<經 id="n208">CHÚNG KINH TUYỂN TẠP THÍ DỤ</經>



Sưu
tập: Tỳ-kheo Đạo Lược.

Hán dịch: Đời Diêu Tần, Tam tạng Pháp sư Cưu-ma-la-thập.
<卷 id="41126196">Quyển 1</卷>

­1- Người
có trí suy nghó: “Tiền tài vật chất không thể tồn
tại lâu dài.” Ví
như ngôi nhà đang bị lửa cháy, người thông tuệ
sáng suốt biết được sức mạnh của lửa, khi lửa
mới cháy, đem gấp tiền tài, vật chất ra ngoài. Nhà
tuy bị cháy mà tiền tài vật chất còn nguyên vẹn.
Sau đó tạo nhà cửa, mở rộng sự nghiệp tốt đẹp trở lại.

Người trí gieo trồng
phước đức, siêng tu bố thí cũng thường làm như
vậy. Biết thân này là nguy ách; tiền tài, vật chất
là vô thường; gặp được ruộng phước kịp thời
gieo giống bố thí, đời sau được an vui. Cũng như
người kia lấy vật của trong nhà lửa ra, sau sửa
lại nhà, tạo sự nghiệp, nhờ phước lợi đó mà tự an ủi.

Người ngu mê chỉ
biết tham tiếc, ham hố kinh doanh tìm cầu rối loạn, mất
trí, nên không lường được thế lực của lửa,
sức mạnh của gió đốt phá đất đá tiêu tan, chỉ
trong khoảng khắc tiêu ma hết sạch. Nhà cửa đã
không cứu được, tiền tài vật chất cũng tiêu
mất luôn, lạnh lẻo, đói khác, khổ đau suốt đời.
Người tham tiếc cũng lại như vậy. Không biết thân
mạng vô thường, mau chóng, không thể bền chắc, lại
thêm thu góp, cất giấu tiền của, giữ gìn, mến
tiếc, chết đến không hẹn, thoắt vậy buông tay ra là
đi không trở lại, thân hình lạnh như đất, cứng đơ
như khúc cây khô, tiền tài vật chất đều buông bỏ
cả. Cũng như người ngu buồn khổ quá, quên cả sự
tính toán lo liệu.

Người sáng suốt có
trí tuệ có khả năng mau giác ngộ biết thân là như
huyễn, tiền tài không thể giữ gìn, vạn vật đều
trở về vô thường, chỉ có phước đức là nơi
đáng nương tựa, nó có thể đưa người ra khỏi
khổ đau và cũng có thể đưa người đến thành tựu đạo quả.



2- Bồ-tát bố
thí không tiếc thân mạng. Cũng ví như chuyện:

Vua Thi-tỳ dùng thân
bố thí để cứu mạng chim bồ câu. Trời Đế Thích
đến thử để biết vua có tâm trí Bồ-tát hay không.

Trời Đế Thích mới
nói với trời Tỳ-thủ-yết-ma:

–Ngươi hãy hóa làm
thân chim bồ câu, ta sẽ hóa làm chim cắt, rượt
ngươi, ngươi sợ hãi sà vào nấp dưới nách nhà
vua. Liền khi ấy Tỳ-thủ biến thành chim bồ câu, Đế
Thích hóa làm thân chim cắt, bay nhanh rượt bắt chim
bồ câu, bồ câu bay vào ẩn nấp dưới nách vua,
toàn thân run sợ. Khi ấy chim cắt bay đến đậu trên
cây, nói với đức vua:

–Ngài hãy trả chim
bồ câu lại cho tôi. Đó là món ăn của tôi, chẳng phải của ngài.
Vua nói:

–Ta đã phát tâm
muốn cứu tất cả chúng sinh, mong họ hết khổ.
Chim cắt nói:

–Đức vua muốn cứu
độ tất cả chúng sinh, tôi cũng là một trong số
chúng sinh ấy, tại sao riêng tôi không được thương
lo, mà còn đoạt đồ ăn của tôi?
Đức vua đáp:

–Ngươi cần ăn thứ
gì?
Chim cắt nói:

–Tôi đã thề là
chỉ ăn máu thịt tươi của chúng sinh mới giết.

Đức vua phát tâm Bồ-tát nói:

–Ta cũng có thệ
nguyện: “Tất cả chúng sinh đến nương nơi ta, ta sẽ
hết lòng cứu giúp, khiến cho họ không gặp tai nạn.”
Ngươi cần ăn gì ta sẽ đem cung cấp cho.

Chim cắt lại nói:

–Đồ ăn của tôi
là máu thịt tươi mới giết.

Đức vua liền nghó:
“Đồ ăn này thật khó kiếm. Nếu không sát sinh
làm sao có được. Không lẽ ta giết một mạng để
cứu một mạng?” Khi suy nghó như thế, trong lòng đã
quyết định, vua liền kêu một người đến bảo họ
dùng dao cắt thịt nơi vế của mình để bố thí cho chim cắt.

Chim cắt nói với đức vua:

–Nếu ngài muốn
dùng thịt để cho ta, phải đúng với lẽ công bằng,
nghóa là làm sao cho thịt của ngài và chim bồ câu
bằng nhau mới được. Chớ xem thường vậy.
Đức vua nói:

–Hãy đem cân đến,
cân thịt để đối xứng với thân chim bồ câu.

Nhưng lạ thay, thân
chim bồ câu lần lần nặng thêm, thịt của vua chuyển
thành nhẹ. Vua sai cắt hết thịt đùi của hai vế, cũng
còn nhẹ chưa đủ; thứ đến cắt thịt dưới hai gối,
thịt hai vú, trước ngực, sau lưng, thịt toàn thân đã
cắt lóc hết mà thân chim bồ câu vẫn còn nặng hơn.
Khi ấy vua mang cả thân đặt vào bàn cân, thì mới
nặng bằng thân chim bồ câu.

Chim cắt nói với vua:
–Này Đại vương,
việc này khó làm thật, mà sao ngài phải cố dụng
tâm như vậy? Chỉ đem chim bồ câu trả cho ta là được
rồi!
Đức vua nói:

–Bồ câu đã đến
với ta, sẽ không bao giờ trả lại cho ngươi. Ta xưa
nay đã bỏ thân mạng không phải ít. Khi chưa vì pháp
mới mến tiếc thân này, nay muốn cầu Phật đạo bám
chắc vào với việc hướng thượng, tâm ta quyết
không có hối hận.

Chư Thiên, Long thần,
tất cả nhân dân đều cùng nhau tán thán:

–Vì một con chim bồ
câu nhỏ mà phải chịu đau xót, độc hại đến thế!
Việc này thật là ít có!

Khi ấy quả đất chấn
động lớn. Tỳ-thủ tán thán:

–Lành thay! Đúng là
bậc Đại só chân thật không hư dối. Được như thế
này mới là ruộng phước cho tất cả chúng sinh

Đế Thích và Tỳ-thủ
đều hóa trở lại thân trời, liền khiến cho thân
của đức vua phục hồi như cũ.

Người cầu đạo
được như thế mới mau thành Phật.



3- Ngày xưa, một
người có việc phải đi xa, lỡ đường phải ngủ
lại trong căn nhà bỏ hoang. Đêm ấy có một con quỷ
vác một xác chết để ở trước sân, sau đó có
một con quỷ khác đi đến, nổi giận la mắng con quỷ trước:

–Xác chết này là
của ta, sao ngươi mang đến đây?

Hai con quỷ đều nắm
mỗi người một tay của xác chết tranh giành nhau. Quỷ đến trước nói:
–Ở đây có người,
chúng ta nên đến hỏi?
Liền hỏi:

–Người chết này
ai mang đến?

Người ấy suy nghó:
“Hai con quỷ này có năng lực rất lớn. Nếu nói
thật cũng phải chết, nói dối cũng chết. Cả hai
cách đều không ổn, vì sao ta phải nói dối?”, nên nói:

–Quỷ đến trước đã mang đến.

Quỷ đến sau rất
giận, nắm tay người kia bứt ra khỏi thân, vứt
xuống đất. Con quỷ tới trước thấy vậy liền lấy
một cánh tay xác chết ráp vào. Lần lượt tiếp đến
hai chân, đầu và hông đều bị quỷ bứt lìa ra. Quỷ
đến trước nhanh tay dùng thân của xác chết ráp
vào cho người kia như cũ. Khi ấy hai con quỷ cùng ăn
thịt cái thân người được thay, rồi liếm miệng ra
đi. Người kia suy nghó: “Thân ta cha mẹ sinh ra, đã
chứng kiến hai con quỷ ăn hết. Nay thân ta hoàn toàn
là thân thể của kẻ khác. Như vậy ta đang có thân
hay không thân? Nếu cho là có thân thì thân này
hoàn toàn là mượn thân của kẻ khác. Nếu cho là
không thì thân hiện nay là như thế nào đây?”.

Suy nghó như vậy, tâm
người kia trở nên mê muội, giống như người điên.
Khi trời đã hừng sáng, anh ta tìm đường đến một
nơi khác, thấy có tháp thờ Phật và chúng Tăng.
Anh ta không hỏi gì khác, chỉ hỏi chư Tăng:

–Thân này có hay
là không?

Các thầy Tỳ-kheo hỏi:

–Ngươi là ai?
Thưa:

–Tôi cũng không biết tôi là ai.

Liền sau đó anh ta vì
chúng Tăng nói hết việc xảy ra đêm hôm qua. Các
thầy Tỳ-kheo nói:

–Vị ấy biết rõ
được pháp vô ngã, rất dễ được độ thoát.

Chư Tăng dạy thêm:

–Thân của ngươi từ
xưa đến nay vốn là vô ngã, chẳng phải đến hôm
nay ngươi mới thấy nó là do bốn đại hòa hợp, mà
chấp cho là thân ta đó thôi.

Sau đó, các thầy
tiếp độ anh ta vào đạo, lần lần tu hành đoạn các
phiền não, liền được chứng quả A-la-hán. Vì vậy
người nào hiểu được thân này là vô ngã, là
hư dối thì sẽ đắc đạo không còn xa vậy.



4- Người trì
giới muốn gì đều được vừa ý. Người phá giới
tất cả đều mất. Cũng ví như câu chuyện sau đây:

Ngày xưa có một
người nghèo thường cúng dường, phụng sự chư
Thiên. Anh ta tuy nghèo nhưng rất chí thành, khấn nguyện
bốn phương suốt mười hai năm, hết lòng cầu mong
phú quý. Tâm chí vị ấy đã thành thục, chư Thiên
thương xót, liền vì người ấy hiện thân mà hỏi rằng:

–Ngươi muốn cầu
điều gì?
Người ấy đáp:

–Tôi cầu mong phú
quý. Xin tất cả hãy giúp cho sự mong cầu của tôi
được như sở nguyện.

Vị trời trao cho anh
một đồ vật gọi là bình “công đức” mà nói rằng:

–Tất cả mong cầu
của ngươi sẽ từ bình này mà có.

Người kia khi đã có
bình rồi, muốn gì được nấy, anh ta dùng bình ấy
tạo ra nhà cửa to lớn tốt đẹp, voi ngựa, xe cộ,
bảy báu trang hoàng trong nhà rực rỡ. Đồ ăn, thức
uống đầy đủ, sẵn sàng cung cấp tiếp đãi quan
khách không có thiếu sót. Có một vị khách hỏi:

–Anh trước đây
nghèo, vì sao nay được phú quý như thế này?
Người ấy đáp:

–Ta có được bình
“công đức do trời ban cho”, từ trong bình ấy sẽ
sinh ra tất cả mọi đồ vật cần dùng, cho nên ta mới
được giàu có như vậy.
Người khách nói:

–Mong ông đem bình
ấy ra và cho chúng tôi được thấy nó sinh ra các
đồ vật như thế nào?

Anh ta liền đem bình ra
khoe và mọi người cũng được thấy trong bình ấy
sinh ra các đồ vật như ý muốn.

Khi ấy anh ta được
mọi người tán dương, khen ngợi, liền sinh tâm kiêu
mạn, không tự kiềm chế, đứng dậy cầm bình nhảy
múa. Do nắm không vững, sơ ý, sút tay rơi xuống đất
bình vỡ. Tất cả các vật dụng do bình tạo ra đồng thời diệt mất.

Người trì giới tất
cả niềm vui thù thắng đều được. Nếu người hủy
giới mà lại còn kiêu mạn, buông lung thì cũng
giống như người bị bể bình kia, tất cả đều mất.
Vì vậy cho nên muốn có niềm vui ở các cõi trời
và được an lạc Niết-bàn thì phải kiên trì giới
cấm, chớ phá giới đã lãnh thọ. Nếu phá giới
đã thọ thì phải chịu khổ trong ba đường ác, khó mong ra khỏi.

Luận rằng: Người
muốn cầu quả báo ứng hợp với mình, thường phải
tu tập thiện tâm thường xuyên liên tục không cho
gián đoạn; đến khi chết mới thoát khỏi ác báo
mà tiếp nhận quả báo lành. Vì sao vậy? Nếu có
người trước đó không chịu tu tâm sửa tánh cho
hiền lành thì đến khi sắp chết, muốn khởi tâm
lành nhưng rốt cuộc là không kịp được vừa ý.

Như ở phương Tây
có một ông vua, vì trong nước không có ngựa tốt,
nên đem ngân sách quốc gia đi khắp nơi tìm cầu mua
ngựa. Sau đó mua được tất cả năm trăm con ngựa
hay đã có tập luyện để đề phòng chống giặc, đủ
sức giữ yên bờ cõi. Nuôi dưỡng, tập luyện
ngựa đã lâu mà trong nước yên lành vô sự,
chẳng có việc gì phải dùng đến ngựa.

Vua liền suy nghó: “Năm
trăm con ngựa ăn không phải ít, cho ăn nuôi dưỡng
cực nhọc mà không ích lợi gì cho việc nước!”
Vua liền ra lệnh cho người chăn ngựa:

–Hãy che mắt ngựa
lại, đưa vào việc kéo cối xay, sẽ có lợi tức;
đủ tự túc cho việc ăn dùng của nó, không tổn
phí đến ngân sách quốc gia.

Ngựa kéo cối xay đã
lâu, tập quen với việc đi vòng tròn. Bất ngờ nước
kế cận kéo binh vượt biên giới đến lấn chiếm
quốc gia. Khi ấy vua mới ra lệnh đem ngựa, thắng yên
cương chuẩn bị cho các tướng cỡi ra trận chiến đấu.

Khi các kî mã ra roi
thúc ngựa hướng thẳng tới trước để đi vào
trận địa, nhưng các chú ngựa được thúc roi, theo
thói quen, tất cả đều chạy vòng trở lại, không
thể điều khiển đi thẳng tớùi được. Quân giặc
của nước lân bang thấy vậy biết là ngựa kia không
có khả năng đối địch. Họ liền thúc ngựa tiến
tới phá tan binh trận của nhà vua.

Cho nên người tu
hành muốn được quả báo tốt đẹp, lúc sắp lâm
chung, nếu con ngựa lòng không bị rối loạn, tất sẽ
được tùy ý, tự tại. Thường ngày phải luyện
tập đều đặn, hướng dẫn tâm cho ngay thẳng, thuần
thục, dễ sử dụng. Nếu không như thế, khi giặc chết
liền đến, nó sẽ chạy quanh co, tán loạn và ta sẽ
không được như ý muốn. Cũng như ngựa của vua,
không thể phá trừ giặc oán, bảo vệ an toàn cho đất nước vậy.

Vì vậy cho nên người
tu hành thường phải tu tâm dưỡng tánh, thuần hậu lương thiện vậy.



5- Nếu có người
nghèo khổ, biết nhịn phần ăn mặc của tự thân, đem
bố thí, phước kia vô lượng. Cũng ví như câu chuyện sau đây:

Ngày xưa có một đức
vua thiết lập trai hội, dùng các món ngon quý để
cúng dường Đức Phật và chúng Tăng.

Thời ấy, có một
bà già nghèo khổ, thường ngày chỉ biết đi xin ăn
để tự nuôi sống. Nghe đồn đức vua thỉnh Phật và
chúng Tăng cúng dường, trong lòng rất vui mừng, ý
muốn khuyến khích, hỗ trợ, tự suy nghó: “Nay ta
nghèo khổ không có gì cả, chỉ có một ít hạt đậu,
muốn vào cúng đường, mà người giữ cửa không
cho vào, phải làm sao đây?”

Khi ấy Đức Phật
biết được tâm tốt của bà lão, liền dùng thần
lực biến đậu thành nhiều, đặt chung vào trong món
ăn. Khi đức vua ra chuẩn bị cúng đường, thấy có
đậu trong món ăn, rất giận người đầu bếp. Vua hỏi:

–Vì sao trong món ăn
có những hạt đậu như thế này?

Đức Phật nói với nhà vua:

–Việc đó chẳng
phải lỗi của nhà bếp, mà là đồ bố thí của bà
lão nghèo. Bà ta nghe đức vua thiết trai cúng đường,
bà không có gì để khuyến trợ, nên đem một ít
đậu này để tùy hỷ với đức vua. Do đó cho nên
trong món ăn có đậu vậy.

Đức Phật dạy nhà vua:

–Bà lão ấy bố thí
tuy ít nhưng được phước có thể nhiều hơn Đại vương.

Vua nghe vậy hỏi:

–Vì sao Ngài nhận
được các món ăn ngon quý này mà người cúng
lại được phước ít? Còn bà lão kia chỉ đem một
ít vật hèn mọn mà lại được phước nhiều?

Đức Phật dạy vua:

–Bệ hạ tuy có cúng
dường nhiều, nhưng tất cả vật thực có được
đều từ nhân dân trăm họ mà ra, đối với vua
không tổn hại gì. Còn bà lão này chỉ có một ít
đậu, lại đem hết để tùy hỷ cúng dường. Vì vậy
nên bà ấy được phước nhiều, còn vua được phước ít là vậy.

Sau đó Đức Phật vì
vua mà thuyết pháp, vua và bà lão đều thấm nhuần đạo tích.

Vì vậy cho nên người
nào muốn gieo trồng phước đức, chỉ do lòng chí
thành, thấu rõ pháp tướng không thật, lo gì không kết quả.



6- Ngày xưa có
một vị Bà-la-môn trong nhà nghèo thiếu, chỉ nhờ một
con bò cái một ngày vắt được một đấu sữa để
cung cấp cho sự sống. Nghe nói nếu ai trong ngày rằm
cúng dường đồ ăn cho chúng Tăng sẽ được phước
đức lớn, ông ta ngưng không vắt sữa suốt trong
một tháng để dồn lại, hy vọng vắt được ba hộc
sữa cúng đường các Sa-môn.

Đúng một tháng, ông
ta mời các Sa-môn đến nhà, khi các ngài đã an
tọa, ông ta mang bình ra chuồng bò vắt sữa, nhưng
cũng chỉ một đấu. Tuy để lâu không vắt sữa mà
sữa cũng không được nhiều. Mọi người thấy vậy đều trách mắng:

–Ông ngu quá! Vì sao
mỗi ngày không vắt sữa để dành, mà đợi cho đủ
một tháng để mong có nhiều sữa làm sao được?

Người đời nay cũng
như vậy, khi có tiền tài vật chất không chịu tùy
khả năng nhiều ít mà bố thí. Họ cố gom chứa của
cải cho thật nhiều, thật lâu rồi mới làm phước.
Nhưng lẽ vô thường cũng như nước, lửa… và ngay
cả thân mạng; chỉ trong khoảnh khắc cũng khó bảo
toàn. Nếu không tỉnh ngộ, thì một sớm một chiều,
khi buông tay sẽ mất hết không còn lại gì.

Tiền tài, vật chất
nguy hiểm cho thân mạng cũng như rắn độc, không nên
tham trước. Cũng ví như câu chuyện sau đây:

Ngày xưa, Đức Phật
đi đến nước của vua Ba-tư-nặc. Ngài thấy có một
kho tàng đầy bảo vật nằm trong lòng đất. Đức
Phật dạy thầy A-nan:

–Ngươi có thấy đây
là loại rắn độc không?
Thầy A-nan thưa:
–Con đã thấy.

Thời bấy giờ, có
người đi theo Đức Phật, nghe nói như vậy thử đến
xem, thấy có vàng bạc, của báu quá nhiều, ông ta
nghi ngờ lời dạy của Đức Phật, cho Ngài nói
không thật, cố thêm thắt vào. Đây thật là của
báu mà nói là rắn độc! Liền khi ấy họ gọi tất
cả người nhà cùng nhau chở của báu ấy về, tạo
nhà cửa, ruộng đất, thành người giàu có lớn.

Có người đến thưa với vua :

–Người kia gặp kho
báu mà không chịu nộp cho quan.

Vua nghe báo, liền ra
lệnh bắt giam tất cả người trong nhà và tịch thu gia
sản; nhưng vua còn không tin đã lấy lại hết, nên
sai người tìm nhiều phương cách khảo tra, trị tội.
Đau đớn độc hại hết cách mà ông ấy cũng không
khai và nhận tội. Vua rất giận, muốn giết hết bảy
đời bà con dòng họ của ông ấy. Khi áp tải ra
pháp trường, vua cho người theo dõi họ nói năng
những gì. Ông ta trên đường đi, than thở:

–Đức Phật dạy
rất đúng, đúng là rắn độc mà ta không chịu tin.
Nay biết rõ nó là rắn độc, phải làm sao đây? Nếu
là rắn độc, thì giết ta và thân tộc ta thôi, mà
nay phải chịu chết oan cả bảy đời. Thật quả đúng
và độc hại hơn cả lời Ngài dạy!

Sứ giả đem những
lời than trên thưa lại cho vua. Vua nghe qua liền ra lệnh
gọi họ trở lại. Vua nói với người kia:

–Đức Phật có
công đức rất lớn. Ngươi nhớ được lời Phật
dạy, ta hoan hỷ trả lại bảo vật cho ngươi.

Sau đó vua ra lệnh tha
tất cả bà con thân tộc trở về nhà.

Do nhân duyên niệm
tưởng lời dạy của Đức Phật mà được khỏi
nạn chết. Vì vậy nên lời dạy của Đức Phật
không thể không hết lòng ghi nhớ.



7- Người trì
giới thà mất thân mạng, không trái với lời Phật
dạy. Ví như câu chuyện này:

Ngày xưa có người
đi buôn, nương thuyền vào biển. Lúc bấy giờ có
hai vị Đạo nhân muốn đến nước khác, cũng xin đi
theo. Khi đã vào biển sâu, không may gặp gió to sóng
lớn làm đắm thuyền. Mọi người ai cũng kiếm vật
nổi làm phao để tự cứu.

Khi ấy vị Đạo nhân
hạ tọa tìm được một miếng gỗ, vị Thượng tọa nói:

–Pháp của Phật dạy
phải cung kính Thượng tọa, ngươi nhường cho ta miếng
gỗ để khỏi trái lời răn dạy của Ngài.

Vị Đạo nhân nghe như
vậy, liền tự suy nghó: “Người tu hành lấy gì làm
trọng? Phải hộ giới làm đầu. Như vậy ta thà tôn
trọng lời dạy của Phật mà chết”, liền dâng
miếng gỗ cho Thượng tọa, Hạ tọa chịu chìm trong biển nước.

Thủy thần thấy vị
Đạo nhân trì giới không trái lời Phật dạy như
vậy, rất cảm động, dùng năng lực của mình đưa
Đạo nhân và tất cả vào bờ. Nhờ Đạo nhân chí
thành trì giới mà mọi người trong thuyền đều được
thoát nạn. Thủy thần tán thán vị Đạo nhân:

–Ngài thật là
người chân chánh trì giới. Do vậy chúng ta nên giữ
đúng lời dạy của Phật mà chết, còn hơn vi phạm
lời dạy của Ngài mà sống vậy.

Chúng sinh nếu nương
cậy vào giới đức của Phật thì có thể qua khỏi
biển khổ sinh tử vậy.



8- Tất cả mọi
người trong thế gian đều tham lam, chấp trước vui thú
ở đời, không chịu suy nghó để biết nó là vô
thường, là hoạn nạn, là đau khổ. Ví như chuyện này:

Ngày xưa có một
người phạm tội đáng chết, bị giam trong lao ngục, vì
sợ chết, nên ông ta cố vượt ngục trốn chạy. Theo
phép nước, nếu kẻ tử tù vượt ngục trốn chạy,
chủ ngục thả voi theo đạp chết. Khi voi rượt theo tội
nhân, kẻ kia thấy voi sắp bắt kịp, liền chạy gấp
đến định trốn trong cái giếng bỏ trống; nhưng nhìn
xuống dưới đáy giếng thấy một con rồng độc há
miệng hướng lên; ở trong giếng còn có bốn con rắn
độc nằm bốn bên; trên miệng giếng có một rễ
cây; kẻ tội phạm quá sợ hãi, cấp bách nắm lấy
rễ cây, buông thân xuống giếng, lại thấy hai con
chuột trắng đang gặm rễ cây đó. Ngay lúc ấy trên
giếng lại có một cây lớn, trong cây này có mật
ngọt, mỗi ngày có một giọt mật rơi vào trong miệng.
Kẻ kia khi đã được mật, chỉ nhớ mật ngọt mà
quên tất cả các tai họa khổ đau đang bao quanh và
cũng không còn có ý muốn ra khỏi giếng nữa.

Những hình ảnh trên
đây Thánh nhân mượn để làm thí dụ:

Ngục là chỉ cho chúng
sinh đang ở trong tù ngục tam giới. Voi say là chỉ cho
vô thường. Giếng là nhà ở của chúng sinh. Rồng
độc dưới giếng là địa ngục. Bốn con rắn là bốn
đại. Sợi dây, rễ cây là mạng sống con người.
Chuột trắng là ngày, tháng.

Ngày tháng chế phục
mạng sống con người mỗi ngày thêm tổn giảm, không
có tạm dừng, nhưng chúng sinh thì tham lam, chìm đắm
vào những vui thú ở đời, không biết suy nghó nó
là tai họa lớn. Vì vậy cho nên người tu hành phải
quán pháp vô thường để xa lìa các khổ.



9- Ngày xưa có
một vị trưởng giả, tánh rất tham lam, bỏn sẻn. Đức
Phật muốn độ ông ta, trước sai Tôn giả
Xá-lợi-phất vì ông mà nói các pháp công đức
bố thí, nhưng vị trưởng giả này không phát tâm bố
thí. Thấy trời đã gần trưa, ông nói với Tôn giả Xá-lợi-phất:

–Ngài nên đi, tôi
không cúng đồ ăn cho ngài đâu.

Tôn giả Xá-lợi-phất
biết ông này không thể hóa độ liền trở về thưa
lại với Phật. Đức Phật lại sai Tôn giả
Mục-kiền-liên vận thần thông bay đến nhà ông ta
để giáo hóa. Trưởng giả lại nói:

–Ngài muốn xin tôi
thứ gì mà làm huyễn thuật này?

Tôn giả
Mục-kiền-liên biết vị này khó cảm hóa, liền trở
về trình lại với Phật. Khi ấy Đức Phật vì lòng
thương xót, muốn dẹp bỏ lòng tham lam bỏn sẻn của
ông ta, nên Ngài thân hành đi đến nhà, vị trưởng
giả khi thấy Đức Phật đến, liền bước ra lễ Phật
và mời Ngài vào ghế ngồi. Đức Phật nói các
pháp phương tiện, Ngài nói với trưởng giả:

–Ông có thể thực
hành năm việc bố thí lớn không?

Vị trưởng giả thưa:

–Bố thí nhỏ con còn
làm chưa được, huống gì bố thí lớn.

Nhưng ông cũng hỏi Đức Phật:

–Thưa Ngài năm việc
bố thí lớn là những gì?
Phật dạy:

–Năm việc bố thí
lớn là: Một, không được sát sinh, ông có thể
làm được không?

Vị trưởng giả suy
nghó: “Nếu không sát sinh sẽ không tổn thất tiền
tài, thú vật, như vậy thì được.” Ông liền bạch Phật:

–Thưa Thế Tôn, việc
ấy con làm được…

Như vậy, thứ lớp
Ngài hỏi đến các giới và cuối cùng là không
uống rượu, ông đều thưa là có thể làm được.

Khi ấy Đức Phật vì
vị trưởng giả mà giảng ý nghóa năm giới, nếu có
thể thọ trì năm giới này thì người ấy đã làm
xong năm việc bố thí lớn.

Khi trưởng giả nghe
Đức Phật dạy như vậy, tâm rất hoan hỷ, muốn đem
một khổ lụa xấu để cúng dường Ngài, liền vào
kho tìm mà không có vải xấu, phải lấy một khổ vải
tốt để cúng dường Đức Phật. Nhưng tất cả vải,
lụa trong kho đều kéo dính theo, làm cho tâm ông ta do
dự. Khi ông đến trước Phật, Đức Phật biết tâm
ông chưa định, Ngài nói với trưởng giả:

–Trời Đế Thích
cùng với loài A-tu-la chiến đấu, do tâm của vua
không được định tónh cho nên ba lần tấn công mà
không được như ý. Về sau vua trời tâm đã định,
liền phá tan quân của A-tu-la.

Vị trưởng giả nghe
Đức Phật dạy như vậy, biết Ngài là Bậc Đại
Thánh hiểu rõ tâm ý của người; phát sinh lòng tin
tưởng, tâm được thanh tịnh. Đức Phật liền vì
ông ta mà nói pháp, ông ta chứng đạo quả Tu-đà-hoàn.

Ngày hôm sau, Ma vương
biết được tâm ý của ông đã chuyển đổi, liền
hóa làm Phật đi đến để phá hoại. Vị trưởng giả
vì chưa được tha tâm thông nên không biết là ma,
nên rất hoan hỷ, nghênh đón, mời vào ghế ngồi. Ma
nói với trưởng giả:

–Những lời ngày
hôm qua ta đã nói chỉ là phương tiện hoàn toàn
không phải là lời mà Bậc Giác Ngộ nên nói, ngươi
mau bỏ những ý tưởng ấy đi.

Vị trưởng giả khi
nghe lời dạy ấy, cảm thấy quái lạ. Ông suy nghó:
“Hình thức vị này tuy giống Phật mà lời nói nội
dung rất trái, như con lừa đội lốt sư tử, hình
thức là con sư tử, mà tâm ý chỉ là lừa”, nên
ông không chịu tin.

Ma biết tâm của ông
ta đã chân chánh, không thể phá hoại, liền hiện nguyên hình nói:

–Ta cố đến thử
ngươi mà tâm ngươi không lay chuyển.

Thế cho nên trong kinh có dạy: Người thấy được chân lý còn không tin
lời ma giả Phật, huống gì các đạo quả khác. Do
quán sát nghóa lý sâu xa, cho nên đệ tử của Phật
đều hiểu sâu đạo lý, thì dù ma nói hay Phật nói,
đều có thể biết rõ. Vì vậy cho nên, nghóa lý Phật
pháp không thể không học, bố thí không thể không tu.



10- Người tu
hành muốn cầu đạo không nên tham vị, đắm sắc. Nếu
tham đắm như vậy, sẽ mất tất cả công đức. Ví như
câu chuyện này vậy:

Ngày xưa có một vị
A-la-hán thường vào trong cung của loài rồng thọ
trai. Thọ trai xong, ngài vì họ mà nói pháp, sau đó
từ cung rồng trở về, đem bát trao cho chú Sa-di rửa.
Trong bát còn một vài hạt cơm, chú ấy nếm thử,
thấy có hương vị đặc biệt. Vì muốn tìm hiểu nên
tìm cách vào ẩn nấp dưới chân giường của thầy,
hai tay ôm cứng chân giường.

Đến lúc thầy ngồi
vào giường nhập định, mang cả giường vào Long cung. Long vương thưa:

–Vị ấy chưa được
đạo, sao ngài cho đến đây?
Thầy nói:

–Do tôi không để
ý nên không biết.

Chú Sa-di được ăn
cơm ngon, lại thấy Long nữ thân thể đoan chánh, mùi
thơm đặc biệt, ở thế gian ít ai sánh bằng. Chú quá
say đắm trước những sự việc này, liền phát
nguyện rằng: “Ta sẽ chiếm đoạt cung rồng này làm
chỗ ở.”
Long vương nói:

–Sau thầy chớ mang
chú ấy xuống đây nữa.

Sa-di khi trở về, hết
lòng Bố thí, Trì giới, mong cầu sớm được làm
thân loài rồng. Một hôm chú ấy đi nhiễu quanh chùa,
dưới chân tự nhiên có nước, biết mình sắp được
sinh vào loài rồng. Bèn đi đến bên bờ ao, nơi thầy
thường đi vào cung rồng, chú dùng áo ca-sa phủ trên
đầu rồi nhảy vào trong nước, liền chết. Vị ấy
trở lại hóa sinh làm một con rồng lớn có nhiều
năng lực, phước báo. Về sau “chú” giết Long
vương, khắp ao nước nhuộm một màu đỏ.

Khi chú ấy còn sống,
các thầy và chúng Tăng đã khuyên răn, nhắc nhở
rất nhiều nhưng không được. Chú ấy nói: “Tâm
con đã quyết định, các tướng đã xuất hiện, liền
dẫn quý thầy đến ao để chứng kiến.”

Do nhân duyên này,
người tu hành không nên tham luyến mùi thơm, đắm
trước sắc đẹp, nó sẽ làm tiêu tan căn lành và
đọa vào đường ác, như đã thấy rõ trong câu chuyện này.



11- Xưa có một
vị trời sắp hết phước, có bảy điều để có thể tự biết:

1. Hoa trang sức trên đầu bị héo.

2. Ánh sáng trên cổ diệt lần.

3. Thân hình gầy yếu, âu sầu.

4. Dưới nách ra mồ hôi.

5. Ruồi dơ dính vào thân.

6. Đất bụi dính áo.

7. Tự nhiên ưa rời khỏi chỗ ngồi.

Vị ấy tự biết sau
khi hết phước sẽ xuống nhân gian, ở trong nhà nghèo
theo heo mẹ ghẻ lác làm con, cho nên vị trời này
buồn lo không vui. Khi ấy có một vị trời đến thăm chơi, hỏi:

–Ngươi vì sao không
được vui?

Vị trời ấy đáp rằng:

–Ta thọ mạng sắp
chết, sẽ bị đọa xuống nhân gian theo heo mẹ ghẻ lác
làm con. Vì vậy cho nên ta buồn.

Vị trời kia mách bảo:

–Có Đức Thích-ca
Văn Phật tại cung trời Đao-lợi đang vì mẹ mà nói
pháp. Ông nên đến quy y Phật và chúng Tỳ-kheo Tăng,
sẽ được khỏi khổ.

Vị trời kia nghe vậy
liền đến gặp Phật, nguyện đem thân mạng về nương
tựa ba ngôi Tam bảo, nhớ nghó không quên. Sau bảy
ngày thọ mạng đã hết, trở lại thế gian, sinh vào
làm con trong nhà trưởng giả giàu có lớn. Đặc
biệt, khi còn ở trong thai mẹ, lúc thai đã lớn,
thường nghe tiếng xưng niệm Tam quy. Mười tháng cưu
mang đã mãn, khi vừa sinh ra, đứa bé chắp tay nói:

–Xin đem thân mạng
quay về với Phật, Pháp, Tăng.

Người mẹ sợ hãi
cho là không tốt, liền có ý muốn giết đi, nhưng bà
suy nghó: “Nó là con trưởng giả. Không thể tự
tiện, tội ấy không phải nhỏ.”
Bà liền đến thưa với vị trưởng giả tất cả việc
trên. Trưởng giả nói:

–Con người sinh ra ở
đời được mấy ai biết đem thân mạng nương tựa
Tam bảo, mà đứa bé con ta, vừa mới sinh đã biết
Tam bảo, đúng là Thần nhân. Hãy khéo nuôi dưỡng,
chớ cho là kỳ quái.

Đứa bé ấy nhờ
phước đời trước nên thông minh đặc biệt khác
thường, cha mẹ lại rất thương yêu mến trọng. Đến
khi được năm tuổi, cùng với các bạn trẻ chơi
bên đường, khi Tôn giả Xá-lợi-phất và
Mục-kiền-liên đi qua, chú bé liền bước đến trước
cung kính đảnh lễ. Ngài Xá-lợi-phất nói:

–Ta chưa thấy chú
bé nào mà biết đảnh lễ Sa-môn như vậy.
Chú bé thưa:

–Các ngài không
biết con sao?

Ngài Xá-lợi-phất
nhập định, quán sát căn nguyên của chú mới biết
là vị trời thọ sinh. Chú bé sau đó liền đến quỳ
dưới chân hai vị Tôn giả Xá-lợi-phất và
Mục-kiền-liên thưa:

–Nguyện hai ngài vì
con mà thỉnh Đức Phật và chúng Tăng ngày mai đến
nhà con thọ trai.

Hai Tôn giả liền hứa
chấp nhận. Chú bé trở về thưa với cha mẹ:

–Con đã hướng về
ngài Xá-lợi-phất và Mục-kiền-liên mong hai vị thưa
thỉnh Đức Thế Tôn và chúng Tăng ngày mai đến nhà mình thọ trai.

Cha mẹ rất vui vẻ,
sửa soạn thiết trai cúng dường. Ngày hôm sau Đức
Phật và chúng Tăng đến nhà. Chú bé và cha mẹ
đều ra nghênh đón, đảnh lễ. Ngài và chúng Tăng
đã an tọa, dùng nước rửa tay và thọ trai. Khi đã
thọ trai xong, Đức Thế Tôn vì mọi người và gia
đình mà nói pháp. Cha mẹ và cả chú bé đều được
Vô sinh pháp nhẫn, hằng trăm ngàn người khác nhân
đó cũng đều phát tâm Vô thượng chánh chân đạo ý.

Kinh dạy: Hết lòng
hướng về Đấng Từ Tôn mới có thể được như vậy.



12- Ngày xưa có
một người chăn bò, thấy ở trong đầm lớn có
loại hoa màu vàng sáng chói rất đẹp, bèn suy nghó:
“Đức Phật ở cách đây không xa ta nên lấy hoa
đẹp này để cúng dường Ngài.”
Anh ta liền xuống hái hoa, kết lại một bó mang đi
cúng Phật. Trên đường đi bị bò húc chết, do tâm
chuyên chú nghó đến chuyện cúng dường Phật nên
liền được sinh lên cõi trời Đao-lợi thứ hai, ở
trong cung điện rộng rãi, trang nghiêm tốt đẹp. Bên
ngoài bốn phía cung điện, đặc biệt có một loại hoa
màu vàng, có ánh sáng soi chiếu.

Pháp thường của chư
Thiên là khi được sinh lên trời thì quán sát kiếp
trước của mình. Người chăn trâu này cũng vậy.
Ông ta quán sát kiếp trước của mình, biết rõ do
công đức mang hoa đi cúng Phật bị trâu húc chết,
rất vui mừng tán thán:

–Đức Phật là
Đấng Vô Thượng phước lộc, dù chưa kịp cúng
dường Ngài mà phước báo rực rỡ như thế này,
huống gì tu các công đức khác.

Vị trời liền hái
hoa quanh cung điện và các vật cúng dường khác,
muốn y theo nguyện xưa, đến gặp Đức Phật cúng
dường. Chư Thiên thấy anh ta hái hoa đều đến hỏi:

–Ngươi mới đến
đây để thọ hưởng phước báo, nên dùng năm dục
để tự vui thú, hái hoa để làm gì?

Vị trời mới sinh trả lời:

–Khi tôi làm người
muốn đem hoa cúng Phật mà không được như nguyện,
còn được sinh lên đây, huống gì người phát tâm
làm được việc này. Nay tôi hái hoa cúng Phật là
muốn y theo nguyện xưa để tạo thêm công đức.

