<經 id="n190a">KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP (tt)</經>


Hán dịch: Đời Tùy, Tam tạng Pháp sư Xà-na-quật-đa,
người xứ Thiên trúc.
<卷 id="50096228">QUYỂN 15</卷>
<詞 id="50096229">Phẩm 17: VUA TỊNH PHẠN THẤY ĐIỀM MỘNG</詞>
Bấy
giờ Thiên tử Tác Bình muốn cho Thái tử phát tâm
xuất gia nên một đêm nọ dùng thần lực làm cho
Đại vương Tịnh Phạn thấy bảy điềm chiêm bao.
Khi
ấy Đại vương Tịnh Phạn đang ngon giấc trên long sàng,
mộng thấy các điềm chiêm bao:
–Điềm chiêm bao thứ nhất: Thấy một chiếc lọng lớn của
trời Đế Thích, chung quanh chiếc lọng này có vô số
người nâng đỡ, ra đi từ cửa Đông thành Ca-tỳ-la.
–Điềm chiêm bao thứ hai: Thấy Thái tử ngự giá trên
chiếc xe mười con voi lớn, ra đi từ cửa Nam thành Ca-tỳ-la.
–Điềm chiêm bao thứ ba: Thấy Thái tử ngồi nghiêm chỉnh
trên xe tứ mã, ra đi từ cửa Tây thành Ca-tỳ-la.
–Điềm chiêm bao thứ tư: Thấy một bánh xe, được trang
hoàng bằng các ngọc quý, ra đi từ cửa Bắc thành Ca-tỳ-la.
–Điềm chiêm bao thứ năm: Thấy Thái tử đứng nơi ngã tư
đại lộ trong thành Ca-tỳ-la, tay cầm dùi đánh chiếc trống lớn.
–Điềm chiêm bao thứ sáu: Thấy Thái tử ngồi trên tầng
lầu cao ở trung tâm thành Ca-tỳ-la, rải các vật quý
giá xuống bốn mặt lầu, lúc ấy có vô số dân
chúng đến lấy mang về.
–Điềm chiêm bao thứ bảy: Thấy có sáu người cách ngoài
thành chẳng bao xa cất tiếng, kêu khóc rơi lệ, hai tay
bứt lấy đầu tóc lăn lộn trên đất.
Trong
cơn mộng, khi Đại vương thấy các điềm như vậy, tâm
rất đỗi bàng hoàng lo sợ, lông tóc dựng ngược
lấy làm quái dị, cả người run rẩy, giật mình thức
dậy liền gọi các đại thần đang ở trong cung đến bảo:

–Này các khanh, đêm nay ta đương ngon giấc bỗng thấy các
việc hết sức kinh sợ. Rồi nhà vua theo thứ tự kể
bảy điềm chiêm bao như đã nói ở trên. Đại vương
còn dặn: Các khanh phải nhớ rõ các điềm chiêm bao
này, đừng để quên mất, sáng sớm khi ta lâm
triều, ở giữa bá quan văn võ, các khanh sẽ kể lại cho ta nghe.
Các
đại thần nghe điềm chiêm bao và lời căn dặn của
Đại vương rồi liền tâu:

–Tâu Đại vương, chúng thần vâng lời Đại vương cố
gắng ghi nhớ, thật chẳng dám quên.
Sáng
sớm khi Đại vương lâm triều ở giữa bá quan văn
võ, các đại thần đem việc chiêm bao của vua tâu
lại một cách chi tiết cho nhà vua biết.
Vua
Tịnh Phạn nghe đại thần tâu rồi liền triệu tập các
Bà-la-môn giỏi bàn mộng trong nước đến bảo:

–Các khanh là những bậc đại trí, có thể biết được
điềm chiêm bao của ta, như những gì ta kể vừa rồi,
các khanh xem thử hậu quả như thế nào?
Các
vị Bà-la-môn thông thái ấy, vâng lệnh nhà vua, mỗi
vị đều suy nghó, nhưng vẫn không tìm được lời
giải đáp. Họ mới tâu nhà vua:

–Xin Đại vương biết cho, chúng thần từ xưa chưa từng
được nghe nói đến các điềm chiêm bao như thế. Nay
được nghe qua, tâm ý mờ mịt, không biết các điềm
chiêm bao này có hậu quả như thế nào.
Đại
vương Tịnh Phạn nghe các tướng sư Bà-la-môn nói như
vậy tâm lại lo sầu, sinh ra ý nghó:

–Hoặc Thái tử không còn làm Chuyển luân thánh vương sao,
đâu có lẽ đã được làm Chuyển luân thánh vương
rồi lại mất ngôi sao! Tâm ta hết sức lo âu, không
biết ai giải mối nghi này cho ta!
Bấy
giờ Thiên tử Tác Bình từ cung điện cõi trời
Tịnh cư, xa trông thấy Đại vương Tịnh Phạn ưu sầu
chẳng vui, liền ẩn thân nơi Thiên cung, đến thành
Ca-tỳ-la hóa làm một vị Phạm chí Bà-la-môn, đầu
búi tóc với chiếc mão bằng các loại hoa kết
thành, thân hình đoan chánh trẻ trung, khoác trên mình
bộ y phục da nai màu đen, dáng vẻ người thông minh
trí tuệ, đứng ngoài cửa cung vua Tịnh Phạn xướng lên thế này:

–Ta biết rõ điềm chiêm bao của vua Tịnh Phạn một cách
chắc chắn, không nghi ngờ.
Người
gác cửa thành nghe Bà-la-môn nói như vậy vội vã
chạy vào nơi bệ rồng, quỳ mọp tâu Đại vương:

–Tâu Thánh thượng phải biết, hiện giờ có một vị
Bà-la-môn ở ngoài ngọ môn xướng lên thế này:
“Ta biết rõ các điềm chiêm bao của vua Tịnh Phạn.”
Đại
vương liền cho mời vị Bà-la-môn này đưa thẳng vào
nội cung, nhà vua niềm nở hỏi:

–Này Đại Bà-la-môn, ngài có trí tuệ sáng suốt, hãy
biết cho ta là vào lúc nửa đêm hôm qua, ta thấy
bảy điềm chiêm bao: “Điềm chiêm bao thứ nhất thấy
có vô lượng vô biên dân chúng vây quanh tả hữu
đỡ lấy chiếc lọng lớn của trời Đế Thích ra đi
từ cửa Đông thành Ca-tỳ-la… cho đến điềm chiêm
bao thứ bảy thấy sáu người cách ngoài thành chẳng
bao xa cất tiếng khóc vang, tay bứt đầu tóc.” Nay ta
lo sợ tâm ý bàng hoàng, không biết điềm mộng như
vậy tốt xấu lẽ nào, ngài có thể vì ta bàn giải
từng chi tiết một. Nhà vua nói như vậy rồi đứng
yên chờ nghe vị Bà-la-môn giải thích.
Thiên
tử Tác Bình tâu Đại vương:

–Xin Đại vương lắng nghe lời giải về những điềm chiêm
bao mà ngài mơ thấy.
–Điềm chiêm bao thứ nhất, ngài thấy vô lượng vô biên
chúng sinh cùng nhau vây quanh, đỡ lấy chiếc lọng
lớn của trời Đế Thích ra đi từ cửa Đông thành
Ca-tỳ-la: Đây là Thái tử Tất-đạt-đa của Đại
vương được vô lượng trăm ngàn chư Thiên hầu hạ
chung quanh. Nghóa là Thái tử sẽ bỏ cung điện này,
vượt thành xuất gia. Đây là hiện tượng tốt đối
với điềm chiêm bao nói trên.
–Điềm chiêm bao thứ hai: Đại vương lại thấy Thái tử ngự
giá trên chiếc xe mười hương tượng ra đi từ cửa
Nam thành Ca-tỳ-la. Nghóa là sau khi Thái tử xuất gia
rồi, chứng được Nhất thiết trí cho đến mười
lực. Đây là hiện tượng tốt đối với điềm
chiêm bao nói trên.
–Điềm chiêm bao thứ ba: Đại vương lại thấy Thái tử ngồi
xe tứ mã, ra đi từ cửa Tây thành Ca-tỳ-la. Nghóa
là Thái tử sau khi xuất gia, chứng Nhất thiết trí
đầy đủ bốn pháp vô úy. Đây là hiện tượng
tốt đối với điềm chiêm bao nói trên.
–Điềm chiêm bao thứ tư: Đại vương lại thấy một bánh xe
được trang hoàng bằng các ngọc quý, ra đi từ cửa
Bắc thành Ca-tỳ-la. Nghóa là sau khi xuất gia, Thái tử
chứng quả Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác rồi
sau đó ở ba cõi nhân thiên ngài chuyển pháp luân
vi diệu. Đây là hiện tượng tốt đối với điềm
chiêm bao nói trên
–Điềm chiêm bao thứ năm: Đại vương lại thấy Thái tử ở
ngã tư đại lộ trong thành Ca-tỳ-la, tay cầm dùi đánh
chiếc trống lớn. Nghóa là Thái tử sau khi xuất gia
rồi chứng đạo quả Bồ-đề, đang khi ngài chuyển
Pháp luân, hàng chư Thiên cất tiếng ca ngợi, âm
thanh vang tới Phạm thiên rồi truyền âm thanh này vang
khắp cõi Sắc đều biết. Đây là hiện tượng tốt
đối với điềm chiêm bao ấy.
–Điềm chiêm bao thứ sáu: Đại vương lại thấy Thái tử
ngồi trên lầu ở trung tâm thành Ca-tỳ-la rải các
vật quý xuống khắp bốn phía lầu. Nghóa là Thái tử
sau khi chứng quả Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác,
đối với tám bộ chúng: chư Thiên, dân chúng…
Ngài ban ra các giáo pháp vi diệu như vậy. Các pháp
đó là bốn Niệm xứ, bốn Chánh cần, bốn Như ý
túc, năm Căn, năm Lực, bảy Giác chi, tám Chánh
đạo… Đây là hiện tượng tốt đối với điềm chiêm bao.
–Điềm chiêm bao thứ bảy: Đại vương lại thấy có sáu
người cách ngoài thành chẳng bao xa miệng cất tiếng
khóc vang, tay bứt lấy đầu tóc. Nghóa là Thái tử
xuất gia rồi, chứng Vô thượng Chánh đẳng Chánh
giác, đương khi Ngài chứng quả Bồ-đề thì hàng
lục sư ngoại đạo sinh ưu não. Lục sư đó là:
Phú-lan-na Ca-diếp, Ma-bà-ca-la Cù-xa-tử, A-kỳ-na-chỉ-xa
Cam-bà-la, Ba-la-phù-đa Ca-tra-da-na,
San-xà-di-ty-da-tư-trí-chỉ-tử và Ni-càn-đà-nhã-để-tử.
Đây là hiện tượng tốt đối với điềm chiêm bao
nói trên
Thiên
tử Tác Bình hiện hình Bà-la-môn vì Đại vương giải
thích giấc mộng rồi lại tâu:

–Đại vương nên sinh tâm hoan hỷ, chớ nên âu sầu, lo sợ,
chẳng vui. Vì sao? Đây là giấc mộng tốt, đưa đến
hậu quả an lành, phải lấy làm hân hạnh, chớ nên
lo nghó. Thiên tử nói lời an ủi rồi liền biến mất.
Đại
vương Tịnh Phạn nghe lời bàn mộng của Tướng sư
Bà-la-môn nói giấc mộng này được quả báo an
lành như vậy, lại vì Thái tử tăng thêm phương
tiện ngũ dục khiến cho Thái tử say đắm hoang mê
với kỳ vọng là Thái tử không xuất gia. Lúc đó
Thái tử ở trong cung mặc tình thọ hưởng mọi thú vui.

<詞 id="50096230">Phẩm 18: DỌC ĐƯỜNG THẤY NGƯỜI BỆNH</詞>
Bấy
giờ Thiên tử Tác Bình lại suy nghó về Bồ-tát Hộ
Minh, vị Đại só này ở trong cung buông lung phóng dật
say đắm ngũ dục đã trôi qua thời gian khá lâu,
thế gian vô thường, tuổi trẻ không dừng, Bồ-tát
Hộ Minh nên phải sớm rời bỏ nội cung xuất gia, ta
nay có thể vì ngài tạo phương tiện khuyến thỉnh để
khiến ngài tỉnh ngộ sớm xa lìa ngũ dục. Tác Bình
suy nghó như vậy rồi, do vì thần lực của Thiên tử
mà cũng do nhân duyên phước đức đời trước
của Bồ-tát nên Thái tử đang ngồi trong cung điện
bỗng nhiên khởi ý muốn ra khỏi thành đến lâm
viên thưởng ngoạn.
Thái
tử liền gọi người đánh xe đến bảo:

–Này người đánh xe tài giỏi, khanh nên mau mau trang hoàng
xe ngựa tốt đẹp, nay ta muốn xuất hành đến hoa viên
ngắm cảnh dạo chơi.
Người đánh xe tâu:

–Y theo lệnh của Thái tử, hạ thần không dám trái ý.

Người
đánh xe nhận lệnh của Thái tử rồi liền đến tâu
Đại vương Tịnh Phạn:

–Xin Đại vương biết cho, nay Thái tử muốn rời thành
hướng về thắng cảnh Hoa lâm viên để thưởng
ngoạn mảnh đất an lành.
Đại
vương liền ra lệnh tất cả dân chúng trong thành dọn
dẹp mọi cỏ rác, sạn sỏi, gai góc, cây khô mục,
gò nổng, phẩn uế, những nơi hôi thối đều được
làm bằng phẳng, rưới nước quét dọn sạch sẽ,
rồi trang hoàng thành Ca-tỳ-la hết sức tốt đẹp; cho
đến những cây cối trong hoa viên mang tên phụ nữ
hay nam nhi đều lấy chuỗi anh lạc của mỗi giới trang
sức trên đó. Trên đường Thái tử đi qua không
được xuất hiện các người già bệnh, đừng để
Thái tử trông thấy sinh tâm chán nản.
Người
đánh xe trang hoàng xe ngựa xong rồi đến tâu Thái tử:

–Xa giá hạ thần đã chuẩn bị hoàn tất, cúi xin Thái tử tùy ý ra đi.
Lúc
ấy Thái tử ngồi trên bảo xa với tư cách một Đại
vương, oai đức thần lực trông thật tôn nghiêm, ra
đi từ cửa Nam thành Ca-tỳ-la, từ từ hướng về
hoa viên để dạo xem phong cảnh.
Bấy
giờ Thiên tử Tác Bình ở phía trước, trên con
đường Thái tử đang đi qua, hóa làm một người
bệnh, hình thể chỉ còn da bọc xương hết sức đau
khổ, bụng trướng to, nước từ đó rỉ ra, thân hình
tiều tụy, tay chân như ống sậy không còn khí sắc,
nước da vàng vọt nhăn nheo, hơi thở hôi thối, mạng
sống chỉ còn trong giây lát, nằm rên rỉ trăn trở
lăn lộn trên phân dãi hết sức đau đớn, muốn
ngồi dậy nhưng không đủ sức, nhép miệng nói thì thào:

–Cúi xin đỡ giùm tôi ngồi dậy.
Thái
tử thấy người bệnh từ lúc đầu…cho đến câu
đỡ giùm tôi ngồi dậy, liền hỏi người đánh xe:

–Này người đánh xe tài giỏi, đây là người gì? Bụng
rất to như cái chõ lớn, khi thở thì cả người rung
động, tay chân như ống sậy, thân thể tiều tụy,
nước da vàng vọt nhăn nheo không còn khí sắc, ngồi
dậy phải nhờ người khác nâng đỡ?
Rồi
Thái tử cất tiếng thở dài:

–Ôi chao, buồn thương não ruột, không nỡ thấy nghe.
Thiên
tử Tác Bình dùng thần lực khiến người đánh xe trả lời:

–Xin Thánh tử lắng nghe, kẻ này gọi là người bệnh.
Thái tử lại hỏi:

–Tại sao người này gọi là người bệnh?
Người đánh xe đáp:

–Tâu Thánh tử, thân thể người này không được an ổn
khỏe mạnh, mất hết oai đức, ốm gầy khổ sở,
không còn sức lực, giờ chết sắp đến nơi, cha mẹ
đã qua đời, tứ cố vô thân, không nơi cậy nhờ,
do vì không chỗ nương tựa người này chẳng bao lâu
mạng chung, muốn sống hết sức khó khăn. Nếu không
có ai chăm sóc mà mong có ngày lành bệnh, nhất định
không có việc ấy xảy ra, chỉ chờ chết mà thôi.
Thưa Thánh tử, vì những lý do đó, gọi là người bệnh.
Có kệ thế này:
Thái
tử hỏi người đánh xe rằng
Tại
sao người này chịu khổ ấy
Người
đánh xe tâu lên Thái tử
Tứ
đại bất hòa bệnh phát sinh.
Thái tử lại hỏi:
–Chỉ riêng người này chịu quy luật ấy hay là tất cả
chúng sinh trong thế gian đều phải chịu quy luật bệnh
này?
Người đánh xe đáp:

–Quy luật bệnh này không dành riêng cho một người nào
mà tất cả các loại chúng sinh đều không thoát khỏi.
Thái tử lại nói:

–Ta cũng chưa thoát khỏi quy luật này, rồi ta mắc bệnh
giống như người này không khác, ôi thôi đáng sợ!

