Hàm Dương thuộc Ung

Châu. Từ thuở thiếu thời, Sư đã có tiết tháo khác lạ,
riêng ưa Nho
Tố, đến nghe
Pháp sư Vinh ở chùa
Hoằng Thịên giảng luận Đại
Trí Độ, Pháp Sư Vinh là đệ
tử Sa-môn Đạo An thời Bắc Chu.

Ngài mới đượm nhuần huyền Nghiệp, đã tỏ ngộ vô thường,
siêng năng tu học, chẳng ra khỏi cửa viện. Năm
mười sáu tuổi, Sư giảng
giải luận trước, Đạo
sáng khắp chốn Kinh Hoa, đối đáp rạch ròi, không
sai huyền lý.
Sư chuyên tu niệm Định, không luống qua thời gian, với
Kinh Vô Lượng Thọ, ở đời cho là khó đọc tụng,
Sư nghe thế nên thử tìm,
mỗi ngày tụng đọc hai
quyển, lời văn hoàn toàn mờ tối. Nên khả năng tụng trì của
Sư ít có ai hơn được. từ đó, với
Kinh Tạng, ngài mở bày xem
đọc, lấy đó làm việc
thường, với những ý chỉ của Văn từ nghóa lý, hỏi đến không thứ gì
Sư chẳng biết.
Sư nhìn lại những kỳ Bồ-tát, Chư tăng phần nhiều
thuyết dục,
Sư bèn tự cố gắng tâm lực, lập nguyện
tụng ngàn biến, chỉ trong vài tuần liền được
mãn nguyện.
Tánh Sư thường
thích kiệm ước, chẳng
chuộng loè loẹt, nên trong phòng Sư không có các
thứ chiếu nệm. Khắp viện đều trồng cỏ gấu, dùng để làm chỗ ngồi,
thực hành hạnh đầu-đà.
Sư răn dạy Môn nhân phải xa lìa đắm trước, vì
văn cơ chúng sinh thời
Mạt pháp thường tùy theo cảnh trần mà sinh nhiễm.

Năm năm mươi
tuổi, Sư chỉ sử dụng ba pháp y, bình bát mà
thôi, ngoài ra không chứa để một vật gì. Vời vọi
chánh sắc, theo
sạch gió sương, nói năng với người chỉ nói việc xa lìa đắm trước, đến giờ thì
khất thực, mỗi ngày chỉ
ăn một bữa. Sư từng nói: “Tôi chỉ vì sinh tử bít lấp, luân hồi từ vô thỉ.
Chán sinh thì ít, chán chết lại ít hơn.
Thường nghó
nhớ ray rứt, muốn xả
bỏ đi!”. Đến ngày hai mươi mốt tháng hai niên hiệu Trinh Quán thứ bảy
(6
3
3) thời Tiền Đường, Sư đến núi Chung Nam, vào hang Thán sâu bốn mươi dặm, cởi bỏ y phục máng trên cây, tự đâm
dao vào cổ. Vì tự giết,
nên chẳng do đâu mà biết chỗ. Đến tháng tám,
các người quen biết ngày
trước, bèn tìm được di thân của Sư, viết thuật
văn tụng v.v…

Gần đây, có Sa-môn Vong Danh trụ chùa Đại Thừa ở Phần
châu, thường nhàm chán
sinh tử, ở trong đời vẫn đục khó độ, thệ xả bỏ
thân mạng, trước tiên,
Sư giảm ăn, chỉ uống các thứ nước thơm, đến kỳ
hạn, các hàng đạo tục đều nhóm họp, dùng các
thứ hương hoa, phướn
lọng, sắp bày, đi đến
sườn Hạ học thuộc núi
Tây Sơn, xoay mặt
về hướng Tây, chỉnh trang dung mạo, mọi người nói:
“Lành thay!” và đều
đưa tiễn tùy hỷ, Sư bèn
gieo mình xuống vực sâu, đến tới mặt đất, Sư
ngồi dậy, khi mọi người
đến xem mới biết là Sư đã tịch.

Rộng tìm về những truyện di thân, đại loại có rất nhiều, tùy
chỗ mà nêu ra để chỉ
bày từng trường hợp một, ngoài rà còn có nhiều thiếu sót.

Truyện ngài
Thích Hội Thông ở hang
Báo Lâm thuộc núi Chung Nam:

Thích Hội Thông, là người xứ Ngự Túc Xuyên ở Vạn Niên
thuộc Ung Châu.
Thuở thiếu thời,
Sư ưa thích Đạo Kiểm, đi khắp các
suối rừng. Khổ tiết
giới hạnh là điều Sư thường đoái hoài hành
tập. Sư
đến hang Báo Lâm ở núi
Chung Nam, trầm ẩn để tu nghiệp. Sư tụng
Kinh Pháp Hoa đến phẩm
“Dược Vương” bèn vui mừng, nhàm chán muốn
xả bỏ thân mạng, tự
gom nhặt cây củi, thệ nguyện thực hành việc ấy.
Đến cuối
niên hiệu Trinh Quán
(6
5
0) thời Tiền Đường, giữa đêm tónh lắng trong rừng, Sư chất củi thành hầm,
tụng kinh đến phẩm Dược Vương, bèn nhóm lửa, gió mạnh thổi ùn ngọn lửa bốc lên, khói lửa
đều cháy mạnh,
Sư vẫn vững thân ngồi kiết già, tiếng đọc tụng
kinh vẫn như thường.
Sau đó, từ phía Tây nam có một tia
sáng mầu trắng chiếu
thẳng vào trong lửa nhóm,
thân Sư mới ngã xuống. Đến sáng hôm sau,
thân và lửa đều tàn
hết, mọi người bèn thâu nhặt di cốt an táng và xây tháp

trắng, khắc ghi bài Minh.

Vào đầu niên hiệu Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, tại Kinh châu, có hai chị em Tỷ-khưu-ni đồng trì tụng Kinh Pháp Hoa, rất nhàm chán thân hình, đều muốn xả thân. Tiết chế ăn mặc,
kính chuộng
khổ hạnh, uống ướp các
thứ dầu hương, dần dần bỏ cơm, sau cùng dứt
hẳn ngũ cốc, chỉ ăn uống mật thơm, mà tinh thần
sức lực vẫn mạnh khoẻ, chí ý tinh thuần
sáng suốt, thông báo khắp các hàng đạo tục, ước định
ngày để thiêu thân. Đến
ngày mồng tám tháng hai niên hiệu Trinh Quán
thứ ba
(6
2
9) thời Tiền Đường, đến một con đường lớn ở Kinh Châu, đặt hai cái tòa cao,
hai chị em mới dùng vải bố bọc sáp quấn quanh thân mình lên đến đảnh đầu, chỉ để lộ bày mặt mắt. Mọi người tụ lại rất
đông, ngâm ca khen ngợi
tợ mây ùn. Đọc tụng đến đoạn thiêu đốt, người chị trước bật lửa đốt trên đảnh đầu người em, rồi người em lại châm
lửa trên đầu người
chị, giữa đêm thanh vắng đồng một lúc hai ngọn
đuốc soi
sáng khắp cùng. Khi cháy xuống tới mắt, tiếng tụng kinh vẫn
rõ ràng, dần cháy xuống
mũi miệng mới lặng dứt. Vừa đến lúc sáng
sớm, khắp toà đều
cháy, cùng một lúc lửa cháy ra như hoa, hài cốt tiêu rụi, hai chiếc lưỡi đều còn, mọi người đều vui mừng khen ngợi,
xây tháp cao để thờ.

Gần đây, tại phía
Tây Tinh Châu, có một thư
sinh tuổi khoảng hai mươi bốn- hai mươi lăm, thường trì tụng
kinh Pháp Hoa, thệ
nguyện thiêu thân để
cúng dường, bèn gom nhặt vài bó cỏ khô cất giữ, có người hỏi lý do, bèn lặng thinh không nói.
Sau đó, vào lúc nửa đêm, phóng lửa tự
thiêu thân. Khi mọi người đến cứu thì lửa cháy mạnh và thân đã
chết, mọi người bèn
chất thêm củi để đốt cháy hoàn toàn thân hình ấy. Gần đây,
lại có Sơn tăng Thiện Đạo, Sư đi khắp mọi nơi, tìm
cầu thưa hỏi bến Đạo,
Sư đi đến Tây Hà, gặp được Sa-môn Đạo Xước chỉ chuyên hành trì xưng niệm hồng danh đức
Phật A-di-đà lấy làm
tịnh nghiệp. Sau khi vào
kinh đô, Sư rộng hành hóa pháp môn ấy, viết
chép Kinh A-di-đà đến
mấy muôn quyển, các hàng só nữ kính tin vâng
đến vô số lượng. Đến
lúc đang nói pháp tại chùa Quang Minh, có người
hỏi Sư rằng: “Nay xưng niệm danh hiệu Phật, có chắc chắn được
sinh
về Tịnh Độ chăng?” Sư
đáp: “Chắc chắn được vãng sinh!” người ấy lễ
bái xong, miệng tụng “Nam
mô A Di Đà Phật” lời tiếng nối nhau phát ra ánh
sáng khắp cả cửa chùa. Và leo lên trên đầu cành cây liễu, chắp
tay xoay mặt nhìn về hướng
Tây, tự gieo thân mình xuống, vừa đến đất
thì chết ngay. Sự việc
ấy được tấu trình đến Đài Tỉnh.

Truyện Xà-lê Thiệu ở Tử Châu:

Xà-lê Thiệu,
là người xứ Huyền Võ thuộc Tử Châu. Họ Bồ.
Khi chưa xuất gia, nhân đi đến núi thấy một con trùng lớn thân hình
rất gầy ốm lại dẫn theo
một con nhỏ ở khe nước muốn tìm bắt tôm,
nhưng không bắt được.
Sư mới than rằng: “Loài trùng này đáng lẽ ở
trong núi sâu, nay lại ra đường tức là rất đói
khát. Trước sau cũng đồng một lần chết, chi bằng
sung vào cấp dưỡng
sự đói khát này”. Bèn cởi y phục
đến nằm phía trước con
trùng con trùng, ấy bèn bỏ đi nơi khác.

Sau đó, Sư xuất gia, chỉ chuyên tụng kinh hành đạo mà thôi, không hề có hạnh nghiệp gì khác. Vào đầu niên hịêu Đại nghiệp
(6
0
5) đời Tùy, tại xứ Nhữ Châu, trùng độc bạo hành khác thường, dân chúng
phải từ ba người, năm
người, mười người cùng cầm roi gậy đồng đi,
chẳng ai dám đi một mình.
Trùng độc hại người đã rất nhiều, Sư bèn đến
xứ đó, tạo lập am tranh
mà ở. Trùng độc đều lánh bỏ đi xa, đường sá
trở lại thanh thản.

Đến năm một
trăm lẻ chín tuổi mới cảm thấy bị bệnh, Sư bảo các đệ tử rằng: “Tôi muốn để lộ bày thi thể, xin bố thí cho các loài chim
thú, mà hổ con chê thân
tôi, khi đang là thịt sống còn chẳng chịu ăn,
huống gì đã chết mà
thưởng thực hay sao? Nên hãy thiêu đốt thân tôi, không để lại gì!”. Các đệ tử không nỡ nghe theo lời đó, nên
sau khi
Sư thị
tịch bèn để lộ bày thi
thể hơn một tháng, mà các loài chim thú không
dám xâm phạm, bèn rước về an táng.

Truyện ngài Thích Đạo Hưu trụ chùa
Phước Duyên ở Tân Phong:

Thích Đạo Hưu, không biết Sư họ gì. Sư trụ chùa Phước Duyên ở Tân
Phong thuộc
Ung Châu. Thường lấy hạnh đầu-đà làm chánh
nghiệp. Sư đến hang
sâu ở núi Ly, thuộc phía
Nam chùa, bện cỏ làm am.
Mỗi lần ngồi thiền
suốt bảy ngày ngài mới xuất định, mang bình bát, chống
tích trượng xuống núi khất thực. Khi bình bát đã đầy cơm,
Sư tùy chỗ mà
ăn rồi trở về am cũ.
Cứ lấy bảy ngày làm kỳ hạn, như lúc đầu không
thay đổi. Do đó những
người có đức tin ở trong làng cứ định ngày đến núi, đứng đầu đường đề đón
rước Sư.
Sư vui cười nói trước, mở lời thăm
hỏi, thực hành, giảng
nói cấm giới, thường dùng từ thiện để dạy răn.
Mọi người chờ đợi
Sư thọ trai xong,
sau đó mới xin thọ nhận quy giới, rồi đón rước vào cửa núi.
Sau đó mới trở về,
suốt hơn bốn mươi năm
thường thực hành như thế.
Đến giữa mùa Hạ niên hiệu
Trinh Quán thứ ba
(6
2
9) thời Tiền Đường, mọi người y theo thường lệ mà Sư chẳng ra,
bèn đi đến am để xem, thì Sư đã ngồi thẳng khoanh tay mà thị tịch, mọi người cho là
Sư nhập định, bèn ở
lại bên cạnh am suốt đêm để giữ gìn. Qua mấy đêm bèn vào xem xét, thì thấy hơi thở
Sư đã ngừng dứt mà vẫn ngồi
kiết già không thối rữa,
nghiễm nhiên như lúc còn sống, bèn đến che
đậy, phía ngoài cửa lại
dùng cây gai để rào ngăn, sợ các loài trùng đến làm thương tổn.
Đến đầu
mùa Đông niên hiệu Trinh Quán thứ tư
(6
3
0) thời Tiền Đường Tôi (Đạo Tuyên) đến đó để hầu thăm, thì người trong làng ở phía bắc núi đã đón rước về trong làng, xây miếu để tôn trí
Quyết hình. Tuy da bọc xương, mà
dung mạo nhan sắc Sư không biến đổi, vẫn
ngồi kiết già như cũ,
bèn sơn phết thêm trên thân hình Sư.
Từ khi xuất gia nhập đạo
về sau,
Sư thường chỉ mặc ba pháp y
mà thôi, không mặc các
thứ gấm lụa, vì thương tổn sinh mạng. Sư lại
mặc áo vải bố qua nhiều
năm tháng, bám bặm rách rưới, ai thấy cũng
đều chạnh lòng.
Bấy giờ, gặp lúc mùa đông đang giá rét, bỗng nhiên
Sư bặt rên rỉ, cởi bỏ
cả ba y, ngồi để bày lưng. Lạnh buốt khó chịu nổi,
Sư bèn lấy một lớp y đắp lên thân, bèn cảm thấy ấm lại.
Sư bèn tự
khuyên rằng: “Ngươi cũng
dễ lừa dối, trước sau đều lạnh, đều là một chiếc
áo, vì sao lại dễ cướp
đoạt, bèn cảm thấy ấm. Ngươi không đáng tin, ta
sẽ làm thầy ngươi”.
Hoặc có lúc Sư muốn vá áo, dùng vải đắp lên,
muốn vá thêm, thì liền
nhập định. Sau khi xuất định bèn thâu lấy mà đi
khất thực. Trong đời
Mạt pháp đem sự chết để sinh ra Đạo Nghiệp thì ít
có người tiếp được
dấu vết. Tôi (Đạo Tuyên) đã từng tham dự công
việc phiên dịch, gần gũi
hỏi han chư tăng vốn là người Tây Vực, đều dùng giạ bố mà làm
áo ca-sa, không hề
sử dụng các thứ lụa là, nếu như
có dùng thì dùng ở các
loại y phục khác, không được thêm thọ trì. Ở
các nước Quy-tư, Vu-tuần, v.v… hiện nay nuôi tằm chỉ để lấy tơ, cũng
không giết hại. Nên biết
hạnh từ bi cứu giúp của Sư đồng với phong hạnh
của Hành Nhạc. Trước kia đã nói rộng,
sợ mê lầm nên nêu lại. Ngoài ra
các thứ y phục khác,
đâu thể nói được.

Thử Luận Bàn:

Trộm nghe rằng: xem thường
sự sống, vì tiết tháo mà hy
sinh
tánh mạng. Từ xưa cho đó
là khó, nếu được khỏi thì cũng không hổ thên. Ở đây cho là dễ.
Lời truyền của người có chí khí hay người thường đều nêu bày phong du. Ngôn ngữ của các bậc
Thượng đạt, Hạ đạt rõ
nêu kinh điển. Đều do vì ẩn tàng khuôn phép dong độ, mở dẫn tinh linh, chỉ có Đạo là tôn quý, chỉ có Đức là
sinh mọi vật nên có thể quên cả thông

bít, dứt bặt
phải quấy. Hiểu được nguồn gốc của lưu chuyển, thấu
suốt đầu mối điên đảo.
Ấy là bậc Đạt nhân. Biết được sự giả hợp của
thân mạng như bụi trần
vô tánh. Xét soi mạng số như dòng chảy, chỉ do tâm
sinh diệt. Từ đây trở xuống đều là
sống Huyễn, làm
sao có trí người
mà thường giữ mãi
được. Nhưng gá sinh ở đời, bụôc lấy chưa mất,
nương lấy nhân rộng để
làm sạch tâm mê hoặc. Hoặc bẻ gãy để thêm sự
não nhục, hoặc ức chế
làm việc tôi hèn, hoặc thiêu đốt để nhổ nguồn tham, hoặc mở xé để thấu cùng
gốc Si. Buộc thân làm đuốc để thấu đạt
đường mê, đốt tay tỏ
sáng để bày báo ân đức. Các tướng ra đèn vào sắt, dấu vết như rừng. Hay chất chứa núi thịt
biển sữa, nghe đủ lời răn trước.
Đó đều là nhổ ngược
cội rễ rộng lớn của Ngã, hiển bày vùi lấp thân hình đáng nhàm chán. Đem nhà mục rã
sắp đổ để đổi lấy pháp thân
Kim Cương. Trong kinh chẳng
nói đó ư? Thật là lời chí thiết!

Vật báu quý nhất trong sự sống, chính là thân hình, nhưng so
so lường thì chỉ có mạng. Đức Đại Thánh lập ra giáo pháp chẳng lẽ
dối bày ư? Nên Bồ-tát
Dược Vương là bậc Thượng Hiền thiêu thân, do
đó mà phát nguyện cùng
khắp. Với hàng hạ phàm kính mến sự rực
sáng thì thà không mất
tâm. Nên Sa-môn Tăng Nhai vững thân trong lửa dữ, lời tiếng vẫn không đổi thay.
Sa-môn Đại Chí áp cánh tay vào
sắt
nóng mà tinh thần tiết
tháo càng mới. Sa-môn Huyền Giác gieo mình
xuống dòng sông, tuy được
cứu vớt ra nhưng ném mình vào lại. Sa-môn
Pháp An bỏ mạng nơi tù tội, tuy được thả ra nhưng lại tự vào. Vậy đủ biết,
tiết tháo không thể bị cướp đoạt, chí hạnh chẳng thể cản ngăn.
Thật đáng mừng thay! Rất
khó làm việc ấy. Lại có vị kéo ruột vắt lên
cành cây, tướt thịt ở
trong rừng, kề mũi dao mà sắc mặt vẫn an nhiên, mỉm cười mà nhận chịu
sự
khinh nhục, đều như trong
Bổn Kỷ, lại
đáng mừng thay. Nhưng bậc chánh
só chứng đắc
Tứ Quả thiêu đốt thân mình mà lánh
sự phỉ báng, đồ chúng tám ngàn nhận chịu
hình quyết. Hộ pháp
mà trốn cõi Nhẫn. Aáy do
năng lực gì mà lên nguy hiểm, đây là tình gì mà thoát khỏi khổ? Tự chẳng nghó nhớ, làm
sao rộng cứu giúp thực hành dứt bặt ngã nhân. Quán xét
sắc tướng là bụi trần nhóm họp, thấu đạt tánh mạng chỉ như đèn trước gió nên có thể theo vết các bậc tiền
Thánh. Thật đáng chỗ
nương nhờ của thời Tượng Pháp, Mạt Pháp!

Hoặc có người hỏi rằng: “Người nhàm chán sự sống thì nên
nhổ bỏ nhân sinh. Há dứt
quả khổ mà bẻ gãy gốc Tập ư?” Đó là chưa nghe yếu chỉ nên xin vì trình bày. Hễ lập ngôn như thế thì không gì
chẳng thường xảy ra.
Vả lại, Nhân Tập kéo dài, như tướng thuộc của núi.
Ngã là gốc Tập như chờ đợi
sự dẫn dắt của mây khói.
Sự sống chỉ quý trọng

ở Thân, tùy
quý trọng mà thực hành đối trị. Như bệnh ở trong đời
theo thân mà bày phương
thuật. Cho nên thiêu đốt hay nhận chìm là để
biết tham sân, ghét bỏ
luống dối để đánh tan si mạn. Nghiệp hạnh ấy
đáng chuộng đồng như
Tónh quán mà duyên với Sắc tâm, Đạo ấy đáng
tôn sùng. Ngang bằng với
tức Hữu mà làm Không. Hẳn là do mê lầm dấu vết, nên cho là Ngã có khả năng hành động, đảo vốn càng nhiều mà luống hành nhóm khổ. Nên thọ trì một câu kinh hơn hẳn xả
bỏ nhiều thân. Thực chất lời đồn ấy ở trong đời chính chỉ cho hạng người ấy.
Chỉ bởi bệnh nghe mà không thực hành, lại thêm thường thắt buộc, đâu
như dứt bỏ dần các chi
tiết, trừ từng phần trăm chấp trước. Thánh giáo
bao la, nghóa bao gồm tri
lượng, tự có năng lực phân biệt hư liệt, vọng
dám nghó ngang bằng. Hoặc
rên rỉ gào khóc đến chết, hoặc nhanh nhẹn mà bị nạn. Lời bình trong
tuyện trước, thì đời nào không có? Lại có chưa
rõ về giáo tích, dâm
não buộc ràng ngăn bít, sợ sai sót ở đầu chương, cắt theo yêm lệ, khoe dối lấy làm Đức, khinh thường tăng luân.
Thánh giáo khoa trị phải có yếu chỉ
sâu mầu. Chỉ bởi yêu thích mà
sinh
khởi dối vọng, biết vọng thì Ái
Không thể theo.
Không hiểu trở lại thắt buộc
nội tâm mà mê lầm vót
bỏ ngoại sắc. Nên căn sắc tuy vót bỏ mà nhiễm
ái càng tăng thêm, rất
làm chướng đạo, hiện đầy giới nạn. Cần phải
thêm đó mà ruồng đuổi
tội, sao dám nương tựa đó mà sinh khởi phước.

Lại có người
lúc sắp qua đời để lại di quyết, bảo bỏ nhục thân
ở dưới rừng, hoặc bỏ
chìm dưới dòng nước chảy, giúp cho các loài chim cá. Hoặc chôn vùi dưới lòng
đất sâu, làm phần mộ cao lớn, dựng văn bia ghi chép đức hạnh, hoặc nhân nơi
sườn núi để rơi vào hang
sâu, trông mong xa biết
người. Hoặc toàn thân thiêu đốt bằng lửa chẳng
lụy phiền thần thức của
Đồng sinh. Hoặc xương tro bôi đắp thoa tượng
để bày thân phụng cúng.
Hoặc lóc da cắt mũi xẻo tai, gọi đó làdứt trừ trần lao, móc mắt,
tháo các chi phần nói đó là bỏ hết tình dục. Đường lối như thế có rất nhiều. Do đó mà thứ lớp trình bày. Hễ vất bỏ thi thể nơi
rừng mỏng, ít dứt trừ
tâm bỉ lận. Các loài chim bay thú chạy lấy đó mà
dứt trừ sự đói khát.
Các vật u hiển lấy đó mà luân xông. Được bù đắp
lẫn nhau, ít gồm cứu
giúp, nên có trùng nhặng nhảy vọt trong ngoài, chim quạ theo đó mà mổ ăn vung vãi, mỡ lênh láng nơi gò hoang, làm
tổn thương lòng từ.
Nhưng ở Tây vực nguyên tắc an táng gồm có bốn cách: Hỏa táng tức là đốt bằng củi. Thủy táng là bỏ xuống
nước sâu.
Thổ táng là chôn cạnh sườn
núi, Lâm táng là vất chỗ hoang vắng. Các bậc
Pháp Vương, Luân Vương
đồng y theo lễ hỏa táng. Ở đời vì theo thói quen nên các cách ít thực hành. Còn ở Đông Hạ lưu truyền chỉ nghe hai cách
Lâm táng và
Thổ táng. Còn hai cách Hỏa táng và Thủy táng ở đời
ít thực hành theo. Nên
dùng ngói bịt ngu quan là mở đầu cho việc phế
bỏ đốt bằng củi. Đến
thời Hạ Hậu Thánh Chu thì thực hành việc áo
quan bằng ngói. Người
thời nhà Ân dùng hòm gỗ nhỏ và lớn sơn bịt
lại. Đến thời Trung Cổ, Vua Văn Vương đề xướng
nhân dục thành phép tắc,
tuy sáng tỏ việc chôn cất mà thực hành vẫn còn ít. Nên gọi bọc xương khô, chôn lấp thịt thối nơi bờ đê để cất giấu. Vào thời
Thượng cổ, mộ
không có phần, chưa thông
nhiều loại, rõ ràng đợi đến sau Lô Lăng, hiện tức Nhân
Sơn làm Lăng. Đến thời
Hạ Cổ cùng noi theo đồng thực
hành Thổ táng, lăng xăng lắm nhiều khó có thể ghi hết. Nên tạm vót bớt.
Nếu mới có Bia hàng ghi lời dẫn đến
sự tiếp nối giềng mối trong
sạch
của đời sau, giảng khắp xây tháp, nêu bày công lao của tiền đức.
Theo sự chỉ rõ của
Kinh A-hàm thì đời càng
sáng tỏ, còn chôn thi thể bên cạnh tháp, ưa chuộng xa rải ở
bên Phường, gần dùng
thoa xương, thật mới rỗng
thông xiểm gá. Lại nhàm chán cắt đứt người đời,
sống đưa vào
rừng sâu,
rộng thông báo với bốn
bộ, mong còn cửu thỉnh. Đã mất tình gieo, cố
gắng theo sự, các hàng Đạo tục ngợi khen, giúp theo cùng thúc giục,
nhăn mày lo lắng không
thôi. Buông thân xuống hang vực, y cứ theo luật
thì tội đáng ở nhóm
tụ đầu, luận về tình thì tùy được tại xá.
Ngoài ra còn có lược bỏ thừa thải rườm rà. Tuy phù hợp với Cực giáo mà tâm còn
bất tịnh, còn nhiều nhiễm
đời. Có khả năng mở mang rộng lớn, không cậy khai hóa hôn mê, cho nên chẳng phải điều mà luận nói rõ được.
Tự hãy quy hướng kính ngưỡng thanh tịnh thấu đạt. Mà ở đời hoặc có lắm
sự vọng hành, bỏ ăn
luyện thân để mong Vũ hóa, ăn bánh bột để thân thể bớt nặng nề. Hoặc hít thở
sương móc, hoặc nhả nạp âm dương, hoặc
nhờ thuốc để kéo dài
tuổi thọ. Hoặc hành khí để thấu cùng đất trời.
Hoặc kéo dài
sự
sống để đợi Đức
Di-lặc ra đời, hoặc
sợ chết mà cầu tà
thuật. Vết tích đó có
rất nhiều, đâu có đáng nghe? Đều là then chốt của các bậc
tiên thánh, là
sự vất bỏ của hàng
Hậu hiền. Bèn lại khắp
chương mong cầu tìm thưởng.
Lúc tưới, mang bừa lớn lên núi cao, nhìn khí
tốt của năm chi, vác mai
đến vực, hướng sáng ngời của tám thạch. Cho Tả Đạo là
Ngô Hiền, lấy dâm từ làm trọn chí. Rốt cùng chỉ theo tiểu
phác, chưa khỏi bờ sinh,
nhọc nương cửa Phật, luống hành một đời, thật
đáng buồn thay.
Vậy nên biết,
Sinh tử kỳ hạn lớn, tự có
số thường, phải
là hàng Sơ quả trở
lên, ngoài ra chưa luận rõ. Lại lấy phàm tâm trù tính các
Thánh Đạo, chung thành ngu kết, biết
sao chẳng làm, thế nên
sự lay động của rừng lạnh, ngu trí nhân tỏ ngộ vô thường, xả bỏ
sự
sống mà còn nghóa lớn,
để mở nỗi lòng nhớ Đạo. Tướng của toàn thân
toái thân, phương của
Quyền hành thực hành, nêu bày biết cơ của
Diệu Hóa, thông cùng rộng lược của Đại Thánh.
Nước trong có in bóng, trọn
phiền lắm lời nơi chôn
dày, tâm rỗng không nương cậy, thì mặc sự hành
tàng của mọi vật. Đạo
ấy chẳng cùng, lá nói lược.

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
Quyển 27 hết







<卷>QUYỂN 28</卷>


CHƯƠNG VIII: ĐỌC TỤNG
(Trong
chương này Chánh Truyện có mười bốn vị, phụ có bảy vị)

1/ Truyện ngài Thích Chí Trạm trụ chùa Hàm Thảo ở núi Nhân Đầu thuộc Thái Nhạc, thời Nguyên Ngụy.

2/ Truyện ngài Thích Pháp Kiến trụ chùa Ngũ Tằng ở Ích Châu, thời Nguyên Ngụy.
3/ Truyện ngài Thích Tuệ Cung trụ chùa Chiêu Đề ở Ích Châu, đời Tùy.

4/ Truyện ngài Thích Pháp Thái ở núi Đảnh Tỷ thuộc Long Sơn, My Châu, thời nhà Tùy.
5/ Truyện ngài Thích Tuệ Siêu trụ chùa Chân Ngộ ở
Lam Cốc, thuộc núi Chung nam đời Đường.

6/ Truyện ngài Thích Tuệ Hiển trụ chùa Đạt Noa, nước Bách Tế.
7/ Truyện ngài Thích Đạo Tích trụ chùa Phước Thành ở Ích Châu, thời Tiền
Đường (Hồng Viễn, Tăng Aân, Trí Diệp)
8/ Truyện ngài Thích Bảo Quỳnh trụ chùa Phước Thọ ở Ích
Châu, thời Tiền Đường.
9/ Truyện ngài Thích Thiện Tuệ trụ chùa Tân Lương ở
Ly Sơn, thời Tiền Đường.
1
0/ Truyện ngài Thích Pháp Thành trụ chùa Chân Ngộ ở
núi Chung Nam, thời Tiền Đường.
1
1/ Truyện ngài Thích Không Tạng trụ chùa Hội Xương ở
kinh đô, thời Tiền Đường
1
2/ Truyện ngài Thích Tuệ Thuyên trụ chùa Đại Trang Nghiêm ở kinh đô, thời Tiền
Đường (Trí Chứng, Tống Công)
1
3/ Truyện ngài Thích Di Tục ở Lễ Tuyền thuộc Ung Châu,
thời Tiền Đường
1
4/ Truyện ngài Thích Bảo Tướng trụ chùa La-hán ở kinh đô, thời Tiền Đường (Pháp Đạt)
Đầu:

Truyện ngài Thích Chí Trạm trụ chùa Hàm Thảo ở núi Nhân

Thích Chí Trạm là người ở
Sơn Nhâm thuộc
Tề Châu. Là đệ tử của

tằng tôn ngài
Lãng Công. Sư lập hạnh thuần hậu, ít việc ít nói, lấy
nhân từ cứu giúp làm
mục đích. Sư thường đến chỗ các loài cầm thú nhưng bầy đàn của chúng không bị náo loạn.
Sư trụ chùa
Hàm Thảo trong hang Thuý ở núi
Nhân Đầu, chùa nầy do ngài
Cầu-na-bạt-ma đời
Tống lập ra. Sư lấp việc
đọc tụng Kinh Pháp Hoa làm thường nghiệp.
Ngày Sư
sắp qua đời,
Sa-môn Bảo Chí tâu với vua
Lương Võ Đế
rằng:”Vị thánh tăng đã chứng quả
Tu-đà-hoàn hiện trụ chùa
Hàm Thảo thuộc huyện Nhậm núi
Bắc Sơn, hôm nay đã
nhập Niết-bàn!”. Các hàng Đạo Tục ở Dương Đô nghe ngài
Bảo Chí báo lời ấy, đều từ xa hướng
về kính lễ.
Nên Sư thị tịch trong
sự tónh lắng không các dư não, an nhiên tắt
thở, hai tay mỗi bên
duỗi một ngón. Có vị Sa-môn người ở Tây Thiên
Trúc giải rằng: “Nếu
người chứng đắc Nhị quả thì duỗi hai ngón tay. Lấy đó để nghiệm thì
Sư đã chứng đắc
Sơ quả.” bèn rước về an táng ở núi
Nhân Đầu, xây tháp
thờ, dùng than đá bùn đắp, các loài chm thú không
dám đến làm dơ bẩn,
đến nay vẫn hiện còn.
Tại chùa
Ngũ Hầu ở
Phạm Dương, có vị
Sa-môn mất tên họ, thường tụng
Kinh Pháp Hoa.
Lúc mới tịch, tạm an táng ở dưới bờ đê,
sau dời cải táng, xương
cốt đều khô hoại, chỉ còn chiếc lưỡi không hư rã.

Dưới thời Vua Võ Thành Đế (Cao Chạm
5
6
1-
565) thời Bắc
Tề, cạnh núi Đông Phán
ở Tinh Châu, có người đào đất, thấy một chỗ đất mầu vàng nhạt,
so với bên cạnh có
sự khác lạ,
sau đó thấy một vật hình dáng như hai cái môi, bên trong có một chiếc lưỡi mầu đỏ hồng
tươi đẹp, bèn tấu trình
sự việc ấy lên vua. Vua hỏi các vị thông hiểu,
không một ai biết được.
Sa-môn Đại Thống Pháp Thượng tấu trình rằng:
“Đó là tướng của người trì tụng
Kinh Pháp Hoa được quả báo
sáu căn
không hư hoại, tụng đủ
số ngàn biến thì có điềm ứng nghiệm như thế.”
Vua bèn ban sắc cho Trung
thư Xá Nhân Cao Trân rằng: “Ông là người tín hướng, tự đến đó xem chắc chắn có linh dị, nên rước về tôn trí chỗ
thanh tịnh, thiết trai cúng
dường.” Cao Trân vâng sắc đến đó, nhóm họp
các vị Sa-môn thường
trì tụng Kinh Pháp Hoa, khiết trai thanh tịnh, bưng
lò hương đi nhiễu quanh
mà chú nguyện rằng: “Bồ-tát nhập Niết-bàn
thời gian đã lâu, lưu
hạnh trong thời Tượng Pháp, mong không sai lầm,
xin hiện cảm ứng: “Vừa
nói như thế thì môi lưỡi ấy đồng một lúc
chuyển động, tuy không
phát ra tiếng, nhưng trông hình tướng dường như
đang đọc tụng. Mọi người trông thấy không ai chẳng nổi ốc.
Cao Trân bèn

viết trạng văn tấu trình lên vua, vua ban
sắc bảo làm hộp đá, tôn trí
vào trong đó rồi rước về hang núi. Lại nữa,
dưới thời Nguyên Ngụy ở Bắc Đại, có Thiền sư
Thừa là người thọ trì
Kinh Pháp Hoa siêng năng chẳng biếng trễ.
Sau khi thị tịch thác
sinh vào nhà
Họ Tiết ở Hà Đông làm người con thứ năm.
Vừa sinh ra đã nói được ngay, tự tỏ bày về việc ở đời trước, chẳng muốn
sống trong thế tục.
Cha Sư là người đang làm chức
Thứ sử
Tứ Châu ở phương Bắc,
Sư bèn theo cha đến chùa Thất Đế ở trong núi,
sau đó, gặp được
vị đệ tử ngày trước.
Sư bảo rằng: “Ông có nhớ việc theo tôi qua sông đến Lang
Sơn không?
Thiền sư Thừa tức là thân ta, bàn thờ trong phòng
nên mau dẹp bỏ đi”. Cha
mẹ Sư sợ Sư xuất gia, bèn cùng đưa về nhà.
Sau đó, Sư quên hẳn mọi
việc ở đời trước mà thường sinh tâm nhàm
chán, thường sống trong sự tónh lắng.

Vào những năm đầu niên hiệu Thái Hòa
(4
7
7) thời Bắc Ngụy, ở Đại Kinh,có vị Hoạn quan tự bùi ngùi xót thương dư hình, không
bằng mọi người, bèn tấu trình xin vào núi tu đạo, vua
Hiếu Văn Đế
(Thác Bạt Hoành) có ban
sắc chấp thuận cho vị Hoạn quan ấy bèn mang
theo một bộ Kinh Hoa Nghiêm,
ngày đêm đọc tụng lễ sám không nghỉ.
Đầu mùa Hạ vào núi,
đến cuối tháng sáu thì râu tóc đều mọc trở lại
tướng trượng phu. Bèn
từ xa viết trạng văn tấu trình về. Vua Cao Tổ tin
kính, bỗng thấy kinh hãi
ngờ lạ càng gấp bội thường ngày. Bấy giờ, cả
nước chỉ một bộ Kinh Hoa
Nghiêm nhờ đó mà càng hưng thạnh. Sự tích
nầy thấy trong “Hầu Quân Tố Tinh Dị Ký”.

Truyện ngài Thích Pháp Kiến, ở xứ Ngũ Tằng ở Ích Châu:

Thích Pháp Kiến, là người xứ Lạc Huyên thuộc Quảng Hán,
họ Chu. Sư đọc tụng một
ngàn quyển kinh. Nhưng có lúc nhàn rỗi, Sư
vào trong thế tục không
khác biệt gì, bỗng nhiên Sư trở lại đóng cửa
nhiều ngày không ra, chẳng
ăn uống gì. Chỉ nghe Sư tụng kinh mà lời
tiếng nhỏ nhẹ ngâm nga
không vang ra ngoài. Có người đến kề tai sát vách trộm nghe thì chỉ nghe gắng gỏi lý trí dường như nhả
sóng của
dòng nước nằm úp. Lúc
mới phát ra thì đuổi theo không nghe.