Lúc bấy giờ chư
Thiên nghe như vậy đều rất hoan hỷ đồng phát thiện
tâm, có đến tám vạn bốn ngàn vị ở cõi trời
cùng nhau đi đến chỗ Đức Phật trụ trên hư không,
khảy nhạc trời, rải hoa trời, xông hương trời và
các món cúng dường lên Đức Phật và chúng Tăng.
Chư Thiên vào trong các chùa, tháp, chẳng thấy Phật
đâu, chưa được thấy Phật, chỉ mới gặp vị Thượng
tọa Tỳ-kheo đã đắc đạo vì chư Thiên nói pháp.
Chư Thiên nghe pháp, tâm được hoan hỷ, tăng thêm
công đức. Sau liền được gặp Đức Phật, họ dùng
trống nhạc, đàn ca, rải các danh hoa và tất cả các
thứ cúng dường khác dâng lên Đức Phật và
chúng Tăng. Đức Phật vì chư Thiên giảng nói Diệu
pháp thanh tịnh, Vị trời kia cùng với tám vạn bốn
ngàn chư Thiên khác đều được pháp nhãn thanh tịnh.
Các vị trời này đời trước là thiện tri thức
của nhau, cho nên nay mới có thể khởi đạo tâm cho
nhau, để cùng một lúc được đạo.



13- Ngày xưa ở
nước ngoài có một vị trưởng giả rất giàu chỉ
sinh một người con trai nên thương mến, quý trọng vô
cùng. Sau đó đứa con bị bệnh nặng, vô phương cứu
chữa, đành phải chịu chết. Người con trai này khi
sắp lâm chung một lòng niệm Phật, thấy Đức Phật
hiện ra trước mặt. Tâm anh ta nhờ đó mà được
định tónh, an ổn. Sau khi chết anh ta liền được sinh
lên cõi trời. Cha mẹ vì chưa hiểu đạo, nên luôn
nghó nhớ đến con, sầu buồn áo não, chỉ muốn chết
theo con, trong lòng không được cởi mở. Vì vậy cha
mẹ đã dùng củi để thiêu đốt thân anh ta, lấy tro
xương bỏ trong một cái bình bằng bạc, mỗi tháng cứ
đến ngày rằm, đặt đồ ăn trăm món trước bình
đựng xương cốt kia, rồi cất tiếng buồn khóc, lăn lộn dưới đất.

Vị Thiên tử ở cõi
trời thấy cha mẹ như vậy, tự nghó: “Nếu ta không
hiện ra để cảm hóa thì ý của cha mẹ sẽ không
được cởi mở.”

Nghó như vậy rồi vị
ấy liền hiện xuống, biến thành một đứa bé khoảng
tám, chín tuổi đi chăn bò ở bên đường. Khi ấy
có một con bò chết nằm dưới đất, chú bé đi
kiếm cỏ non đặt ở trước miệng con bò chết, lấy
roi đánh bò, miệng kêu bò:

–Hãy dậy ăn!…

Cha mẹ và những
người lớn nhỏ ở trong nhà, thấy chú bé làm như
vậy đều buồn cười và đến hỏi:

–Mày con nhà ai mà
ngu vậy? Bò đã chết mà đem cỏ bỏ trước miệng,
làm sao nó ăn được?
Chú bé cười nói:

–Bò của tôi nay tuy
đã chết, nhưng đầu và miệng vẫn còn nguyên vẹn,
mà tôi đưa cỏ nó không chịu ăn. Huống chi chú bé
con ông bà chết đã lâu, lại còn dùng lửa đốt
thiêu, chỉ còn lại chút ít tro xương mà ông bà lại
dùng đồ ăn trăm vị đặt ở trước bình tro kia,
lại còn khóc lóc nữa, chú bé ấy có thể ăn
được không?

Cha mẹ nhờ đó, ý
liền cởi mở, hỏi chú bé:

–Ngươi là ai?
Chú bé thưa:

–Trước đây tôi
là con của ông bà trưởng giả, nhờ chí thành niệm
Phật nên được sinh lên cõi trời. Thấy cha mẹ
buồn thương áo não thái quá, cho nên cố đến để hóa giải.

Cha mẹ nghe vậy trong
lòng được cởi mở, rất vui và không còn sầu
khổ như trước nữa.

Vị trời liền biến
mất. Cha mẹ trở về nhà liền thiết lễ trai hội bố
thí cúng dường, nguyện giữ gìn cấm giới, nghe kinh hành đạo, sau được đạo quả Tu-đà-hoàn.



14- Thời xưa,
trải vô số kiếp có một ngôi chùa lớn; trong chùa
có hơn ngàn vị Sa-môn ở đó tu học. Hằng ngày có
vài trăm chú Sa-di khuất thực để cúng dường
chúng Tăng. Thầy dạy mỗi chú một ngày phải cúng
một đấu gạo và phải học thuộc một bài kệ.

Có một chú Sa-di vào
phố thị khất thực, chú vừa đi vừa nhẩm học bài
kệ. Trong phố có một vị Hiền giả, thấy Sa-di vừa đi
vừa nhẩm học bài kệ, Hiền giả đảnh lễ, hỏi:

–Đạo nhân vừa đi
vừa nói gì vậy?

Chú Sa-di ấy thưa rằng:

–Tôi vừa đi khất
thực để cúng dường chúng Tăng, vừa phải học
thuộc một bài kệ.

Hiền giả lại hỏi:

–Nếu chú không
vướng bận việc gì cả thì tụng thuộc bao nhiêu kệ.
Thưa rằng:

–Có thể thuộc hơn mười bài kệ.
Lại hỏi:

–Chú phải khất
thực bao nhiêu ngày?
Chú thưa:

–Trong chín mươi ngày
phải cung cấp chín mươi đấu gạo.

Hiền giả thưa với Đạo nhân:

–Chú hãy trở về
chùa yên tâm lo học kinh kệ, tôi sẽ giúp cho chú
cung cấp số gạo đó.

Chú Sa-di nghe Hiền
giả nói vậy rất vui mừng. Hiền giả liền đem chín
mươi đấu gạo cúng dường. Chú mang về thưa thầy,
rồi nộp cho chúng Tăng xin đóng cửa học kệ, tụng
kinh. Trải qua ba tháng, chú ấy đã học thuộc một
ngàn bốn trăm bài kệ, chú thưa với thầy:

–Con học kệ đã
xong. Bây giờ, con xin đến nhà thí chủ tụng những
bài kệ đó để nhờ kiểm tra lại.

Thầy hoan hỷ chấp
nhận. Đến nhà Hiền giả, chú thưa:

–Nhờ thí chủ trợ
duyên nên tôi được yên ổn, tụng kinh, học kệ.
Nay việc học kệ đã xong, tôi đến đây xin đọc để đạo hữu nghe.

Chú Sa-di đọc kệ,
văn cú lưu loát, không vấp váp trở ngại. Hiền
giả nghe qua rất vui vẻ, cúi đầu đảnh lễ, thưa:

–Nguyện cho tôi đời
sau thông minh, hiểu biết rộng rãi, thấu đáo, nghe
nhiều không quên.

Nhờ làm việc phúc
đức nên vị Hiền giả này đời đời sáng suốt,
hiểu biết, nhớ dai, đến khi gặp Phật ra đời được
làm đệ tử tên là A-nan. Thường làm thị giả cho
Đức Thế Tôn, đặc biệt riêng ngài là vị đệ tử
biện thuyết thông suốt, nghe nhiều vào bậc nhất.
Thầy dạy:

–Hiền giả thời ấy
nay là Đại đức A-nan.

Luận rằng: Ai chú
tâm khuyến khích, hỗ trợ cho người tu học, là được
công đức lớn, nếu người ấy có ý chí hoặc cầu
nguyện gì đều được thành tựu. Đó là nương vào
phước báo mà được vậy.

Phía Nam núi Tu-di có
một cây đại thọ cao bốn ngàn dặm. Các con chim to
loại Bát-xoa nương ở trên cây mà cây vẫn bình
thường, không chuyển động. Chỉ có một con chim thân
hình rất nhỏ, loại thuần âm, bay đến đậu trên cây
kia, cây liền bị dao động. Chim to Bát-xoa nói với thọ thần:

–Không biết tại sao
thân ta rất nặng, thường nương ở đây mà cây
vẫn bất động, còn con chim nhỏ kia mới vừa bay đến,
chưa ngủ qua đêm mà lại làm cây chấn động?
Thọ thần nói:

–Chim kia tuy nhỏ nhưng
nó từ đáy biển lớn mà đến. Hằng ngày chỉ ăn
toàn đá quý, kim cương. Đá kim cương này va chạm
vào các vật khác, các vật kia đều bị phá hoại. Vì
vậy cho nên khi chim kia đến đậu, ta rất sợ hãi,
không thể tự yên.

Kinh nêu thí dụ này,
ý muốn nói: Nếu có người phàm hiểu rõ ý nghóa
sâu sa của một câu kinh, miệng đọc tụng, tâm nghó
nhớ thì ba độc, bốn ma, tám vạn cửa trần cấu,
thảy đều không thể tự yên, huống gì người tu
hành rộng thâu thập các pháp giải thoát để làm
cầu đò cho tất cả chúng sinh.



15- Một hôm Đức
Phật dạy Tôn giả Mục-liên:

–Nghiệp quả của
Tôn giả sắp đến lúc phải trả.
Mục-liên thưa:

–Con có thần lực
có thể vượt qua núi Tu-di, quả báo nếu từ phía
Đông mà tới, con sẽ bay về phía Tây, nếu từ phía
Bắc mà đến, con liền nhảy sang phía Nam… Làm sao
nghiệp quả bắt gặp con được?
Đức Phật dạy:

–Tội phước tự
nhiên không thể trốn tránh. Nếu Tôn giả bay xa trên
núi cao, đến khi không còn hơi thở thì cũng sẽ
phải rơi vào trong núi.

Thời bấy giờ có
một ông lão đang cỡi xe, Mục-liên bị nạn rơi vào
ngay trước đầu xe, hình dáng xấu xí như quỷ. Ông
lão cho là vật xấu ác, liền cho xe cán ngang qua,
khiến Tôn giả bị gãy xương. Mục-liên khi ấy trong
lòng áo não, mê man không còn biết gì. Đức Phật
thương xót giúp cho Tôn giả phục hồi thần lực, khi
ấy Tôn giả mới định tỉnh, tìm cách phục hồi trở lại thân hình.

Ông lão cỡi xe cán
qua thân ngài, thời trước là cha của Mục-liên. Vì
cha con cùng tranh cãi nhau, Mục-liên thời ấy nghó ác
rằng: “Giết được ông già kia để chẻ xương mới
hả giận.” Vì nhân
duyên đời trước sân giận, ác khẩu nên ngày nay
mới vương phải tai ương như vậy. Phải cẩn thận,
chớ tạo tội bất hiếu với cha mẹ.

Vì vậy, người biết
xử thế chẳng những phải dè dặt ý nghó và lời
nói, mà còn phải hiếu dưỡng cha mẹ.



16- Ngày xưa có
một vị Sa-môn đang đi trong đám cỏ rậm, có một con rắn nói:

–Xin chào Hòa thượng.

Vị Sa-môn giật mình
nhìn xem hai bên. Rắn nói:

–Thầy chớ sợ
hãi, mong ngài vì tôi mà giảng nói kinh điển, khiến
cho tôi thoát khỏi thân tội báo này.
Rắn thưa tiếp:

–Ngài có biết vua
A-kỳ-đạt không?
Sa-môn nói:
–Có biết. Rắn thưa:

–Ông ấy là tiền thân của tôi.
Sa-môn nói:

–Vua A-kỳ-đạt tạo
lập chùa tháp, cúng dường chúng Tăng, công đức
rất lớn, đang được sinh ở cõi trời, do nhân
duyên gì mà phải bị đọa vào loài này?
Rắn thưa:

–Khi tôi sắp chết,
người hầu cận cầm quạt hầu, sơ ý để quạt rơi
nhằm mặt tôi, tôi khi ấy nổi sân giận, nên sau khi
chết phải đọa vào thân rắn này.

Sa-môn liền vì rắn
mà giảng kinh, rắn một lòng lắng nghe, rồi quyết nhịn
ăn trong bảy ngày mà chết. Khi xả thân nghiệp báo
ấy thì liền sinh lên cõi trời. Vài tháng sau đó,
vị trời này mang hoa trời xuống rải cúng dường
Đức Phật và chúng Tăng. Lúc ấy đại chúng rất
ngạc nhiên, liền ở trong hư không có tiếng nói:

–Tôi kiếp trước
là vua A-kỳ-đạt, bị đọa làm súc sinh. Nhờ vị
Sa-môn giảng dạy Phật pháp, tôi được nghe, nhờ
đó mà được sinh lên cõi trời. Nay mang hoa đến
rải cúng dường Đức Phật và chúng Tăng để báo ân.

Vì vậy, chúng ta đối
với người đau bệnh sắp chết, khi thân cận giúp
đỡ phải cố gắng cẩn thận hộ trì tâm của người ấy.



17- Ngày xưa, ở
ngïoại quốc có một người làm ăn buôn bán tấn
phát, tiền của vàng bạc thâu vào có hơn ngàn cân.
Trong lòng vị ấy rất lo lắng, muốn chôn giấu dưới
đất nhưng sợ dế mèn, côn trùng, chuột bọ đục
phá; muốn cất giấu trong cây cỏ, núi rừng cũng sợ
chồn, cáo, con người gặp được lấy mất. Lại cũng
không tin vợ con trong nhà, anh em bên ngoài, chỉ còn
cách là mang theo trong người. Cho nên khi cần đi đâu
vị ấy rất sợ mất của.

Thời ấy, gặp tháng
trường trai, bốn chúng đệ tử đến chùa tháp đốt
hương rải hoa. Vị ấy xem xét đã thấy tất cả, lại
thấy ở trước tháp tự có một bát lớn, bốn
chúng đệ tử đi nhiễu quanh tháp, đem tiền của,
vàng bạc, vật báu đặt vào trong bát ấy cúng dường
Tam bảo. Người kia thấy vậy hỏi:

–Vì sao đem vật báu
để trong bát này?

Có vị Sa-môn đứng gần đó đáp:

–Đây gọi là phát
tâm bố thí để đúc tượng Phật, làm chùa tháp,
tạo công đức cho người cúng, cho nên gọi là nơi
cất giấu vững chắc, cũng gọi là nơi gởi không bị mục nát.

Người ấy nghe vậy
suy nghó, chấp nhận, nói:

–Đúng như lời
ngài nói. Thật đúng với chỗ mong cầu của tôi.

Ông ta phát tâm đem
tất cả vàng bạc để vào trong bát cúng dường. Vị
Sa-môn vì người kia mà chú nguyện, lại dạy thêm:

–Tôi nói chỗ cất
chứa vững chắc có nghóa là người có tâm cúng
dường Tam bảo, phước đức ấy nước không thể
làm chìm, lửa không thể đốt, trộm cướp, oan gia
đều không thể xâm phạm, tổn hại công đức này
được. Đã gieo vào trong kho báu này rồi thì không
bao giờ mục nát, hư hoại, đời sau sẽ được gặt
hái quả báu gấp trăm ngàn vạn lần của báu đã
cúng dường hôm nay, nên gọi là bố thí.

Vị ấy nghe dạy như
vậy, ý được cởi mở, vui vẻ vô cùng, tức thời
ở ngay trước tháp mà được đạo quả Tu-đà-hoàn.
Vì vậy nên người chí tâm biết làm phước, công
đức ấy không bao giờ cùng tận, sau cùng tự mình
cũng sẽ được đạo quả giải thoát.



18- Ngày xưa ở
chùa Tước ly có vị Trưởng lão Tỳ-kheo, đã được
đạo quả A-la-hán, dẫn một chú Sa-di vào thành thăm
viếng, y bát nặng, thầy sai chú Sa-di mang đi theo sau.

Chú Sa-di đang đi trên
đường, tự suy nghó: “Con người sinh ra ở đời
đều chịu đau khổ. Muốn thoát khỏi nỗi khổ này nên
phát tâm tu theo con đường nào?” Lại suy nghó: “Đức
Phật thường tán thán Bồ-tát là thù thắng, ta nay
nên phát tâm tu hành Bồ-tát đạo.”

Khi chú suy nghó như
vậy, thầy của chú dùng Tha tâm thông rõ hết ý
nghó kia. Vị thầy dạy chú Sa-di:

–Chú đem y bát đến đây.

Chú đem y bát trao cho
thầy. Rồi thầy bảo chú:

–Ngươi hãy đi trước
đi!

Sa-di đi trước, lại
suy nghó: “Con đường tu hành Bồ-tát đạo phải
siêng năng, chịu khó. Nếu có người xin đầu phải
cho đầu, xin mắt phải cho mắt. Việc này rất khó,
không phải sức ta có thể làm xong, chi bằng chứng
quả A-la-hán để mau được lìa khổ.” Vị thầy biết
chú suy nghó như vậy nên nói với chú ấy:

–Ngươi mang y bát đi theo sau ta.

Như vậy ba lần. Chú
ấy rất kinh ngạc, không hiểu thầy có ý gì?

Đến chỗ bóng mát,
thầy trò nghỉ chân, chú chắp tay thưa hỏi thầy về
ý nghóa kia. Vị thầy dạy:

–Ngươi với con
đường tu hành Bồ-tát, ba lần muốn tiến lên, cho
nên ta ba lần nhường cho ngươi đi tới trước. Tâm
ngươi ba lần thoái thất nên ta ba lần đẩy ngươi lui
ra sau. Đó là lý do vậy.

Người phát tâm tu
hành Bồ-tát đạo, công đức kia thù thắng hơn
người được đạo quả A-la-hán. Cho dù đầy cả ba
ngàn thế giới người được đạo quả A-la-hán
cũng không đủ để so sánh vậy.



19- Ngày xưa,
vào thời Đức Phật Ca-diếp, có hai anh em đều xuất
gia làm Sa-môn. Người anh ưa trì giới, ngồi thiền,
một lòng cầu đạo mà không thích bố thí. Người em
trái lại ưa bố thí, tu phước mà không chịu giữ giới.

Đến khi Đức Thích-ca
ra đời, người anh gặp Phật, xuất gia tu học. Tuy
được đạo quả A-la-hán mà lại chịu bạc phước,
thường bị nạn cơm ăn áo mặc không đủ. Cùng các
thầy đi khất thực, mà riêng mình thường chịu đói trở về.

Trong khi đó người
em sinh trong loài voi, là một con voi có nhiều sức
mạnh, có thể dẹp trừ giặc oán, được nhà vua
mến trọng, dùng các món vàng bạc, ngọc báu, chuỗi
anh lạc để trang điểm thân cho voi. Vua còn phong vài
trăm hộ trong ấp phải cung cấp đồ cần dùng cho voi.

Người anh làm thầy
Tỳ-kheo gặp lúc mất mùa, đi khất thực tiếp tục
bảy ngày mà không được món gì ăn cả. Sau cùng
chỉ được một ít món ăn tầm thường để duy trì
mạng sống. Ngài biết con voi của vua trước kia là anh
em, nên đi đến thăm, tay cầm tai voi nói nhỏ:

–Ta với ngươi đều có tội.

Voi suy nghó lời của
thầy Tỳ-kheo dạy, liền biết được tiền kiếp, thấy
rõ nguyên nhân kiếp trước của mình. Từ đó voi
rất buồn rầu, không còn muốn ăn uống. Người nài
chăm sóc voi thấy vậy rất sợ, đến tâu với đức vua:

–Thưa, voi không muốn
ăn uống, hạ thần không biết lý do gì.

Vua hỏi người chăm sóc:

–Trước đó ngươi
có thấy ai xúc phạm voi không?

Người chăm sóc voi tâu:

–Thưa không thấy có
ai khác, chỉ thấy một Sa-môn đi đến bên voi, trong
khoảng khắc rồi đi.

Vua liền ra lệnh cho
người đi khắp nơi để tìm vị Tỳ-kheo ấy. Có người
ở trong rừng cây gặp được, liền dẫn vị Sa-môn
kia đến trước nhà vua. Vua hỏi Sa-môn:

–Thầy đến bên voi
của trẫm nói những gì?
Vị Sa-môn thưa:

–Tôi không nói gì
nhiều, chỉ nói thẳng với voi: “Ta cùng ngươi đều
có tội.”

Khi ấy Sa-môn liền
thưa với vua về nhân duyên đời trước. Nghe xong,
tâm vua được tỉnh ngộ, liền thả vị Sa-môn về chỗ ở của ngài.

Vì vậy, ai là người
tu phước, việc Trì giới, Bố thí đều phải thực
hành, chớ thiên chấp mà công đức không được đầy đủ.



20- Ngày xưa có
một thầy Tỳ-kheo phạm lỗi, bị đuổi ra khỏi chúng
Tăng, trong lòng rất buồn khổ, vừa đi vừa khóc.
Trên đường đi gặp một con quỷ, nó cũng bị phạm
pháp, đang bị vua trời Tỳ-sa-môn đuổi. Khi ấy quỷ
hỏi thầy Tỳ-kheo:

–Ông vì sao mà vừa
đi vừa khóc như thế?
Vị Tỳ-kheo nói:

–Tôi phạm việc cấm
của chúng Tăng nên chư Tăng đuổi, tất cả sự
cúng dường của đàn-việt cho tôi đều mất sạch,
lại tiếng xấu đồn khắp xa gần, vì vậy nên tôi buồn khóc.

Quỷ nói với thầy Tỳ-kheo:

–Tôi có thể giúp
ông trừ bỏ hết tiếng xấu mà còn được cúng dường lớn lao.
Quỷ nói tiếp:

–Bây giờ ông có
thể ngồi trên vai trái tôi, tôi sẽ vác ông bay đi
trên hư không, mọi người chỉ thấy ông mà không
thấy thân tôi. Nếu ông được cúng dường nhiều,
nên chia cho tôi cùng hưởng.

Con quỷ kia liền vác
thầy Tỳ-kheo bay trên không, ngang qua xóm làng mà
trước đó thầy đã bị đuổi. Khi ấy mọi người
thấy đều kinh hãi, quái lạ. Họ cho rằng vị kia đã
đắc đạo, cùng nhau bàn rằng:

–Chúng Tăng không
nắm được tình hình nên đã đuổi người đắc đạo
một cách oan uổng.

Khi ấy mọi người
trong xóm làng cùng đi đến chùa trách móc chúng
Tăng. Họ liền đi đón thầy Tỳ-kheo ấy trở về
chùa và được cúng dường trọng hậu hơn trước.

Vị Tỳ-kheo ấy khi
được đồ ăn cúng dường, liền đem chia phần cho
quỷ, không trái với lời hứa. Con quỷ này là
thuộc hạ của vị quan hầu của Tỳ-sa-môn Thiên vương.

Một hôm, đang vác vị
Tỳ-kheo đi trên không, chợt thấy vị quan hầu
Tỳ-sa-môn Thiên vương đi thẩm tra, quỷ rất sợ hãi,
liền quăng bỏ thầy Tỳ-kheo, ra sức chạy trốn. Thầy
Tỳ-kheo bị rơi xuống đất chết, đầu mình đều tan nát.

Câu chuyện thí dụ
này khuyên người tu hành nên tự nỗ lực để đạt
đến ý chí hướng thượng của mình, không nên tìm
cầu bên ngoài. Nếu người tu hành mà ưa nương tựa
kẻ giàu có, thế lực, một mai tình thế thay đổi,
sẽ như thầy Tỳ-kheo bị hại kia không khác.



21- Ngày xưa,
Tôn giả Mục-kiền-liên cùng đệ tử từ núi
Kỳ-xà-quật đến thành Vương xá khất thực. Tôn
giả đang đi trên đường, ngước nhìn lên hư không,
đột nhiên phát ra lời than, người đệ tử theo hầu thưa:

–Vì nhân duyên gì
mà thầy than?

Tôn giả Mục-liên dạy:

–Con muốn biết, khi
trở về gặp Đức Phật thì đem ra thưa hỏi.

Khi thầy trò khất
thực xong, trở về chỗ Đức Phật đang ngự. Người
đệ tử đem việc Tôn giả đã than khi sáng ra hỏi. Mục-liên đáp:

–Ta thấy trong hư
không có một ngạ quỷ, thân rất lớn, hình tướng
xấu xa, có bảy viên sắt tròn vào từ miệng và
xuyên suốt xuống chân, khi ra ngoài lại vào từ
miệng, làm cho toàn thân bị đốt cháy, đau khổ lăn
lóc, lộn nhào xuống rồi lại đứng dậy, vừa đứng
dậy rồi lại lộn nhào xuống. Vì thế cho nên ta than.
Việc này chẳng phải chỉ có ta thấy, Đức Thế Tôn
cũng thấy như vậy.
Đệ tử hỏi:

–Do nhân duyên gì
mà ngạ quỷ kia phải chịu đau khổ như vậy?

Tôn giả Mục-liên dạy:

–Ngươi nên đem việc
này thưa hỏi Đức Thế Tôn.

Người đệ tử liền
đến bạch với Đức Phật về nhân duyên việc kia.
Khi ấy Đức Phật dạy:

–Con ngạ quỷ này,
đời trước đã từng làm Sa-di. Gặp lúc đói kém,
chư Tăng phải dùng đậu làm thức ăn. Chú Sa-di
phân chia đồ ăn cúng dường chúng Tăng, vì có tâm
thiên vị, khi đến bên thầy của mình cố bỏ thêm
bảy hạt đậu. Do tạo lỗi này, cho nên phải làm
thân ngạ quỷ, chịu khổ đau như vậy.
Đức Phật dạy:

–Ta cũng đã thấy,
sở dó không nói là sợ con người không tin, phải
mắc tội rất nặng.

Câu chuyện thí dụ
này cho chúng ta thấy: Với một ít hạt đậu của
chúng Tăng, do tâm thiên vị vì thầy chứ không phải
vì mình mà tội kia còn như vậy. Huống gì Đức Phật
nói lý Bát-nhã mà chúng ta không tin, lại còn phỉ
báng, tội kia rất nặng, như tội ngũ nghịch, phải chịu
khổ ở địa ngục không biết bao lâu.



22- Ngày xưa có
một vị cư só, bà vợ đang mang thai, ông thỉnh Đức
Phật đến nhà cúng dường, muốn nhờ Đức Thế
Tôn đoán thử bà vợ của ông sau này sinh con, sẽ là trai hay gái.
Đức Phật dạy:

–Sau này bà ấy sẽ
sinh con trai, trang nghiêm tốt đẹp. Đến khi lớn khôn,
tuy ở trong loài người mà hưởng thọ cái vui của
cõi trời. Nếu xuất gia tu hành sẽ được đạo quả A-la-hán.

Vị cư só nghe Đức
Phật dạy như vậy, trong lòng không tin. Sau đó, ông
lại thỉnh nhóm Lục sư đến cúng dường để nhờ
họ đoán thử. Cư só nói với Lục sư:

–Trước đây tôi đã nhờ Sa-môn Cù-đàm đoán. Ngài dạy
sau này sẽ sinh con trai. Theo ý các ngài,
có phải bà ấy sẽ sinh con trai không?
Lục sư đáp:

–Bà ấy sẽ sinh con gái.

Nhóm Lục sư đố kî
với Phật pháp, nên muốn nói ngược trở lại,
nhưng rồi họ lại suy nghó: “Nếu sau này bà ấy sinh
con trai, cư só này sẽ bỏ ta mà phụng sự Cù-đàm”,
nên họ dùng lời quỷ quyệt mà nói với cư só:

–Vợ ông sẽ sinh
con trai, nếu sinh trai, sau này sẽ gặp tai họa hung ác,
gia đình thân thuộc của ông bảy đời sẽ bị tuyệt
diệt. Do không được tốt, cho nên trước ta nói dối là sinh con gái.

Cư só nghe xong rất sợ
hãi, không biết làm sao. Nhóm Lục sư liền nói với cư só:

–Muốn được tốt
đẹp và lợi ích nên trừ khử trước đi.

Nhóm Lục sư liền
giải phẫu bà vợ của cư só để trừ bỏ đứa bé.
Muốn trừ bỏ đứa bé mà trái lại bà mẹ thì bị
hại. Vợ của cư só chịu đựng không nổi phải chết,
còn đứa bé thì không sao, vì phước đức đời
trước đã giúp đứa bé.

Vị cư só mang xác vợ
đến nghóa địa chất củi hỏa thiêu. Khi ngọn lửa đã
cháy, Đức Phật dẫn các đệ tử đến nơi lửa
đang cháy thân của bà vợ cư só để xem; liền thấy
trong ngọn lửa, đứa bé ngồi trên hoa sen, trang
nghiêm tốt đẹp, hình thể trắng như tuyết, Đức
Phật thấy vậy liền sai Tôn giả Kỳ-vực bồng đứa
bé ra. Tôn giả vâng lời dạy bước vào lửa bồng
đứa bé ra ngoài rồi giao lại cho ông cư só để ông
ta mang về nuôi dưỡng.

Khi chú bé đã lớn,
đến năm mười sáu tuổi, tài hoa tốt đẹp hơn
người. Cư só lại mở tiệc, sắm sửa thức ăn
thỉnh nhóm Lục sư cúng dường. Nhóm Lục sư ngồi
chưa bao lâu, liền có một người phì cười. Có người hỏi:

–Thưa, vì sao ngài
cười?
Lục sư đáp:

–Ta thấy cách đây
năm vạn dặm có một núi lớn, dưới chân núi có
suối nước chảy, một con khỉ rơi tõm xuống nước,
vì vậy mà ta cười.

Chú bé nghe qua biết
họ nói dối nên lấy bát của Lục sư bỏ canh và
món ăn ở dưới, lấy cơm phủ lên trên, sai người
đem bát dâng cho họ. Những bát khác thì dưới để
cơm, trên để đồ ăn. Khi đại chúng đều thọ trai,
riêng Lục sư giận không ăn. Chủ nhân hỏi:

–Sao các ngài không
ăn?
Lục sư đáp:

–Không có canh làm
sao ăn?
Chủ nhân hỏi:

–Mắt các ngài thấy
xa năm vạn dặm, biết có con khỉ rơi xuống nước, sao
các ngài không thấy dưới cơm trong bát có canh?

Khi nghe nói vậy, họ
tự ái, càng sân giận hơn, không thể ăn được
liền đứng dậy ra về.

Vị cư só và chú bé
nhân việc này chấm dứt không phụng sự họ nữa,
mà từ đấy cư só hết lòng đặt niềm tin phụng sự
Tam bảo, thường theo Phật nghe pháp, sau đều được đạo quả.

Câu chuyện thí dụ
này rất dài, chỉ ghi tóm lược để rõ điều thật giả là như vậy.

CHÚNG
KINH TUYỂN TẠP THÍ DỤ
<卷 id="41126197">Quyển 2</卷>

23- Ở nước
ngoại, có một thầy chuyên tụng chú để cảm hóa
rồng. Thầy dùng bình đựng đầy nước mát, tắm
rửa mát mẻ rồi, đến bên ao rồng một lòng tụng
chú. Khi ấy rồng ở trong ao này thấy lửa từ đáy
ao cháy lên, rồi lan ra khắp trong ao chỗ nào cũng đều
có lửa cháy. Rồng thấy lửa sợ hãi, ngước đầu
nhìn lên núi, lại thấy lửa lớn đốt cháy núi
rừng. Ngước xem đỉnh núi cũng thấy không có chỗ
để nương thân. Khắp nơi đều bị lửa đốt cháy,
không có nơi nào làm đất dung thân. Chỉ còn lại
bình nước mát là nơi có thể vào đó để tî nạn.
Muốn vào đó phải dẹp bỏ thân to lớn kềnh càng,
biến thành thân hình nhỏ gọn mới có thể vào trong
bình nước mát được.

Ao rồng ví như cõi
Dục. Ngước nhìn lên núi ví như cõi Sắc. Nhìn đảnh
núi cao ví như cõi Vô sắc. Thầy tụng chú cảm hóa
rồng ví như Bồ-tát. Bình nước mát ví như Niết-bàn.
Dùng chú thuật ví như pháp phương tiện. Lửa lớn
đốt cháy ví như hiện cảnh vô thường. Rồng có
thân to lớn ví như lòng kiêu mạn. Thân hình nhỏ ví
như lòng khiêm tốn.

Ở đây nói: Bồ-tát
thị hiện kiếp thiêu, làm cho tất cả Dục giới, Sắc
giới đều bị đốt cháy. Ngọn lửa lớn vô thường
sẽ khủng bố chúng sinh, khiến cho chúng sinh diệt trừ
lòng kiêu mạn, thực hành khiêm cung nhỏ nhẹ, về
sau mới tiến tu để vào Niết-bàn.



24- Ngày xưa có
một người thợ săn chim, anh ta giăng lưới trong
rừng vắng, dùng thức ăn mà chim ưa thích đặt vào
trong lưới. Các loại chim cùng bạn bè tranh nhau đến
ăn. Khi ấy thợ săn kéo sập lưới xuống, tất cả
chim đều bị rơi vào bẫy lưới. Lúc ấy, có một con
chim lớn đủ sức mạnh, dùng đôi cánh lớn quạt
gió, cất bổng lưới lên, cùng với các chim khác
bay đi. Thợ săn thấy bóng liền đi theo.

Có người nói với người thợ săn:

–Chim bay trên trời
cao, còn ngươi thì đi bộ dưới đất, sao mà ngu vậy?
Thợ săn đáp:

–Không như ông nói
đâu, chim kia khi trời tối sẽ tìm chỗ nghỉ, ý muốn
tiến tới, thoái lui không đồng nhau. Như vậy sẽ bị rơi xuống.

Thợ săn nói như
vậy và tiếp tục đi theo. Mặt trời đã sang xế
chiều, thợ săn ngước nhìn bầy chim, thấy chúng nó
bay ngược, bay xuôi, cạnh tranh nhau. Có con muốn đến
phía Đông, con khác lại muốn sang Tây. Nhiều con mong
lên rừng sâu, hoặc có con lại muốn xuống suối,
khe; tranh nhau không dừng. Do ý chí bất đồng như thế,
chỉ trong khoảnh khắc liền bị rơi xuống đất tất cả.
Thợ săn tóm trọn rồi lần lượt giết hết.

Thợ săn là ma
Ba-tuần. Giăng lưới cũng như kết sử. Mang lưới
mà bay cũng như người chưa lìa kết sử mà muốn ra
khỏi ba cõi. Trời chiều, tìm chỗ nghỉ, như người
biếng nhác, không cầu tiến lên. Tìm chỗ nghỉ không
đồng, như khởi sáu mươi hai kiến chấp tương phản
nhau. Chim rơi xuống đất, như người chấp nhận tà
giáo bị rơi vào địa ngục.

Do đây chúng ta biết
được kết sử và trần cấu là lưới ma. Kết sử
phủ che con người như lưới giăng. Được hưởng
phước trời, người thì phải khéo giữ gìn thân
nghiệp và khẩu nghiệp, tâm không buông lung vì chúng
ta còn ở trong lưới ma. Ba đường ác là khổ, vì
phải chịu sinh tử lâu dài, không thể kham nhẫn ở mãi đây vậy.



25- Ngày xưa có
năm trăm người đi buôn, nương thuyền vào biển
muốn tìm cầu châu báu, không may gặp lúc cá Ma-kiệt
ngẩng đầu, há miệng muốn ăn nuốt tất cả chúng sinh.

Ngày ấy gió thuận,
thuyền đi nhanh như tên bắn. Vị thương chủ nói với mọi người:

–Thuyền đi nhanh quá,
nên hạ buồm xuống.

Nghe vậy, mọi người
đều hạ buồm xuống, nhưng thuyền đi càng nhanh, không
thể hãm bớt lại được. Vị thương chủ hỏi người
ngồi trên cột buồm:

–Ngươi thấy những
gì?
Người ấy đáp:

–Tôi thấy phía trên
có hai mặt trời xuất hiện, dưới mặt trời có
núi trắng, giữa là núi đen.

Vị thương chủ kinh hãi nói:
–Đây là cá lớn,
chúng ta phải làm sao? Ta cùng các ngươi nay gặp tai
ách ngay khốn, vào trong bụng cá này thì không ai còn
sống được. Các ngươi nên tùy chỗ tôn thờ của
mình mà hết lòng cầu cứu.

Khi đó mọi người
đều tùy chỗ tôn thờ của mình, mà hết lòng cầu
mong thoát khỏi ách nạn ấy. Nguyện cầu càng gấp,
thuyền đi càng nhanh, chỉ trong khoảnh khắc, nếu không
dừng lại được sẽ vào miệng cá tất cả. Khi ấy
thương chủ bảo mọi người:

–Ta có đại thần
hiệu gọi là Phật, các người đều nên bỏ chỗ
tạp cầu, mà hãy cùng nhau một lòng xưng niệm.

Khi ấy năm trăm
người cùng phát ra tiếng xưng niệm lớn: “Nam-mô Phật”.

Cá nghe được hiệu
Phật, tự suy nghó: “Ngày nay thế gian còn có Phật,
tại sao ta lại nỡ sát hại chúng sinh.” Vì nghó thế,
cá liền ngậm miệng, nước vì vậy mà chảy ngược
trở lại. Thuyền lần lần xa miệng cá, năm trăm
người đi buôn liền được thoát nạn.

Con cá này trước
đây đã từng làm Sa-môn, do tạo tội cho nên phải
thọ sinh làm loài cá có thân hình to lớn ấy. Đã
nghe được tiếng xưng niệm Phật, cá nhớ lại tiền
kiếp của mình, vì vậy mà tâm lành liền phát sinh.

Ở đây chúng ta
thấy: Năm trăm người đi buôn chỉ một lòng niệm
Phật, tạm xưng danh hiệu mà liền được thoát nạn.
Nếu có người biết thọ trì niệm Phật tam-muội, thì
tội nặng chuyển thành nhẹ, tội nhẹ được tiêu
trừ. Câu chuyện trên đủ để làm chứng nghiệm vậy.



26- Ngày xưa có
một chú đồ tể đi đến gặp vua A-xà-thế cầu xin
một ước nguyện. Vua bảo:

–Ngươi cầu xin điều
gì?
Anh ta thưa:

–Khi ngài mở hội
cúng tế, cần mổ giết súc vật, nếu vua chấp nhận
tôi sẽ tận tâm làm việc ấy.
Vua nói:

–Mổ giết là việc
ít ai ưa, vì sao ngươi lại muốn làm?
Thưa:

–Tôi ngày xưa vốn
là người nghèo, chuyên nghề giết dê bán để tự
sinh sống. Nhờ việc làm đó, sau khi chết được sinh
cõi trời Tứ Thiên vương. Hết tuổi thọ ở cõi
trời, sinh trở lại làm người, tiếp tục làm nghề
giết dê. Khi chết lại được sinh lên cõi trời lần
thứ hai. Như vậy sáu đời ở dương gian làm nghề
giết dê, nhờ đó mà sáu lần được sinh lên cõi
trời, thọ phước không thể lường được. Vì lý
do như vậy nên tôi đến đây xin vua làm việc mổ giết ấy.
Vua nói:

–Ngươi đặt bày
nói dối như vậy, chứ ngươi làm sao biết được.
Anh ta thưa:

–Tôi biết được đời trước.

Vua nghe không thể tin,
cho là nói dối, vua suy nghó: “Kẻ hạ tiện như vậy
làm sao có thể biết được tiền kiếp?”. Sau đó,
vua được gặp Đức Phật, liền đem việc ấy thưa
hỏi. Đức Phậy dạy:

–Thật như lời anh
ấy nói, không phải hư dối. Vị này đời trước đã
từng gặp được Bích-chi-phật. Anh ta thấy vị
Bích-chi-phật lòng hoan hỷ, chí tâm quán sát kỹ,
chiêm ngưỡng từ đầu cho đến chân, rồi liền phát
sinh tâm lành. Do nhân duyên đó mà được sáu lần
sinh lên cõi trời, sáu lần trở lại nhân gian, tự
biết được túc mạng. Do phước đức đã thuần
thục nên chưa đến lúc phải thọ quả khổ. Khi hết
thân này, mới đọa vào địa ngục chịu tội đã
giết dê. Tội ở địa ngục mãn, sẽ phải sinh làm
dê nhiều lần để thường mạng. Tên đồ tể ấy chỉ
biết một ít đời trước, thấy sáu lần được sinh
lên trời mà không biết được đời thứ bảy: Khi
thọ thân người thì phước đã tạo trước đó
rồi, nên mới hiểu lầm rằng: “Nhờ giết dê mà
được sinh lên cõi trời.” Như vậy chỉ biết được
đời trước, chẳng phải thần thông mà cũng chẳng
phải là người sáng suốt đâu!

Vì thế nên người
tu hành khi tạo công đức phải phát nguyện, chớ có
buông thả, khiến quả báo không rõ ràng. Lấy chuyện
thí dụ này để có thể chiêm nghiệm vậy.