Thái
tử liền bảo người đánh xe:

–Nếu thân này của ta không thoát khỏi quy luật bệnh, đủ
thứ các bệnh không thể vượt qua được, nay cần
gì phải đến viên lâm dạo chơi thọ hưởng vui thú,
nên hồi giá trở về nội cung, ta sẽ tư duy về quy luật này.
Người
đánh xe vâng lệnh Thái tử đánh xe quay về nội
cung, Thái tử về đến nơi tónh tọa tư duy: “Ta sẽ
bệnh, các bệnh chưa hiẹân khởi, tại sao ta buông
lung.”
Đại
vương Tịnh Phạn hỏi người đánh xe:

–Thái tử dạo chơi nơi hoa viên có được vui vẻ không?
Người đánh xe đáp:

Đại
vương phải biết, Thái tử muốn rời hoàng thành
hướng về hoa viên, ngắm quang cảnh hồ ao…, nhưng
giữa đường gặp một người bệnh… cho đến miệng
nói đỡ giùm tôi dậy. Thái tử thấy vậy liền ra
lệnh đánh xe trở về, hiện giờ ngài đang tịnh tọa
trong cung chuyên tâm quán tưởng.
Đại
vương nghe lời nói như vậy rồi trong tâm nghó đến
lời dự đoán của Tiên nhân A-tư-đà quyết định
chân thật. Đại vương lại nghó: “Không lẽ ta để
Thái tử xả tục xuất gia, nay ta sẽ vì Thái tử
tăng thêm thú vui ngũ dục khiến cho Thái tử say đắm
ngũ dục nhiều hơn mà chẳng xả tục xuất gia.” Nghó
rồi Đại vương liền tăng thêm thú vui ngũ dục cho
Thái tử gấp bội phần. Có bài kệ:
Thái
tử ở lâu trong cung cấm
Muốn
đến viên lâm hưởng thú vui
Trên
đường gặp bệnh nhân tiều tụy
Nên
sinh tâm ly dục trở về
Ngồi
yên suy tư gốc lão bệnh
Ta
nay chưa thoát có vui gì
Sắc
thanh hương vị cùng các xúc
Rất
tuyệt vời ngài chưa bỏ được
Thuở
xưa ngài tu hành thiện nghiệp
Nay
hưởng phước vui sướng ai bằng.
Như
vậy thuở ấy Thái tử ở trong cung tuần tự thọ
hưởng đủ thú vui của ngũ dục.

<詞 id="50096231">Phẩm 19: TRÊN ĐƯỜNG GẶP THÂY CHẾT</詞>

Thuở
ấy, Thiên tử Tác Bình một hôm nọ phát sinh ý
nghó: “Bồ-tát Hộ Minh đang ở trong cung thọ hưởng
vui thú tuyệt đỉnh, nay đến lúc Bồ-tát phải xuất
gia, ta sẽ vì Bồ-tát cố tâm khuyến thỉnh làm cho
Thái tử xa lìa thú vui ngũ dục, xả tục xuất gia.”
Thiên tử Tác Bình muốn Bồ-tát Hộ Minh sinh ý rời
nội cung ra khỏi thành hướng về lâm viên thưởng
ngoạn tham quan phong cảnh tuyệt đẹp.
Lúc
ấy Thái tử bảo người đánh xe:
–Này người đánh xe tài giỏi, khanh nên trang hoàng bảo xa
tứ mã, ta nay muốn ra khỏi thành đến lâm viên dạo chơi.
Người
đánh xe nhận lệnh Thái tử liền đến tâu Đại vương:

–Xin Đại vương biết cho, nay Thái tử muốn rời khỏi cung
thành đến lâm viên thưởng ngoạn quang cảnh.
Đại
vương Tịnh Phạn liền ra lệnh trang hoàng thành
Ca-tỳ-la, tất cả đường lớn nhỏ đều dọn dẹp.
Gai góc, sỏi sạn gạch đá, cây mục, mô đất, phẩn
uế đều được quét dọn sạch sẽ, bằng phẳng cho
đến trong hoa viên các cây mang tên nữ nhi hay nam nhi
lại dùng chuỗi anh lạc theo mỗi loại mà trang sức
lên đó, rồi cho người rung linh đánh trống tuyên bố:

–Kẻ già yếu, người bệnh tật không được xuất hiện
trên con đường Thái tử đi qua khiến cho Thái tử
trông thấy sinh tâm chán nản.
Người
đánh xe trang hoàng xe ngựa hết sức chu toàn tốt
đẹp, rồi đến tâu Thái tử:

–Xin Thái tử nghe cho, hạ thần nay đã trang hoàng xa giá
xong rồi, cúi xin Thái tử tùy thời xuất hành.
Thái
tử ngồi trên xe đầy đủ oai đức thần lực, ra đi
từ cửa Tây thành Ca-tỳ-la hướng về hoa viên để thưởng ngoạn.
Khi
đó, Thiên tử Tác Bình ở phía trước Thái tử
hóa thành một tử thi nằm trên giường được
nhiều người khiêng đi, lại dùng áo bằng sô nhiều
màu tuyệt đẹp căng làm tấm màn nhỏ đắp trên
mình tử thi, lại có vô số bà con nội ngoại quây
quần hai bên trước sau kêu khóc, hoặc có kẻ bứt
tóc, có người đấm ngực hoặc có kẻ vỗ đầu hay
khoanh tay hoặc có kẻ hai tay hốt đất bùn bôi trên
đầu trên mặt hoặc có kẻ thốt ra những lời buồn
bã nghẹn ngào, nước mắt tuôn như mưa, kêu gào
khóc lóc không thành lời. Thái tử thấy cảnh như
vậy sinh lòng sầu thảm, hỏi người đánh xe:

–Kẻ nằm trên giường này là người gì vậy? Lại dùng
hoa trang hoàng chung quanh… cho đến nhiều y phục bằng
vải gai đầy màu sắc, làm tấm màn nhỏ đắp trên
mình, được người ta khiêng đi, chung quanh lại có
vô số người khóc than thảm thiết?
Lời kệ:
Thái
tử trẻ đẹp thân tuấn tú
Hỏi
người đánh xe đây là ai.
Nằm
yên trên giường bốn người khiêng
Thân
quyến chung quanh kêu gào khóc?
Lúc
đó Thiên tử Tác Bình dùng thần lực khiến người đánh xe trả lời:

–Bẩm Đại thánh Thái tử, đây gọi là thây chết.
Thái tử lại hỏi:

–Thây chết nghóa là gì?
Người đánh xe đáp:

–Tâu Đại thánh Thái tử, người này bỏ mạng sống nơi
thế gian, không còn oai đức, nay đồng với cây đá,
không có cảm giác như tường vách không hơn kém,
vónh biệt thân tộc bạn bè, chỉ có thần thức đi
đầu thai cõi khác, từ nay về sau không còn thấy cha
mẹ, anh em, vợ con, quyến thuộc. Kẻ sống người
chết, cảnh giới hoàn toàn khác nhau như vậy, không
bao giờ gặp lại cho nên gọi là thây chết.
Người
đánh xe đến trước Thái tử nói kệ:
Giác
quan tâm thức mất tác dụng,
Thi
thể vô tri như cây đá,
Thân
quyến vây quanh đều khóc than,
Ân
ái từ đây hằng vónh biệt.
Thái
tử lại hỏi người đánh xe:
–Này kẻ đánh xe tài giỏi, ta cũng phải chịu quy luật chết
này chăng? Quy luạât chết này, ta đã vượt khỏi
hay chưa?
Người đánh xe đáp:

–Tâu Đại thánh Thái tử, thân thể Thái tử tuy tôn quý
nhưng đối với quy luật chết này cũng chưa thoát
khỏi, tất cả những ai ở trong thế gian, hoặc là
trời hay loài người, có bao nhiêu thân tộc quyến
thuộc bạn bè, mỗi người đều chịu cảnh biệt ly như
vậy, người kia không thấy người này, người này
cũng không thấy người kia. Rồi nói kệ:
Tất
cả chúng sinh mãn nghiệp này, Thiên,
nhân, quý, tiện đều bình đẳng,
Thế
gian thiện ác tuy có khác,
Đến
khi tắt thở lại như nhau.
Thái
tử nghe lời trình bày như vậy rồi bảo người đánh xe:
–Nếu thân này của ta cũng phải chịu quy luật chết chóc;
quy luật cái chết ta chưa vượt qua, rồi đây ta sẽ
không thấy chư Thiên và quyến thuộc và chư Thiên
quyến thuộc cũng không thấy ta, vậy cần gì phải đến
lâm viên dạo chơi thưởng ngoạn, mau mau hồi giá trở
về nội cung để ta quán tưởng.
Người
đánh xe vâng theo lệnh Thái tử liền quay xe trở về
nội cung. Thái tử về đến nội cung, an tọa tư duy:
“Thân ta nhất định rồi sẽ chết, chưa có năng lực
vượt qua khỏi quy luật sự chết.” Ngài chú tâm
yên lặng tư duy như vậy, biết quả báo thế gian rốt
cuộc quy về vô thường vậy mà khi Thái tử sắp
bước vào trong cung, có một tướng sư vô trí ngu si
đứng bên ngoài cửa cung Đại vương, xem kỹ hình
dung tướng mạo Thái tử từ đầu đến chân, thấy
có tướng trượng phu rồi to tiếng xướng lên: “Này
mọi người! Tất cả phải biết, từ ngày nay trở đi
đến nội ngày thứ bảy, Thái tử sẽ được đầy
đủ bảy thứ quý báu tự nhiên xuất hiện.”
Đại
vương Tịnh Phạn hỏi người đánh xe:

–Này tên đánh xe tài giỏi, ngày nay khanh đưa Thái tử
đến lâm viên, Thái tử có vừa ý, vui vẻ không?
Người
đánh xe quỳ xuống cung kính thưa:

–Xin Đại vương phải biết, ngày nay Thái tử ra đi chưa đến lâm viên.
Đại
vương Tịnh Phạn lại hỏi:

–Vì cớ gì Thái tử không đến lâm viên?
Người đánh xe tâu:

–Xin Đại vương nghe cho, Thái tử ra khỏi cung, trên con
đường đến viên lâm, thấy một thây chết nằm
trên giường có bốn người khiêng… cho đến quyến
thuộc vây quanh kêu khóc. Thái tử thấy vậy liền ra
lệnh hồi giá trở về nội cung, ngài ngồi tư duy
không được vui vẻ.
Đại
vương Tịnh Phạn nghe lời trình bày như vậy, trong tâm
lo lắng, liên tưởng đến lời dự đoán của Tiên
nhân A-tư-đà nhất định chân thật. Ta không lẽ để
Thái tử bỏ ta xuất gia. Ngày nay ta sẽ tăng thêm
thú vui ngũ dục cho Thái tử, khiến Thái tử say đắm
không nghó đến chuyện xuất gia. Nghó rồi, lúc ấy
nhà vua liền vì Thái tử tăng thêm y phục tốt đẹp
và đầy đủ các thú vui ngũ dục.
Có bài kệ nói:
Biển
công đức tu vô lượng kiếp.
Thái
tử vì thấy kẻ mạng chung,
Tâm
rất buồn ôm lòng áo não,
Về
nội cung tư duy cái chết,
Nơi
thành này cung điện tuyệt vời,
Thái
tử đẹp tuổi đầy nhựa sống,
Vui
ngũ dục đắc ý lắm thay,
Như
Đế Thích vui chơi thượng uyển.
Trải
qua ngày tháng, Thái tử vẫn ở trong cung, vui chơi,
thọ hưởng mọi thứ vui thích.

<詞 id="50096232">Phẩm 20: DA-DU-ĐÀ-LA</詞>
THẤY ĐIỀM MỘNG (Phần 1)
Thiên
tử Tác Bình thấy Thái tử xuất thành đến lâm
viên, giữa đường gặp tử thi sinh tâm chán nản
ngũ dục thế gian, trở về nội cung tónh tọa tư duy.
Qua sáu ngày sau, Thiên tử Tác Bình lại nghó và
nói: “Bồ-tát Hộ Minh, vị Đại só nay vì say đắm
ngũ dục, tâm sinh phóng dật chẳng chịu xa lìa, ta nay
sẽ vì Thái tử tạo nhân duyên khuyến thỉnh.” Suy
nghó như vậy rồi, lúc ấy Thiên tử Tác Bình lại
tạo điều kiện khiến Thái tử xuất gia, cảm động
đến nhân duyên đời trước của Thái tử khiến
Thái tử tự nhiên có ý muốn đến lâm viên du
ngọan. Thái tử gọi người đánh xe vào bảo:

–Người đánh xe tài giỏi, khanh mau mau sửa sang xe giá nghiêm
chỉnh, nay ta muốn đến hoa viên thưởng ngoạn.
Người
đánh xe nhận lệnh, liền đến tâu Đại vương Tịnh Phạn:

–Xin Đại vương biết cho, hôm nay Thái tử muốn đến viên
lâm dạo chơi thưởng ngoạn.
Đại
vương Tịnh Phạn liền ban sắc lệnh dân chúng nội
thành Ca-tỳ-la dọn dẹp sạch sẽ và trang hoàng nghiêm
chỉnh như bao lần trước không khác, cho đến rung
chuông loan báo nội thành: Trên con đường Thái tử
đi qua tuyệt đối không được xuất hiện các hạng
người: già, bệnh, chết, tàn tật… khiến cho Thái
tử thấy được sinh tâm chán nản thếâ gian.
Người
đánh xe nhận lệnh, trang hoàng xe ngựa tốt đẹp, đến
trước Thái tử tâu:

–Thưa Thái tử đã đến giờ xuất hành.
Thái
tử liền ngồi trên xe, oai đức thế lực trông thật
tôn nghiêm, ra đi từ cửa Bắc thành Ca-tỳ-la mà
thẳng đến lâm viên.
Lúc
ấy, Thiên tử Tác Bình dùng sức thần thông, cách
trước xe Thái tử chẳng bao xa, biến thành một vị
Sa-môn cạo bỏ râu tóc, thân đắp chiếc ca-sa đại y
để hở vai bên phải, tay phải chống tích trượng,
tay trái bưng bình bát đi ven lề đường.
Thái
tử thấy rồi liền hỏi người đánh xe:

–Đây là người gì mà cung cách đàng hoàng, dung nghi tề
chỉnh, ung dung tản bộ ở phía trước ta, mắt đăm
đăm nhìn phía trước một tầm, không liếc ngó hai
bên, chú tâm mà đi, không giống như bao nhiêu lữ
hành khác, đầu cạo nhẵn không để râu tóc, sắc
phục toàn một màu đỏ thẫm nhuộm bằng vỏ cây,
không giống màu áo trắng thế tục, bát màu da cam
giống như bằng đá xông khói.
Thiên
tử Tác Bình dùng thần thông khiến người đánh xe đáp:

–Tâu Đại thánh Thái tử, người này gọi là kẻ xuất gia.
Thái tử lại hỏi:

–Sao gọi là kẻ xuất gia? Họ làm việc gì?
Người đánh xe đáp:
–Tâu Đại thánh Thái tử, người này thường làm các
việc lành, bỏ các việc ác, đem tâm bình đẳng đối
xử với mọi người, thích làm việc bố thí, khéo
điều phục các căn, có tài hàng phục tự thân,
đem lại sự an lạc cho mọi người, thường đối với
tất cả chúng sinh phát tâm đại Từ bi không bao giờ
làm cho một chúng sinh nào sợ sệt phiền não, hoàn
toàn không sát hại chúng sinh, lại hay phát tâm giúp
đỡ. Tâu Thái tử, do vì những việc như vậy, gọi
là người xuất gia.
Thái tử lại hỏi:
–Này người đánh xe tài giỏi, do vì cớ gì khiến người
này có thiện tâm làm các việc như vậy? Các việc
đó, từ việc làm lành…cho đến hoàn toàn không
sát hại tánh mạng chúng sinh. Vậy ngươi hãy đánh
xe đến bên người xuất gia kia.
Người
đánh xe vâng lệnh đáp:
–Tâu Thái tử, hạ thần sẽ tuân lệnh.
Người
đánh xe liền cho xe hướng về người xuất gia.
Khi
Thái tử đến bên người xuất gia, người liền thưa hỏi:
–Thưa Tôn giả Đại só, ngài là người gì?
Lúc
ấy, Thiên tử Tác Bình dùng thần lực khiến người
xuất gia cạo bỏ râu tóc kia đáp:

–Tâu Thái tử, ngày nay người ta gọi tôi là kẻ xuất gia.
Thái tử lại hỏi:

–Thưa nhân giả, tại sao lại gọi là người xuất gia?
Người xuất gia đáp:
–Tâu Thái tử, tôi thấy tất cả sự việc trong thế gian
hết thảy đều vô thường, quan sát như vậy rồi tôi
bỏ tất cả sự nghiệp ở đời, xa lìa thân tộc,
chỉ cầu mong giải thoát nên xả tục xuất gia. Rồi
tôi lại nghó: “Ta phải dùng phương tiện gì để có
thể cứu vớt chúng sinh? Đối với thế gian ta phải
sống biết đủ, làm các việc lành…cho đến hoàn
toàn không sát hại sinh mạng tất cả chúng sinh.”
Thưa Thái tử, vì những lý do đó, gọi là người xuất gia.
Thái tử lại nói:

–Thưa nhân giả, việc làm của ngài hết sức tốt đẹp vì
ngài quán sát biết được tất cả sự việc thế
gian là vô thường, biết như vậy rồi ngài lại đem
lòng lành ban bố sự an lạc cho tất cả chúng sinh…
cho đến không sinh tâm sát hại mà lại đem sự
sống, bố thí sự an ổn cho chúng sinh.
Rồi nói kệ:
Quán
biết thế gian pháp vô thường
Muốn
cầu vô thượng đạo Niết-bàn
Oán
thân bình đẳng tâm quán sát
Chẳng
tạo thế pháp dục, tham, sân
Ở
dưới gốc cây trong rừng núi
Hoặc
nơi gò mả đất hoang vu
Các
pháp hữu vi đều xa lánh
Sống
đời khất thực quán chân như.
Thái
tử vì kính pháp nên từ trên xe bước xuống đi bộ
hướng đến người xuất gia đầu mặt đảnh lễ sát
đất rồi đi quanh ba vòng; sau đó Thái tử lên xe ra
lệnh người đánh xe hồi giá về cung
Khi
ấy, trong cung có một thể nữ tên là Lộc Nữ từ
xa trông thấy Thái tử vào cung, do tâm ái dục nàng
cất tiếng nói kệ:
Đại
vương Tịnh Phạn hưởng thú vui
Ma-ha-ba-xà
rất toại ý
Trong
cung thể nữ thật tuyệt vời
Người
nào sẽ được gần Thái tử.
Thái
tử nghe bài kệ này khắp thân run sợ, lệ nhỏ như
mưa, trong tâm chỉ ưa mến cảnh Niết-bàn, các căn
thanh tịnh hướng về Niết-bàn mà nói thế này:
–Ta cần phải đeo đuổi cảnh giới Niết-bàn, ta nay cần
phải chứng Niết-bàn, ta nay cần phải đi đến
Niết-bàn và ta nay cần phải trụ vào Niết-bàn.
Một
hôm, Đại vương Tịnh Phạn cùng bá quan văn võ tề
tựu chung quanh nơi cung điện, Thái tử bỗng nhiên
bước đến đứng bên cạnh Đại vương, chắp tay cúi đầu nói:
–Con nay muốn xuất gia, cúi xin Đại vương cho phép con được
toại ý để cầu quả Niết-bàn. Phụ vương phải
biết, tất cả chúng sinh rồi sẽ biệt ly.
Khi
Đại vương Tịnh Phạn nghe Thái tử tâu như vậy, cả
người run rẩy, tay chân rã rời, giống như cây bị
voi lớn lay gốc, mắt đầy ngấn lệ, nghẹn ngào bảo Thái tử:

–Thái tử con yêu dấu của ta nên bỏ ý định ấy đi, nay
chưa phải là lúc con xuất gia, ta cũng trải qua thời
thiếu niên khi các căn buông lung theo thú vui, ta không
tu các pháp hạnh cũng chưa từng thọ các khổ thế
gian, lại ta không tu các khổ hạnh mà cũng chưa từng
thấy các ái dục xấu xa. Con khởi ý như vậy, con
thật rất khó có thể chịu đựng được. Này Đồng
tử, con đang độ thanh xuân, tâm ý chưa ổn định,
chưa hàng phục các căn mà muốn ở nơi vắng vẻ
hẻo lánh, khi đó con không thể chịu nỗi khổ hạnh.
Này Đồng tử, con nên đợi khi ta tuổi già, chừng
đó nếu ta muốn xuất gia tu hành khổ hạnh, ta sẽ
truyền ngôi và trao quốc gia lại cho con mà vào thâm
sơn vắng vẻ tu hành khổ hạnh. Này Đồng tử, con
không nên trái lời của ta, không thuận ý của cha
mà xuất gia tu khổ hạnh, hiện tại ở đời con mang
tiếng bất hiếu vì trái lời dạy bảo của kẻ bề
trên. Do vậy con nên đem tâm tinh tấn này ở trong
cung chớ vội xuất gia, an tâm ở lại nhà thực hiện
các pháp thế tục. Này Đồng tử, phàm làm người
thế gian, trước phải thọ hưởng thú vui ngũ dục,
rồi sau đó mới nghó đến việc phát tâm xuất gia.
Thái tử đáp:
–Tâu phụ vương, ngày nay cha không nên ngăn cản chí xuất
gia của con. Vì sao? Nếu ngày nay có người đang ở
trong căn nhà bốc cháy ngùn ngụt, muốn chạy ra khỏi
nhà thoát nạn, lúc đó người này rất dũng mãnh,
không có một thế lực nào có thể ngăn cản được.
Tâu phụ vương, cái gì có sinh thì có diệt, cái gì
có hợp thì có tan. Nếu như có người biết tất cả
pháp thế gian đều bị biệt ly mà không bỏ pháp biệt
ly đó thì người này không phải là kẻ được lợi
ích lớn. Lại như người đời có sự việc còn dở
dang, giờ chết sắp đến mà không vội vã làm cho
hoàn tất, thì đây không phải là người có trí tuệ sáng suốt.
Rồi
Thái tử vì phụ vương mà nói kệ:
Nếu
thấy tất cả đều vô thường
Các
pháp hữu vi đều tiêu diệt
Đành
lìa thân thuộc bỏ thế gian
Giờ
chết đến, sự nghiệp phải thành.
Đại
vương Tịnh Phạn lại ân cần nói với Thái tử:
–Này Đồng tử, con yêu dấu của ta, nhất định không được
bỏ ta đi xuất gia.
Các
đại thần cũng theo sự hiểu biết của mình qua các
kinh điển đời xưa để lại đều can gián Thái tử:
–Kính bẩm Thái tử, lẽ nào ngài không nghe trong luận
Vi-đà có nói từ kiếp ban sơ cho đến nay, các hàng
vua chúa thuở xưa niên thiếu, mỗi vị tự cai trị
nước của mình, giáo hóa dân chúng, khi đến tuổi
già có con cháu chánh thống nối nhau. Các vua đem
vương vị trao cho Thái tử, nhiên hậu mới vào trong
núi tu hành các pháp hạnh. Vì lý do đó, ngày nay
Thái tử không được riêng mình làm trái phép tắc của Tiên vương.
Đại
vương nghe các đại thần nói như vậy nước mắt nhỏ
như mưa, hai mắt không chớp, đăm đăm theo dõi sắc mặt Thái tử.
Lúc
ấy, Thái tử sinh tâm lưỡng lự ưu sầu, gương mặt
không được vui, trở về nội cung. Thái tử về đến
cung điện, tất cả các thể nữ ở xa trông thấy
hết thảy đều vui mừng liền rời chỗ ngồi hoặc có
nàng chắp tay bái chào, hoặc có nàng tỏ vẻ duyên
dáng, hoặc có nàng ca múa, hoặc có nàng đến hầu
hạ. Thấy Thái tử ngồi rồi, chúng bị lửa ái dục
thôi thúc nổi lên phừng phực nên vây quanh Thái
tử cùng nhau cười cợt vui đùa, oai đức của Thái
tử sáng ngời, các tướng tốt thể hiện rõ ràng,
cùng nhau vui vẻ thọ hưởng dục lạc giống như ở
cung trời Tự tại.
Lúc
ấy các tướng tốt và vẻ đẹp của Thái tử đồng
xuất hiện, luôn luôn tươi đẹp, ngày đêm Thái tử
dạo chơi, thể nữ lại thấy các tướng tốt của
Thái tử xuất hiện tốt đẹp như vậy trong tâm sinh
ra ý tưởng đây là điều chưa từng có, phải
chăng ngài là Nguyệt Thiên tử giáng xuống trần
gian. Thể nữ thấy tướng mạo Thái tử tốt đẹp
như vậy lại càng sinh tâm tham đắm nên có nàng
liếc mắt đưa tình, hoặc có nàng nhìn không nháy
mắt, hoặc có nàng xít xoa, hoặc có nàng vẫy tay
gọi. Do vì thần lực của Thái tử, khiến tâm dục
ngài không nổi lên, lại không cười giỡn.
Khi
Thái tử rời phụ vương trở về nội cung, Đại
vương Tịnh Phạn lập tức gọi người đánh xe vào hỏi:
–Này người đánh xe tài giỏi! Thái tử có đến lâm
viên không?
Người đánh xe đáp:
–Bạch Đại vương xin ngài biết cho, Thái tử ý muốn đến
trong viên lâm nhưng giữa đường thấy một người
tóc râu đều cạo, thân đắp chiếc y nhuộm màu hoại
sắc, tay bưng bình bát. Thái tử thấy người này
rồi liền ra lệnh hồi giá, ngài về trong cung an tọa tư duy.
Đại
vương nghe như vậy liền suy nghó: “Lời dự đoán
của tiên A-tư-đà quả không sai, e rằng Thái tử xả
tục xuất gia, ta nay phải tăng thêm thú vui ngũ dục
khiến Thái tử say đắm, không nghó đến việc xuất
gia.” Nghó rồi Đại vương liền ra lệnh tăng thêm
thú vui ngũ dục, ra lệnh thể nữ trong cung làm cho
tâm Thái tử thọ khoái lạc, mà không còn nghó đến việc xuất gia.
Liền
lặp lại với bài kệ:
Giữa
đường Thái tử gặp Sa-môn
Thân
đắp y sồng nhuộm vỏ cây
Hoan
hỷ chí cầu Vô thượng đạo
Thâm
tâm chỉ thích hạnh xuất gia.
Thấy
sinh già bệnh khổ vô cùng
Sa-môn
trì bình đi khất thực
Nhàm
chán thế giới ba độc lìa
Ái
mộ vô vi cầu giải thoát.
Sinh
lão bệnh tử các khổ đau
Thái
tử muốn lìa các khổ đó
Trên
đường gặp được bậc xuất gia
Chí
chân vừa gặp lòng hớn hở.
Muốn
bỏ tham sân các não phiền
Ta
nên xuống tóc nhập sơn lâm
Thái
tử chí cầu chân thật pháp
Gặp
được Sa-môn rất vui mừng.
Ngồi
xe tứ mã khéo điều hành