Bấy giờ, Võ Lăng Vương theo hướng Đông đi xuống, bảo em
là Quy trấn giữ Ích
Châu. Nhà Ngụy sai Tướng Quân Uất Trì Huýnh đến đánh đất Thục, quy đã hàng
phục khoản.
Khắp trong thành, các
bậc danh tăng đều bị bắt
cấm. Đến tối bỗng thấy phát ra ánh sáng rực
rỡ. Huýnh bèn sai người
tìm theo ánh sáng, mới thấy chư tăng đều ngủ chỉ riêng mình
Sư ngồi thẳng tụng kính, ánh
sáng đó từ trong miệng
Sư phát ra.
Huýnh nghe thế, tự đến
chỗ Sư, đảnh lễ ngồi nghe, đến
sáng sớm mới nghỉ. Huýnh hỏi
Sư rằng: “Đêm qua
Pháp sư đọc tụng đó
là kinh gì?” Sư đáp:
“Tụng Kinh Hoa Nghiêm quyển thứ mười trong pho hạ”.
Húynh hỏi: “Pháp sư tụng đã được bao nhiêu quyển?”
Sư đáp: “Bần đạo phát tâm muốn tụng đọc một tạng kinh. Nhưng tâm còn
nhiều biếng trễ nên nay
mới được một ngàn quyển”. Huýnh kinh nghi
không tin, muốn thử Sư
nên bảo rằng: “Chịu tụng tất cả một biến, không tổn nhọc ư?”
Sư đáp: “Tương tục đọc tụng kinh điển là việc
thường của Sa-môn, đâu
sợ khổ nhọc”. Húynh bèn bày tòa cao, bảo tất cả chư
tăng đều cầm bản kinh dò nghe theo. Sư lên tòa đọc tụng, hoặc dường như dòng nước đổ mau từ núi cao xuống vực thẳm,
Sư nhả nạp âm cú hít thở hơi khí như loại gió trong lành vào thông cao.
Người thông minh vừa nghe được dư âm, kẻ
sơ tình vượt ý như ngóng giữa hư không luẩn
quẩn mảy trần.
Suốt bảy ngày bảy đêm thì đủ
số một
ngàn quyển,
Sư còn cố chẳng ngưng. Huýnh
đứng dậy lễ tạ thưa rằng: “Đệ tử lo việc
Binh tướng không được
dừng ở lâu dài, xin ngay đây được từ giã!”
Chư tăng nhân đó đều được
thả hết. Sau khi ra rồi, Huýnh than thở rằng: Sau khi
Đức Như Lai diệt độ, Tôn giả A-nan là người được gọi là Tổng Trì,
há có thể hơn Sư ư?
Trong đất Thục mới có người như thế, do đó,
thường được bảo trọng
an vui, thật kỳ đặc thay! Kỳ đặc thay!”

Về sau, Sư thị
tịch lúc tám mươi tuổi.

Truyện ngài Thích Tuệ Cung trụ chùa Chiêu Đề ở Ích Châu:

Thích Tuệ Cung, là người xứ Thành Đô thuộc Ích Châu, họ
Chu. Đến cuối thời
Bắc Chu, lúc Phật pháp bị phá hủy.
Sư cùng
Sa-môn Tuệ Viễn ở chung chùa
đồng kết bạn siêng năng tu học. Ngài Tuệ Viễn đi thẳng đến
Trường An tìm cầu tham học.
Còn Sư thì đến
Kinh Dương hỏi đạo. Ngài Tuệ
Viễn ở kinh đô, nghe học Luận A -tỳ-đàm, Ca-diên, Câu-xá, Địa Trì,
Thành Thật, Tỳ-bà-sa,
Nhiếp Đại Thừa, v.v…
đều thông hiểu rồi về
lại Ích Châu giảng dạy, cao vợi khác thường nên
rất được các hàng Đạo
tục kính trọng, dâng cúng rất nhiều.

Sau đó, Sư
theo đường Giang Biểu trở về, hai người gặp nhau vui mừng hân hoan.
Cách biệt nhau đã hơn ba mươi năm, nên cùng nghỉ lại qua vài đêm, nói chuyện đàm đạo.
Ngài Tuệ Viễn nói năng như
thác tuôn đổ, còn Sư
nín lặng không hề nói một lời. Ngài Tuệ Viễn hỏi
Sư rằng: “Xa cách nhau
thời gian đã lâu, nay được gặp nhau, Sư mừng
vui này hân hoan như hội,
làm sao có thể bàn, nhưnh sao Nhân giả không nói năng gì, hay là chẳng được vô
sở đắc ư?”
Sư đáp rằng: “Vì tánh
ám độn yếu
mềm nên đều không hiểu biết gì cả!” Ngài Tuệ
Viễn nói: “Lớn lao thì không hiểu được, chứ há không tụng được một bộ
kinh ư?” Sư đáp: “Chỉ tụng được một quyển
Kinh Quán Thế Âm thôi.”
Ngài Tuệ Viễn nghiêm
sắc mặt nói: “Kinh Quán
Thế Âm, trẻ con đều có thể
tụng đọc được, đâu
phiền nhọc đến người lớn ư? Vả lại, nhân giả xuất gia
từ tuở nhỏ cùng Tuệ
Viễn tôi đồng lập thệ nguyện mong chứng đạo quả. Há lại hơn ba mươi năm chỉ tụng được một quyển kinh bằng
cỡ ngón tay, đó chẳng phải là ám độn cũng bởi lười biếng tạo nên, xin đoạn giao và mong
Pháp sư hãy
sớm rời khỏi nơi đây để đỡ tăng phiền não
đối với Tuệ Viễn tôi.”
Sư nói: “Quyển kinh tuy nhỏ, nhưng từ miệng
Phật nói ra. Nếu người vâng kính thì được phước vô lượng, còn người xem thường khinh mạn thì mắc tội vô lượng. Cúi mong tạm dừng tâm
sân, tôi
sẽ vì
Pháp sự mà tụng một biến để giã biệt mãi mãi!”
Kinh Pháp Hoa, Tuệ Viễn tôi
đã giảng qua số trăm biến, vì sao lại muốn làm
náo loạn tai người ư?”
Sư nói rằng: “Ngoại thư có nói” người có khả năng mở mang Đạo, chẳng phải đạo mở mang người.” Chỉ nên dốc lòng
lắng nghe lời Phật, đâu
được vì người mà bỏ Pháp ư?” Bèn ở trước
sân
lập đàn, trong đàn an trí
tòa cao, Sư đi nhiễu quanh đàn vài vòng, đảnh lễ rồi lên tòa cao.
Ngài Tuệ Viễn bởi việc chẳng đặng đừng nên ngồi
trên giường người Hồ
ở phía dưới, để lắng nghe. Sư vừa xướng tựa Đề kinh thì có mùi thơm lạ lan tỏa
khắp phòng. Đến lúc
Sư tụng vào văn
kinh thì trên trời trỗi nhạc,
rải bốn thứ hoa như mưa. Nhạc thì xa rõ vang vọng giữa hư không, hoa thì như tuyết lả tả rơi khắp đất.
Tụng Kinh xong, xuống tòa, Sư tự
mở tòa phạm xong rồi thì hoa nhạc mới dứt. Ngài
Tuệ Viễn liền ôm chân
Sư mà đảnh lễ, dòng lệ tuôn rơi, sám tạ rằng:
“Tuệ Viễn tôi như thây
chết dơ bẩn dám đi dưới mặt trời, xin tạm lưu
lại ban cho lời dạy răn!”. Sư nói: “Chẳng phải
khả năng của Tuệ Cung tôi, mà là oai lực của
Chư Phật!”. Và ngay ngày đó,
Sư rũ áo vái chào,
men theo dòng nước mà đi.

Sau đó, có người hỏi, nhưng không ai biết
Sư đi đâu, ngôi chùa
đó từ lâu đã đổ nát.

Truyện ngài Thích Pháp Thái ở núi Đảnh Tỷ thuộc Long Sơn, My Châu:

Thích Pháp Thái, là người huyện Long Sơn, họ Lã. Lúc đầu,
Sư làm Đạo
só hơn mười năm, đến tuổi
trung niên, bỗng nhiên
Sư tự ngộ
hồi tâm về chánh giác,
nhân đó bèn xuống tóc xuất gia.

Ban đầu, Sư
tụng Kinh Pháp Hoa, bỗng nhiên được lanh lợi, bèn
tinh tấn viết chép được một bộ
Kinh Pháp Hoa, có vài lần ứng
hiện điềm linh, Sư muốn
đem đến Ích Châu để tô điểm nên nhờ một
người mang gánh đi, một
đầu là rương tráp đựng đầy hai ngàn quan tiền, bó buộc kinh đặt để trên tiền, một đầu là y phục. Vừa gánh đi đến vùng
đất tên là Tạc Kiều,
bỗng nhiên cầu bị gãy, Sư đang đi theo sau, còn
người mang gánh bị rơi
xuống nước, người nổi được lên khỏi nước, còn
gánh chìm mất không thấy.
Sư đứng trên bờ đấm ngực gào khóc rằng: “Tiền
bạc và y phục đâu phải là nhàn sự, sao bỗng
nhiên chìm mất kinh?” và liền lớn tiếng tuyên bố
rằng: “Nếu ai tìm vớt lên được, sẽ thưởng
tặng hai quan tiền.” Khi
đó có người nghe thế, bèn cởi áo nhảy xuống nước tìm kiếm qua mấy lần, ra vào chỉ có được tiền và y phục, chứ
không tìm thấy kinh. Sư
lại càng buồn khóc, đi quanh trên dưới bờ, trông
thấy trên bãi đất nhỏ có một cái khăn, bảo
người đến lấy xem, thì đó
chính là kinh được các
thứ cây cỏ nâng đỡ lên, khô ráo không một chỗ thấm ướt.
Sư không ngăn nổi
sự vui mừng, liền đem hai ngàn quan tiền
đó thưởng tặng cho
người giúp vớt tìm. Người ấy nói: “Pháp sư buồn
khóc quá lắm, như chịu tang cha mẹ, cho nên tìm gấp, chẳng phải đệ
tử tham tiền. Tuy là hạng người tầm thường nhưng cũng biết phước báo, nên
xin sung đặt số tiền ấy
vào vịêc trang nghiêm.” Nói xong liền trốn đi
mất, Sư xoay lại muốn nói thì người ấy đã đi xa rồi.
Sư bèn đến Thành đô
để trang hoàng, dùng gỗ
Đàn hương làm trục, bên ngoài mang đến pho và hộp,
đem về trong Bổn tự thờ riêng ở một nơi. Đêm đêm có mùi
hương lạ. Sư siêng năng
trì tụng mỗi đêm một biến.

Bấy giờ, có Pháp sư Bưu đang giảng tại chùa đó, ban đêm muốn đến xem
Sư đọc tụng, thường ganh ghét
Sư náo loạn tâm mình, tự
muốn sang xin
Sư giảm bớt âm thanh, mới thấy trước mặt
Sư có rất
nhiều người đều qùy
thẳng chắp tay. Pháp sư Bưu bèn lùi lại, khắp nơi đổ
mồ hôi, và liền dời
chỗ ở. Về sau, Sư tịch lúc tám mươi tuổi.

Truyện ngài Thích Tuệ Siêu trụ chùa Chân Ngộ ở Lam Cốc:

Thích Tuệ Siêu, họ Thầm, người ở xứ
Kiến Khương thuộc
Đan Dương. Sư có bản
chất ôn hòa rộng rãi, lập tánh hoài nhân.
Từ lúc còn nhỏ,
Sư đã nhàm chán thế tục.
Sau khi xuất gia,
Sư chuyên đọc tụng Kinh Pháp Hoa. Nghe Thiền sư Tuệ Tư ở núi Đại
Tô thuộc Quang Châu là
người đã tỏ ngộ Nhất Thừa, khéo thông hiểu
ba Quán, nên Sư cùng với
ngài Trí giả ở núi Thiên Thai và Mạng Công
ở Tiên Thành dốc chí
tìm sâu, qua nhiều năm cầu học, Sư có được
hạnh nghiệp ưu việt, trí tuệ cao xa, đức trùm cả các bậc Hiền giả
đương thời,
nên ngài
Tuệ Tư đối trước đại chúng bảo rằng: “Thần Phủ của
Tuệ Siêu là người đắc
Nhẫn!”. Đến lúc đi đến Hoành lãnh, lại cùng đồng
đường lưu lại tụng
kinh. Sư dừng ở chóng đổi dời năm tháng. Từ đầu đời
Tùy mở mang
nghiệp định, từ phương
Bắc Sư đến
Tung Cao, chỉ ăn
bánh bột thuốc, ngồi
thiền, mong lời đến trọn đời già lão. Có Thái tử
Dũng thỉnh mời nhóm họp
các bậc danh đức đều tụ hội tại Đế thành, vì
Sư là người có hạnh nghiệp cao vượt khác thường
nên rất được đặc biệt lưu tâm
cúng dường.
Mà Sư cẩn trọng
ngưng nhiếp, chẳng đoái hoài
đến vinh hoa ở đời.
Đến lúc Thái tử Dũng bị phế miễn, Sư không một liên can gì.

Về sau, Sư
dời đến trụ chùa Định Thủy, cao bày đức âm,
nên các hàng đạo tục đều quy về kính ngưỡng
giới Phạm của Sư. Pháp Sư
Tịnh Nghiệp dự định trụ chùa
Chân Ngộ ở
Lam Cốc kính trọng
Sư có đạo hạnh nên đích thân đến đón rước, cùng ẩn cư
suốt tám năm,
Sư càng chuyên cần gấp bội về ba tuệ. Đến niên hiệu Đại nghiệp
(6
0
5) đời Tùy, chùa Đại Thiền Định bắt đầu xây dựng Vua Dương Đế (Dương
Quảng) bèn phát chiếu thư thỉnh
Sư vào hành đạo,
Sư từng lấy cớ châm
kim đá để chữa bệnh
mà từ chối. Sau đó, Vua chấp thuận để Sư trở về
núi. Đức hạnh Sư cảm
đến chúng sinh, rất còn cấp dẫn, các hàng quý vọng ở
Tứ Xuyên, Quan dân cả huyện không ai chẳng đầu thành thỉnh
Sư lưu truyền hương đức, đồng thời làm
Già-lam Kinh Thỉ kế tiếp hợp
dâng gạo thóc. Đến đầu thời
Tiền Đường, sự vẻ vang của
Sư càng hơn trước,
nên các bậc danh tăng ở
Kinh Ấp như Sa-môn Tuệ Nhân, Bảo Cung,
v.v… tâm kính mến đều
đến nương náu, dưới bóng thông che nằm
nghiêng trên đá luận
bàn về Đạo nghóa. Các vị đều nói: “Đây mới thật là
Pháp Lạc xuất yếu!”.
Về sau, Sư bị bệnh một thời gian ngắn. Các Đệ tử qùy hỏi,
Sư đáp: “Tôi vẫn thường,
sống lâu
không mừng, tối chết chẳng lo!”. Bèn xoay mặt về hướng Tây, ngồi ngay ngắn, bảo rằng:
“Đệ nhất nghóa không, thanh tịnh
Trí Quán”. Nói như nhập Định, giây lâu thì
Sư thị tịch, thọ bảy mươi bảy tuổi. Lúc đó nhằm ngày mồng
sáu tháng mười hai niên hiệu Võ Đức thứ năm
(6
2
2) thời Tiền Đường. Để nhục thân Sư giữa khoảng thông đá hơn một tháng, mà sắc
da không biến đổi. Thiên
Sách Thượng Tướng nghe thế, khen ngợi ít
có, và sai phái người
đến xem, thấy Sư ngồi thẳng khoanh tay như lúc
còn sống. Từ năm chín
tuổi, Sư vào đạo, liền trì tụng Kinh Pháp Hoa
suốt hơn năm mươi năm tất cả có hơn vạn biến, cảm ứng linh dị, có
được các điềm lành
không thể nói hết. Các đệ tử của Sư như Sa-môn
Pháp Thành, v.v… xây
tháp trắng trên núi ở phía bắc chùa.

Truyện ngài
Thích Tuệ Hiển trụ chùa núi Đạt-noa
ở nước Bách-tế:

Thích Tuệ Hiển, là người nước Bách-tế, xuất gia từ thuở nhỏ.
Sư khổ tâm
tinh chuyên, lấy việc trì tụng
Kinh Pháp Hoa làm chánh
nghiệp, cầu phước thỉnh
nguyện có lắm điều thành đạt. Nghe có nơi giảng
tam luận Sư bèn theo thọ
học, giáo pháp vừa nhập thần thì càng thêm đầu mối.

Lúc đầu, Sư
trụ chùa Tu Đức ở miền Bắc của bổn Quốc. Lúc
có chúng đông thì giảng,
không có chúng thì trì tụng. Mọi người khắp bốn phương xa nghe đạo phong của
Sư kéo nhau đến núi thưa hỏi tiếp
nhận. Sư bèn đến phương
Nam ở núi Đạt-noa. Núi đó rất sâu hiểm, nhiều lớp xoắn quanh lên đảnh vững chắc.
Giả sử có ai đến leo lên cũng
lắm gian nguy.
Sư tónh tọa trong đó, chuyên nghiệp như cũ,
sau
Sư thị tịch tại đó. Các bạn đồng học rước nhục thân
Sư đến đặt trong hang đá, hổ đến gặm ăn hết cả thân cốt. Chỉ lưu lại đầu lâu và
chiếc lưỡi, trải qua ba
năm chiếc lưỡi ấy càng
đỏ hồng mềm mại, về sau mới biến đổi sắc da mầu tím như đá. Các hàng Đạo tục lấy làm lạ mà
kính trọng, bèn đem tôn
trí bít lại trong tháp đá.

Sư thị tịch năm năm mươi tám tuổi, nhằm niên hiệu Trinh
Quán thứ nhất
(6
2
7) thời Tiền Đường. Truyện ngài Thích Đạo Tích trụ chùa Phước Thành ở Ích Châu:

Thích Đạo Tích, là người đất Thục trụ chùa
Phước Thành ở Ích Châu.
Sư tụng đọc thông
suốt
Kinh Niết-bàn, lúc
bình thường,
Sư lấy
đó làm hạnh nghiệp thường.
Hễ lúc nào giảng dạy thì
trước tiên,
Sư tắm gội thân mình đắp
mặc pháp y thanh tịnh, lên
pháp tòa rồi mới mở bày. Sư lập tánh trầm
lắng tư duy, chuyên làm
việc nhân từ. Những nơi có các thứ bệnh tật dịch
lệ thối tha, hơi khí ấy lại bốc nồng, mọi người đều bịt mũi, mà
Sư cùng
gần gũi để cung cấp
chăm sóc, thân tâm không hai. Hoặc sử dụng ăn mặc chung với họ, hoặc vì đắp vá tẩy rửa. Lúc có người hỏi,
Sư đáp: “Thanh tịnh hay dơ bẩn đều
do tâm ưa ghét, tôi đâu một niệm thần lự ư?
Phải nương cậy đó mà
đào luyện”. Mọi người đều kính mến việc làm của
Sư mà bệnh hoạn chẳng
hề xâm nhập vào Sư.
Đến tháng năm niên hiệu
Trinh Quán thứ nhất
(6
2
7) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Phước thành, thọ hơn bảy mươi tuổi.
Bấy giờ, đang lúc mùa Hạ
nóng đốt mà nhục thân Sư không thối rữa, lưu lại cả

trăm ngày mà
vẫn ngồi kiết già như lúc ban đầu, mọi người đều khen ngợi
kính ngưỡng, bèn đến
sơn phết.
Sinh tâm cung kính từ Ba thục
đến Kinh ấp, chư tăng
thọ trì Kinh Niết-bàn, số ấy chẳng ít.
Lại có
Sa-môn Hồng Viễn, Tăng Ân đều là những vị trì
tụng Kinh Niết-bàn, mà
các hàng đạo tục đều quy hướng. Ngài Hồng
Viễn chí chuộng thuần ân,
tâm tình xả bỏ tất cả lợi danh, được cử vào
chùa Hội Xương, cung cấp
lễ trọng. Ngài Tăng Ân đạo tâm thanh tịnh trang nghiêm, tạo thành tiết tháo làm rung động
lòng người. Cả hai chùa Hoằng Phước và
Thiền Định đều tôn
sùng đức hạnh
của Sư.
Mà ngài nhún mình tự xử,
các hàng thế tục ít biết. Bấy giờ,
tại chùa Hoằng Phước cũng có Sa-môn Trí Hoa, Sư vốn giòng họ ở
Giang Biểu, dưới đời Tuỳ được mời vào.
Sư rất ưa thích
Kinh Pháp Hoa,
Trấn thường
sao viết. Các vật ngoại lợi có được,
Sư đều dùng bố thí cho mọi người.
Trước sau,
Sư xuất ra có hơn hai ngàn bộ
kinh. Thân Sư tự cố gắng
mỗi ngày viết chép năm trang giấy. Đến tuổi
già yếu, hạnh nghiệp ấy
Sư vẫn không biếng trễ. Hiện nay, Sư đảm
nhậm tất cả công việc
chùa, lại càng siêng năng hạnh nghiệp thường ấy,
nay Sư đã hơn bảy mươi tuổi.

Truyện ngài
Thích Bảo Quỳnh trụ chùa Phước thọ
ở Ích Châu:

Thích Bảo Quỳnh, họ Mã, người ở xứ Miên Trúc thuộc Ích
Châu. Sư xuất gia từ thuở nhỏ, thanh bạch kiệm ước.
Sư đọc tụng
Kinh Đại Phẩm cứ hai ngày một biến, lấy đó làm hạnh
nghịêp thường.
Sư đến khắp ấp lạc, không
có phương thuật gì khác, chỉ khuyên mọi người quy
hướng tôn kính Phật Pháp.

Về sau, Sư
dời đến trụ chùa Phước Thọ ở Châu Trị, dẫn
khuyên khắp
thành quách, xóm ấp làm đầu.
Sư thường kết mỗi ấp ba
mươi người, cùng nhau
hợp tụng Kinh Đại phẩm mỗi người một quyển.
Mỗi tháng thiết trai một
lần nhóm họp tất cả, mọi người đều y theo thứ
lớp mà tụng, như thế tại Nghóa ấp mới đủ ngàn kế. Khắp bốn phương xa mọi người nghe thế đều đến tham dự.
Sư nhân cơ duyên mà trao
truyền khai hóa. Nhìn đạo
phong của Sư, không ai chẳng kính phục. Nhưng
Sư nhún mình, tự giữ
trước người sau mình, kinh hành bít chợ, mọi
người dưới đường
đều tránh né. Nói hỏi đối đáp, lời lẽ vui vẻ khiêm kính,
đó là thật lượng,
chẳng dua nịnh theo thời.
Bổn ấp của
Sư giáp với các huyện
Thập Phương, v.v… đều là
Đạo Dân (tín đồ của
Đạo giáo) chẳng kính tin Phật Pháp, Chư tăng có đến
nương nhờ,
đều không dung chứa ban thí, đến nỗi khiến mọi người
già trẻ đối với tôn
tượng Sa-môn mà không nhận biết thì có rất nhiều.
Sư tuy là người thuộc xứ ấy nhưng vì tập tục khó thay đổi, có nhọc khai ngộ cũng khó thọ nhận. Các dòng tộc họ Lý mở các Đạo
Hội thỉnh Sư đến tham dự. Sư
đến đã sau, lại không kính lễ mà ngồi. Mọi
người đều cho rằng: “Sư
kính lễ Thiên tôn tức là trái pháp.” Sư bảo:
“Đạo tà chánh có khác, nên
sự kính trọng mỗi đạo cũng có khác. Đối với
Trời tôi còn không lễ
bái, huống gì là Lão Quân”. Mọi người bàn luận
lăng xăng rất đỗi xem
thường. Sư bảo: “Tôi lễ bái người chẳng đáng lễ
bái, sợ chuốc lấy điều
nhục.” Sư bèn lễ một bái, Đạo tượng và tòa đều lay động không an. Lại lễ thêm một bái, tòa liền
sụp đổ xuống đất. Đạo dân thấy vậy là do gió thổi mạnh và
sửa lại ngay ngắn.
Sư bảo: “Đó là
do tôi làm, chớ oán
trách gió”. Lúc đầu mọi người chưa tin, khi đã đặt
lại ngay ngắn,
Sư lại lễ bái, cũng đổ ngã tất cả như trước. Cả chúng đều
kinh sợ, chắp tay lễ kính Sư,
cùng một lúc xoay chuyển niềm tin, theo thọ
quy giới. Các Đạo Đảng
ở huyện lân cận đều khen ngợi, đều kính tin
Phật pháp. Bấy giờ, đã
mở đầu khai hóa Phật giáo, mọi người đều thọ
giới Bồ-tát. Huyện Lệnh
Cao Đạt vốn có tâm thành kính, nhân phong
hóa ấy mà mở mang Phật
Pháp dẫn dắt mọi người. Lại đến các chùa trong châu thỉnh mời chư tăng giảng dạy. Khắp vùng đều đượm
Pháp vị, từ
đó phát triển lớn mạnh.
Đến niên
hiệu trinh Quán thứ tám
(6
3
4) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Sư ở. Truyện ngài Thích Thiện Tuệ trụ chùa Tân Lương ở Ly Sơn:

Thích Thiện Tuệ, họ Tuân, người ở đất ôn thuộc
Hà Nội. Sư thông hiểu nhiều thứ
sách vở, bao gồm tất cả Văn nghóa, cho đến cửu
chương Luật lịch, thất diệu doanh hư,
Sư đều nằm lòng, chỉ lòng bàn
tay phù hợp.
Sư bèn tư duy
sâu xa, tất cả mọi việc, ở đời cuối cùng đều
rơi vào hoại diệt, bèn
cởi bỏ áo đẹp, đồ trang sức, bắt đầu quy hướng Chư tăng.

Lúc đầu, Sư trụ chùa
Bành Thành ở
Trừ Châu, tụng đọc
Kinh Pháp Hoa, học Luận
Nhiếp Đại Thừa. Bấy giờ, gặp lúc giặc cướp lan tràn, đói kém
hoành hành, nhưng
Sư ân giữ
sự đói khổ, tự cố gắng
thanh tịnh, càng sáng sạch
hơn ngày thường. Nhưng vì thôn ấp ở nơi biên địa, ít học chữ nghóa, còn như âm cổ mà mọi người luận bàn rối rắm.
Tuy là tục ngữ thì thông
mà ý Sư lại nhã chánh. Thưa hỏi khắp các bậc
thông minh tỏ ngộ thì lại
đồng với nghi xưa. Nên khoảng cuối niên hiệu Đại

Nghiệp
(6
1
7) đời Tùy, Sư mang tích trượng theo đi về hướng Tây, gặp phải bọn cướp lấy xiêm y sắp hết, Sư chỉ còn chiếc áo vải bố thô xấu
để che mắt, vẫn ôm bình
bát bị bể, thường sung vào vật tịnh để thọ dụng. Đã đến cửa quan ải, vốn thiếu dấu hiệu văn,
Sư bèn giữ chánh niệm bước thẳng tới, đi theo cửa.
Bấy giờ, trong ngoài đều
sắp bày mũi
nhận, không hề ngăn dừng.

Vào đầu tháng mười, Sư đến kinh đô, gặp lúc Sa-môn Cát
Tạng đang giảng Kinh Pháp
Hoa, rất xứng hợp với bổn đồ, Sư bèn nương tựa
nghe học. Hình phục Sư đều rách xấu, mọi người đều không nhận,
Sư bèn quét dọn đất,
chỉ mặc quần đơn để ngồi. Đô giảng vừa xướng,
Sư lắng nghe từ cú, phỏng định về văn Kinh.
Ngài Cát Tạng đã nêu
lên, tâm Sư mạnh mẽ
tiếp nhận yếu chỉ, mong thông lý nghóa, do tình
còn hai được, chẳng
rảnh chịu lạnh, vui cười hớn hở như mua được
vật báu. Đến hết mùa đông, Sư vẫn thường như
thế. Đại chúng bèn khen
ngợi, hỏi về văn từ
yếu chỉ, Sư không quên sót một mảy may. Sư nghe
Pháp đồng thuộc chùa
Thiền Định, Sa-môn pháp hỷ cởi áo đón đón rước
dẫn đến trong phòng. Trí
quán không lạm, Sư lại cùng ngài Pháp Hỷ, hai
vị cùng nêu bày khuôn phép.
Đến đầu niên hiệu Võ Đức thời
Tiền Đường, Sư đến trụ chùa
Tân Lương ở
Lam Điền, phong tục ở đó vốn
Ly Nhung, chống trái lẫn
nhau, Sư bèn dẫn giúp đào luyện
chuyển hóa, trong mười nhà có hết chín
nhà. Nhưng tánh Sư mến
thích anh hiền, ưa thích kéo đến, từ hướng tây đến hướng đông có hơn trăm dặm, các chốn núi rừng có tiếng tăm, vùng đất có thắng cảnh đều xây dựng
Thiền phường. Do đó mà những người
trốn lánh đều nương tựa đó mà an ở.
Đến tháng
giêng niên hiệu Trinh Quán thứ chín
(6
3
5) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại tinh xá Lương Tuyền thuộc phía Nam Ly Sơn,
thọ bốn mươi chín tuổi.
Mới đầu, Sư ném bỏ sách vở thế tục, tới chỗ
khuôn phép nầy, nói năng chẳng lặp lại, chuyên tâm với
đạo nghiệp, ít
nói giảm ăn, giữ luật, nhớ Nhân, đón rước lữ khách, nhã trọng kinh giáo,
Sư không hề hầu thăm,
cần tâm gần xét, như gặp hạnh yếu, nhiều ngày
trì tụng để làm nền
tảng của huân tập.

Bấy giờ, tại
Thái Nguyên có
Sa-môn Tuệ Đạt cũng tụng
Kinh Pháp Hoa hơn năm ngàn biến, oai nghi cử chỉ âm thanh
không ngưng nghỉ. Riêng bảo tồn vật mạng, đi thẳng
nhìn xuống, nếu dưới đất có các loài
sâu trùng thì
Sư lánh mình tránh né. Không dám giẫm đạp qua.
Nếu có người hỏi, Sư
đáp rằng: “Các chúng sinh ấy cùng với tôi sinh
tử bất định, nếu không trước thành
Chánh giác, thì đâu thể vọng khinh thường?”
Đến tháng bốn mươi
Trinh Quán thứ tám
(6
3
4) thời Tiền Đường, Sư ngồi kiết già thị tịch. Mọi người cho rằng Sư đang nhập định, bèn để yên trải qua năm đêm, dường
như Sư đã thị tịch, lại chẳng thối rữa, bèn tôn
trí trong hạng.

Truyện ngài
Thích Pháp Thành trụ chùa
Chân Ngộ ở núi Chung Nam:

Thích Pháp Thành, họ Phiền, người ở xứ
Vạn Niên thuộc Ung Châu.
Từ thuở nhỏ,
Sư xuất gia nương tựa chùa
Vương Hiệu ở Lam Điền, thờ
Sa-môn Tăng Hòa làm thầy.
Ngài Tăng Hòa là người rất
được mọi người trong
hương tộc kính trọng, phụng thờ như bậc Thánh.
Từng có người muốn
hại, ban đêm đến phòng Sư, thấy phía trong cửa có
lửa mạnh cháy sáng lên
trên màn trướng, liền rút lui. Tánh ngài Tăng
Hòa thích uống nước
suối trong
thanh khiết, có người đùa bỡn thầm
đem xương Dê ngâm trong
nước, ngài vốn không biết nôn uống vào liền
bị ói. Đó là thầm cảm
nhận biết là như thế.

Sư vâng theo
sự dạy răn,
siêng gắng đọc tụng
Kinh Pháp Hoa làm việc thường. Sư lại
đến bái yết Thiền sư Tướng ở chùa Thiền Lâm, học về Định hạnh, Đức của
Sư lớn tốt, mọi người đương thời đều tôn kính, tu học lại ưu việt, đại chúng đều
quy ngưỡng.
Về sau,
Sư đến trụ chùa
Vân Hoa làm giềng mối
chỉnh lý tăng chúng. Vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1-
605) đời Tùy kính trọng đức
hạnh Sư, thỉnh vâng theo giới phạm,
Sư bèn dâng biểu cố
chối từ, buông lời kháng lễ, bèn mang tráp sách rong ruổi, đi khắp các
Danh nhạc, tìm vết bạn ưu thắng, đều tiếp
thừa chí đạo, nhân gặp được
Siêu Công ẩn cư nơi
sâu lắng,
Sư bèn kết tâm
mong nương gá ở Lam Cốc.
Chỗ đất nhỏ hẹp, chỉ để được một chiếc
giường, xoay chuyển kinh hành sợ nghiêng đổ xuống vực sâu. Sư bèn chẻ
vết mở rừng, vạch mây
gá cảnh, dùng cỏ tranh tu bổ rui cửa chỗ sơ, tình
sự cùng
nương nhau, an nhiên phù hợp. Nay gọi là chùa
Chân Ngộ. Với Pháp Hoa Tam-muội,
ngài dốc lòng phụng hành, gột rửa trong
ngoài, ôn cùng sớm tối,
Mộng Cảm Bồ-tát Phổ Hiền khuyên viết Đại giáo.
Sư nói: “Đại giáo Đại
thừa là trí tuệ của Chư Phật, đó chính là
Bát-nhã.” Liền ngay đó,
Sư nhập tịnh hành đạo. lại ban cho Tượng nhân viết
tám bộ Bát-nhã. Đài
hương trụ báu trang nghiêm thành tựu. Lại đến đảnh núi rộng ở phía Nam chùa xây dựng giảng đường
Hoa Nghiêm, phía
hữu gần đến Tà Cốc,
tuôn nhả mây mốc, nhìn xuống dưới là sấm sét,
(Đạo Tuyên) tôi từng đi
đến đó, thật là kỳ quan.

Sư lại dốc hết tinh chí viết chép thọ trì.
Có Hoàng Văn Học Só
Trương Tónh là người đương thời gọi là “Bút Công” (thợ viết) ít có
ai hơn được. Sư bèn mời
đến phòng nhà ở núi, bảo thọ trì trai giới,
khiết tịnh tự tu, miệng
ngậm nước thơm, thân mặc y phục mới, nhưng
Trương Tónh đường dài
viết kinh, chưa đầy năm mươi mốt. Sư liệu sự thấy ấy, vừa mới viết được vài
trang giấy, liền đáp trả cho đó năm trăm.
Trương Tónh có được
lợi của vật ấy nên dốc sức ghi chép. Từ khi trọn Bộ hoàn thành đền nay,
Sư thường mỗi ngày đốt hương
cúng dường. Ở trước
bàn án ấy, trong khoảng
giây lát, tâm duyên mắt trông nhìn, tất cả
không sai sót, nên
Sư khắc tâm
chuyên chú.
Bấy giờ, cảm có một con
chim hình sắc khác lạ ít
có ở đời bay vào trong phòng nhà bồi hồi cổ vũ,
sà xuống bàn kinh, lại
nhảy lên trên lò hương, Sư vẫn nhiếp tónh trụ
quán, tự nhiên con chim
thuần quen ở lại sau mới bay đi. Qua năm sau,
kinh hoàn tất, nhân việc mừng vui, chim ấy lại bay đến thuần nhiễu
như trước kêu hót rõ ràng.
Đến đầu niên hiệu
Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, Sư tạo họa một ngàn pho tượng Phật, chim ấy lại bay đến đậu trên lưng người
thợ, sau là thiết trai cúng dường kính mừng các
kinh tượng. Đến giữa
trưa hôm sau, lấy làm lạ
vì chim không bay đến, Sư nhìn Sơm Sầm mà bảo rằng: “Chim đã không đến,
Pháp Thành tôi không cảm, chẳng
gồm các uế hạnh, đến
nỗi có các điềm như thế.” Nói vừa xong, bỗng
nhiên chim bay đến, xoay
chuyển quanh, kêu hót trầm bổng, vào trong nước thơm nhảy nhót mà tắm, đến
sau giờ ngọ, chim bèn bay đi.
Trước sau
có những việc như thế,
chẳng thể ghi chép hết.

Sư vốn giỏi về bút mực, khắp cả Hương Khúc mọi người đều
suy tôn như thế. Ở các
nơi đường núi, vách hang đều khắc các bài kệ trong kinh, đều do nét bút
của Sư.
Sư tự tay viết chép
kinh Pháp Hoa, đang
để ở chỗ trống, vì có
việc phải đi, chưa kịp gom cất. Gặp lúc mưa lớn tràn đầy
sông ngòi khe rạch, bèn chạy đến xem mà cả bàn kinh đều khô, ngoài ra đều bị ngập nước.
Sư từng nằm nghiêng trên
cành thông, bị
rơi xuống từ trên cao,
chưa đến dưới khe nước, thì bất chợt vướng vào
bờ cao, không tổn hại một mảy lông.

Lại nữa, bên cạnh phường
Thanh Nê có một khám thờ
Phật đã cũ, bị lấp vùi dưới
thời Bắc Chu phá diệt Phật Pháp, đến nay vẫn
chưa tìm được. Ban đêm,
Sư mộng thấy ở xứ đó có tôn hình lớn. Sau khi tỉnh giấc
Sư bèn đến khai phá, quả nhiên có được khám tượng cổ, vì trải
qua năm tháng đã lâu
nên đều bị hư hoại rách nát. Sư liền đến để
sửa
sang. Các hàng đạo tục
đều ngợi khen. Đó đều là công phu của minh
thuật, do chính Sư khai phát.
Vào những ngày cuối mùa hạ niên hiệu
Trinh Quán thứ mười bốn
(6
4
0) thời Tiền Đường, Sư chợt bị bệnh, tự biết sẽ qua đời, nên Sư nguyện sinh về cung
trời Đâu-suất. Bèn xin nước tắm rửa xong,
lại xin chuẩn bị kiệu và
ở cạnh bên tự xem xét, không cho làm rực rỡ
quá. Vừa đến lúc minh
tướng xuất hiện của ngày cuối tháng, tự nhiên vô
cớ Sư bảo rằng: “Muốn
đến cứa vào, tôi không rảnh để đàn ca”. Và trông nhìn lại vị thị giả,
Sư bảo rằng: “Tôi nghe các hành đều
Vô thường, sinh diệt không ngừng
nghỉ. Vãng sinh chín phẩm sen vàng, lời ấy thật
ứng nghiệm. Nay có Đồng
từ đến đón rước đứng ngoài cửa đã lâu, nên tôi đi đây!
Các ông, v..v… nên nghó nhớ Phật có
chánh giới, không
được khuyết phạm,
sau cùng
sẽ ăn năn hối hận!”.
Nói xong, từ miệng
Sư phát ra ánh sáng chiếu
soi khắp trong nhà. Lại có mùi thơm lạ thoảng đến. Chỉ thấy
Sư ngồi thẳng an nhiên tư duy, bất chợt
Sư thị tịch,
thọ bảy mươi tám tuổi.

Sự tụng tập của Sư chỉ trong một mùa hạ, với Kinh Pháp hoa tính ra có đến năm trăm biến, thời gian còn lại
Sư đọc tụng gồm cả
thực hành thì được hai
biến. Giả sư như có khách đến cần phải nói
chuyện thì trừ trong kinh Bộ ra, Sư không nói điều gì khác. Lược tính năng
lực chuyên cần của Sư
trong vòng mười năm thì có hơn vạn biến.