27- Thời Đức
Phật còn tại thế, Tôn giả A-nan bạch Phật:

–Bạch Đức Thế
Tôn, Ngài sinh trong vương cung, xuất gia tìm đạo, sáu
năm khổ hạnh. Sau đó ngồi dưới gốc cây Bồ-đề
mà được giác ngộ. Như vậy quả Phật, có phải dễ
được thành tựu hay không?

Đức Phật dạy Tôn giả A-nan:

–Ngày xưa có vị
trưởng giả rất giàu có, các thứ châu báu đều
đủ cả, chỉ thiếu hạt ngọc bội trân châu. Cho là
chưa đủ, ông liền dẫn người vào biển tìm châu
báu. Trải qua biết bao nhiêu điều nguy hiểm, trở
ngại mới đến chỗ có ngọc châu, phải chích lấy
máu trong thân đựng trong túi, đặt dưới đáy
biển. Con sò có ngọc nghe mùi máu đến ăn mới bắt
được nó, tách vỏ sỏ để lấy ngọc. Chọn lựa
trong suốt ba năm mới có được một hạt ngọc bội trân châu.

Khi trở về, băng qua
biển gặp một hòn đảo, ghé vào lấy nước ngọt,
đồng bạn thấy ông ta được ngọc báu nên lập mưu
với nhau. Khi xuống thuyền lấy nước, họ xô ông ta
xuống giếng, lấp lại rồi bỏ đi. Vị trưởng giả bị
rơi xuống đáy giếng, Sau đó tình cờ, một hôm ông
thấy một con sư tử từ trong hốc đá bên hông
giếng đi vào uống nước, ông rất sợ hãi. Khi sư
tử đã lui ra, ông lần mò theo lỗ hổng ấy mà được
ra ngoài đất liền.

Những người bạn
kia cướp được châu báu, trở về nhà trước. Khi
ông tìm được đường trở về nhà, liền gọi
những người bạn kia đến hỏi:

–Các ngươi âm mưu
hại ta lấy ngọc bội trân châu, cho rằng không ai
biết. Nay ta đã trở về đây, các ngươi nếu biết
khôn ngoan, tế nhị, hãy giao trả tất cả ngọc báu
lại cho ta. Nếu không, ta sẽ tố cáo các ngươi.

Những người kia sợ
hãi, cùng nhau giao trả số ngọc châu trở lại cho
ông ta, trong đó có cả hạt ngọc bội trân châu.
Lúc đó trong nhà có hai đứa con nhỏ của ông ta,
đang chơi giỡn với nhau, được thấy hạt châu, nó hỏi nhau:

–Ngọc châu này từ
đâu mà có?
Chú bé nói:

–Nó sinh từ trong túi em đây.

Chú bé lớn hơn nói:

–Nó được cất
giữ ở trong túi nhà mình.

Người cha nghe các
con nói như vậy liền cười. Bà vợ hỏi:

–Ông cười gì vậy?
Ông đáp:

–Ta có được hạt
châu này rất khó khăn, cực nhọc. Các con nương
theo ta mà có, làm sao biết được nguồn gốc của
hạt châu, nên nó cho rằng hạt châu có từ trong túi.

Đức Phật dạy Tôn giả A-nan:

–Ngươi chỉ biết Ta
thành Phật dưới gốc cây Bồ-đề mà không hiểu
rõ Ta từ vô số kiếp, siêng năng khó khổ, tu hành
Bồ-tát đạo, đến nay mới thành tựu, nên các ông
cho là dễ. Như chú bé cho rằng ngọc báu xuất phát
từ trong túi vậy!

Như vậy muốn thành
tựu đạo quả phải phát tâm tu theo Lục độ vạn
hạnh của Bồ-tát, tích chứa công đức trong nhiều
kiếp, chứ chẳng phải chỉ làm một việc, tu một
hạnh, xả bỏ một thân mà có thể được đạo vậy.



28- Ngày xưa có
một vị đạo sư muốn vào biển để tìm châu báu.
Thời ấy có năm trăm người xin cùng đi theo. Đạo sư nói:

–Người đi vào
biển sẽ gặp năm thứ tai nạn là:

1. Ghềnh thác.

2. Sóng nước xoáy tròn.

3. Cá lớn.

4. Quỷ dữ.

5. Cỏ thơm ăn vào bị say.

Nếu người nào đủ
quyết tâm vượt qua năm tai nạn này thì có thể cùng đi biển.

Tất cả đều chấp
nhận và cùng sửa soạn các thứ cần thiết xong,
đến lúc thuận gió xuôi buồm vào biển.

Đến được bãi
biển có châu báu, mọi người đi tìm châu báu.
Trong nhóm có một người không chế ngự được, ăn
nhằm cỏ thơm, say nằm bảy ngày. Mọi người kiếm
châu báu đã đủ, gió thuận thổi đến, họ chuẩn
bị trở về. Đạo sư dùng tiếng trống tập hợp tất
cả lại. Riêng một người chưa thỏa mãn, không chịu
trở về, tiếp tục tìm cầu châu báu. Trên đường
đi tìm, anh ta gặp một người khác ăn nhầm cỏ thơm
say nằm dưới gốc cây, chưa tỉnh, liền dìu vị ấy về
trại. Sau đó hai người cùng chặt cây lớn làm bè,
kiếm cây làm sào chống, cùng nhau trở về nước.
Người nhà nghe tin rất mừng, đều đến đón trở về.

Người bị say trên
đảo tự thấy mình không tìm được vật báu nào
cả nên đau khổ, hổ thẹn. Anh ta buồn nên vác gậy
vào chợ thăm chơi. Có người trong chợ thấy gậy
quý nên đi theo trả giá. Họ đòi mua với giá hai
ngàn lượng vàng. Vị ấy thấy giá mua quá cao, ngoài
mức mong ước nên anh ta chịu bán. Khi bán xong hỏi người mua:

–Gậy này có công
dụng gì mà anh mua với giá ấy?
Người mua nói:
–Đây là cây báu,
nếu nghiền nó ra làm bột, đốt thành khói, xông
các loại ngói đá thì ngói đá ấy sẽ thành ngọc châu.

Người bán thấy vậy
xin lại được chút ít đem về thử nghiệm. Quả đúng
như lời nói của người kia, các thứ gạch đá
được xông đều thành châu báu quý giá.

Dụ này nói: Vị Đạo
sư là Bồ-tát. Năm nạn là chỉ cho năm uẩn. Bến
châu báu là pháp Bát-nhã, là Thất thánh tài.
Người say là theo tánh biếng nhác mà bỏ phế đạo
nghiệp. Chặt nhằm cây báu là tự mình phải siêng
năng tu hành cho đến kết quả thì mới phát khởi
tinh tấn hơn. Xông ngói đá thành châu báu nghóa là
dùng kinh điển, giáo pháp huấn tập cho người làm
ác thành bậc pháp khí vậy.



29- Ngày xưa ở
trong núi có hai vị Sa-môn an nhàn hành đạo, chứng
đắc sáu phép thần thông. Cách chỗ ở của hai vị
không xa, có một con sư tử sinh được hai con nhỏ,
sau dần dần lớn khôn. Sư tử mẹ muốn đi xa, trong
lòng suy nghó: “Chỉ có đạo đức của hai vị thầy
Từ bi kia mới có thể ủy thác thân mạng.” Sư tử đến thưa:

–Con muốn đi lại
kiếm sống mà hai con còn nhỏ, sợ người làm tổn
thương giết hại, muốn đem gởi Đạo nhân, xin mong
ngài Từ bi giúp đỡ, con sẽ tới lui thăm viếng.

Đạo nhân chấp nhận
nuôi hai con sư tử. Khi sư tử mẹ trở về, thấy hai
con nương theo Đạo nhân nên an tâm đi nữa. Đạo
nhân mỗi khi khất thực về, đem đồ ăn dư cho hai sư
tử con cùng ăn. Mỗi lần thấy Đạo nhân về, nó
đều chạy ra vui mừng nghênh đón.

Sau đó Đạo nhân đi
vắng, có người thợ săn thấy được sư tử, cả
hai con đều chạy trốn vào cỏ rậm. Thợ săn muốn
mượn hình thức của Đạo nhân nên lẻn vào tịnh
thất lấy trộm áo ca-sa mặc vào, đi đến đám cỏ
vạch tìm. Sư tử tưởng lầm là Đạo nhân liền
chạy đến nên bị thợ săn bắn chết. Ông ta lột da
sư tử để làm áo lông, giá bán cả ngàn lượng vàng.

Khi vị Đạo nhân trở
về không thấy sư tử, liền ngồi thiền quan sát,
biết là đã bị thợ săn giết. Vì lòng Từ, Sa-môn
dùng thần lực lấy da sư tử trở lại làm nệm lót
ngồi thiền, miệng thường vì hai sư tử mà chú nguyện.

Về sau, Đạo nhân
lại ngồi thiền quán sát, biết kiếp sau chúng nó sẽ
được sinh vào nước kia, làm con của vị trưởng
giả. Đạo nhân đi đến nhàvị trưởng giả, hỏi ông
ta muốn mong cầu gì. Ông ta thưa:

–Chúng tôi chỉ
phiền là không có con.
Vị Đạo nhân dạy:

–Tôi sẽ vì trưởng giả mà cầu tự.

Trưởng giả nghe vậy
rất vui mừng. Đạo nhân nói:

–Nếu có con, ông
báo ân như thế nào?
Trưởng giả thưa:

–Nếu con khôn lớn,
tôi sẽ cho ngài làm Sa-di.
Đạo nhân nói:

–Ông chớ quên lời
nguyện trọng yếu này.

Sau đó, bà vợ vị
trưởng giả có thai, sinh được hai người con trai
giống nhau như đúc. Đến lúc đã tám, chín tuổi,
Đạo nhân đi ngang qua, ghé vào thăm vị trưởng giả.
Hai đứa bé vừa gặp, tự nhiên rất mừng rỡ,
mến thương. Đạo nhân nói với trưởng giả:

–Đạo hữu còn nhớ
lời nguyện trước đây không?

Vợ chồng trưởng
giả không dám trái lời nguyện, liền dẫn hai con đến
đảnh lễ Sa-môn, xin theo thầy làm đệ tử.

Thầy dẫn vào núi
chỉ dạy phương pháp tu hành. Nhờ hai chú bé đều
siêng năng tinh tấn, sau cả hai đều được đạo quả
A-la-hán. Họ thường ngồi trên tấm da cũ, ngày ngày
nhập định. Khi tự quán sát đời trước, liền biết
tấm da này là thân cũ của mình đời trước, liền
đứng dậy lễ tạ. Họ cũng biết được nhờ ân
đức, năng lực của thầy nên mới được đạo.

Vì vậy chúng ta biết
rằng: Tất cả năng lực hộ niệm của bậc Ân sư là
vô cùng to lớn. Loài cầm thú mà phát thiện tâm
còn được giải thoát; huống gì chúng ta chú tâm
phát thiện nguyện mà không được giải thoát hay
sao?



30- Ngày xưa, có
một chú đồ tể muốn cúng dường người tu hành,
nhưng vì nhà chú ấy làm nghề ác, dù cố tâm mà
không có Đạo nhân nào đến viếng nhà. Sau gặp
được một Sa-môn còn trẻ mà có oai nghi đáng kính,
anh ta thỉnh vị ấy đến nhà cúng dường. Sau khi thọ
trai xong, gia chủ phát nguyện thỉnh Đạo nhân đến nhà
để xin cúng dường trọn đời. Đạo nhân chấp
nhận, nên thường đến nhà thọ trai. Sa-môn tuy thấy
việc sát sinh mà không dám can gián, quở trách.

Trải qua nhiều năm,
sau đó người cha của chú đồ tể chết, bị đọa
làm quỷ ở một dòng sông, thường dùng dao để tự
cắt xẻ thân. Khi thân đã phục hồi, lại cắt xẻ
nữa. Một hôm, Đạo nhân đi qua sông, con quỷ đến
níu thuyền lại nói:

–Hãy bỏ Đạo nhân
kia xuống sông thuyền mới có thể đi được!

Mọi người trong
thuyền sợ hãi không biết sao, nhưng quỷ lại nói tiếp:

–Nhà ta xưa nay cúng
dường Đạo nhân kia, đã trải qua nhiều năm tháng
mà ông ta không có lời quở trách, can gián ta làm
việc sát sinh, nay mới chịu tai ương này. Ta rất giận,
nên muốn giết ông ấy.

Người đi thuyền nói:

–Ông chỉ sát hại
sinh vật mà còn phải chịu tai họa như vậy, huống hồ
làm tổn hại Đạo nhân!
Quỷ nói:

–Tôi cũng biết như
vậy, nhưng vì sân hận cho nên mới nói như thế. Nếu
quý vị có thể vì tôi mà bố thí làm phước, kêu
tên chú nguyện cho tôi, tôi sẽ buông thả cho quý vị đi.

Sa-môn và người
trong thuyền nghe vậy đều hứa sẽ làm phước hồi
hướng cho quỷ. Quỷ liền buông thả.

Đạo nhân về thiết
lập trai hội, cúng dường chúng Tăng và kêu tên
chú nguyện cho quỷ. Những người khác cũng lần
lượt thiết lập trai hội cúng dường chú nguyện.
Khi mọi người đã làm xong, đến bên sông gọi quỷ hỏi:

–Ngươi đã được
cảm ứng gì chưa?
Quỷ nói:

–Tôi nay đã bớt
khổ, không còn phải tự hành hạ nữa.

Mọi người đã đi
thuyền, nói rằng:

–Ngày mai chúng tôi
sẽ cùng nhau vì ông thiết trai cúng dường chú
nguyện. Vậy ông có thể đến được không?
Quỷ vui vẻ nói:

–Tôi sẽ đến được.

Sáng ngày mai, quỷ
hóa làm một người Bà-la-môn đi đến trai hội, tự
tay đem cơm cúng dường, tự nhận lời chú nguyện.
Thượng tọa đại diện chúng Tăng, vì ông ta nói
kinh. Quỷ nghe xong liền được đạo quả Tu-đà-hoàn,
vui vẻ lạy tạ mà lui ra.

Do vậy người bố
thí, kẻ thọ thí đều phải đúng như pháp mà có
lời can gián chính đáng. Ông ta nhờ phước cúng
dường, cho nên bị đọa vào đường ác mà cũng
còn có nhiều thiện duyên.

Luận rằng: Hiểu biết
thiện tri thức là một nhân duyên lớn vậy.



31- Ngày xưa có
một số thương khách ra biển để tìm châu báu, gặp
một vị Long thần hình thù to lớn, làm cho thuyền chao
đảo muốn đắm. Mọi người đều sợ hãi. Long thần nói:

–Các ngươi có đi
qua nước kia không?

Thương khách thưa:

–Chúng tôi có qua nước ấy.

Long thần đem một cái
trứng lớn bằng cái bình, nặng năm thăng và bảo
những người thương buôn:

–Các ngươi đem
trứng này đến đặt gần chợ của nước kia, dưới
một tàng cây lớn. Nếu các người không làm đúng
như vậy, sau này ta sẽ giết các ngươi.

Những thương khách
kia hứa sẽ làm theo. Khi đã đến nước kia, họ tìm
cách lén đặt trứng ở gần chợ, dưới gốc cây.
Từ đó về sau, trong nước này gặp nhiều tai biến,
tật dịch. Nhà vua cho mời đạo só đến để suy đoán
nguyên do tai nạn. Ông ta bảo:

–Có một cái trứng
độc đang ở trong nước nên mới có thiên tai, tật
dịch. Bệ hạ hãy cho người lục tìm, đốt bỏ đi,
bệnh tật sẽ được dứt trừ.

Những thương khách
sau đó trở về, đi ngang qua biển, gặp lại Long thần,
ông ta hỏi họ việc ấy xảy ra như thế nào. Những
thương khách nói:

–Trước đây, chúng
tôi đã theo lời thần dạy, lén đặt cái trứng
vào trong chợ, khiến cho trong nước ấy bị nhiều tật,
dịch. Vua nước ấy triệu Phạm chí đến; ông ta bảo
có trứng độc, phải tìm để thiêu đốt mới hết tật dịch.
Long thần bảo:

–Ta hận không giết bọn tôi tớ.

Các thương khách hỏi vị thần:

–Vì sao ngài giận
ghét họ như vậy?
Long thần nói:

–Các ngươi đã
từng nghe ở nước kia có một chú bé rất dũng
kiện tên ấy không?

Thương khách thưa:

–Chúng tôi có nghe
danh, nhưng người ấy đã chết rồi mà!
Long thần bảo:

–Đó là thân trước
của ta. Ta thời ấy khi còn sống ưa lấn hiếp, hại
người trong nước. Ngay từ đầu không ai dạy bảo,
quở trách ta mà chỉ có khen ngợi ta mà thôi. Do lỗi
lầm ấy mà nay ta phải đọa vào loài rắn độc, nên
ta muốn giết hết họ vậy.

Vì chuyện này, cho
nên chúng ta phải cố gắng can gián những sai lầm
của người khác; luôn luôn sống thuận thảo với
nhau. Cũng chớ nương vào những thế lực nhất thời
để lấn hiếp người, vì như thế sẽ phải chịu khổ
đau, đọa lạc trong ba đường ác, làm thân quỷ
thần, chỉ có thể nghe tiếng mà không thấy hình dáng ở đâu cả.



32- Ngày xưa ở
nước Ba-la-nại, có năm trăm người mù đi xin ăn
khắp nơi, gặp lúc đói kém rất khó kiếm thức ăn.
Họ cùng bàn luận với nhau:

–Đức Phật hiện
đang ở tại thành Xá-vệ, Ngài thường dạy người
phải nhân ái và bố thí. Chúng ta hãy tìm đến nước
đó, mới có thể kiếm sống được.

Sau đó họ tìm thuê
một người để dẫn đường. Vị ấy chịu hướng dẫn
với giá mỗi người mù phải trả một đồng tiền
vàng, thì ông ta hứa sẽ đem họ đến nước đó.

Khi đến đoạn đường
khó đi, người hướng dẫn nói với những người mù:

–Con đường chúng
ta sẽ đi qua rất nguy hiểm, các ngươi đem tất cả
tiền bạc giao cho ta. Nếu gặp giặc cướp thì ta sẽ cất giấu cho.

Những người mù
nghe nói vậy, đều đem tiền bạc giao phó hết cho anh
ta. Người kia khi đã có tiền bạc liền bỏ đi, các
người mù đi quanh quẩn vài ngày, bị đó khát mà
chẳng biết đường thoát thân. Với hoàn cảnh khó
khăn như thế này họ chỉ biết hướng về Đức Phật
và đều thành tâm khấn nguyện:

–Đức Phật là Bậc
Thần Thánh có nhiều năng lực. Xin Ngài thương xót
chúng con, khiến cho chúng con thoát khỏi khổ nạn này.

Khi ấy Đức Phật
vận thần thông hiện ra trước mắt họ, dùng tay sờ
đầu, nhờ đó mà những người mù ấy đôi mắt
liền được sáng tỏ, mà cũng không còn cảm thấy
đói nữa. Khi được sáng mắt, năm trăm vị ấy quá
vui mừng và đều phát tâm nguyện theo làm đệ tử.
Đức Phật mở lòng Từ bi hứa khả, tất cả năm
trăm vị ấy, râu tóc đều tự rụng, y pháp, bình
bát tự có đủ, thành tướng Sa-môn. Đức Phật vì
họ mà giảng nói giáo pháp. Sau khi nghe xong, tất cả
đều chứng quả A-la-hán; vận thần thông bay theo Đức
Phật, trở về tinh xá Kỳ hoàn. Tôn giả A-nan bạch với Đức Phật:

–Năm trăm vị này
kiếp trước đã tạo tội gì? Tu phước gì mà phải
gặp những hoàn cảnh đặc biệt như vậy?
Đức Phật dạy:

–Đời trước rất
lâu xa, có một vị trưởng giả thuê năm trăm vị ấy
làm công. Họ đều đã lấy tiền trước nhưng không
chịu làm, mà rủ nhau bỏ trốn. Đã trải qua nhiều
đời, nay phải chịu tai nạn này vậy. Trưởng giả
thời ấy nay là người lấy hết tiền của những
người mù này mà vẫn bỏ họ để đi. Nhờ vậy,
nợ kiếp trước được trả xong, gặp Ta khai ngộ cho,
tất cả đều được đạo quả.

Tội, phước rõ ràng
như vậy. Do con người tạo nghiệp không đồng, nên
khi sinh ra ở đời, hoặc là để tạo nghiệp, hoặc
là để trả nghiệp. Chúng ta không thể không cẩn thận.


33-
Ngày xưa, có hai người thân thích gần gũi và
hiểu biết lẫn nhau nên không bao giờ trái ý, mất
lòng nhau. Sau đó có một người phạm phải tội
chết, liền chạy đến người thân kia để nương tựa.
Người kia không đón tiếp, lại lạnh lùng hỏi:

–Ngươi là ai?

Người phạm tội đáp:

–Ta là người quen
thường lo lắng cho ngươi đó. Nay có tội nên đến nhờ giúp đỡ.

Người thân kia nói:

–Khi bình thường là
thân thích, ngươi giúp đỡ ta, nhưng nay ngươi gặp
việc gấp thì phải tìm đường mạnh ai nấy đi, không
như lúc trước được.

Người phạm tội rất
buồn, tự nghó: “Ta lúc bình thường cùng với nó
thân cận tới lui, ăn uống, lo lắng cho nhau, không
một phút xa lìa. Nay gặp khó khăn, sao đành lìa nhau,
nó thật không phải là người bạn tốt!”

Người phạm tội kia
buồn khổ đi vào trong núi, sau đó lại được gặp
một vị Thiện tri thức, vị ấy lại vui vẻ đón mừng,
mở cửa mời vào, tìm cách che chở và nói:

–Lúc trước ngươi
với ta tuy tình cảm sơ sài, nhưng nay ngươi gặp khó
khăn, ta sẽ đem ngươi đến chỗ an ổn.

Vị ấy liền dùng xe
chở nhiều của báu và tự mình đưa vị ấy đến
một nước khác, dẫn đến gặp gỡ, thăm viếng, làm
quen với vua chúa, trưởng giả, rồi vì ông ta mà
tạo lập cung điện, nhà cửa, sắp xếp ruộng vườn,
tiền bạc, vật báu, cung cấp cho đầy đủ tất cả rồi mới trở về.

Đức Phật thấy việc
này đều có trong mỗi người chúng ta nên dẫn làm
thí dụ. Kẻ lanh lợi bị phạm tội ví cho tinh thần của
con người chúng ta. Người bạn thân gần là ví cho
thân tứ đại. Thiện tri thức là ví cho phước
nghiệp của con người làm các công đức như giữ
gìn Tam quy, Ngũ giới.

Người kia khi còn
sống chỉ biết cung dưỡng thân tứ đại, thường đem
đồ ăn uống ngon, áo mặc đẹp, thuốc thang, chỗ ở,
tạo điều kiện giúp đỡ cho thân không thiếu thốn.
Khi vô thường đến phải đọa vào địa ngục ác
thú, đến cầu xin thân tứ đại kia trốn tránh trong
khoảnh khắc. Thân tứ đại lại lạnh lùng đóng
cửa, không xem thân thích như trước nữa!

Sau gặp thiện tri
thức, vị tri thức này đem đến nước khác, đưa
vào chỗ an ổn, cung cấp đồ cần dùng không có
thiếu sót, ví như người có Bố thí, Trì giới, đến
khi chết nhờ năng lực của phước đức dẫn đến
cõi trời, ở trong cung điện bảy báu, mang áo đẹp,
đồ ăn trăm vị của cõi trời tự nhiên đều có,
vui sướng vô cùng.

Vì vậy cho nên người
sinh ra ở đời chớ đặt nặng việc ăn uống, nuôi
dưỡng bản thân, mà chúng ta phải nên cắt giảm
tạo phước đức để dành cho đời sau. Nếu như chỉ
biết nuôi dưỡng thân tứ đại đâu có lợi ích
gì! Người hiểu biết nên thực hành như vậy.



34- Sau khi Đức
Phật vào Niết-bàn một trăm năm có một ông vua
phụng thờ Thiên thần, thường tổ chức cúng tế
lớn, dùng đến bò, dê, heo, chó, gà, vịt … mỗi
loại hằng trăm con; tất cả đều giao phó cho vị phụ
trách nhà bếp lo liệu. Trong các đầu bếp, có một
vị đã thọ giới Ưu-bà-tắc. Ông ta nói với người
giám sát việc bếp:

–Tôi phát nguyện
trì giới của Phật, không thể làm việc giết hại.

Vị giám sát rất
giận, đem câu phát biểu kia tâu với nhà vua, muốn
vua trị tội người ấy. Khi gặp, vua hỏi:

–Nếu ngươi cố ý
trái lệnh ta, ta sẽ giết ngươi.
Đầu bếp thưa:

–Tôi là đệ tử
của Phật, đã phát nguyện giữ gìn năm giới, thà
chịu mất thân mạng, không thể trái lời Đức Phật
dạy mà làm việc sát hại. Nếu theo lệnh vua mà phạm
giới sát, khi chết đọa vào địa ngục trải qua muôn
vạn năm tội hết mới được ra khỏi. Nếu được
sinh làm người cũng thường bị chết yểu. Trái lại,
nếu biết giữ gìn giới không sai phạm, dẫu bị vua
giết, khi chết sẽ được sinh lên cõi trời. Nếu
được hưởng phước ở cõi đời, tất cả mong
cầu đều tự nhiên có. Vì vậy, nay vì lệnh vua mà
chết tôi sẽ được chuyển sinh lên cõi trời. Quả
báo của việc tạo tội và làm phước cách nhau rất
xa. Nay tôi dẫu có bị chết cũng chấp nhận, không thể phạm giới.
Vua nói:

–Ta cho kỳ hạn bảy
ngày sẽ dùng voi đạp chết ngươi. Nếu ngươi không
chết, lời nói ấy mới có thật.

Sau bảy ngày đã
hết, cư só hóa như thân của Phật. Vua muốn nghiệm
xem, cho năm trăm con voi đến chà đạp. Ưu-bà-tắc như
pháp của Phật dạy, vận lòng thành, đưa bàn tay
lên, dùng năm ngón tay tưởng thành năm hòn núi
lớn, ở khoảng giữa mỗi núi có một con sư tử
xuất hiện. Voi thấy sư tử hoảng sợ, đều quỳ
xuống đất như khi Đức Phật còn tại thế.

Nhà vua nhờ đó mới
tin và biết có Phật. Sau đó vua ra lệnh bãi bỏ việc
cúng tế, theo cư só hướng dẫn, để được thọ
giới của Phật. Quan lại, nhân dân cũng đều phát
tâm theo thọ giới tu học. Vị cư só này được vua tôn làm quốc sư.

Người hiền đức
trì giới sẽ giúp ích được nhiều người như vậy.



35- Ngày xưa, khi
Đức Phật còn tại thế có một vị Ưu-bà-di sớm
tối cúng dường Đức Phật, một lòng thành kính,
chưa từng giải đãi. Đức Phật biết nên hỏi:

Phật tử có chí
nguyện gì?
Cô ấy bạch Phật:

–Nếu con có phước báo,
nguyện đời này
sinh được bốn người con.
Đức Phật hỏi:

–Vì sao muốn sinh bốn
người con?

Ưu-bà-di bạch Phật:

–Nếu có bốn người
con, khi chúng đã khôn lớn; con sẽ cho một người
chuyên buôn bán kinh doanh kiếm tiền của, vật báu.
Còn một người làm nghề nông, chăn nuôi gia súc,
lúa gạo sẽ đầy bồ, lục súc tăng trưởng đầy
nhà. Một người cho đi học, sau sẽ ra làm quan, ăn
lộc vua, phúc ấm che chở cho cả gia đình. Người con
cuối cùng sẽ xuất gia làm Sa-môn, khi thành tựu đạo
quả, trở lại độ cho cha mẹ và tất cả mọi người.
Cầu mong sinh được bốn người con là có ý như vậy.
Đức Phật dạy:

–Ngươi sẽ được như nguyện.

Vị Ưu-bà-di rất vui
mừng, đảnh lễ Phật lui ra. Sau này lập gia đình, cô
ta chỉ sinh được một người con trai, thông minh sáng
suốt. Người mẹ hết lòng mến thương ít ai so bằng.

Người con khi đã
lớn khôn, thưa với mẹ:

–Vì sao mẹ để ý
chăm sóc đến con nhiều như vậy?
Mẹ nói với con:

–Nguyên trước đây
mẹ nguyện sinh được bốn người con, mà nay mẹ chỉ
được có một mình con, nên tình thương và hy vọng
của mẹ chỉ trông cậy nơi một mình con đó thôi.

Rồi mẹ nói hết ý
muốn của mình cho con nghe. Người con nghe xong rất thông
cảm ý nguyện của mẹ. Người con trai sau đó lúc
đầu đi kinh doanh buôn bán làm ăn. Chưa đầy một
năm mà tiền của dư dả bạc ức, bạc triệu. Tiếp
đến, dùng tiền ấy mua ruộng vườn, trâu bò, ngựa
xe gia súc đầy đủ. Đến mùa thu hoạch lúa gạo rất
nhiều. Khi đã dư dả tiếp tục học hành, sau được
đổ đạt ra làm quan, vinh quy bái tổ, cưới vợ sinh
được con trai, thành một gia thế hào phú nhất trong
vùng. Sau người con suy nghó: “Sở dó mẹ ta mong sinh
được bốn người con để mỗi người làm một
việc. Nay ta thay thế đã làm xong hết ba việc. Chỉ còn
một việc chưa xong. Nếu được xuất gia tu học nữa
thì quá tốt đẹp. Mẹ hiền sẽ nói: Ý nguyện sinh
bốn người con đã được trọn vẹn.”

Trong tâm người mẹ
cũng nghó: “Vốn trước đây ta mong sinh bốn người
con để giao phó cho mỗi người một việc mà còn lo
sợ làm không xong. Việc làm của con ta bây giờ hơn
cả điều mong mỏi lúc trước. Nếu con ta được xuất
gia tức có thể thành đạo.”

Sau đó anh ta phát
tâm xuất gia, cha mẹ, gia đình đều hoan hỷ. Anh hướng
về Đức Thế Tôn nguyện làm Sa-môn tinh tấn tu hành,
không bao lâu liền được đạo quả A-la-hán, trở
lại độ thoát cha mẹ, gia đình và tất cả mọi người
đều được phước đức, được đạo quả, ai ai
cũng đều hoan hỷ vô cùng.

Vì vậy cho nên khi
làm phước phải phát nguyện, biểu lộ ý chí ở
bên trong thì không nguyện gì mà không được thành tựu.



36- Ngày xưa có
một bà lão chỉ có một người con đã lớn, sau do
bị bệnh mà chết, bà mang tử thi con để ở gò mả.
Vì quá thương con, làm mất tự chủ, bà than:

–Ta chỉ có một
người con để an ủi thân già, nay nó đành bỏ ra
đi, ta làm sao có thể sống mà trở về một mình cho
được!

Bà ấy tính sẽ cùng
chết chung với con nên không ăn uống đã bốn, năm
ngày rồi. Đức Phật biết được, vì lòng từ bi
dẫn năm trăm thầy Tỳ-kheo đi đến chỗ gò mả. Bà
lão thấy Đức Phật từ xa đi đến, oai thần sáng
chói, như người đang mê được ngộ, như say chợt
tỉnh, liền đi đến chỗ Đức Phật đang trú, đảnh
lễ đứng qua một bên. Đức Phật hỏi bà lão:

–Bà cụ đến đây
có việc gì?
Bà ấy thưa:

–Bạch Đức Thế
Tôn, con chỉ có một người con duy nhất mà nay đã
chết. Vì thương con nên con cũng muốn chết theo!

Đức Phật bảo bà lão:

–Chắc bà muốn con
sống phải không?
Bà ấy thưa:

–Nếu con tôi sống
lại được thì tốt quá!
Đức Phật dạy:

–Bà hãy đi lấy
lửa thắp hương để ta chú nguyện, may ra nó sống lại.
Ngài lại dạy:

–Nên đến lấy lửa
nơi nhà nào xưa nay chưa có ai chết.

Khi ấy bà đi tìm
lửa, gặp nhà nào cũng hỏi:

–Nhà này xưa nay
chưa có ai chết phải không?

Nhà nào họ cũng
đều đáp như nhau:

–Từ ông bà, tổ
tiên, con cháu nhà nào mà khỏi có người chết!

Trải qua cả mười
nhà mà bà cũng chưa lấy được lửa, liền phải
trở về chỗ Phật, bạch lại với Ngài:

–Thưa Đức Thế
Tôn, con đi khắp xin lửa, nhưng không có nhà nào là
không có thân nhân đã chết, cho nên con không lấy lửa được.
Đức Phật dạy:

–Từ thuở khai
thiên lập địa cho đến nay, không có ai sống mà
không chết. Người trước có chết thì người sống
mới có chỗ để sinh hoạt thuận tiện. Riêng bà sao
lại không biết mà đòi chết theo con?

Khi nghe dạy như vậy,
tâm bà được cởi mở, rõ được lý vô thường.
Đức Phật nhân đây nói pháp cho bà nghe. Nhờ nghe
pháp bà liền được đạo quả Tu-đà-hoàn. Tại chỗ
gò mả cao này có vài ngàn người đến xem, nhân
đó nghe được pháp cũng đều phát tâm Vô thượng
chánh chân đạo lý.



37- Ngày xưa có
một người đàn ông có hai vợ. Người vợ lớn
không có con; người vợ nhỏ sinh được một người
con trai rất xinh đẹp, dễ thương nên bà rất vui mừng.

Người vợ lớn
trong tâm rất ganh ghét, nhưng bên ngoài giả mến
thương như con ruột của mình. Chú bé khi được một
tuổi, trong nhà ai cũng biết bà vợ lớn luôn tỏ
vẻ thương mến chú bé, nên không ai còn nghi ngờ
gì. Lúc ấy bà vợ lớn mới ra tay. Bà dùng một
cây kim nhỏ đâm vào tai thật sâu, lấp dưới da thịt
của chú bé. Đứa bé đau đớn kêu khóc, bỏ bú,
nhưng mọi người trong nhà không ai biết lý do. Bảy
ngày sau nó chết, bà vợ lớn cũng khóc. Riêng bà
vợ nhỏ vì nghó nhớ thương con, buồn khóc suốt đêm
không dứt, nằm dài không ăn uống.

Về sau bà nhỏ biết
bà lớn làm hại chết con mình, liền tìm cách báo
thù. Bà đi đến chùa, tháp hỏi thăm các thầy Tỳ-kheo:

–Thưa các Đại đức,
người mong cầu thực hiện ý nguyện, nên tu công
đức gì?
Các thầy dạy:

–Muốn đạt thành
chí nguyện nên thọ trì giới Bát quan trai, chỗ mong
cầu sẽ được như ý.

Cô ta cùng Phật tử
khác, đến quý thầy xin thọ giới Bát quan trai. Khi
đã xả giới trở về nhà, bảy ngày sau thì chết,
đời sau thọ sinh làm con bà vợ lớn.

Bà lớn sau này, sinh
được một người con gái rất dễ thương, nhưng chỉ
được một tuổi đứa bé ấy chết. Bà lớn quá
buồn thương, kêu khóc đau đớn còn hơn nỗi khổ của bà vợ nhỏ.

Như vậy bà nhỏ chết
đi rồi trở lại làm con bà lớn tới bảy lần,
hoặc sống chỉ hai năm, ba, bốn, năm, sáu, hoặc bảy
năm. Mỗi lần sinh trở lại đều đoan chánh, tốt đẹp
hơn lần trước. Sau cùng, bà lớn sinh một bé gái
được mười bốn tuổi đã hứa hôn với người,
chỉ bệnh trong một đêm, sáng ra đã chết. Bà lớn
khóc lóc, buồn đau không thể tả bỏ ăn bỏ uống,
suốt đêm kêu khóc, rơi lệ tiếc thương; cố giữ
thây con ở trong hòm không cho đậy nắp, hàng ngày
nhìn ngắm tiếc thương. Đặc biệt sắc mặt cô bé khi
chết mà còn đẹp hơn lúc còn sống.

Hơn hai mươi ngày sau
có một vị A-la-hán thấy tình cảnh như vậy, thương
xót cố đến để hóa độ. Ngài đi đến nhà để
khất thực. Bà sai người giúp việc đem cơm cúng
dường. Ngài không chịu thọ nhận mà nói với người ở:

–Ta muốn gặp bà chủ của ngươi.

Người giúp việc vào nhà thưa:

–Vị ấy muốn gặp bà chủ.
Bà ấy nói:

–Ta buồn đau muốn
chết, làm sao có thể ra gặp Sa-môn? Ngươi vì ta đem
vật thực cúng, rồi mời họ đi.

Người giúp việc đem
vật thực cúng Sa-môn, nhưng ngài vẫn cố không chịu đi. Sa-môn nói:

–Ta chỉ muốn gặp chủ nhân.

Cứ như vậy người
giúp việc phải đi vào, đi ra vài ba lần, mà vị
Sa-môn vẫn không chịu đi. Bà ấy sầu lo không biết tính sao.

Vị Sa-môn cứ đứng
ở đấy, không chịu đi, làm loạn ý định của bà.
Không còn nhẫn nại được, bà liền nói với người giúp việc:

–Hãy ra mời Sa-môn vào.

Khi vị Sa-môn đi vào,
thấy bà ta nhan sắc tiều tụy, đầu tóc rối bù, rủ
xuống che lấp cả mặt. Sa-môn nói:

–Bà vì sao mà phải
như thế này?
Bà ấy nói:

–Tôi trước sau sinh
được bảy người con gái, sáng suốt, dễ thương,
nhưng đều chết yểu hết, còn riêng người con gái
sau cùng này đã lớn, sắp đến tuổi cài trâm lại
cũng vừa mới chết, khiến tôi quá buồn khổ.
Vị Sa-môn nói:

–Hãy sửa tóc, rửa
mặt đàng hoàng, tôi sẽ nói chuyện cho bà nghe.

Bà ấy cứ khóc
không chịu dừng. Sa-môn gọi bà ấy nói:

–Người vợ nhỏ
của nhà này nay ở đâu? Người con trai của bà ta
vì sao mà phải chết?

Bà ấy khi nghe hỏi
như vậy mới suy nghó: “Vị Sa-môn này vì sao mà biết
được?”. Trong lòng bà hơi sợ hãi, e ngại. Sa-môn nói tiếp:

–Hãy mau sửa soạn
cho đàng hoàng, ta sẽ vì ngươi nói rõ cho mà nghe.

Sau đó bà đã chịu
vén dọn đầu tóc gọn gàng xong, vị Sa-môn lại hỏi lại:

–Bà biết con trai
của bà vợ nhỏ vì sao mà chết?

Bà vợ lớn khi nghe
hỏi thế, chỉ biết im lặng, không trả lời được,
trong lòng hổ thẹn, không dám thưa.

Vị Sa-môn nói tiếp:

–Ngươi giết con trai
người ta. Bà mẹ của nó buồn rầu áo não mà phải
chết, cho nên nó cố đến làm con của ngươi trước
sau bảy lần, đó là kẻ oan gia. Bà nhỏ muốn dùng
việc ưu phiền, khổ độc, để giết hại ngươi. Bà
bây giờ thử đến xem người con gái đã chết ở
trong quan tài, để biết cô con gái cưng của ngươi
bây giờ như thế nào?

Bà ấy đến xem, thấy
thân con hư hoại, rã rời, hôi hám không thể đến gần. Sa-môn hỏi:

–Bà đã thấy và
hiểu chưa? Vì sao bà còn cố tâm nghó đến?

Bà vợ lớn rất hổ
thẹn, liền sai người khiêng thây thối chôn gấp.
Lúc ấy bà tỉnh ngộ, theo thầy Sa-môn cầu xin thọ
giới. Thầy Sa-môn dạy:

–Sáng ngày mai, hãy vào chùa làm lễ.

Người con gái đã
chết liền thọ thân rắn độc, biết bà vợ lớn
đang đi xin thọ giới, nó nằm sẵn ở đường để
đợi cắn chết bà ấy. Bà vợ lớn sáng mai đi đến
chùa, con rắn bò ra chận đường không cho bà đi.
Trời đã sáng, bà ấy rất sợ, suy nghó: “Ta muốn
đến chùa gặp Sa-môn, ngài đã hứa cho thọ giới,
con rắn này vì sao ngăn cản, không cho ta đi?”