đô:

Truyện ngài Thích Không Tạng trụ chùa Hội Xương ở kinh
Thích Không Tạng, họ Vương, Tổ Tiên Sư ở xứ Tấn Dương, nay

tức là
Tân Phong thuộc
Ung Châu. Lúc đầu, ngày mang thai, mẹ của
Sư tự nhiên chẳng ăn các thứ rượu thịt, năm thứ rau cay.
Bấy giờ, cho
là “Đồng Trần Thân
Tử” nên thầm lấy làm lạ đó. Sau khi sinh ra Sư,
linh giám ngày một tỏ
bày, tình dụng cao xa, Sư đọc tụng kinh luận, tư
duy chuyên cứu giúp.

Năm mười chín tuổi, Sư muốn xuất gia đồng như Phật, chỉ vì
có một mình Sư, nên cha
mẹ ngăn cản lưu giữ. Sư bèn đối trước cha, dùng thân tứ bố,
suốt bảy ngày không đứng dậy. Cha mẹ lo
sợ
Sư tuyệt
mạng mới đồng ý sở
nguyện của Sư. Sư liền từ giã đi vào núi Phụ Nhi ở Làm Điền, tự xuống tóc một mình.
Lúc đầu, Sư mang theo
sáu hộc mì để làm lương thực ăn trong một tháng. Mỗi ngày
Sư ăn hai thăng mà
suốt
ba năm vẫn không hết. Sư
từng cảm có Thần Đảnh tự nhiên hiện đến.
Do đó, Sư càng tăng
thêm công phu thiền tụng, sớm tối không ngưng
nghỉ. Sau đó, Sư lại đến
nương tựa Pháp sư Phán trụ chùa Long Trì. Sư
kính trọng kinh luận, mỗi
ngày tụng cả muôn lời, tính gồm tất cả trước
sau

có hơn ba
trăm quyển. Với các thứ như Tam Luận, Kinh Niết-bàn,
Sư tham cứu thấu cùng hang ổ.

Khoảng đầu niên hiệu Đại Nghiệp
(6
0
5) đời Tùy, vì tiếng tăm Sư vang vọng, nên các hàng đạo tục ở các nơi xa đều nghe biết. Vua Dương Đế (Dương Quảng)
ban sắc thỉnh Sư đến trụ chùa Đại Thiền Định.
Đến lúc thời vận nhà
Tiền Đường hưng thịnh, sùng hưng Pháp Vũ. Vua Cao Tổ (Lý Uyên) có ban
sắc mời
Sư đến phường
Kim Thành, xây
dựng chùa Hội Xương, và
thỉnh mười tám vị Đại đức, Độ tăng xuất gia
năm mươi vị, để dùng làm
Trú Trì. Vì Sư đức hạnh
sớm tỏ bày, nên lại
thỉnh Sư trụ ở đó, mọi
sự cúng dường càng lớn lao rực rỡ
so với thường độ. Nhưng tánh
Sư ưa ở chốn
núi sông, chí thích
thoáng rộng.
Mỗi năm, đến tháng hai, Sư đi khắp
cùng rừng đồi. Đi đến Ngọc Tuyền, Sư bèn nghó muốn trọn đời ở đó.
Sư dừng ở chỉ khoảng một năm,
Chúng tăng
lại nhóm họp như núi. Sư
giảng dạy dẫn dắt, quên cả mỏi mệt. Khai
ngộ càng sâu rộng. Sau
đó, bị hạn hán, các suối ở núi khô cạn, chúng
tăng cả chùa đều than
thở, Sư bèn dốc lòng cầu thỉnh, suối ấy liền có nước lại như cũ. Các hàng Đạo tục xa gần đều đổi
sắc mặt cùng mừng vui.
Sư lại gồm mở rộng tiết tháo như
Nhạc Tró, khí cục tợ
xuyên thuần.
Chẳng ưu nhiễu bởi lợi
danh, không nghó nhớ vì sủng nhục, cứu giúp các
loài chẳng lược bỏ tấc
bóng. Sư bèn sao trích các câu văn cốt yếu trong các
Kinh Đại thừa làm thành pho quyển, có riêng ba kinh, năm kinh,
quyển bộ ba mươi, năm
mươi, tất cả có được mười quyển. Mỗi lúc giảng
khai rất nhiều thêm thành
học. Văn và nghóa đều trì, riêng không mê vọng. Đến lúc
Hạ phân, Sư thường hành trì pháp
sám
Phương Đẳng.
Ngàn Đức Phật ở kiếp
Hiền mỗi ngày Sư lễ bái một biến, thường ngồi
chảng nằm suốt ba mươi
năm, siêng năng chuyên chú khó thêm dấu vết.
Đến ngày mười hai tháng năm niên hiệu
Trinh Quán thứ mười
sáu
(6
4
2) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Hội Xương, thọ bảy mươi bốn tuổi. Di thân
Sư an đặt bên cạnh chùa
Long Trì, thâu nhặt di
cốt, xây tháp cúng
dường. Xét về sự đọc tụng dồi dào của Sư thật ít người được như thế. Xét về lâu cốt của
Sư thì hai tai
thông minh, trên
đảnh đầu có hai lỗ,
vành mắt có lỗ, mỗi bên có ba, các đệ tử, v.v… truy
tìm những gì đã qua,
dựng lập Văn Bia trong chùa Hội Xương, do Kim
lục Đại Phu vệ úy Khanh
Vu Chí Ninh soạn lời văn.

Truyện ngài Thích Tuệ Thuyên trụ chùa Đại Trang
Nghiêm ở kinh đô:

Thích Tuệ Thuyên, họ Tiêu, là con anh trai của Đặc
Tấn Tống
Công Võ hiện nay. Cha của
Sư làm quan giữ chức
Lương Công đời
Tùy. Ông nội Sư tức là
Vua Minh Đế (Tiêu Quy
5
6
2-
586) thời Hậu
Lương, tánh độ rộng rãi
đơn giản, ý chí cao vời, người cô của Sư là
Hoàng hậu của Vua Dương Đế (Dương quảng
6
0
5-
617) đời Tùy.

Từ thuở nhỏ đến lúc trưởng thành, Sư thường ở trong cung, mến mộ ưa thích thoát tục mà không viết nhờ đâu để được thành đạt.
Đến năm hai mươi tuổi,
Vua bèn chọn Tần Hiếu Vương Nữ để làm vợ
Sư. Đó chẳng phải là
ước nguyện của Sư, do sự việc chẳng đặng dừng nên bấy giờ phải thực hành kết thành đôi lứa.
Sau khi vợ qua đời
Sư mới toại được tâm
nguyện trước, lấy nhà họ Trịnh ở Đông Đô, để làm nơi
xuống tóc. Đến đầu
niên hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời Tiền Đường, Sư mới về lại kinh đô, trụ chùa Đại Trang Nghiêm, rộng nghe học các bộ, nhưng chỉ lấy Luận Nhiếp Đại
Thừa làm tâm đắc. Sư rất ôm hoài thiên thập, giỏi về
Thảo Lệ, hễ nét bút đặt để, đều lấy đó làm mẫu mực.
Nên những lúc đề tựa kinh,
Biển ngạch chùa, mọi việc đều
nhờ Sư. Anh của
Sư làm chức Đông Cung Trung
Xá, cũng là người rất được nêu cử Văn tài, cả triều đình đều chăm chú, mỗi năm các mùa xuân thu cùng dẫn nhau
đến chốn núi non, xúc
cảnh hứng thú đề chương liền câu đồng vận. Lúc
ấy là vấn nạn huynh đệ!
Lại có người em là
Sa-môn Trí Chứng xuất gia ở chung, tức là
con của Thái Phủ Khanh, anh
của Sa-môn Tống Công. Qua sự tốt lành
của Vinh vị, vui mừng nghó
nhớ Đạo nghiệp, siêng năng tự theo thời
khóa, không chọn
sáng tối.
Ngài Trí Chứng cùng người (Tức
Tuệ Thuyên) lần lượt thị tịch. Vì gia đình đời đời tôn thờ Phật pháp
siêng mở
rộng Kinh Pháp Hoa. Đồng
tộc trên dưới đều thành thục tụng đọc, cho
nên sự mở mang Kinh Pháp
Hoa của giòng họ Tiêu, các hàng Đạo tục đều khen ngợi rất dồi dào. Đặc
Tấn soạn sớ, tất cả có hơn mười nhà, gặt
hái thanh hoa, dùng cõi lòng để uốn nắn, khắc thành
số quyển thường
tự giảng dạy. Có lúc
thỉnh mời các bậc danh tăng ở kinh đô chỉ cho
những vết lụy, hoặc
nhóm họp thân thuộc tăng ni gần mấy mươi vị, tùy
theo thời để cấp ban tứ
sự không thiếu sót, cho nên chỗ đến của Phong lục chỉ còn cứu giúp.
Thái Phủ tâm tình tốt lành, lấy việc đọc tụng làm
đầu. Nên từ lúc còn
sống đến khi qua đời đọc tụng đến vạn biến, thúc giục người
sao chép tất cả có ngàn bộ. Mỗi ngày đến triều tham thì
sai người mang
kinh đến trước. đến nơi công
sự có được chút rảnh rỗi,
liền đọc tụng.
Triều đình kính ngưỡng cho là chẳng ai bằng. Từ khi Phật giáo
lưu truyền đến phương
Đông, tỏa vị càng xa, nhưng người tiếp thừa thọ
trì đọc tụng ở đời
ít có được người như thế. Nên giòng họ Tiêu xứng đáng

làm mẫu mực cho thiên hạ.

Truyện ngài Thích Di Tục ở Lễ Truyền thuộc Ung Châu:

Thích Di Tục, không rõ
Sư là người xứ nào.
Khoảng đầu
thời Tiền Đường,
Sư đến ở nhà của
Dương Lục ở làng
Mỹ Tuyền, phía nam huîên Lễ
Tuyền thuộc
Ung Châu. Trấn thường cúng dường thanh kiệm
ít ham muốn,
Sư chỉ tụng
Kinh Pháp Hoa lấy làm
chánh nghiệp. Ngày đêm
nối nhau đến số cả ngàn biến.
Đến đầu niên hiệu
Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, nhân bị bệnh sắp thị tịch, Sư dặn dò người bạn là
Sa-môn Tuệ Khuếch rằng: “Suốt thời gian qua tuy tụng kinh, trong ý mong có được
linh nghiệm.
Vì sống trong mông tục tín
hướng đến sự tốt lành, sau khi tôi chết, chẳng cần phải tẩm liệm trong hòm rương, hãy để thi thể như vậy mà chôn, mười năm
sau hãy phá ra, nêu chiếc lưỡi bị rã hoại thì biết là
không thọ trì, nếu vẫn như lúc
sống thì nên báo cho các hàng đạo tục xây dựng
một ngôi tháp thờ để
nêu bày cảm linh!”. Nói xong, Sư liền thị tịch. Bèn
y theo lời Sư mà an táng.
Đến niên hiệu Trinh Quán thứ mười một
(6
3
7) thời Tiền Đường, ngài Tuệ Khuếch cùng những người có biết ngày trước đến chỗ mộ đào
lên thì thân thịt đều tiêu tan, chỉ còn chiếc lưỡi
không thối rữa. Các
hàng sỉ nữ cả huyện đều cùng nhau kính ngưỡng truyền nhau, lưu tỏa việc trì tụng lại gấp bội
hơn thường. Bèn làm hộp để tôn trí chiếc lưỡi đó, đưa đến
sườn núi phía nam
Cam Cốc, thuộc phía
Bắc thôn Dương Lục, xây tháp
gạch để phụng thờ, các hàng thức giả tôn
nghiêm càng lớn mạnh,
tin kính đọc tụng càng nhiều.

Lại có Sử
Ha Đam ở thôn Sử, thuộc phía Nam Phước Thủy,
làng Phong Cốc thuộc phía
Tây Nam Kinh thành, từ thuở nhỏ ông luôn
nghó nhớ niệm lành,
thường đọc tụng Kinh Pháp Hoa, hành trì hạnh An Lạc, từ nhẫn luôn ở trong tâm, chẳng cưỡi các loài
súc vật. Lấy hư không
làm tâm, danh đượm lệnh
sử, qua lại Kinh Tỉnh. Vì tướng tụng tập sợ giữa đường gặp người quen biết.
Nhân sự ấm lạnh, bèn phế bỏ việc tụng,
nên sự hành trì của
ông hẳn là nhỏ tắt, nơi tả đạo thấp khí vui vẻ dáng
mặt duyên niệm nối nhau.
Lúc đầu không hề bảo là mỏi mệt, đến lúc qua đời cảm có mùi hương lạ, bèn an táng.
Sau đó, mười năm, người vợ
của Sử-ha-đam) cũng qua
đời, bèn mở thi thể ông ra thì chiếc lưỡi vẫn
còn sáng sạch. Ngoài ra
các thứ đều thối rữa, mới nêu bày an táng riêng.

Lại nữa, ở chùa
Tùy Hoa thuộc
Hoàng Châu có
Sa-môn Huyền Tú, tánh tình cẩn trọng
ôn hòa, khiêm cung là ý chí. Sư luôn đọc tụng
Kinh Pháp Hoa và có cảm điềm lành.
Nhưng chưa lấy đó làm lạ.
Bấy giờ, gặp
lúc nắng nóng, đồng bạn của
Sư tìm đến chỗ mát, bèn
sai người mời
Sư đến muốn cùng nói
cười. Khi người ấy đã đến trước phòng Sư, chỉ thấy vũ vệ
nghiêm túc, người ngựa cao lớn, người ấy khiếp
sợ mà lui báo, mọi người đến xem thì thấy vẫn như trước
không khác.
Chuyển đến cửa
sau thì chúng ấy càng đông, nhìn lên hư không thì bít lấp không
chút khoảng trống, phần nhiều là cưỡi voi ngựa, tạp loại quỷ thần, mới biết là
Sư có được sự cảm
thông, bèn đặt để rồi lui. Sáng hôm sau hổ thên
đến sám hối. Bạn theo bèn dứt bặt.
Sư bèn chuyên theo hạnh nghiệp ấy. Đến
cuối đời Tùy,
Sư thị tịch tại chùa.

Truyện ngài Thích Bảo Tướng trụ chùa La Hán ở kinh đô:

Thích Bảo Tướng, họ Mã, người ở xứ
Trường An thuộc
Ung Châu. Năm mười chín tuổi,
Sư xuất gia, trong trắng
trinh thuần, gá đức,
trụ chùa La-hán, chuyên
nghe giảng Luận Nhiếp Đại Thừa, tư duy sâu
xa về vọng thức khó
nhiếp phục, không lúc nào chẳng rầm rỉ. Đến lúc
Sư vào Thiền phường, chuyên tu hạnh đầu-đà để tự lắng tónh.
Mỗi ngày sáu thời lễ
sám
suốt hơn bốn mươi năm. Ban đêm tự dốc chí với thời khóa trì tụng
Kinh A-di-đà bảy biến, xưng niện danh hiệu
Phật sáu muôn biến. Ban ngày thì đọc
Kinh tạng, không lúc nào tạm bỏ.
Về sau, Sư chuyên đọc Kinh Niết-bàn có đến một ngàn tám mươi biến và tụng cả
Kinh Kim Cương Bát-nhã cho đến trọn đời.
Thân Sư không hề
có chút bệnh não, khỏe
mạnh hợp tập, ăn dở mặc thô, thì thứ gì ăn
được cũng dùng, tình
Sư không
sợ khổ nhọc, lại chí thường chuyên
chánh nghiệp, chí thành
chăm chú suốt đêm ngày. Chấy rận bò khắp nơi thân còn không rảnh để bắt. Gặp lúc hoạn nạn
sắp cùng cực,
Sư vẫn niệm tụng không bỏ. Khắc định đến kỳ hạn lớn,
Sư căn dặn các hàng Đạo tục lấy việc niệm
Phật làm đầu, tướng tốt
Tây phương chờ đợi, chớ
sống luống uổng qua ngày. Lại căn dặn nên thiêu đốt nhục
thân Sư, chớ
nhọc làm bia minh mộ tháp
theo bụi trần dong tục. Nói xong, Sư bèn thị
tịch, thọ tám mươi ba
tuổi, sáu mươi hai hạ lạp. Sư không chứa để một
chút tài vật, chẳng nhọc tăng pháp.

Lại nữa, ở cùng chùa có Sa-môn Pháp Đạt, do sự chân thực thuần tố mà được tôn xưng, mọi
sự cúng dâng đều dùng vào việc viết
chép Kinh Hoa Nghiêm, tám
bộ Kinh Bát-nhã. Sư đốt hương tự đọc tụng
hơn một trăm biến. Lúc
còn sống Sư thường thanh khiết, chẳng nuôi
dưỡng môn nhân, một mình tự vui vẻ, ăn không gì ngoài cơm gạo. Đó cũng là bậc
Cao só
khinh thanh. Năm bảy mươi tuổi,
Sư bèn tặng các
kinh thường tụng đọc cho
các bạn Đồng hành. Chỉ bưng theo một Bộ Thắng
Thiên Vương để làm sống trọn tuổi già, xả bỏ công danh, tìm đến nơi mây ráng trong núi non, bít duyên tiễn đưa
sự chết, trải qua bốn năm
Sư bèn thị tịch tại núi ấy.

Trên đều là những truyện chính mắt trông thấy. Hơn nữa,
những truyện đọc tụng được chứng cảm
số ấy rất nhiều, nhưng đều có
ghi truyện riêng, nên
chẳng thuật lại hết, chỉ nêu dẫn vài điều, để chỉ
bày ánh sáng tiếp nối.

Luận rằng: Hễ lấy đọc tụng làm
hạnh nghiệp, chuyên nghiên
cứu bổn văn. Kinh khen
ngợi giảng nói hạnh, cốt yếu trước phải thọ trì
đọc tụng. Vì sao? Vì do
ngu thức chưa rạch ròi, nên phải nương gá Văn trì. Tre núi chưa chặt, làm
sao tiếng Phụng rõ bày?
Nghóa đáng mới
lên, vừa xuống tóc thì
phải xem thông, hái chước kinh vó, tìm tận cùng
danh lý, nghi ngụy tạp
lục, đơn kép xuất sinh, xem khắp trước mắt,
thuyên phẩm người đời.
Sau đó, cần ước pháp cú, tụng trấn tâm thần, nói rộng về duyên bổn, dùng
sơ qua mê kết, bèn có thể xuyên
suốt cội
cành, xua tan nghi trệ để
thông hóa, gồm lược huyền chỉ, nương gá sự
dùng để trừng trị. Nên
trong kinh có nói rằng: “Thọ trì, đọc tụng, viết
chép, giảng nói đúng như
Pháp tu hành. Đó thật là
sự răn dạy. Ở đời
phần nhiều biếng nhác
học hỏi, ngu chấp bị bít lấp, lấy tìm lý làm các Kiến chấp, bị Văn rộng làm
chướng Đạo,
nên Điều-đạt,
Thiện Tinh rộng thông dồi dào chưa
thoát khỏi đọa lạc địa ngục Nê-lê. Bàn đặc
mỏng nhạt ít bị trói
buộc, chuộng tham dự ở trung Thánh. Phàm những
nghị bàn ấy, chưa thành
Thông luận. Sư dấy khởi của
chướng Đạo, khởi lên
ở tâm hành. Đạo ở nơi không vướng mắc, vướng mắc là
Chướng Đạo, làm sao có học rỗng làm
chướng Đạo? Nghe vốn là giải thích, bít gá
không thực hành, ấy chính là dính mắc ngón tay mà quên mặt trăng, thật là
trái với pháp xuất yếu
vậy. Do đó, những người tầm thường ngay nơi một kế, không ai chẳng học, đã chưa công phu nên tùy lời mà chấp
trước kinh Luật Luận,
ngay đời sống này chưa từng đượm nhuần. Hoặc
vọng phát tâm, thề chẳng
cầm kinh sách. Như thấy người học giáo lý thì tự cho đó là văn tự, nên khiến nước Mạn che lấp tâm. Bệnh mù lòa ai
trừ? Cho đến như quyết
đoán Thiên tụ, phân biệt chân ngụy, xưa nay chưa biết,
sự việc còn hơn cả điếc mù. Đã xấu hổ đến hỏi, trở lại khai
mở làm sao trình bày?
Bèn ngay Duy tâm ức đoán, chìm nổi, không chuẩn định. Bên cạnh vì người mở,
sao gấp như trước. lại có người chỉ đọc qua loa vài pho quyển, lược tụng vài
chương ngắn, bèn cho là dừng đủ,
trọn tuyệt mừng trọn.
Bèn dẫn các Kinh như Đại Tập, Pháp hạnh,
Tỳ-kheo Thập-trụ, chẳng
quý đọc nhiều. Trộm cho rằng giáo môn rộng lớn để

đối trị trần
lao, thuốc bệnh còn ném bỏ, đâu nhọc chứa để cho nhiều. Mục đích lập ra Tạng bộ là vâng giữ, nghe mà không y cứ, xét
lường chẳng phải một.
Nay, tư tưởng điên đảo như cỏ lan tràn, Mạn Ngã như núi đứng
sừng sững. Cần giúp đọc xem rộng, thấy có khả năng rộng trị, tùy cảnh lưu quán, mục đích là dứt bỏ gốc vướng mắc. Chỉ vì nhận
thức mờ tối chưa nảy
mầm, tập huân giải đãi kết cấu, xứng tình mờ
tối đảo điên, trái phước thành tội. Cho nên ở
Trung Quốc thấy ghi quyển chỉ
có sáu ngàn, còn sợ
chẳng mong đủ bít lấp mê. Đâu luận bàn ở Thiên
trúc Di Điển long tàng
hiện Kinh. Dám mến mộ trộm cầu thông xem
nghe như biển, phải có khả năng truy tìm công phu. Khởi quán còn
không rảnh tìm rộng, phải
nhổ bỏ vòng khổ mới nghe được làm trang sức.
Đó là trang nghiêm đạo
luận tuệ giải dẫn đầu. Chẳng đợi đè nén hay
nâng bốc, tự nhiên hiểu
lý. Lại có người quanh co, nịnh hót lời Phật, giả
dối học Luận, bèn nói
“Luận làm Tiểu Thánh, nói lời ẩn mật, khắc
thuần phác tán, đạo vị
đã lìa, nên ta tụng trì không có tâm ngộ nhập.”
Lời đó là thế nào ư? Vọng có xuyên tạc, vốn là,
Chư Phật nói Pháp, vốn
chỉ có Đạo, tiếp phó
Phàm tiểu, phương tiện
nương quyền, Quyền Đạo
lắm mưu, tùy cơ mà hiện.
Hoặc dùng tiếng tăm ánh sáng mà chuyển động, hoặc dùng oai dung mà cổ xúy. Pháp và thí loạn nêu, duyên
sự cùng
mở khai. Lấy sự ngộ
đạt làm lời gốc, lấy sự quên nôm làm được ý. Chỉ vì cách
Thánh lâu xa, thời vận tiếp nhận trôi nổi, chỉ quý báu văn từ, ít hội thông u chỉ.
Do đó, các Thánh Đại tiểu buồn xót Đại Đạo
sắp băng hoại, nên rộng thâu thập
Liễu Nghóa soạn thuật
Minh luận, lấy
làm Thông giáo. Nên trong Văn có nói rằng: “Tùy theo lời tiếng mà chấp nghóa
có năm lỗi, đó là: phỉ
báng Phật, khinh thường Pháp, lừa dối ngừa, lui
sụt niềm tin.” Lời ấy rất!
Chẳng lường xét thần phủ của chính mình mà
liền so
sánh với
Thành giáo. Sánh với Phật mà xem thường
Hiền Thánh. Ghét thương do đó mà
sinh khởi. Than ôi!
Các Bạn Pháp làm
sao tỏ
rõ! Vả lại, Hạ ốc
chẳng tan bởi gỗ quý ấy làm thành. Đại trí đâu phải ngu tình cấu kết nên?
Phải thông ngay nơi chỗ vướng mắc, phải tỏ ngộ
từ chỗ mê lầm. Nếu
không như thế thì bặc Chí Thánh do đâu mà khởi
bi, hàng Chánh Só do đâu
mà thông hóa? Sự việc tiếp nối duyên nơi
Bổn Kỷ, nên chẳng rộng bày.

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
Quyển 28 hết.






<卷>QUYỂN 29</卷>

CHƯƠNG THỨ IX: HƯNG PHƯỚC

(Trong chương
này, Chánh truyện có mười hai vị, phụ có năm vị)

1/ Truyện ngài Thích Minh Đạt ở Thục Châu, thời Nam Lương
2/ Truyện ngài Thích Tăng Minh trụ chùa Đại Tượng ở Phù Châu đời Bắc Chu (Tăng Hộ)
3/ Truyện ngài Thích Tuệ Đạt trụ chùa Bạo Bố ở núi Thiên Thai, đời Tùy
4/ Truyện ngài Thích Tăng Hoảng trụ chùa Chấn Hưởng ở Miên Châu, thời Tiền Đường
5/ Truyện ngài Thích Trú Lực trụ chùa Trường Lạc ở
Dương Châu, thời Tiền Đường.
6/ Truyện ngài Thích Trí Hưng trụ chùa Đại Trang Nghiêm ở
Kinh Đô, thời Tiền Đường
(Thiện Nhân)
7/ Truyện ngài Thích Đạo Tích trụ chùa Phổ Cứu ở Bồ Châu, thời Tiền Đường

8/ Truyện ngài Thích Đức Mỹ trụ chùa Hội Xương ở kinh đô, thời Tiền Đường (Tónh Mặc, Đàm Hiến)
9/ Truyện ngài Thích Tuệ Trụ trụ chùa Thanh Thiền ở
kinh đô, thời Tiền Đường
1
0/ Truyện ngài Thích Trí Thông trụ chùa núi Ngưu đầu ở Tử Châu, thời Tiền Đường
1
1/ Truyện ngài Thích Tuệ Chấn trụ chùa Thông Tuyền ở
Tử Châu, thời Tiền Đường
1
2/ Truyện ngài Thích Tuệ Vân trụ chùa Hoằng Phước ở kinh đô, thời Tiền Đường. Truyện ngài
Thích Minh Đạt ở
Thục Châu, thời
Nam Lương:
Thích Minh Đạt,
họ Khương. Tổ Tiên Sư vốn ở nước Khương
Cư. Sư xuất gia từ thuở nhỏ, nghiêm trì trai giới.
Lúc đầu, thọ
mười giới Sa-di,
Sư giữ giới năm căn. Đến lúc thọ giới cụ túc, hạnh nghiệp
Sư càng cao vợi, hông
chẳng dính chiếu, thường ngày chỉ ăn một bữa. Bên ngoài, hình nghi phép tắc, bên trong xây dựng Đạo nhân. Rộng cứu
giúp lấy làm nỗi lòng,
du hành là việc chuyên.

Trong khoảng
đầu niên hiệu Thiên giám
(5
0
2) thời Nam Lương, từ Tây Nhung, Sư đến Ích Châu. Bấy giờ, Ba Hạp loan di, cổ xúy
đi bắt cướp, khắp các châu quận nêu binh định kỳ hạn đánh giết.
Sư thương xót
sự khổ ấy, ý muốn cứu giúp, bèn một mình đến nơi chỗ giặc, lên trên bờ lũy, ủy dụ vời dẫn, chưa quen tình ấy, bỗng chốc gió
mưa tối mịt,
sấm
sét vang động. Bọn giặc kinh hãi, lo
sợ ai cầu.
Sư bèn
dạy phải thắp đủ ngàn
cây đèn, chí thành khẩn cầu với Tam Bảo. Sắm
tạo đầy đủ, bụi mù tăm tối đều tiêu tan hết. Núi đầm thông khí, đất trời
mở sáng, tự nhiên
ngóng mong nước nhà đều theo Vương hoá. Đụi
mang bày chầm thót dâng
người rão trước. Đồ ấy đều sung vào Đầm,
khiến sông nước đường xá
sạch sẽ, qua lại không trở ngại. Bình oai chẳng
bày mà muôn dặm thản
nhiên. Đó đều là do năng lực của Sư! Sau đó,
nhân có việc, ngài đi
đến vấn trung, giữa đường gặp người trói con heo
con dưới đất, nó nói tiếng
người rằng:
“Xin Thượng
Thánh cứu tôi!”.
Sư bèn cởi y phục chuộc nó mà thả. Có lần vào đêm,
Sư đòi lấy nước rửa
chân. Đệ tử y theo lời
Sư bảo mà bùn dơ không sạchhết, lại dùng nước
nóng để rửa, vẫn như truớc
không sạch.
Sư bèn tự lấy nước rưới lên, chân ngài
liền sạch.
Sư bảo: “Đó là mỡ cá”.
Nhưhg không biết từ đâu
mà dính vào chân Sư như vậy.

Sư đi đến núi Ngưu Đầu ở
Tử Châu, muốn xây tháp và lập
tinh xá, chẳng phỏng hỏi
gỗ đá, thẳng tìm công thợ. Các hàng Đạo tục thảy đều lấy làm lạ lời nói ấy.
Bấy giờ, đang lúc tháng hai, nước khô cạn,
Sư bèn xuống tìm trong nước được một cây gỗ dài, chánh có thể làm
trụ cột chùa, chiều dài vừa hợp độ, đều dùng làm vui mừng.
Sư bèn chỉ
dẫn xây dựng. Đến tháng tư, nước ở
sông
Bồi lớn tràn, cây gỗ trôi
nghẹt sông,
tự tấp vào bờ của
làng, đều không trôi đi. Sư bèn dẫn hợp các hàng tăng tục tiếp đến vớt lấy, ngang dọc chất đầy núi, bắt đầu xây dựng
sửa
sang phòng nhà, làm giá
tháp cao chín tầng, xa gần đều giúp sức, đồng một lúc mà tu tạo, làm chẳng vượt quá thời gian, không bao lâu
đã thành tựu. Tự thân
Sư thưởng mặc áo lót, ba pháp y đều là vải bố thô xấu, nếu bị rách thì liền vá đắp, bất kể nóng lạnh, không hề đổi thay.
Có một lúc,

Sư đang nhập
định nơi giường dây, bỗng nhiên hừng hực lửa cháy,
đại chúng bèn đến muốn
dập tắt, nhưng chỉ cảm thấy mát mẻ.

Có Sa-môn Tăng Cứu bị bệnh co quắp chân tay đã nhiều
năm, đến xin Sư cứu
chữa. Sư bèn trao cho chiếc gậy và bảo đi. Chưa dời tấc bóng tự nhiên ngài
Tăng Cứu đi bộ mà trở về. Đó thật là do âm đức của
Sư hiển bày cứu giúp, công phu thật chẳng thể lường biết được. Đại loại như thế có rất nhiều!
Lại nữa, lúc
đang Bồ-tát, thân
Sư ngồi
ở trước chúng, nhân có kẻ trộm đục tường vào mang vác đồ vật, khi ra
được bên ngoài liền
mê muộn không biết phương hướng, đành trở lại
chùa. Sư liền chỉ bảo cho
rồi bảo đi. Nên Sư hành hóa ở các xứ Sở Thục,
đức Sư đượm phục như gió thổi đè ngã rạp. Nên khiến dân chúng ở
Tam Thục, hoặc có người
bưng lò hương mà cầu thỉnh cúng dường, hoặc
có người rải hoa trải y
phục dưới đất để Sư bước đi, hoặc có người xả
tục quy hướng sám tội,
hoặc có người cắt tóc xuất gia theo học giáo
pháp. Ngày nầy sang năm
nọ, tính gồm thật không thể ghi hết.
Đến niên
hiệu Thiên Giám thứ mười lăm
(5
1
6) thời Nam Lương, Tùy Thỉ Hưng Vương về lại Kinh Châu. Tháng mười hai năm đó, Sư thị tịch tại Giang Lăng,
thọ năm mươi lăm tuổi. Sư có được thân cao tám thước, dung thức kỳ vó.
Sư mở mang luật huấn cho đến
giảng tụng, chợt ngâm đọc
sách tục để khai ngộ hôn thức, giải thích rõ ràng về tội
phước, không đợi tìm
đến, nên rõ ràng đại lược mà lưu truyền.

Truyện ngài
Thích Tăng Minh trụ chùa Đại
Tượng ở Phù Châu:

Thích Tăng Minh, họ Khương, người ở xứ
Nội Bộ thuộc
Phù Châu. Sống nương gá nơi núi rừng, nhưng
Sư lập tánh thuần tố, ngôn
lệnh chất phác, tự ngộ
chẳng nhậm. Giữ cấm giới tự tu, chẳng theo
Bỉ tục. Tuy chẳng thông hiểu kinh cáo, mà tiết tháo Sư trinh thuần cứng rắn, rất có
tiếng ở đương thời.
Nhân đến Ấp Lạc, qua lại nơi núi hang, thấy có một
sườn núi gập ghềnh thường phát ra ánh
sáng lạ.
Sư lấy làm lạ mà bèn tìm
xét, nhiễu khắp trên
dưới, mới thấy trong đáy khe nước có một tảng đá
ngã xuống, tướng trạng
cao lớn, từ xa nhìn bên cạnh bờ khe nước, đá
nằm như tượng, một nửa
xuất hiện ở ngoài, Sư bèn ra công đào bới, thì ra là toàn thân
Tôn Tượng, hình dáng giống như
tướng Phật, thuần như
quặng sắt, chẳng cần
phải thêm đục tạc, rõ ràng tròn đầy, cao hơn ba
trượng. Bấy giờ, vua Võ Đế (Võ
Văn Ung
5
6
1-
579) thời
Bắc Chu đã băng,
ngày mới tiếp nối, trong
tâm tình Sư phấn chấn thêm lên, chẳng sợ nghiêm
hình giết
hại, tìm hỏi những bậc cổ lão, không ai biết lý do, vì chỗ
đất ấy từ lâu hoang
tàn cây cối rậm rạp, vốn chẳng có chùa chiền. Sư bèn tự tư duy rằng: “Thật là di tượng do
Vua A-dục đã xây dựng khắp
trong nhân gian, ứng hiện đến đây.” Bèn kêu gọi mọi người khắp nơi đến
kéo nâng, sức lực đã
hết mà không nhúc nhích nổi. Sư bèn bưng lò
hương phát nguyện rằng:
“Nếu Phật Pháp trở lại hưng thịnh, muôn dân
được đội nhờ, thì
mong hiện oai linh để toại tâm nguyện.” Sư nói vừa xong, bỗng nhiên tôn tượng nhẹ đi và nâng lên được, từ núi thẳng xuống lỗ gót chân không cần phải đỡ nâng, đứng thẳng
sừng sững. Đại chúng đều kinh hãi khen ngợi được điều chưa từng có. Nhân đó mọi
người tấu trình. Vua Tónh
Đế (Vũ Văn Diễn
5
7
9-
581) thời Bắc Chu cho đó
là điềm lành, bèn đổi niên hiệu là Đại
Tượng
(5
7
9). Từ đó, Phật pháp dần dần mở rộng, thật
là do năng lực của Sư. sau đó, Vua lại ban sắc,
ngay chỗ ấy xây chùa Đại
Tượng. Nay gọi đó là chùa Hiển Tế. Ở phía
Tây Nam của
Phường Châu, cách hơn
sáu mươi dặm, ngay nơi bóng râm, lại phát ra ánh
sáng thần.
Sư xuất gia,
sống trọn đời tại để tu phụng,
rất cảm với tâm vật.
Đến niên hiệu Khai Hoàng
(
5
8
1-
601) đời Tùy, Sư
thị tịch tại chùa đó!

Tôi (Đạo Tuyên) cho đó là lý do của hưng tạo phước đức là việc có cơ hội, cảm hiện kỳ tích, tướng trạng ấy rất nhiều, nên ở đây
lược nêu dẫn năm, ba
truyện để mở thần lý.

Xưa kia, vào
thời Đông Tấn, có Sa-môn Pháp Hiển là người
gắng sức quyết giữ
tiết tháo, đến Tây Trúc tham quan các Thánh tích.
Sau, đến một ngôi chùa
nọ, mọi người lớn nhỏ đều đón rước Sư. Khi đó,
Sư bị bệnh, trong tâm mong có được thức ăn của quê nhà (Trung
Hoa), Thượng tọa chủ nhân gần gũi lo
sự kinh lý bèn
sai bảo một vị
Sa-di vì
Sư mà đi lấy cơm nước
thức ăn của xứ Trung Hoa, để thiết trai dâng
cúng Sư. Chỉ chốc lát, vị
Sa-di ấy nói: “Đến Bành Thành đến nhà của
Ngô Thương Ưng để xin
thức ăn nên bị chó cắn.” Sư lấy làm lạ, chỉ
khoảnh khắc ra đi mà đã
vượt ngoài muôn dặm, mới biết rằng chư tăng ở
chùa đó đều là những
vị phi thường. đến lúc theo thuyền trở về, nên Sư đến Bành Thành hỏi
Ngô Thương Ưng, mới biết nguyên do đưa đến và
máu chảy bởi con chó ấy
cắn bôi ở cửa đến nay vẫn còn. Sư bảo rằng: “Đó là máu của
Thánh tăng
La-hán! Lúc ấy là lấy thức ăn cho tôi,
sao bị con chó làm tổn thương ư?”
Ngô Thương Ưng nghe thế bèn
sám hối lỗi
lầm, liền xả thí vườn
nhà để xây dựng chùa.

Ngô Thương Ưng tự đi đến Dương Đô để tìm thỉnh các
kinh tượng. Khi đang đi giữa
dòng sông lớn, thuyền bèn nghiêng một bên, bỗng có
hai khúc xương,
mỗi khúc dài một trượng, theo sóng vỗ văng vào trong thuyền, liền được an dòng lên đến bờ. Bèn đem
sự việc ấy tấu trình, Hữu Ty xem xét thì cốt xương ấy là răng rồng. Tìm cầu
kinh tượng chưa được,
Ngô Thương Ưng lại ngược dòng đi thẳng đến hướng Tây,
tạm dừng nghỉ trong rừng,
gặp một vị tăng vốn giòng họ Bà-la-môn
mang tôn tượng mà đi,
và nói là: “Đến Từ Châu tặng cho Ngô Thương Ưng cúng dường.”
Ngô Thương Ưng nói: “Nếu đúng như lời vừa nói thì
Ngô Thương Ưng chính là
đệ tử đây.” Vị Tăng ấy bèn trao tượng cho.
Ngô Thương Ưng thỉnh tượng
về kinh đô. Vua ban sắc bảo đắp theo
khuôn tượng ấy làm thành mười pho tượng, dưới chân tượng đều khắc
đặt tên chữ, tôn tượng
mới cũ đều chẳng thể nhận biết, bèn giao cho
Ngô Thương Ưng xét chọn. Tượng mới giáng ứng mộng chỉ bày cho biết
gốc ngọn. Vừa đến, Ngô
Thương Ưng lấy được tượng gốc rồi mới trở về Từ Châu. Và pho tượng ấy thường có điềm ứng như thần, dưới
thời Nguyên Ngụy,
Vua Hiếu Văn Đế (Thác
Bạt Hoành
4
7
1-
500) thỉnh vào
Cao Đài. Đến thời
Bắc Tề, Hậu Chúa (Cao
Vó
5
6
5-
576)
sai
sứ là
Thường Bưu đến thỉnh tượng về
Nghiệp Hạ. Đến lúc nhà Bắc Tề sụp đổ, thời
Bắc Chu phá diệt, được chư tăng cất giấu. Đến đời Tùy, mở mang
Phật pháp, trở lại hưng thạnh ở đời. Nay hiện còn tại chùa Đại Từ ở huyện
Nghiệp thuộc Tương Châu.