Vị Sa-môn biết được
việc đó, liền đi đến chỗ ấy. Khi đã thấy ngài
đến, bà rất mừng, liền tới trước làm lễ. Thầy
Sa-môn nói với con rắn:

–Ngươi nhiều đời
làm vợ nhỏ của người khác, cùng nhau tạo nghiệp
ác độc không thể cùng tận. Nay ngươi sinh ra ở đời
bị bà lớn giết con, nhưng bà ấy đã khổ não vì
bảy lần mất con. Những lỗi lầm của ngươi từ
trước đều có thể độ được. Bây giờ bà ấy
phát tâm đi thọ giới mà ngươi có ý xấu ác cố
chận đường. Việc làm này của ngươi nếu không ăn
năn sẽ đời đời đọa vào địa ngục, không có
ngày ra khỏi. Nay ngươi bị làm thân rắn độc, là
loài súc sinh, so ra đâu bằng bà này đang được
thân người?

Con rắn khi nghe được
Sa-môn dạy như thế, mới sực nhớ đời trước
của mình, phiền não oán hận mới được dẹp bớt,
gục đầu trên đất không dám thở, suy nghó lời
của Sa-môn vừa dạy. Thầy Sa-môn chú nguyện:

–Nay hai ngươi nhiều
đời đã làm khổ não cho nhau, lỗi lầm ấy đến nay
nên chấm dứt. Từ nay về sau đừng dùng ác ý mà hại nhau nữa.

Người và rắn đều
tỏ lòng ăn năn, sám hối. Con rắn liền chết, được
sinh trở lại làm người. Bà lớn khi nghe thầy
Sa-môn dạy như vậy, tâm được khai ngộ, ý hiểu
rõ, rất vui mừng, liền được đạo quả Tu-đà-hoàn,
theo thầy Sa-môn vào chùa thọ giới, làm vị Ưu-bà-di.

Do đây chúng ta nên
biết: Con người đối với nhau nếu sinh ác ý, tạo
tội, tạo ác nghiệp thì oan gia sẽ trở lại đối đầu
với nhau mãi mãi, chúng ta không thể không cẩn thận.



38. Ngày xưa, ở
nước Xá-vệ, buổi sáng có một cơn mưa máu rưới
xuống, ngang rộng bốn mươi dặm. Vua và quần thần đều
lấy làm lạ và rất sợ hãi. Vua cho mời các đạo
gia có pháp thuật và các nhà chiêm tinh đến, đoán
thử xem hiện tượng này hiền hay dữ. Có chiêm tinh gia thưa:

–Ở sách xưa có
ghi: “Tai họa của mưa máu là sẽ sinh người trăn,
một loài ác độc.” Phải tìm khắp trong nước cho ra
người ấy, để tách riêng, phòng ngừa tai họa.
Vua nói:

–Vì sao phải tách
riêng?

Chiêm tinh gia biết việc này, nói:

–Đây là người
rất độc hại khó có thể lường được.

Khi ấy vua ra lệnh cho
những đứa bé mới sinh, người mẹ phải bồng
triệu tập về đây, dùng một cái bình trống, bảo
mấy chú bé nhổ nước miếng vào trong đó. Nếu có
chú bé nào nhổ vào bình liền thành lửa bốc cháy,
như vậy sẽ biết đứa bé ấy là người trăn.

Khi đã khám phá ra
người trăn rồi, vua tôi cùng bàn: “Nên đem nó
đến chỗ vắng người, trong nước có người đáng
chết, mới đưa đến đó, người trăn sẽ nhả độc
giết chết.” Như vậy trước sau những người có
tội bị người trăn giết chết là bảy vạn hai ngàn người.

Sau đó ở trong nước
có một con sư tử xuất hiện, tiếng rống của nó
vang xa bốn mươi dặm, người và vật nghe đều sợ
hãi. Nó hung dữ, tàn hại, không ai chế phục nổi.
Nhà vua lo sợ, chiêu mộ người tài năng trong nước,
ai có thể trừ khử sư tử sẽ được tặng ngàn
vàng và được phong cho một huyện, nhưng không ai dám
hưởng ứng. Các quan tâu với đức vua:

–Thưa, chúng ta dùng
người trăn mới có thể trừ khử được.

Vua ra lệnh cho sứ
giả đến bảo với người trăn nên trừ khử con sư
tử hung ác kia. Người trăn chấp nhận.

Khi người trăn đi
đến chỗ sư tử ở, nó thấy sư tử từ xa, liền
đi thẳng đến trước đầu, sư tử chưa kịp hành
động, đã bị người trăn cắn, dùng khí độc thổi
vào, sư tử bật ngửa chết ngay. Từ đây nạn dữ
đã qua, nhân dân an lạc.

Sau này người trăn
tuổi đã già lại hay bệnh, mạng sống không còn bao
lâu nữa. Đức Phật thương cho người trăn đã tạo
tội, một khi đã bị đọa vào đường ác thì rất
khó mà được ra khỏi. Cho nên Ngài dạy Xá-lợi-phất:

–Ngươi nên đến
khuyến hóa người trăn để khiến cho nó thoát khỏi
tội nặng phải đọa lạc lâu dài sau này.

Ngài Xá-lợi-phất
liền đi đến nhà người trăn, vận năng lực thần
thông, đứng ngay trước mặt nó. Người trăn nổi
giận nghó: “Ta chưa chết mà vị ấy dám coi thường,
vào cửa không báo trước, lại đi thẳng đến trước
mặt ta.” Nó liền phóng khí độc để hại ngài. Tôn
giả Xá-lợi-phất dùng năng lực Từ bi mà đẩy
khí độc ấy ra, gương mặt ngài càng sáng đẹp, một
mảy lông cũng không động. Nó tiếp tục ba lần
phóng độc khí mà không có thể hại được ngài.
Người trăn biết đây là bậc Tôn quý, nhiều năng
lực nên ác ý liền tiêu tan, niệm lành sinh khởi,
dùng tâm hiền từ quan sát, chiêm ngưỡng ngài
Xá-lợi-phất đến bảy lần. Ngài giảng dạy Phật
pháp cho nó rồi trở về tinh xá.

Sau đó người trăn
trút hơi thở cuối cùng, khi ấy trời đất có
chuyển động lớn. Hiền thiện đúng mức cũng chấn
động trời đất. Tạo ác to lớn cũng chấn động như vậy.

Lúc đó có vua nước
Ma-kiệt đi đến thăm viếng Đức Phật, cúi đầu đảnh lễ, thưa:

–Người trăn khi
mạng chung, sẽ sinh vào cõi nào?
Đức Phật dạy:

–Nay người ấy đã
được sinh lên cõi trời thứ nhất.

Vua nghe Đức Phật
dạy như vậy lấy làm lạ, liền hỏi Đức Phật:
–Kẻ giết người,
tạo tội như thế, làm sao lại được sinh lên cõi
trời?
Đức Phật dạy:

–Do người kia khởi
sinh tâm lành, chiêm ngưỡng toàn thân Xá-lợi-phất
bảy lần. Nhờ công đức này mà được sinh lên
cõi trời thứ nhất. Khi thọ mạng hết, lại được
sinh lên cõi trời lần thứ hai, được sinh lên cõi
trời bảy lần như thế. Sau cùng sẽ được quả
Bích-chi-phật mà vào Niết-bàn.

Vua bạch Đức Phật:

–Tội đã giết bảy
vạn hai ngàn người không thường mạng sao?
Đức Phật dạy:

–Khi ông ta chưa
chứng quả Bích-chi-phật, thân ấy sắc vàng, đẹp như
vàng ròng. Khi đang ngồi tónh tọa dưới gốc cây bên
đường, nhiếp tâm nhập định. Lúc ấy có một toán
quân rất đông, có đến hơn bảy vạn người đi qua
thấy Bích-chi-phật cho là người bằng vàng liền lấy
tượng ấy, dùng kiếm chặt phân nhỏ ra định nhau
chia, nhưng xem kỹ lại thì chỉ là thịt, tất cả đều
hối hận, trả gom thịt ấy trở lại một chỗ rồi bỏ
đi. Bích-chi-phật nhân đấy mà vào Niết-bàn. Tội
lỗi tạo đời nay, đến khi đó gom lại để thường
mạng là xong vậy.

Đức Phật dạy vua:

–Gặp được bậc
Thiện tri thức, dù chứa tội lớn như nước cao
cũng có thể tiêu trừ được, mà nếu chịu khó tu
hành còn có thể đạt đến đạo quả.

Khi nghe Đức Phật
dạy như vậy, vua và toàn thể đại chúng đều rất
hoan hỷ, lễ Phật mà lui ra.



39- Ngày xưa có
một thầy Sa-môn thường ngồi bên gốc cây tụng
kinh, có chim bay đến đậu trên cây nghe kinh. Trong đó,
có một con chim chuyên tâm nghe kinh, không nhìn bên
phải, ngó sang bên trái, bị thợ săn bắn chết. Con
chim này khi bị chết, tâm của nó không tán loạn,
thần hồn liền sinh lên cõi trời, tự suy nghó: “Ta
nguồn gốc từ đâu sinh lên đây?”. Khi đã biết
rõ đời trước của mình, vị ấy liền trở lại
dùng hoa trời rải dưới gốc cây, chỗ vị Sa-môn
ngồi. Vị trời nói với thầy Sa-môn:

–Con nương nhờ ân
phước, đến lắng nghe Đạo nhân tụng kinh, nên khi
bỏ thân chim, được sinh lên cõi trời.

Thầy Sa-môn khi nghe
tiếng nói của vị trời mà đời trước là chim,
liền được dấu vết của đạo, trong khoảnh khắc
không còn hiện thân. Vị trời trở về Thiên cung.

Thầy dạy: Người
học đạo, khi mạng sống sắp hết, nếu tâm không tán
loạn, đời sau sẽ không đọa vào đường ác, đau
khổ; mà còn nhớ được đời trước của mình từ
đâu sinh ra, có thể nói lại nhân duyên đời trước
của mình để chỉ bày cho người sau vậy.



40- Ngày xưa, khi
Đức Phật còn tại thế, cách tinh xá Kỳ hoàn bảy
dặm, có một ông lão rất khỏe, thường uống rượu.
Đệ tử Đức Phật là thầy A-nan, đến khuyên can:

–Nay Đức Phật đang
ở gần đây, ông nên đến bái kiến Ngài.
Ông lão nói:

–Tôi nghe Đức Phật
ở gần đây, ý muốn đến bái kiến Ngài. Đức
Phật khéo dạy truyền trao năm giới cho người, trong
đó có giới không được uống rượu. Nhưng tôi
không uống rượu như trẻ nhỏ không được uống
sữa, sẽ chết. Vì tôi cảm thấy không chịu được,
nên không dám đến.

Sau đó, ông ta lại
đi uống rượu say mèm, trên đường trở về nhà,
gặp gốc cây, dùng chân đá mạnh vào, ý muốn cho
trốc gốc cây lên. Ông ta liền bị té nhào xuống
đất như núi lớn sụp đổ, toàn thân trầy trụa,
sưng bầm đau nhức. Ông tự nói thầm: “Ta uống
rượu say sưa, kết quả là sự đau đớn này, có
khoái thích gì đâu? Ngài A-nan thường khuyên ta đến
viếng Đức Phật, ta không chịu vâng lời. Nay thân ta
chịu đau đớn không thể tả, thật đáng ân hận!”

Nghó xong, ông liền
gọi mọi người lớn nhỏ trong nhà, nói:

–Ta nay muốn đến viếng Đức Phật.

Trong nhà ai nghe qua
cũng đều kinh ngạc, vì ông xưa nay phản đối đi gặp
Phật, nay sao ông lại muốn đến thăm. Ông ta nói rồi
liền ra đi, đến dừng ở trước cửa tinh xá Kỳ
hoàn. Khi ấy Tôn giả A-nan thấy ông lão đứng đó,
ngài vội vã đến bạch với Đức Phật:

–Thưa Đức Thế
Tôn, cách Kỳ hoàn bảy dặm có một ông lão đến
muốn gặp Đức Điều Ngự, đang đứng đợi ngoài cửa.
Đức Phật dạy:

–Ông lão không thể
tự đến, năm trăm voi trắng cố sức dẫn đến đấy.

Tôn giả A-nan bạch Phật:

–Thưa, con không thấy
năm trăm voi, chỉ thấy ông ta đi một mình.

Đức Phật dạy thầy A-nan:

–Năm trăm voi trắng
là thiện căn ở trong thân tâm của ông ta.

Khi ấy Tôn giả A-nan
gọi ông vào, ông đến trước Phật đảnh lễ rồi thưa:

–Con lâu nay nghe Đức
Phật ở đây, do vì ngu si che lấp, không chịu sớm
đến để chiêm ngưỡng, mong Ngài tha thứ, diệt trừ tội lỗi cho con.

Đức Phật hỏi ông ta:

–Có năm trăm xe
củi chất thành một đống lớn trên đất, muốn đốt
hết, nên dùng bao nhiêu xe chở lửa?

Ông lão bạch Phật:

–Thưa, không cần
dùng nhiều lửa, chỉ một đốm lửa như hạt đậu,
trong khoảnh khắc sẽ cháy hết.

Đức Phật lại hỏi:

–Ông mặc áo này
bao lâu rồi?
Ông lão thưa:

–Con mặc áo này đã một năm.

Đức Phật hỏi ông ta:

–Muốn giặc cái áo
này cho sạch, cần thời gian bao nhiêu năm?
Ông lão thưa:

–Chỉ cần một đấu
tro tốt, hòa với nước, giặt trong chốc lát liền sạch.
Đức Phật dạy:

–Tội của ông chất
chứa cũng như năm trăm xe củi, lại cũng như cái
áo cũ một năm bị dơ của ông vậy.

Ông lão nghe Đức
Phật dạy, hiểu được liền xin quy y Phật, quy y Pháp,
quy y chúng Tỳ-kheo và phát nguyện thọ trì năm giới.
Khi ấy Đức Phật vì ông ta mà giảng pháp hơn vài
trăm lời. Nghe xong, đột nhiên tâm ông được cởi
mở, liền được vào địa vị Bất thoái chuyển.



41- Ngày xưa, sau
khi Đức Phật nhập Niết-bàn một trăm năm, có đức
vua tên là A-dục. Ông rất kiêu sa tạo cung điện,
nhà cửa ngang rộng đến mười dặm. Sau khi xây dựng
xong, vua triệu tập các nhà điêu khắc, họa só giỏi
ở các tiểu quốc đến, ra lệnh cho họ tùy chỗ thích
hợp mà đắp vẽ các hình tượng cho tuyệt đẹp.

Ở phía Bắc nước
Kế tân có một nước nhỏ. Vì ở xa nên họa só
được đưa đến là người sau cùng. Anh ta nhìn xem
trong cung điện, thấy khắp nơi trên vách, các họa
phẩm và điêu khắc đều đã lấp đầy tất cả. Duy
chỉ còn một tấm vách rộng năm thước ở một bên
gần cửa ra vào là chưa đắp vẽ. Lại nhìn xem cảnh
vật, anh ta đang phân vân, không biết sẽ vẽ gì đây?
Ông tự suy nghó: “Ta trên đường về đây, có đi
ngang qua một thị thành nhỏ. Ta thấy ở bên thành ấy
có một ao nước, trong ao nước có hoa sen nở đầy.
Đứng bên hồ ao có một người con gái rất đoan
chánh, xinh đẹp, có tướng xứng đáng làm mẹ trong
thiên hạ.”

Đã hồi tưởng như
thế, họa só liền dùng bút mực vẽ hình ảnh thành
trì ao sen, có hoa đang nở đẹp và cuối cùng là hình
tượng người con gái. Vừa vẽ xong thì nhà vua cũng
vừa đi đến. Ông chưa vào cung điện đã thấy họa
phẩm ngay này. Vua hỏi người cận vệ:

–Người nào vẽ
bức tranh này?
Người hầu thưa:

–Thưa, có một họa
só đến sau vừa vẽ xong.

Vua cho người mời
họa só đến. Vua hỏi người họa só kia:

–Bức họa này ngươi
thấy hình thật mà vẽ hay tưởng tượng mà vẽ?
Vị họa só đáp:

–Thưa, hạ thần nhân
thấy thật mà tạo hình, chứ không phải tưởng tượng.
Vua hỏi:

–Ngươi chỉ như hình
thật mà tạo tượng, hay có vẽ vời thêm cho đẹp?
Vị ấy thưa:

–Thưa, thần không
dám vẽ vời thêm, mà chỉ vẽ đúng như thật.

Vua nhìn tướng biết
người con gái này biết có thể làm mẹ trong thiên
hạ. Sau đó vua sai sứ đi tìm người đẹp ấy về
làm hoàng hậu. Sứ giả vâng lệnh đi đến nước
kia. Khi gặp cha mẹ của cô gái, sứ giả thưa:

–Vua sai chúng tôi
đến đây mời rước hiền nữ của ông bà về làm hoàng hậu.
Cha cô gái nói:

–Con tôi đã gả đi
lấy chồng rồi, làm sao đây?

Sứ giả liền đi đến
nhà người chồng của cô gái và nói:

–Đức vua sai chúng
tôi đi rước cô này, đường xa cách trở, ba năm
mới đến được đây. Nếu anh chấp nhận vua là bậc
chí tôn thì anh không nên thương tiếc, mà phải
nhường vợ cho đức vua.

Người chồng này là
một Ưu-bà-tắc, anh tự suy nghó: “Con người thường
vì tài sắc mà phải bị tổn thương nguy hiểm đến
thân mạng. Nay nếu ta không chấp nhận thì có thể ta
và cả thân thuộc sẽ bị hại.” Đã suy nghó như thế
nên anh đành đem vợ giao cho sứ giả.

Khi sứ giả trở về,
dẫn cô gái ấy đến gặp vua, nhà vua rất vui mừng,
liền mở yến tiệc phong làm hoàng hậu.

Một hôm, hoàng hậu
gặp bình hoa sen thơm đẹp, không dằn được lòng
thổn thức liền bật khóc, nước mắt ràn rụa. Nhà
vua thấy vậy, hỏi:

–Vì lý do gì mà ái
khanh phải khóc?
Hoàng hậu thưa:

–Nếu đức vua tha
thứ tội cho thì thần thiếp mới dám thưa.
Vua bảo:

–Ái khanh cứ nói.
Hoàng hậu thưa:

–Hoa này có mùi
hương tợ như mùi thơm nơi thân của người chồng
cũ. Vì lý do đó mà thần thiếp khóc vậy.
Vua giận nói:

–Khanh bây giờ là
mẫu nghi của thiên hạ, vì sao còn nghó đến kẻ bần
tiện? Như vậy, ta sẽ giao cho thái hậu có cách sửa
trị ngươi. Nhưng ta cũng cho sứ giả tìm gặp người
chồng cũ để biết mùi thơm ấy thực hư như thế
nào. Nếu không thành thật thì ta sẽ trị sau.

Khi sứ giả đến
thăm hỏi nhà người chồng cũ kia, người nhà thưa:

–Vị hiền giả khi đã
nhường vợ, anh ta đến thưa với cha mẹ xin xuất gia
làm Sa-môn, nay đã được đạo quả A-la-hán.

Sứ giả đến chỗ
Đức Phật xin gặp Sa-môn và thưa:

–Vua muốn gặp và
xin cúng dường Đạo nhân.
Vị Sa-môn nói:

–Ta vốn không thật
có, lấy gì để gặp ta?
Sứ giả thưa:

–Đức vua muốn cúng dường Đạo nhân.

Sa-môn theo sứ giả
về cung, được dẫn vào yết kiến đức vua. Khi vua
đã gặp Sa-môn, mùi trong thân của vị này còn thơm
hơn cả hương của hoa sen. Vua cũng còn nghi là vị này
có thể dùng dầu thơm thoa vào thân, nên ra lệnh đem
nước ấm cho ngài tắm. Nhưng khi tắm xong, mùi thơm
lại càng tăng thêm. Vua lại ban lụa mới để thế y
cũ. Khi đắp vào, mùi thơm trong thân tỏa ra gấp bội.
Lúc đó, vua mới chịu tin, thưa với Sa-môn:

–Ngài do nhân duyên
gì mà mùi thơm đặc biệt như vậy? Xin ngài trình bày cho tôi được rõ.
Sa-môn thưa:

–Tôi đời trước
thuộc dòng dõi Bà-la-môn. Từ xa thấy có Đạo nhân
đang nói kinh, tôi liền chắp tay, vui vẻ đến lắng
nghe và hết lòng tán dương vị Bồ-tát ấy, lại còn
dùng một ít hương thơm đốt xông cúng dường. Do
nhân duyên này, cho nên nay được phước báo thân
có mùi thơm và cũng được đạo quả vậy.



42- Ngày xưa có
hai cha con cùng ở chung một nhà thường đi vào núi
chặt cây, phát rừng. Họ thấy dưới suối nước
có vật gì óng ánh như vàng. Khi trở về nhà, người
con xin cha đi đãi vàng. Nó thưa:

–Con không dùng các
vật khác, tất cả đều để lại cho cha, chỉ cho con
một xe bò, hai hộc gạo, một ít cỏ khô và một cái rìu chặt cây.

Người cha không cho
đi, nhưng can gián một vài lần không được, người
cha phải tùy thuận nhưng nói:

–Ngươi chớ trở lại nhà này nữa.

Người con đi vào
núi cố đào tìm đãi vàng ở trong nước, ngày nào
cũng làm mà không được gì cả. Người cha không
yên tâm, đi đến xem cố quan sát xem thử vàng kia
đúng vị trí của nó là ở đâu? Ông ngước nhìn
lên núi, thấy vàng nằm ở triền núi, do đó mà
có bóng hiện ở dưới suối. Người cha liền leo
lên núi, dùng cây sào dài thòng xuống, đẩy những
thỏi vàng rơi xuống đất.

Người cha nói với con:

–Con đã biết phương
pháp tìm vàng là thế nào chưa? Đâu phải chỉ đào
tìm bóng dáng dưới nước, thì đời nào có vàng
được?

Người con không biết
cách tìm vàng là chỉ cho người không trì năm giới,
chỉ chạy theo âm thanh sắc tướng. Đời sau thân
người dễ gì gặp lại được.

Người cha chỉ cho
cách tìm vàng phải biết xem xét tận nguồn ngọn của
nó. Cũng như người thọ trì năm giới do Phật chỉ
dạy, lại thêm thực hành mười điều lành, sau được
sinh lên cõi trời. Còn không thì thân người đời
đời không mất, thường tinh tấn tu hành cũng sẽ
được thành tựu quả Phật.



43- Ngày xưa vua
trời Đế Thích rất thân thiện với vị trời Phạm
thiên thứ bảy. Thời ấy Phạm thiên xuống cõi trời
Đao-lợi để cùng Đế Thích vui chơi. Thấy Đế Thích
không vui, Phạm thiên hỏi:

–Vì sao ngài không
được vui?
Đế Thích nói:

–Ngài có thấy chư
Thiên trên cõi trời chúng ta lúc này bị giảm bớt
đi không? Ở cõi dưới, mọi người không chịu làm
việc thiện, đều bị đọa vào đường ác, khó sinh
lên được. Còn các vị trên cõi trời, sinh xuống
nhân gian, ít người được trở lại. Vì vậy cho nên tôi buồn.

Trời Phạm thiên nói với Đế Thích:

–Tôi đề nghị như
thế này, ngài hóa làm một con sư tử rất hùng
mạnh, còn tôi hóa làm Bà-la-môn. Chúng ta xuống
cõi Diêm-phù-đề cùng dạy người trong thiên hạ
làm việc lành. Nếu họ biết làm việc thiện, sau khi
chết sẽ được sinh lên cõi trời.

Bàn luận xong, hai vị
liền biến hóa, cùng nhau hiện xuống một nước nọ.
Sư tử đi đến đứng trước cửa thành, nói:

–Ta muốn có người để ăn thịt.

Mọi người nghe nó
nói như vậy đều rất sợ hãi. Tất cả đến trước
sư tử cúi đầu vái lạy, cầu xin mà nó cũng không
chịu đi. Khi ấy vị Bà-la-môn nói với nhân dân trong nước:

–Con sư tử này rất
hung dữ, nếu đem tội nhân đáng chết khoảng ba mươi
người cho nó, thì nó sẽ đi.

Vua nước ấy nghe như
vậy, liền xuất ngục đem ba mươi người phạm tội
đáng chết, nạp cho sư tử. Sư tử khi nhận được
người, lùa họ đi vào trong núi, nhưng chưa ăn người
nào. Vị trời hóa làm Bà-la-môn nói với mọi người:

–Các vị lúc này
nên thọ trì năm giới và nhớ đến mười điều
lành, làm cho thân, miệng, ý được thanh tịnh thì con
sư tử này sẽ không dám ăn quý vị đâu.

Mọi người cùng thưa:

–Chúng tôi sẽ phải
bị chết, ở đây còn ai biết để dạy chúng tôi
làm lành đâu? Nếu được, xin ngài dạy cho chúng tôi.

Khi ấy tất cả đều
xin theo Bà-la-môn biến hóa ấy để thọ giới, nghe
dạy việc lành. Nhờ vậy mà sư tử không ăn thịt. Sư tử nói:

–Các vị biết cải
ác làm lành, ta để cho các vị trở về. Tuy vậy, ta
cũng đã biết tâm của các vị. Nếu người nào từ
đây về sau không giữ gìn năm giới của Phật, ta
sẽ bắt người ấy ăn thịt.

Khi ấy ba mươi vị ấy
được an tâm trỏ về nước, mọi người trong nước
thấy vậy rất ngạc nhiên, đều đến thăm hỏi:

–Các vị làm sao mà
trở về được?
Họ đều đáp:

–Rất may, chúng tôi
gặp một Bà-la-môn dạy chúng tôi giữ gìn năm giới
của Phật và khuyên chúng tôi thường nghó và làm
mười điều lành. Do đó sư tử không dám giết
chúng tôi, mà còn tha cho chúng tôi trở về.

Một hôm khác sư tử
lại trở vào thành, người trong nước một lần nữa
rất sợ hãi, họ đều theo ba mươi người kia xin thọ
trì năm giới, tập làm việc lành. Sư tử thấy mọi
người đã làm lành mới bỏ đi.

Nó lại đến một
nước khác. Như vậy, lần lượt sư tử và vị Bà
la môn đi qua tám vạn nước, dùng mọi phương tiện
để khiến cho thiên hạ làm việc lành; Sau khi chết
nhờ đó mà họ được sinh lên cõi trời. Từ đây
cõi trời trở lại đông vui thịnh vượng.

Bồ-tát dùng phương
tiện để độ người là như vậy, sau sẽ được thành Phật.

Đức Phật dạy thầy A-nan:

–Trời Đế Thích
hóa làm sư tử thời ấy là tiền thân của Ta. Còn
vị Phạm thiên hóa làm Bà-la-môn là tiền thân ông
Ca-diếp vậy. Lúc bấy giờ Ca-diếp đã giúp Ta hóa
độ mọi người trong thiên hạ, khiến Ta mau thành tựu
Phật quả. Cho nên Ta đối với ông Ca-diếp muốn
nhường tòa cùng ngồi là để báo ân thời ấy vậy.



44- Ngày xưa,
vào thời Đức Phật Ca-diếp còn trụ ở đời, có
một đức vua tên là Câu-tuần-ni, ông ta vì Đức
Phật tạo lập tinh xá, khi đã hoàn thành thì dâng
cúng dường Đức Phật và chúng Tăng. Đức vua có
vị công chúa thứ bảy, trước đó phụng sự các
Phạm chí, sau cô ta tin theo Đức Phật. Vì vậy, Phạm
chí có ý xấu và ganh ghét. Một hôm vua nằm mộng
thấy mười điều quái lạ, đem hỏi các Phạm chí.
Các Phạm chí suy nghó điều mộng, muốn nhân đó hãm
hại công chúa, nên nói với vua:

–Mười điều mộng
của vua không được tốt, nếu được ái nữ chịu
thiêu thân cúng tế Thiên thần, đất nước mới được an lành.

Vua nghe các Phạm chí
nói như vậy, trong lòng không được vui. Thấy vậy
công chúa hỏi vua cha:

–Vì sao phụ vương
không được vui?

Đức vua nói cho công
chúa nghe việc Phạm chí đề nghị. Công chúa thưa:

–Nếu con chịu chết
mà đem lại an lành cho muôn dân thì con xin nhận trách nhiệm.

Công chúa hỏi các Phạm chí:

–Bao nhiêu ngày nữa
các ngài sẽ mở hội cúng tế?

Các Phạm chí thưa:

–Sau bảy ngày sẽ sửa soạn kịp.

Công chúa thưa với phụ vương:

–Ngày hy sinh của con
cũng đã gần kề, mong vua cha chấp thuận cho con đến
viếng Đức Phật lần cuối và cũng xin phụ vương
thương con mà ra lệnh cho tất cả người ở ngoại
thành phía Nam đưa tiễn con đi viếng Phật lần cuối.

Đức vua thương con
nên chấp nhận, ra lệnh cho dân ở phía Nam thành tiễn
công chúa đi viếng Phật. Nhân đấy công chúa dẫn
nhân dân đến chỗ Đức Phật đang ngự. Đức Phật
vì tất cả mà nói pháp.

Một ngày như vậy,
người ở một phía thành tiễn đưa bốn ngày người
ở bốn phía thành, tất cả đều đến chỗ Đức
Phật nghe pháp và đều hiểu được chân lý. Công
chúa lại tâu phụ vương xin người ở trong cung thành
tiễn đưa, cũng như thế. Ngày thứ sáu, công chúa
cầu xin vua, quan và tất cả quyến thuộc của vua quan,
Phạm chí đều tiễn đưa và tất cả đều đến gặp
Đức Phật, Đức Thế Tôn vì họ nói pháp, tất cả
họ đều hiểu rõ chân lý giác ngộ. Lúc đó vua và
mọi người đều biết các Phạm chí dối trá. Đức
vua bảo các Phạm chí:

–Các ngươi dùng mưu
kế cố giết ái nữ của ta. Nếu ngươi không ăn năn
theo Phật xuất gia làm Sa-môn thì ta sẽ đuổi ngươi ra khỏi nước.

Các Phạm chí đã
thấy lỗi và cũng không còn đường nào để lựa
chọn, nên xin theo Đức Phật xuất gia làm Sa-môn. Tuy
vậy, sau nhờ hiểu Phật pháp, họ tinh tấn tu hành,
cũng được đạo quả A-la-hán.

<卷 id="41126198">số 209 KINH BÁCH DỤ</卷>

Tuyển
soạn: Tôn giả Tăng-già-tư-na.

Hán dịch:Đời Tiêu Tề, Tam tạng Pháp sư Cầu-na-tỳ-địa,
người xứ Thiên trúc.
<卷 id="41126200">PHẦN DUYÊN KHỞI</卷>
(<註 n="1"/>*)

Tôi nghe như thế này:

Một thuở nọ Đức
Phật đang trú trong thành Vương xá, tại vườn Thước
phong trúc cùng với các đại Tỳ-kheo, Bồ-tát
Ma-ha-tát và tám bộ chúng ba vạn sáu ngàn người.

Bấy giờ có năm
trăm vị Phạm chí dị học ở trong chúng hội từ chỗ
ngồi đồng đứng dậy bạch Phật:

–Bạch Ngài, tôi
nghe đạo Phật sâu xa, không đạo nào có thể sánh
bằng cho nên đến đây thưa hỏi, xin Ngài giảng cho tôi.
Đức Phật đáp:

–Rất hay! Vị Phạm chí hỏi:

–Con người có hiện
hữu hay không?
Đức Phật đáp:

–Có hiện hữu mà
cũng không có hiện hữu.

Vị Phạm chí hỏi tiếp:

–Như hiện nay có sao
lại nói là không? Nếu như nay không có sao lại nói
là có?

Đức Phật trả lời:

–Có sinh nên gọi
là có, có chết nên nói là không. Vì vậy Ta nói
là có hiện hữu và cũng không có hiện hữu.
Lại hỏi:

–Con người từ đâu
sinh?
Đức Phật đáp:

–Người từ ngũ cốc sinh.
Lại hỏi:

–Ngũ cốc từ đâu
sinh?
Đức Phật đáp:

–Ngũ cốc từ bốn
đại: Đất, nước, gió, lửa sinh ra.
Lại hỏi:
–Bốn đại: Đất,
nước, gió, lửa từ đâu sinh?
Đức Phật dạy:
–Bốn đại: Đất,
nước, gió, lửa từ không mà sinh.
Lại hỏi:

–Không từ đâu mà
sinh?
Đức Phật đáp:

–Từ vô sở hữu sinh.
Lại hỏi:

–Vô sở hữu từ
đâu sinh?
Đức Phật đáp:

–Từ tự nhiên sinh.
Lại hỏi:

–Tự nhiên từ đâu
sinh?
Đức Phật đáp:

–Từ Nê-hoàn sinh.

Vị Phạm chí liền hỏi:

–Nê-hoàn từ đâu
sinh?
Đức Phật dạy:

–Những điều ngươi
hỏi hôm nay muốn tìm hiểu sâu đến mức nào nữa?
Nê-hoàn là pháp không sinh không diệt.
Vị Phạm chí hỏi:
–Bạch Đức Phật,
Ngài đã nhập Nê-hoàn chưa?
Đức Phật đáp:

–Ta chưa nhập Nê-hoàn.
Vị Phạm chí hỏi:

–Nếu chưa nhập
Nê-hoàn, sao Ngài biết được Nê-hoàn là an lạc
vónh viễn?
Đức Phật nói:

–Nay Ta hỏi ngươi:
Chúng sinh trong thiên hạ là khổ hay vui?

Vị Phạm chí thưa:

–Chúng sinh rất khổ.
Đức Phật hỏi:

–Thế nào gọi là
khổ?
Phạm chí thưa:

–Tôi thấy chúng
sinh khi chết đau khổ khó lòng chịu nổi cho nên biết chết là khổ.

Đức Phật liền dạy:

–Nay ngươi chưa chết
mà cũng biết chết là khổ. Ta thấy mười phương chư
Phật không sinh, không chết cho nên biết Nê-hoàn là
an lạc vónh viễn.

Khi đó, tâm ý năm
trăm vị Phạm chí đều thông suốt, xin thọ năm giới,
chứng quả Tu-đà-hoàn, trở lại chỗ ngồi như cũ.
Đức Phật dạy:

–Các ông lắng nghe
cho kỹ. Nay ta sẽ vì các ông rộng nói các thí dụ.



KINH BÁCH DỤ
<卷 id="41126201">QUYỂN 1</卷>

Người ngu ăn muối.

Người ngu để dành sữa bò.

Dùng gậy đánh vỡ đầu.

Người vợ giả chết.

Người khát gặp nước.

Con chết muốn an táng trong nhà.

Nhận người làm anh.

Chàng nhà quê và kho vua ăn trộm.

Khen cha đức hạnh.

Nhà lầu ba tầng.

Bà-la-môn giết con.

Nấu nước đường.

Người hay sân hận.

Giết người dẫn
đường để tế trời.

Lương y bốc thuốc
mau lớn cho công chúa con vua.

Tưới mía bằng nước mía.

Nợ năm tiền.

Lên lầu mài dao.

Đi thuyền roi chén bạc.

Phê bình vua bạo ngược.

Người phụ nữ cầu con.


<詞 id="41126202">1- NGƯỜI NGU ĂN MUỐI</詞>

Thuở xưa có một
chàng ngốc đến nhà bạn chơi. Người chủ đãi
tiệc. Anh ta ăn không vừa miệng, chê không ngon.
Người chủ nghe thế bèn bỏ thêm muối vào. Người
ngu ăn cơm thấy ngon nên tự nghó: “Ngon như vậy là
do muối, ít muối mà còn ngon như vậy huống chi dùng
nhiều.” Chàng ngốc kia liền lấy muối ăn không,
tưởng rằng ăn vào rất ngon nhưng trái lại vì thế mà mang bệnh.

Ví như ngoại đạo
nghe rằng: “Giảm bớt ăn uống có thể đạt đạo”,
liền nhịn đói suốt bảy ngày hoặc mười lăm ngày,
tự hành hạ mình mà không biết việc nhịn đói
không lợi ích gì cho việc tu tập. Cũng giống như
người ngu kia cho rằng muối ăn ngon nên lấy muối ăn
không cho sướng miệng chẳng khác gì.


<詞 id="41126203">2- NGƯỜI NGU ĐỂ DÀNH SỮA BÒ</詞>

Thuở xưa có một
người ngu sắp có bữa tiệc mời rất đông khách,
nên muốn để dành sữa bò cho đủ để đãi khách,
bèn nghó: “Nay nếu ta mỗi ngày vắt sữa bò cất
giữ thì lâu ngày sữa sẽ không ngon hoặc có thể
bị hư. Chi bằng ta cứ để sữa chứa đầy trong bụng
bò, đợi đến ngày đãi tiệc sẽ vắt lấy ra một
thể.” Nghó thế rồi, ông bắt bò mẹ đem nhốt riêng
biệt. Một tháng sau, đến ngày đãi tiệc, ông mời
khách an tọa rồi dắt bò ra để vắt sữa đãi
khách, nhưng sữa của con bò kia đã khô cạn. Bấy
giờ, quan khách mọi người vừa bực bội vừa tức cười.

Cũng như người muốn
tu hạnh bố thí mà cho là: “Đợi đến lúc tôi có
thật nhiều tài sản rồi mới bố thí.” Thế nhưng
chưa kịp gom góp xong đã bị các nạn lũ lụt, hỏa
hoạn, trộm cướp hoặc bị vua quan chiếm đoạt, hoặc
bị vô thường lôi kéo chết đi không kịp bố thí.
Giống như việc để dành sữa bò đãi khách của người ngu vậy.


<詞 id="41126204">3- DÙNG GẬY ĐÁNH VỠ ĐẦU</詞>

Xưa kia có một chàng
ngốc đầu không mọc tóc. Bấy giờ có một kẻ dùng
gậy đánh lên đầu y hai, ba lần, lần nào cũng bị
thương, nhưng chàng ngốc ta mặc nhiên chịu đòn không
biết tránh đi. Người hàng xóm thấy thế hỏi:

–Sao anh không tránh
đi mà đưa đầu ra hứng đến nỗi vỡ cả đầu như
thế?
Chàng ngốc đáp:

–Hạng người như
kẻ kia chỉ biết kiêu ngạo, ỷ mình có sức mạnh mà
không có trí tuệ, thấy đầu ta không có tóc, ngỡ
là hòn đá nên dùng gậy đánh vỡ đầu ta đấy chứ.

Người hàng xóm nói:

–Ông tự bản thân
ngu si mà không biết lại cho người kia là ngu. Nếu
ông không ngu thì tại sao lại để cho hắn đánh đến
vỡ đầu mà không biết tránh.

Các vị Tỳ-kheo cũng
vậy. Không biết vâng giữ đầy đủ giới đức,
trao dồi trí tuệ, chỉ lo chăm sóc hình tướng, điệu
bộ bên ngoài để thâu lợi dưỡng cũng như chàng
ngốc kia bị người ta đánh lên đầu không biết
tránh đến nổi phải bị thương tích mà còn nói
rằng: “Hắn thật là ngu.” Những Tỳ-kheo này cũng thế.


<詞 id="41126205">4- NGƯỜI VỢ GIẢ CHẾT</詞>

Xưa kia có chàng ngu
cưới được người vợ rất đẹp nên rất yêu
thương nàng. Nhưng người vợ không chung tình. Sau một
thời gian quan hệ vợ chồng chung sống, lòng tà dâm
trỗi dậy, nàng muốn bỏ chồng trốn theo người tình.
Cô ta bí mật bảo một bà lão:

–Sau khi tôi đi khỏi,
bà hãy tìm một thi hài phụ nữ đem đặt trong nhà
tôi, rồi bảo với chồng tôi là tôi đã chết.

Bà lão đợi khi
người chồng ra khỏi nhà liền đem một xác chết phụ
nữ vào nhà anh ta. Người chồng trở về, bà ta
liền nói: “Vợ anh chết rồi!”. Người chồng xem
qua thi hài liền tin ngay là vợ mình nên làm đám
tang, khóc lóc thảm thiết, lấy củi dựng giàn hỏa
táng thi hài, cất giữ tro xương bên mình đêm ngày thương nhớ.

Sau một thời gian,
người vợ bị người tình nhàm chán, phụ bạc, liền
quay về nhà thưa với chồng:

–Tôi chính là vợ chàng.

Chàng ngốc liền trả lời:

–Vợ tôi chết đã
lâu! Cô là ai mà đến đây nói dối là vợ tôi.

Người vợ nói đến
hai ba lần, chàng ta cũng nhất quyết không tin.

Cũng như chàng ngốc
kia, kẻ ngoại đạo nghe theo học thuyết sai lầm, tâm
sinh mê hoặc, chấp thủ là chân lý, vónh viễn không
thể sửa đổi được, dù được nghe giáo pháp
chân chánh cũng không tin tưởng thọ trì.


<詞 id="41126206">5- NGƯỜI KHÁT GẶP NƯỚC</詞>

Thuở xưa có một
người ngu si, đần độn, đi đường rất khát nước,
muốn tìm nước uống. Vào lúc trời nóng bức,
chàng ta nhìn dợn nắng ngỡ là nước liền chạy
tới, thời may gặp một con sông. Anh chàng cứ đứng
tần ngần bên sông nhưng không uống. Có người thấy thế hỏi:

–Anh đã khát khô
cổ muốn tìm nước uống, nay đã đến chỗ có nước
sao không uống?

Chàng ngốc trả lời:

–Nếu anh có thể
uống hết nước dưới sông, tôi mới có thể uống
hết. Nước sông nhiều như thế không thể nào uống
hết nên tôi không uống.

Cũng vậy, những kẻ
ngoại đạo chấp chặt lý lẽ của mình, cho là không
thể giữ trọn vẹn giới luật trong đạo Phật nên
quyết không thọ giới. Do vậy, trong tương lai không
được một chút đạo hạnh gì còn bị trôi lăn trong
vòng sinh tử. So với chàng ngốc gặp nước không
uống nên bị mọi người cười chê trên không khác.


<詞 id="41126207">6- CON CHẾT MUỐN AN TÁNG TRONG NHÀ</詞>

Thuở xưa có một
người ngu có bảy đứa con. Một hôm, bỗng có một
đứa lăn ra chết. Thấy con chết, chàng ta muốn an
táng thi hài con trong nhà còn mình thì bỏ nhà ra đi.
Có người hàng xóm thấy vậy liền bảo:

–Hai đường sống
chết vốn khác nhau. Anh mau đem thi hài đứa bé ra
ngoài chôn cất đàng hoàng. Sau lại để thi hài bé
trong nhà, bỏ nhà ra đi như thế?

Nghe người hàng xóm
nói, lúc ấy, chàng ta nảy sinh một ý nghó ngốc
nghếch: “Nếu không được an táng trong nhà, phải
đem ra ngoài chôn, ta cần giết thêm môt đứa trẻ
nữa để gánh hai đầu cho cân.”

Thế rồi, chàng ta
liền giết thêm một đứa trẻ nữa, gánh đến nơi
xa, hoang vắng chôn. Mọi người nghe chuyện đó đều
cười chê thậm tệ, cho là việc quái dị chưa từng có.

Thí như Tỳ-kheo phạm
một giới không ăn năn, sám hối, sửa đổi, lại
mặc nhiên che giấu tội lỗi còn tự nói mình thanh
tịnh. Khi có bậc hiền trí khuyên bảo: “Người xuất
gia giữ gìn cấm giới như gìn giữ viên ngọc sáng
không để tỳ vết. Nay ông đã vi phạm giới đã
thọ tại sao không phát lồ sám hối?”. Tỳ-kheo phạm
giới lại nói: “Nếu phải phát lồ sám hối những
tội đã phạm thì hãy để sau này phạm nhiều giới
bất thiện, lúc ấy hãy sám hối luôn một thể.”

Cũng như người ngu
trên đã bị chết một đứa con lại giết thêm một
đứa nữa. Vị Tỳ-kheo ấy cũng giống như vậy.


<詞 id="41126208">7- NHẬN NGƯỜI LÀM ANH</詞>

Thuở xưa, có một
chàng tướng mạo khôi ngôi, thông minh, tài giỏi,
lại rất giàu. Người đời không ai không khen ngợi.
Bấy giờ có một gã ngốc thấy người ấy như thế
liền nhận là anh mình. Chỉ vì người kia giàu có, gã
ta muốn lợi dụng nên nhận là anh. Thế nhưng, khi
thấy người kia trở nên nghèo khó, túng bấn thì y
lại tuyên bố không phải là anh mình. Có người biết chuyện bảo:

–Anh thật ngốc
nghếch quá! Cớ sao vì danh tiếng giàu có nhận người
dưng làm anh, rồi khi người ta nghèo khó lại phủ
nhận không phải anh mình.

Gã ngốc trả lời ngay:

–Tôi chỉ vì mong
muốn tiền bạc của anh ta nên mới nhận y là anh, chứ
thật ra y không phải là anh tôi. Nếu như y đã lâm
vào cảnh nghèo khó thì không phải là anh tôi nữa.

Mọi người nghe lời
gã nói không ai không cười khinh gã.

Ngoại đạo cũng vậy.
Nghe giáo pháp trọn lành của Đức Phật liền nỗi
lòng tham nhận đó là của mình. Đến khi được bậc
Thiện hữu khuyên nên tu hành thì chẳng chịu tu tập
còn bảo: “Tôi vì lợi dưỡng cúng dường nên
mới dùng lời dạy của Đức Phật dạy bảo chúng
sinh, chứ chẳng phải thật tu thì cớ gì phải tu tập.”
Như gã ngốc trên vì muốn tiền bạc nên tuyên bố
người giàu có là anh, đến khi người kia túng
thiếu lại nói ngược không phải anh mình, những kẻ
ngoại đạo kia cũng như thế.


<詞 id="41126209">8- CHÀNG NHÀ QUÊ VÀO KHO VUA ĂN TRỘM</詞>

Thuở xưa, có một
anh chàng nhà quê lẻn vào kho vua trộm đồ rồi cao
bay xa chạy. Sau khi vụ trộm bị phát giác, nhà vua liền
sai người tầm nã khắp nơi và bắt được gã đưa
về cung. Vua tra hỏi nguồn gốc chiếc áo. Gã ta biện bạch:

–Chiếc áo này chính
là vật gia truyền của ông cha tôi.

Đức vua truyền lệnh
cho y bận chiếc áo. Chiếc áo ấy vốn không phải là
vật của y nên gã ta cứ loay hoay không biết cách
mặc, thứ phải mang trên cánh tay lai đeo dưới chân,
thứ phải thắt ngay lưng lại đội lên đầu. Vua thấy
y như thế liền truyền gọi quan lại trong triều đến
cùng xem xét, rồi phán:

–Chiếc áo này nếu
là vật gia truyền của ông cha ngươi thì ngươi phải
biết cách mặc. Tại sao ngươi lại mặc vào lộn xộn
như thế, thứ ở trên lại đưa xuống dưới mặc,
chứng tỏ ngươi không biết cách mặc. Do vậy thấy
rõ chiếc áo kia chắc chắn là ngươi lấy trộm, chẳng
phải là vật gia truyền của ngươi.

Trong chuyện này, nhà
vua dụ cho Đức Phật, hoàng bào dụ cho giáo pháp,
anh chàng nhà quê ngu muội dụ cho ngoại đạo trộm
nghe Phật pháp, ăn cắp đưa vào trong giáo lý của
mình rồi tự nhận là của họ. Thế nhưng, vì không
giải thích được nên họ sắp xếp giáo lý của
Phật một cách lung tung, lộn xộn; không thể biết
được chân nghóa của giáo pháp. Cũng như gã nhà
quê trên được chiếc áo quý của nhà vua, không
biết rõ thứ tự trước sau nên bận vào một cách
lộn xộn, những kẻ ngoại đạo kia cũng như thế.


<詞 id="41126210">9- KHEN CHA ĐỨC HẠNH</詞>

Thuở xưa có người
thường ngợi khen cha mình trước mặt nhiều người:

–Cha tôi bản tánh
rất nhân hậu, chưa từng làm hại hay trộm cắp của
ai. Ông luôn nói chuyện một cách khẳng khái, trung
thực và thường bố thí.

Khi ấy, có một chàng
ngốc nghe được lời trên bèn lên tiếng:

–Đạo đức và việc làm của cha tôi còn tốt hơn cha anh nữa.

Mọi người liền hỏi:

–Cha anh có đức
hạnh gì? Mời anh nói thử xem.

Chàng ta trả lời:
–Từ nhỏ đến giờ,
cha tôi tuyệt hẳn dâm dục, hoàn toàn không bị dục nhiễm.

Mọi người đều nói:

–Cha anh nếu tuyệt
hẳn dâm dục tại sao lại sinh ra anh!

Kẻ ngu ngốc thế chỉ
bị người đời cười chê mà thôi.

Hạng người vô trí
trên đời cũng vậy. Muốn tán dương chỗ tốt của
người khác nhưng không hiểu rõ sự thật về người
đó nên ngược lại trở thành lời mỉa mai, châm
chọc giống như chàng ngốc trên có ý tán dương cha
mình nhưng lời nói ra lại trở thành ngây ngô, sai
lạc. Hạng người vô trí cũng như thế.


<詞 id="41126211">10- NHÀ LẦU BA TẦNG</詞>

Thuở xưa có một
người giàu có nhưng ngu độn. Một hôm, ông ta đến
thăm một gia đình cự phú trong vùng. Thấy một tòa
nhà ba tầng vô cùng mỹ lệ, cao rộng và sáng sủa,
lòng ông ta rất thích, tự nghó: “Tiền bạc của ta
cũng đâu có thua hắn, lẽ nào ta không xây được
một cái nhà lầu như thế.” Về đến nhà, ông ta
lập tức cho mời vị kỹ sư trưởng xây dựng đến hỏi:

–Có phải ông đã
làm tòa nhà lầu mỹ lệ kia không?

Vị kỹ sư trả lời:

–Vâng, chính là tôi làm.

Nghe vậy, ông phú hộ liền bảo:

–Nay ông hãy xây
ngay cho tôi tòa nhà như của ông ta.

Vị kỹ sư trưởng
liền cho thợ khởi công đào móng, đắp nền, xây
tường làm nhà. Ông nhà giàu ngu ngốc nọ thấy thợ
tiến hành làm móng, xây tường, phòng ốc ngổn
ngang, ngạc nhiên liền hỏi vị kỹ sư trưởng:

–Các ông muốn xây
cái gì vậy?

Vị kỹ sư trả lời:

–Thì làm nhà lầu ba tầng.

Ông phú hộ liền nói ngay:

–Tôi chưa cần hai
tầng dưới. Ông hãy cho thợ xây ngay tầng trên cùng cho tôi.

Vị kỹ sư trưởng liền bảo:

–Việc ấy không thể
nào được. Làm gì có việc không cất tầng trệt
mà có thể xây tầng hai, không có tầng hai thì làm
sao có thể xây tầng ba được.

Gã nhà giàu ngốc
nghếch vẫn nằng nặc:

–Tôi nay không dùng
hai tầng dưới. Ông chỉ xây tầng trên cùng cho tôi thôi.

Mọi người lúc bấy
giờ biết chuyện đều chê cười ông ta:

–Không cất tầng
một thì làm sao có thể xây tầng thượng cơ chứ!

Câu chuyện này dụ
cho một số người trong bốn chúng đệ tử của Đức
Phật không chịu nỗ lực, tinh cần tu tập, quy kính Tam
bảo, lười biếng giải đãi mà lại mong cầu Thánh
quả, còn tuyên bố: “Tôi nay không cần trải qua ba
thánh vị bậc dưới chỉ mong chứng đắc tứ quả
A-la-hán mà thôi.” Những người như thế cũng sẽ
bị mọi người cười chê giống như ông nhà giàu
ngu ngốc trên không khác.


<詞 id="41126212">11- BÀ-LA-MÔN GIẾT CON</詞>

Xưa kia có một vị
Bà-la-môn tự xưng là học rộng hiểu nhiều, luôn
tự phụ là làu thông thiên văn, địa lý, thuật
chú, tất cả các môn không môn nào không biết.
Muốn phô trương tài năng bản lãnh của mình, ông ta
bèn sang nước khác, ôm con mà khóc. Có người hỏi ông:

–Vì sao ông khóc
lóc như thế?

Vị Bà-la-môn trả lời:

–Đứa con nhỏ của
tôi trong bảy ngày nữa sẽ chết. Tôi đang lo lắng
con chết yểu nên đau xót mà khóc đấy thôi.

Mọi người đều khuyên:

–Mạng sống con người
khó mà tính toán kiết hung, tốt xấu được. Biết
đâu bảy ngày nữa con ông có thể không chết, ông
vì sao lại khóc lóc thảm thiết như vậy,
Ông ta liền nói:

–Mặt trời, mặt
trăng có thể mờ, sao trời có thể rơi chứ lời
tiên đoán của tôi không thể nào sai lầm đâu.

Rồi vì danh tiếng của
mình, đến ngày thứ bảy, anh ta tự tay giết chết con
mình để chứng minh lời tiên tri của mình. Sau bảy
ngày, mọi người nghe con ông ta chết đều ca tụng:

–Quả là bậc đại
trí, lời ông nói không sai chút nào.

Lòng họ rất khâm
phục, tin tưởng, nên cùng nhau kéo đến tôn kính.

Câu chuyện này dụ
cho một số người trong bốn chúng đệ tử của Đức
Phật vì tiếng tăm quyền lợi nên tự xưng là đắc
đạo, ngu si đoạn mất tâm Bồ-đề, giả tướng từ
bi đức độ. Do nhân ấy nên ở trong tương lai lãnh
chịu quả khổ vô cùng giống như vị Bà-la-môn muốn
chứng tỏ lời tiên tri của mình nên tự giết con,
lừa dối mọi người vậy.


<詞 id="41126213">12- NẤU NƯỚC ĐƯỜNG</詞>
Thuở
xưa có một chàng ngốc làm nghề nấu đường. Một
hôm, có ông phú hộ đến nhà thăm. Khi ấy, chàng
ta tự nghó: “Ta đang nấu nước đường. Nên đem
một ít nước đường đang nấu mời ông ta ăn thử.”

Nghó vậy, anh ta thêm
ít nước vào nồi mật đang đun trên lửa. Muốn nước
đường mau nguội, anh ta ra sức quạt nước đường
trong nồi đang đặt trên bếp lửa.

Người bạn thấy thế bảo:

–Anh không tắt lửa
dưới lò mà cứ quạt mãi nước đường trong nồi
thì làm sao mà nguội được.

Mọi người có mặt
khi đó đều cười nói lớn chế giễu anh ta.

Chuyện này dụ cho
ngoại đạo không nỗ lực diệt trừ lửa tham, sân,
si đang bốc cháy trong tâm, chỉ biết hành xác khổ
hạnh, nằm giường gai, thiêu đốt thân mình trong nắng
gắt mà vọng cầu đạt đạo quả thanh lương, tịch tónh
thì cuối cùng không có kết quả mà còn bị bậc Trí
cười chê. Hiện tại chịu khổ, tương lai nhất định
trôi lăn trong luân hồi sinh tử.


<詞 id="41126214">13- NGƯỜI HAY SÂN HẬN</詞>

Thuở xưa có một
người cùng bạn bè ngồi trong nhà bình luận phẩm
hạnh của người khác. Anh ta nói:

–Nhân cách, đạo
đức của anh ta thì rất tốt, chỉ có hai tật xấu:
một là tánh hay nóng nảy, hai là chạm việc hay lỗ mãng.

Ngay lúc đó, anh
chàng kia đi ngang qua nghe được lời ấy lập tức
nổi giận đùng đùng, nhảy bổ vào nhà mắng chửi
người vừa nói, rồi đấm đá anh ta một trận.

Mọi người trong nhóm lên tiếng:

–Tại sao anh lại
đánh người ta như thế hả?

Anh chàng trả lời:

–Trước nay, tôi
chưa từng bao giờ nổi giận hay lỗ mãng vậy mà hắn
lại nói tôi hay nóng nảy, chạm việc hay lỗ mãng cho
nên tôi đánh hắn.

Người kia liền bảo:

–Hiện giờ chính bộ
dạng sân hận và lỗ mãng của anh đã chứng minh
rồi đấy! Sao lại cho là nói xấu anh.

Mọi người đều bực
tức, trách mắng tánh hung bạo của anh ta. Thật đáng
bị người đời khinh chê là ngu muội.

Những kẻ đam mê
rượu chè cũng vậy, chìm đắm trong men say, làm nhiều
điều xằng bậy. Nghe mọi người chê trách lại sinh
lòng oán trách. Thế nhưng nỗi khổ do hậu quả của
rượu tạo ra đã chứng minh cho việc đó. Bọn họ
cũng giống anh chàng ngu ngốc trên không muốn nghe lỗi
của mình, khi nghe người khác phê bình lại muốn sinh
sự, đánh lộn vậy.


<詞 id="41126215">14- GIẾT NGƯỜI DẪN ĐƯỜNG ĐỂ TẾ TRỜI</詞>

Thuở xưa, có một
chàng thương gia dự định vượt biển buôn bán.
Chuyến hải trình cần có một người dẫn đường
mới có thể đi được. Do vậy, tất cả cùng nhau
bàn tính để mời một người dẫn đường.

Sau khi mời được
một người dẫn đường, đoàn thương gia bèn khởi
hành. Chẳng bao lâu, tàu ghé vào một vùng đất
rộng. Tại đó có một đền thờ chư Thiên. Họ phải
giết một người để hiến tế rồi mới có thể đi
tiếp. Khi đó các nhà buôn cùng họp bàn:

–Tất cả chúng ta
đều là bè bạn, thân thích. Đã vậy thì làm sao có
thể chọn một người để tế trời được. Trong
đoàn, chỉ còn anh chàng dẫn đường kia. Chi bằng
giết anh ta để hiến tế.

Bàn tính xong, họ bèn
giết người dẫn đường đem hiến tế chư Thiên.
Cúng tế xong, muốn khởi hành thì mọi người trong
đoàn đều lẫn lộn, quên mất phương hướng, chẳng
biết đi về hướng nào. Cuối cùng, tất cả đều
chết trong cảnh cùng khốn.

Người đời cũng
thế: Muốn vào biển Phật pháp để tìm châu báu cần
phải lấy việc tu tập pháp hạnh lành làm Bậc Đạo
Sư. Phá hủy hạnh lành thì mãi mãi không thoát khỏi
con đường sinh tử mênh mông, trải thân trong ba
đường khổ, chịu khổ não triền miên cũng như đoàn
thương gia vào bể cả bao la lại giết người dẫn
đường nên quên mất bến về. Cuối cùng đành tán
thân trong cảnh khổ.


<詞 id="41126216">15- LƯƠNG Y BỐC THUỐC MAU LỚN CHO CÔNG CHÚA</詞>
CON VUA

Thuở xưa có ông vua
sinh được một nàng công chúa. Ngày kia, nhà vua
truyền gọi một vị lương y đến bảo:

–Khanh hãy bốc một
loại thuốc để công chúa uống vào lớn ngay tức khắc cho trẫm.
Vị lương y thưa:

–Thần có một phương
thuốc rất hay uống vào có thể lớn ngay tức khắc
nhưng phải đến phương xa mới có. Thần chỉ xin bệ
hạ một điều là từ nay đến khi thần mang thuốc về,
bệ hạ không được đến thăm công chúa. Đợi khi
nào thần đem thuốc về cho công chúa uống xong, sẽ
đưa công chúa diện kiến bệ hạ.

Vị lương y lập tức
lên đường đến phương xa tìm thuốc. Trải qua mười
hai năm vị ấy mới đem thuốc về cho công chúa uống
rồi đưa công chúa đến diện kiến đức vua. Nhà vua
thấy công chúa đã trưởng thành, vui mừng kêu to:

–Thật là Thánh
dược! Con ta uống xong đã lớn ngay lập tức.

Nhà vua truyền lệnh
cho cận thần đem ngọc ngà, châu báu ban thưởng cho
vị lương y. Người đương thời đều cười chê vua
ngốc nghếch, không biết tính tuổi con mình nên khi
thấy con đã lớn lại ngỡ do hiệu quả của thuốc.

Người đời cũng
thế, mong trở thành con người hiền thiện nên phát
nguyện: “Tôi nay mong cầu đạo giải thoát, kính
nguyện được gặp bậc Lương sư chỉ dạy để tôi
thành ngay bậc Hiền nhân.” Vị Đạo sư dùng phương
tiện dạy anh ta tọa thiền, tu quán giáo lý mười hai
nhân duyên, dần dần nuôi dưỡng các đức hạnh
lành cho đến khi đắc quả A-la-hán. Khi chứng quả
A-la-hán, người ấy vô cùng hân hoan thốt lên:
“Thật là nhanh chóng! Chính nhờ bậc Đạo sư nên
chúng ta mới có thể sớm đạt được Diệu pháp
tối thượng.”


<詞 id="41126217">16- TƯỚI MÍA</詞>

Thuở xưa có hai
người cùng nhau trồng mía. Cả hai người đồng ý
lập ra một quy ước: Ai trồng mía lên tốt thì được
thưởng, ai trồng lên xấu thì phải bị phạt.

Bấy giờ, trong hai
người, có một người suy nghó: “Mía thì ngọt, nếu
là ép mía lấy nước rồi đem tưới cho cây mía thì
chắc mía sẽ rất tốt, chắc chắn thắng hắn ta.” Nghó
thế, muốn cho mía ngọt hơn, người ấy đem rất nhiều
mía ra ép lấy nước tưới cho khoảng mía mới trồng.
Thế nhưng kết quả lại trái ngược: tất cả mía mới
trồng của anh ta đều hư hoại hết!

Người đời cũng
thế, mong cầu phước lành như giàu sang, phú quý mà
lại chuyên ỷ mình giàu có, cậy quyền thế ức hiếp
người lương thiện để chiếm đoạt tài sản. Rồi
dùng tiền đó làm việc phước thiện mong được
quả lành. Họ không biết rằng ngược lại trong tương
lai sẽ gặp nhiều hoạn nạn cũng như việc dùng nước
mía tưới mía nên tất cả mía đều mất trắng vậy.


<詞 id="41126218">17- NỢ NĂM TIỀN</詞>

Thuở xưa có một
thương gia cho bạn hàng vay năm tiền, mãi lâu không
thấy trả, liền đến nhà đòi nợ. Trước nhà
người kia có một con sông lớn. Ông phải mất hai
đồng tiền đò để sang sông. Đến nơi không gặp
người vay nợ nên ông đành quay về, sang sông lại
tốn thêm hai đồng nữa. Thế là, vì đòi nợ năm
đồng mà phải tốn đến bốn đồng. Chỉ vì ngại đi
bộ mệt nhọc nên tiền nợ thì ít mà tiền trả tổn
thất lại quá nhiều! Kết quả là bị mọi người chê.

Người đời cũng
thế, vì chút ít lợi danh, hủy hoại hạnh thanh cao, vì
tư lợi không màng lễ nghóa, hiện tại phải mang
tiếng xấu, tương lai phải chịu quả báo khổ đau.


<詞 id="41126219">18- LÊN LẦU MÀI DAO</詞>

Thuở xưa có một
người nghèo làm việc cho nhà vua rất cực khổ.
Trải qua một thời gian dài, thân thể y càng suy yếu.
Nhà vua thấy thế thương hại ban cho xác một con lạc
đà. Anh chàng toan lột da xác lạc đà vua ban nhưng dao
đã cùn nên vội đi tìm một viên đá để mài dao.
Kiếm được đá mài trên lầu, chàng ta liền mài
bén dao rồi xuống lầu bắt đầu công việc. Thế rồi,
chàng ta cứ lên lầu xuống lầu nhiều lần để mài
dao. Cuối cùng, quá mệt vì phải lên lầu xuống lầu
mãi, chàng ta khiêng luôn xác con lạc đà lên lầu
để tiện việc vừa mài dao vừa lột da. Hành động
của anh chàng bị mọi người cười chê thậm tệ.

Câu chuyện này dụ
cho hạng người ngu phá hủy giới cấm, tích trữ
tiền của rồi dùng đó để bố thí, cúng dường, tu
phước cầu được sinh Thiên giới. Hạng người ấy
chẳng khác gì chàng ngốc khiêng xác lạc đà lên
lầu để tiện việc mài dao kia, bỏ công sức ra quá
nhiều mà kết quả thu được lại rất ít.


<詞 id="41126220">19- ĐI THUYỀN RƠI CHÉN BẠC</詞>

Xưa kia có một người
lái thuyền vượt biển. Giữa đường, anh ta lỡ tay
làm rơi một cái chén bằng bạc xuống nước. Anh ta
liền khởi lên một ý nghó ngu ngốc: “Nay mình phải
đánh dấu để nhớ vùng nước này, rồi cứ để
đó mà đi. Sau này sẽ lặn xuống lấy.”

Đi được hai tháng,
đến nước Sư tử, chàng ta gặp một con sông liền
lặn xuống nước để tìm cái chén bạc đã mất. Có người hỏi:

–Anh muốn tìm gì
vậy?
Anh ta trả lời:

–Trước đây, tôi
đã đánh rơi một cái chén bạc. Nay muốn tìm lại.

Người ấy liền hỏi:

–Anh làm rơi ở chỗ
nào?

Chàng ta trả lời:

–Tôi đánh rơi khi mới ra biển.

Người kia hỏi tiếp:

–Mất độ bao lâu
rồi?
Anh chàng đáp:

–Đã mất trước đây hai tháng.

Người ấy lại hỏi:

–Mất hai tháng trước
đây mà sao lại tìm ở đây?

Chàng ta liền đáp:

–Khi đánh rơi cái
chén, tôi đã vạch nước làm dấu để nhớ. Chỗ
nước mà tôi đánh dấu và chỗ nước ở đây
đâu có khác nhau, cho nên tìm ở đây.

Người ấy cười hỏi:

–Nước tuy không
khác nhau nhưng anh đánh rơi đồ ở chỗ khác, nay lại
tìm ở đây thì làm sao có thể tìm được.

Lúc bấy giờ, mọi
người đều phá lên cười giễu.

Ngoại đạo cũng như
thế: Không tu tập theo hạnh chân chính, cho rằng các
hạnh lành đều như nhau nên chọn ngay lối tu khổ hạnh
để cầu mong giải thoát. Bọn họ cũng như chàng ngốc
trên mất chén bạc ở một nơi mà lại tìm ở một nơi khác vậy.


<詞 id="41126221">20- PHÊ BÌNH VUA BẠO NGƯỢC</詞>

Thuở xưa có một
người kể tội vị vua đương thời, phê phán rằng:

–Nhà vua hiện nay
tánh tình bạo ngược, trị nước bất công.

Lời ấy truyền đến
tai vua, vua liền nổi giận lôi đình nhưng vẫn không
tra xét được ai đã nói ra lời ấy. Sau đó, vua
nghe lời nịnh thần, ra lệnh bắt một vị hiền thần,
xử hình phạt tùng xẻo, lóc nơi xương sống lấy một
trăm lạng thịt. Có người chứng minh được vị hiền
thần kia không nói lời đó. Lòng vua rất hối hận,
nên lệnh đem một ngàn lạng thịt đắp trả lại nơi
xương sống của vị quan kia.

Suốt đêm vị hiền
thần đau đớn rên rỉ, khổ não vô cùng. Vua nghe
tiếng rên la liền hỏi:

–Sao ngươi còn rên
la khổ não như vậy? Ta đã trả lại gấp mười lần
số thịt đã lấy cho ngươi. Hẳn là ngươi cho là chưa
đủ chăng? Cớ sao lại đau khổ như thế?

Có vị quan thân tín tâu:
–Tâu đại vương,
nếu như chặt một cái đầu thì dù có lại được
một ngàn cái đầu cũng không tránh được cái
chết. Dù được gấp mười lần số thịt đã mất,
ông ta cũng không khỏi đau đớn, khổ não được.

Người ngu cũng thế,
không sợ quả đời sau, tham hưởng thú vui hiện
tại, gây tạo khổ não cho chúng sinh rồi lại đem
nhiều tiền của đền bù, phân phát cho mọi người,
tưởng rằng tội chướng kia được tiêu trừ, hưởng
phúc báo vô tận. Hạng vị ấy cũng giống như vị vua
kia nạo xương sống róc thịt người rồi đem thịt đắp
vào đền trả, ngỡ rằng người kia không đau đớn, bình yên vô sự.


<詞 id="41126222">21- NGƯỜI PHỤ NỮ CẦU CON</詞>

Thuở xưa, có một
nàng thiếu phụ đã có một con nhưng lòng vẫn mong
ước có thêm một đứa nữa. Nàng ta liền đi hỏi
các phụ nữ trong vùng:

–Trong các chị, có
ai biết cách xin hướng dẫn cho tôi sinh được một đứa con nữa.

Có một bà lão lên tiếng bảo cô ta:

–Tôi có cách để
cô có thể sinh con nhưng trước tiên cô phải cúng chư Thiên đã.

Nàng thiếu phụ bèn hỏi bà lão:

–Thế lễ cúng cần
những gì?
Bà lão nói:

–Giết đứa con kia
của cô, lấy máu cúng chư Thiên thì chắc chắn sẽ
sinh được nhiều con.

Vừa nghe xong, nàng ta
theo lời bà lão toan giết con mình. Một người bạn
sáng suốt biết chuyện liền chê cười quở trách:

–Sao cô lại ngu ngốc
hồ đồ đến như thế! Đứa con chưa sinh không biết
có sinh được không mà nay lại toan giết đứa còn sống.

Người ngu cũng như
nàng thiếu nữ kia. Vì mong cầu sinh lên các cõi trời
nên tự hành hạ xác thân. Niềm vui ở cõi trời
chưa thấy mà hiện tại xác thân phải chịu thiêu đốt
trong vô vàn điều đau khổ, bức bách.

KINH BÁCH DỤ
<卷 id="41126223">QUYỂN 2</卷>

Ra biển tìm trầm.

Kẻ trộm dùng gấm bọc áo vải thô.

Trồng mè rang.

Nước và lửa.

Bắt chước vua nháy mắt.

Trị thương.

Đổi mũi cho vợ.

Người nghèo đốt áo vải thô.

Người nuôi dê.

Mời thợ đúc đồ sứ.

Thương gia trộm vàng.

Đốn cây lấy trái.

Dâng nước ngọt.

Tấm gương trong rương báu.

Móc mắt tiên nhân.

Giết đàn trâu.

Uống nước trong khe.

Bắt chước bạn sơn nhà.

Trị bệnh hói đầu.

Quỷ Tỳ-xá-xà.


<詞 id="41126224">22- RA BIỂN TÌM TRẦM</詞>

Thuở xưa có một vị
trưởng giả ra biển tìm trầm. Trải qua nhiều năm gom
góp được hơn một xe trầm, ông ta liền trở về
nhà, đem ra chợ bán. Nhưng giá trầm rất cao nên
chẳng ai chịu mua. Nhiều ngày ròng rã không bán được
đồng nào, lòng ông sinh ra mệt mỏi, buồn phiền vô
cùng. Thấy người bán than bên cạnh bán rất đắt,
ông liền nảy ra ý định: “Nếu đã không bán được,
chi bằng ta đem trầm đốt thành than. Chắc có thể bán
được rất nhanh.”

Nghó xong, ông đem hết
trầm đốt thành than rồi đưa ra chợ bán mà không
biết rằng giá trị một xe than không bằng một nửa
giá trị của xe trầm.

Những kẻ mê muội
trên đời này cũng vậy. Nỗ lực tinh tấn tu tập
vô lượng hạnh lành chỉ mong cầu Phật quả. Nhưng chỉ
vì ngại khó nên sinh tâm thoái thất nghó rằng: “Nếu
Phật vị khó thành như thế chi bằng phát tâm tu tập
cầu quả vị Thanh văn, có thể mau dứt đường sinh
tử, chứng quả A-la-hán.”


<詞 id="41126225">23- KẺ TRỘM DÙNG GẤM BỌC ÁO VẢI THÔ</詞>

Thuở xưa có một kẻ
trộm lẻn vào nhà một gia đình giàu có trộm được
một mớ vải gấm và một số đồ vật khác. Để
tiện mang đi, y lại dùng vải gấm bọc bên ngoài mớ
quần áo cũ và các thứ đồ trộm khác. Tới khi
mang ra ngoài liền bị mọi người cười đùa, nhạo báng.

Những người mê
muội trên đời cũng thế. Từ lòng tin phát tâm tu
tập các pháp lành, vun bồi công đức, nhưng chỉ vì
tham đắm danh lợi, phá hủy tịnh giới, tiêu hoại
mọi công đức đã tạo nên bị người đời cười
khinh giống như tên trộm kia vậy.


<詞 id="41126226">24- TRỒNG MÈ RANG</詞>

Xưa kia, có một chàng
ngốc ăn mè sống thấy không ngon, liền đem rang lên
ăn thử cảm thấy ngon. Anh ta tự nghó: “Nếu ta rang
chín mè giống rồi mới đem gieo chắc hẳn mè sẽ ngon
lắm.” Thế rồi chàng ta đem tất cả mè giống ra rang
hết, rồi đem gieo. Kết quả chẳng mọc được cây nào cả.

Người đời cũng
thế. Nghe kinh dạy: “Chư Bồ-tát trải qua vô số kiếp
cần khổ tu hành, làm những việc khó làm”, họ cho
là quá khó tu, nghó rằng: “Nếu không thể tu tập
Bồ-tát hạnh, nay tu theo A-la-hán quả mau chóng đoạn
sinh tử thì dễ hơn rất nhiều.” Trong tương lai muốn
cầu Phật quả thì trọn không thể được. Ví như mè
giống đã rang đem trồng không thể mọc được, những
kẻ mê muội trên đời cũng như thế.


<詞 id="41126227">25- NƯỚC VÀ LỬA</詞>

Thuở xưa có một
người có việc cần dùng lửa và nước lạnh. Anh
ta đổ đầy nước vào nồi để lát nữa tắm và
để giữ lửa khỏi tắt anh ta lại đặt nồi nước
lên trên bếp lửa. Một lát sau, khi anh ta muốn dùng
lửa thì lửa đã tắt ngấm, muốn dùng nước lạnh
thì nước lại nóng. Cả lửa và nước đều không dùng được.

Người đời cũng
thế. Phát tâm xuất gia và đạo để cầu giải thoát,
nhưng khi đã xuất gia thì lại tưởng nhớ đến vợ
con, họ hàng thân thuộc, say đắm thú vui năm dục
của thế gian. Do vậy, tự thân làm mất hết lửa
–công đức và nước– trì giới. Hạng người say
mê dục lạc cũng lại như thế.


<詞 id="41126228">26- BẮT CHƯỚC VUA NHÁY MẮT</詞>

Xưa kia có một anh
chàng muốn lấy lòng vua bèn dò hỏi mọi người:

–Tôi phải làm sao
để vua ưng ý?

Có người lên tiếng:

–Nếu anh muốn được
lòng vua, phải bắt chước theo điệu bộ, cử chỉ của ngài.

Người ấy nghe xong
liền đến chỗ vua. Thấy nhà vua nháy mắt, anh ta cũng
bắt chước nhấp nháy đôi mắt. Nhà vua thấy thế liền hỏi:

–Ngươi bị bệnh hay
bị gió thổi bụi vào mắt mà sao lại nháy như thế?

Gã ta liền trả lời:

–Mắt thần không có
bệnh gì cả, cũng không bị bụi rơi. Chỉ vì thần muốn
được lòng bệ hạ nên thấy bệ hạ nháy mắt thần
cũng nháy mắt theo mà thôi.

Đức vua nghe lời ấy
liền nổi giận lôi đình, lệnh cho quân đánh đòn
một trận rồi đuổi ra khỏi nước.

Người đời cũng
thế. Muốn được gần gũi Phật pháp để tu học,
mong được tăng trưởng căn lành. Thế nhưng, khi đã
được gần gũi Phật pháp lại không hiểu rằng Đức
Phật Như Lai, Đấng Pháp Vương vì chúng sinh nên hiển
bày nhiều phương tiện, thuyết giáo lý vừa tầm
hiểu biết của chúng sinh. Người ấy nghe giáo lý
ấy, dựa vào câu chữ, ngôn từ không hay nên sinh
lòng cười chê, phỉ báng hoặc rập khuôn theo ngôn
từ một cách máy móc mà không hiểu rõ. Do vậy, ở
trong Phật pháp mất hẳn lợi ích, sau này bị rơi vào
ba đường dữ, cũng giống như chàng ngốc bắt chước vua ở trên vậy.


<詞 id="41126229">27- TRỊ THƯƠNG</詞>

Thuở xưa có một
người bị vua phạt đánh đòn, bị thương rất nặng.
Muốn mau lành, người ấy lấy phân ngựa xoa vào vết
thương. Một chàng ngốc thấy thế, lòng rất vui mừng thốt lên:

–Hay quá! Ta vừa
biết một phương thuốc trị thương.

Y lập tức về nhà kêu con ra bảo:

–Con hãy đưa lưng
cho cha đánh. Cha vừa học được phương thuốc trị
thương rất hay. Nay muốn dùng thử.

Nói xong, y quất vào
lưng con mình cho bị thương, rồi lấy phân ngựa xoa vào
để trị thương. Làm xong, y tự cho mình là rất thông minh, khéo léo.

Người đời cũng
thế. Nghe dạy: “Tu quán bất tịnh là phương thuốc để
trừ bỏ thân năm ấm”, liền nói: “Tôi muốn quán
bất tịnh đối với nữ sắc và năm dục nhưng chưa
gặp thì không thể quan bất tịnh được.” Thế nhưng,
trái lại bị nữ sắc làm điên đảo, trôi lăn trong
vòng sinh tử, rồi rơi vào địa ngục. Những kẻ mê
mờ trên đời cũng lại như thế.


<詞 id="41126230">28- ĐỔI MŨI CHO VỢ</詞>

Thuở xưa, có một
người có cô vợ rất xinh nhưng chỉ có cái mũi thì hơi khó coi.

Chàng ta ra đường
gặp một cô gái có khuôn mặt khả ái, mũi nàng ta
cũng rất xinh, liền tự nhủ: “Sao mình không xẻo
lấy cái mũi xinh đẹp kia đem về gắn lên cho vợ
mình, có phải nàng cũng xinh đẹp như vậy không?”
Nghó xong, y liền xẻo ngay mũi của cô gái đẹp kia đem về nhà gọi vợ:

–Em ra đây mau lên!
Anh sẽ cho em một cái mũi rất xinh.

Người vợ chạy ra.
Y bèn cắt cái mũi của vợ rồi lấy cái mũi của
người con gái kia ráp lên mặt vợ. Nhưng mũi đã
không ráp được mà vợ y còn mất đi cái mũi của
mình. Hành động điên rồ ấy làm cho vợ y càng đau
đớn, khổ não hơn.

Người mê trên đời
cũng thế. Nghe các bậc Sa-môn, Bà-la-môn, Trưởng
lão nhiều đức độ được người đời cung kính
cúng dường liền tự nghó: “Nay ta với những vị
kia có khác gì nhau.” Rồi, lừa dối tự xưng mình
có đức. Làm thế đã không được ai cúng dường
mà còn làm tổn thương phạm hạnh của mình giống như
hành động xẻo mũi người, tự làm thương tổn vợ
mình ở trên. Người ngu trên đời cũng lại như thế.


<詞 id="41126231">29- NGƯỜI NGHÈO ĐỐT ÁO VẢI THÔ</詞>

Thuở xưa có một
người nghèo túng, khốn khổ làm thuê cho người
được cho một tấm áo vải thô. Anh ta mặc chiếc áo
ấy ra đường, có người thấy thế hỏi:

–Anh vốn con nhà
giàu sang, tử tế sao lại mặc chiếc áo vải thô như
thế. Bấy giờ, nếu anh làm theo lời tôi, anh sẽ có
bộ quần áo tốt nhất. Nhưng anh phải nghe theo tôi,
tôi tuyệt đối không bao giờ gạt anh.

Gã ta vui mừng theo
lời. Người kia bèn đốt một đống lửa bên đường, rồi bảo y:

–Nay anh hãy cởi
chiếc áo vải thô đang mặc kia bỏ vào lửa đốt.
Sau khi áo cháy xong, anh sẽ được một bộ quần áo thượng hạng.