Lại nữa, tại chùa
Sùng Nghóa ở kinh đô có tượng bằng đá, thân cao một thước
sáu tấc, tám góc có mầu tím, chiếu
suốt
trong ngoài.
Pho tượng ấy vào khoảng niên hiệu
Thanh Thái
(
5
4
7-
550) thời
Nam Lương, có vị
Sa-môn từ
Thiên-trúc thỉnh đến dâng tặng
Vua Võ Đế (Tiêu
Diễn), gặp lúc Hầu Cảnh
làm loạn, bèn đặt trên đảnh tượng lớn tại chùa Tây Lâm ở
Lô Sơn thuộc
Giang Châu. Đến niên hiệu
Khai Hoàng
(
5
8
1-
601) đời Tùy, khi ấy
Vua Dương Đế (Dương Quảng
6
0
5-
617) đang trấn
tại Giang Hải, rộng
sưu tìm những vật lạ, Văn nghệ thư ký, đều
gượng đi tìm, ngay trong tạp truyện có được ảnh tượng ký, bèn
sai
Trung Sứ Vương Diên Thọ đến núi
suy tìm được.
Vương Diên Thọ mới tự chí thành đón rước vào Nội điện
cúng dường.
Trong suốt thời gian trấm nhậm tại đất Phiên, thường có qua lại đựng đầy lầy hộp dẫn ở trước, mới đầu không nhà nào yên ổn,
sau lên
Trữ Nhị mới rước vào chùa
Nhật Nghiêm ở
Khúc Trì, không để cho người ngoài
chiêm ngưỡng. Đến
niên hiệu Võ Đức thứ
7
(6
2
4) thời Tiền Đường, phế bỏ đưa vào chùa Sùng Nghóa, tôn tượng cũng theo chư tăng mà đến. Các hàng Đạo tục ở chốn Kinh ấp đều được
trông xem kính ngưỡng. Trong đó, mọi sự biến
hiện lượng định khó y
cứ, hoặc là hình tượng Phật tháp, hoặc là Hiền thánh
trời người,
hoặc là núi rừng phướn lọng, hoặc là ba đường
xấu ác, hoặc là trước sau thấy đồng, hoặc bỗng
chốc biến đổi khác lạ. Đó đều là do mắt mọi người trông thấy rõ ràng, tin tưởng
Nghiệp Cảnh (gương
soi hiện nghiệp) chẳng sai
lầm. Đến niên hiệu Trinh Quán thứ sáu (
6
3
2) thời Tiền Đường, Vua Thái Tông (Lý Thế Dân) ban sắc thỉnh vào
Nội điện, nên bên ngoài
không còn trông thấy nữa. Lại nữa,
trụ chùa Kim Tượng ở tương Dương thuộc Lương
Châu, có thụy tượng
Phật Vô lượng Thọ cao trượng sáu, pho tượng ấy vốn từ ngày mồng tám tháng hai niên hiệu
Ninh Khương thứ ba
(3
7
5) thời Vua Hiếu Võ Đế (Tư Võ Xương Minh (
3
7
3-
369) đời Đông Tấn, do Sa-môn Thích Đạo
An tạo ra, qua mùa đông năm
sau
(3
7
6) thì trang nghiêm thành tựu. Bấy giờ, thứ sử Khích Khôi đến trấn tại phiên ấy. Pho tượng đó bèn đi đến
Vạn Sơn,
Khích Khôi bèn dẫn các hàng Đạo tục đến thỉnh về lại chùa cũ. Đêm đó, pho tượng lại ra đứng ngoài cửa chùa,
khắp vùng mọi người đều khen ngợi, tấu trình việc ấy lên vua. Đến niên
hiệu Phổ Thông thứ ba
(5
2
2) thời Nam Lương. Vua Võ Đế (Tiêu Diễn)
ban sắc đúc đài hoa bằng
đồng mạ vàng cao sáu thước, rộng một trượng tại vườn
Kiến Hưng và thỉnh tôn tượng ai trí trên đó, dựng lập văn bia
khen ngợi, do Lưu Hiếu Nghi soạn văn.

Lại nữa, tại chùa
Trường Sa ở
Kinh Châu có
thụy tượng.
Vào niên hiệu
Thái Nguyên
(
3
7
6-
397) thời Đông Tấn, pho tượng ấy xuất hiện tại phía
Bắc thành, có ánh
sáng kỳ lạ đầy đủ như
truyện trước.
Thân tượng kỳ lạ cao đến bảy thước.
Xưa kia, vào ban đêm, tôn tượng ấy
kinh hành, mọi người cho đó là phi loại, bèn cầm dao chặt,
sáng hôm
sau đến
xem, mới thấy là pho
tượng bằng vâng. Chỗ lát dao chém hiện lằn vết bên ngoài.
Vua Võ Đế (Tiêu
Diễn) thời
Nam Lương thờ Phật kính
pháp, tâm tình rất muốn
gần gũi lễ bái, tuy thêm mọi sức phụng sự mà không hề đạt đến cùng,
sau đó,
Vua sai
Thị Trung Quảng mang các thứ hương hoa đến
cúng dường. Ban đêm bỗng nhiên phát ra ánh
sáng tợ như
theo người sứ mà đến.
Sáng sớm lại đón rước thì lại ngăn ngại nên phải hết lòng cầu thỉnh mới được chấp nhận theo đến. Còn cách Thành Đô
mười tám dặm, đích thân
Vua Võ Đế đã ra đón rước, đến cuối đường lại phát ra ánh
sáng nối nhau không dứt. Các hàng Đạo tục đều hân
hoan vui mừng, đặt bày trong điện để
cúng dường. Qua ba
ngày sau, theo
cửa lớn thỉnh đến chùa
Đồng Thái. Cuối cùng gặp hỏa hoạn, chùa tháp
đều cháy rụi, chỉ có
pho tượng vẫn nghiễm nhiên hiện còn nơi điện thờ.

Lại nữa, dưới thời
Vua Cao Tề, ở tại Định Châu, có thụy
tượng Bồ-tát
Quán Thế Âm và
Kinh Cao Vương xưa kia. Vào niên hiệu Thiên
Bình
(
5
3
4-
538) thời Đông Ngụy,
Mộ Só tôn kính Đức ở Định
Châu tu tạo tôn tượng Bồ-tát
Quán Thế Âm ngay trong phòng ở. Sau khi hoàn thành thường luôn kính lễ.
Sau đó, bị giặc cướp bắt dẫn đi giam
vào ngục tù ở kinh đô,
chẳng qua sự tra khảo. Tôn kính Đức bèn vọng nhận tội và chịu xử cực hình. Đến buổi
sáng
sắp
hình quyết, trong tâm đã
tha thiết chí thành, lệ
đổ như mưa, Tôn Kính Đức bèn tự phát lời thề rằng: “Nay bị uẩn khúc, đó là do từ quá khứ đã từng uổng hại kẻ
khác mà ra, nay xin nguyện đền trả oan trái ấy cho hết.
Lại nguyện xin vì
tất cả chúng sinh có các
sự hoạ hoạnh, đệ tử xin chịu thay.” Nói xong, chỉ trong chốc lát, mường tượng như ngủ, mộng thấy một vị
Sa-môn dạy bảo tụng
Kinh Quán Thế Âm
Cứu Sinh.
Kinh có danh hiệu Phật, bảo tụng ngàn biến thì được khỏi nguy ách nạn chết.
Khi tỉnh giấc,
Tôn Kính Đức bèn duyên theo
kinh trong mộng, đọc tụng không hề sai lầm.
Đến lúc mặt trời tỏ
rạng thì đã được trăm biến, Hữu Ty nắm dây trói
buộc dẫn đi,
Tôn Kính Đức vừa đi vừa tụng đọc.
Lúc sắp hành quyết thì tụng đã đủ ngàn biến.
Kẻ sứ cầm dao chặt, làm ba đoạn nhưng ba
lần đổi dao, mà da thịt
Tôn Kính Đức không
thương tổn, lấy làm lạ đem việc
ấy tấu trình. Thừa Tướng
Cao Hoan dâng tấu Biểu Văn xin miễn gia hình. Bèn ban
sắc truyền viết lưu hành ở đời, nay xưng gọi đó là Kinh “
Cao Vương Quán Thế Âm”.
Sau khi được thả trở về, Tôn Kính Đức xem ở cổ pho tượng do chính mình tu tạo tại phòng có ba lằn dao, rất đỗi
buồn cảm, khóc gào vang
động cả Hương Ấp.

Lại nữa, tôn tượng bằng vàng ở
Tương Dương của
Di Thiên Thích Đạo An xưa kia đã
trải qua các Triều Đại nhà Tấn, nhà Tống cho
đến nhà Tề, nhà Lương,
thường cảm ứng các Linh tướng, nghe thấy ở các ghi
nhận trước. Mãi đến thời
Vua Võ Đế (Võ
Văn Ung
5
6
1-
579)
thời Bắc Chu phá diệt
Phật giáo. Năm Giáp Ngọ nhằm niên hiệu Kiến Đức thứ ba
(5
7
4) Thái Nguyên Công Chủ Bính là phó trấn Tướng ở Kinh Châu tấu báo với Khai Phủ Trưởng Tôn Triết thấy mọi người cung kính rất mực chí thành, trong lòng tức giận càng tức giận dữ dội, bèn
bảo người hầu theo phá
diệt cho hết, bảo trăm người lấy dây buộc vào
cổ pho tượng lôi kéo
mà không nhúc nhích. Tôn Triết cho là vô dụng, bèn tăng thêm
sức lực, và dùng gậy đánh người làm việc. Cả trăm người cùng lôi kéo mà tôn tượng vẫn như cũ, tự nhiên và càng vững chắc.
Lại thêm đến
số ba trăm người kéo vẫn không lay động.
Tôn Triết càng tức giận, lại bảo năm trăm người cùng kéo pho tượng mới ngã đổ,
tiếng vang rung chuyển cả
vùng đất, mọi người đều kinh sợ, chỉ riêng
mình Tôn Triết vui mừng,
tự mình rong ngựa muốn đến báo với Thứ sử. Vừa
mới đi được
chừng trăm bước, liền rơi ngã xuống đất và liền
bị câm, tứ chi không cử động được, đến tối
thì chết. Các hàng đạo tục đều xướng reo thỏa lòng. Khi phá hủy pho tượng, ở dưới nách tà áo rũ ngược xuống có khác bài minh rằng:
“Năm Giáp Ngọ, tức niên hiệu
Thái Nguyên thứ mười chín
(3
9
4) thời Đông Tấn, Tỳ-khưu Đạo An tu tạo Tôn tượng bằng vàng cao trượng tám này, về sau một trăn tám mươi năm sau sẽ bị phá hủy.” Tính
xét về năm tháng tạo dựng nên và phá hủy đều
phù hợp. Vì vậy cho nên
phải tin biết thỉ ấn của bậc Thánh sùng tạo dung phạm, động phát tâm vật, kỳ hạn
sinh diệt, tướng thế gian khó thay
đổi, rốt cùng của
Nghiệp lý đâu thể luống dối?

Và thụy tướng của Vua A-dục ở chùa Trường Can thuộc Dương Đô, phát ra ánh
sáng từ dưới mu bàn chân và khắp thân tướng điềm
lành cảm khắp. Suốt năm
đời các bậc Vương hầu đều cùng tôn kính như nói
đầy đủ ở truyện trước. Mỗi khi gặp năm phải
hạn hán, thỉnh tôn tượng vào cung phải dùng xe giá ngự kiệu, phía trên thêm khăn che,
Tăng chúng đi theo
sau tượng dùng lọng tự che, lúc đầu tuy lửa đốt nóng
bừng thấu trời, nhưng
pho tượng ra đến giữa đường thì không đâu chẳng
mưa tràn ngập, nước nhà
may mắn. Có năm mong cầu, do đó các hàng Đạo tục thường cầu thêm thời gian mưa. Đến niên hiệu
Trinh Minh
(
5
8
7- 5 8
9) đời Trần, khuôn mặt tôn tượng xoay về hướng Tây, người lo việc Giám Đường trị
Nguyệt từng xoay lại theo hướng Chánh Nam, đến
lúc sáng
sớm hôm
sau thì pho tượng lại xoay về hướng
Tây như cũ, bèn
tấu trình sự việc ấy
đầy đủ. Hậu Chúa (Trần Thúc Bảo) ban sắc thỉnh
đến điện Thái Cực,
thiết trai hành đạo, trước có mũ bằng bảy báu đội trên đảnh pho tượng, dùng các thứ châu ngọc trang
sức nặng đến
cả trăm cân, trên đó lại phủ thêm mũ gấm, qua đêm
đến sáng, mũ báu bèn móc ở tay, mũ gấm vẫn còn ở trên
đảnh tượng, Vua (Hậu
Chúa) nghe thế bèn đốt lò hương lễ bái và chú
nguyện rằng: “Nếu nước nhà có điềm
không tốt thì mũ lại
rời khỏi!” Và bèn đưa mũ lên tôn trí lại trên đảnh
tượng, đến sáng sớm
hôm sau, mũ lại rơi khỏi đảnh tượng mà móc ở
tay như cũ. Mọi người trên dưới đều
lo sợ, không ai chẳng xót xa bùi ngùi
điềm ứng đó. Từ khi nhà Tùy phá diệt nhà
Trần về sau, cả triều đình đều phơi bày đầu mặt buộc trói nơi
Kinh Thất, mới biết nguyên nhân ấy.
Sau đó, Vua Văn Đế (Dương
Khiêm
5
8
1-
601) đời Tùy nghe biết điều đó
bèn sai người thỉnh tôn tượng vào Đại Nội để
cúng dường.
Vì Tôn Tượng đứng nên vua
thường hầu dâng không dám ngồi đối diện, bèn ban
sắc rằng: “Trẫm tuổi
già sức yếukhông kham đứng hầu Phật được lâu, hãy bảo
Hữu Ty tu tạo một pho
tượng ngồi, hình tướng tôn tượng cũng y như
tượng gốc
của Vua A-dục.” Rước đến tôn trí tại chùa Hưng Thiện.
Khi đã đến chùa ấy, hình tướng tôn tượng to lớn không xứng hợp với tức
cơ, bèn tôn trí ở mặt
phía Bắc. Đến sáng hôm sau, thấy tôn tượng ở
trong cửa mặt phía Nam,
mọi người đều lấy làm lạ, bèn thỉnh đến mặt phía Bắc dựng yên và khóa cửa lại.
Qua sáng hôm
sau đến xem thì tôn tượng lại ở mặt phía Nam, mọi người đều hổ thẹn
sám hối lỗi khinh thường
ấy. Liền thấy tại chùa bức vẽ rất lớn.

Lại nữa, Vua Võ Đế (Tiêu
Diễn
5
0
2-
550) thời
Nam Lương rất
tôn kính chư tăng, ưa
chuộng linh nghi. Tu tạo hai pho tượng bằng vàng
và bằng bạc, tôn trí tại điện
Trùng Vân, sớm tối lễ kính,
suốt năm mươi năm không hề phế bỏ. Đến lúc
Hầu Cảnh muốn cướp ngôi, vẫn
còn cúng dường. Thái
Úy Vương Tăng Biện giết Hầu Cảnh tại Giang
Nam. Nguyên Đế Trữ cung lại mất,
Vương Tăng Tiện bèn thông giao
với nhà Tề, rước
Trinh Dương Hầu về làm Vua.
Bấy giờ, tại
Giang Tả chưa yên định, lợi hại
cùng tranh hùng, con rể của Vương Tăng Biện là
Đỗ Khám làm điển vệ
cung quyết, vì tánh tình hang hãn, không thấy
việc đời sau, muốn phá
hủy hai pho tượng ấy làm thành vàng thoi, bạc thoi, lúc đầu bảo vài mươi người lầm
Tam Hưu đục khoét cổ
tượng Phật.
Hai pho tượng bỗng nhiên đồng một lúc xoay lại nhìn, những người bị
sai bảo bằng trúc, khắm
thân sưng bầm xanh tím, chỉ thấy hình tượng
Kim Cương lực só khủng
bố đua nhau đến đánh không tạm ngừng nghỉ, bèn gào khóc ầm ỉ qua mấy ngày thối rửa mà chết. Đến lúc thời vận
nhà Lương đã thuộc nhà
Trần, Vua Võ Đế băng, con của người anh là
Trần Thiến vối tiếp
nghiệp lớn, sắm sửa sang táng cụ, tạo lập xe tang, nước nhà mới bắt đầu yên định, chưa vội kinh thỉ, ban
sắc đến lấy các thứ
tôn tượng Phật, màn
trướng báu, ngọc hành ngọc bội, châu ngọc hoa oanh trang
sức ở điện
Trùng Vân dùng vào việc
tống chung,
sức người đã đầy bốn phía đều đến, mà chỉ thấy mây khí ùn kết vây quanh điện
Phật, ngoài ra ở phía trái, có mặt trời mầu trắng
tỏa sáng.
Bách Các người
thợ nghe lấy làm lạ
cùng chạy đến xem, phút chốc mưa lớn tuôn đổ,
sấm sét nổ vang rung
chuyển, mây khói nhả bay, mồm chim Diệt phun
lửa cháy dữ trong mây,
phát ra ánh sáng, lửa cháy bừng trên dưới xen
lạm lẫn nhau. Và thấy trong bóng điện
Trùng Vân hai pho tượng cao
vời, bốn bộ Thần Vương
cùng một lúc đồng vọt bay lên, khói lửa cùng hỗ trợ, bỗng nhiên ra xa rồi biến mất. Mọi người đến xem đầy khắp
Thành Đô, đều sinh tín
sâu. Sau khi mưa tạnh, đến xem lại chỗ cũ, chỉ thấy đá tảng nâng đỡ cột trụ hiện còn. Đến hơn một
tháng sau, có người từ Đông châu đến nói ngày đó cũng trông thấy bóng điện bay về hướng Đông ra

Biển. Nay có
người nhìn ra biển thì cững thấy.

Gần thời Cao
Tề, có Sa-môn Tăng Hộ là người giữ Chí Đạo,
tâm ngay thẳng, chẳng cầu
tuệ nghiệp, nguyện tạo một pho tượng bằng đá cao một
trượng tám. Cảm lạ lời ước nguyện ấy, về
sau đến nơi hang
cốc ở phía Bắc của
chùa thấy một tảng đá nằm dài đủ trượng tám, bèn tìm kiếm các thợ để đục tạc tượng, qua một vòng thì khuôn mặt và bụng
đã tạm xong, chỉ còn lưng
dính nơi đất, bèn dùng sáu dụng cụ để bẻ nâng,
nhưng vẫn y nhiên như lúc đầu không nhúc nhích. Qua đêm đến
sáng bỗng nhiên bỗng nhiên tự vut bay, liền đến đục tạc xong dời vào tôn trí trong
Phật Đường. Đến ngày Tấn châu bị vùi lấp, tôn tượng ấy đổ mồ hôi dưới đất. Binh lính nhà
Bắc Chu vào đất Tề đốt phá các
chùa Phật, riêng pho tượng
ấy không hề biến đổi sắc mầu. Lại muốn xô ngã tượng, người và trâu có hơn
sáu mươi cùng kéo mà vẫn không lay động. Bỗng chốc có vị tăng lạ đến dùng cây gỗ đất bùn đắp lũy vây
quanh, chỉ khoảnh khắc công
việc xong xuôi, vị tăng ấy biến mất. sau đó,
pho tượng ấy giáng hiện
mộng vào người có tín tâm, bảo rằng: “Tôi bị khổ hoạn nơi ngón tay đau nhói”.
Người ấy tỉnh giấc bèn đến xem mới thấy cây gỗ làm tổn thương hai ngón tay của pho tượng, liền vá đắp. Đến niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười
(5
9
0) đời Tùy, có kẻ trộm lấy phướn lọng nơi pho tượng, mộng thấy có người thân hình to lớn, trượng tám vào phòng chê trách, kẻ trộm bèn
sợ hãi hổ thẹn
sám hối mà trả lại. Pho tượng ấy đến nay vẫn hiện còn, đều thấy nêu bày Dị Ký ở trong
các tăng lục. Những sự
cảm thông ấy trong Phật giáo đều đầy đủ rõ
ràng, nhưng là cửa Phước
thì không gì chẳng linh ứng. Trộm lấy tượng lánh kéo lửa thiêu đốt, muôn thú kinh hãi
Tà Đạo. Che lấp dị thuật, kinh thiêu đốt không thành tro bụi. Linh cốt phát ra ánh
sáng thần,
Mật Tích dấy khởi hoằng hộ.
Những điềm tướng ấy rất nhiều, đầy đủ như trong văn trước.
Vào niên hiệu
Trinh Quán thứ năm
(6
3
1) thời Tiền Đường, có người mẹ của đệ tử Sa-môn Tuệ quang trụ chùa An Dưỡng ở Lương Châu, vốn rất nghèo khổ, đến nỗi không có chiếc áo lót, nhân vào
trong phòng người con lấy
được chiếc áo ca-sa cũ cắt may để mặc, cùng
các người mẹ chung quanh
đồng nhóm họp nói cười. Bỗng cảm thấy nóng đốt từ dưới chân dần lên đến eo lưng, chỉ chốc lát
sấm
sét đánh ném các người chung quanh văng ngoài trăm bước, đất bùn bít cả hai tai, chết giấc qua hôm
sau mới tỉnh lại, còn người mẹ ấy bị
sấm
sét
đánh chết, lửa thiêu
cháy co quắp, nơi lưng có đề chữ rằng: “Do dùng pháp y không đúng như
Pháp.” Người con bèn tẩm liệm an táng, lại bị
sét

đánh văng ra
ngoài, thi thể lội bày dưới rừng về sau mới tiêu tan.
Vậy đủ biết thọ trì
pháp phục, tuệ ban đến loài rồng cũng thọ tam quy,
Tin chẳng luống dối dối.
Gần đây có vị
Tăng ở núi, ban đêm ngủ trong hang
sâu dùng
Pháp y ngăn che miệng
trước hang, cảm có vị
Dị Thần đến hình tướng
rất đáng sợ, hiện bày đưa cánh tay vào trong muốn chụp lấy vị tăng,
nhưng sợ xúc chạm đến
pháp y nên ngăn ngại không thể vào được, nhờ đó vị tăng ấy được
thoát chết. Các điềm tướng như thế không thể ghi chép
đủ, như trong các trường hợp trên dưới.

Thai:

Truyện ngài
Thích Tuệ Đạt trụ chùa Bạo Bố ở núi Thiên

Thích Tuệ Đạt, họ Vương, gia đình vốn ở tại
Tương Dương. Từ
thuở nhỏ,
Sư đã nhập Đạo, khéo tu
thành việc. Hoặc lên
núi xuống sông, hoặc đi đến xóm ấp, chỉ nương nơi chỗ tốt đẹp đều gá tâm
vào chùa viện, hoặc sửa
sang chắp vá các nơi hư phế làm thành phòng
nhà của Thích Môn.
Sau,
Sư đến núi
Thiên Thai trụ chùa
Bạo Bố, tu thiền buộc
nghiệp. Lại đi về hướng
Bắc đến núi Võ Đang, tónh nhiếp như trước. dưới thời nhà
Trần
(
5
5
7-
589) có một thời gian, bệnh cảm dịch lệ lan tràn, trăm
họ chết hơn một nửa.
Sư bên trong mới dấy khởi lòng từ muốn bố thí,
bèn đến nơi chợ lớn
ở Dương Đô, lập ra kho thuốc lớn ai cần thì cung
cấp, Sư cứu giúp càng ngày càng rộng lớn. Các chùa ở
Kim Lăng có
số
lượng hơn bảy trăm
ngôi, trải qua năm tháng, lâu dài, hư hoại gần hết.
Ngài bèn khuyến hóa
sửa chữa chắp vá hơn ba trăm ngôi, đều chỉnh trang
ngời sáng nghiêm
sức mở thoáng có khác
bình thường.

Vào niên hiệu Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy, Sư đến chùa
Bạch Tháp ở
Dương Châu, tạo lập tháp gỗ bảy tầng, gỗ đá đã đầy đủ giao phó cho người
sau tạo lập,
Sư bèn đi ngược dòng
sông đi về hướng
Tây, đến các Quận Bà
Dương, Dự Chương, xem xét công đức, nguyện cùng các chúng
sinh đồng phước duyên ấy. Nên các Phong Ấp nào
Sư đến thấy ở phường
nào có chùa chiền Thiền viện, linh tháp thần nghi,
bất kể là bằng vàng
hay cây gỗ đất đá, Sư cũng đều đốc suất khuyến
hóa tạo thành, số lượng
chẳng phải một vài nơi. Về sau, được Sa-môn
Tuệ Vân thỉnh mời,
Sư bèn đến trụ ở
Lô Nhạc, xây dựng chùa
Tây Lâm, lầu gác bảy gian đều xây dựng bằng
gỗ Loan, Lô,
sáng ngời cả thế
núi. Ngày bắt đầu tạo
dựng, thề nguyện phải sử dụng bằng gỗ Hoàng
Nam (gỗ chò), khắp trong khu vực tìm kiếm mà không có được một cây. Mọi
người đều
muốn thay đổi bằng các loại gỗ khác. Sư bảo:
“Thành Tâm ở tại đây, đâu phải tìm cầu các thứ khác. Chỉ vì chí thành không cảm nên tìm kiếm không được
toại nguyện. Hẳn tâm cầu mong quả quyết
thì cây thông tán đều
biến thành gỗ Hoàng Nam, nếu cầu tìm không
được, thì thì gác sẽ
không có ngày hoàn thành.” Mọi người đều sợ lời nói
ấy của Sư, nên đi khắp bốn phía để tìm kiếm. Mới đến núi
Hạ sào cũng thuộc trong địa vực cảm có một cái hang toàn là cây gỗ
Hoàng Nam, mà lại nằm nơi
sâu dưới cùng
khe suối, không làm cách nào lấy đem
ra được. Sư tìm đến
bên vách sườn núi, thấy có một chỗ thoáng qua
ánh sáng, nhìn thấy trong
đó có thể làm đường thông đưa gỗ ra, mà chỉ có năm thước hơn, ngoài ra đều là chân trời.
Sư bèn kéo gỗ đá đến
nơi đầu dòng, giữa đường gặp dòng thác đổ nước xoáy, bè cặp đều hư hoại.
Khi về đến non Lô, không mất một cây nào, do đó, các được tạo thành, rộng lớn hơn cấu kết trước.
Sau đó, bỗng nhiên nghiêng về hướng
Nam ba thước. Các thợ thiết
kế không có cách naao sửa lại cho ngay ngắn.
Có khe Thạch Môn ở phía nam gác, bỗng nhiên có gió mạnh thổi về
hướng Bắc, gác trở
lại ngay ngắn. Đến nay hiện vẫn còn.

Về sau,
Sư lại đến
Trường Sa, đúc chuông tạo tượng.
Các nơi Sư đến đều như cỏ rạp theo gió, mọi người đều dốc lòng dâng
cúng vàng bạc, đua nhau
thực hành còn sợ Sư không nhận. Sư tùy Tánh tạo chân, nói năng không
chải chuốt, y cứ vào kinh điển mà dẫn dụ,
dốc lòng khuyên hóa vật
tình. Nhưng Sư ăn mặc rách rưới thô xấu hết
chỗ trông nhìn. Bên ngoài
bao gồm mọi việc lớn lao, nhưng bên trong
bền bỉ tu sửa tónh lắng.
Người bên cạnh trông thấy Sư trầm mặc, dường như không thể nói được.
Nhưng Sư chỉ huy ứng phụ lập có
thành toại. Đó
tức là ở nơi phiền mà
không nhiễu, hẳn là người ấy.

Sư lại vì chùa
Tây Lâm, gác đã hoàn thành mà còn thiếu
tôn tượng, nên Sư lại
men theo dòng tu tạo xây dựng đầy đủ, nên khắp
gác đều đầy đủ, đó là do công đức của Sư.
Đến cuối
tháng bảy niên hiệu Đại Nghiệp thứ sáu
(6
1
0) đời Tùy, chứng bệnh cũ bỗng nhiên tái phát trở lại, suốt bảy ngày Sư nằm tựa, có mùi thơm lạ
xông tỏa vào phòng nhiễu quanh như mây. Tôn
tượng thiết trí trong gác đều đổ mồ hôi xuống đất. Đại chúng thấy điềm
tướng ấy, biết Sư sẽ
thị tịch, các quan nhân xem xét, tấu trình sự việc ấy
đầy đủ, thần sắc chí
khí Sư vẫn như thường, an nhiên thị tịch, thọ tám mươi bảy tuổi.

Truyện ngài
Thích Tăng Hoảng trụ chùa
Chấn Hưởng ở Miên Châu:

Thích Tăng Hoảng, họ Phùng, người xứ
Nam Xương ở
Phù Thành thuộc Miên Châu.
Thân Sư cao tám thước, dáng mạo cao lớn, oai
dung nghiêm chỉnh, mọi thi
vi nằm trong khuôn phép, mà mắt như chim ưng, thân hình tợ hổ, đi như chim nga, bước tợ voi chúa, lời tiếng oai
hùng rõ ràng, chí lược
rộng xa. Giềng mối đảm nhận giáo pháp rất có
tướng Thạch trụ, nên khiến cho các bậc lãnh tụ các xứ
Mân Ba đều
cùng kính ngưỡng.

Ngày trước, khi đang độ tuổi
Chí học, Sư có văn tài bác đạt,
người đương thời đều
ngợi khen. Sư từng mộng thấy tay mình tự nắm lấy mặt trời mặt trăng, ngồi giữa thái hư,
bỗng nhiên nhàm chán thế tục, vui mừng mến mộ muốn xuất gia, tự lấy tên
là “Tăng Hoảng.
Song Cha mẹ Sư không chấp thuận bèn xích hai chân
Sư vào cột trụ nhà.
Sư quyết chí đã dứt bặt,
thệ tâm không thay đổi, chẳng dời sớm tối, vòng khóa tự nhiên mở.
Sư bèn tự than rằng: “Chỗ mà chí khí nói đến, núi non vì đó mà
lay chuyển,
sông ngòi vì đó mà dứt bặt, thành đài vì đó
mà sụp đổ. Biển khơi vì
đó mà khô cạn, trời trăng vì đó mà thầm mất
ánh sáng, Núi Tu-di vì đó
mà sụp đổ. Huống gì cây vàng cùm trói chân gà mà đáng nói ư?” Cha mẹ nhìn thấy
sự minh cảm ấy bèn mặc tình để
Sư nương theo Đạo hóa, Sư
bèn nương tựa Pháp sư Thoán mà xuất gia thọ nghiệp.

Sư học thông
các Kinh Đại thừa, tiểu thừa, sớm tối chẳng biếng trễ, vào cuối thời
Nam Lương, đầu thời
Bắc Chu, trong Phật giáo
rối ren, thực hành phần
nhiều sơ lược, xa dối Tỳ-ni. Sư tuy chưa nghe
đến giới cụ túc, mà
vượt xa khác lạ, ít hay tinh cần khổ tiết, tánh tự giữ gìn, rốt cùng chẳng phải do thầy bạn thành lập cho. Đại chúng thảy đều kính vái thần vũ
nơi Sư, thầm cùng
cao chuộng.
Sau khi đăng đàn thọ
giới cụ túc, Sư chuyên
nghiên học về Luật Thập Tụng, chỉ qua vài năm khổ nhọc mà
sáng
soi tinh thục, tham cứu tinh vi đến cùng tận, cao
sâu
đáng tôn sùng. Từ niên hiệu Bảo Định (
5
6
1-
566) thời
Bắc Chu về sau,
Sư lại tìm đến
Trường An, học
Luật Tăng-kỳ, xét tìm yếu chỉ
sâu mầu.
Có khó khăn sẽ nghiên cứu,
thì vướng mắc ấy sẽ thông. Sư lại đến chỗ
Thiền sư Đàm Tướng bẩm thọ
Tâm pháp, Quán Đạo tròn đầy thanh tịnh do đó càng khai mở. Lại đến chỗ
Thiền sư Khai, hành đạo
Phương Đẳng, đồng nhập vào thời luân, chẳng ai
bằng Sư, từ đó ít có
người truyền. Do vì
Sư lo, tạo nhiều phước
nghiệp, nhọc làm việc hữu vi, vì thế mà ẩn cư,
đời không khen ngợi, đã
là xa gần ngợi khen đức hạnh, tiếng tăm Sư vang

xa đến chốn
Thiên Đình. Vua Võ Đế (Võ Văn Ung
5
6
1-
579) thời
Bắc Chu ban sắc mời Sư
vào điện Minh Đức. Sư nói bàn khai diễn rất
xứng hợp với Thánh
tâm, Vua mới phong cho Sư là “Bổn Châu Tam Tạng”! Đến lúc thời vận nhà Tùy ngự trị thiên hạ,
Vua Văn Đế
(dương Khiêm
5
8
1-
605) ban
sắc giao phó
Sư nhậm chức
Tăng Chánh, giúp
ngự trị Bổn ấp, nhưng Sư
cương quyết thẳng thắng, thưởng phạt rất
nghiêm túc bình đẳng.
Nên mọi người khắp xứ Miên Châu, Ích Châu đều
kính phục đạo phong. Các
hạng sang hèn đều kính vâng. Trước sau làm chủ
châu có hơn mười người. Sư đều truyền trao cho
giới hương, bỏ ác làm lành. Niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười lăm
(5
9
5) đời Tùy, ở tại trong chùa, Sư lại thiết đặt chúng đầu-đà, mọi việc chúng tăng thảy đều miễn khỏi để dẫn dắt người rơi lạc. Từ niên hiệu
Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy,
Sư lại đốc
suất chúng tăng trong chùa đọc tụng tạng kinh, xong rồi thì trở lại từ đầu không ngừng dứt.
Mọi sự cung cấp cúng dường
đều xuất từ tục duyên,
và chính do Sư chỉ trao. Nên phước báo đạt đến
như suối tuôn không khô
cạn, Tăng nghiệp hưng thạnh, phương loại suy cử. Đến mùa Đông niên hiệu Võ Đức thứ nhất
(5
1
8) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Chấn Hưởng, thọ tám mươi lăm tuổi. Lúc đầu, lúc ngài chưa tịch, hồ sen nơi
Phật Đường tự nhiên khô cạn.
Hàng Trúc bên cạnh hồ vô cớ tự
nhiên khô chết, Tường Vi trong chùa trái thời tiết mà trổ hoa ngời
sáng như tháng hạ.
Tăng chúng trong chùa cho là hai
điềm tươi khô không gì
chẳng mang đức sinh diệt, khác với bình thường,
nên cảm ứng như thế.

Truyện ngài
Thích Trú Lực trụ chùa
Trường Lạc ở Dương Châu:

Thích Trú Lực, là người xứ
Dương Cù thuộc
Hà Nam. Lánh đất
từ quận Ngô đi đến ở
huyện Tiền Đường, nhân đó mà xuất gia. Sư
trước đã gieo trồng
nhân tốt, sớm tu tuệ nghiệp. Vừa mới tám tuổi,
Sư xuất gia học đạo, khí vũ ngưng tụ cao vời, rỗng lòng tiếp ngộ. Tiếng tăm
dần dần cao tỏa, vang khắp
các hàng Đạo tục.

Dưới đời Trần,
Vua Tuyên Đế (Trần
Húc
5
6
9-
583) xây dựng
chùa Thái Hoàng ở phía
trái kinh thành rất rộng lớn, hết bặt tuyền phủ, bèn ban
sắc mời
Sư trông coi trăm người thợ, nên được đo lường chỉ huy, thế rất
nghiêm tịnh. Đến niên hiệu Chí Đức thứ hai
(5
8
4) đời Trần, Hậu Chúa (Trần Thúc Bảo) lại ban sắc thỉnh
Sư làm chủ chùa.
Bấy giờ, ở Giang Biểu đang chìm đắm, tăng chúng tán loạn.
Sư bèn mang
tích trượng đi khắp để tìm thắng địa. Đi đến
Giang Đô, dừng trụ tại chùa
Trường Lạc, dừng tâm ở đó.
Đến niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười ba
(5
9
3) đời Tùy, Sư xây dựng ngôi tháp năm
tầng, vàng cuộn sáng chói vợi đẹp xinh. Khắp
xa gần đều đến chiêm
ngưỡng. Đến niên hiệu Khai Hoàng thứ mười bảy
(5
9
7) đời Tùy, khi đó, Vua Dương Đế (Dương Quảng
6
0
5-
617) đang
ở tại Tấn phiên lại
đến Giang Hải, do Sư đảm nhận việc chùa, công phu khéo
sửa tạo cho nên như thế.
Xưa kia, Vua Võ Đế (Tiêu Diễn
5
0
2- 5 5
0) thời Nam Lương có được pho tượng Phật do
Vua Ưu-điền tạo dựng, thân tướng tốt lành khó thể ghi chép, ở tại chùa
Long Quang thuộc
Đan Dương. Đến lúc nhà
Trần mất nước, đạo tràng bị đốt phá. Sư bèn thỉnh tôn tượng ấy và tôn tượng Phật Định Quang của
Vương Mật đều
đưa đến chùa Trường
Lạc, dốc hết thân tâm cúng dường. Nhưng vì điện vũ nhỏ hẹp chưa thể trang
nghiêm hết, nên
Sư bèn
khuyến hóa, chỉ dẫn bốn
Bộ Vương Công thứ dân cùng nhau
sửa
sang lầu cao và cặp
theo hai lầu. Tại chùa,
Tăng chúng lớn nhỏ có hơn ba trăm vị, đều cùng vui mừng xả thí, cùng nguyện xây dựng.
Sư bèn hướng dẫn các đồng bạn
có hơn hai trăm vị tăng
cùng đến Dự Chương chẻ núi, chặt gỗ. Sức người đã mạnh khỏe, khuôn thước
Sư chỉ bảo khéo được hết vật tình, nên
ngay năm đó lập thành.
Chế đặt hoa nhã đẹp xinh, năng lực như thần,
rộng thoáng cao bày, vượt
trội trùm khắp vùng. Đến niên hiệu Đại
Nghiệp thứ tư
(6
0
8) đời Tùy, Sư lại xây dựng tăng phòng khắp bốn phía, hiện vũ, nhà trù,
trai đường, kho lẫm thảy đều đầy đủ, nên khiến chúng
tăng thường luôn nhóm
họp. Không do đâu dứt sự tiếp nối. Sư lại đến
kinh đô, rất được ban
giáng ân lễ, Sư về lại Giang Đô lại đội ân sắc ban an ủi. Đến niên hiệu Đại
Nghiệp thứ mười
(6
1
4) đời Tùy, Sư lại dốc
hết của cải riêng mình
mua sắm gỗ chiên Đàn hương mô phỏng thụy tượng Đức Phật và hai vị Bồ-tát, không bao lâu thì hoàn thành và đều
được thờ trong lầu.
Đến niên hiệu Đại Nghiệp thứ mười bốn (niên hiệu Đại Nghiệp chỉ có mười hai năm (
6
0
5-
617) nhà
Tùy tán loạn, các hàng đạo tục
sống lưu vong, hài cốt héo khô đầy khắp các đường chợ,
Sư nguyện đem Thân mạng để giữ gìn điện các. Chùa ở dưới ánh trăng đơn,
Sư nhìn bóng làm bạn, ăn đậu uống nước, lại lìa nóng lạnh. Tuy tuổi tác
già nua mà tâm lực Sư
khỏe mạnh, bụi rơi trên áo, lửa đốt khắp bốn
phía. Sư vẫn miệng tụng kinh không
ngưng nghỉ, tự tay
sửa lấp.
Bọn giặc than khóc, người thấy buồn than, luôn thay đổi tâm cùng giúp nhau tu
bổ. Đến lúc thời vận
nhà Tiền Đường hưng thạnh, mở mang Đại pháp,
Chư Tăng xưa và các
chúng khác đều đến nương tựa. Nhà cửa khắp xóm
ấp đều bị đốt phá, mà
chỉ riêng chùa ấy vẫn còn.
Đến niên
hiệu Võ Đức thứ sáu
(6
2
3) thời Tiền Đường, người cầm đầu bọn giặc ở Giang Biểu là Phụ Công Hữu cậy nơi hiểm trở sửa sang Binh Bị, ngầm muốn làm phản, có hơn trăm ngôi chùa quán đều đưa về
Giang Nam. Sư bèn gởi thư đôi ba phen cầu xin nguyện thiêu thân
ở trước lầu để lưu
lại chùa viện. Phụ Công Hữu Nguî hiệu là Tôn
Xưng trong ý muốn phá diệt hết, tuy đọc được thư
Sư mà không hề đoái
hoài. Sư bảo các đệ tử
rằng: “Tôi từ vô lượng kiếp đến nay chứa nhóm tham ái, chẳng xả bỏ thân mạng để báo ân
Phật Pháp. Nay muốn ở trước
Phật tự nhận lấy tận quyết, không nỡ trông thấy tôn tượng đưa đến
Giang Hà, hãy chất củi
khô để tự thiêu thân cúng dường. Sau khi tôi qua đời, tôn tượng phải đi về phía Nam, các thứ y phục, của cải đều đưa
vào tôn Tượng, than khóc thí linh theo lý nên thay đổi.”
Sư bèn dùng nước nóng thơm tắm gội, xong rồi ngồi kiết già xoay mặt về hướng Tây, bật lửa
tự thiêu đốt. Sư thị
tịch giữa đống lửa đó, thọ tám mươi tuổi. Lúc đó
nhằm ngày mồng tám tháng
mười niên hiệu Võ Đức thứ sáu
(6
2
3) thời Tiền Đường. Sau khi Sư qua đời, lửa tắt, nhục thân Sư vẫn chắp tay an nhiên. Lại
phải trà-tỳ, đồng một lúc đều tiêu tan hết.
Lúc Sư ở trước tôn tượng Phật tự thiêu đốt, có đàn chim
Thước kêu buồn, tiếng nghe
rất thảm thiết, bay nhiễu quanh bên phải, bảy vòng rồi mới bay đi thẳng.
Sau khi Sư thị tịch, quả nhiêu
tôn tượng dời chuyển về hướng Nam, Điện gác, phòng hiên không bị thiêu đốt.
Pháp Bảo, Môn Tuệ An, Trí Trách v.v… vì tình thầy trò
nghóa nặng, cậu cháu
ân sâu, nên dựng lập bia cao
ở trong chùa. Đông Cung
Thứ Tử Ngu thế Nam soạn văn. Nay, tôn
tượng ấy lại được
rước về thờ tại gác cũ của Sư.

Truyện ngài
Thích Trí Hưng trụ chùa Đại
Trang Nghiêm ở kinh đô:

Thích Trí Hưng,
họ Tống, người ở xứ Lạc Châu. Sư có tánh
hạnh khiêm cung kiệm ước
thành việc, mài giũa đức hạnh bền bỉ sáng
ngời. Sư trì tụng các kinh đến mấy mươi quyển và hành Pháp yếu có
mấy ngàn hàng, tâm miệng cùng theo nhau không nghỉ lúc
sớm tối.
Sư ở tại chùa Thiền Định,
nay tức là chùa Đại Trang Nghiêm. Lúc đầu,
Sư nương tựa
Luật sư Thủ, cùng theo đến các giảng hội, năng lực tư
duy trong sáng, các bạn đồng tu đều đề
cao Sư. Nêu lên câu hỏi, văn từ
bén nhạy, lại khéo trôi
chảy, chẳng thương tổn thứ lớp. Bấy giờ, mọi
người cho rằng Sư thực hành vô tránh.

Tháng mười một Đại
Nghiệp thứ năm
(6
0
9) đời Tùy, theo thứ lớp, Sư lên đảm nhận công việc Duy Na, thời khoá hô chuông làm việc,
Sư chăm chỉ
siêng năng, không phiền nhiễu
chúng tăng.
Trong chùa có
Sa- môn Tam quả, người anh theo Vua đi về hướng Nam tới
Giang Đô, mới giữa đường bị qua
đời, ban đầu không biết lành dữ, bỗng nhiên người anh ấy giáng mộng khi người vợ ngủ mà nói rằng: “Tôi đi theo vua vừa đến
Bành Thành, không may bệnh chết, bị đọa vào địa ngục trải qua đủ năm thứ khổ dữ dội, khó thể nói hết, mà không ai hay biết gì về
tôi! May nhờ vào ngày
mồng một tháng nầy
(1
1) được Sa-môn Trí Hưng ở chùa Thiền Định hô chuông, phát tiếng vang vọng rung chuyển chốn địa ngục, nên mọi người chịu khổ cùng một lúc được thoát khỏi.
Nay tôi được sinh về cõi
an lành vui sướng, nghó muốn báo đáp ân đức ấy.
Nên sắm đủ mười xấp
lụa để dâng cúng Sư và nên trình bày về ý của
tôi!” Người vợ ấy thức giấc lấy làm lạ về nguyên do của điềm mộng, bèn kể cho mọi
người biết, lúc đầu không tin.
Sau lại giáng mộng tiếp, các thầy đồng bóng đều trình bày lời nói trước. Qua hơn mười ngày, hung tin
chợt đến, hợp với
điềm mộng. Sa-môn Tam quả bèn dâng cúng lụa cho
Sư. Sư tự tỏ bày cho mình là kẻ
Vô Đức, nên đều cúng thí cho đại chúng.
Có người hỏi
Sư rằng: “Do duyên gì mà hô chuông mới cảm được điềm
ứng ấy.” Sư đáp: “Tôi
không có thuật gì khác, thấy trong Phó Pháp
Truyện, Kế Nị Sất Vương Kiếm Luân Đình
Sự và
Kinh Tăng nhất A-hàm nói về Công Đức của
tiếng chuông, tôi kính vâng việc đó, gắng
sức thực
hành. Mỗi lúc mùa Đông
lên lầu, gió lạnh cắt thịt, chư tăng cấp cho áo da để cầm
dùi chuông, giá lạnh rách thịt, trong lòng bàn tay máu ngừng đọng, tôi không vì thế mà từ nan. Lại đến các chùa, mới đầu hô chuông là nguyện cầu các vị
Hiền Thánh đồng vào đạo tràng,
sau đó ba lần
gióng chuông rồi lần lượt gióng dài và rất mực chí kính như trước, nguyện cho các loài đang ở trong các đường xấu ác nghe tiếng
chuông này, cùng một lúc được lìa khổ.
Hạnh nguyện như thế, chí tôi thường vâng tu,
đâu chỉ thành kính sơ
sài mà có thể cảm ứng được xa!” Mọi người rất
kính phục lời nói ấy của Sư.
Đến tháng ba niên hiệu
Trinh Quán thứ
sáu
(6
3
2) thời Tiền Đường, Sư bị bệnh, chỉ thời gian ngắn, mà tự biết trước ngày thị tịch, xả bỏ thân mạng của cải,
mời tất cả các vị thầy bạn cùng đến, nhân lúc thọ trai mà nói lời giã biệt.
Sau đó không lâu, Sư thị tịch chùa Đại Trang
Nghiêm, thọ bốn mươi lăm
tuổi, an táng trong hang Đỗ Thành.
Ngài có vị đệ tử là
Sa-môn Thiện Nhân, là bậc
Tông Sư giới
Phạm, giảng Luật Tứ
Phần, giảng Kinh Pháp Hoa, Phước tuệ thầm sáng,
nổi tiếng ở Kinh Ấp.

Truyện ngài Thích Đạo Tích trụ chùa Phổ Cửu ở Bồ Châu:

Thích Đạo Tích, là người xứ An Ấp thuộc
Hà Đông. Họ Tương Lý, tên là Tử
Tài. Khi đã vào huyền môn lại đổi tên là Đạo
Tích. Sư là con cháu của
Cái Trịnh Đại
Phu Tử Sản.
Xưa kia, khi
Tử Sản mới ra đời lòng bàn tay nắm chặt, bèn mở tay ra xem thì có chữ
Tương Lý”, về
sau nhân đó mà lấy làm
họ. Sư có thân tướng cao lớn, khôi ngô rất có
chí lớn, khéo học bao
gồm, Tông chuộng nghiêm quân.

Sư sớm tập học
Khâu Phần, thần khí
ngời sáng. Năm mười hai
tuổi muốn xuất gia mà Sư
chưa biết đến đâu. Gặp được Luật sư Hồng
Trạm thấy Sư có
sự kỳ đặc, bèn xuống tóc cho,
Sư ẩn tích nơi
Song Nham. Sau đó, lại đến
nương tựa Thiền sư Pháp Lãng cầu học Tâm Pháp.
Sư ẩn bóng ba năm chẳng
bước chân ra khỏi cửa núi, nhưng vì u chứng
là khó, thánh giáo cần
phải trải qua. Niên hiệu Khai Hoàng thứ mười ba
(5
9
3) đời Tùy, ngài ôm bát đi khắp, tham cầu giáo nghóa, trên đường đi qua Thương Hải, Ký Hải đến chùa Viễn Hành, Sư nương tựa
Pháp sư Phổ Hưng, tìm học Kinh Niết-bàn, vui mừng được nghe pháp chưa
từng nghe. Bốn năm sau,
tình thông ba việc, Sư rất được các bạn đồng
học mến trọng. Đến niên
hiệu Khai Hoàng thứ mười tám
(5
9
8) đời Tùy, Sư vào kinh đô, nươg tựa Pháp sư Minh Cập ở chùa Bảo Xướng, cầu học Địa luận. Lại đến
nương tựa Pháp Sư Trí Ngưng ở chùa Biện Tài,
học Luận Nhiếp Đại
thừa. Đối với Thập Nghóa Huân Tập sáu phần chuyển y,
Vô Trần Duy Thức, trải qua một thời gian
Sư đã tỏ ngộ. Đến niên hiệu
Nhân Thọ thứ hai
(6
0
2) đời Tùy, Sư lại đến Tinh Châu, đến chỗ Sa-môn Pháp Lăng ở
chùa Võ Đức, nghe giảng Kinh luận Địa Trì,
nên Sư thành đạt được
Thập Pháp Tam trì cùng tận cội nguồn.
Đến tháng
bảy niên hiệu Nhân Thọ thứ tư
(6
0
4) đời Tùy, Dương Lượng làm loạn,
Sư bèn cùng các Đồng bạn như Sa-môn Tố, Sa-môn
Kiệt v.v… đi về hướng Nam, đến Bồ Phản. Khi đã
đến quê cũ, Sư đại hành pháp hóa, trước tiên giảng
Kinh Niết-bàn,
sau ngài giảng
Luận Nhiếp Đại Thừa. Và các
Dị Bộ thường luôn truyền bá. Đến lúc gần
năm mươi tuổi, Sư chỉ
hoằng truyền Kinh luận Địa Trì, lấy làm điểm cùng cực của
sự răn dạy
khuyến hoá, đặc biệt gọi là yếu luận khai Tâm, nên các hàng Đạo tục thành tượng đều thấm nhuần ơn pháp hóa, kết tông
từ huấn xa gần đều
thông hợp. Nhưng Sư rất phòng giữ phiền não, lại cẩn trọng hiềm nghi dèm pha, nên đối với ni chúng đến nương tựa quy y,
Sư chẳng từng đoái hoài
dắt dẫn. Sư từng bảo với đồ chúng rằng:
“Người nữ làm dơ bẩn giới hạnh, trong
Thánh Điển
thường nói, Đức Phật độ cho họ xuất gia làm tổn giảm
Chánh Pháp. Chỉ mới nghe tên đã dơ bẩn tâm,
huống gì đối mặt mà không nhiễm ư?
Vả lại, Đạo quý ở thanh
tịnh hiển hiện, chẳng can dự phi lạm, tục trọng xa hiềm.
Người quân tử
phải kính phụng. Tôi tuy
chẳng bằng, nhưng xin vâng theo độ ấy.” Do đó, mà việc cầu xin thọ giới dạy trao, đến lúc tuổi già
Sư chẳng hề bước đến.
Nếu có muốn tham yết thưa
hỏi, Sư cũng chẳng cho vào phòng thất. Đó chính là cốt cách nghiêm khiết
chính mình, trong
sạch trinh thuần bước đi
lên, nên các bậc tài
giỏi ở Hà Đông hchẳng đồng với phong thái của Sư.

Trước tiên là có Sa-môn Bảo Trừng vào đầu đời Tùy ở chùa
Phổ Cứu bắt đầu đắp
tạo pho tượng lớn cao trăm thước. Cả muôn công
thợ mới lên được
một, chưa hoàn tất ước nguyện ấy mà ngài Bảo
Trừng đã sớm thị tịch. Các bậc lão túc kỳ đức trong xóm ấp thỉnh
Sư kế tiếp
công việc ấy.
Sư chỉ vì Đại tượng
chưa thành, lại dắt dẫn bảy quý
mà tạo dựng. Tu tạo dựng xây
suốt mười năm điêu khắc điểm trang đã
hoàn thành. Các hàng Đạo
tục đều hoan hỷ vui mừng. Lúc đầu, vào tối
hôm Sư nhận lời mời
thỉnh thì nằm mộng đến bên sườn núi thấy có hai
con sư tử ở bên cạnh
Đại tượng liền nhả các gạt ngọc sáng tương tục
không ngừng dứt.
Khi thức giấc,
Sư nghó rằng:”Thú Vương tự tại là biểu thị dòng
Pháp chẳng mãi không
vướng đọng. Châu báu tự phun nhả dụ
cho Tài thí không cùng.
Minh vận ngầm mở, công thành ở tại đây. Sư
liền bảo công thợ đắp
họa điềm thấy trong mộng ở trước Đại tượng Đức
Di- lặc, đến nay vẫn hiện còn.

Chùa ấy nằm ở phía Nam Bồ Phản, cao sáng xinh đẹp, phía
đông gần đến Châu Lý,
phía Nam trông tới Hà Sơn. Tôn tượng được thiết
trí ba tầng, hành lang khắp bốn phía, trên phường dưới viện.
Vườn bền chặt ruộng raum vây quanh rủ lại, nhỏ mà thành lớn, đó đều là do
công lao của Sư, chứa
nhóm công đức, từ không dựng tạo có, đều là
do năng lực của Sư, nhưng Sư vẫn thường mặc áo
thô xấu, ăn dùng rau lá, xem thường vật chất, quý trọng tánh mạng. Khi chùa
Phổ Cứu đã đầy đủ,
Sư bèn tìm chổ tỉnh lắng để về nhàn, làm nên mà chẳng ỷ cậy, liền ở nơi
u ẩn, ngày ngày giữ chí,
chóng dứt việc người đời. Sư không hề bảo ban mà chúng tự
nghiêm tịnh, chẳng bước ra mà chúng
sinh tự tìm đến.
Bộc Xạ Bùi Văn Chân Sủng Cư Thượng Tể kính trọng đức lệnh
của Sư, từng dâng tặng hương hoa y phục.
Thứ sử Đỗ
Sở Dung biết
Sư được
người kính trọng nên
đến xin cầu pháp. Sư có được những sự cảm động,
đại loại đều như thế.
Đến cuối
đời Tùy, bít lấp Hà Đông, Thông Thủ Nghiêu Quân
Tố trấn thủ tại
Hoang Thành, một mình cầm đầu, nên tha hổ hung
bạo, người đương thời
chẳng ai dám trộm nhìn. Muốn bàn nghị các
Sa-môn lên thành giữ gìn cho bền chắc, người nào dám can ngăn
sẽ
bị chém đầu. Các hàng tăng tục đều
lo sợ, không ai dám
trái nghịch.
Sư tức
giận từ bên trong phát
ra, chẳng cần đoái hoài đến thân mạng, bảo với
pháp thuộc rằng: “Thời thì có
thạnh suy, nhưng pháp không có
thạnh suy,
khi trời chưa tan mất thì
văn ấy vẫn còn tại đây. Vả lại, Sa-môn là
khách ngoài trần, dấu
vết vượt cao hơn đời, làm sao được cầm nắm giáo mác, ôm lấy áo giáp làm tên lính chế ngự ư? “Bèn dẫn các
Sa-môn Đạo
Tôn, Thần Tố bước lên
thềm, giữ nghiêm sắc mặt mà can ngăn rằng:
“Bần đạo nghe rằng:
“Đối với người không sợ chết thì chẳng thể
lấy sự
chết mà làm họ sợ
hãi.” Nay xem cái chết như sống, chỉ sợ không được
cái chết ấy. Vì chết mà có ích là điều rất đáng can tâm.
Tính sự mất còn
của thành là mưu lược
của ông. Ở đời có Vinh thái chăng là vận của
ông, đâu phải năm, ba hư
tánh mà cứu giúp được ư? Xưa kia, nhà Hán kính trọng
Tứ Hạo mà thiên hạ được thanh bình lớn mạnh, nhà
Ngụy mến quý
Can Mộc mà cả nước nhà được đại trị. Nay muốn ràng buộc để theo Quân dịch thì trái với trời thường lấy hội
Linh Kỳ. Sợ sẽ chuốc lấy
điềm chẳng lành, dám
bày nỗi lòng, nguyện tỏ mưu sâu, không nên dối
rỗng bày, một mai tự nghiêng đổ, sau đó sẽ bị
Thiên hạ chê cười. Nếu ông đòi lấy đầu, tôi
sẽ hiến dâng Đầu, nhưng vì bổn nguyện nên phải lấy
sự sống thừa bức sung
vào bộ giáp thì không biết sống làm sao, chết
làm sao!” Sư trình bày
lời ấy, những người đứng bên cạnh thảy đều
sợ
hãi. Lúc đầu,
Nghiêu Quân Tố nghe lời can ngăn đó rất kính trọng từ khí
của Sư, chỉ trố mắt nhìn
thẳng mà bảo rằng: “Kỳ lạ thay người này! Cớ
sao tâm khí hùng mạnh như
thế ư?” Nhân đó mà xả bỏ chẳng hỏi han.
Quả nhiên đến chỗ Sư
mà tỏ bày sám hối, Nghiêu Quân Tố lấy sự giết hại, vô độ mà
sánh với tâm độc hại, lại thêm nêu ý khinh thường lăng
nhục, tuy đương thời có
được sự an nghỉ mà họa tạo nên điềm ấy. Cuối
cùng bị người trong Thành là Tiết Tông làm hại.

Từ khi, Sư
lập tánh cứng rắn, chí quyết không đổi thay, gặp
phải mọi sự tức giận
động làm cá thịt. Sau khi xuất gia, Sư tự chê trách bổn duyên, bẻ gãy vô tình, càng tăng thêm hòa nhẫn. Đến năm ngài
sáu mươi tuổi, hạnh ấy càng lớn, tu tập
thành tánh, lời nói ấy thật
chẳng sai lầm. Đến ngày
mười bảy tháng chín niên hiệu Trinh Quán thứ
mười
(6
3
6) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Phổ Cứu, thọ sáu mươi chín tuổi.
Lúc đầu, Sư
bảo: “Bệnh không phải là sự khổ.” Tự biết cuộc
đời của mình, nên bảo
với môn nhân rằng: “Nay tôi đã bảy mươi lăm tuổi, tôi
sẽ qua đời nội trong năm này!”. Đồ chúng cùng thưa hỏi
Sư rằng:
“Thầy mới sáu mươi chín tuổi sao vội từ giã thế?” Sư bảo:
“Sinh tử là pháp như thị. Tôi
không hề lo sợ. Vả lại, lão tăng (tôi) tuổi chỉ
gần bảy mươi, mà
Thứ sử trông diện mạo tôi tăng thêm
sáu tuổi. Nên mạng
sống đó chỉ trong
sớm tối. Cố gắng
khắc sâu, nên xem vào
sở hành của
tôi!”. Sư lại bảo:
“Trong kinh chẳng nói ư? Thế gian rất mong manh không được bền chắc”.
Khi Sư thị tịch,
suốt ba ngày, chuông chùa gióng
không phát ra tiếng, sau
đó trở lại như cũ. Mọi người điều buồn than.

Truyện ngài Thích Đức Mỹ trụ chùa Hội Xương ở kinh đô:

Thích Đức Mỹ, họ Vương, người ở xứ
Lâm Thanh thuộc Thanh Hà. Từ lúc nhỏ bẩm tánh
Sư đã vốn thích điều lành, mở miệng giảng
nói thường bày tán
tụng, nhóm đất cát vui đùa thì trước là làm ảnh
Tháp, mỗi lúc thấy
hình tượng, nhận biết liền kính lễ. Do vậy mà quyến
thuộc thầm lấy làm lạ,
biết Sư không thể tiếp tục nối dõi, nên mặc tình để
Sư theo thầy học tập. Năm
mười sáu tuổi, Sư giã từ cha mẹ đến những
nơi rừng núi đồng hoang,
phỏng tìm Danh hiền, để làm thấy mình.
Đến năm mười chín tuổi,
Sư mới được cạo tóc xuất gia,
Sư cẩn trọng khiêm nhường
cung kính, chuyên suy nghó hạnh nghiệp. Tuy
các kinh luận,
Sư đều học nhưng chỉ lấy luật làm cốt yếu trong tâm.
Nên đối với luật Tứ
Phần, Sư thông hiểu Tông hệ, tìm cầu bạnh lành
chẳng kể gần xa, Sư
nghiêm khiết tự cố gắng, chẳng đồng với phi loại.
Vào những năm cuối niên hiệu
Khai Hoàng đời Tùy,
Sư xét Phong hóa ở chốn kinh đô,
Thọ Trì giới luật, lấy việc lễ
sám làm hạnh nghiệp
chánh. Nhân đến núi
Thái Bạch, Sư trì tụng Kinh Phật Danh mười hai
quyển. Mỗi lúc hành sám,
Sư vừa tụng vừa lạy, mọi người cho đó là Tổng
Trì Niệm lực, công cách
Niết-bàn. Tại núi Thái Bạch Cửu lũng trước
kia vốn có Thiền sư Tăng
Ung, là vị danh tăng đạo hạnh, nhân đó, Sư
lại đến kính thờ, tôn
làm thầy, Sư theo thọ nghóa nghiệp, chóng nhiễm
ấm lạnh. Sau đó, Sư về
lại kinh đô, trụ chùa Tuệ Vân.
Gặp được
Thiền sư
Tónh Mặc, Sư lại nương tựa cầu học.
Ngài Tónh Mặc là đệ tử thần túc của
Thiền sư
Thiện Đạo, khéo vâng thừa
Tín hạnh, rộng làm công
đức chủ, khổ tiết kiệm ước thân tâm, không
mặc y phục bằng lông da
gấm lụa. Ngài Tónh Mặc theo học với ngài Thiện Đạo, thấy nghe học đó, vang vọng khắp kinh đô, riêng kết
quy tục chúng.
Sư nương theo ngài
Tónh Mặc có hơn mười năm, ba
nghiệp thuận theo, rất được mến đãi.
Do đó, mỗi năm Đạo Tràng lễ
sám
sắp tan,
cách kỳ hạn bảy ngày,
gắng thêm mạnh mẽ. Với Kinh mười lăm ngàn
danh hiệu Phật, mỗi ngày
Sư trì tụng một biến, tinh thành đạt đến có nhiều
điềm lành, từ đó đến lúc qua đời,
Sư trì tụng có hơn ngàn biến.
Nên ngài Tónh Mặc rộng giúp
cửa Phước Khai ngộ các hàng só tục, rộng mời
đại chúng, lớn bày đàn
việt, lợi dưỡng kết quy ở chốn kinh đô thì đó là nơi tốt đẹp hơn cả. Tuy chứa nhóm mà lại hay tan, nên người đương
thời lại quý trọng.
Ngài Tónh Mặc từng đến trụ chùa Hưng Thiện nhóm
họp ngàn vị tăng hành Đạo. đến lúc mãn kỳ, cúng
dường riêng mỗi vị mười xấp lụa mỏng, gần đến giờ tan, bên ngoài đến đông gấp bội, vị tăng chấp
sự
sợ thiếu nên y cứ theo tên mà giao vật.
Ngài Tónh Mặc nghe thế, bảo rằng: “Sao
có lý ấy, chẳng thành nghóa tăng, nếu như ước
cắt thì Phàm Thánh khó
biết, chỉ nên cúng dường chớ lo thiếu hết.” Trước đó, trong kho không chứa để một thứ gì, mọi vật đều đưa ra lúc tan
hội. nhưng khi thiết Đại
hội, bảy chúng đều nhóm họp, vật thí chất như núi, mới cũ đều
sung vào. Khi đó mọi người đều
kính trọng, cho rằng:
“Ngài Tónh Mặc chí lớn
mà đặt để xa nên khiến Linh kỳ thầm giúp đỡ.
Nếu không như vậy thì ai nhìn thấy mà không
sợ ư?” Nên từ những năm cuối niên hiệu
Khai Hoàng đời Tùy đến niên hiệu Đại
Nghiệp thứ mười
(6
1
6) đời Tùy, mỗi năm có cúng thí lớn. Thể lệ đều như thế. Đến lúc sắp thị tịch ngài Tónh Mặc giao phó cho Sư nghiệp dụng ruộng phước rộng khắp ấy,
Sư kính trọng thực hành. Nên đối với hai thứ ruộng phước Bi và Kính, mỗinăm thường cúng thí. Hoặc cấp cho y phục, hoặc cứu giúp bằng
lương thực. Và những nơi tạo
Phước phần nhiều hay
thiếu thốn, Sư đều đến
cầu tạo thông và đều cấp giúp cho. Lại đến cuối
mùa Hạ, các chùa thọ
Bồn (cúng dường Vu-lan) hễ nơi nào có Bồn, Sư
đều đưa vật đến. Nên
người đời gọi đó là “Phổ Bồn tiền”. Tại chùa
Thiền Định thực hành
việc ấy thường luôn chẳng dứt.

Vào những năm cuối niên hiệu Đại Nghiệp, vào mùa hạ Sư mời ngàn vị tăng
suốt bảy ngày hành Đạo, bỗng cảm một người lạ hình
phục sáng rỡ đi đến,
báo với Sư rằng: “Trời đã trở nóng, sao không lấy bánh để cúng dường?”
Sư nói: “Bột dễ làm, người nhiều bánh hư, làm
sao có được?”
Vị ấy bảo: “Dễ thì hãy làm, vả lại ngào ba mươi hộc
bột, làm trong hai ngày,
bánh không hư đâu!”. Sư bèn y theo lời mà cấp.
Vị ấy lại chỉ nói: “Làm
nhiều bình nước, các thùng phần nhiều chứa nước lạnh.
Sáng mai thiết bày.” Nửa đêm thức dậy, lấy bột đánh nhồi
trên bàn, cổ động người
vật, các hàng tăng tục nhóm họp để xem, kinh loạn cả tai mắt, chỉ phút chốc đánh cắt bột xong, gần đến một nửa, bảo
người đem nấu, tùy bánh chín
trong nước, thì tự đến vớt lấy. Đến lúc
sáng
sớm dâng cúng bánh, đều ăn rất mềm, chọn lựa khó đoán, cả ngàn người đều no và cùng vui mừng thư thái, thử tìm người thợ, hỏi khắp không
biết đã đi
đâu. Và bánh còn lại trong các thùng nước, ngày
sau đem
ra dâng cúng chư tăng,
mới hết kỳ hạn mà không một cái thối hư. Cải
đại chúng đều vừa
buồn vừa vui cảm thông sự ứng hiện ấy.
Đến đầu niên hiệu Võ Đức
(6
1
8) thời Tiền Đường. Chùa Hội Xương mới bắt đầu xây dựng, lại thỉnh
Sư đến ở đó.
Sư bèn đến
Tây Viện xây dựng
sám hối Đường, tôn tượng thiết bày trang nghiêm rực
rỡ, đường vũ rộng
thoáng. Hành lang khắp bốn phía, phức điện lại
nhiều lớp cao thoáng, Sư
thệ nguyện cùng các chúng sinh dứt bỏ nghiệp ác, giữ gìn lân dài lễ
sám khiết tịnh
phương đẳng. Hễ vị nào muốn tấn
Đàn thọ giới cụ túc,
thì trước tiên phải đến nương tựa tẩy rửa thân tâm
mới lên đàn vị. Lại
có lúc bỗng nhiên giếng nước tắm gội tự khô
cạn. Tăng chúng đang ở tại chùa không làm
sao cónước để tắm gội mà
lễ sám.
Sư bèn bưng lò hương đến
giếng, tha thiết gia tâm cầu cáo, liền đó
giòng suối tuôn chảy, trở lại giống như
ngày thường.
Bấy giờ, mọi
người cùng tôn kính.

Sư chứa để
Xá-lợi cất trong hộp báu, hễ đến nơi nào thì đều
mang theo để cúng dường.
Thường nơi nào tạo tháp đều thỉnh cầu để rải tán, trăm viên ngàn viên, hễ cần bao nhiêu thì
Sư cung cấp.
Bởi sự
Tinh cần khổ thiết cảm nên, hễ tan liền đầy.
Do đó, đức tin càng thêm lớn
mạnh. Sư cầu khẩn không
dứt. Lại nữa, mỗi năm sang mùa Thu hạ, Sư thường đi
chân không,
sợ giẫm đạp các loài
trùng kiến. Từ tế luôn nằm trong
ý Sư. Hoặc đi bằng
thuyền bè, suốt một mùa hạ Sư không ngồi, hoặc
học dứt lỗi,
suốt ba năm không nói, hoặc bắt chước theo hạnh
Bồ-tát thường Bất khinh, lễ bái
khắp cùng bảy chúng,hoặc đồng tiết chế ăn uống một trong bốn phần. Những tạp hạnh như thế hình tướng rất nhiều, tức
tự lược buông, rất
khó nên đủ. Lúc còn sống Sư luôn nghó tưởng
chuyên hướng về phương
Tây, miệng xưng niệm danh hiệu Phật A-di-đà
cho đến lúc qua đời.

Đến ngày hai
mươi sáu tháng mười hai niên hiệu Trinh Quán thứ mười một
(6
3
7) thời Tiền Đường, Sư chắp tay xưng niệm Danh hiệu Phật mà thị tịch tại phòng viện
trong chùa, thọ
sáu mươi ba tuổi, bèn rước đến
Nam Sơn, chim cú Tai mèo kêu réo ở gò đồi.
Sau đó, thâu
nhặt di cốt và xây Tháp
tại hang Ngạnh Tử để An táng. Các đệ tử Sư
dựng lập Văn Bia nơi
chùa Hội Xương, do thị trung Vu Chí Ninh soạn văn. Lại nữa,
tại Kinh Ấp có Sa-môn Đàm hiến cũng lấy hạnh
nghiệp Hoằng Phước theo
cách thức của các bậc Tiền hiền, tự thân tạo
thành khuôn phép, mọi
người đều suy tôn kính lạy. Chỗ Sư tạo phước nghiệp tùy nơi chốn đều thành, nên điện Phật chùa Từ Bi là chỗ
Kinh dị của
đương thời.
Do người đời kính đáo, nên chẳng nói rộng.

Truyện ngài Thích Tuệ Trụ trụ chùa Thanh Thiền ở kinh đô:
Thích Tuệ Trụ, họ Vương, người ở xứ
Bồ Phản thuộc
Bồ Châu. Thuở nhỏ ở trong cửa Đạo, Sư ưa chụông phước
nghiệp. Sau khi thọ giới
Cụ túc thì Sư học Luật Tăng Kỳ. Đến năm ba mươi
tuổi, Sư lại chuyên về
Thiền tụng, sớm tối nối nhau, xem trọng Kinh Pháp
Hoa. Sau, Sư đến trụ chùa
Thanh Thiền ở
Kinh Aáp. Bắt đầu xây dựng cơ cấu đều giao
phó Sư, hơn bốn mươi năm
Sư không hề nói lời mỏi mệt, nên khiến tháp chín tầng nổi giữa hư không, mái hiên nhiều lớp, Điện đường
Viện Vũ, mọi việc đều
viên thành.
Sở dó cây trúc rậm tốt, vường tược vây
quanh, nước đất trang điền, kho lẫm bền chặt, trong
kho cất chứa mọi
vật thường đầy, không gì chẳng nhờ Sư ở kinh đô, không đâu hơn chùa
ấy, coi sóc trước sau công phu thật chỉ do một người.

Đến năm
sáu mươi tuổi,
Sư bèn từ chức mọi việc của chư
tăng. Đại chúng cho rằng
Sư cần khổ đã lâu, hãy nên tạm nghỉ. Gặp lúc
có cơ duyên đoán quyết
đều đến hỏi han Sư. Trong chùa có đủ Tịnh
nhân, không đáng phải
làm việc. Sư bèn chọn lấy hai mươi người cho học về cổ vũ.
Thường đến ngày lễ hội, bày nhạc
trước tượng, khắp bốn phương xa hỏi xem lấy làm vui mừng. Nên nam nữ đều nối gót
truyền nhau,
âm thanh kỹ thuật tối cao
so với thế tục. Gặp lúc khổ hoạn cùng khốn,
Sư tự biết sẽ thị tịch,
bèn dùng nước nóng thơm tắm gội, sửa sang y
phục, bảo rằng: “Tôi
có chút tội nhỏ, phải chịu bệnh nặng. Do việc tạo
dựng đào bới đục tạc
nên như vậy.” Đến lúc Sư sắp tịch, hơi khí lời tiếng
Sư không mờ tối, bảo với đệ tử rằng: “Trả nợ đã xong, giờ tôi đi đây!”.
Nói xong Sư thị tịch, thọ
sáu mươi chín tuổi. Lúc đó nhằm niên hiệu trinh Quán thứ nhất
(6
2
7) thời Tiền Đường. Lúc đầu để lộ bày di hài,
sau
mới thâu nhặt để an
táng, xây ngôi tháp vuông, dựng lập bia minh.

Bấy giờ, ở chùa Hội Xương tại Kinh Ấp, có Sa-môn Pháp Tố
là người lỗi lạc khác
thường, tiết tháo kỳ đặc cao vợi, thường làm mọi
thứ kỳ lạ. Bổn sư của
Sư là Sa-môn Trí Khải, chuyên thực hành khuyên tu tạo. Xưa ở tại
Giang Biểu, hễ
Sư đến đâu thì đều thiết bày đại hội đông đến
muôn người, đầu đêm mới báo, đến
sáng ngày bèn đã làm
xong. Đại loại như thế,
chẳng phải chỉ một lần. Đến cuối đời Tùy, ở
Kinh Đô Thành tự giữ vững chắc, xương người
đói chất cao như khối. Tại chùa ấy có hai pho tượng bằng vàng, mỗi tượng cao
một trượng.
Sư không
nỡ nhìn thấy sự khốn
cùng nguy ách ấy, bèn lấy một pho tượng nung
lửa phá tan để mua gạo
nấu cháo cung cấp cho người đói. Chẳng bao lâu,
gạo hết,
Sư lại muốn lấy phá như trước.
Khi ấy, Sa-môn Biện Tướng cùng với Chư
tăng v.v… chống cự gìn giữ không cho. Sư bảo: “Các
Đại đức chưa biết chí lý. Xưa kia, Đức Như Lai
lúc đang tu nhân địa, vì các chúng sinh mà còn chẳng
mến tiếc đầu mắt tủy não, hoặc sinh làm
núi thịt, hoặc chết làm
cá lớn để cứu giúp mọi loài đói khổ. Cớ sao khi đã thành chánh quả lại tham tiếc thân biến hóa. Các Đại đức nên biết, nay một pho tượng này nếu chẳng tuệ cấp cho
chúng sinh, thì
sau khi thành cũng
sẽ bị hủy hoại theo, như vầy vùi lấp lắm người, đâu
bằng Pháp Tố tôi nay chỉ
có một thân!” Chúng không chấp thuận, đến ngày Ngụy
Trịnh đánh ập thì pho tượng ấy bị phân tán trước, đúng như lời
Sư nói. Nhưng ngôn hạnh
ấy quỷ quyệt, hiểm nguy mà khó mà vâng theo, những
trường hợp ấy chẳng phải chỉ một lần. Sau, Sư đến
Kinh Ấp và thị tịch tại chùa Hội Xương.