Người nghèo kia lập
tức cởi áo bỏ vào lửa đốt. Đốt xong, anh ta đợi
mãi vẫn không thấy áo quần đẹp nào hiện ra cả.

Người đời cũng
thế. Từ quá khứ tu tập các pháp lành nên có
được thân người, cần phải bảo trọng thân này
để tấn tu đạo đức. Nay chỉ vì nghe lời dối gạt
của bọn ngoại đạo tà ác: “Ngươi phải tin lời
bọn ta, nên tu khổ hạnh, hủy hoại thân này, nhảy
vào hầm lửa thì có thể sinh lên cõi trời Đại
phạm sống lâu muôn tuổi, hưởng rất nhiều khoái
lạc.” Có người tin theo tự hủy thân mạng. Sau khi
chết phải rơi vào địa ngục, chịu vô vàn đau khổ.
Đã không biết bảo trọng lại còn hủy hoại thân
này, những kẻ như thế chẳng khác gì gã nhà quê kia vậy.


<詞 id="41126232">30- NGƯỜI NUÔI DÊ</詞>

Thuở xưa có một
người nuôi dê rất khéo nên đàn dê của anh ta
càng lúc càng nhiều đến hàng ngàn, hàng vạn con.
Nhưng anh ta vô cùng tham lam keo kiệt không bao giờ để
cho người ngoài đụng đến đàn dê của mình.

Bấy giờ có một
người rất xảo trá tìm cách tới lui kết thân với
chàng nuôi dê nọ. Một ngày kia, hắn nói với chàng nuôi dê:

–Nay tôi và anh tình
thân như thủ túc, tuy hai mà một. Tôi quen biết một
gia đình có nàng ái nữ rất xinh đẹp. Tôi xin vì
anh đến cầu hôn để làm người nâng khăn sửa túi cho anh.

Anh chàng nuôi dê
nghe thế lòng mừng khấp khởi liền giao cho gã ta rất
nhiều dê và các lễ vật, tiền bạc để cầu hôn.

Một thời gian sau, gã
kia trở lại báo cho anh ta:

–Vợ anh hôm nay vừa
sinh được một đứa con.

Chàng nuôi dê tuy
chưa từng gặp mặt vị hôn thê nhưng vừa nghe sinh con
thì lòng vui mừng không xiết nên tiếp tục trao cho y
nhiều dê tiền bạc và đồ vật.

Sau một thời gian, gã
nọ trở lại báo cho anh ta:

–Hỡi ôi! Con anh nay đã chết rồi.

Người nuôi dê nọ
nghe gã nói xong liền kêu khóc thảm thiết, buồn khổ không nguôi.

Người đời cũng
thế. Sau một thời gian tu học có được kiến văn
quảng bác nhưng vì danh lợi bản thân bảo thủ sở
học không chịu giảng dạy, giáo hóa cho người; lại
chìu theo dục vọng mê lầm của thân này, say đắm
dục lạc thế gian như nghó tưởng đến việc vợ con,
nên bị chúng dối lừa đánh mất mọi công đức
lành. Sau khi tán thân mất mạng, tài sản tiêu tan
mới khóc lóc bi thương, buồn khổ vô cùng như anh
chàng nuôi dê kia vậy.


<詞 id="41126233">31- MỜI THỢ ĐÚC ĐỒ SỨ</詞>

Thuở xưa, có một vị
Bà-la-môn muốn tổ chức đại hội nên truyền dạy các đệ tử:

–Thầy cần một số
chén bát để dùng trong đại hội. Các con hãy đến
mời một người thợ cả đúc đồ sứ cho thầy.

Các đệ tử của
thầy Bà-la-môn vội tìm đến nhà của người thợ
đúc sứ trong thành. Khi ấy, có một người dắt một
con lừa lưng chất đầy các loại đồ sứ đem vào
chợ bán. Bỗng con lừa sẩy chân té quị xuống. Bao
nhiêu đồ sứ trên lưng lừa rơi xuống đất bể tan
tành. Người ấy trở về nhà buồn rầu, khóc lóc mãi.

Một vị đệ tử thấy vậy liền hỏi:

–Sao ông khóc than
thảm não như vậy?
Người kia đáp:

–Suốt một năm
ròng, tôi khổ công khó nhọc làm được một số
đồ sứ đem ra chợ bán. Chỉ tại con lừa tệ hại
này sẩy chân quị ngã khiến bao nhiêu đồ sứ bị vỡ
cả nên tôi rất buồn phiền.

Khi ấy vị đệ tử
nghe xong mừng rỡ nói ngay:

–Con lừa này là
con vật rất quý. Chỉ trong khoảnh khắc có khả năng
phá hết những gì ông tạo ra trong một thời gian
dài. Nay tôi sẽ mua con lừa này.

Người thợ đồ sứ
vui mừng bán ngay con con lừa cho y. Khi y dắt con lừa
trở về, vị thầy liền hỏi:

–Tại sao con không
mời một người thợ đồ sứ mà lại mua lừa đem về.

Vị đệ tử trả lời:

–Con lừa này còn
giỏi hơn người thợ đúc đồ sứ nữa. Bao nhiêu
đồ sứ người thợ làm trong vòng một năm, nó có
thể phá vỡ hết chỉ trong giây phút.

Vị thầy Bà-la-môn
nghe xong liền mắng:

–Con thật ngu ngốc
quá, không có một chút trí tuệ nào! Con lừa này
trong khoảnh khắc có thể phá nát bao nhiêu đồ sứ
nhưng trải qua cả một trăm năm cũng không làm ra
được một cái nào.

Người đời cũng
vậy. Trong trăm ngàn năm thọ nhận sự cúng dường
của người mà không chút báo đền, còn luôn làm
tổn thương họ. Hạng người ấy trọn đời không
còn được chút lợi ích gì. Những kẻ vong ân lại cũng như thế.


<卷 id="41126234">32.THƯƠNG GIA TRỘM VÀNG</卷>

Xưa kia, có hai nhà
buôn cùng buôn bán ở một chỗ, người thứ nhất
buôn vàng, người thứ hai bán bông vải. Bữa nọ,
có người đến mua vàng. Người buôn vàng bèn đốt
vàng để thử. Anh chàng buôn vải liền lén trộm
một cục vàng đang thử giấu vào trong đống bông
vải. Vàng đang cháy đỏ nên bao nhiêu bông vải đều
cháy sạch. Việc trộm bị bại lộ mà bao nhiêu vải
đều cháy hết, cả hai việc đều bị thất bại.

Ngoại đạo cũng thế.
Trộm lấy giáo lý của đạo Phật đưa vào trong giáo
lý của họ, rồi nói dối là của mình không phải
của đạo Phật. Do vậy tất cả kinh điển của họ đều
chứa đầy mâu thuẫn không thuyết phục được ai
cả. Cũng giống như hành động trộm vàng của người
buôn bông vải kia cuối cùng phải bại lộ.


<詞 id="41126235">33- ĐỐN CÂY LẤY TRÁI</詞>

Thuở xưa có một vị
vua trồng được một loại cây rất quý, cao to xanh
tốt đang ra quả ngọt lạ thường.

Lúc ấy, có người
đến viếng. Nhà vua bảo người ấy:

–Trên cây này có
đầy quả ngon ngọt, ngươi có muốn được ăn thử
không?
Vị khách đáp:

–Thần cũng muốn ăn
thử một quả nhưng cây này cao to thế làm sao hái được.

Vua liền hạ lệnh đốn
cây ngã xuống để hái trái nhưng không tìm được
trái nào làm cho quân lính khổ nhọc. Sau đó, vua
muốn dựng cây trồng lại thì cây đã chết khô
không thể nào ra trái nữa.

Người đời cũng
thế. Đức Thích Tôn từng dạy chúng đệ tử công
đức trì giới giống như cây đại thọ có thể sinh
các quả thù thắng. Theo lời Phật dạy, một số Phật
tử lòng sinh hoan hỷ muốn được quả lành nên nỗ
lực trì giới, tu tập các công đức lành nhưng lại
không thấu hiểu tường tận phương pháp: Khai, giá,
trì, phạm nên trở lại hủy phạm cấm giới giống
như vị vua ra lệnh đốn cây rồi lại muốn cây sống
lại nhưng tất cả nỗ lực đều không hiệu quả.
Người phá giới cũng lại như thế.


<詞 id="41126236">34- DÂNG NƯỚC NGỌT</詞>

Thuở xưa cách kinh thành năm do-tuần có một ngôi làng. Trong thôn có
một giếng nước rất trong, nước trong giếng ngon ngọt
lạ thường. Nhà vua ra lệnh cho dân làng mỗi ngày
phải chở nước về kinh thành. Dân trong thôn rất
mệt mỏi nên muốn bỏ trốn đến phương xa. Khi ấy, vị
trưởng làng nghe được liền bảo mọi người:

–Các vị chớ đi
đâu hết. Tôi sẽ vì dân trong làng tâu lên Hoàng
thượng đổi năm do-tuần thành ba do-tuần để quý vị
đi lại gần hơn, đỡ lao nhọc hơn.

Vị tôn trưởng liền
vào cung tâu lên vua sự việc. Nhà vua liền chấp
thuận lời thỉnh cầu, hạ lệnh đổi năm do-tuần
thành ba do-tuần. Người trong làng nghe được tin ấy
đều vui mừng khôn xiết. Có người nói:

–Tuy là như vậy
nhưng so với năm do-tuần trước đây, con đường đâu có khác gì.

Dù nghe người ấy
nói, dân làng vẫn tin vào lệnh vua nên không ai chịu rời làng nữa.

Người đời cũng
thế. Đã phát tâm tu học chánh pháp, vượt khỏi
năm đường hướng đến Niết-bàn. Nhưng nửa chừng
tâm sinh mỏi mệt, thoái thất muốn rời bỏ dừng
lại trong vòng sinh tử không muốn tu tập nữa. Đức
Thích Tôn có đủ phương tiện, phân biệt pháp Nhất
thừa thành Tam thừa. Những người có tuệ căn
thấp kém nghe thế lòng rất vui mừng nghó là Phật
pháp dễ tu nên tiếp tục nỗ lực tiến tu các công
đức lành để vượt khỏi sinh tử. Sau đó, nghe
dạy: “Thật ra không có ba thừa chỉ duy nhất một
thừa”, bọn họ lại bảo thủ lời Phật dạy nên
rốt cục không chịu xả bỏ quả vị Tiểu thừa. Những
người ấy cũng như người trong làng kia vậy.


<詞 id="41126237">35- TẤM GƯƠNG TRONG RƯƠNG BÁU</詞>

Thuở xưa có một
người nghèo hèn khốn khổ, mắc nợ quá nhiều.
Người ấy không có phương cách gì để trả nợ
nên tìm đường trốn chạy. Đến một vùng đất rộng
mênh mông bát ngát, y chợt bắt gặp một cái rương
nhỏ, bên trong chứa đầy ngọc ngà, châu báu. Phủ
lên trên châu báu là một tấm gương soi làm nắp
đậy. Người nghèo kia thấy vậy rất mừng vui thò
tay vào toan lấy của báu nhưng bắt gặp một người
trong tấm gương, lòng hoảng sợ rụt tay lại nói với
người trong gương:

–Tôi ngỡ rương
này không có chủ, không biết có anh ở trong rương.
Mong anh đừng giận.

Người đời cũng
thế. Bị vô lượng điều phiền não làm cho khốn
khổ, lại còn bị sự áp bức, ràng buộc của “ma
vương trái chủ” trong vòng sống chết. Họ chỉ mong
vượt thoát khỏi vòng sinh tử nên vào trong Phật
pháp, tu tập các pháp lành làm mọi việc công đức
ví như người nghèo kia gặp được rương châu báu.
Nhưng chỉ vì tấm gương “thân kiến” làm nhiễu loạn
nên vọng cho thân này có “ngã”, rồi lầm chấp
vào đó. Cũng như người nghèo kia cho là châu báu
đã mất hết, những kẻ trên do “chấp ngã” nên
đối với các công đức pháp lành vô lậu như
thiền định, các phẩm trợ đạo đều mất hết. Giống
như kẻ ngu kia bỏ rương châu báu, người chấp “ngã
kiến” cũng lại như thế.


<詞 id="41126238">36- MÓC MẮT TIÊN NHÂN</詞>

Thuở xưa có một
người vào núi học đạo. Sau một thời gian tu tập,
vị ấy trở thành một vị tiên có năm loại thần
thông. Mắt vị ấy rất vi diệu, có khả năng thấy
được mọi loại châu báu quý giá ẩn tàng trong
lòng đất. Quốc vương nước ấy nghe được tin này,
lòng rất vui mừng, bàn với các quan trong triều:

–Làm thế nào để
có thể giữ vị ấy luôn ở trong vương quốc, không
đi nơi khác để tìm trân báu trong nước cho trẫm?

Lúc đó, có một vị
quan ngốc nghếch, lãnh sứ mạng đi tìm vị Tiên ẩn
só. Sau khi tìm được, y liền móc cặp mắt của vị
Tiên đem về, tâu vua:

–Thần đã móc cặp
mắt của vị Tiên kia. Ông ta giờ đây không thể đi
đâu được, mãi mãi phải ở trong nước.

Nhà vua nghe xong liền quát:

–Ta muốn giữ vị
Tiên ở lại chỉ vì cặp mắt của người có thể
khám phá báu vật trong lòng đất. Nay ngươi hủy hoại
đôi mắt thì sử dụng sao được nữa.

Người đời cũng
vậy. Có người thấy bậc Đại đức ở nơi chốn
núi rừng heo hút, trú dưới gốc cây hành khổ
hạnh, tu quán bốn pháp niệm xứ và quán bất tịnh,
liền thỉnh về nhà cúng dường cung phụng mọi vật,
nhưng vô tình đã hủy hoại đạo đức thanh bạch của
bậc Phạm tăng khiến vị ấy không thể thành tựu
đạo quả, đánh mất đạo nhãn giải thoát. Việc làm
ấy đã không đem lại lợi ích gì còn khiến đạo
nhãn của vị Đại đức kia không thể phục hồi, cũng
như vị quan ngốc nghếch hủy đi cặp mắt của vị Tiên vậy.


<詞 id="41126239">37- GIẾT ĐÀN TRÂU</詞>

Thuở xưa có một
người có đàn trâu hai trăm năm mươi con. Anh ta
thường lùa trâu đi ăn cỏ, uống nước. Một hôm,
trong khi đang xua trâu đi ăn cỏ, bỗng một con hổ nhảy
ra vồ ăn mất một con. Lúc bấy giờ, chàng chủ trâu
tự nhủ: “Đã mất một con, số trâu cũng không
còn đủ nữa, ta còn dùng bầy trâu này làm gì?”.
Nghó thế rồi, anh ta lùa bầy trâu đến vùng núi cao,
vực thẳm, xua tất cả xuống vực sâu giết hết.

Kẻ phàm phu si mê
cũng thế. Đã vâng giữ đại giới (giới Tỳ-kheo)
khi lỡ phạm một giới không sinh lòng hổ thẹn, thanh
tịnh thân tâm sám hối, lại nghó rằng: “Nay ta đã
phá một giới, giới thể không tròn vẹn nữa thì
còn vâng giữ làm gì?”. Do suy nghó thế nên sống
buông lung, hủy phạm tất cả giới, không chừa giới
nào. Cũng như chàng chủ trâu ngốc nghếch giết hết
đàn trâu không chừa con nào vậy.


<詞 id="41126240">38- UỐNG NƯỚC TRONG KHE</詞>

Thuở xưa có một
người đi bộ đã lâu nên rất khát. Bỗng chàng ta
gặp một cái khe, một dòng nước trong lành từ đó
chảy ra liền chạy lại uống. Sau khi uống no nê, chàng
ta khoát tay bảo dòng nước:

–Ta đã uống sông
rồi. Ngươi đừng chảy nữa.

Dù chàng ta nói thế
nào, nước vẫn chảy như cũ. Thấy vậy, chàng ta nổi
giận đùng đùng quát:

–Ta đã uống xong
bảo ngươi đừng chảy nữa. Tại sao lại cứ chảy
như thế?

Có người qua đường thấy thế bảo:

–Anh thật là dại
dột, ngốc nghếch quá! Sao không chịu bỏ đi, cứ dùng
dằng bảo nước đừng chảy nữa. Hãy đi chỗ khác
đi!

Người đời cũng
thế. Bị đắm chìm trong dòng sinh tử khát ái nên
uống vào năm thứ nước dục nhiễm nên bị năm món
dục làm cho mệt mỏi, dã dượi, tựa như người kia
uống nước no nê. Sau đó lại bảo: “Này sắc,
thanh, hương, vị các ngươi chớ có đến gần ta nữa.”
Thế nhưng, năm món dục ấy vẫn cứ liên tiếp nhau
hiển hiện trước mắt. Người ấy thấy thế nổi
giận bảo: “Ta muốn mau chóng tận trừ tham ái, phiền
não không để chúng phát triển. Vì sao cứ mãi đến
gần để ta phải thấy chứ?”.

Lúc ấy, có một
người sáng suốt thấy thế liền bảo: “Anh muốn
được trở thành bậc ly tham thì cần phải thu nhiếp
lục tình, phòng hộ tâm ý bản thân. Vọng tưởng
không sinh thì được giải thoát. Cớ gì phải không
thấy năm dục mới không sinh tham ái?”.

Vị ấy cũng như kẻ
ngốc uống nước kia không khác gì nhau.


<詞 id="41126241">39- BẮT CHƯỚC BẠN SƠN NHÀ</詞>

Thuở xưa có một
người đến nhà bạn chơi, tường vách nhà bạn mới
sửa, mặt tường bóng láng, sạch sẽ rất đẹp liền hỏi:

–Anh dùng vật liệu
gì để sơn mà vách tường đẹp thế?

Người chủ trả lời:

–Tôi dùng cám trộn
với bùn và nước nên được như thế.

Chàng ngốc nghe xong
liền tự nghó: “Dùng thuần là cám mà còn tốt như
vậy. Nếu dùng nguyên lúa trộn với nước và bùn
mà quét thì vách tường chắc còn tốt hơn thế
nữa.” Thế rồi, anh ta lấy lúa trộn với bùn để
quét tường nhà mình, tưởng rằng sẽ bóng láng
nhưng trái lại mặt tường bị chỗ lồi chỗ lõm, sứt
mẻ đủ chỗ. Đã tốn lúa mà không được lợi ích
gì không bằng đem bố thí mà còn có thể được công đức.

Kẻ phàm phu cũng lại
như thế. Nghe Đức Phật dạy nỗ lực tu hành các
thiện pháp, sau khi xả bỏ thân này có thể sinh lên
các cõi trời được giải thoát, liền tự sát,
hủy bỏ thân mạng mong được giải thoát sinh Thiên.
Thế nhưng, đã tự làm hại bản thân mà đối với
sự nghiệp tu tập không được chút lợi ích cũng
như người ngu vậy.


<詞 id="41126242">40- TRỊ BỆNH HÓI ĐẦU</詞>

Thuở xưa có một
người bị bệnh hói đầu, đầu không có một sợi
tóc. Mùa đông thì lạnh vô cùng, mùa hạ lại nóng
bức không thể tả, lại muỗi mòng bu cắn, suốt ngày
đêm bực bội. Thật là thống khổ.

Lúc bấy giờ, có
một vị lương y đa tài, rất giỏi trị hết nhiều căn
bệnh. Anh chàng hói đầu liền đến nhà vị lương y kia thưa thỉnh:

–Mong ngài trị bệnh hói đầu cho tôi.

Vị lương y kia vốn
cũng bị bệnh hói đầu nên sau khi nghe xong liền lấy
nón ra, đưa đầu hói cho anh ta xem và nói:

–Ta cũng đang khốn
khổ vì căn bệnh này, đau khổ vô cùng. Nếu ta có
thể trị được bệnh hói đầu thì trước đã trị
cho bản thân khỏi khổ não rồi.

Người đời cũng
thế, bị sinh, già, bệnh, chết chi phối, làm não loạn,
chỉ mong cầu được trường sinh bất tử. Nghe nói
nhóm tu só ngoại đạo Bà-la-môn có thần phương diệu
dược, trị được mọi khổ não trong đời liền đến
thưa thỉnh: “Cúi mong các ngài trị dứt nỗi thống
khổ vô thường sinh tử để tôi được sống lâu
an lạc đời đời.” Nhóm tu só Bà-la-môn liền trả
lời: “Chúng ta cũng đang khổ não vì vô thường
sinh, già, bệnh, chết, chỉ mong cầu tìm ra đạo giải
thoát nhưng không thể được. Nay chúng ta nếu có
khả năng trị cho ngươi thì trước tiên phải tự trị
cho bản thân rồi sau mới hướng dẫn cho ngươi.”
Bọn họ cũng như người hói đầu kia đang bị trói
buộc khổ não trong sinh tử không có khả năng tự
giải thoát mà thôi.


<詞 id="41126243">41- QUỶ TỲ-XÁ-XÀ</詞>

Thuở xưa có hai con
quỷ Tỳ-xá-xà lượm được một cái rương, một
cây gậy và một đôi guốc gỗ. Con nào cũng muốn
dành về phần mình, tranh chấp suốt ngày mà vẫn
không thể giải quyết cho công bằng được.

Lúc ấy, có một
người đi ngang thấy việc trên liền hỏi chúng:

–Rương, gậy, đôi
guốc kia có gì lạ thường mà sao các ngươi lại
nóng giận giành giật nhau như vậy?

Hai con quỷ đều đáp:

–Rương này của
chúng tôi có thể cho tất cả mọi thứ quần áo, đồ
ăn uống, ngủ nghỉ như giường, nệm, đồ nằm… các
tài sản khác. Tất cả đều từ trong rương hiện ra.
Cầm cây gậy này trong tay thì tất cả kẻ thù địch
đều quy phục anh không dám chống đối. Mang đôi guốc
này anh có thể đi đến phương xa trong nháy mắt.

Người kia nghe xong
liền nói với bọn quỷ:

–Các ngươi hãy đi
nơi khác một chút. Khi trở lại, ta sẽ phân xử công bằng cho.

Hai con nghe xong tin lời
người kia lập tức rời khỏi nơi ấy. Người kia
liền ôm rương, cầm gậy, mang guốc bay đi. Hai con quỷ
hoảng hốt nhìn theo nhưng không thể làm gì được
nữa. Người kia nói với bọn quỷ:

–Những vật mà hai
ngươi tranh giành ta đã lấy đi rồi. Các ngươi bây
giờ không phải giành giật gì nữa.

Quỷ Tỳ-xá-xà dụ
cho ma vương và ngoại đạo. Bố thí cũng như rương
báu, tất cả mọi tư tài hưởng dụng của trời
người, năm đường đều từ bố thí mà có. Thiền
định ví như gậy báu có năng lực hàng phục, tiêu
trừ oán tặc, phiền não. Trì giới ví như đôi guốc
báu, người giữ giới thanh tịnh chắc chắn được
sinh Thiên. Hai con quỷ tranh giành các vật báu cũng
như lũ ma, ngoại đạo trong vòng hữu lậu cố công
cầu giải thoát, tuyệt nhiên không thể nào được.
Người tu hành nếu nỗ lực tu tập các hạnh lành
như Bố thí, Trì giới, Thiền định mới có thể viễn
ly mọi khổ não, được giải thoát.

KINH BÁCH DỤ
<卷 id="41126244">QUYỂN 3</卷>

42. Con lạc đà của
nhà buôn bị chết.

43. Mài đá.

44. Muốn ăn nửa cái bánh.

45. Đầy tớ giữ cửa.

46. Trộm trâu.

47. Người nghèo giả
tiếng chim uyên ương.

48. Chó rừng bị nhánh cây đập.

49. Hai đứa bé tranh nhau sợi lông.

50. Thầy thuốc trị tật gù lưng.

51. Năm người mua nữ
tỳ cùng sai việc.

52. Kỹ nữ ca hát.

53. Thầy nhức mỏi
đôi chân giao cho hai học trò chăm sóc.

54. Đầu và đuôi
rắn tranh nhau đi trước.

55. Muốn cạo râu cho vua.

56. Buộc trả cái không có.

57. Đạp mồm trưởng giả.

58. Hai người con phân chia gia tài.

59. Xem thợ làm đồ gốm.

60. Thấy bóng vàng trong nước.

61. Đệ tử Phạm
thiên tạo hình người.

62. Người bệnh ăn thịt gà con.

63. Diễn viên bận đồ
diễn La-sát khiến mọi người kinh hãi.

64. Mọi người đồn
có ác quỷ trong ngôi nhà cổ.

65. Năm trăm viên thuốc bổ.


<詞 id="41126245">42- CON LẠC ĐÀ CỦA NHÀ BUÔN BỊ CHẾT</詞>

Có một khách thương
đi buôn ở phương xa. Giữa đường, lạc đà bỗng
lăn ra chết. Trên lưng lạc đà có rất nhiều hàng
hóa từ loại hàng trân phẩm quý giá, cho đến các
loại hàng nhẹ như tơ lụa và các vật lỉnh kỉnh
khác. Sau khi lạc đà chết, vị khách thương lột da để
lại rồi sửa soạn đi trước. Ông dặn hai người học trò:

–Các con hãy chăm
nom bộ da lạc đà, chớ để bị ẩm ướt.

Sau đó, trời đổ
mưa. Hai người đệ tử ngu ngốc đem hết hàng tơ lụa
quý phủ lên tấm da lạc đà. Các hàng hóa trân
phẩm thương hạng đều bị hư mục.

Giá trị của tấm da
lạc đà và hàng hóa quý giá quá chênh lệch nhưng
vì ngu ngốc nên họ mới đem đồ tơ lụa che cho tấm da.

Người đời cũng
thế. Giới luật cũng như hàng tơ lụa, trân phẩm,
tấm da lạc đà dụ cho tiền tài vật chất, trời mưa
ẩm ướt ví như sự buông lung, giải đãi phá hoại
các hạnh lành. Nghiêm trì giới luật là chánh nhân
tối thượng của Phật pháp. Nhưng một số người
không chịu nghiêm trì cấm giới chỉ biết đem tiền
bạc xây dựng chùa, tháp, cúng dường chư Tăng, bỏ
gốc theo ngọn không mong cầu giải thoát nên phải
trôi dạt bồng bềnh trong năm đường không tự thân
giải thoát được. Do vậy, người tu hành cần phải
nỗ lực tinh cần nghiêm trì giới luật.


<詞 id="41126246">43- MÀI ĐÁ</詞>

Có một người đem
hết công sức chuyên tâm mài một viên đá lớn.
Ngày tháng dần trôi, người ấy đã mài thành một
con trâu đá nhỏ để chơi. Anh ta đã dùng quá nhiều
công sức cho một mục đích quá đỗi tầm thường.

Người đời cũng
thế. Người mài đá ví như sự tinh cần khổ học;
làm thành con trâu đá nhỏ dụ cho chốn danh lợi
phồn hoa, thị phi phải trái. Đã là người học đạo,
suy tư nghiên cứu kinh điển, bác học đa văn lẽ ra
phải lấy mục đích cầu đạo quả cao siêu, cớ sao
chỉ mong cầu danh lợi, cống cao ngã mạn chỉ làm tăng
thêm tội lỗi mà thôi.


<詞 id="41126247">44- MUỐN ĂN NỬA CÁI BÁNH</詞>

Có người đói bụng
nên mua bảy cái bánh rán để ăn. Ăn được sáu
cái rưỡi thì quá no, anh ta sinh ra hối hận, bực
bội, dùng tay tự đánh mình, thốt lên:

–Ta nay ăn nửa cái
bánh này thì no, sáu cái bánh nãy giờ chắc đã
tiêu hết. Biết vậy phải chi ta chỉ ăn nửa cái bánh
này cũng đủ no, cần gì ăn sáu cái bánh trước nữa chứ.

Người đời cũng
thế. Từ xưa đến nay, luôn trú trong cảnh bất lạc
nhưng lại si mê tưởng là sống trong cảnh an vui. Cũng
như chàng ngốc trên cứ ngỡ rằng no là vì ăn nửa
cái bánh. Thế gian ngu muội quan niệm giàu sang là vui.
Thế nhưng những kẻ giàu có trên đường lập
nghiệp đã rất cực khổ, thành tựu rồi phải nhọc
lòng giữ gìn, bảo quản cũng rất khổ, đến khi tài
sản tiêu tán sinh nhiều ưu sầu cũng khổ. Trong cả ba
giai đoạn đều không có gì là an lạc. Cũng thế,
người đời xem việc ăn mặc là sung sướng, sống
trong khổ đau, cay đắng, cứ ngỡ là vui sướng. Do
vậy, chư Phật dạy: Ba cõi không yên đều chứa đầy
nỗi khổ ngút ngàn. Phàm phu mê lầm, loạn tưởng là hỷ lạc.


<詞 id="41126248">45- ĐẦY TỚ GIỮ CỬA</詞>

Có người dự định
đi xa, gọi người đầy tớ đến bảo:

–Ngươi phải cẩn
thận xem chừng cửa nẻo và xem lại dây buộc con lừa có chắc không.

Sau khi người chủ
rời khỏi nhà, nhà láng giềng có tiếng đàn ca
xướng hát, người đầy tớ muốn sang nghe nhưng
không yên tâm nên y lấy dây buộc cánh cửa đặt
trên lưng lừa rồi dắt lừa đến đó nghe nhạc.

Người đầy tớ vừa
đi khỏi, bao nhiêu tài sản trong nhà đều bị kẻ trộm
khiêng đi hết. Chủ nhà trở về thấy thế hỏi gã:

–Tiền bạc, tài sản
trong nhà đâu mất cả rồi?
Gã ta liền đáp:

–Hồi nãy, ông chủ
bảo con phải giữ cánh cửa, con lừa và dây buộc
lừa. Ngoài ba món đó ra, những thứ còn lại con đâu có biết.
Người chủ mắng:

–Ta bảo ngươi canh
giữ cửa nẻo chính là vì tiền bạc, tài sản. Nay
tiền bạc, đồ vật đã mất cả thì các cánh cửa
kia còn dùng vào việc gì nữa.

Những kẻ dại khờ
đang chìm đắm trong vòng sinh tử cũng giống như gã
đầy tớ tham ái. Đức Phật từng dạy các đệ tử
phải luôn nghiêm trì tịnh giới như canh giữ cửa
chính, không vướng mắc sáu trần, phòng hộ con lừa
vô minh, xem chừng dây tham ái. Thế nhưng, các Tỳ-kheo
không phụng trì lời Phật dạy, tham cầu lợi dưỡng,
giả hình tướng nghiêm trang, thanh tịnh; an tọa nơi tịch
tónh mà mọi suy tư thả trôi theo tham đắm năm dục;
bị sắc, thanh, hương, vị làm não loạn; bị lưới vô
minh, dây tham ái ràng buộc mọi suy tư chánh niệm tỉnh
giác khiến bao nhiêu thánh tài đều mất hết.


<詞 id="41126249">46- TRỘM TRÂU</詞>

Có một nhóm người
cùng làng trộm một con trâu để ăn thịt. Người
chủ mất trâu tìm kiếm khắp nơi, cuối cùng đến
ngôi làng ấy. Anh ta mời bọn người kia đến để
cật vấn, dò tìm tung tích. Anh ta hỏi bọn chúng:

–Các ngươi ở tại
làng này phải không?

Anh chàng trộm trâu trả lời:

–Chúng tôi quả
thật không phải ở tại làng này.

Người chủ trâu lại hỏi:

–Trong làng của
người có một cái ao. Có phải các ngươi giết trâu
ăn thịt bên cạnh bờ ao đó phải không?
Tên trộm đáp:

–Làng tôi chẳng có cái ao nào cả.

Anh chàng mất trâu hỏi tiếp:

–Bên cạnh ao có
một cái cây?
Gã ta chống chế:

–Đâu có cái cây nào.

Người tìm trâu gặng hỏi:

–Có phải khi trộm
trâu ngươi đang ở phía Đông của làng này không?
Y liền cãi:

–Làm gì có phía Đông.

Người chủ mất trâu hỏi tiếp:

–Thế có phải các
ngươi ăn trộm trâu lúc chính ngọ không?

Tên trộm liền đáp:

–Làm gì có chính ngọ.

Người chủ trâu căn vặn ngay:

–Nãy giờ các ngươi
bảo không ở trong làng cho đến không có cây thì
cũng tạm được nhưng cũng chẳng lẽ trong trời đất
này lại không có phương Đông, không có thời gian
sao? Do vậy mà biết bọn ngươi nói dối, không thể
nào tin được. Chính các ngươi đã trộm trâu của
ta để ăn thịt phải không?

Bọn trộm đều thú nhận:

–Vâng, chính chúng
tôi đã trộm trâu ăn thịt.

Người phá giới
cũng như thế. Che giấu tội lỗi không chịu phát lộ
sám hối, sau khi chết phải đọa địa ngục. Đến khi
chư Thiên và chư vị Thiên thần dùng Thiên nhãn xem
xét thì dẫu muốn che giấu thì không thể được ví
như bọn trộm trâu kia không thể chối cãi được.


<詞 id="41126250">47- NGƯỜI NGHÈO GIẢ TIẾNG CHIM UYÊN ƯƠNG</詞>

Thuở xưa tại một
nước ngoài, đến ngày khánh tiết, tất cả phụ nữ
đều trang điểm bằng loại hoa Ưu-bát-la. Trong nước
đó, có một người rất nghèo. Đến ngày ấy, người
vợ nói với chồng:

–Anh quá nghèo không
thể mua hoa Ưu-bát-la. Nay anh phải tìm cách kiếm về
cho tôi thì tôi mới còn làm vợ anh. Nếu không tôi sẽ xin ly dị.

Từ thuở nhỏ, người
chồng có tài khéo giả tiếng chim uyên ương nên anh
ta liền lẻn vào ao vua giả tiếng chim uyên ương để
thừa cơ trộm bông Ưu-bát-la. Lúc đó, người giữ
ao phát hiện được, quát lớn:

–Ai ở trong ao đó?

Người nghèo kia buột miệng trả lời:

–Tôi là chim uyên ương.

Người giữ ao liền
bắt anh ta giải đến chỗ vua. Trên đường đi, anh ta
cứ giả tiếng chim uyên ương kêu mãi. Người giữ ao nghe thế nói:

–Hồi nãy ngươi
không giả kêu, nay lại giả kêu mãi. Sao vô ích thế?

Người ngu trên đời
cũng thế. Trọn đời làm mọi điều tàn bạo, gây
tạo nghiệp ác, không hướng tâm tu tập thiện hạnh.
Đến khi sắp mạng chung lại nói: “Tôi nay muốn tu
tập các điều thiện” thì quỷ tốt đã dắt đi trình
diện Diêm-la vương. Dẫu muốn tu thiện cũng không thể
được nữa cũng giống như người ngu kia trên đường
áp giải đến chỗ vua lại cứ giả tiếng chim uyên ương vậy.


<詞 id="41126251">48- CHÓ RỪNG BỊ NHÁNH CÂY ĐẬP</詞>

Có một con chó rừng
nằm dưới gốc cây. Gió thổi qua khiến một nhánh
cây gãy rơi xuống đập lên lưng nó. Chú chó liền
bỏ chỗ đó chạy đến khoảnh đất trống nằm tiếp,
mắt nhắm nghiền không muốn nhìn lại gốc cây kia.
Đến chiều chú ta vẫn không chịu rời nơi ấy. Một
lúc sau, mở mắt ra thấy gió thổi làm các nhánh
trên tàng cây to rung động lên xuống liên hồi liền
tự nhủ: “Cây gọi ta trở về chỗ cũ.”

Một số đệ tử dại
khờ của Đức Phật cũng như thế. Đã xuất gia được
gần gũi bậc Tôn sư trưởng thượng, bị thầy rầy
la đôi chút lại rời bỏ ra đi. Về sau gần gũi với
bạn bè ngu ác, phiền não nỗi lên làm loạn động
tâm trí lại muốn trở về với thầy. Đi đi lại lại
như thế thật là ngu muội.


<詞 id="41126252">49- HAI ĐỨA BÉ TRANH NHAU SỢI LÔNG</詞>

Thuở xưa có hai đứa
bé đến bờ sông chơi, vớt được một sợi lông
trên mặt nước. Đứa bé thứ nhất nói là sợi
râu của Tiên, đứa thứ hai lại bảo là lông gấu.
Lúc bấy giờ, có một vị Tiên đang ở cạnh bờ
sông. Hai đứa trẻ vẫn tranh luận không ngớt nên
cuối cùng phải nhờ vị Tiên phân xử. Vị Tiên thò
tay lấy ra một nắm gạo và hột gừng, bỏ vào miệng
nhai ngấu nghiến một hồi rồi nhả ra trên bàn tay, bảo chúng:

–Vật trong tay ta thật
giống như phân chim Khổng tước.

Rồi vị Tiên không
giải đáp gì nữa đối với câu hỏi của hai đứa
trẻ. Mọi người đều biết chuyện trên.

Những kẻ ngu si trên
đời cũng như thế. Có người khi giảng giáo lý cứ
ưa lý luận suông, viễn vông, mơ hồ, còn ý chính
lại không chịu giảng rõ cũng như vị Tiên kia không
trả lời đúng nghi vấn của hai đứa trẻ nên bị
mọi người cười chê. Thuyết giảng một cách mơ
hồ, không căn cứ cũng lại như thế.


<詞 id="41126253">50- THẦY THUỐC TRỊ TẬT GÙ LƯNG</詞>

Có một người bẩm
sinh bị tật gù lưng. Anh ta liền mời một thầy thuốc
đến trị tật gù. Người thầy thuốc lấy sữa bò
thoa trên lưng, đặt thân mình anh ta vào giữa hai tấm
ván rồi cứ ra sức ép chặt lại mà không biết
đôi mắt của người bệnh đã lòi cả ra ngoài.

Người ngu trên đời
cũng thế. Có người vì muốn tu phước bố thí nên
cố công kiếm tiền bằng cách mua rẻ bán đắt, tranh
đoạt, giành giâït; làm mọi điều phi pháp. Tuy nhiên
lợi bất cập hại, trong tương lai phải đọa địa ngục
cũng như đôi mắt của người gù trên bị lòi cả ra ngoài vậy.


<詞 id="41126254">51- NĂM NGƯỜI MUA NỮ TỲ CÙNG SAI VIỆC</詞>

Có năm người hùn
tiền mua một cô tớ gái. Người thứ nhất trong bọn sai cô tớ gái:

–Con giặt cho ta bộ quần áo.

Ngay khi đó, có một
người nữa cũng sai cô bé giặt áo cho anh ta. Cô
tớ gái liền thưa:

–Chút nữa con sẽ
giặt. Bây giờ con phải giặt bộ quần áo này cho ông chủ kia.

Người kia nổi giận nói:

–Ta cùng hắn bỏ
tiền ra mua ngươi. Tại sao ngươi chỉ giặt riêng cho hắn.

Nói xong, y liền đánh
cô bé mười roi. Cả bốn người kia cũng thế. Rốt
cục cả năm người, mỗi người đều đánh cô ta mười roi.
Năm ấm cũng thế.
Thân này vốn do các nhân duyên phiền não hội hợp
thành. Vì thế chúng sinh mang thân năm ấm này phải
mãi mãi chịu sinh, già, bệnh, chết và vô số bệnh
đau áp bức, hành hạ.


<詞 id="41126255">52- KỸ NỮ CA HÁT</詞>

Có một người kỹ
nữ ra sức múa hát cho vua thưởng thức. Nhà vua
hứa thưởng một ngàn đồng. Sau khi vua xem xong, cô ta
theo vua xin tiền thưởng nhưng nhà vua đã không cho còn bảo cô ta:

–Ngươi múa hát cho
trẫm thưởng thức chẳng qua là một trò vui tiêu
khiển cho trẫm. Trẫm hứa thưởng tiền cũng chỉ là
một trò vui cho ngươi vậy thôi.

Quả báo trong đời
cũng thế. Được tái sinh làm người hay ở thiên
giới, hưởng đôi chút vui vẻ, khoái lạc đều là
không thật. Khi vô thường kéo đến thì mọi thứ
đều tiêu hoại, không bao giờ bền lâu mãi mãi
cũng như trò vui hư vọng kia vậy.