Truyện ngài Thích Trí Thông trụ ở núi Ngưu Đầu thuộc Tử Châu:

Thích Trí Thông, họ Trần, người ở
Từ Châu. Năm tám tuổi,
Sư xuất gia làm đệ tử
Pháp sư
Chánh Đạo. Sau,
Sư tụng kinh Pháp
Hoa và giảng tại núi Ngưu
Đầu. Sư khéo nghiêm trì oai nghi, kính giữ
giới pháp, trinh thuần
cần khổ. Sư hàng phục Hoàng lão, các hàng só nữ
tấu chương thảy đều
nương tựa có đến năm mươi người, xa gần đều lo
sợ. Chùa viện được
thành tựu chỉ mình Sư suốt trước sau, cả đại chúng
đều khiếp sợ, không ai dám chứa để của cải riêng. Có hai con chim oanh vũ cứ đúng thời đến nghe
giảng Pháp.
Sư giảng có hơn trăm biến, trong
đó có hai lần phát ra ánh sáng.
Đến ngày mười ba tháng mười niên hiệu
Trinh Quán thứ hai
mươi ba
(6
4
9) thời Tiền Đường. Sư bảo tăng chúng rằng: “Tôi tạo lập chùa núi, cần dùng có
thể đến mười vạn quan tiền, chỉ tiếc chưa được hoàn bị, nay phải vónh
biệt rồi!”.
Nói xong, Sư bèn thị tịch, thọ chín
mươi bảy tuổi.
Sư tịch ngay lúc chúng tăng đang tiểu thực, khắp các chùa, các phòng nhà đều rung chuyển và biến thành mầu trắng khoảng
chừng một bữa ăn.

Truyện ngài
Thích Tuệ Chấn trụ chùa
Thông Tuyền ở Tử Châu:

Thích Tuệ Chấn, họ Bàng, trụ chùa
Thông Tuyền ở
Tử Châu. Thân Sư cao
tám thước. Sau,
Sư đến nghe
Pháp sư
Hạo giảng Tam Lụân, và lãnh ngộ được huyền chỉ. Phước lực
Sư trùm khắp đủ, Thục Châu từ xa
suy trọng.
Khi Pháp sư Hạo về lại
phương Nam, có được hai trăm bộ pháp
phục ca-sa,
Sư đem dâng tặng ở đầu đường. Mỗi năm
vào tháng giêng Sư tổ
chức tụng đọc Tạng Kinh, cả ngàn vị mặc pháp
phục ca-sa, Sư dâng chúng
không thiếu sót. Sư thường giảng dạy Tam
Luận, thính chúng có hơn
trăm người. Bỗng có một hôm đang ngồi trên
toà cao mà tâm trí dường
như ngủ gật, thấy có một người bảo với Sư
rằng: “Ở đầu núi phía
Tây khéo nên tu tạo tôn tượng Phật lớn.” Khi đã tỉnh giấc,
Sư xuống tòa, dẫn chúng đi xem, quả đúng đáng tạo tôn
tượng hai bên có dòng
suối chảy. Sư liền bảo thợ làm đá đục tạc làm tòa
và thân tượng cao một
trăm ba mươi thước. Đến niên hiệu Trinh Quán thứ
tám
(6
3
4) thời Tiền Đường thì công việc thành tựu mỹ mãn. Khắp bốn phương đều nhóm họp,
các hàng đạo tục có ba mươi ngàn người đều vui mừng với tôn nghi ấy. Từ trong miệng pho tượng ấy phát ra ánh
sáng mầu trắng rực rỡ
xa gần mọi người đều đồng kính ngưỡng.

Trước đó có một con ngựa, mỗi ngày đi năm trăm dặm, từng trải trong các quân trận, các con ngựa khác đều chết, chỉ một mình con
ngựa ấy sống còn trở
về. Đến tháng bảy niên hiệu Trinh Quán thứ mười bốn
(6
4
0) thời Tiền Đường, bỗng nhiên nó tự kêu ré, bỏ ăn ba ngày. Sư nghe thế khắp mình nổi ốc. Có một vị tăng lạ tên là Thập Lực nói với
Sư rằng: “Ngựa giã
biệt chủ, Chủ sẽ đi trước, ngày mười lăm tháng giêng năm tới vào lúc giữa trưa
sẽ
nhập niết-bàn,
Pháp sư nên ban trải
tất cả tài vật không
nên để lại về sau, đối với tự thân đâu có
ích gì?” Nói xong, vị tăng lạ ấy biến mất.
Sư chẳng biết nguyên do thế nào, nên
việc trước tiên là Sư
tạo Tạng kinh, thỉnh chư tăng thường xuyên đọc tụng, mở cửa đại thí.
Những người thuộc hai thứ ruộng phước Bi và
Kính ở bốn phương xa đến
Sư đều dâng cấp. Đến cuối năm qua đầu năm,
Sư lại thỉnh chúng tăng tụng
kinh, hành đạo suốt hai mươi mốt ngày, các
tục duyên côn quý trong
ngoài đều nhóm họp. Đến ngày mồng tám tháng một ( năm
6
4
1) có mùi hương thơm xông ngát khắp chùa. Các hàng Đạo tục khắp trong xóm ấp đều nghe được mùi hương thơm lạ nêu xả tán nhóm họp về núi. Đến ngày mười lăm hơi thơm vẫn còn chưa hết. Từ sáng
sớm đến giờ
Ngọ cây cối, đất đai trong vườn nhà đều mọc hoa
sen. Đại chúng thấy điềm lạ, biết
Sư sẽ thị tịch.
Sư bảo: “Tướng tốt đã
hiện, không chờ đợi
đầy.” Bèn ban thí, dùng bữa sáng xong, tay Sư bưng
lò hương đi nhiễu quanh
tôn tượng Lô-xá-na ba vòng, rồi về lại trước
tôn tượng Phật, qùy
thẳng thân mình, giữ chánh niệm. Bất chợt Sư thị
tịch, thọ sáu mươi sáu tuổi.
Lưu lại lễ tang đợi mãn mà mùi thơm vẫn còn, huynh độ còn có ba
người, mỗi
người xả thí năm mươi vạn quan tiền đến chỗ Sư thực
hành Tăng Đức thí và
Bi điền, làm tháp đá cao năm trượng, nơi khám có
đặt giường dây, nâng đưa nhục thân
Sư vào tôn trí trên đó, qua hơn
trăm ngày vẫn không ngã
đổ. Các hàng đạo tục có hơn vạn người đều
buồn khóc liên tục không thôi.

Truyện ngài Thích Tuệ Vân trụ chùa Hoằng Phước ở kinh đô:

Thích Tuệ Vân, họ Vương, người ở xứ Thái Nguyên. Tổ tiên xa xưa của
Sư lánh đến ở
Cửu Giang. Từ thuở nhỏ
Sư đã ưa thích
sống
đạo, nên tìm đến chỗ
Sa-môn Trí Giai chùa Đại Lâm ở Khuôn Sơn mà
xuất gia. Ngài Trí Giai
cũng là bậc tiêu lãnh ở đương thời, rất có tiếng
tăm xuất thế.
Nhưng Sư hăng hái với thời tục,
siêng năng cố
gắng nương theo, nên khác
thường luân, chẳng bó bụôc bởi vật lụy, từ đó đại
tiết đại vụ riêng lưu tâm.

Bấy giờ, Sư
vừa hai mươi lăm tuổi, có Thiền sư Đạt là người
mà khắp các nơi trong
ngoài Giang Hoài hễ có làm việc gì mà không được
toại ý thì đều đến cầu thỉnh. Sư vì chùa miếu bị
hủy hoại nên đến thỉnh mời, mà
Thiền sư Đạt không hứa thuận.
Sư đem nguyên do đến
báo mà chẳng được
giúp đỡ, bèn xin được chết. Thân ngã xuống đất,
nước mắt nước mũi
ràn rụa chảy đầy khắp cả năm thước. Lại gõ đầu
xuống đất, sưng bầm xanh
tím che phủ mắt, lại thệ nguyện rằng: “Nếu
không thỉnh Sư đến được
thì Tuệ Vân tôi cũng gieo mình xuống sông.”
Thiền sư Đạt thấy chí ý
Sư lớn mạnh bỗng nhiên thay đổi ý. Sư liền báo trước với các hàng đạo tục tại đó đến đón hầu, làm
sạch cỏ cây nhìn
thẳng đến núi. Đường
đi không có lối tắt, giữa đường gặp phải đàn hổ,
cũng không rảnh để đưa
mắt nhìn, thỉnh Thiền sư Đạt đến núi, phải có Kinh thỉ, nên ngược dòng đến các chỗ xem xét công đức.
Bấy giờ, gặp
lúc tiết động giá lạnh,
băng tảng ngăn cản đường thuyền, đổ cát đổ ùn làm trở ngại người và thuyền.
Sư bèn gấp buộc xiêm y, phá
băng tuyết,
kéo neo thuyền, từ eo khố trở xuống, váng băng xé rách thịt máu chảy
ra ngưng đọng mà Sư chẳng
hề biết khổ nhọc. Từ đó thuyền đi được
hơn hai trăm dặm mới lên
đến chỗ. Sư có sự khẩn thiết chí thành khó có
ai bằng được, đại loại đều như thế.
Đến đời
Tùy, khắp trong ngoài, giặc nổi loạn. Có Lâm Só
Hoằng nhóm chúng tại
Dự Chương, xưng còn là vua
nước Sở.
Ngụy Thượng thư lệnh Bà Dương
Hồ Tú Tài đích thân dẫn só chúng đến đóng tại
Cửu Giang, nhân cảm Phát
tâm, mừng tả thụy tượng Bồ-tát Văn Thù ở chùa Đông Lâm núi
Lô Sơn, khắp chỗ trong vùng đang trấn thủ tìm người
trông coi, các hàng đạo tục đều bàn cho là
Sư người có
sự đặc
biệt xuất chúng, cao nhã đáng chọn vào ở đó. Lô bệ đã làm, chỉ còn nung đúc theo khuôn thì
Quang nghi hoàn bị, nhưng ở hai chỗ nơi cổ và
sườn hông tôn tượng cólỗ hổng. Mọi người lúc đó chưa tỏ ngộ điều gì.
Năm đó, Hồ Tú Tài vâng
sắc tìm chỗ có tôn tượng
sắc vàng một trăm hai mươi
lượng đựng đầy trong
ống trúc. Sư vì bọn giặc đấy khởi như ong, không cách gì gìn giữ nên đều giao phó hết cho
Hồ Tú tài. Và Sư lại đem một
vòng chuỗi hạt bằng đồng
và ngọc mà Sư thường niệm tụng giao phó cho
Tú tài làm tin. Đi đến cung đình, các quân
só xin phước.
Tú Tài tiện gió bèn căng buồm dẫn trước, đến giữa dòng gặp phải
sóng gió, thuyền bị chìm, mọi thứ của cải đều trôi dạt hết, chỉ có người lên được bờ.
Tú Tài không tiếc gì, chỉ tiếc mất tôn tượng
sắc vàng nên phiền oán trên bờ
sông, khóc than không dứt,
thệ nguyện không thành thật là do nghiệp.
Trong chốc lát ống trúc
vàng theo sóng ngược dòng và vòng chuỗi đồng
ngọc trước sau nối nhau
trầm ẩn hướng theo bờ đến chỗ Tú Tài. Đã được
lại tôn tượng sắc
vàng, khắp mọi người đều reo hò mừng vui vô hạn.
Tính từ chỗ bị đắm thuyền đến nơi ra khỏi bờ xa hơn ba mươi dặm, lại trôi ngược
sóng cùng đến trao, Quân dân đều lấy làm kinh lạ linh cảm.
Đến lúc Hồ Tú Tài gặp
phải kẻ hại dùng mũi nhận đâm thủng ở cổ và
sườn hông, thì rất hợp với tôn tượng.

Ban đầu, Hồ Tú Tài muốn đánh giặc, đem vàng gởi người chú là Thiền
sư Hiểu. Đến lúc
Sở đô đã lấp phủ, quân giặc giao xâm,
Thiền sư Hiểu dùng vải bố thô xấu gói vàng mang vác theo cùng lánh nạn, chẳng khỏi bị giặc cướp lấy. Đã mất tượng vàng lại không có cách nào
cầu lấy lại được, sau
đó có người từ trong bọn giặc lại trộm lấy vàng đem đến cho
Thiền sư Hiểu, nhưhg không biết đó là vàng của
Thiền sư
Hiểu mang vác bị mất.
Thiền sư Hiểu có lại được vàng bèn đem giao cho Sư
làm thành tựu, tướng sáng vượt trội, nay hiện còn tại Sơn Các. Lúc đầu,
lúc đúc tượng, có Lý Ngũ giới phát nguyện rằng:
“Nếu đến ngày đúc
tượng vàng thì nguyện sẽ đốt một cánh tay”. Vì
Sư làm khuôn hoàn thành
sớm bèn đúc trước ngày đã hạn định.
Lý Ngũ Giới không biết đã đúc
bèn mộng thấy tôn tượng bảo rằng: “Trước đây
ông nguyện đốt cánh tay,
vì sao lại trái với đức tin ư?” Sau khi tỉnh
mộng, Lý Ngũ giới nhân
đó mới biết là tôn tượng đã đúc xong, liền đối trước tôn tượng dùng dao chặt cánh tay, lấy vải bố bôi
sáp buộc vào mà
thiêu đốt. Lại cảm có
nhiều điềm ứng, ở đây lược bớt việc ấy.

Sư vì
sông nước quanh co, nhiều lần gặp bọn trộm cướp,
kinh luận tuy chứa nhóm mà
giới luật chưa sâu rộng, bèn từ xa đến chốn kinh đô,
đích thân
tham dự học phủ, gặp được Luật sư Thủ đang mở
mang giáo hóa, rất hợp với bổn chí,
Sư vừa buồn vừa vui, bèn tìm tòi góp nhặt
thực việc, rất có tiếng
tăm nơi Triều tỉnh. Vua bèn ban sắc bảo Sư trụ
chùa Hoằng Phước, mà dung mạo
Sư cao lớn, mặt nhiều râu ria, nói
năng thành chương cú,
mọi người đều nhận biết. Sư lại riêng có tài
năng đọc tụng, chững chạc oai dung, nên những nơi thiết bày trai hội tu
phước thỉnh chư tăng
đông nhiều,
Sư thường ngồi hàng đầu. Các hàng công khanh
só thứ ngồi bên cạnh tâm
rỗng không, một lần giở năm quyển chỉ chốc lát đã xong, không hề nghe
Sư vấp váp, mọi người không ai
chẳng ưa chuộng, nhưng
Sư là pháp khí, ngay nơi mắt cho nên lược
không trình bày.

Thử luận bàn: Phàm, tướng
Trú Trì, có nhiều
trường hợp, nhưng bao gồm
mà nêu nên tinh yếu thì
chỉ có hai thứ, Đạo Pháp truyền bá rộng ở đời thì lắng tónh đảo điên, dứt bặt
nguồn sinh.
Tướng Pháp được giữ gìn thì
dẫn dắt kẻ tối tăm,
khai mở tai mắt cho họ vậy. Đường chung đã mở,
muôn đời kính vâng phong hóa khuôn phép ấy, tuy
hoặc khoảng giữa có
nhỏ nhiệm nhưng chung cùng
cũng y cứ đó mà thành phép tắc.

Xưa kia, Đức
Như Lai mở đầu hoằng hóa, chùa viện khai mở
từ nguồn của Tu-đạt
(Cấp Cô Độc). Tháp hiện xư nay, ban đầu chỉ
chứa đất đắp dần dần,
duyên theo đó về sau việc Phước càng lớn. Mốc
của Vô Ưu là rừng rậm,
vườn của Hữu Tín là sao bày. Từ khi ngài
Ca-diếp Ma-đằng vào đất
Lạc Dương, mở mang tướng đó trước, dùng vườn
nhà làm chùa, Tăng ni hiển bày cửa phước xuất tục, đồ họa để khai
mở nương tin. Biết thần công của
Hóa chủ, nên có xếp bày chùa có cả
ngàn ngôi, tu sửa tháp
có mấy trăm. Trước tu nêu lên hoa vọng, sau tiến
tới lại cao kỳ. Nên có
được chùa vàng xúc chạm tới mây, bốn phương xa nhìn mà nghó nhớ
kính ngưỡng. Đài báu giá xoay, bảy chúng mong ngóng để biết chỗ trở về. Đều là bến bờ đầu tiên để mở Đạo,
quyền thuật để nhiếp
độ. Còn như dẫn gió sửa các, hiện bày sự chí thành
sâu sắc của ngài
Tuệ Đạt. Truyền tiếng để dừng độc, thật là thông cảm
của ngài Trí Hưng. Ngài
Tăng Minh chí khí mở bày di tượng gởi gắm.
Ngài Tăng Hoảng tiết tháo cảm động cả
U Minh. Đạt Công nhờ
sông
Phù mà nhóm họp được gỗ quý. Ngài Đức Mỹ nhờ
Minh Thánh mà thiết
lễ cúng dường, ngài
Tuệ Vân trinh thuần oanh liệt, vàng ròng nhờ đó mà
chẳng chìm mất. Xem xét
như thế đều không có nguyên do đưa đến. Thế
thì trông coi mọi việc,
luận nêu bày lùi mất, đều do chí tiết vốn thiếu, tình chẳng khéo léo, đưa đến trải qua khó khăn
trái nghịch, bèn thiếu thệ

nguyện, công
bại duỗi thành, nghóa đáng ở đó.

Xưa kia, Đức
Như Lai còn ở đời, tự thân sửa sang cửa viện,
nhóm tập công việc chúng
tăng, chẳng phải Thánh mà không giẫm qua.
Ngài Ca-diếp xây dựng
năm ngôi chùa thường đạp bùn đất, ngài
Mục-liên đảm nhận
trị nguyệt, thường phải quét đất, do nhờ phước
sự ấy lại mà dẫn dắt càng xa. Hàng hạ phàm noi theo nên là
thường khoa, mà khoảnh đời
thuận lưới, thường lắm luống dối, thấy tô đắp tháp cho
là kẻ tầm thường, thấy
kéo gỗ bảo là dựng hàng, người xuất Đạo
không thích nghi, thực hành bố thí vào trong thế tục dứt mất tâm thanh tịnh. Lời ấy
chẳng thường, rất trái với khuôn
phép chánh. Nên quả báo ở cõi trời là quý, còn hành khất trong nhân gian.
Quả Thánh là cao mà còn bị đóikhát trong
Tăng Bộ. Hạng như thế thật có rất nhiều, chỉ lược nêu thì có thể biết! Cho nên
Phước Trí hai thứ
trang nghiêm, không Hữu hai
đế, Đại Kinh Đại luận
nêu bày cương du, thì có thể thừa tiếp, khó bác
bỏ. Vả lại, tự ở đời
có các thứ phước, lưu chỷa nhiều dòng, nương tựa
kinh liễu nghóa, trình bày nghi ngụy.
Vào đầu niên hiệu
Khai Hoàng
(5
8
1) đời Tùy, Phật giáo phục hưng, chân ngụy lẫn lộn, sợ trái với Di Kỷ, vua Văn Đế (Dương
Khiêm) bèn ban sắc cho
Sa-môn Pháp Kinh xem xét phán định chánh bổn.
Do đó, ngay trong mọi người
tạo ra có hơn năm trăm quyển, đều thiêu
đốt hết, những thứ
khác chẳng hết thì tùy phương mà lưu xuất. Trở lại
các Kinh tạng chỉ ghi chép
chánh Bổn gồm tất cả thì có hơn ba mươi ngàn quyển, ngoài ra
Biệt sinh tạp tập đều không ghi chép. Còn như
Nghi Ngụy có lúc lại sao
lục, đó là do chưa từng đào luyện, nên đến nỗi
có xen lạm như thế. Thử
vì luận bàn, thì như “Dược Sư hành sự” vốn
lưu xuất từ triều đại
Tiền Tống, lại xếp vào nghi ngờ, rất còn duyên
theo thế tục.
Vua Dương Đế (Dương
Quảng
6
0
5-
617) đời Tùy, do ngài
Ngạn Tông ở Lạc Thuỷ
phiên dịch, nghóa tiết hoàn toàn đồng nhau, văn nêu bày ít lược, đó thì Phạm bổn có chứng cứ, là cội gốc của phước đức. Nhưng vì ở đời
“Duy tướng” có
“Phi tướng” lấy đâu mà hiểu được tâm. Bậc Đại Thánh tùy hợp căn cơ, mặc tình vật loại mà phô bày pháp yếu. Người y như lời dạy mà thực hành thì rốt cùng
sẽ dứt trừ,
sợ xen lạm
vào lòng mình tự thiếu
sót danh thật. Nên trong văn ấy nói: “Miệng thì nói không, mà thực hành thì ở trong
Hữu.” Thật là nói được. Hoặc có
người siêng năng khổ nhọc, hậu cúng càng lớn mà
sự mong cầu không ứng, thì do nghiệp ở quá khử bền chắc rõ ràng, nhất định phải đền trả.
Nên trong Văn có nói: “Chỉ trừ ương trái đời trước, ngoài ra có thể thoát.”
Cho nên nghiệp không cố định, đều có thể
chuyển trừ. Mặc tình cho nghiệp tăng

sinh thì không
thành Thánh nghóa, cho nên trong kinh nói về Pháp
sám là y cứ vào nội
tâm. Nếu có tâm hổ thẹn thì mất, không có tâm hổ
thẹn thì nghiệp ấy có.
Ba quả báo nặng nhẹ đều hiển bày Niết-bàn, sáu
căn thuần nhạt cũng nêu bày Thật quán. Vậy đủ
biết ương trái xưa
chẳng thỉnh cầu, trường hợp là khác thời. Thông ứng các lý giáo, nghóa phải
ẩn gồm. Lại còn có
“Phổ hiền Biệt hạnh”, “Kim Quang Tổng Sám”,
phần nhiều kết quy về
chúng thanh tịnh mà sự thì trái với thông tục. Nếu
có hành sự thì chấp
trước rất nhiều. khắp bảo tuy đến, đều thiếu sót pháp lợi. Nên trong
Văn ấy nói: “Các Biển
Nghiệp Chướng từ vọng tưởng
mà sinh, phải thấu rõ
vọng mới dốc hết nghiệp trước.” nay thì duyên
niệm đây kia, Ngã và
Ngã Sở cả hai đều còn, ý tưởng điên đảo càng thêm, nên khó ứng hợp với
Thánh Nghóa, thế trần không thể biểu đạt
được chân, Thức có
sáng thì mới tỏ suốt tục. Ở nơi phàm phu hạ vị mà
thực hành dần như thế,
thuận theo xưa thường huân, lý chẳng thuyên ngộ.

Pháp Sám Phương Quảng ở đầu thời nhà Lương, ở tại
Kinh Tương, vốn bị dịch bệnh gây nên, chí thành khẩn cầu hối quá, xót xa
nghiệp hạnh
ngày trước, buồn thương chua xót, khiến tôn tượng đưa tay,
sự đau khổ bỗng nhiên được bình phục. Nhân tật bệnh cùng nặng bèn rộng
ban nơi đời. Bèn y vào
các Kinh toát yếu thành Bộ, đánh tiếng thường
hòa, động phát thường lưu bố. Bàn nói về tội
duyên đủ khiến mồ hôi đổ,
lệ rơi, bao gồm cả Phước
mừng, khiến cho Tạng phủ đều dốc hết, trăm ty lấy để trị,
một ngày muôn hóa, chỉ thông một Đạo,
kịp thời giúp đời. Xét đáng vui mừng,
nhưng tiếc là kinh lưu xuất chẳng phải Bổn,
Sự cần phải phẩm Tảo sáu
căn Đại sám, bổn ấy chỉ Vua Lương Võ Đế
(Tiêu Diễn
5
0
2-
550) thân
hành, tình kính lặng biết. Cho nên trong Văn
nói: “Muôn phương có
tội, chỉ tại mình tôi, đáng do căn thức chưa điều, cho nên khiến tình trần lạm nhiễm.” Mỗi năm riêng rộng hành trì, bỏ vật báu lớn mà
sung cấp cho kẻ tôi tớ. Tâm lực trùm khắp nên khiến đất
đai rung chuyển mà trời
giáng điềm lành. Đó là xứng với Phong mỹ,
chứa Thành phép tắc
thường hằng. Có Trần Chân Quán nhân đó mà rộng
ra, chỉ vì Văn từ thanh
hoa, tâm hành rất lợt lạt. Vốn là, thiết bày sám hối, việc tại
chuyên thuần, muốn khiến can đảm lộ bày
trước chúng,
Hổ thẹn thành tựu ngay ngày
đó, nên tội dứt phước sinh, lời nói việc làm
đáng nương tựa. Như chế
thuật Tịnh Trú của Văn Tuyên, ngôn từ đáng
chú ý, dẫn kinh giáo như
đối diện trước Phật. Thuật mừng ghét như mô
tả khuôn mặt. tuy có đến ba mươi quyển mà người xem không thấy
nhiều, văn là trùng sinh
mà người đọc chẳng nagị. Lại có người vọng đọc sám văn, thực hành hối pháp.
Tội sự phức tạp
chẳng hiểu. Vị lấy mười điều,

nhân kết cấu
phiền não. Chưa biết gốc tại ba não, tụng nhanh cho hết trang, tối tăm cho cả mình và kẻ khác. Làm thầy thật khó thay!
Rơi mắc kết quy về đây kia, khiến lụy như thế chưa thể gọi là
Thanh Trừng,
cho nên y cứ vào luận
trước, hãy tạm làm chuẩn đích. “Lục Đạo Từ
Sám” vốn cũng đồng như
trước, việc tại cuối năm mới thực hành lễ ấy. Đạo riêng mở cúng tế, vị của đất nước
sẽ hiển bày. Tùy theo thú hướng
thỉnh cầu, ý của Từ Bi
rộng lớn. Quả cùng cực trong sáu đường, thú loại
có khác trọng khinh. Loài
người gồm có mười thứ khác nhau, ngoài ra
thì nêu bày có thể biết
hết. Như điều nói trong Kinh A-hàm thì vào
đường Quỷ, có người
thân cúng tế, tâm sinh vui mừng, do tâm vui mừng
nên thân được no đủ,
vì thế nên gọi là đầy đủ khỏi đói khát, chẳng phải do phước nghiệp cúng tế khiến cho tự thọ dụng. Vì nghóa lý của chánh pháp thì có chỗ để theo, không có việc mình tạo tác mà người khác
hưởng quả. Điều đó
chiùnh là việc Tôn giả Mục-kiền-liên đem cơm dâng
mẹ. Ngoài ra, năm loài khác quả báo hạn cục ở chỗ gần thau, tùy địa vị
Quả báo mà cách biệt,
không do đâu mà thông hợp. Nay thì ở đường khác mà bày cúng,
sợ chẳng đến thọ hưởng, nhưng quả báo thì được các
thần thông. Sự gồm
đường sinh về, chẳng chướng ngại tâm người
khác, suốt xem đợi hội mà theo rượu cúng tế. Từ đó ngoài ra thể lệ khó thâu
gồm. Hoặc Độ Tinh an
trạch, quyết rõ tội phước, chiêm sát ném vòng
hoài nghi kết chỉ, đồng
quy về thế tục thấp cạn, chưa nhập vào kinh sâu.

Nhưng tội chứa nhóm từ trước đến nay, phước dấy khởi bắt
đầu ngay đây, chỉ bởi
vọng tưởng khéo mang theo khó hài hòa, chỗ
phàm ngu trải qua, xét tham
dụng đó. Lại có chẳng đo phân lượng, lên
mạo phạm Thánh hiền,
ngồi thẳng nghó về Đạo, khắc định thành Địa vị. đó đều là tưởng tâm nghó nhớ Đạo, chẳng biết Đạo là vọng tâm, biết
vọng suy nghó thì tâm
chẳng khởi, nếu có khởi thật kết quy về
Duy thức. Thức tâm thấu đạt thế
tục, biết sao chẳng làm? Y cứ vào đó mà ném vòng, nên phân ra
Nghiệp tướng. Lại có các thứ
Phương Đẳng,
Phật Danh, Ban-chu, tụng chú.
Phần nhiều lấy mộng Vương mà phô bày Tịnh,
chuẩn cứ đó dùng để
hiển bày rưới thuần. Vả lại, mộng chỉ thầm vọng
tưởng tượng, còn lấy
nương tựa, huống gì hiện tại xoay chuyển nêu ném tâm đó có thể y cứ. Nếu hoặc nghiệp khởi lên thứ lớp có
nguyên nhân.
Hoặc hẳn trái với
Lý mà sinh, nên
sám chuyên quán về Lý,
Nghiệp sinh y
cứ vào sự mà khởi,
nên sám lại phải duyên. Sự Hối phải động thân doanh tạo cấu kết. Hổ thẹn là chỗ chính là chỗ ấy, đều như trong
Biệt lục, pháp Hối
sáng có nói rộng. Vậy đủ biết Đức Thích tôn một đời giáo hóa nói rõ về tam môn. Nếu lúc ưa thích tội, thì phải làm nhiều
việc phước, nhân tu
phước nên khởi tưởng chấp trước thì cần phải phá trừ, dạy tư duy về
Lý quán. Như thế để
dứt bỏ Tập nghiệp, có thể mong. Nếu vướng mắc nơi ba thứ ấy thì hoàn toàn trái với ý Giáo. Cúi mong Đại Thánh xót
thương đời, đời Mạt
pháp muốn sống thêm, phước thuận thì tình vui mừng,
lại giúp cho thói quen cũ.
Nghóa phải tư duy chọn lựa, dứt kiết sử để
nhập Đạo. Lời đó rất cùng cực.
Ở đời, có người không thấu đạt, cho phước là Đạo, đam
mê nương gá, tình cảm buộc ràng, lấy đó làm cao thắng, chánh là thuộc về giới kiết và kiến kiết, chấp Ngã điên đảo
thường hành, làm
sao dứt
trừ ràng buộc.
Do đó, người thông minh xét “có” của
Quyền Thật mà theo, thấu đạt
“không” của giới hệ là
sai lầm, rõ tính chất trọng khinh của
tánh hoặc, hiểu sự hơn
kém của Phân lượng, không gì chẳng là tội
chướng, người trời
một bề phải xả, phước là có nền tảng, tuy hành chẳng khắp, do ở Bát thiền vướng mắc tình cảm,
sáu độ bất tịnh,
sự quán và thế thuận thiện đều là
Hữu pháp. Trong luận Đại Trí Độ cho rằng lời nói chấp trước đều che lấp tâm, nên chẳng phải là
Đạo nghiệp. Còn như
Sắc có
Sơ Định, phàm thánh đều thực hành,
Phi Tưởng là ngôi vị cùng cực,
Vô sinh
chẳng dừng, hoàn toàn trái với pháp xuất yếu, chưa dứt luân hồi, chỉ là bít lấp mê mờ, chẳng nhàm chán, huống gì lấy loạn thiện để
sung vào nghiệp tónh lắng, có thức tâm nghe đó, đủ để
soi xét. Hàng lưu tục
Nho Tố còn làm tổn tâm của
Ngã kiên cố, nhưng cho là Ngã có khả năng thực hành, nên chẳng thuộc về thanh tịnh rộng lớn.
Đâu được tâm dụng phù động, xúc cảnh thêm mê, vọng chấp là Đạo.
Thật là đáng cười! Lại nghe Phước là gốc hữu,
ngầm thần chẳng tu, thân hành ở đời, đâu thể vô
sự?
Sự trải qua tội phước, Lý hẳn
biết thông. Như việc ăn mặc bốn thứ cần dùng không lúc nào chẳng nhờ cậy. Phật dạy nhận lấy, chỉ y cứ vào
Quán Môn. Xem thường đối trị,
đó thật là tội. Kính
phụng chuyên cần thực hành, đó thật là Phước.
có nghóa là Ngã có khả
năng thực hành, thì thành trái lý, còn Ngã chẳng thể thực hành thì lại là
trái sự. Trái với
sự thì nghiệp buộc trong
ba đường, trái với Lý
thì Phước buộc nơi các Dục. Ở Phàm thì sai sử
tánh, làm sao có thể tịnh
tâm. Nhập vào Chánh kiến mới thể dốc hết
đường khổ. Nên biết,
Nhân theo tướng ở đời, biết sao chẳng làm chỉ chuyên cần Quán dụng dần dần
sẽ
khuyết hữu. Nếu không như vậy thì đắm,
lại trở về Vô thỉ.
Nương vào đồng thuyền. Có thể chẳng cố gắng ư?

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
Quyển 29 hết.





<卷>QUYỂN 30</卷>

CHƯƠNG X: TẠP KHOA THANH ĐỨC

(Trong chương
này, Chánh truyện có mười hai vị, phụ có tám vị)

1/ Truyện ngài Thích Tuệ Minh trụ chùa Quang Trạch ở Dương Đô, đời Trần

2/ Truyện ngài Thích Đạo Kỷ ở Nghiệp Hạ, thời Bắc Tề
3/ Truyện ngài Thích Pháp Xứng trụ chùa Định Thủy ở kinh đô, đời Tùy (Trí Vân)
4/ Truyện ngài Thích Chân Quán trụ chùa Thiên Trú ở núi Linh Ẩn, thuộc Hàng Châu, đời Tùy
5/ Truyện ngài Thích Pháp Vận trụ chùa Thê Hà ở Tô Châu, đời Tùy
6/ Truyện ngài Thích Lập Thân trụ tại Đạo Tràng Tuệ Nhật ở Đông Đô,
đời Tùy (Tuệ Ninhl Quảng Thọ)
7/ Thích Thiện Quyền ở Đạo tràng Nhật Nghiêm tại Tây Kinh, thời nhà Tùy (Pháp Cương)
8/ Truyện ngài Thích Trí Quả trụ Đạo tràng Tuệ Nhật ở Đông
Đô, đời Tùy (Huyền
Ứng, Trí Ương)

9/ Truyện ngài Thích Pháp Diễm trụ chùa Huyền Pháp ở kinh đô, thời Tiền Đường.
1
0/ Truyện ngài Thích Tuệ Thường trụ tại Đạo tràng Nhật Ng- hiêm ở kinh đô đời
Tùy (Đạo Anh, Thần Sảng)
1
1/ Truyện ngài Thích Trí Khải trụ chùa Định Thủy ở kinh đô, thời Tiền Đường
1
2/ Truyện ngài Thích Bảo Nham trụ chùa Pháp Hải ở
kinh đô, thời Tiền Đường
Đô:

Truyện ngài Thích Tuệ Minh trụ chùa Quang Trạch ở Dương

Thích Tuệ Minh, không rõ Sư là người xứ nào. Trông dung mạo

dường như người Hồ. Cho nên ở học lấy
Hồ Minh làm mục đích.
Nhưng Sư có lợi khẩu biện tài đặc bén nhạy tuôn trào khó ai hơn, nắm bắt thấu hiểu gió mây, chí ghi chép những việc đã qua.
Sư nghe và
tham cứu kinh luận, cạnh
đó tìm thêm sách sử, nhặt nhạnh Đại Nghóa, chẳng
chuyên nơi văn cú.
Dưới thời nhà
Trần thường hay thiết lập trai hội tu phước, mọi người đều theo phóng hóa, thể lệ ấy bèn rộng ra. Mọi người đều cho rằng:
“Sư là người khéo khoe môi mép, cơ biến chẳng thể
suy nghó được.”
Nên các nơi có xướng Đạo,
không đâu chẳng suy tôn Sư. Sư cũng tự thấy tài lực của mình có thừa,
hễ nghe liền nêu dẫn dắt xưa nay bao gồm đến cùng, giúp cho người nghe vui mừng,
sợ
Sư thôi nghỉ. Niên hiệu
Thái Kiến thứ năm
(5
7
3) đời Trần, Vua Tuyên Đế (Trần Húc) chuẩn bị đánh chiếm phương Bắc, dàn Binh lính
trên sông, đã
sai Đại Đô Đốc
Trình Văn Quý vv.v… dẫn Quân lính đến
sông Hoài,
sông Bồ đối trận với nhà
Tề. Hùng khí cùng dốc
hết, Vua rất lo toan, bèn ở trong điện Thái Cực
bảo bói rùa, thử bốc gặp quẻ đường Văn, dưới bụng rùa vụt chốc bị rách
một đường dài, vua tôi
đều biến sắc mặt, cho là điềm không tốt. Bèn
thỉnh trăm vị tăng thiết
trai cúng dường. Đồng một lúc đến trong trai hội,
vội vàng chưa lường
biết được nguyên do. Đến lúc hành hương xong,
Vua mới trình bày ý quẻ bói,
Sư đứng dậy lớn tiếng trình bày, lại nêu
duyên rằng:”Bói quẻ đi
đánh giặt, mai rùa bị vỡ, có nghóa là ngàn dặm
đường thông. Đã do
Văn Quý dẫn đầu, há chẳng phải là một lúc thắng lợi
hay sao?” Mọi người lúc
ấy đều cho đó là lời nói chải chuột tô điểm.
Đến tháng bốn, theo thứ lớp lớn nhỏ đáng nhau với nhà Tề, bắt được tù
binh, viện trợ thêm hơn
hai mươi vạn binh lính. Quân kế tiếp tiêu hợp.
Các xứ Lã, Lương, Bành,
Việt trước kia không bày trận, nên Vua lại ban
sắc lệnh rằng: Năm nay xuất binh đánh phạt biên phục. Có được nhà
Lương thì ở Xứ Giang
Hoài có đến hai trăm thành, từ Đông sang Tây dài hơn năm ngàn dặm.
Nhưng đường văn dài ở bụng rùa gọi là ngàn
dặm.” Xa nghiệm về lời
nói của Sư thật rõ ràng phù hợp. Nên Sư thừa thế đó, làm cho hạnh nghiệp càng rộng lớn thêm. Riêng ý
Tông du, đạt ngộ
lên bạch, lượng ấy
rộng lớn. Không biết về sau Sư thị tịch ở đâu.

Truyện ngài Thích Đạo Kỷ ở Nghiệp Hạ:

Thích Đạo Kỷ, không biết Sư họ gì. Trong khoảng đầu thời Bắc Tề, rất hưng thạnh về việc giảng dạy nhưng
Sư chuyên lấy
Luận Thành Thật làm
sự thấy biết. Môn học thành
sự nghiệp, phân bộ kết chúng.
Sư rất vui mừng vì công
giảng dạy tập học đã thành di Nghiệp.
Vào niên
Hiệu Thiên Bảo
(
5
5
0-
560) thời
Bắc Tề, đầu
Thu một năm nọ lập giảng hội,
Sư dẫn đầu chúng đi ra phía
Nam Nghiệp Thành. Môn nhân cũ ở
đó lại dẫn chúng vào. Ngay bên cạnh cổng ngoài
bỗng nhiên gặp nhau. Sư
bảo: “Ông từ đâu lại, rất là vô lễ vậy? Thế nào
là khuôn phép mà chống
cự ư? Đã không nghiêng cúi, đúng lý nên
xuống đường”. Vị ấy
nói: “Trống pháp vang dòn, lập lợi tại đây, tiếng tăm vẻ vang cao xa. Thầy trò làm
sao có?”
Sư không đáp, tự bước xuống
đường ra đến ngoài
thành, xoay nhìn lại, bảo với Pháp thuộc rằng: “Tôi
giảng luận Thành Thật hơn
ba mươi năm, khai ngộ chánh đạo, trông nhìn rất có công phu. Giải hiểu gốc phỏng thực hành
Di giới, nay hiểu mà
chẳng hành, trở lại như
gốc rễ chẳng hiểu. Nhọc mất công trước, không
được lợi sau. Việc đã
qua rồi không thể truy tìm, việc trong tương lai còn
có thể đến. Xin đều nên về lại kinh đô, còn tôi phải tính kế riêng.”
Sư bèn lui về đóng bít cửa phòng, rộng đọc các kinh luận, vì các hàng
só tục kia mà thực hành khai hóa, nên tác phẩm của
Sư đề hiệu là
“Kim Tạng Luận”, một pho gồm
bảy quyển, theo thể loại tương tùng, nguuyên
do của chùa tháp phướn
lọng hương đèn, cội gốc của kinh tượng quy giới, trải đủ một phong hóa, mở lớn cửa phước.
Sau khi bộ luận đã
hoàn thành, Sư cùng bảy
người bạn đồng hành ra phía Tây ngoại ô cách đất nghiệp chừng bảy dặm mà dừng, chu vi chung quanh gồm bảy
dặm, các hàng só nữ
đều nhóm họp. Sư bèn giảng luận đó, cứ bảy ngày
một biến. Sư đến sẽ
cung kính, chẳng xấu hổ với việc làm nhỏ nhiệm.
Kinh sách Tháp tượng để
một đầu, mẹ già chổi quét để một đầu. Ngang
qua trong đất Phật có
tháp thì quét. Sư từng nói với mọi người rằng:
“Trong Kinh chẳng nói ư? Quét đất chúng tăng ở rộng như cõi
Diêm-phù chẳng bằng quét đất Phật chỉ bằng như lòng bàn tay. Do ruộng trí là thù
thắng, gần gũi chăm sóc
cho mẹ, vì phước ngang bằng với hàng Bồ-tát Đăng Địa.”
Nên Sư có tánh hiếu
thuần sâu, vì mẹ già mà may vá áo
mặc, chăm sóc uống ăn.
Mọi việc đại tiểu tiện lợi của mẹ đều tự
thân Sư lo liệu, không cho người giúp đỡ.
Sư bảo: “Mẹ của tôi chứ đâu phải
mẹ của người khác, hình
hài di lụy đều là thân tôi, có thân thì có khổ,
đâu được đem khổ để
làm nhọc người. Do thân làm khổ trước, xin chớ giúp đỡ.”
Nhân đó, Sư khuyên răn các hàng đạo tục, người theo rất đông.

Sư lại khuyên
người vâng giữ tám giới, thực hành pháp xả trai,
không cho giết hại. Mọi
sự mong cầu đã xong lại chuyển đến trước, Sư trở
lại y như việc trên xoay
vần hành hóa, chỉ trong thời gian mấy năm,
nhiễu quanh nghiệp Lâm
Giao, mọi người vâng hành theo sự chỉ dạy của
Sư trong mười nhà có hết chín nhà. Có người bạn cũ đến thăm hỏi
rằng: “Từ trước đến
giờ hành hóa ở đời, là hành Đạo gì vậy?” Sư đáp:
“Kia giảng có thể đuổi
theo, nay thì không hối tiếc. Đã qua không lỗi
lầm, còn biết nói gì!”

Về sau, gặp
lúc nhà Bắc Chu thôn tính, huyền giáo đều phá
hủy. Than ôi! Phong tục địa
phương thường tôn sùng nghiệp đó. Đến lúc mở mang
Phật Pháp mới lại rộng cửa ấy. Nên luận đó lúc đầu có người gọi là tà kiến. Vì lưu truyền ở đời, đâu thể che giấu luận
sư
soạn
“Kim Tạng Luận”, cuối cùng
chỉ là Sư, nên Sư đổi tên, nhưng sự lưu xuất sao
lược chánh văn, rất
đáng y cứ. Không biết về sau Sư thị tịch ở đâu.

Truyện ngài Thích Pháp Xứng trụ chùa Định Thủy ở kinh đô:

Thích Pháp Xứng, là người xứ Giang Nam. Sư đọc tụng các kinh tiếng vang
trong suốt, cảm động mọi người.
Sư hoằng hóa dưới thời
nhà Trần, cả triều đình
đều kính trọng. Sư lại khéo vạch bày dẫn dắt,
ngay nơi sự việc nêu lên
sự kỳ đặc. Tuy không thông hiểu về những việc ít có ở đời mà có yếu
Pháp tùy cơ. Đến lúc thời vận nhà Tùy bình trị
Nam phục, Sư cùng Kinh Sư
Bạch Vân đồng trở về đất Tần, trụ chùa Hưng Thiện.
Sư thường được mời vào
Nội Cấùm, giảng luận
chánh nghóa, khai mở xứng hợp
Tâm Vua. Nên Vua Văn Đế (Dương
Khiêm) sắc ban
ở chánh điện thường
thiết đặt kinh tòa, mỗi ngày riêng sai tụng kinh. Lời tiếng
Sư tuôn chảy không ngừng dứt. Vua nghe xem như có lỗ hổng nhỏ liền hỏi yếu chỉ của kinh,
Sư trọn đưa lên cao xa.
Về sau,
Sư đến trụ chùa Định Thủy, cùng
Ngài Bạch Vân đồng tịch, và đều thọ hơn
tám mươi tuổi. Lúc đó
nhằm niên hiệu Nhân Thọ
(
6
0
1-
605) đời Tùy. Bấy giờ,
lại có Sa-môn Trí Vân cũng là người giỏi về Kinh Bối, đối với Bạch Vân
thì người đời gọi Sư là Ô Vân. Danh vọng càng cao, nổi tiếng khắp
Nam Bắc, mỗi lúc lúc
Sư cầm kinh đối ngự thì
tiếng vang rung chuyển như
sấm. Có lúc buồn thảm trầm bổng, làm các loài bay chạy dừng trú. Đức của
Sư rất lớn, nhưng kín đáo chẳng lộ bày, nên không việc gì có thể nêu bày manh mối.
Sư lại khéo trên pháp tòa giảng nói kỳ đặc.
Với Tử Sử Khâu sách,
Sư đều
ngầm thông, đối thời dẫn
kéo như xưa trước đã
từng kết cấu. Vua Dương Đế (Dương Quảng
6
0
5-
617) đời Tùy, trước
đó, lúc đang ở tại đất Phiên, càng tôn kính mến mộ
Sư
nên thỉnh đến
trụ ở đạo tràng Tuệ Nhật, khóc vai như bạn, vì
vui mừng từ lệnh của Sư. Đến lúc năm mươi tuổi,
Sư thị tịch tại kinh đô. Vua
vô cùng buồn tiếc, suốt
ngày không ra, rộng vì tu tạo việc Phước, nhờ
Sa- môn Pháp Luận vì Sư
mà soạn Mộ Chí, thấy ở Biệt tập.

Ẩn:

Truyện ngài Thích Chân Quán trụ chùa Thiên Trú ở núi Linh

Thích Chân Quán, tự là Thánh Đạt, người xứ Tiền Đường,
thuộc
quận Ngô,
họ Phạm. Ông nội Sư tên Diên, làm Chửng Cấp Sự
Hoàng Môn Thị Lang. Cha
của Sư tên Đoái, làm Thông trực Tán Kî Thường Thị. Mẹ của
Sư họ Hằng, là người hiền hòa rất có đức hạnh.
Thường buồn vì không
có con nối dõi, nên khiết trai lập thệ, trì tụng các
Kinh Dược Sư,
Quán Thế Âm, Kim Cương Bát-nhã, cầu
sinh được con trai
Trí tuệ để tiếp nối
danh gia. Bấy giờ, Ca-tỳ-la Vương do Hiến Tổng trong coi, ở chùa Định
Lâm thượng là nơi rất linh dị. Mẹ của
Sư đích
thân đến đó cầu
nguyện, khắc tả hình ảnh, phụng thờ tôn tượng như thật,
y cứ theo Kinh Dược Sư,
suốt bảy ngày hành pháp. Đến đêm thứ ba,
cảm thấy có ánh sáng
chiếu vào thân. Từ đó, chí tánh khác thường, nói
liền đến đặt, há
chẳng phải nương tựa cõi trời, gá cõi người, nương vào
gia đình họ Phạm để mở
mang Thích giáo hay sao.
Đến lúc
sinh ra, tướng Sư kỳ lạ khác thường, trong lòng bàn tay trái có đường văn chữ
“tiên”, lòng bàn tay phải có chữ
“nhân”, trong miệng thường chảy
nước dãi thấm vào làm tuơi nhuần tạng phủ, từ
lúc nhỏ đến khi qua đời,
Sư không hề bị khổ khát nước, nên thân thể Sư da dẻ
sáng sạch, tuy già mà không
suy yếu. Trên lưỡi có đường văn
nối liền nhau hình dáng
như lưới dệt. Nên có được biện tài, mở thần sáng ngộ.
Lại nữa, lời tiếng như
chuông linh, lanh lợi tợ gió mưa.
Với sự
thấy nghe của Sư, không
ai chẳng kinh lạ. Lúc nhỏ, Sư chỉ có đại khái.
Khi năm tuổi, Sư đã hay
chay, hoặc đứng trên rương tráp, hoặc cầm quạt, đùa như
giảng kinh.
Năm tám tuổi,
Sư thông hiểu
Kinh Thi, kinh Lễ,
lại làm Thượng Thư,
Lâm Cầm. Năm mười sáu tuổi, với các Kinh dưới trụ trên
sông của
Nho giáo, Đạo giáo,
Sư thấu đạt không còn
sót ẩn.
Lại tham dự vào các
thứ đánh cờ, đánh đàn, thỏa lòng Văn Tập, mỗi
ngày thêm mới, mỗi tháng thêm lạ. Thầy bạn đều kinh quý vui mừng.
Sư thường cùng người bạn vui đùa nơi bến bãi, có vị thấy
Sư giỏi về
Tướng mạng bèn đón rước vái chào
Sư mà nói rằng: “Trong độ tuổi niên thiếu anh
sẽ làm vị Đại
Pháp sư!”.
Sau đó, Sư liền chuyên tụng các
Kinh Tịnh Danh, Bát-nhã, chỉ
muốn vào Đạo. dò xét cơ duyên tiếp thừa sắc mạo,

cha mẹ
Sư không
chấp thuận,
Sư bèn thưa rằng:
“Ca-tỳ giáng mộng,
con muốn mở lồng, xé
toang lưới ràng, đây chẳng phải thông minh”.
Cha mẹ Sư đều mở tâm tùy hỷ.
Vua khải
sắc ban lời và tặng cho y bát.
Pháp sư
Sinh trụ
chùa Nghóa Hưng là bậc
hạnh khiết, đích thân xuống tóc cho Sư. Thỉnh Luật
sư Trịnh là người có công đức lớn là Đạo ái
Vân Dương, làm
Hoà- thượng.
Sư nghiên tầm tư duy về
Luật Thập tụng qua một biến thì có thể trình bày lại.
Sư lại theo
Pháp sư nước
Hoa Lâm, thọ học
Luận Thành Thật, qua mười biến có mười lần trả lời vượt bày nêu trước,
tự có nghóa là giải hiểu thành đạt, có thể thay thế để thực hành.
Lúc đầu, Sư tụng
Kinh Pháp Hoa, hạn định mỗi ngày một quyển, nhân đó cảmmộng bảo
Sư rằng: “Ông có Đại Căn, chợt theo
Tiểu Đạo, thật là đáng tiếc!
Sư bèn đến chùa
Hưng Hoàng theo học giáo nghóa Đại Thừa, chất vấn điều nghi, làm
sáng tỏ vấn nạn, đi vào
Huyền Môn. Lãng Công là bậc tinh thông cao vời, lại thêm hiểu rộng, nói với
Sư rằng: “Tôi ra giảng đã tám năm, không một ai hỏi đến thế, làm cho diệu nghóa mở thần. Thật đáng là bậc thầy của tôi!”
Sư bèn theo giữ
lễ thầy trò suốt mấy
năm nghiên tầm.

Có Pháp sư Đại Nhẫn trụ chùa
Khai Thiện, ẩn vết ở
núi Chung Nam, đặt tâm nơi các
Kinh Phương Đẳng, muốn thử trông xem,
Tiên đạt hỏi bờ nơi
Cao Só, nhân tháo bè gõ, lắng dùng để bày huyền
diệu, khen ngợi rằng:
“Đạo của Tôn giả Long Thọ mới hưng khởi ở
phương Đông, hai Pháp sư
Biện, Dũng là Thượng Tướng đương đồ, từng có
sự khai mở, chóng qua
nhiều pháp tịch”. Bấy giờ, có người nói rằng:
“Đất Tiền Đường có
Sa-môn Chân Quán, là bậc đáng một nửa trong Thiên hạ”.
Sa-môn Hồng Yển là bậc tài cao
so với những vị tài giỏi
trong Nho giáo, móc
sâu
sánh với các bật tuấn kiệt trong
Phật giáo, nhưng đối diện với
Sư thì nói rằng: “Quyền cao
lắm Trí, Tai, mắt rất có tiếng tăm, Tôi có được bốn tuyệt, mà
Sư có đến tám năng,
đó là: Nghóa, Đạo,
Thi, Thơ, Biện, Mạo, Thanh
kỳ!”. Do đó, các hàng Vương Công quý
thích phần nhiều đều
biết rõ về Sư. Thỉ Hưng Vương đi về hướng Đông
đến Võ Tỉnh, thỉnh Sư cùng đi. Bấy giờ,
tại chùa Hưng Hoàng có mở giảng diên, lựa chọn thỉnh mời những vị có khả năng
Nghóa Tập. Sư đến đường cần kíp, mọi
người đều suy cử lên
trước. Khi đã lên tòa cao, Sư Khai giảng Tông chỉ
của Nhị Đế, một lời tung hoành như băng tan.
Học Só Phó Dịch ở tại chỗ ngồi khen ngợi rằng: “Ba ngàn xứng đầu, Bảy mươi đáng trước!
Thật là Thượng Nhân đáng vì đối đáp”. Các hàng Đạo tục ở
Kim Lăng thấy biết

như thế. Khi
đã đến Đông Hạ, Sư trụ chùa Hương Nghiêm, giảng
Kinh Đại Niết-bàn, bốn phương các hàng Nghóa tập lại thêm vinh quán.
Chùa Hưng Hoàng lại ba lần truy tìm,
Sư bèn nói rằng:
“Với kinh luận
Đại thừa, tôi lược
đã được mở mang, mà các xứ Yên, Triệu, Tề,
Tần được dắt dẫn cung kính, chuyên học tuy nhiều nhưng gồm thông thì ít, nên phải nhanh chóng về lại
Đông phiên, pháp môn nhờ cậy.” Lúc bấy giờ, chinh phạt
Bắc Chu, mất luật, triều đình bàn nghị bắt ép chư tăng
vô danh bỏ đạo, Sư bèn
thương có sự mê mờ đó mà than rằng: “Phàm
các hàng Sát-đế-lợi,
cư só đều gieo trồng Phước mà được giàu sang, mạnh mẽ, hàng thứ dân tôi tớ làm tội nên nghèo khổ, yếu đuối. Muốn tốt
tươi cành lá mà lại
chặt bỏ gốc rễ, đó thật là lầm hoặc! Mọi người đều tiếc mạng
tham sống, tôi đây quên thân mình vì
sự mất còn của giáo pháp.” Bèn gởi thư đến cho
Bộc Xạ Từ Lăng, văn thấy trong
Biệt tập. Từ Lăng bèn gởi thư trình
tấu. Vua kinh sợ đổi sắc mặt. Chư tăng bị bức ép nhờ đó được khỏi. Nói theo đó thì
Sư không chỉ làm rường cột trong
Phật Pháp mà còn là
sách lược sáng ngời giúp cho thời thế.

Giang Hạ Vương
ra trấn ở Đất Việt, nên thỉnh Sư cùng đi.
Lãng Công nuốt nghẹn, giây lâu bảo
Sư rằng: “Hãy dừng ở lại ba năm,
giảng đường này
sẽ giao phó, lại thuộc anh Vương, kính chuộng Pháp được lợi ích!”
Nhưng Sư chẳng thể ở lại, bèn đến
Võ Huyệt và thường quay
bánh xe pháp. Đặc Tấn
Đỗ Lăng thỉnh Sư về chùa Quang Hiển, truyền
dạy học đồ. Đến lúc
Vónh Dương Vương, Bà Dương Vương, Tư Không,
Tư Mã tiêu nạn, đều
cùng lần lượt đi theo đường biển thỉnh Sư đến Chiết Đông. Nên được hương xoa đuốc tuệ, vì hạnh nghiệp vì
sưởi ấm
nên đảnh lễ cung kính
dốc lòng rất mực chí thành chí tiết.

Sa-môn Trí Giả ở núi
Thiên Thai là bậc danh hạnh không ai bằng, do nhân duyên đời trước thuần du
chẳng nghịch, tuổi tác đã ngang bằng đáng làm anh em bạn đạo, cùng
Sư đi đến
Tần Lãnh ở nơi phòng
cũ khuất trong mây. Sáng
sớm cảnh trời lắng trong thì cao đàm tuệ
chiếu. Chiều tối râm che khuất hình thể thì an
sâu vào
thiền tịch, đến lúc
Ngài Trí Giả được đề cử lên
khuyết đình.
Sư bèn ờ vườn riêng giảng dạy,
ban trải pháp vị dần rộng
nơi tâm thế tục. Vónh Dương Vương trở về
Kinh Đô kính ngưỡng tấu
trình thanh đức. Cả triều Tăng chánh đồng thỉnh
ty luân, lại gặp lúc
phước đức chung cục nên việc ấy phải dừng nghỉ.

Vua Văn Đế (Dương Khiêm
5
8
1-
605) đời Tùy kính chuộng
Phật Pháp rất sâu xa, ba
lần ban sắc nhọc hỏi. Tần Vương đến đất Phiên
hai lần thỉnh Sư đến Tổng
Phủ, Sư đều lấy cớ bệnh mà chối từ, kỳ thật
là Sư không muốn đến.
Về sau,
Tề Vương thỉnh
Sư đến
Giang Bồ, đích
thân đến đảnh lễ, dùng hương hỏa để
truyền dẫn, rồi đưa
Sư về lại
chùa Chúng Thiện ở ấp
cũ. Đến niên hiệu Khai Hoàng thứ mười bốn
(5
9
4) đời Tùy, khi ấy trời nắng hạn, Thứ sử Lưu Cảnh An thỉnh Sư giảng
Kinh Hải Long Vương. Tựa
đề kinh Sư vừa giảng xong, bỗng nhiên mưa
đổ ngập tràn. Từ đó
về sau, hễ có cầu thỉnh thì liền ban giáng, khắp xứ
Ngô Việt kính ngưỡng Sư như Thần.
Ở phía Tây huyện có núi
Linh Ẩn, xưa gọi là nơi tiên ở, trên
đảnh núi có mọc hoa sen,
trong hang động ẩn tàng huyệt rồng. Tin Tú
Nhạc của Giang Đô, Sư
bên trong đã ngầm Nhân Trí, bên ngoài lại quen
với núi sông, cùng
Thiền sư Đạo An tu hạnh đầu-đà nơi hang đá.
Có đàn việt Trần Trọng
hướng dẫn các đồng bạn mở kho đào móng, xây
dựng tinh xá, lấy hiệu là
Nam Thiên Trúc. Sư bèn rời ấp trở về hang
cốc, nương náu ở đó
đến cùng. Giảng đường chùa chúng Thiện, Sư giao phó cho môn nhân là
Sa-môn Huyền Cảnh. Ngài Huyền Cảnh tiếp thừa
như bình rót, theo nhau không dứt.
Đến lúc
Vua Văn Đế xây tháp, nơi nào hình thế tốt đẹp
thì sử dụng, chẳng mưu tính cùng nhóm họp, chỉ lấy
sự quyết định
ở Sư.
Sư bèn chỉ nơi núi đá cao ngất có thể an đặt nền tháp. Tuy nói lời
thật nhưng ai lấy làm tin,
cúi ngưỡng đục thủng hang động, tự nhiên có vật hình dáng như cái hộp vuông, rõ ràng như đáy hộp gương, công
trời thợ thần thầm mong
phù hợp. Từ đó, Sư ở núi thường giảng Kinh Pháp Hoa, lấy đó làm
tâm yếu, thọ trì đọc tụng, tự thân viết chép truyền bá năm loại
Pháp sư thật ở tại đó. Lại nắm giữ ý chỉ kinh văn, mở
sáng
chí thú sâu mầu, giảng
nói mới lạ, chẳng tìm nơi giấy mực, Trí tuệ tư
duy khơi sáng, bay vượt ngoài văn. Lại cảm có cái chậu rửa để dưới đất mà chẳng bị thấm.
Sự lý
khác người, thật do năng lực của kinh. Thần ở
đình Cao họ Trần tên
Trọng giáng hiện thỉnh Sư giảng Kinh Pháp Hoa một Biến, dùng tiền vật mà dâng cúng, lại giáng hiện xin xả thí miếu
đường năm gian đó để
làm Điện Phật ở chùa Chúng Thiện. Nếu nói theo
đây thì Sư có cảm ứng
linh thông cúng dường, thật là ít có ở đời.
Đến ngày mồng tám tháng tư niên hiệu Đại
Nghiệp thứ bảy
(6
1
1) đời Tùy, Tư Mã Lý Tử Thâm lại thỉnh Sư ra Ấp giảng Kinh Đại Niết- bàn.
Mới đầu đi ra chùa Thiên Trúc, Sư tự chỉ chỗ đất sau này an táng. Khi giảng đến
phẩm “Hiện Bệnh”,
Sư mộng thấy có ba người
dung phục rất cao lớn cầm
phướn lọng cùng đến kính lễ mà nói rằng:
“Trời Tịnh Cư sai đến
đón rước!” Đến ngày mồng sáu tháng sáu, Sư bị bệnh mộng thấy cùng
Sa-môn Trí Giả cùng ngồi
chung kiệu, đến hầu
tôn tượng, theo Phật mà
về núi. Khi tỉnh giấc, Sư than rằng: “Khi xưa, lúc

sáu mươi hai
tuổi đáng lẽ qua đời, nhờ năng lực giảng Kinh Pháp
Hoa lại kéo dài thêm một kỷ, nay bảy mươi bốn tuổi lại đến
chung cùng.
Kỳ hạn đời
sống này đã hết!”.
Sư liền nhóm họp nội chúng, dạy răn
mọi việc trong tương lại,
Sư bảo: “Muốn sinh về đường lành, muốn đầy
đủ thần lực, muốn ra
khỏi luân hồi, muốn đầy đủ Phật Pháp, thì nên
phải giữ giới, tu định,
học tuệ, mở mang chánh pháp, chớ để một đời
luống qua không được
gì!”. Ngày đó, từ ở Thiên Thai có thư đưa đến và
gởi theo các thứ bơ
thơm, đường phèn. Xem trong thư đó viết rằng:
“Nhân duyên đời trước,
đây là thư cuối cùng!” Sư bảo hai chuỗi Châu Như Ý, một chuỗi đi về hướng Đông đưa đến núi
thiên thai, một chuỗi để
lại cho Tây Pháp. Còn
các thứ tạp phục thì tự phân, một là trả lại cho
tăng Yết-ma, hai là thành
Đệ Ngũ Tăng Thí. Có người mộng thấy cung điện bay đến đón
rước Sư.
Sa-môn Bảo Tuệ lại nghe giữa hư không có
tiếng trống nhạc.
Đến nửa
đêm mồng một tháng bảy ( năm
6
1
1) Sư ngồi kiết già, tẩy rửa súc miệng, sửa sang y phục rồi bảo rằng: “Có người đến thỉnh giảng giới,
Bồ-tát.” Và Sư ngồi thẳng an nhiên, bất giác thị tịch tại chùa cũ
Chúng Thiện. Từ giờ Tý cho đến giờ Ngọ, ở ngực và đảnh đầu
Sư vẫn ấm nóng, thân thể mềm mại, nhan
sắc không biến đổi, bàn tay
phải co lại ba ngón, qua
vài hôm sau, mồ hôi đổ khắp thân, đến ngày
mồng bốn dời vào trong
thiền khám. Bấy giờ, khí trời rất nóng, nhưng Sư
vẫn ngồi an nhiên như lúc
còn sống, thật là nhờ thần lực. Từ đó, đến ngày hai mươi lăm, mọi người khắp bốn phương đều kéo đến,
sáu quận
đồng nhóm họp. Các hàng Đạo tục công tư đồng một lúc đến tấp nập,
đều đến chỗ nhục thân
truyền hương vào tay Sư, nói lên sự giã biệt, nói
lên sự kính mến, lòng
từ bi sinh khởi, chỉ có giới đức, khóc như mưa
lạnh. Mang hoa hương đến
cúng dường mỗi ngày có cả ngàn đoàn, theo thứ lớp thiết lập Đại trai hội, mở cửa khám chiêm ngưỡng kính thờ,
Sắc tướng Sư sáng sạch,
sợi lông giữa hai đầu chân mày càng dài ra
gấp bội, khác với lúc
còn sống, mọi người càng thêm khen ngợi! Đến
ngày hai mươi sáu mới
vónh viễn an táng nơi cốc Chân ở núi Linh Aån, lấp
bít Phương phần. Tả họa
dung trạng lưu lại chùa Thiên Trúc. Ngày đó bốn bộ kéo dài cả
một do-tuần, lọng thơm thành bóng râm, cờ phướn che khắp
đồng trồng, người còn người mất đều được vẻ vang vui mừng,
thật chẳng thể nói hết.

Ban đầu, Sư
có hùng khí thanh biện, rất xứng là Hoằng Phú, các Đại Quốc ở
Giang Biểu không ai dám
giành trước. Từ khi
Phật Pháp truyền đến Phương
Đô, công phu giảng dạy dẫn dắt, giữ gìn bình an thì

Sư xứng đầu.
Do đó, mọi người không ai chẳng tôn
kính Sư.
Cho nên biết năm trăm một hiền, đời có ngày
hưng thạnh. Phật pháp được
vẻ vang rạng rỡ thật là nhờ Sư.
Niên hiệu
Khai Hoàng thứ mười một
(5
9
1) đời Tùy, ở Giang Nam làm phản, Vương Súy đến viếng thăm, bèn chống kháng
Quan quân, Vũ hịch tranh giành
rong ruổi, tiếng binh lính càng lớn mạnh. Bấy
giờ, Nguyên Súy Dương
Tố chỉnh trang quân trận nơi Nam khu. Sau đó
bèn như ngói vỡ, bắt
tù binh chém giết có hơn ba mươi vạn người. Vì Sư
là người tiếng tăm vẻ
vang sáng tỏa khắp Giang Biểu, nên Dương tố
cho Sư là người tạo
hịch, chẳng cần hỏi định giết. Sư đã bị buộc tội nghiêm khắc, không do đâu tỏ bày
sự trong
sạch của mính. Các bậc tài
só ở
Kim Lăng như học trò của
Bảo Hanh, Tạ Võ, v.v… đều bị giam giữ, sắp
bị chém giết. Lại đi ngang qua trước
Dương Tố, trách cứ
Sư rằng: “Đạo nhân đáng lẽ ngồi thiền tụng kinh, tại
sao lại vọng xen vào
nơi binh giáp, làm ra hịch thư, tội đáng chết hay chăng?”
Sư nói: “Sự học
của Đạo nhân đúng như
lời ông nói, nhưng Chân Quán tôi chẳng làm
hịch thư, không tội mà
chịu chết”. Dương Tố càng tức giận, đưa hịch thư
ra cho xem, hỏi: “Có phải ông làm chăng?”
Sư đọc xong rồi nói: “
Văn ấy cạn cợt, thấp kém
chưa thể khơi động lòng người. Chân Quán tôi đây thật không làm, nếu làm thì còn hơn thế”.
Sư bèn chỉ trích năm, ba chỗ, và
Sư bảo rằng: “Ngôn ngữ như thế, đâu đáng đặt để lên giấy?”
Dương Tố đã hiểu rõ
Văn, tin theolời Sư nói. Sư bảo: “Ở xứ Ngô Việt bắt đầu trộm cướp xuất phát từ kẻ thấp kém, các hàng
só học Nho lưu phần
nhiều đều bị bắt giữ
bức bách, tức số học trò như Bảo Hanh, Tạ Võ, v.v… có hơn ba
mươi người, đều là xử đoán việc nước, tiếp đãi Vua, tài giỏi
của đương thời. Xin ông nên nghó lại, không thì có tội oan!”
Dương Tố bảo: “Đạo nhân chẳng lo cho mình mà lại lo cho kẻ khác.”
Sư nói: “Sống chết là việc
thường, đã chết không thể không biết, Người do vì lo
sâu”. Dương Tố nói: “Bị
trói buộc với thời gian dài có giải buồn chăng?”
Và đòi lấy giấy đưa
Sư và bảo làm
sầu phú.
Sư cầm bút viết như dòng
chảy, chỉ phút chốc giấy
hết, Dương Tố bảo đem giấy đến đưa thêm Sư một tờ.
Dương Tố liền cầm giấy đọc, kinh lạ lời văn đó, miệng xướng
“Thầy đến!” Và bất
chợt đứng dậy tiếp, Sư liền bảo ngồi đối, mới hết văn
từ ấy, cho nên bài phú
Sư viết đại lược là:

“Tên gọi buồn chẳng phải một, Lý buồn nhiều phương

Khó được tường tận Thử nêu đại cương

Hoặc gọi là lo buồn rối loạn Hoặc gọi là chua lạnh đắm xót

Người nuôi dưỡng Nó, khiến đổi dung mạo Kẻ nghó nhớ
nó, khiến trở lại hồi trường Đó là Tướng
trạng của sự buồn sầu

Nói chẳng phải vật mà là vật

Nghóa là không hình tượng mà có hình tượng. Tuy nhỏ mà là lớn

Cũng từ hẹp mà thành rộng Thí như cao lớn của Sơn nhạc
Ví sự sâu rộng của biển khơi

Hoặc đứng dậy, hoặc nằm xuống Có lúc qua, có lúc lại

Chẳng trồng mà tự mọc Không gốc mà tự lớn Hoặc thí
như khói sương Chợt đồng như lưới bủa

Tợ lá ngọc buông rủ ban ngày

In sáng vàng gợn lánh trong đêm Đó là lỗi trái với Đạo lý

Rất sai với Pháp Độ
Không bảo gọi mà liền đến Chưa lưu giữ mà bỗng
ở Tuy cắt chặt mà chẳng đứt

Muớn ruồng đuổi mà chẳng đi Xét thì không thấy vết tích
Tìm thì chẳng biết ở chỗ nào

Mà cướp đoạt sự tinh sáng của người Bãi bỏ sự
vui thú củangười

Giảm bớt dung nhan của người Tổn hại sự lo nghó của
người Đến như Kinh kha Dịch thủy Tô Võ Hà lương

Linh Quân bỏ nước Nguyễn Thúc rời làng
Vả như Mã sinh chưa đạt Nhan Quân chưa gặp Phu Tử vịnh núi,

Lương Trọng Văn an ủi cây đình
Đều
là hãi hùng thắc mắc nơi cõi lòng Đều là tán
dương nơi đường tim

Cho nên, Ngu Khanh buồn mà soạn sách Thúc Triết nương
tựa mà làm thơ

Lại như, Đãng Tử theo binh lính Xướng Phụ ở phòng không
Vằng vặc cửa ải phía Bắc

Mờ mịt sông Đông

Núi sông đã ngăn ngại, Mộng tưởng liền thông Lầu Cao
đến vầng trăng Vén màn gió đến

Buồn mi hết phấn Lệ má tiêu hồng

Không gì chẳng cảm buồn

Gối chiếu kết oán phòng không
Mới có kẻ thi vi trái với khuôn phép Tâm nghó nhớ nghi hoặc

Chưa biết phong hóa của Đường Ngu Sao rõ được đức
hạnh của Võ Thang Sương đọng phía Nam của Trụ đồng
Mây nổi phía Bắc núi Yên

Mũi tên đã bắn tới tận Tấn Dương Nước lại cạn
khô ở Sơ Lặc …!”
Văn nhiều chẳng chép hết.
Dương Tố rất khen ngợi, ngay nơi
chỗ ngồi được cởi
mở. Các văn só thành đạt khỏi bị chết mà làm tôi tớ,
Sư nhờ có được tài
học dồi dào, mở mang dẫn dắt chẳng nhọc mệt,
giảng dạy khai ngộ, vẻ
vang ngời sáng trong trần tục, đầy đủ như trình bày ở trước.

Ngài giảng Kinh Pháp Đại thừa suốt năm mươi hai năm, lại
tạo Tạng kinh hơn ba ngàn
quyển, đúc năm pho tượng lớn đồng mạ
vàng, xây ngôi tháp năm
tầng, năm vị Tăng Đức thí, xây dựng hai ngôi
chùa. Soạn thuật các đạo văn hơn hai
mươi quyển, Thi phú Bi tập hơn ba
mươi quyển, gần đây,
trong đời trộm dùng ngôn từ của Sư rất nhiều.

Truyện ngài Thích Pháp Vân trụ chùa Thê Hà ở Tô Châu:

Thích Pháp Vận, họ Trần, người ở xứ
Tô Châu. Sư tìm mến mộ
theo bạn, khéo giỏi trên
Pháp tịch, thấu đạt cao xa, ít có người đạt được tiết tháo ấy.
Sư đọc các bia chí và Đạo Văn xưa có hơn
trăm quyển, đều là do các bậc Hiền giả như
Vương Tăng Nhu v.v… soạn. Còn về đạo
đạt thì khéo dẫn dùng,
lại thông về Kinh thanh có hơn bảy trăm khế ước. Mỗi lúc có
thiết trai,
Kinh Đạo cả hai việc đều giao phó
cho Sư. Đến năm ba mươi tuổi,
Sư khó nhọc với
sự huyên náo ấy, thỉnh mời
ngày một nhiều. Vào ngày
mồng một tháng giêng, Sư cắt dứt dây, liền
nghe giảng Kinh Hoa Nghiêm,
không bao lâu bèn đã đáp thuật được, Sư
tiếc đã lãng phí bỏ
công, vọng tiêu môi lưỡi. Nhân Tăng chúng thanh tịnh
ở chùa Thê Hà được
khắp chốn Giang Biểu đều suy tôn, Sư liền đến thọ học
Thiền Đạo. lại nghe ở
Linh Nham thuộc
Thái Nhạc, liền đến
đó tìm vết tích, thuyền
bè khổ hạnh, đặc biệt lập chí cứng rắn thanh
khiết, chẳng mong cầu
tiếng tăm, vác đá bửa củi, cung cấp lấy làm việc của chính mình.

Sau đó, Sư về lại quê cũ, có pho tượng đá ở Phù giang như
truyện trước đã nói,
sau bị lửa thiêu đốt nhưng không mất Tướng lượng, không do đâu có thể dựng lập lại,
Sư đến chỗ nền móng cũ của tượng đá,
phát nguyện đảnh lễ tám mươi bốn ngàn ngôi tháp.
Lập Công đã mãn, thì cảm gặp được một Bà lão nhà quê tặng cho một
quyển sách, đến lúc mở ra đọc, mới biết rõ duyên của pho tượng xưa. Đã có dạng độ,
Sư bèn y theo đó mà tạo thành, rất có điềm
ứng nghiệm.
Trong biển có
đảo Dương Hổ, cách bờ
khoảng ba dặm, Sư đến đó để ngồi thiền, chỉ
mặc vải bố ăn rau ngải,
thực hành từ bi. Lúc mới đến gặp phải gió lớn
quỷ vật kỳ lạ, đã
thấy như thường, tâm không lay động, sau chín mươi
ngày điềm nhiên an ổn.

Sư tự biết việc mình sắp qua đời, bèn về lại chùa Thê Hà,
không bao lâu thì thị tịch,
thọ ba mươi lăm tuổi. Lúc đó nhằm niên hiệu
Nhân Thọ thứ tư
(6
0
4) đời Tùy. Đô:
Truyện ngài
Thích Lập Thân trụ Đạo
Tràng Tuệ Nhật ở Đông

Thích Lập Thân, là người xứ
Kim Lăng thuộc
Giang Đông, Chí
tiết hùng mạnh, quả quyết, không duyên theo phù hoa thêu dệt,
oai dung trang nghiêm, khiến
ai trông thấy cũng đều kính sợ. Sư rất có
tài văn chương, khéo giỏi đối biện.

Bấy giờ, các
Văn Só ở
Giang Tả phần nhiều hay lập
Pháp Hội, thường nhóm họp
danh tăng pháp tập suốt đêm, việc đạo đạt chỉ là
dắt dẫn tâm, đến lúc
Sư lên tòa cao phát ra tiếng tằng hắng thì
soang
soảng

như sấm, tất
cả mọi người đều sửa sang y phục, khắp mình nổi ốc, còn việc bàn nói về nghiệp duyên thì
Sư bày dẫn đến quả, rõ ràng như
ở trước mặt, khiến người nghó nhớ nhàm chán mạnh mẽ.
Về sau,
Sư vào ở đạo tràng
Tuệ Nhật, ưu tặng ngày một nhiều.
Khoảng đầu niên hiệu Đại Nghiệp
(6
0
5) đời Tùy, tiếng nói Sư rất trọng. Vua Dương Đế
(Dương Quảng) vì công lao
Sư biện làm cảm động lòng người nên ban tặng
bốn mươi xấp lụa, bốn
mươi giạ đệm, nhưng tánh Sư vốn thanh kiệm chẳng thích chứa để, nên liền bảo Môn nhân phân cấp hết.
Sư theo xe giá
đến Đông Đô và thị
tịch ở đó, thọ hơn tám mươi tuổi.

Bấy giờ ở chùa Hưng Thiện tại Tây Kinh, quan cúng tầm thường cho kẻ
só
Xướng Đạo, người phân
Vũ Dực, trong đó người cao cả
thì có các Sa-môn Tuệ
Ninh, Quảng Thọ. Pháp Đạt, Bảo Nghiêm, với
thế gầm rống thì có
thừa, nhưng tài năng cơ biện chưa hiển lộ để người
đời có thể hầu thăm,
nên không rộng vậy.