<詞 id="41126256">53- THẦY NHỨC MỎI ĐÔI CHÂN GIAO CHO HỌC TRÒ CHĂM SÓC</詞>

Một vị thầy có hai
người đệ tử. Hai chân vị thầy nhức mỏi nên giao
cho hai người đệ tử mỗi người một chân để xoa
bóp. Hai người đệ tử này ngày thường rất ghét
nhau. Một hôm, người đệ tử kia đi vắng, người
đệ tử còn lại liền lấy đá đập gãy cái chân
mà người đệ tử kia chăm sóc. Người kia trở về
thấy thế nổi giận tóm ngay cái chân mà người đệ
tử này thường xoa bóp đập gãy đi.

Người học Phật
pháp cũng như thế. Người học theo giáo lý Phương
đẳng (Đại thừa) bài bác những người học theo
giáo lý Tiểu thừa. Người học theo giáo lý Tiểu
thừa cũng khinh chê người học theo giáo lý Phương
đẳng. Chính vì thế, kinh điển Thánh pháp tối thượng
của cả hai tôn đều bị tổn hại.


<詞 id="41126257">54- ĐẦU VÀ ĐUÔI RẮN TRANH NHAU ĐI TRƯỚC</詞>

Có con rắn, đuôi và
đầu tranh nhau. Đuôi rắn bảo đầu rắn:

–Phải để ta đi trước.

Đầu rắn bảo với đuôi rắn:

–Từ trước đến
nay ta luôn đi trước. Sao hôm nay ngươi đòi đi ngược
vậy?

Nói xong, đầu rắn
liền chuyển mình bò đi trước. Đuôi rắn liền quấn
ngay lấy thân cây, đầu rắn không cách nào tiến
lên được nên phải nhường cho đuôi rắn đi trước.
Nhưng ngay lập tức toàn thân rắn rơi xuống hầm lửa,
bị thiêu cháy mà chết.

Đạo thầy trò cũng
như thế. Có một số đệ tử chê thầy đã già cả
suy yếu mà mãi giữ vai trò lãnh đạo. Ta nay tuổi
trẻ thanh xuân, lý ra phải giữ vai trò lãnh đạo
ấy. Tuy nhiên vì tuổi còn trẻ, không nghiêm trì giới
luật phạm nhiều lầm lỗi. Do vậy, tương lai phải rơi vào địa ngục.


<詞 id="41126258">55- MUỐN CẠO RÂU CHO VUA</詞>

Thuở xưa có một vị
vua có một người hầu cận trung tín. Trong khi ra trận,
vị ấy đã xả thân cứu mạng đức vua. Nhà vua rất
vui muốn thưởng anh ta liền hỏi:

–Ngươi muốn cầu xin
điều gì, trẫm sẽ ban cho.

Người hầu cận ấy liền tâu:

–Hạ thần chỉ mong
bệ hạ cho phép được cạo râu cho bệ hạ mỗi khi ngài cạo râu.
Vua nói:

–Nếu đó là tâm
ý của khanh, trẫm sẽ chuẩn tấu cho khanh.

Mọi người biết
được chuyện ấy đều chê cười người ngu ấy. Xin
làm đại thần cai trị nửa vương quốc còn có thể
được hoặc chí ít phải xin tài sản sự nghiệp.

Người ngu cũng thế.
Chư Phật trong vô lượng kiếp tu tập các hạnh khó
làm, khổ hạnh mới được thành Phật. Nếu đã
được gần gũi Phật pháp phải biết thân người
khó được ví như rùa mù gặp được bộng cây
nổi. Cả hai việc khó được nay đã được rồi
nhưng tâm ý hạ liệt chỉ vâng giữ một vài giới
lại cho là đã đủ, không có ý cầu giáo pháp vi
diệu giải thoát, Niết-bàn an lạc, không có chí cầu
tiến, tự làm các việc sai quấy mà cho là đã đủ.


<詞 id="41126259">56- BUỘC TRẢ CÁI “KHÔNG CÓ”</詞>

Thuở xưa có hai
người cùng đi trên đường bỗng gặp một người
cố sức đẩy một chiếc xe chở vừng sống đang nằm
giữa đường núi gập ghềnh, không thể tiến lên
được. Khi đó, chủ xe bảo hai người kia:

–Xin hai anh giúp tôi
đẩy chiếc xe ra khỏi đường núi gập ghềnh này.

Hai người kia nói:

–Anh sẽ trả ân
chúng tôi cái gì đây?

Người chủ xe trả lời:

–Không có vật gì
để đền ân cho hai anh cả.

Hai người kia liền
giúp đẩy chiếc xe đến chỗ bằng phẳng, rồi bảo
với người chủ xe:

–Hãy trao cho chúng tôi vật đó.

Người chủ xe liền nói:

–Không có vật gì cả.

Hai người kia cứ cố kèo nài:

–Thì anh cứ cho
chúng tôi cái vật “không có” ấy.

Một trong hai người mỉm cười bảo:

–Anh ta không chịu
cho. Phải chăng vì không có đủ nên có vẻ ngượng
ngập, âu sầu như thế.

Người thứ hai bảo:

–Anh ta nói cho chúng
ta cái “không có” tức là anh ta không có vật gì
để cho chúng ta cả.

Người thứ nhất
bỗng hiểu ra liền nói:

–À! Hai chữ “không
có” hợp lại chỉ là tên gọi giả mà thôi.

Kẻ phàm phu tục tử
vướng mắc vào khái niệm “không” nên sa lạc vào
cảnh giới “vô sở hữu”. Người thứ hai nói:
không có vật gì tức là thể nhập ý: Vô tướng,
Vô tác, Vô nguyện.


<詞 id="41126260">57- ĐẠP MỒM TRƯỞNG GIẢ</詞>

Thuở xưa có vị
trưởng giả rất giàu có. Bọn người hầu thân cận
muốn đẹp lòng ông nên hết sức cung kính. Khi vị
trưởng giả khạc nhổ, bọn người hầu tranh nhau lấy
chân giẫm lên. Có một gã ngốc đến trễ, không
giẫm được nên tự nhũ:

–Nếu ông ta khạc
đàm dưới đất, mọi người sẽ tranh nhau giẫm. Vậy
khi ông muốn khạc nhổ, ta phải giẫm trước mới được.

Đúng lúc đó vị
trưởng giả kia muốn khạc đàm. Chàng ngốc nọ liền
đưa chân đạp thẳng vào miệng vị trưởng giả khiến
ông ta môi bị rách, răng bị gãy.

Vị trưởng giả quát lên:

–Tại sao ngươi lại
đạp vào miệng ta?

Chàng ngốc trả lời:

–Nếu để ngài khạc
đàm xuống đất thì bọn hầu cận tranh nhau đạp mất.
Khi đó, con muốn giẫm nhưng thường đến trễ, không
kịp giẫm. Do thế, khi ngài sắp nhổ ra con tranh thủ
giẫm trước chỉ mong muốn làm đẹp ý ngài mà thôi.

Phàm làm việc gì
cần phải xem xét thời thế. Khi chưa đến thời dù
có trù mưu đặt kế, gắng công hết sức cũng không
thể được. Trái lại còn chuốc khổ não vào thân.
Do vậy, người đời qua câu chuyện này khi làm việc
gì cần phải biết xem xét khi nào phải lúc, khi nào chưa phải lúc.


<詞 id="41126261">58- HAI NGƯỜI CON PHÂN CHIA TÀI SẢN</詞>

Thuở xưa, tại nước
Ma-la có một người thuộc dòng Sát-đế-lợi mắc
bệnh ngặt nghèo. Ông ta biết mình sắp chết nên cho
gọi hai người con lại nghiêm huấn:

–Sau khi cha chết, hai
con phải khéo phân chia tài sản trong nhà.

Sau khi cha chết, hai
người con tuân theo lời dạy của cha chia tài sản
thành hai phần. Nhưng người anh lại bảo người em
phân chia không công bằng. Lúc ấy có một ông lão
ngờ nghệch nghe chuyện liền bảo:

–Để lão dạy hai
người cách phân chia tài sản cho đồng đều. Các
vật trong nhà đều phải cắt làm đôi. Cắt làm đôi
là thế nào? Tất cả quần áo đều phải cắt làm
hai mảnh, bàn ghế cũng phải cưa đôi ra, chén bát
trong nhà cũng đập ra làm đôi. Tiền cũng cắt thành hai phần.

Hai anh em nghe theo lời,
tất cả tài sản, vật dụng trong nhà cắt làm đôi
chia nhau. Mọi người nghe hai anh em phân chia tài sản
như thế đều cười chê.

Những kẻ ngoại đạo
tu tập, say đắm việc luạân lý, phân biệt cũng thế.
Phàm nói về luạân lý có bốn loại. Có loại luạân
lý khẳng định, cũng như nói: “Tất cả con người
đều phải chết”, đó là loại luạân lý khẳng
định. Khi nói: “Con người chết có chết ắt phải
có sống”, là loại luạân lý phân biệt. Khi nói:
“Tham ái tận trừ không còn tái sinh, còn tham ái
thì phải tái sinh”, cũng là loại luận lý phân biệt.

Có người đến hỏi:
“Phải chăng con người là tối thắng?”. Nếu không
trả lời được, phải dùng loại luận lý phản vấn
đề để đáp: “Câu ông hỏi là đối với ba đường
ác hay đối với các cõi trời. Với câu hỏi trên
thì trong ba đường ác, con người thắng vượt hơn
tất cả. Nhưng nếu câu hỏi của ông đối với hàng
chư Thiên thì con người không phải là tối thắng.”
Luận lý như thế gọi là luận lý phản vấn.

Nếu có người hỏi
về mười bốn nạn hay hỏi về vấn đề thế giới
và chúng sinh có giới hạn hay không có giới hạn,
có khởi đầu kết thúc hay không có khởi đầu và
kết thúc. Cách luận vấn này gọi là luận lý đặt vấn đề.

Một số ngoại đạo
si mê, tự phụ là bậc Trí, khinh chê bốn loại luận
lý trên, tự tạo ra một loại luận lý phân biệt
riêng cũng như hai anh em ngu ngốc trên muốn phân tài
sản lại đem tiền cắt đôi làm hai vậy.


<詞 id="41126262">59- XEM THỢ LÀM ĐỒ GỐM</詞>

Có hai người cùng
đi họp hội nghị. Đi giữa đường, thấy một người
thợ làm đồ gốm chân đạp bánh xe quay, tay nắn các
bình sứ, cả hai chàng cùng dừng chân đứng lại
xem. Sau một lúc, một người rời đó đi đến hội
nghị nên được thưởng thức một bữa tiệc rất
ngon lại còn được tặng các vật phẩm quý giá.
Người kia vẫn ở lại xem người thợ làm đồ gốm.
Anh ta nghó: “Ta cứ đợi để xem người thợ làm
xong một cái bình đã.” Nhưng dần dà cả ngày mà
anh ta vẫn không xem được người thợ làm xong một
cái bình nào. Không những thế mà anh ta còn mất
luôn bữa tiệc và tặng phẩm ở hội nghị.

Người ngu cũng như
thế. Bị việc đời ràng buộc, không thức tỉnh trước
cơn vô thường đưa đẩy.

Ngày nay toan tính
việc

Mai kia tạo nghiệp
duyên

Chư Phật, Đấng
Long Tượng

Lôi âm rền thế
gian

Mưa pháp tuôn vô
ngại

Duyên nghiệp trần,
xao lãng

Chẳng tường sinh
tử đến

Mất lần giống
Phật tâm

Chẳng được pháp
trân bảo

Thường trú trong
ác đạo

Phóng dật bỏ
chánh pháp

Như người xem làm
gốm

Rốt cục cũng
thành không

Vì thế mất pháp
lợi

Mãi mãi không giải thoát.


<詞 id="41126263">60- THẤY BÓNG VÀNG TRONG NƯỚC</詞>

Thuở xưa có một
chàng ngốc đi dạo đến một con sông lớn. Anh chợt
thấy lấp loáng ánh gì trong nước tựa như vàng. Anh
ta hét lên: “Có vàng!” rồi nhảy tùm xuống nước,
khuấy bùn lên để tìm. Kiếm một hồi mệt nhoài
nhưng chẳng được gì, anh ta leo lên bờ ngồi nghỉ
mệt. Đợi đến lúc bùn lắng, nước trong chàng ta
lại thấy sắc vàng hiện lên nên lại lặn xuống
khuấy bùn để tìm nhưng cũng không tìm được gì.
Lúc đó, người cha đi tìm con. Đến bờ sông, gặp
anh ta ông liền hỏi:

–Con làm gì mà sao
có vẻ mệt nhọc thế?
Anh ta thưa cha:

–Trong nước có
vàng nên nãy giờ con lặn xuống khuấy bùn để tìm.
Tìm kiếm đã mệt nhoài nhưng vẫn không được gì.

Người cha nhìn bóng
vàng trong nước, đoán biết có vàng ở trên cây
nên bóng của nó mới hiện xuống dòng nước. Ông liền bảo:

–Chắc hẳn có con
chim nào ngậm vàng rồi để lại trên tàng cây kia.

Người con theo lời
cha leo lên cây tìm quả nhiên nhặt được vàng.

Kẻ phàm phu ám
muội

Vô trí cũng như
trên

Thân ấm là vô
ngã

Lầm tưởng là
ngã thân

Như người trông
vàng ánh

Lao khổ vì vàng
cân

Phí sức chẳng thành công.


<詞 id="41126264">61- ĐỆ TỬ PHẠM THIÊN TẠO HÌNH NGƯỜI</詞>

Giáo đồ của đạo
Bà-la-môn thường tuyên truyền rằng: Đại Phạm
thiên vương là cha của toàn thế gian, có năng lực
sáng tạo ra muôn loài, vạn vật.

Đấng Phạm thiên có
một người đệ tử luôn nói với mọi người:
“Tôi cũng có năng lực tạo ra muôn loài, vạn
vật.” Thật là kẻ ngu si mà tự đề cao là có trí.
Một hôm, y đến thưa với Phạm thiên:

–Con muốn sáng tạo ra muôn vật.

Phạm thiên vương liền ngăn cản:

–Chớ có ý tưởng
ấy! Ngươi không có năng lực để làm việc đó đâu.

Không màng đến lời
dạy của Phạm thiên, y vẫn giữ nguyên ý muốn sáng
tạo ra muôn vật. Đến khi Phạm thiên vừa trông qua
vật mà tên đệ tử tạo ra liền nói:

–Ngươi tạo ra sinh
vật gì mà đầu thì to, cổ quá nhỏ, bàn tay quá lớn
mà cánh tay lại cực bé, bàn chân nhỏ tí mà gót
chân lại cực kỳ đồ sộ. Vật ngươi tạo ra thật
giống như quỷ Tỳ-xá-xà vậy.

Việc Phạm thiên tạo
ra muôn vật trong truyện trên cần phải hiểu là mỗi
sinh vật trong thế gian đều do nghiệp báo tạo ra chẳng
phải do Phạm thiên sáng tạo.

Chư Phật thuyết pháp
không bao giờ vướng mắc vào nhị biên, không chủ
trương “đoạn diệt” cũng chẳng chủ trương “thường
trú”. Ví như Đức Thế Tôn thuyết Bát chánh đạo,
bọn ngoại đạo nghe xong hoặc chấp đoạn diệt, hoặc
chấp thường trụ, rồi lừa dối thế gian kêu gọi
tô Phật tượng cúng dường. Những điều như thế
thật không phải là chánh pháp.


<詞 id="41126265">62- NGƯỜI BỆNH ĂN THỊT GÀ CON</詞>

Thuở xưa có một
người lâm trọng bệnh, lương y đến xem mạch xong nói:

–Ông phải thường
ăn một con gà con thì bệnh có thể sẽ thuyên giảm.

Người bệnh kia theo
lời sai người ra chợ mua một con gà con về ăn thịt,
nhưng y chỉ ăn một con rồi không ăn nữa.

Sau đó, vị lương y
đến xem mạch hỏi y:

–Bệnh tình của ông
có thuyên giảm chút nào không?

Người bệnh kia trả lời:

–Bữa trước thầy
dạy tôi phải thường ăn thịt gà con vì vậy nay tôi
đã ăn hết một con rồi không dám ăn nữa.
Vị lương y nói:

–Nếu ông đã ăn
hết một con rồi tại sao không ăn nữa. Ông tưởng
rằng chỉ ăn có một con gà thì bệnh có thể lành
sao?

Tất cả ngoại đạo
đều như thế. Nghe chư Phật, Bồ-tát, các bậc Y vương
vô thượng dạy: “Phải tập làm chủ, thấu triệt
tâm thức”, chúng ngoại đạo liền chấp thủ thường
kiến, chủ trương: “Trong ba thời quá khứ, hiện tại
và vị lai chỉ có thức là thường trú không biến
đổi.” Bọn họ cũng như người bệnh kia chỉ ăn có
một con gà nên không thể trị lành căn bệnh phiền
não, mê hoặc. Chư Phật, bậc Đại trí dạy họ phương
pháp đoạn trừ bệnh chấp thường: “Tất cả các
pháp sinh diệt trong từng niệm tưởng, tại sao chỉ có
thức là mãi mãi tồn tại, không biến đổi.” Cũng
như vị lương y dạy người bệnh kia ăn thịt gà con để
lành bệnh, Đức Phật cũng thế, dạy chúng sinh hiểu
rõ các pháp vốn biến hoại không thường trú nhưng
các pháp cũng vốn tương tục sinh khởi chẳng phải
đoạn diệt hoàn toàn để trừ căn bệnh “chấp
thường”, “chấp đoạn” của họ.


<詞 id="41126266">63- DIỄN VIÊN mặc ĐỒ DIỄN QUỶ LA-SÁT KHIẾN MỌI NGƯỜI</詞>
KINH HÃI

Thuở xưa tại nước
Càn-đà-vệ có một đoàn ca kịch gặp lúc đói kém
nên phải tha phương cầu thực trình diễn kiếm sống.
Trên đường họ đi ngang qua núi Bà-la-tân. Nơi đây
nghe đồn có nhiều ác quỷ La-sát chuyên ăn thịt
người. Lúc đó, đoàn phải trú qua đêm trong núi.
Gió núi thổi lốc từng cơn lạnh lẽo nên họ phải
đốt lửa để ngủ. Trong đoàn có một người sợ
lạnh nên lấy bộ đồ diễn kịch vai quỷ La-sát bận
vào rồi đến ngồi bên đống lửa. Vào nửa đêm,
một người trong đoàn thức dậy chợt thấy bên
đống lửa có một con quỷ La-sát. Anh ta không chịu
xem kỹ đã co chân bỏ chạy, làm kinh động đến tất
cả bạn diễn trong đoàn khiến mọi người đều bỏ
chạy tứ tán. Thấy bọn người kia bỏ chạy, anh
chàng trong lớp áo diễn La-sát cũng chạy đuổi theo.
Các người bạn trong đoàn thấy anh ta đuổi theo sau,
la lên: “Ôi! Nó muốn ăn thịt bọn ta kìa!”. Nỗi
kinh hoàng tăng lên gấp bội, họ càng ra sức chạy
như điên, vượt núi, băng sông, chẳng kể lạch
ngòi, đá sỏi. Thân thể cả bọn đều bị thương
tích, tinh thần tán loạn. Đến khi trời sáng, họ mới
vỡ lẽ không phải quỷ.

Người đời cũng
thế. Ở trong phiền não, thiếu pháp chân thiện nên
muốn đi xa để mong cầu pháp thực tối thượng
thường, lạc, ngã, tịnh nhưng lại chấp năm ấm là
ngã. Vì ngã kiến nên họ bị trôi lăn, rong ruỗi
trong đường sinh tử, phiền não theo đuổi, không
được tự tại rơi vào đường chông gai sỏi đá
tam đồ ác thú. Đến khi trời sáng ví như đêm đen
sinh tử bị ánh sáng trí tuệ quét sạch mới tỏ rõ
năm ấm không phải là chân ngã.


<詞 id="41126267">64- MỌI NGƯỜI ĐỒN CÓ ÁC QUỶ TRONG NGÔI NHÀ CỔ</詞>

Thuở xưa có một
ngôi nhà cổ. Thiên hạ đồn rằng có một con quỷ
hung tợn đang trú ngụ trong đó. Mọi người đều sợ
hãi, không ai dám vào trong nghỉ qua đêm. Bấy giờ,
có một anh chàng vỗ ngực tự cho là rất can đảm, tuyên bố:

–Tôi sẽ nghỉ qua
đêm trong ngôi nhà đó.

Đêm đến, anh vào
ngủ trong ấy. Khi đó, có một người cũng tự xưng
là can đảm, dũng khí hơn cả người kia. Nghe bạn nói
có một con quỷ dữ ở trong ngôi nhà đó, anh chàng
này liền xung phong vào trong. Khi anh ta đẩy cửa bước
vào, người đến trước tưởng là quỷ liền ra sức
xô mạnh, chèn cửa không cho vào. Anh chàng đến sau
cũng tưởng là có quỷ trong nhà nên dùng hết sức
đẩy bật cửa xông vào. Hai người đánh nhau dữ
dội. Đến khi trời sáng tỏ nhìn ra mới biết đều
không phải là quỷ.

Tất cả người đời
cũng thế. Mọi vật trên đời đều do nhân duyên
giả hợp, không có chủ thể. Khi phân tích rã rời
thì có gì là ngã đâu. Thế mà chúng sinh cứ mãi
tính toán phải trái, thiệt hơn rồi sinh ra đấu tranh
kiện tụng cũng như hai người kia không khác.


<詞 id="41126268">65- NĂM TRĂM VIÊN THUỐC BỔ</詞>

Thuở xưa có người
đàn bà tánh tình trắc nết, hư hỏng. Lòng dục bộc
phát nên thị nảy ra ý tưởng độc ác giết chồng.
Lúc nào chị ta cũng suy nghó mưu kế để giết cho được
người chồng. Mọi kế hoạch mưu toan đều không tiện
lợi. Đúng lúc đó, người chồng được lệnh ra
nước ngoài. Chị ta liền lập mưu, bí mật làm các
viên thuốc độc để giết chồng. Nàng ta nói gạt người chồng:

–Nay anh đi xa, em rất
lo anh đường xa mệt nhọc nên đã làm năm trăm
viên thuốc bổ này để anh dùng làm tư lương mang
theo bên mình. Anh ra nước ngoài, đến nước người
khi nào mệt đói thì có thể dùng.

Nhớ lời vợ, đến
nước ngoài anh ta vẫn chưa dùng viên nào. Màn đêm
dần buông, anh ta dừng chân nghỉ đêm trong rừng nhưng
sợ ác thú nên anh leo lên cây để ngủ, gói thuốc
bổ để quên dưới gốc cây. Ngay trong đêm đó, năm
trăm tên cướp vừa đánh cướp đúng năm trăm
con ngựa và rất nhiều báu vật của quốc vương nước
đó cũng dừng chân nghỉ dưới gốc cây kia. Do phải
ra sức trốn chạy nên tên nào cũng đói khát mệt
nhừ. Thấy dưới gốc cây có gói thuốc bổ lũ
cướp liền chợp lấy rồi chia cho mỗi tên một viên.
Thuốc độc rất mạnh nên năm trăm tên cướp đều
chết ngay tức khắc. Người kia ngủ trên cây đến
sáng. Sau khi thức dậy thấy lũ cướp đã chết cả
dưới gốc cây. Anh ta bèn lượm một thanh đao chém
trên thi thể mỗi tên cướp vài đao rồi mới thâu
nhặt tất cả các yên ngựa và của cải châu báu,
lùa bầy ngựa đưa về kinh đô nước bạn.

Lúc đó quốc vương
nước kia cùng đông đảo quan quân đang trên đường
truy tìm bọn cướp cũng vừa tới, gặp anh ta giữa
đường. Quan quân bắt giải anh ta đến chỗ vua. Nhà vua hỏi:

–Ngươi là ai? Lấy
được ngựa của trẫm ở đâu?
Anh ta thưa:

–Thần là dân của
quốc gia bên cạnh. Trên đường sang quý quốc, thần
gặp phải bọn cường đạo nên đã đánh nhau với
chúng. Hiện giờ, bọn cướp năm trăm tên đều
chết cả dưới gốc cây đằng kia. Do vậy, thần mới
lấy được bầy ngựa và của cải vật báu này đưa
về dâng trả cho vương quốc. Nếu bệ hạ không tin thì
có thể di gót đến nơi ấy xem qua các vết tử thương
do thần chém bọn cướp.

Vị vua liền sai vị quan
thân tín đến xem, trở về tâu lại quả đúng lời
anh ta nói. Nhà vua rất vui mừng, ngợi khen là việc
vô cùng hy hữu, lệnh đưa anh ta về kinh ban thưởng
rất nhiều vàng bạc châu báu, còn phong anh ta cai quản một tụ lạc.

Một vị cận thần
trong triều sinh lòng đố kî, tâu lên vua:

–Người ấy là
người phương xa đến. Bệ hạ chớ nên quá tin
tưởng. Sao bệ hạ lại trọng thưởng và ưu đãi y
quá hậu như thế, còn phong tước cho y hơn cả các
quan cận thần nữa.

Người ngoại quốc
kia nghe được lời ấy liền lớn tiếng thách thức:

–Ai có đủ sức
mạnh, dũng khí có thể bước ra cùng tôi thi đấu.
Xin mời đến khoảng đất trống kia để thử tài.

Các quan cận thần
đều kinh hãi không dám lên tiếng. Lúc bấy giờ,
trong nước tại một khu rừng lớn có một con sư tử
rất hung tợn hay rình bên đường vồ người ăn
thịt. Mọi người không ai dám héo lánh đến con
đường kia. Vị cận thần nọ biết việc đó liền tâu lên đức vua:

–Kẻ ngoại bang kia
tự xưng là có dũng khí oai hùng, vô địch thiên
hạ. Nay nếu y có thể giết con sư tử kia, trừ hại
cho nước ta thì mới thật xứng đáng bậc kỳ tài.

Nhà vua nghe lời tâu,
ban cho anh ta đao và côn để tìm giết sư tử. Lúc
đó, người ngoại quốc kia vâng lệnh vua, can đảm đi đến chỗ mãnh sư.

Con mãnh sư thấy y
lập tức rống lên một tiếng kinh hồn, nhảy bổ đến
trước mặt. Anh chàng kinh hãi vội vã trèo lên cây.
Sư tử há lớn miệng, cất đầu ngó lên cây. Anh ta
run bắn lên, sẩy tay rớt thanh đao xuống lại rơi ngay
vào họng sư tử. Con mãnh sư chết ngay lập tức. Khi
đó, anh ta nhảy nhót vui mừng không thể tả. Khi trở
về cung tâu lên, đức vua thưởng cho anh ta còn nhiều
gấp bội hơn lúc trước. Tất cả nhân dân trong nước
đều kính phục, ngợi khen anh ta vô cùng.

Thuốc bổ của người
vợ là sự bố thí không thanh tịnh. Quốc vương phái
anh ta đi sứ dụ cho chư vị thiện tri thức. Đến nước
khác dụ cho các cõi trời. Giết năm trăm tên cướp
dụ cho người tu hành đoạn tận năm dục và các
phiền não chứng được quả Tu-đà-hoàn. Gặp vua
nước láng giềng dụ cho gặp được các bậc Hiền
thánh. Các vị cựu thần sinh tâm đố kî của nước
láng giềng dụ cho ngoại đạo thấy người trí có
thể đoạn trừ phiền não và năm dục liền phỉ
báng, cho rằng không có việc ấy. Người ngoại quốc
thị oai, lên tiếng thách thức nhưng không một ai trong
đám cựu thần kia dám đấu với anh ta ví như ngoại
đạo không dám chống cự. Giết sư tử dụ cho người
tu tập đoạn các điều ác, trừ phiền não, điều
phục được ác niệm liền chứng quả lậu tận.
Người kia mỗi khi gặp việc luôn run rẩy dụ cho người
tu tập có thể dụng nhược thắng cường, lấy chỗ
yếu để thắng cái mạnh.

Chuyện này có ý
nghóa là ban đầu người tu tập tuy không phải tịnh
tâm bố thí nhưng được bậc thiện tri thức hỗ trợ,
hộ trì thì có thể đạt kết quả thù thắng. Bất
tịnh bố thí mà còn như thế, huống chi đem lòng hoan
hỷ bố thí để tích góp ruộng phước.

KINH BÁCH DỤ
<卷 id="41126269">QUYỂN 4</卷>

­66.Mồm lẩm bẩm cách lái thuyền, tay không biết lái.

67. Vợ chồng đánh cuộc ăn bánh.

68. Ôm hận hại nhau.

69. Noi gương tổ tiên ăn nhanh.

70. Nếm trái Tần-bà-la.

71. Hư mắt vì vợ.

72. Ngậm gạo chịu mổ miệng.

73. Nói dối ngựa chết.

74. Phàm phu xuất gia
mong cầu lợi dưỡng.

75. Cả lạc đà và ghè đều mất.

76. Nông phu mơ tưởng công chúa.

77. Vắt sữa lừa.

78. Dặn con đi sớm.

79. Gánh ghế cho vua.

80. Rửa ruột.

81. Bị gấu quào.

82. Gieo lúa.

83. Con khỉ.

84. Vì nguyệt thực đánh chó.

85. Người phụ nữ bị bệnh mắt.

86. Cha giữ khuyên tai cho con.

87. Bọn cướp chia của.

88. Nắm đậu của chú khỉ.

89. Chuột vàng và rắn độc.

90. Lượm được tiền.

91. Người nghèo so của.

92. Đứa trẻ được kẹo.

93. Bà lão đánh cọp.

94. Ngọc Ma-ni hay lỗ thoát nước.

95. Vợ chồng chim bồ câu.

96. Nói dối mắt mù.

97. Bị cướp đoạt mất áo lông.

98. Đứa trẻ được rùa.


<詞 id="41126270">66- MỒM LẨM BẨM CÁCH LÁI THUYỀN, TAY KHÔNG</詞>
BIẾT LÁI

Thuở xưa có một vị
đại trưởng giả cùng đoàn thương gia ra biển tìm
của báu. Ông ta đọc qua rất nhiều sách dạy phương
pháp điều khiển tàu thuyền trên biển nên khoe với mọi người:

–Trên biển, nếu
thuyền đi vào vùng nước xoáy hay gặp vùng có đá
ngầm thì phải giữ tay lái cho chắc, xem kỹ phương
hướng và phải hết sức bình tónh.

Ông ta còn thao thao rằng:

–Phương pháp đi
biển tôi đều tường tận cả.

Mọi người nghe xong
rất tin tưởng lời ông nói.

Chẳng bao lâu, khi
thuyền đang ở giữa biển, vị thuyền trưởng đột
nhiên bạo bệnh qua đời. Vị trưởng giả kia liền
thay thế thuyền trưởng điều khiển thuyền. Khi thuyền
đi vào vùng nước xoáy, chảy giật dữ dội, ông ta
cứ lẩm bẩm trong miệng:

–Phải giữ tay lái
cho chắc, xem kỹ phương hướng.

Nhưng thuyền cứ xoay
vòng tại chỗ, không cách nào tiến lên để đến
cùng nước an toàn. Cuối cùng cả thuyền lẫn đoàn
thương gia đều chìm xuống nước táng mạng.

Kẻ phàm phu cũng như
thế. Có một số người học qua đôi chút phương
pháp thiền quán sổ tức và quán bất tịnh. Tuy rành
rõ văn chữ nhưng không hiểu nghóa lý một cách
tường tận. Thật ra họ không hiểu gì mà cứ tự
khoe là tường tận mọi phương pháp thiền quán, rồi
dối gạt dạy người tu thiền khiến cho tâm họ càng
loạn động, mê muội, đánh mất bản tâm, sai lạc ý
chỉ. Đến cuối đời, dẫu tuổi cao vẫn không được
chút lợi ích gì giống như gã trưởng giả xuẩn
ngốc dìm chết mọi người xuống biển vậy.


<詞 id="41126271">67- VỢ CHỒNG ĐÁNH CUỘC ĂN BÁNH</詞>

Thuở xưa có một
đôi vợ chồng làm ba cái bánh, chia nhau mỗi người
một cái, còn thừa một cái. Cả hai cùng đánh
cuộc: Nếu ai lên tiếng trước sẽ bị thua, không được
ăn nốt cái bánh kia. Đã đánh cuộc nên vì một
cái bánh hai vợ chồng đều im lặng, không ai chịu mở
miệng nói một câu nào. Đêm đến, một tên trộm
lẻn vào nhà vơ vét tiền của. Tất cả đồ đạc
trong nhà đều bị y hốt sạch. Vì lời đánh cuộc nên
cả hai người dù tận mắt thấy sự việc nhưng chẳng
ai lên tiếng. Tên trộm thấy vậy càng dạn dó muốn
xâm phạm tiết hạnh của người vợ ngay trước mặt
người chồng. Anh chồng cứ giương mắt ngó chứ
không chịu mở miệng nói một lời nào. Cô vợ
hoảng hốt la ó ầm ỉ:

–Anh thật ngu quá!
Cớ sao chỉ vì một cái bánh mà thấy trộm vẫn không
kêu tiếng nào cả vậy?

Người chồng liền vỗ tay cười lớn:

–Ha ha! Em đã thua
rồi. Cái bánh vậy là thuộc về phần anh nhé!

Mọi người nghe được
chuyện đó không ai không chê cười.

Người đời cũng
như thế. Vì chút danh lợi nên giả hình tướng trầm
mặc, thanh tịnh nhưng nội tâm lại luôn bị phiền não
và vô số điều ác chi phối hành hạ, đánh mất
thiện niệm, đọa lạc vào tam đồ. Tuy thế, họ vẫn
không chút nào kinh sợ, mong cầu xuất ly trái lại
cứ mê đắm năm dục. Dù ở trong cảnh đại khổ
não mà lòng không chút e ngại cũng như cặp vợ
chồng ngu dại kia không khác.


<詞 id="41126272">68- ÔM HẬN HẠI NHAU</詞>

Thuở xưa có một
người ôm lòng oán hận với một người kia, tâm
trạng sầu khổ, u uất không vui. Có người thấy thế hỏi:

–Dạo này sao anh có
vẻ sầu khổ, tiều tụy như thế?
Anh ta trả lời:

–Có một gã cứ
nói xấu, mỉa mai tôi thậm tệ. Sức tôi không thể
báo thù nỗi. Nay tôi không biết làm cách nào để
trả thù hắn để vơi cơn sầu muộn này đây.

Người kia liền nói:

–Chỉ có bài chú
Tỳ-đà-la mới có thể hại hắn mà thôi. Tuy nhiên
tụng bài chú này có một điều nguy hiểm là chưa
hại được gã ta thì ngược lại đã làm hại chính
bản thân anh rồi.

Anh chàng nghe xong rất vui mừng nói:

–Rất mong anh dạy cho
tôi. Dù phải tự hại bản thân cũng không sao miễn
là tôi phải báo được thù, làm cho hắn bị thương tích mới được.

Người đời cũng
như thế. Vì nóng giận nên mong ước có chú
Tỳ-đà-la để dùng hãm hại, trả thù người. Cuối
cùng chưa hại được người mà đã bị lửa sân
hận thiêu đốt, làm hại bản tâm, đọa lạc vào tam
đồ: địa ngục, ngạ quỷ, súc sinh giống như gã ngốc trên không khác.


<詞 id="41126273">69- NOI GƯƠNG TỔ TIÊN ĂN NHANH</詞>

Thuở xưa có một
người từ miền Bắc Ấn đến Nam Ấn cư trú. Ở đó
một thời gian dài anh ta cưới được một cô gái,
kết nghóa trăm năm. Một hôm, người vợ vừa dọn
cơm lên, anh ta không quản cơm canh nóng hổi, há miệng
nuốt lia lịa. Người vợ thấy việc kỳ quái nên hỏi chồng:

–Ở đây chẳng ai
giành ăn với anh. Có việc gì gấp lắm sao mà anh ăn
uống hấp tấp như thế. Sao không thong thả, từ từ
mà ăn?

Người chồng liền đáp:

–Có điều này bí
mật lắm! Không thể nói cho em được.

Người vợ nghe thế,
cho là nhất định có điều gì đặc biệt lắm nên cứ
ân cần theo anh ta hỏi mãi.

Một hồi lâu, anh
chàng mới trả lời:

–Tổ tiên nhiều đời
của anh đều luôn ăn nhanh như thế. Nay anh phải noi
gương tổ tiên nên mới có cái tật ăn nhanh ấy.

Kẻ phàm phu trong đời
cũng như thế. Không tường tận nghóa lý, chẳng phân
biệt thiện ác, làm các việc sai quấy mà không biết
hổ thẹn lại còn tuyên bố: Cha ông tôi trước nay
đều làm theo cách như vậy. Những kẻ như vậy đến
tận cuối đời vẫn không thay đổi được cũng như
chàng ngốc kia tập ăn nhanh mà còn tự cho là một
truyền thống tốt đẹp.


<詞 id="41126274">70- NẾM TRÁI TẦN-BÀ-LÀ</詞>

Thuở xưa có một vị
trưởng giả muốn ăn trái Tần-bà-la nên sai người
hầu mang tiền sang nước khác mua. Ông dặn gã người
hầu phải lựa loại trái ngon ngọt, tươi tốt mới
mua về. Anh người hầu liền đem tiền đến tận vườn
để mua. Người chủ vườn rao rằng:

–Tất cả trái
Tần-ba-la trên cây này của tôi đều rất ngon ngọt,
không có trái nào hư cả. Anh có thể nếm thử một
trái thì đủ biết.
Anh ta nói ngay:

–Nay tôi phải nếm
hết tất cả trái Tần-ba-la ở đây rồi mới mua.
Nếu chỉ nếm một trái thì làm sao biết được.

Anh ta bèn tự tay
hái. Mỗi trái hái xong anh ta đều nếm thử qua trước
khi đem về nhà. Vị trưởng giả thấy đống quả
Tần-ba-la nham nhở như thế hết còn muốn ăn nữa,
sai đem đổ tất cả.

Người đời cũng
như thế. Một số người nghe dạy: “Bố thí, giữ
giới sẽ được đại phú quý, bình an. Thân luôn
được yên ổn, không bị chướng ngại, bệnh tật,
tai nạn.” Lại không tin mà nói rằng: “Bố thí thì
được giàu sang. Chừng nào tôi được giàu sang thì
tôi mới tin.” Nên biết rằng mọi sự giàu sang,
nghèo hèn trên đời đều là kết quả của những
gì mình đã gây tạo từ trước. Họ không biết
rằng muốn khảo xét việc gì phải dựa vào lý nhân
quả. Đã không tin còn hủy báng, cố chấp rằng phải
tự mình thân chứng. Đến ngày từ giã cõi đời,
tài sản tiêu tán hết cũng như gã hầu kia nếm thử
trái Tần-bà-la nên cuối cùng phải đổ đi tất cả vậy.


<詞 id="41126275">71- HƯ MẮT VÌ VỢ</詞>

Thuở xưa có người
cưới hai người vợ. Mỗi khi gần gũi với người
vợ này thì bị vợ kia giận hờn, anh ta rất lúng
túng không biết bỏ người nào, lấy người nào.
Đêm đến đi ngủ, anh ta cứ nằm giữa hai người
vợ, ngữa mặt lên. Đúng lúc đó, trời đổ một
cơn mưa lớn. Mái nhà bị dột, nước mưa cuốn bụi
đất trên mái chảy xuống vào ngay đôi mắt của anh
ta. Anh chành vẫn kiên quyết giữ quyết định của mình
không chịu quay đầu tránh. Nước bụi cứ chảy mãi
khiến cả hai mắt anh ta đều bị hư.

Kẻ phàm phu trên đời
cũng thế. Gần gũi bạn ác, tập các thói hư tật
xấu, dần dần tạo nghiệp theo ba đường ác nên mãi
mãi trú trong vòng sinh tử, mất hẳn con mắt tuệ
cũng như người chồng ngốc nghếch kia chỉ vì hai người
vợ nên hai mắt đều bị hư cả.