Truyện ngài Thích Thiện Quyền ở Đạo tràng Nhật Nghiêm:

Thích Thiện Quyền, là người xứ
Dương Đô, trụ chùa
Bảo Điền. Nghe học tham cứu về
Luận Thành Thật, rất có khả năng thấu đạt Nghóa.
Bỗng nhiên
Sư xoay đổi tư duy, ưa thích thấu hiểu về người vật. Lời nói ra liền
suốt như chuỗi ngọc châu. Đại chúng vì công phu tu học
sắp thành tựu nên
không mở mang
nhưng quyền phát ngộ thời cơ, vì công chẳng thiếu nên đến, làm được bèn theo
việc chuyên.
Nhưng trong nước bao quát ngôn biện tối thắng, chẳng ra đến
Giang Nam. Còn việc thuyên
phẩm thời sự cơ đoán
không thể suy nghó, chẳng có ai cao. Về sau, Sư có
tài thuật vang khắp, Vua
Dương Đế (Dương Quảng
6
0
5-
617) đời Tùy
biết được nên mời Sư
vào kinh đô trụ chùa Nhật Nghiêm.
Đến lúc
Hiến Hậu qua đời, Vua ban sắc hành đạo. các vị Đại đức tài giỏi có năm mươi vị, đều được tôn xưng là “Trí Nam” đồng
nhóm họp tại cung nội,
mỗi ngày sáu thời tu nghiệp, Vua hẳn đích thân đến dự.
Sư cùng
Sa-môn Lập Thân chưa phiên lễ dẫn. Đã dứt bặt Văn từ
bút mực, chỉ còn lại
tâm kế. Suốt bốn mươi chín đêm đều uỷ thác cho hai ngài, gần ba trăm lượt nói mà không lặp lại.
Ngài Lập Thân thì âm thanh vượt hơn mọi người.
Còn Sư thì cơ thần bao gồm cả đại Chúng.
Hoặc chỉ ba lời thành
một câu, là hết một thời, năm-bảy câu là một
chương, trường hợp ấy
cũng thế. Vua Dương Đế và học só Liễu Cố nói với
Gia Cát Dónh v.v…rằng:
“Pháp sư bàn nói mô tả có thể cùng theo. Đạo đạt lời kỳ đặc có công năng đối đáp, rất đáng ngờ lạ.”
Gia Cát Dónh nói: “Trời trao anh biện,
ở đời ít có người cao hơn.” Bấy giờ, có người trộm
đọc lời ấy, viết thành pho quyển đem đến
hỏi Sư.
Sư bảo: “Cách xướng Đạo, việc ấy do
biết được căn cơ. Tụng lời, hành sự, tự đánh bằng
gậy. Tạp tạng có dạy
rõ, đâu thể truyền ngay, liền mau thiêu đốt bỏ chớ
để lọt vào miệng
người.” Nên Đạo Văn của Sư không còn nơi giấy mực. Mỗi lần đọc đến
Bi Chí phần nhiều có
sớ giải các từ, người bên cạnh
có nhìn thấy như mộng đi
giữa biển. Đến lúc Sư lên chỗ ngồi để dắt
dẫn, mọi người cho rằng:
“Dứt tình chỉ thật khéo nương tựa.

Niên hiệu Đại nghiệp thứ nhất
(6
0
5) đời Tùy, Sư thị tịch tại chùa Nhật Nghiêm, thọ năm mươi ba tuổi.
Sư có môn nhân đệ tử là
Sa-môn Pháp Cương, là bậc thần
sư Đạo pháp,
sâu rộng
phóng khoáng, tài biến lắm kỳ đặc, lời nói tuy
chẳng nhiều mà tả tình đều hết.
Tiêu Bộc Xạ Côn Lý bấy giờ gọi là
Học Tông, thường tu tạp
phước đức, đăng lâm chẳng đợi. Mỗi lúc có Đàn hội
thì sai bảo thỉnh mời.
Nhưng ngôn lệnh của
Sư như vụt bay
sớm qua,
Thích môn che lấp, các
hàng đạo tục đều thương cảm.

Đô:

Truyện ngài
Thích Trí Quả trụ đạo tràng
Tuệ Nhật ở Đông

Thích Trí Quả, là người ở đất Diệm, thuộc Cối kê, tánh
Sư trong

trắng nhẹ
nhàng, từ bi thương xót mọi vật. Sư thường tụng
Kinh Pháp Hoa, rất ưa thích
Văn bút. Đối với Kinh sử thì là bổn ý cảu Sư, qua
mắt liền được rõ
suốt ý chỉ, thường hay xướng đọc, hân hoan cùng văn học. Ở đời lấy thế
sách ấy để bức
Sư làm
Hữu Quân, tấu trình với
Phiên Tấn Vương, bèn bảo
Sư viết sách.
Sư nói: “Tôi là người xuất gia, lại làm
việc khác, đó là điều
không đáng. Một là phụ rỗng sự phó thác của
Thanh giáo, hai là trái
với lời răn phát túc. Vua tuy bức bách thân tôi,
nhưng tâm tôi thì không
thể bức bách được.” Sư lại nói rằng: “Mắt mờ không thể cầm bút!”
Tấn Vương rất tức giận, bảo giam lâu dài tại Giang Đô
và sai giữ Bảo Đài
Kinh tạng. Đến lúc vào kinh, Trữ Phó ra tuần ở
Dương Việt, bèn lên
Thái Tử Đông Tuần Tụng trình bày, đại khái rằng:
“Sa- môn Trí Quả vén
áo xuất tục, mến nghóa đến đất Lương. Cảm sự nâng đỡ ngày xưa, vui mừng
sự tốt lành ở ngày nay!” Bèn ban
sắc phóng
thả và ban tặng Sư một
vạn đồng tiền vàng cùng hai quả chuông. Mời
Sư đến trụ chùa Tuệ
Nhật, Sư thị tịch tại Đông Đô, thọ hơn sáu mươi tuổi. Bấy giờ,
tại chùa Tuệ Nhật, có Sa-môn Trí Ưng, Sư vốn là người xứ
Giang Biểu, thấu
suốt về nguồn gốc chữ, hiểu rõ về
thông tục, về sau, vì
sở học mà
Sư mà tìm vào đạo tràng, từ Bí thư
Chánh Tự, xem xét các tác phẩm. Văn nghóa
không thông, đều đem thưa hỏi
Sư quyết định.

Sư liền về phán định xưa nay, xuất từ người đời, biến thể cổ huấn,
rõ ràng như trước mắt.
Sư thường bảo: “Đối với chữ học tôi đã biết khắp, còn người không biết chữ thì rất nhiều, không có người thông
cùng phán quyết, tôi rất lấy
làm tiếc!”.
Sư soạn
“chúng Kinh âm” và
“Thương nhã tự uyển” trình bày rộng khắp, các hàng Đạt giả rất đề cao. Mỗi nhà cất lấy một bản để làm của quý.
Về sau,
Sư chuyên việc Đạo thuật biến
đổi khuôn phép trước.
Đã dứt bặt đệm Văn lại rất bày rõ khí sâu, góp nhặt thành bổn hai quyển. Trình bày đạo mầu, người học giữ gìn, cho
nên văn ấy gần như dứt bặt. Bấy giờ,
tại kinh đô, lại có Sa-môn Huyền Ứng cũng là người dồi dào về tự học (học về chữ), các hàng Đạo tục đều
suy tôn, thông
tạo “Kinh Âm” rất có khoa cứ.

đô:

Truyện ngài Thích Pháp Diễm trụ chùa Huyền Pháp ở kinh
Thích Pháp Diễm, họ Nghiêm, người ở xứ Kim Lăng thuộc Giang Biểu.
Sư vốn tên là
Pháp Tạng trụ chùa
Nguyện Lực. Nghe Tước Công ở chùa
Trang Nghiêm giảng
Luận Thành Thật, Sư thâm nhập được
nghóa, biết chỗ trở về,
bấy giờ mọi người đền khen ngợi. Mỗi lần nghe
tiếng tụng tán kinh điển
như xưa đã được đầy ắp nơi cõi lòng, Sư thử
thầm đi tìm, lời ý đều thông thấu, liền đem sự
hiểu đó, thưa hỏi các bậc thông đạt, các vị đều bảo: “Bởi ông đã từng tu học khi xưa, nên có duyên
nay, không có gì lạ”.
Sư bèn lấy điềm ứng y theo âm thanh đến hết
quyển. Nâng ném kéo
ngược. Sư bèn nhân những lức rảnh giảng mà trình
bày. Dưới thời nhà
Trần, những lúc trai hội, có người cầm quyển, như
chẳng tỏ bày ra tiếng,
trai phước chẳng cứu giúp. Nên bảo mỗi người tuỳ
theo sự nhớ nghó mà theo nghe hết. Âm tiết trong trẻo đầy tai, tiếng
tụng tràn khắp, rộng lưu
bố ở thế gian. Về sau, được Tấn Phủ thỉnh Sư
đến trụ chùa Nhật
Nghiêm, cuối cùng đến niên hiệu Võ Đức
(
6
1
8-
627)
thời Tiền Đường, Sư
lại đến trụ chùa Huyền Pháp. Tuy tuổi tác già nua
mà lời tiếng của Sư
không khàn hư. Tại Kinh thất tuy giàu có, mà
Nghiệp hạnh tiếng tăm
lại rất nghèo. Như trong các người tìm Pháp vị, không ai vượt cao
như Sư.
Nhưng tánh
Sư sống thích biết đủ, chẳng hề chứa
để của cải. Phước
lợi tuy có quy tụ, nhưng Sư đều ban trải hết.
Đến niên hiệu
Trinh quán thứ mười
(6
3
6) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa Huyền Pháp, thọ hơn chín mươi tuổi.
Truyện ngài Thích Tuệ Thường ở đạo tràng Nhật Nghiêm:

Thích Tuệ Thường, là người xứ
Kinh Triệu. Do có công phu
Phạm bái (tán tụng) nên
Sư trụ chùa Nhật Nghiêm. Lời tiếng trầm bổng bay cao, kéo dài mênh mông, trong
suốt chẳng khô cạn, nhưng âm thanh
đó phát ra từ trong cổ
họng, môi miệng không máy động, đứng chung
với người nhưng suy
nghiệm chẳng biết. Tự chẳng vốn biết mới rõ Sư
làm. Bấy giờ, dưới thời nhà Tùy,
Vua Văn Đế (Dương
Khiêm
5
8
1-
605)
hưng
sùng
chánh pháp, đến thời
Vua Dương Đế (Dương
Quảng
6
0
5-
617) lại càng làm hưng thịnh hơn, khắp bốn biển đều tìm về, đồng tụ hội tại
Kinh Đô. Đến như Phạm Đạo tán thuật đều quý trọng gia
phong, nhưng nghe Sư tán
tụng đều sững sờ nghiêng tai, đều bóp tim tan
mật, như là đói khát.
Tiếng Sư tán tụng như thế, người có tâm nghe lam
sao chẳng được tốt lành ư? Đại chúng tuy bắt chước học, phong cốt
đồng thời tham dự, đến
như dùng cho lôi kéo, đều chẳng ai bằng kịp Sư. Về sau, vào Đông Đô, gặp phải kiêu hoặc làm loạn, mọi việc trai phạm
đều giao phó cho Sư. Sau
khi bình diệt hết, Sư về lại Quan nhưỡng, bấy giờ
có kẻ sàm tấu với Vua rằng: “Nghịch tặc tạo
Phước, nói lạm vào
nước nhà đều phải bắt
hết”. Nhân đó liền sai phái người tìm kiếm, Sư bị đưa đi vónh viễn. Đi đến
Sa Sách, giặc giữ lại nói: “Đến đó chắc chắn
bị giết, hãy dừng lại
ở đây.” Sư bảo: “Oan trái tạo tác vốn đã từ lâu,
phải đền trả”. Bèn đến
Dương Đô, quả nhiên đúng như lời
Sư nói, lúc đó,
Sư hơn bốn mươi tuổi.

Bấy giờ, trụ chùa
Hưng Thiện ở kinh đô, có các
Sa-môn Đạo
Anh, Thần sảng cũng là
những vị do âm thanh tán tụng mà nổi tiếng.
Ngài Đạo Anh cổ họng và
vầng trán tướng trạng kỳ vó, từ khí hùng xa.
Đại chúng mỗi lúc nhóm
họp có hơn vạn người mà âm điệu Sư oai linh
cao vượt ngoài chúng.
Đại điện chùa Hưng Thiện bày nền rộng mười mẫu, lá quạt cao lớn chẳng thể lay động. Đến lúc
Sư dẫn chúng đi
nhiễu quanh lần lượt tới
cửa song, tiếng ồn ào xung vào kích đánh đều
bị rung chuyển.
Ngài Thần Sảng xướng lời tán tụng càng khéo dẫn dài, du dương trầm bổng nối liền khắp cùng
trong ngoài, gặp cơ duyên thừa
thải nắm bắt thỏa thích,
hợp tâm mọi người.

Vào niên hiệu Trinh Quán
(
6
2
7-
650) thời Tiền Đường, trụ chùa Chiếu Cơ ở
Trị Hạ thuộc
Dự Châu, có
Thiền sư Đàm Bảo bỏ ăn ngũ Cốc
luyện thân, giới hạnh không dấu vết. Năm đã
sáu mươi tuổi,
mà Sư thường giảng Kinh Quán Âm, dẫn dắt các hàng Só tục. Và, âm
điệu của Sư vượt trội
đặc biệt khác với người thường, tại chùa có nền
tháp, trong đêm thanh vắng,
Sư lên trên đó tán lễ, âm hưởng xông bay khắp

cùng ba mươi
dặm, mọi người khắp bốn phương xa nghe thảy đều
kinh sợ kính ngưỡng.

Truyện ngài Thích Trí Khải trụ chùa Định Thủy ở kinh đô:

Thích Trí Khải, họ An, người ở xứ Dương Đô thuộc Giang
Biểu. Gia đình
Sư rất giàu có, tôi tớ rất đông.
Lúc còn nhỏ,
Sư đã
thích hài hước, dẫn các trẻ nhỏ đồng trang lứa có đến trăm đứa cùng vui đùa
giữa đường cái trống
trải, rất lấy làm tự đắc. Cửa Đài Tỉnh của nhà họ
Trần không canh giữ ngăn cấm,
Sư bèn dẫn đồng bạn vui đùa đến trước
điện Thái Cực, bày
hiệu lệnh mà qua. Các triều tể Giang tổng v.v… nhìn
Sư ước buộc bước đi, bèn dừng bước lấy làm
ngờ lạ nhìn nhau cười, bảo: “Đứa trẻ này là Vua!” Đến tuổi vào học,
Sư bỏ tất cả các
manh mối trước.

Nhân Sa-môn
Cát Tạng bày Tông tại Võ huyệt, đến đó giảng nói ngời
sáng vang khắp gần xa.
Sư bèn từ giã cha mẹ tìm đến, theo
học Tam luận, riêng giỏi
về lãnh điệp. Cho nên trong chương đầu, với
các thứ Trung Giả phức
từ dứt hết vước mắc, người học khó khổ bởi
phiền dẫn dắt, mà Sư bao
gồm tất ca,û tự nhiên chóng rõ ràng, tất cả đều có
đi đến. Đến lúc ngài
Cát Tạng vào Kinh Đô, nhân đi theo nên Sư cùng ở. Nghóa nghiệp đều huỷ bỏ hết, chỉ chuyên tập học về
Tử Sử.
Xưa nay các tập truyện có mở
ý bao gồm Sư liền điều sớ lại đó. Hễ nơi nào
có phước hội, thì nhân
đó mà nêu phỏng. Còn như xướng Đạo thì gần
một nửa, lại có duyên
đến, Sư liền dắt dẫn từ đầu, thầm phù hợp với điều chúng mong.

Cuối đời Tùy, dầu thời
Tiền Đường, mưu tính tốt lành dần hiển
rõ, mỗi lúc có điện
hội, không đâu chẳng kính ngưỡng suy cử Sư, rộng
đọc tụng lắm tài năng,
ít có người nào được như Sư! Thường ở trong
điện, Phật giáo, Đạo
giáo trang nghiêm ở hai bên, hai cửa dẫn Sư, đồng
thời mỗi bên tự xướng.
Có Đạo Só Trương Đảnh là người hùng biện khó
có ai hơn, tự tiếc vì
âm thanh nhỏ bị Sư lướt hơn, muốn đợi Sư dứt lời
mới bày thuật. Khi nói đến đức của Vua,
Trương Đảnh kéo dài ngôn
ngữ ấy, Sư lường liệu
mục kích ấy, biết độ ngậm nín của Trương Đảnh,
Sư mỉm cười rộng dẫn
các bậc Hoàng Vương xưa nay trị loạn cứu vờt lầm than, được mất thứ lớp, lời nói không phù trọng, văn từ phô bày cốt
yếu. Trương Đảnh kéo
dắt đã cùng, Sư lại thâu dẫn tiếp. Một đời các hàng Tể Bá đồng khen ngợi nêu lạ.
Sư khéo léo tùy cơ
sắc nhọn như thế, mà tánh quân bình, giàu nghèo đến cúng chẳng
thiên lệch, còn nghó
nhớ đến khốn cùng,
phần nhiều thi vi châm liệu.
Sau, vì vết ruồi bó buộc, không đường bày rửa,
Sư bèn dời
đến Nguyên bộ, bèn mang
mặc áo mão cổ Hiền, giảng nói về Lão
Trang. Bấy giờ, ở
Giang Hạ có
Vương Đạo Tông, xưa kia ở
Kinh Tông, xưa
kia ở Kinh liễn, thứ lớp
có dự nhiều phước hội, đối với xướng thuật,
không thể thông bằng Sư.
Sau đến trông coi Linh Châu dẫn theo đến chổ đảm nhiệm, lưu luyến năm tháng vui mừng mến mộ có bạn theo, và
Tuần phủ Yên Sơn, hỏi
tội ở Nê hải, đều cùng Liên kî cưỡi tình đồng
sánh bóng. Tại đất
phiên cúng tế phải có dẫn đạt, bèn cách bức màn bảo Sư làm. Đến lúc ngôn từ cuối cùng không ai chẳng rơi lệ. Vua cũng đổi
sắc mặt. Sư thị tịch ở tại đó.

Truyện ngài Thích Bảo Nham trụ chùa Pháp Hải ở kinh đô:

Thích Bảo Nham, trụ chùa
Pháp Hải ở
Kinh đô. Sư có khí
điệu nhàn phóng, nói cười cuốn hút mọi người, tâm muốn dắt dẫn kẻ tục.
Bấy giờ, mọi người
cùng chú ý gọi Sư là Pháp sư. Sư cũng cùng giảng
kinh luận, tên đồng mà
việc khác. Vì chỗ nêu bày của Pháp Sư là chuyên
ở chương cú, tiêu phán
sinh thành diệt khởi, tham kết nơi từ nghóa.
Còn sự chế dụng của
Sư là tuỳ tình trạng mà lập nghi. Nếu chỗ có cần trích
dẫn, phần nhiều Sư lấy
từ Tạp tạng, trăm thí dụ khác tướng như chuỗi
ngọc xâu liền. Đạo Văn
của Quán Công, Sám Pháp của Vương Nhụ,
Lương Cao, Thẩm ước, Từ
Sưu, qua các triều đại Tấn, Tống có đến mấy mươi
nhà, Sư nhận nạp tất cả vào trong cổ họng áo kép,
tiếp xúc ngẫu hứng đều khơi dậy, thường khiến khắp chốn
Kinh Ấp những nơi nhóm
họp chùa tháp mở đầu
hưng khởi, của cải phí dụng không đâu chẳng như
là suối tiền. Tuy ngọc đá đồng gom lại, tạng phủ
khó mở bày, nhưng
đến lúc Sư lên tòa tựa
án trông nhìn, chưa vội mờ lời, ném vật mây tan, chỉ phút chốc ngồi chìm mất.
Sư bèn bảo người dời vật, bàn nói cửa
Phước, trước tiên nêu
bày đường lành đáng vui mừng, giữa chừng Sư nói về U Đồ thật đáng nhàm chán,
sau cùng
Sư nói về
sự Vô thường bức đoạt, cuối cùng trở về mất hẳn. Mọi người kéo tai vỗ tay đạt ngộ tự tâm
ngay lúc ấy. Không ai chẳng bới tóc vạch áo ghi tên ký
số khắc tế thành tạo, đó đều là do công lao của
Sư! Bấy giờ, có người bảo rằng: “Hễ là
người giảng pháp thì
phải nói đúng như Pháp, chẳng nghe cái không của Âm giới, chỉ nghe về
Bổn sinh
Bổn Sự.” Sư bảo: “Chỗ rõ ràng của
Bổn sinh Bổn
sự là ở Ấm nhập vô chủ, chỉ vì người trong đời uế trược, có
tình thức ám độn, nói
về Ấm giới thì đều mê muội, nên tùy theo chúng
sinh mà mượn tướng để
khai mở thần phủ, há chẳng tốt ư?
Đến đầu
niên hiệu Trinh Quán
(6
2
7) thời Tiền Đường, Sư thị tịch tại chùa đang ở, thọ hơn bảy mươi tuổi.

Thử Luận Bàn:

Từ xưa các truyện phần nhiều lược bớt các chương khoa sau,
khi họ Tấn dời về hướng
Nam mới mở ra Danh Thật. Cho nên sự rộng
lớn của lợi vật là do
việc làm cao. Nhẫn giới tôn quý chỉ bởi tiếng tăm âm thanh đều hiểu rõ.
Vả lại, lấy ân thanh để truyền thì
Sư lưu tạp
ngay, trong đời thường lưu hành, ít quy kết tìm tòi. Nay vì chưa tỏ ngộ nên
thử nêu lên thử luận bàn.
Vin theo từ đầu, các vị
Kinh sư làm đức vốn thật lấy tiếng tăm lẫn lộn với văn từ, giúp cho người nghe thần mở, nhân tiếng tăm để
theo hồi hướng, khắp trong đời đều mất hết yếu chỉ ấy. Trịnh vệ phân bố, lấy ai uyển để nhập thần, dùng chồm nhảy làm thanh cử, đến nỗi
khiến lời dâm êm tai
tươi tắn đùa bỡn lắm nhiều, ở đời coi trọng đồng mê,
ít tông làm được. Cho
nên tiếng tăm tán tụng cùng trải qua, thì chính
là hoàn toàn trái. Nếu
như có sửa sang, mà bị thời gian phế bỏ, vật
mong tham gá, có lợi xen
lạm liền thực hành, chưa hiểu người nghe ngộ
mê đều quý, và cùng
lúc nghiêng tai. Đó đều là quy tông Nữ chúng.
Song, chư tăng cũng rất
gần, mà vượt rơi lạc, bền bỉ kiên trinh, rất thiếu nhã tố. Được chỉ do tùy tục, mất tại đùa bàn, hãy trở lại
sai lầm
sắp dứt, Tông tượng thì ít, xưa kia diễn bày ba ngàn, nay không một khế ước.
Đã chẳng men theo Đời dời đổi, hẳn được hành tàng hữu nghi ư?
Nhậm việc dẫn đạt hiện nay là việc
trước tiên, ý tại tả tình
sớ thông
Huyền lý, vốn thật mở vật,
sự việc thuộc biết cơ, không hẳn là tụng truyền do trái với
thuyên ngộ.
Nên Phật, được đời tôn xưng, cho nên ngài
Xá-lợi-phất cho lời ấy là đầu. Xét chẳng phải người đó thì tạp tạng trình bày lỗi
lầm, bao gồm sự lãng
bạt ấy, trọn kết quy về cửa tuệ. Pháp sư có công
nói Pháp, Luật sư có
dụng biết Luật. Nay hãy tùy tướng phân vị, y cứ
theo công việc mà kết
nhóm thiên chương. Ở thế tục thì hữu vô thi vi
chẳng thể, lại trình bày
không có một người hoàn bị. Ở Đạo thì không
khinh người chưa học, cũng khai mở bên ngoài phải rộng.
Do dó, chỗ trình bày của
truyện trước, ân cần bốn năng tức dùng để quán xét. Thật như
trình bày rộng làm sao
sáng tỏ ư? Nếu như Thanh học đã dồi dào, thì ôn
từ cao nhã đầy đủ,
tài biện rộng lớn, thì tuệ phát gần bao nhiêu. Hẳn
che phủ dấu vết đó thì
lắng dấu thành ở Minh Đạo. Nếu trái với Địa vị
này thì làm lưới mở ở bến huyền. Chỉ vì trong
đời tiếp nối năm thứ mờ tối, người bị ràng buộc bởi chín não. Tục lợi ngày một lớn mà đạo
hoằng rất trở ngại. Do
đó ngồi bày nơi Triều Tể hoặc đối mặt với Văn
nhân. Nghiệp học lờ mờ
hoang sơ, lúc trinh bày thì quê kệch, khen giúp đức
vua mới là loại
A hành, khen ngợi khốn khó vụt đồng như cờ hiệu.
Như trình bày trăng tròn
thì bảo là Thánh Tử về cửa, mê lược ngọc
chương thì đâu nghe đến
giường ghế, như nói về phòng thất thì tụng yểu
điệu ung dung, khiến cho
gái trai chạy tránh lớn nhỏ động sắc. Tăng luân
vì đó mà bít tai, Só tục
không ai chẳng sợ hãi. Không phải chỉ có nghóa là điều
Phước luống làm khiến cho lòng tin héo úa. Lại có kẻ vội vã
khoe khoang môi mép không
biết hổ thẹn, trang sức sân vườn, sáng
nhuận chó ngựa. Đó đều là học chẳng phải từ thầy trao. Văn từ gá mượn từ
kẻ khác truyền. Mạnh mẽ
quả thật nghe trước không nghó đến lời răn bảo nên khinh trọng đồng vết. Thật lầm lẫn lộn dòng. Nhan hậu đã
tăng, càng sâu si trệ,
làm sao có nghóa là Đạo Đạt? Há đều như vậy ư?
Còn như đối ngộ khéo léo gom nhặt lại có cả hai ngàn trang
giấy, chẳng phiền nhiều
hoa sức, dứt nạn trình Thần của
Sa-môn Chân Quán, trăm câu càng mở tà tín ấy. Cho nên còn mất, nhất định phải tuân khảo. Qua nghiêm xét ở giao ấp ấy, từ điệu tuôn chảy bèn bừng
bừng khó cùng. Dẫn kéo thường tông thỏa đáng
tình sự. Có công khiến cho cứ ngạo bẽ gãy Thể,
Nho Tố mở giải
sâu mầu, khiến biết tin bền
chắc, tiếng tụng chuyển
tải khắp đường. Nay hãy lược làm sáng tỏ cơ cử, thì được người khai ngộ như thế. Có trái với lời ấy, thì lại chê trách bít
hóa như kia, liền thử
luận bàn. Gặp có thật khó!

Sự tạo tác của “Bối nặc” men theo Đời mà khác nhau, chuyển
đổi cựu chương, phần nhiều dẫn theo thế mới, kiểm xét nguyên thỉ
cùng giao ủy Ngư sơn, hoặc
chỉ Đông A xưa để lại, chợt trình bày cánh
lăng thầm trao, chưa rõ thuật xưa, lại trình bày nguyên do, há chẳng phải
âm thanh trái với tượng
lưu bố đã lâu, chỉ tin miệng truyền ở người là cao, rốt cuộc khó y cứ theo Đại ước. Thể loại ấy
sắp bày rất nhiều.
Còn như chỗ hành dụng của
“Phạm” thì nhóm chúng hành hương, lấy tónh
nhiếp ấy mà chuyên kính
ngưỡng. Về danh thật thì “Phạm” nghóa là
“Tịnh”. Thật chỉ là âm
thanh của trời. Các trời ở cõi Sắc lúc lại hầu thăm
Phật đều trình bày tán tụng.
Kinh có việc ấy, vì bắt chước nên còn
nhân gốc, chiếu âm thanh
là Phạm, nhưng âm thanh của trời kia chưa hẳn
là đồng với cõi nầy.
Nên các Phạm ở Đông xuyên tiếng xướng rất
nhiều, trong đó cao nhất
thì có các loại tiếng mới giúp buồn, thuyền ngăn
thế khuất. Đất chia ra
Trịnh, Ngụy tiếng cũng khác nhau, nhưng với đường lớn chẳng trái với
thường tập,
Giang Biểu, Quang Trung há chỉ
cách trời rất ít, đâu
chỉ Ngô Việt chí dương tục khéo nổi dệt, đến nỗi
khiến âm hưởng còn của
tiếng tụng chỉ du dương khéo léo. Tần nhưỡng
Ung Lương âm từ hùng
tráng vang xa, đến như chổ khắp cùng của ca vịnh

đều dùng cao
sâu làm cao quý, nhưng mà xử sự khó thường, chưa
thể cùng đoạn dứt. Nếu
đều nhóm họp các hàng Đạo tục, hoặc khắp
thành quách thiết đại
trai hội, hành hương trường Phạm thì tiếng của đất
Tần là được ý. Năm chúng thường lễ, bảy quý
thường hưng, mở phát
kinh giảng thì âm thanh của
Đất Ngô đè nén ở lần đó. Há chẳng phải
đêm trong lắng thì sáng
sớm tốt lành, mờ tối cản trở nhau, cho nên dùng
ân điệu trong nhã phát
ra trầm tình. Tại Kinh Phủ thường truyền thì có hai
phạm đại tiểu. Lời đùa ở Kim Lăng cũng truyền
hai trích dẫn ngắn
dài. Sự thuộc về đương cơ, không gì chẳng tốt đẹp.
Kiếm Nam lũng
hữu, gió ấy rõ được
Tần, tuy hoặc đầy vơi, chưa đủ để bình luận. Nên biết một cảnh vực của
Thần Châu, tiếng tăm thể loại đều khác nhau.
Ấn-độ cùng với các
Phiên, vịnh tụng hẳn nhiên tự khác nhau. Nghóa chẳng
vì thế, Đường Phạm
dùng phỏng theo âm thanh của trời. Dám vọng lường xét, đoán định có thể biết. Tạo tác của Bối nặc trải qua
khoa trước,
còn như việc kỳ đặt
vẫn sắp bày Phạm riêng, phát dẫn làm công,
Bối-nặc cuối cùng nơi
Pháp tịch. Tìm xét Bối nặc cũng vốn là âm
thanh trời,
thời Tiền Đường dịch
là Tỉnh, rất được lý ấy. Nghóa là lúc chúng sắp tan,
sợ lẫn lộn với loạn
duyên, nên dùng Bối chước không để vượt quá.
Nhưng từ Bối dịch nghóa đâu hạn cục ở
tống chung, khéo lúc đầu thì nhiều, thận trọng cuối cùng thật ít. Nên tùy nhân khởi mà dạy răn, nhưng
chẳng phải không thông
nghị. Sư thiết bày Tụng tán lưu bố thật nhiều,
riêng cảnh vực của giang
hoài đã có nhiều hành tập ấy, khắc chạm trang sức văn dệt dùng lấy thanh hoa lẫn lộn. Tùy quyển
Xưng dương, hễ khế hợp liền giắt kéo. Nhưng âm thanh ấy thường che phủ
Văn từ. Người nghe chỉ nghe bay thổi, rốt cùng mê mờ đâu là mắt nôm?
Quan Hà, Tấn, Ngụy gồm quý
trọng, chỉ vì lời phát ra chẳng phải Văn, nhã
xưng vụng về. Vả lại, y
cứ vào Văn từ ấy dồi dào dễ nghe mà mở niềm
tin sâu. Chỉ bởi phía Nam
ấy đượm phục Văn thanh như rừng, hướng như tiết đến trung hòa, lý phải hài hợp với những chỗ
sâu xa, tùy rơi lạc khó ngoi trở lại cũng mong, còn như
Vịnh Phật Duyên của
Danh Nghiêm do năm lời kết vận, thì
trăm tạng y cứ làm Sư hạt. Tán Tịnh Độ của
Viễn Vận gồm bốn chữ
thành chương thì bảy bộ kính trọng làm Phong tố,
đó đều là không tiếng
tăm, vì ở bên cạnh Bổn ấy nên được bày lưu truyền thay thế.

Hoặc có người hỏi rằng: “Vừa rồi nói về các tán bối, chứa nhóm do âm thanh. Tôi nghe chẳng phải âm thanh, không lấy làm
thấu đạt tâm.
Chẳng phải âm thanh không vụt bay huyền lý. Cho nên ca
vịnh tụng Pháp lấy làm
âm nhạc, lời nói ấy thế nào?” Hẳn có trình bày như
thế vì chưa nghe thí dụ trước. nghóa phải hun đúc tiết ước mới được
văn chất cùng tốt đẹp.
Lỗi của từ ấy là thật. Đời gồm chỗ chẳng phải. Âm thanh che phủ
Pháp Bổn, Phật có hoằng ước, đâu được che lấp âm
thanh trong trẻo mà mong khơi dậy rõ ràng ư? Bỗng từ chúng cao nhã
mà mạo phạm hôn phu, đó
thật là hổ thẹn! Ở Kinh đô có người ngồi trong hội nghe âm thanh
pháp sự, phần nhiều do người thế tục làm.
Thông hỏi chổ theo, không do đâu mà gửi gấm, xướng lên hành
sự nghóa
là có thường tông,
đồng thời là sớ xưa của các bậc thạnh đức, không
thể bác bỏ. Còn như
Thánh triết thường dạy răn, hai bài tựa chung
riêng lấy mạng chương để
trình bày kinh, trình bày pháp của bậc Thánh, nêu
đầu các kệ tụng. Tuy là lời tựa tụng của văn
khác mà khai phát
nghóa thì đồng. Thánh xưa
để lại khuôn phép ở nơi đầu mối giáo pháp.
Hiền nay bắt chước tiếp
thừa ở Sự biểu hiện. Đời cách xa chẳng thể lường, mặt mũi ấy nay
suy tưởng được dấu vết đó, tin có nương tựa, chẳng
phải luống dối. Vả lại,
nhóm họp đông nhiều huyên náo hôn tạp sóng đông, cuối cùng muốn
sửa lý, thì do đâu mà được tónh lắng. Chưa bằng như âm thanh vút cao quy y
Tam Bảo, bỗng nghe kinh tai không gì
chẳng khuynh tâm. Đó cũng
là kỳ lược phát mầm mở đầu khai sáng niềm tin. Ở đời có
Pháp sự gọi
là “Lạc Hoa”, dẫn dắt chung các hàng Đạo tục
mở cửa Đại thí, đánh
sát xướng cử buộc ném suối tiền, riêng thỉnh lập tọa nói rộng về thí duyên, hoặc xây dựng chùa Tháp, hoặc
sửa tạo tăng vụ, tùy vật tán chúc lăng xăng như hoa. Các hàng
Só nữ đến xem nghe,
ném tiền như mưa. Còn như
bới tóc trăm số đều khác. Khác lời bày
nguyện giống như sao giăng,
kết câu đều hợp vận, âm thanh không tạm
ngừng. Nói vô lượng
thuật, đó thật là bén nhọn kỳ đặc biệt của lợi khẩu,
một kỳ hạn nhanh chóng.
Ngoài ra thì cảnh giới ược, chư Tăng được, hạng đó lại
rộng nhiều.
Tầm thường
đạt sấn, khoa yếu dễ hết, cho
nên không rộng. Nếu là thông hóa thì vô phương hun đúc bất nhất. Biết nhỏ
nhiệm có bao nhiêu ai được
tin? Nhưng đức tin vững chắc cuối cùng Ngã diệt mất. Biết nhỏ nhiệm cùng cực đến
tưởng diệt, từ đó thềm cấp
giáng tâm dần dần chẳng
ai bằng, người Đạt hóa lấy thức biến làm sáng tỏ, người
Thông pháp cho lạm giao là mờ tối. Nên ngài
Xá-lợi-phất nói
sai là không bướo lên
ngộ nhập. Chúng thủ vọng hối lỗi, cuối cùng bị
chê trách. Ngoài ra hàng
hạ phàm lường khó toan tính. Vả lại, Đạo mở vật ngộ, kính tin Công phu nói Đạo? Đã chẳng hội chánh làm
sao có thể xét quán? Chỉ là việc có thể lên cơ, dùng ý
thương lượng. Khả năng tiếp đãi tục còn ở việc nầy ư? Vễn còn chấp văn tin độ, răn đổi rất hiếm,
phỏng người lấy
làm thường, hẳn chẳng phải lỗi, vằng vặc xa tưởng, thông
cùng ý ấy. Tôi,
Sa-môn Thích Đạo
Tuyên người ở xứ
Kinh Triệu, trụ núi
Thái Ất, ở Chung Nam, dám
bảo với các Pháp thuộc rằng:”Trộm nghó dòng pháp trùm khắp, không con người thì chẳng ai
hoằng dương, khoảng đời bạc bẻo, thường trái với danh thật. Hàng hậu học đua ganh
chưa hết toan tính, đến
nỗi lẫn lộn thiên chương, sót mất rất nhiều. Từ thời nhà
Lương về sau, lịch
sử chư tăng hoang phế, tìm xét những bậc
tài giỏi ít có đầu
mối. Há chẳng phải gom nhặt biên tập ít tươi đẹp để
sự thấy nghe được trầm lắng. Hạnh cao Đức
sáng lấp vùi khó ghi,
ngay không bờ mé đo
lường, hãy chọn lọc ở ngôn từ. Còn như truyện thuật thì khuyết
sót
Sư chứa nhóm tốt đẹp, còn Hiền giả thì bặt rơi mất không nghe ở đời. Do đó tại
Giang Biểu dưới thời nhà Trần các vị
như Sa-môn Thống, Quỳnh, Hoảng, Diễm, Tước v.v… tại
Hà Bắc nơi Cao Đô có
các vị Dung, Sâm, Tán,
Ngụy v.v… là những bậc tiếng tăm khuôn phép
nơi trời Hán, hạnh lớn lay động tâm người, đều đáng làm mẫu mực phép tắc đều theo vật
xưa cũ. Tôi, thường nhân những ngày rảnh rỗi thưa
hỏi khắp các bậc Hiền
giả ở kinh đô. Tên họ còn không nghe thì làm
sao luận bàn về cảnh hạnh được! Vỗ về
sự đau khổ của tim gan, tự chứa nhóm từ trước đến nay, cùng kết thành quy củ, lời ý hợp Đạo, kính nương thưa hỏi khắp công việc,
sưu tìm nêu dương, chớ cho là
nhiều mà trái với Hoằng
lược. Ở đời có ba bộ sử hơn bốn trăm quyển, còn
có sư tìm, đâu dụ với
Thích Môn chỉ có ba, năm pho, nên phải hơi có phần tiết tháo hành trạng đáng dùng làm bậc thầy khuôn phép mẫu mực,
liền phải chiết bút càng
rộng loại ấy. Há chẳng phải nghe rõ chư tăng
lướt thuyền thẳng theo vết Thánh, thì đạo
Thích Môn cao quý, trông
nhìn nghó suy làm sao cho
bằng, hàng Thượng đạt trong lưu tục thêm
cảnh ngưỡng đối với thường tà ư?
Thôi buông lời
cuối truyện, cầu mong
Thần nhân biết có y cứ.

TỤC CAO TĂNG TRUYỆN
Quyển 30 hết (TRỌN BỘ)


LINH SƠN PHÁP BẢO ĐẠI TẠNG KINH TẬP 185