<詞 id="41126276">72- NGẬM GẠO CHỊU MỔ MIỆNG</詞>

Thuở xưa có một
người cùng vợ trở về nhà thăm cha vợ. Thấy
người nhà vợ giã gạo, anh ta bèn lén bốc một
nắm cho vào miệng. Thình lình người vợ đi ra muốn
tìm chồng bàn chuyện nhưng miệng anh ta đầy cả gạo
nên không cách nào nói chuyện được. Anh ta lại
ngại vợ mình biết việc nên nhất định không chịu
nhổ gạo ra. Thế là anh ta cứ ngậm cứng miệng không
nói một câu. Người vợ lấy làm quái lạ: Tại sao
chồng mình không nói, bèn lấy tay rờ thử thì thấy
miệng anh ta phồng sưng lên liền thưa với cha:

–Chồng con vừa về
đến nhà đột nhiên miệng bị sưng phồng lên, không thể nói được.

Cha vợ liền cho mời
thầy thuốc đến trị bệnh cho anh ta. Sau khi xem qua, vị thầy thuốc bảo:

–Bệnh này rất nặng
phải dùng dao mổ mới có thể trị được.

Nói xong, ông lấy dao
mổ rạch lên má anh ta. Gạo ngậm trong miệng đổ cả
ra ngoài. Sự việc lộ ra, mọi người đều biết cả.

Người đời cũng
thế. Làm các điều ác, phạm tịnh giới lại cố ý
che giấu tội lỗi không chịu phát lộ sám hối, cuối
cùng phải rơi vào cảnh địa ngục, ngạ quỷ, súc sinh
cũng như người ngu kia vì một chút só diện, không
chịu nhả gạo ra để khi dao mổ miệng thì việc xấu phải lộ ra cả.


<詞 id="41126277">73- NÓI DỐI NGỰA CHẾT</詞>

Thuở xưa, có một
người cỡi một con hắc mã lâm trận đánh giặc.
Quá kinh sợ không thể chiến đấu, anh liền lấy máu
bôi lên mặt mũi, nằm lẫn vào giữa thi hài các
chiến binh tử trận giả như đã chết. Con ngựa của
anh cỡi bị người khác đoạt mất. Khi quân lính hai
bên rút đi hết, anh ta muốn đào ngũ về nhà nên
cắt đuôi một con ngựa trắng của người khác đem về.

Về đến nhà có người hỏi:

–Con ngựa anh cỡi
lúc trước đâu. Sau không cỡi nói về!
Anh ta trả lời:

–Ngựa của tôi đã
chết. Tôi đã đem cái đuôi của nó về đây.

Người kia liền bảo:

–Con ngựa trước
kia của anh lông đen. Nay tại sao đuôi lại thành lông
trắng thế này?

Anh chàng lung túng
ngậm câm không trả lời được nên bị mọi người cười chê.

Người đời cũng
thế. Miệng luôn nói về việc tu hành, hiền thiện, vì
từ bi không ăn thịt uống rượu nhưng cứ giết hại
chúng sinh, tăng thêm tội chướng. Dối gạt tự xưng
hiền thiện mà không việc ác nào không làm cũng
như người ngu kia nói dối ngựa mình đã chết vậy.


<詞 id="41126278">74- PHÀM PHU XUẤT GIA MONG CẦU LỢI DƯỠNG</詞>

Thuở xưa có một vị
quốc vương ban hành một luật lệ đối với các
Bà-la-môn trong nước của mình là phải tắm rửa
sạch sẽ thân thể. Ai không tuân theo sẽ bị đầy đi lao dịch.

Có một Bà-la-môn
luôn mang theo bình đựng nước tắm, nói dối rằng:

–Người tắm rửa
sạch sẽ là người phải luôn mang theo bình đựng
nước tắm bên mình.

Khi có nước lại sai
đem đổ đi tất cả còn tuyên bố rằng:

–Tôi chẳng tắm rửa
đâu. Vua muốn vậy thì cứ tự tắm một mình đi. Vì
theo lệnh vua tôi phải dùng cái bình đựng nước
này để tránh hình phạt lao dịch thôi.

Nối dối đã tắm
rửa sạch sẽ thật ra chẳng bao giờ tắm cả. Một số
kẻ phàm phu xuất gia cũng thế. Mang hình thức đầu
tròn, áo vuông nhưng bên trong lại hủy phạm giới
cấm, giả hiện nghiêm trì giới luật để mong cầu
lợi dưỡng và để trốn tránh trách nhiệm xã hội.
Hình thức bên ngoài tương tự Sa-môn nhưng bản chất
chẳng phải Sa-môn cũng như gã Bà-la-môn mang bình
nước không cho có hình thức vậy.


<詞 id="41126279">75- CẢ LẠC ĐÀ VÀ GHÈ ĐỀU MẤT</詞>

Thuở xưa có một
người nuôi một con lạc đà. Anh ta thường để thức
ăn trong ghè cho lạc đà ăn. Một hôm, lạc đà rúc
đầu vào ghè để ăn nhưng không thể nào rúc đầu
ra được. Anh ta tìm đủ mọi cách nhưng cũng không
làm sao kéo đầu nó ra được, nên rất lo lắng,
buồn phiền. Có một ông lão đến bảo anh ta:

–Anh đừng buồn bã
nữa. Lão sẽ dạy cho anh cách để kéo đầu lạc đà
ra khỏi ghè. Anh làm đúng theo lời lão thì chắc
chắn sẽ kéo ra rất nhanh. Anh chỉ cần chặt đầu con
lạc đà thì tự nhiên đầu sẽ rời khỏi ghè.

Anh ta theo lời ông
lão lấy dao chặt phăng đầu con lạc đà. Đã giết
chết con lạc đà còn phá bể luôn cái ghè. Người
ngu ngốc như thế chỉ khiến người đời cười chê mà thôi.

Những kẻ phàm phu
ám độn cũng như thế. Ban đầu phát tâm Bồ-đề,
chí cầu đạo quả tam thừa nên nỗ lực nghiêm trì
tịnh giới, phòng hộ các điều ác. Nhưng vì năm dục
nên phá hủy tịnh giới, xa lìa đạo quả tam thừa,
buông lung tâm ý, không điều ác nào không làm.
Đạo quả tam thừa lẫn tịnh giới đều bị mất cũng
như chàng ngốc trên mất cả lạc đà lẫn cái ghè vậy.


<詞 id="41126280">76- NÔNG PHU MƠ TƯỞNG CÔNG CHÚA</詞>

Thuở xưa có một
nông phu lên kinh thành chơi. Tình cờ anh ta thấy được
nhan sắc tuyệt trần của nàng công chúa con vua. Anh ta
trở về ngày đêm tưởng nhớ không nguôi nghó mãi
không biết cách nào để gặp được giai nhân. Mặt
mũi chàng ta dần dần trở nên vàng vọt, bơ phờ
rồi lâm trọng bệnh.

Người thân trong nhà
thấy thế hỏi anh ta:

–Vì sao bệnh lại
ngặt nghèo như thế?

Anh ta thổ lộ nguồn
cơn với người thân:

–Con tình cờ thấy
được dung nhan kiều diễm của công chúa nghó mãi
không tìm ra cách nào để gặp được nàng nên vì
vậy sinh bệnh. Nếu không gặp được nàng chắc con chết mất.

Cha mẹ anh ta liền bảo:

–Cha mẹ sẽ tìm hộ
con phương cách tốt nhất để con được toại nguyện.
Con chớ nên sầu não nữa.

Vài ngày sau, gia đình
và bạn bè đến thăm bảo anh ta:

–Cha mẹ và bạn bè
đã tìm cách gặp được công chúa cho em rồi nhưng
chỉ vì công chúa không ưng ý mà thôi.

Chàng nông phu nghe
xong vui mừng tươi cười nói lớn:

–Chắc chắn được
mà!

Những kẻ ngốc trên
đời cũng như thế. Không phân biệt rõ bốn mùa
xuân, hạ, thu, đông của thời tiết. Vào mùa đông
giá rét lại đem giống ra gieo hy vọng gặt được
lúa. Đã tốn công mà không cách nào chăm sóc
được nên cả mầm, thân, nhánh, lá đều hư thối
cả. Có người tu tập hưởng được chút ít phước
báo liền tự cho là đã đủ, tuyên bố có thể đạt
thành đạo quả Bồ-đề cũng như anh nông phu kia hy
vọng công chúa sẽ ưng thuận vậy.


<詞 id="41126281">77- VẮT SỮA LỪA</詞>

Thuở xưa có người
ở vùng biên ải chưa hề biết con lừa ra sao cả.
Nghe người ta đồn sữa lừa rất ngon nhưng họ cũng
chưa biết sữa lừa như thế nào. Sau đó, cả bọn
bắt được một con lừa đực. Thế là, vì muốn
uống sữa lừa nên họ tranh nhau tóm. Có người bóp
đầu lừa tìm sữa, có người cắn lỗ tai, có người
vặn đuôi, có người tìm ở chân, lại có người
nắm lấy sinh thực khí của chú lừa để tìm. Mỗi
người đều muốn tìm ra trước để uống. Đúng lúc,
con lừa bỗng tiểu tiện. Người đang nắm sinh thực
khí la lớn: “Ôi! Sữa lừa đây này.” Cả bọn
xúm lại hứng nước tiểu mà cứ ngỡ là sữa
lừa. Rốt cục cả bọn mệt nhoài mà chẳng ai tìm
được sữa. Tự mình làm khổ bản thân mà không
được chút lợi ích gì nên bị mọi người chê cười.

Những kẻ ngoại đạo
phàm phu cũng như thế. Nghe nói tu hành, học đạo
không phụ thuộc vào pháp môn tu tập nên vọng tưởng
sinh ra các loại tà kiến hoặc lõa thể, hoặc nhịn
đói, hoặc trú trong rừng núi, hoặc nhảy vào lửa.
Các loại tà kiến như thế đều rơi vào ác đạo
cũng như những người ngu vọng cầu sữa lừa trên vậy.


<詞 id="41126282">78- DẶN CON ĐI SỚM</詞>

Thuở xưa có một
người tối đó dặn con:

–Sáng mai con phải
dậy sớm cùng cha đến ngôi làng kia có việc cần.

Đứa con nghe nói mình
được đi nên sáng sớm không hỏi ý cha đi một
mình đến đó. Đến nơi đó rồi, thân thể mệt mỏi
vô cùng nhưng không biết phải làm gì, lại chưa ăn
uống gì nên đói khát tưởng chừng sắp chết, nên
anh ta vội quay về nhà. Về tới nhà gặp cha, người
cha thấy con trở về la mắng thậm tệ:

–Ngươi thật là
xuẩn ngốc, không có chút trí tuệ gì cả. Tại sao
không đợi cha mà tự đi một mình để đến nỗi cực khổ như thế.

Mọi người biết
chuyện đều chê cười anh ta.

Kẻ phàm phu trong đời
cũng thế. Một số người có duyên được thế phát
xuất gia, vận ba y nhưng không cầu bậc Minh sư để
nương tựa học hỏi giáo pháp. Do vậy đánh mất cơ
hội tu tập các công đức, thiền định các pháp môn
khác. Tất cả bốn quả Sa-môn thù thắng đều mất
cả như người con ngốc nghếch kia tự mình ra đi rồi
lại tự mình trở về một cách vô ích, chỉ tự làm
khổ bản thân. Hình thức tương tự Sa-môn nhưng thật
ra không có phẩm hạnh Sa-môn.


<詞 id="41126283">79- GÁNH GHẾ CHO VUA</詞>

Thuở xưa có một vị
quân vương muốn đến vườn Vô ưu để thưởng
ngoạn. Nhà vua truyền cho một vị quan:

–Khanh hãy tìm một
cái ghế mang đến vườn Vô ưu để trẫm ngồi nghỉ.

Lúc đó, vị quan kia
xấu hổ không muốn đi tìm nên tâu vua:

–Thần không tìm
được như thần có thể vác được.

Vua nghe thế ra lệnh
đem ba mươi sáu cái ghế chất cả trên lưng ông ta,
lệnh vác vào trong vườn. Người ngu như thế chỉ bị
thiên hạ cười chê.

Người đời cũng
thế. Có người mỗi khi thấy một sợi tóc nữ nhân
rơi trên đất, tự nói: “Ta giữ giới thanh tịnh
nên không dám đụng đến nói.” Sau đó, bị phiền
não mê hoặc nên đối với ba mươi sáu thứ bất
tịnh như tóc, lông, móng, răng, phân, nước tiểu…
đều không cho là dơ bẩn. Cùng một lúc xúc chạm
với cả ba mươi sáu thứ không xấu hổ, đến khi
chết vẫn không bỏ cũng như vị quan ngu ngốc cam tâm vác ghế kia vậy.


<詞 id="41126284">80- RỬA RUỘT</詞>

Thuở xưa có một
người bị mắc bệnh ở vùng hạ bộ. Thầy thuốc bảo:

–Bệnh của anh ta
phải rửa ruột thì mới có thể lành được.

Vị lương y lấy thuốc
rửa và các dụng cụ dùng rửa ruột cho anh ta ra.
Ông ta có việc ra ngoài chưa trở lại, anh chàng bệnh
nhân liền chộp lấy chai thuốc rửa uống hết. Vừa
uống xong, bụng anh đầy trướng lên đau đớn tưởng
chừng như sắp chết, không cách nào kiềm chế cơn
đau được. Vị lương y trở lại thấy việc kỳ lạ nên hỏi:

–Sao anh lại bị như
thế?
Anh ta trả lời:

–Hồi nãy tôi đã
uống chai thuốc rửa nên bây giờ đau đớn sắp chết được.

Vị lương y nghe xong
liền mắng anh ta thậm tệ:

–Anh quả thật là
ngu quá đổi. Đã không biết sử dụng lại cứ uống
càn thuốc. Nay anh phải ói ra mới có thể hết đau được.

Người ngu ngốc như
thế chỉ làm trò cười cho thiên hạ.

Kẻ phàm phu cũng
thế. Muốn tu học các phương pháp quán tưởng của
thiền định nhưng thầy dạy phải quán pháp bất tịnh
lại quán niẹâm hơi thở, dạy quán niẹâm hơi thở
lại quán tưởng sinh giới. Đảo lộn thứ tự trước
sau không có căn bản. Kết quả làm hại đến tuệ
mạng, lâm vào cảnh bế tắc. Không chịu tham vấn học
hỏi các bậc Minh sư nên tu tập sai lầm đảo lộn
phương pháp cũng như người ngu uống thuốc rửa ruột
bất tịnh trên vậy.


<詞 id="41126285">81- BỊ GẤU QUÀO</詞>

Thuở xưa có hai cha
con cùng bạn bè đồng hành đi ngang một khu rừng.
Người con thả bước vào rừng bất ngờ bị một con
gấu xông ra quào cấu. Móng của nó gây thương tích
khắp thân thể anh ta. Trong cơn nguy khốn, người con
vội chạy ra khỏi rừng trở lại chỗ người cha và
các bạn. Người cha thấy thân thể con mình thương
tích khắp nơi lấy làm lạ hỏi đứa con:

–Vì sao con lại bị
thương tích đầy mình như vậy?

Đứa con thưa với cha:

–Có một loài thú
gì thân thể phủ đầy lông dài thườn thượt đuổi
theo tấn công con.

Người cha cầm ngay
cung tên đi vào rừng. Đến giữa rừng, ông ta thấy
một Tiên nhân râu tóc rất dài liền giương cung
muốn bắn. Người bạn đi theo ngăn lại:

–Vì sao anh lại bắn
vị kia. Người ấy không làm hại ai cả. Nếu anh bắn
vị ấy sẽ có tội đấy.

Người ngu trên đời
cũng lại như thế. Đã là người xuất gia, tuy bận
pháp phục nhưng không có chút đạo hạnh nào nên bị
khinh rẻ. Đã vậy lại còn rấp tâm làm hại những
người đạo đức, hiền lương tỉ như người cha kia
vì thương tích do gấu cào của con mình nên vu oan cho
cả bậc Thần tiên.


<詞 id="41126286">82- GIEO LÚA</詞>

Thuở xưa có một anh
nông dân ra thăm ruộng. Thấy lúa mạ phát triển tươi
tốt, anh ta bèn hỏi thăm vị chủ ruộng:

–Ông làm thế nào
mà ruộng lúa này xanh tươi quá vậy?

Vị chủ ruộng trả lời:
–Cày đất cho kỹ,
bang cho bằng rồi bón phân, tháo nước vào nên mới được như thế.

Anh ta làm đúng theo
phương pháp đó. Cày, bang đất, bón phân, dẫn nước
vào đất ruộng của mình. Khi chuẩn bị gieo giống, anh
ta lại ngại bước chân của mình giẫm xuống ruộng
sẽ làm đất thô cứng, lúa không mọc được. Anh
tự nhủ: “Ta phải ngồi trên giường rồi sai người
khiêng đi. Ta ngồi trên giường gieo xuống, như thế
là tốt nhất.” Nghó xong, anh ta sai bốn người, mỗi
người một góc khiêng giường xuống ruộng để anh
ngồi trên vãi giống. Mặt ruộng bị dày xéo trở
nên thô cứng vô cùng. Mọi người chê cười: Sợ
hai chân mình bước xuống ruộng làm đất thô cứng
nay lại tăng thành tám cái chân giẫm đạp trên ruộng!”.

Kẻ phàm phu cũng lại
như thế. Vâng giữ ruộng giới mầm thiện sẽ sinh.
Phải học tập và thực hành theo lời thầy giáo
giới để hạt giống chánh pháp nảy mầm. Thế nhưng
có một số người trái lời thầy dạy, vi phạm giới
luật, làm các điều ác khiến hạt giống giới không
thể phát triển được. Tỉ như anh chàng sợ hai chân
mình bước làm hư mặt ruộng nhưng lại để tám cái
chân người hầu giẫm nát đất ruộng.


<詞 id="41126287">83- CON KHỈ</詞>

Thuở xưa có một con
khỉ bị một người cao to lực lưỡng đánh đập. Chú
khỉ không thể làm gì để trả thù nên trút ngược
cơn oán giận lên một đứa bé.

Những kẻ phàm phu
ngu ngốc cũng như thế. Có những người cứ chồng
chất nỗi căm hờn tiền kiếp không để nó lặng
tắt trong quá khứ mà vẫn kéo dài đến tận đời
sau, cứ xem đó như việc diễn ra trước mắt cho nên
lòng sân hận, ý niệm tà ác hại người càng sâu
nặng cũng như con khỉ kia bị người lớn đánh lại
oán hận đứa trẻ vậy.


<詞 id="41126288">84- VÌ NGUYỆT THỰC ĐÁNH CHÓ</詞>

Thuở xưa vua cõi
A-tu-la ngày ngày đều thấy ánh sáng trăng quá chói
nên lấy tay che kín mặt trăng. Những kẻ vô trí trong
đời lại tin tưởng rằng chính loài chó vô tội đã
nuốt mất mặt trăng nên gán tiếng ác cho chúng.

Kẻ phàm phu cũng
thế. Vướng mắc vào niệm tham, sân, si ngang trái sẽ
chuốc khổ vào thân tựa như nằm trên giường gai,
bị lửa đốt thân cũng như những kẻ thấy nguyệt
thực lại lấy cây đánh chó vậy.


<詞 id="41126289">85- NGƯỜI PHỤ NỮ BỊ BỆNH MẮT</詞>

Thuở xưa có một cô
gái bị mắt bệnh rất nặng. Một cô gái có học vấn thấy thế hỏi:

–Chị bị đau mắt
phải không?

Người con gái đau mắt đáp:

–Vâng, mắt tôi bị bệnh.

Nàng kia nghe thế liền tự nhủ:

–Có mắt thì phải
có bệnh. Tuy hiện nay mình chưa bị đau mắt nhưng rồi
cũng sẽ như chị ấy. Muốn ngăn ngừa chỉ có cách
móc mắt đi để khỏi sợ bệnh về sau.

Người bạn biết chuyện ngăn cản:

–Nếu giữ cặp mắt
thì mắt có thể bị bệnh nhưng cũng có thể không
bệnh. Nếu cặp mắt không còn thì trọn đời cô phải mù lòa.

Người ngu cũng thế.
Nghe dạy: “Giàu sang là nguồn gốc của tai họa”
liền hiểu sai, sợ sệt không dám bố thí; lo lắng sau
này bị quả báu tài sản càng sung mãn, tiền bạc
càng nhiều thì phải chịu nhiều khổ đau, phiền não.
Có người khuyên: “Nếu anh bố thí thì có thể gặp
khổ nhưng cũng có thể hưởng được an lạc. Nếu
anh không bố thí thì sẽ mang quả báo khổ đau, cùng
cực.” Những người trên cũng như nàng con gái kia
sợ không kham nỗi gánh nặng bệnh tật nên muốn hủy
cặp mắt, không biết sẽ bị đui mù vónh viễn.


<詞 id="41126290">86- CHA GIỮ KHUYÊN TAI CHO CON</詞>

Thuở xưa có cha con
hai người nọ có việc cùng đi với nhau. Trên đường
đi, bỗng một toán cướp xuất hiện muốn đuổi theo
cướp bóc. Trên tai đứa con có đôi khuyên bằng
vàng rất giá trị. Người cha thấy bọn cướp hoảng
hốt sợ mất đôi khuyên tai nên vội vàng giơ tay
giật đôi khuyên nhưng vì khuyên tai xâu vào tai rất
chắc không thể lấy ra được. Lúc đó, ông ta nhất
định lấy cho được đôi khuyên nên chặt luôn đầu
con mình. Một hồi sau, bọn cướp bỏ đi hết. Ông ta
xách thủ cấp ráp vào cổ thi hài con mình nhưng không
thể nào liền lại như cũ. Người ngu như thế chỉ bị
thiên hạ chê cười mà thôi.

Kẻ phàm phu cũng như
thế. Mưu cầu danh lợi nên lập ra các luận thuyết hư
vọng, chủ trương:

–Có đời này đời
sau cũng không có đời này đời sau.

–Có thân trung ấm
cũng không có thân trung ấm.

–Có pháp quán sổ
tức cũng không có pháp quán sổ tức.

Tất cả các luận
thuyết của họ đều là vọng tưởng, không đưa đến
chân lý nên bị người khác đem luận lý đệ nhất
nghóa phá các lý luận của họ, tuyên bố: “Tất cả
luận của ta đều không phải là học thuyết.”

Những kẻ ngu như
trên chỉ vì chút bả lợi danh nên rơi vào tội vọng
ngữ, mất hẳn đạo quả Sa-môn. Khi mạng chung phải
rơi vào ba đường ác cũng như người cha ngu si kia vì
cái lợi nhỏ mà chặt đầu con mình vậy.


<詞 id="41126291">87- BỌN CƯỚP CHIA CỦA</詞>

Thuở xưa có một
bọn cướp cùng thực hiện một vụ cướp. Số tài
sản cướp được rất nhiều và theo lệ cũ được
chia đồng đều cho cả bọn. Chỉ có tên cướp
Khâm-bà-la ngờ nghệch, hình dung cổ quái nên được
chia phần dư thừa, phần ít nhất trong cả bọn.
Khâm-bà-la rất căm giận la lên:

–Thật là công toi!
Phần của ta sao ít thế.

Sau đó, y cũng đành
mang phần dư thừa ấy vào thành bán. Không ngờ rất
nhiều vị trưởng giả giàu sang tranh nhau mua. Sau cùng
có một người mua được với giá rất cao. Số tiền
y bán được gấp bội so với số tiền các tên khác
trong bọn cướp được chia. Lúc ấy, Khâm-bà-la mới
nhảy nhót, vui mừng vô cùng.

Câu chuyện này dụ
cho người đời không rõ bố thí có quả báo hay
không. Đến khi bố thí một ít tiền bạc được quả
báo tái sinh lên các cõi trời, thọ hưởng rất
nhiều thú vui mới hối hận rằng đã không bố thí
nhiều hơn. Cũng như tên cướp Khâm-bà-la sau khi bán
được phần của mình với giá rất cao mới sinh lòng
vui mừng. Bố thí cũng như thế. Bố thí chút ít mà
được quả báo rất nhiều. Đến khi đó lòng vừa
vui mừng vừa hối hận đã không làm nhiều việc lành hơn.


<詞 id="41126292">88- NẮM ĐẬU CỦA CHÚ KHỈ</詞>

Thuở xưa có một
chú khỉ cầm một nắm đậu, vô ý đánh rơi mất một
hột. Nó liền buông hết nắm đậu trong tay, chạy đi
tìm hột đậu đã rớt. Chú khỉ chưa tìm được hột
đậu kia thì cả nắm đậu đều bị chim ăn hết cả.

Một số kẻ phàm phu
xuất gia cũng như thế. Ban đầu chỉ lỡ phạm một
giới không biết ăn năm sám hối. Đã không phát
lồ sám hối, sau đó lại cố ý buông lung hơn nữa
nên tất cả giới lậu đều buông bỏ hết cũng như
chú khỉ kia mất một hột đậu nên mất cả nắm đậu vậy.


<詞 id="41126293">89- CHUỘT VÀNG VÀ RẮN ĐỘC</詞>

Thuở xưa có một
người đi trên đường. Giữa đường anh ta nhặt
được một con chuột bằng vàng, lòng mừng khấp
khởi liền cất ngay vào bụng áo rồi tiếp tục lên
đường. Đến một con sông, anh ta muốn bơi qua sông
nên cởi y phục bỏ xuống đất. Ngay lúc đó, con
chuột vàng bỗng biến thành một con rắn độc. Chàng
ta suy nghó một hồi lâu rồi quyết định: thà bị con
rắn độc này bị cắn chết, ta nhất định phải ôm nó
bơi qua sông. Lòng chàng không chút sợ hãi, đột
nhiên con rắn biến trở lại thành vàng.

Một chàng ngốc đi
cùng thấy rắn độc biến thành vật báu cho rằng là
việc bình thường nên cũng bắt rắn độc ôm vào
lòng, tức thì bị rắn độc mổ chết ngay.

Những kẻ ngu trên
đời cũng như thế. Thấy các bậc Hiền thiện được
lợi ích hiện tiền, trong lòng chẳng có niệm chân
thật tín ngưỡng Phật pháp nhưng vì lợi dưỡng nên
đi theo Phật pháp. Những người đó sau khi mạng chung
phải rơi vào ba đường ác cũng như gã ngốc ôm
rắn độc nên bị nó cắn chết vậy.


<詞 id="41126294">90- LƯỢM ĐƯỢC TIỀN</詞>

Thuở xưa có người
nghèo đi trên đường. Giữa đường anh ta tình cờ
nhặt được một túi tiền vàng. Lòng mừng vui không
xiết, chàng ta liền mở túi ra đếm tiền. Đếm chưa
xong thì người chủ túi tiền đột nhiên trở lại
lấy hết tiền. Lúc ấy, y hối hận đã không mau mang
túi tiền cao bay xa chạy, lòng buồn bã ân hận, khổ não vô cùng.

Người hội ngộ Phật
pháp cũng lại như thế. Tuy được gặp gỡ, thân
cận ruộng phước Tam bảo lại không nỗ lực tinh tấn
khéo tu tập các hạnh lành. Đến khi đột nhiên qua
đời phải rơi vào ba đường ác cũng như người
ngu trên bị người chủ trở lại đoạt tiền đi mất
vậy. Cho nên có bài kệ:

Nay dự tính việc
này

Mai sẽ làm việc
kia

Hưởng lạc không
màng khổ

Nào hay tử thần
đến

Mãi lo trong mọi sự

Có ai tránh được
đâu

Như gã đếm tiền
kia

Việc đời như thế cả.


<詞 id="41126295">91- NGƯỜI NGHÈO SO CỦA</詞>
Thuở
xưa có một người nghèo trong nhà có một ít tài
sản. Nhìn các gia đình đại phú trong làng, lòng anh
mong ước được giàu sang như họ. Nhưng suy đi nghó
lại anh ta thấy không thể nào sánh được với
những nhà đại phú kia. Vì thế lòng buồn bã muốn
đem vứt số tài sản nhỏ nhoi của mình xuống sông.
Có người bạn thấy thế ngăn cản.

–Số tài sản nay tuy
ít ỏi nhưng có thể nuôi sống anh một vài ngày. Vì
sao anh lại đem vứt cả xuống sông như thế.

Những kẻ ngốc trên
đời cũng lại như thế. Một số người tuy có duyên
được xuất gia, ít được cúng dường; lòng họ
luôn hy vọng việc đó nhưng thường bị thiếu thốn
không được như các bậc Đại đức Cao tăng được
hàng tín chủ hộ trì. Thấy các bậc Cao tăng thạc
đức, bác học đa văn được nhiều người cúng
dường, lòng họ cũng mong được như thế nhưng không
thể nào được nên ôm mối sầu khổ muốn bỏ đạo.
Cũng như người ngu kia muốn được như các nhà giàu
sang nhưng không được nên muốn vứt bỏ tài sản của mình vậy.


<詞 id="41126296">92- ĐỨA TRẺ ĐƯỢC KẸO</詞>

Thuở xưa có một bà
vú bồng đứa bé dạo chơi. Đi một hồi, bà ta cảm
thấy mệt mỏi nên dừng chân ngồi nghỉ mệt rồi ngủ
thiếp đi. Bấy giờ có một người đi đến lấy mấy
viên kẹo cho đứa trẻ. Bé thấy viên kẹo màu sắc
sặc sỡ, vị rất ngọt nên tham ăn không nghó gì đến
thân mình. Người kia lập tức cởi hết kiềng vàng,
vòng vàng, chuỗi ngọc, y phục và tất cả trang sức
quý báu lấy đi hết.

Tỳ kheo cũng như thế.
Đam mê thú vui nơi chốn phồn hoa đô hội, vì một
chút lợi dưỡng nên bị giặc phiền não cướp mất
tất cả công đức tu trì, giữ giới thanh cao. Cũng
như đứa bé kia vì tham đắm một chút vị ngon nên
tất cả đồ vật đều bị cướp đi hết.


<詞 id="41126297">93- BÀ LÃO ĐÁNH CỌP</詞>

Thuở xưa có một
bão đang nằm nghỉ dưới gốc cây. Từ xa, một con hổ
tiến lại muốn vồ ăn thịt. Bà lão vội chạy vòng
thân cây để trốn. Con hổ đuổi theo sau, một chân
bấu vào thân cây, chân kia toan vồ bà lão. Bà lão
trong lúc nguy cấp liền chụp vội hai chân con hổ xiết
chặt vào thân cây. Con hổ không sao vồ được. Ngay
lúc đó, có một người khách bộ hành đi tới. Bà
lão lên tiếng kêu:

–Anh mau đến đây
cùng lão giết con cọp này. Sau đó chúng ta sẽ cùng chia thịt.

Người kia tin lời
bà lão liền chạy đến phụ bà giữ chặt hai chân
hổ. Khi người kia đã giữ chặt chân hổ, bà lão
lập tức rút tay ra bỏ chạy. Gã kia sau đó bị khốn
đốn với con hổ. Người ngu đến như thế nên bị
thiên hạ diễu cợt.

Kẻ phàm phu cũng lại
như thế. Biên soạn các bộ luận lạ thường, tư
tưởng đã lệch lạc, văn từ lại rắc rối khó
hiểu, cuối cùng vẫn không sao hoàn thành nên được
nên đành bỏ dở dang. Hậu học muốn tìm hiểu, xin
được giải thích thì không thể phân tích, biện biệt
được ý tứ trong đó, trở nên lúng túng, ngại
ngùng cũng như người ngu kia thay bà lão giữ con hổ
trái lại tự mình bị hại.


<詞 id="41126298">94- NGỌC MA-NI HAY Lỗ THOÁT NƯỚC</詞>

Thuở xưa có một anh
chàng tư thông với vợ người. Một hôm, hai người
đang gian díu thì người chồng đi xa trở về. Anh chồng
biết được việc ấy nên đứng ngoài cửa dự tính
khi tên gian phu chạy ra sẽ xuống tay sát hại. Người
vợ đoán biết nên bảo với tình nhân:

–Chồng em đã phát
hiện rồi, nay anh không thể ra ngoài được. Chỉ còn
có ma-ni<註 n="2"/>1
mới thể ra ngoài được.

Ý cô ta là muốn
người tình men theo lỗ thoát nước để thoát ra.
Chàng ta lại hiểu lầm là ngọc ma-ni nên cứ loanh
quanh trong phòng tìm kiếm. Kiếm mãi không biết ngọc
ma-ni bảo châu ở chỗ nào, gã liền nói:

–Kiếm không được
ngọc ma-ni, ta quyết không ra ngoài.

Thế rồi y cứ loay
hoay ở mãi trong phòng nên cuối cùng bị giết chết.

Kẻ phàm phu cũng lại
như thế. Nghe có người nói: “Trong cảnh sinh tử vô
thường, khổ, không, vô ngã, cần rời xa hai cực
đoan chấp thường hay chấp đoạn mà trú trong trung
đạo. Trụ trong lý trung đạo mới có thể được
giải thoát”, họ lại giải nghóa một cách sai lạc
nên suy tư, tìm hiểu vấn đề thế giới có giới
hạn hay không có giới hạn cho đến chúng sinh có
chủ thể hay không có chủ thể. Cuối cùng không thể
lãnh hội được chân nghóa của trung đạo. Đột
nhiên bị vô thường lôi kéo thân hoại mạng chung
sẽ phải rơi vào ba đường ác cũng như anh chàng
ngốc kia mãi tìm kiếm ngọc ma-ni nên bị người giết.


<詞 id="41126299">95- VỢ CHỒNG CHIM BỒ CÂU</詞>

Thuở xưa có một
cặp chim bồ câu trống mái cùng ngụ trong một cái
tổ. Mùa thu khi quả chín, chúng tha quả về chứa đầy
trong tổ. Sau đó một thời gian, quả bị khô giảm đi
chỉ còn nửa tổ. Chim trống tức giận mắng chim mái:

–Chúng ta khó nhọc
cực khổ lắm tha quả về tổ, thế mà cô lại lén
ăn một mình để nay quả chỉ còn lại nửa tổ.

Chim mái liền đáp:

–Tôi nào lén ăn
một mình. Tự quả giảm đi đấy chứ!

Chim trống không tin, phẫn nộ nói:

–Không phải cô lén
ăn một mình thì nguyên do gì quả bị mất đi chứ?

Nói dứt lời nó
liền lấy mỏ mổ chết chim mái. Chưa được vài
ngày, trời mưa tầm tả, quả trong tổ gặp ẩm ướt
trở lại như cũ. Bồ câu trống thấy thế mới hối
hận: “Quả thật cô ta không ăn, ta đã giết oan cô
ta rồi!”, rồi sầu não cất tiếng kêu thảm thiết gọi chim mái:

–Em ơi! Em đã bay
tận phương nào?

Kẻ phàm phu cũng như
thế. Khởi tâm điên đảo, mê đắm thú vui nhục
dục, chẳng biết quán niệm vô thường, phạm vào
trọng giới. Sau đó hối hận thì không còn kịp nữa.
Cuối cùng chỉ còn khóc than sầu lụy như con bồ câu ngu ngốc kia.


<詞 id="41126300">96- NÓI DỐI MẮT MÙ</詞>

Thuở xưa có một
người thợ mộc làm việc cho nhà vua không chịu đựng
nổi cực khổ, nói dối là mắt mù nên thoát khỏi
được lao khổ. Có người thợ khác nghe được
chuyện ấy liền muốn hủy hoại đôi mắt của mình để
lấy cớ trốn khỏi nỗi khổ lao dịch. Có người biết
chuyện liền ngăn cản:

–Tại sao anh lại
muốn tự hủy đôi mắt để phải chịu nỗi khổ mù
lòa như thế?

Hạng người ngu như
thế đều bị thiên hạ cười khinh.

Kẻ phàm phu cũng lại
như thế. Vì đôi chút tiếng tăm và lợi lộc nên
cố ý nói dối, hủy hoại tịnh giới. Đến khi thân
hoại mạng chung phải rơi vào ba đường ác cũng như
người ngu kia vì cái lợi trước mắt mà tự muốn
hủy đôi mắt của mình vậy.


<詞 id="41126301">97- BỊ CƯỚP ĐOẠT MẤT ÁO LÔNG</詞>

Thuở xưa có hai
người bạn đồng hành, đi đến một cánh đồng rộng
khoáng đãng. Một người đang mặc áo lông bị bọn
cướp bắt được lục soát bên đường. Người kia
nhanh chân trốn vào trong đám cỏ. Anh chàng bị cướp
áo lông lúc ra đi đã giấu trên cổ áo lông một
đồng tiền vàng, lúc này lên tiếng van nài bọn cướp:

–Chiếc áo đó giá
trị vừa đúng một đồng tiền vàng. Nay tôi xin được
lấy một đồng tiền vàng để chuộc lại chiếc áo.

Bọn cướp liền tra hỏi:

–Tiền vàng nay ở
đâu?

Anh ta rạch cổ áo
lấy đồng tiền ra, nói với bọn cướp:

–Đây là vàng thật
đấy. Nếu không tin lời tôi, nay trong bụi cỏ đằng
kia có một người thợ kim hoàn rất giỏi, các ông
có thể hỏi y thì rõ.

Bọn cướp phát hiện
ra người thứ hai lại lấy luôn y phục của anh ta.

Người ngu như thế
nên mất hết tất cả, cả áo lông lẫn tiền vàng.
Tự mình mất của còn khiến cho người khác mất theo.

Kẻ phàm phu cũng
thế. Tu tập các phẩm trợ đạo, tạo được một số
công đức nhưng bị giặc phiền não cướp mất thiện
pháp nên tiêu hoại hết mọi công đức. Không những
tự đánh mất lợi lạc của bản thân còn khiến cho
bạn đồng tu tổn hại đạo nghiệp. Sau khi chết phải
rơi vào ba đường ác cũng như gã ngốc trên làm
bản thân và bạn mình mất sạch của cải vậy.


<詞 id="41126302">98- ĐỨA TRẺ ĐƯỢC RÙA</詞>

Thuở xưa có một
đứa trẻ đi chơi trên đường bắt được một con
rùa to. Ý nó muốn giết con rùa nhưng không biết
cách nào để thực hiện. Nó liền đi hỏi người khác:

–Làm thế nào để
giết con rùa này?

Có người lên tiếng:

–Cháu hãy quẳng con
rùa vào trong nước thì giết nó được ngay.

Bấy giờ, đứa trẻ
tin ngay lời đó nên quẳng con rùa xuống nước. Con
rùa gặp nước lập tức bơi đi.

Kẻ phàm phu cũng lại
như thế. Muốn phòng hộ sáu căn, tu tập các công
đức nhưng không biết phương pháp tu tập nên tham
vấn ý kiến mọi người: “Phải tạo nhân duyên gì
mới được giải thoát?”. Bọn ngoại đạo tà kiến,
thiên ma Ba-tuần và lũ bạn ác liền nói: “Ngươi
chỉ cần để hết tâm ý vào sáu trần, buông thả
tình cảm theo năm dục. Nếu ngươi theo lời của ta thì
ắt hẳn sẽ được giải thoát.” Nếu người ngu ấy
không suy tư thẩm xét làm theo lời ấy thì khi thân
hoại mạng chung phải rơi vào ba đường ác cũng như
đứa trẻ kia ném rùa xuống nước vậy.


<卷 id="41126303">KỆ CUỐI QUYỂN</卷>

Luận trên tôi
tuyển soạn

Hòa trong thể
truyện vui

Phần nhiều làm
ảnh hưởng

Giáo thuyết thể
trang nghiêm

Nên thẩm tường
văn nghóa

Điều nên, điều chẳng nên.

Thuốc trị độc vị
đắng

Hợp cùng vị đường
ngon

Thuốc để tiêu
trừ bệnh

Luận này cũng như trên.

Tiếu văn hòa
chánh pháp

Như thuốc trị mê
cuồng

Khiến chánh pháp
tịch tónh

Chiếu sáng cõi
trần gian

Như uống thuốc thổ
hạ<註 n="3"/>2

Dùng sữa để
nhuận thân

Tôi nay theo lý đó

Rộng truyền nghóa vô vi.

Như Thánh dược
bất tử <註 n="4"/>3

Phải lấy lá bọc
ngoài

Dùng thuốc trong
trừ bệnh

Là bọc cần thải hồi.

Tiếu văn như bao
lá

Nghóa thật tàng ẩn
trong

Người trí tuyển
thật nghóa

Tiếu văn cần xả ly.

Tôn giả
Tăng-già-tư-na tuyển soạn xong kinh Bách Dụ.

<卷 id="41126304"></卷>