Muốn
ra ba cõi, nhân ngắm cảnh
Giữa
đường gặp kẻ mặc y sồng
Chí
hướng bồ đề nay được thỏa.
Bấy
giờ Đại vương lại vì Thái tử bày ra nhiều thứ
ngũ dục, bao nhiêu những gì đã có, mỗi thứ đều
được gia tăng, mặt thành bao quanh cung điện cũ của
Thái tử đều được canh giữ nghiêm ngặt. Đặc
biệt hơn nữa Đại vương cho xây thêm thành lũy cao
lớn, chung quanh cung điện Thái tử cho đào hào thật
sâu, trên đầu tường thành an trí lưới bảy báu,
giữa các mắt lưới treo chuông rung, các cửa trong
cung điện được tăng thêm phần canh giữ, sớm
chiều mở cửa tiếng động vang dội đến khắp bốn
cửa thành bên ngoài. Bố trí vô số binh xa tượng
mã và quân lính mặc áo giáp, sát cánh bên nhau,
họ đều được tổ chức theo đội ngũ chỉnh tề chặt chẽ.
Lại
bên ngoài cung điện, nơi cửa thành trong ngoài bố
trí trăm ngàn tráng só hình dung đẹp đẽ oai hùng,
rất dũng cảm, tất cả đều có khả năng đánh tan
quân thù, thân mặc chiến bào, tay cầm chóa ba, côn,
trường kiếm, giáo mác, cung tên…, tất cả những
thứ binh khí như vậy là để canh giữ Thái tử; lại
tăng thêm sắc lệnh cho hàng thể nữ nội cung, ngày
đêm ca nhạc múa hát, không được gián đoạn để
phô bày tất cả thú vui. Các thể nữ có tài làm
mê hoặc luôn luôn kề cận bên Thái tử, dùng ái
dục ràng buộc, khiến Thái tử say đắm không nghó
đến việc xả tục xuất gia.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096233">QUYỂN 16</卷>
<詞 id="50096234">Phẩm 20: DA-DU-ĐÀ-LA THẤY ĐIỀM MỘNG (Phần 2)</詞>
Bấy
giờ, quốc sư có một người con tên là Ưu-đà-di
(nhà Tùy dịch là Thông Biện) thông minh trí tuệ
có tài biện luận, lúc ấy Đại vương Tịnh Phạn cho
sứ đòi Ưu-đà-di. Khi Ưu-đà-di đến, Đại vương hỏi:
–Này Ưu-đà-di, ngươi thông minh tài trí, nay có thể đến
hầu Thái tử Tất-đạt-đa, ngươi hãy dùng đủ mọi
cách khiến Thái tử tâm được an ổn, vui thích ở
trong cung, chớ để Thái tử nhàm chán xa lìa cung điện xuất gia.
Đại
vương cho mời tất cả quyến thuộc họ Thích cùng nhau
hội họp, nhà vua nói:
–Này tất cả quý vị trong hoàng tộc, ý ta lo rằng Thái tử
Tất-đạt-đa nhất định không ở nhà, ngày nay các
vị có cách gì giúp đỡ ta, khiến Thái tử bỏ ý định xuất gia.
Đại
vương cùng hoàng tộc bố trí bên ngoài cửa thành
phía Đông năm trăm đồng tử dũng kiện đầy mưu
lược, có tài dụng binh, đều rất dũng mãnh, những
tráng só này có sức mạnh ít ai địch lại. Mỗi đồng
tử có năm trăm chiếc xe tự quay quanh mình, mỗi
chiếc xe lại có năm trăm người khỏe mạnh vây
quanh. Như vậy cho đến các cửa thành: Nam, Tây, Bắc
theo thứ lớp, mỗi thành đều có năm trăm người
phòng vệ như đã nói trên. Lại có các vị kỳ lão
đại thần họ Thích đứng cảnh giác tại các ngã
tư, đầu đường lớn nhỏ trong thành cùng nhau giữ
gìn Thái tử. Đại vương Tịnh Phạn lại bố trí một
đội quân đặc biệt gồm năm trăm tráng só hết sức
tinh nhuệ, thân mặc áo giáp, cỡi voi hay ngựa tuần
hành chung quanh bốn mặt thành. Tất cả các cửa cung
điện được bố trí canh giữ suốt cả ngày đêm.
Lúc
Quốc đại phu nhân Ma-ha Ba-xà-ba-đề Kiều-đàm-di tập
trung tất cả thể nữ trong cung căn dặn:
–Này các khanh phải biết, từ ngày nay trở đi ngày đêm
không được ngủ, đem ngọc phát quang treo lên đầu
các cây phướn để ban đêm khỏi tối tăm, lại mọi
nơi đều thắp đèn dầu tô hay đèn sáp, luôn luôn
dùng lồng đèn chụp lại đừng để tắt. Các cửa
cung cần phải đóng chốt thật kỹ lưỡng, ngoài giờ
quy định không ai được mở cửa ra vào; thân thể
các ngươi phải trang sức thật lộng lẫy, đều mang
chuỗi anh lạc, các ngươi nắm chuyền tay nhau thành
vòng tròn bao quanh Thái tử, đừng để Thái tử
vượt qua; khi các khanh cầm cung, đao, dao, mác… các
khí cụ như vậy, hoặc đứng gác hay ngồi canh, ngày
cũng như đêm luôn luôn lưu ý, không được lơ
đễnh để Thái tử bỏ đi. Nếu Thái tử đi xuất
gia rồi, thì cung điện chúng ta trống không, buồn tẻ mất hết thú vui. Ưu-đà-di,
con trai của Quốc sư được cử làm cận vệ Thái
tử, khi ông ta bước vào trong cung điện, thấy Thái
tử ngồi giữa chính điện đang tư duy, tất cả thể
nữ đều im lặng. Ưu-đà-di thấy cảnh buồn tẻ như
vậy, nói với các thể nữ:
–Các ngươi đều là những người có tài nói năng, khéo
chiều ý người, biết biến điều buồn thành niềm
vui, có hình dung đẹp đẽ dễ thương, thế gian không
ai sánh bằng, mỗi nàng đều có tài hoa như vậy, tại
sao ngày nay các nàng bỏ mất tài năng ấy mà đành
đứng im như vậy? Các nàng phải làm cung điện sống
động huy hoàng như cung điện Uất-đơn-việt ở phía
Bắc. Lại nữa các nàng có thể làm chánh hậu hay
chánh phi của Đại vương trời Hộ thế Tỳ-sa-môn ở
phương Bắc, huống nữa là trong cung điện ở trần
gian mà không làm được hay sao? Này các thể nữ,
các nàng tại sao để Thái tử xa lìa ái dục? Giả
sử như đối với hàng thánh nhân chân chánh, các
nàng vẫn có thể làm cho họ đam mê ngũ dục, huống
nữa là ngày nay đối với Thái tử Thích-ca nơi
trần gian này, mà không khiến Thái tử say đắm hay
sao? Này các thể nữ, các nàng có tài ăn nói dịu
dàng khôn ngoan, có thể biến giận thành vui, khéo
biết tâm lý đàn ông, các nàng có thân phụ nữ,
có rất nhiều ưu điểm thuận lợi làm lung lạc tâm
trí đàn ông, cùng phái nữ mà thấy các nàng còn
sinh tâm ái dục, huống nữa là nam nhi mà không say
đắm các nàng hay sao? Giả sử có người đàn ông
trong thế gian sống chung với các nàng mà không sinh
tâm ái dục, hoàn toàn không có việc như vậy. Rồi
Đồng tử Ưu-đà-di nói kệ:
Này các nàng thể nữ,
Các
nàng nhiều ưu điểm.
Có
tài mê hoặc người,
Thân
nàng khéo quyến rũ
Giả sử người ly dục,
Hay
các Tiên chân chánh.
Thấy
được sắc các nàng,
Nhất
định sinh tâm dục.
Huống nữa Thái tử này,
Thấy
các nàng đùa cợt.
Mà
không sinh ngũ dục,
Thật
không có việc ấy.
Như
vậy các thể nữ tự ở trong khả năng quyến rũ
của mình biết dùng ưu điểm sẵn có, ta thấy các
nàng ai ai cũng sẵn có những ưu điểm như vậy, mà
không làm cho Thái tử ở bên các nàng, tự sinh
tâm ái dục, thì ta không vui lòng. Mỗi người trong
các nàng hãy cố gắng dùng mọi cách làm cho Thái
tử sinh tâm dục nhiễm, chớ để Thái tử nhàm chán xa lìa.
Này
các thể nữ, lẽ nào các nàng không nghe: Xưa nước
Ca-thi có một Tiên nhân tên là Đề-ba-da-na (nhà
Tùy dịch là Duyên Thượng Sinh) bị dâm nữ
Tôn-đà-lê làm mê hoặc. Tiên nhân có oai đức
như chư Thiên không khác, chư Thiên còn không dám
làm gì được, mà bị dâm nữ Tôn-đà-lê làm mê
hoặc nên đi bộ theo nàng ta vào thành Ca-thi.
–Lại thuở xưa có một Tiên nhân tên là Độc Giác, từ
thuở ấu thời cho đến lớn chưa hề dâm dục, một
hôm nọ có dâm nữ tên là Thương Đa (nhà Tùy
dịch là Tịch Định) làm Tiên nhân mê hoặc, mất
hết thiền định và năm phép thần thông.
–Lại thuở xưa có một Tiên nhân tên là Tỳ-thương-mật-đa
(nhà Tùy dịch là Hóa Chi) trải qua nhiều năm tu
khổ hạnh, đã từng không ăn đến mười năm, lúc
bấy giờ có một dâm nữ tên là Di-ca-na (nhà
Tùy dịch là Nhất giả) hết sức xinh đẹp, Tiên
nhân cũng bị nàng ta làm mê hoặc.
Các
Tiên nhân có thần thông như vậy, phần lớn đều bị
các dâm nữ mê hoặc, lôi cuốn vào các việc ái
dục thế gian, huống nữa ngày nay Thái tử Tất-đạt-đa
đang độ thanh niên sức lực cường tráng, thân thể
dịu dàng, lại là con của một Đại vương, am tường
mọi việc, vậy các nàng nên đem hết tâm lực cung
phụng, khiến cho Thái tử ở bên các nàng sinh tâm
tham đắm, chớ để ngôi vua bị tuyệt diệt.
Các
thể nữ nghe lời cổ vũ của Ưu-đà-di con quốc sư
như vậy, cùng nhau hướng đến Thái tử diễn đủ
trò ủy mị mê hoặc để tâm Thái tử thêm hoang mê,
hoặc có nàng biểu diễn điệu múa, hoặc có thể nữ
ca hát ngâm vịnh tán thán thú vui ngũ dục âm thanh
ngọt ngào, hoặc có nàng trổi nhạc, hoặc có nàng
làm trò cười biến khuôn mặt thành hình kỳ dị,
hoặc có nàng phát ra một trăm thứ tiếng nói câu
văn khác nhau, hoặc có nàng ở trước Thái tử
biểu diễn dáng đi kiều diễm, hoặc có nàng đem đủ
các loại hoa tươi đẹp khác nhau dâng lên Thái tử,
hoặc có nàng hòa hợp trăm thứ hương, xoa trên
thân Thái tử, hoặc có nàng thổi ngón tay tạo ra
đủ loại tiếng chim, hoặc có nàng lại thưa hỏi Thái tử:
–Thưa Thánh chủng vương tử, xin ngài nghe những lời trào
phúng ân ái thế tục.
Thái
tử ở trong cung nghe những lời vui đùa gợi tình
như vậy sinh tâm suy nghó: “Chúng sinh trong thế gian bị
các khổ bức bách, các khổ đó là: sinh, già,
bệnh, chết… nó đã làm não loạn như vậy, mà
không chịu xa lìa các khổ để tìm nơi nương tựa, ta
nay phải làm phương tiện khéo léo gì để vượt các
sinh, già, bệnh, chết ở thế gian.”
Lại
các thể nữ bày đủ trò ca múa âm nhạc, hoặc
những trò gợi tình, Thái tử thấy vậy tâm không
sinh một chút ưa thích. Lúc đó trong hàng cung nữ có
một nàng tự tay cầm lấy tràng hoa Mạt-lợi bước
đến đeo vào cổ Thái tử, mà mắt Thái tử nhìn
nàng chăm chăm không nháy, nhìn rồi tự tay cởi
lấy tràng hoa Mạt-lợi, cầm nơi tay từ trong cửa sổ
vứt ra bên ngoài.
Lúc
ấy Ưu-đà-di con vị quốc sư thấy Thái tử ngồi ngay
ngắn chánh niệm tư duy, không vướng mắc cảnh giới
hữu vi thế gian, lại không tham đắm sắc đẹp, tiếng
hay, mùi thơm, vị ngọt… Thấy như vậy rồi, Ưu-đà-di
là người thông minh trí tuệ, lại dùng bao nhiêu lời
lẽ can gián Thái tử:

–Tâu Đại thánh Thái tử, tôi được Đại vương sai đến
đây làm bạn giúp vui Thái tử, nay tôi muốn hỏi
Thái tử, xin ngài cho phép, vì tôi thấy Thái tử
đối với việc đời tại sao tâm không vướng mắc? Rồi nói kệ:
Nói
qua tình bạn hữu,
Ác
can, thiện khuyên làm.
Ách
nạn cứu giúp nhau,
Mới
thật gọi bạn hiền.
Ưu-đà-di
nói kệ rồi lại thưa tiếp:
–Thưa Đại thánh Thái tử, nay tôi đã là bạn của Thái
tử rồi, các việc tốt xấu phải cùng nhau bàn bạc,
nếu thấy việc bất thường xảy đến mà làm ngơ bỏ
qua thì không thể gọi là bạn; do đó ngày nay tôi
muốn cùng Thái tử trò chuyện tâm tư, với tấm
lòng của một người bạn chân thành, xin Thái tử
lãnh nạp: Ngày nay Thái tử đang độ thanh niên, sức
khỏe cường tráng, tôi thấy Thái tử hình như không
muốn hưởng sự vui sướng ở đời, mà muốn xa lìa
các thể nữ, không muốn sống gần bên họ, họ có
gì đáng ghét? Phàm tâm người thế tục đều thuận
theo như vậy. Con đường tình ái là căn bản, thân
người phụ nữ chỉ để hàng trượng phu quý trọng,
lấy họ làm vui, nếu Thái tử quyết định xa lìa thú
vui ngũ dục, thì đối với họ sự phú quý vinh hoa
nơi cung điện chỉ là hình phạt, xin Thái tử đem lời
dịu dàng tình cảm an ủi hàng cung nữ khiến họ sinh
tâm vui mừng, Ưu-đà-di nói kệ:
Nữ
được trọng làm vui,
Trọng là vui hơn hết.
Không
trọng chỉ có sắc,
Như
cây không có hoa.
Lúc
ấy, Thái tử ở gần bên Ưu-đà-di con của vị quốc
sư, nghe những lời nói như vậy, ngài dùng những
lời nói khéo léo với giọng điệu đầy buồn
thương, như tiếng sấm rền rền được bao phủ bởi
áng mây, như người nhạc só tài giỏi phổ ra âm
điệu thâm trầm trả lời Ưu-đà-di:

–Này Ưu-đà-di, ta đã biết ông là lương bằng thiện hữu
của ta, ông đem tâm tốt can gián mở mang tâm trí ta
được sáng tỏ, ta cũng hiểu ý ông, đối với ta
rất thân mật hậu trọng, ta nay cũng không trái ý
ông, nay ông thấy ta có những lỗi như vậy, ta nay sẽ
thuận theo ý ông, nhưng ta không phải không biết
hưởng thú vui ngũ dục thế gian, ta quan sát tất cả
sự việc trong thế gian, hiểu biết một cách rõ ràng,
vì ta thấy thế gian vô thường bại hoại; do thế gian
này đáng sợ, ta sinh tâm chẳng vui. Rồi nói kệ:
Vinh
hoa tuy khoái lạc,
Bị
sinh, già, bệnh, chết.
Bốn
khổ này nếu không,
Tâm
ta nào chẳng vui.
Thái
tử nói kệ rồi, lại nói với Ưu-đà-di:
–Ông nên quan sát những thể nữ này đã bị cảnh già
đoạt lấy nhan sắc đẹp đẽ. Mỗi người tự thấy
nhau tâm không vui vẻ, sẽ thấy chỉ có người ngu mới
muốn ở trong đó sinh tâm mê đắm. Rồi ngài nói kệ:
Pháp
sinh già bệnh chết,
Đối
sinh lão bệnh này.
Nếu sinh tâm ưa đắm,
Đồng cầm thú khác gì.
Thái
tử cùng với Ưu-đà-di con vị quốc vương đối đáp
đàm đạo qua lại, khi Thái tử thấy ánh sáng mặt
trời khuất bóng liền vào trong cung cùng thể nữ
thọ hưởng khoái lạc ngũ dục hết sức vui vẻ, thể
nữ cùng nhau tụ tập đứng chung quanh. Trong đêm đó
chánh phi của Thái tử là nàng Da-du-đà-la có cảm
giác mang thai. Cũng trong đêm đó, di mẫu của Thái
tử là Kiều-đàm Ma-ha Ba-xà-ba-đề trong giấc ngủ
mộng thấy một con trâu trắng chúa ở trong thành cất
tiếng rống vang, rồi chậm rãi ra đi mà không có một
người nào cản lối. Lại trong đêm đó Đại vương
Tịnh Phạn mộng thấy ở trung tâm thành dựng một
cây lọng trời Đế Thích được trang hoàng bằng
nhiều thứ quý giá và các chuỗi anh lạc, giống như
núi chúa Tu-di, từ dưới đất vọt lên trụ trong hư
không, lại trong chiếc lọng Đế Thích này chiếu ra
ánh sáng chói lọi khắp bốn phương, lại bốn phương
nổi lên những đám mây to lớn, kéo đến phủ trên
cây lọng này rồi giáng xuống một trận mưa dữ
dội, nước mưa xối xuống rửa sạch chiếc lọng; lại
trong hư không tuôn xuống đủ thứ hoa đẹp chung quanh
cây lọng Đế Thích; lại có vô lượng tiếng nhạc
du dương, không có người sử dụng mà tự trổi
lên; lại có một chiếc tán trắng tinh, các ngọc quý
làm cán, vàng ròng làm kèo, trông thật xinh xắn
đẹp đẽ, tự nhiên đến che bốn phía trên cây lọng
trời Đế Thích; lại có bốn vị Đại thiên vương
cùng quyến thuộc đến thành này, mở cửa thành
rước chiếc lọng Đế Thích đi.
Cũng
trong đêm đó Da-du-đà-la hết sức mỏi mệt ngủ say,
trong giấc mộng thấy hai mươi điềm chiêm bao rất đáng
kinh hãi, thân tâm run sợ chẳng an, lấy làm quái dị
kinh hoàng, bỗng nhiên thức giấc.
Khi
ấy Thái tử hỏi Da-du-đà-la:

–Vì cớ gì ái khanh đang ngủ bỗng nhiên thức dậy run
rẩy, hơi thở hào hển kinh sợ như vậy? Này ái
khanh, vì cớ gì, hiện giờ chúng ta không phải ở
rừng tử thi, cũng không phải nằm giữa những tử
thi, cũng không phải ở trong núi, cũng không phải ở
giữa đồng hoang, mà ta đang ở vương cung nơi thành
Ca-tỳ-la này, được vô lượng vô biên lực lượng
mang khí giới bảo vệ, nơi đây thật an toàn, không
sợ dã thú, lại cũng không lo giặc cướp đến
nhiễu hại, nơi đây hết sức an vui, không có gì
phải lo sợ, ta nay thấy tâm nàng hết sức sợ hãi,
sinh tâm ưu sầu lo lắng, bỗng nhiên thức dậy là do
nguyên nhân gì? Da-du-đà-la,
chánh phi của Thái tử lệ nhỏ như mưa, buồn rầu sợ
sệt nghẹn ngào thưa Thái tử:

–Tâu Đại thánh Thái tử, hôm nay trong giấc mộng thiếp
mộng thấy hai mươi điều biến đổi, cúi xin Thái tử
lắng nghe, thiếp sẽ kể lại: Thưa Thái tử, thiếp ở
trong mộng thấy tất cả chung quanh đại địa này chấn động.
Thưa
Thái tử, tiếp đến, thiếp lại thấy cây lọng trời
Đế Thích đổ nhào xuống đất.
Thưa
Thái tử, kế đến, thiếp lại thấy mặt trời, mặt
trăng và các tinh tú từ trên hư không rơi xuống.
Thưa
Thái tử, kế đến, thiếp lại thấy một chiếc tán
hết sức trong sạch tốt đẹp, lúc ấy thiếp theo núp
dưới chiếc tán này, chiếc tán thương mến và che
chở thiếp; bỗng nhiên Xa-nặc, con của mụ tỳ nữ
dùng sức mạnh đến cướp lấy chiếc tán của thiếp mang đi.
Thưa
Thái tử, kế đến, thiếp lại thấy các ngọc quý
giá trang điểm trên búi tóc của thiếp bị một chiếc
dao đến cắt mang đi.
Thưa
Thái tử, kế đến, thiếp lại thấy bao nhiêu chuỗi
anh lạc trên mình thiếp bị nước cuốn trôi.
Thưa
Thái tử, kế đến, thiếp lại thấy dung nhan của
thiếp đẹp đẽ tuyệt vời bỗng nhiên trở thành xấu xí.
Thưa
Thái tử, kế đến, thiếp lại thấy tay chân của
thiếp bỗng nhiên rời khỏi thân người.
Thưa
Thái tử, kế đến, thiếp lại thấy thân hình thiếp
bỗng nhiên lõa thể.
Thưa
Thái tử, kế đến, thiếp lại thấy giường nằm của
thiếp xưa nay, khi thiếp đang ngồi hầu hạ Thái tử,
chiếc giường bỗng nhiên ngã nhào xuống đất.
Thưa
Thái tử, kế đến, thiếp lại mộng thấy chiếc
giường mà thiếp cùng Thái tử nằm ngủ thọ lạc,
bỗng nhiên bốn chân giường gãy đổ.
Thưa
Thái tử, kế đến, thiếp lại mộng thấy một hòn
núi lớn toàn bằng các chất ngọc, bốn cạnh sắc
bén, hết sức cao, bỗng nhiên bị thiêu đốt, núi kia
sụp đổ xuống đất.
Thưa
Thái tử, kế đến, thiếp mộng thấy trong cung của vua
Tịnh Phạn có một cây hết sức tốt đẹp bỗng nhiên bị gió cuốn mất.
Thưa
Thái tử, kế đến, thiếp mộng thấy vầng trăng tròn
sáng ở giữa các ngôi sao trong cung này bỗng nhiên biến mất.
Thưa
Thái tử, kế đến, thiếp mộng thấy vầng mặt trời
ở trong cung điện này trong sáng tỏa chiếu ngàn vạn
tia sáng xung quanh, bỗng nhiên biến mất, thế gian tối
tăm không chút ánh sáng.
Thưa
Thái tử, kế đến, thiếp mộng thấy trong cung điện
thành này có một cây đuốc thắp sáng di chuyển ra ngoài thành.
Thưa
Thái tử, kế đến, thiếp mộng thấy vị thần từ
trước bảo vệ thành này, khắp mình được trang sức
bằng chuỗi anh lạc, hình dung tuấn tú rất dễ cảm,
đứng ngoài cửa thành bỗng nhiên buồn khóc kêu than.
Thưa
Thái tử, kế đến, thiếp lại mộng thấy thành
Ca-tỳ-la bỗng nhiên biến thành khoảng đồng trống
đáng sợ như ban đêm, tâm không thể vui được.
Thưa
Thái tử, kế đến, thiếp mộng thấy nước các ao
trong thành Ca-tỳ-la bỗng nhiên vẩn đục và tất cả
cây cối hoa quả cành lá trong thành đều rơi rụng
che kín khắp mặt đất.
Thưa
Thái tử, kế đến, thiếp mộng thấy tất cả tráng
só thân mặc áo giáp, tay cầm dao gậy bao quanh khắp
bốn mặt thành cùng nhau chạy đuổi theo Thái tử.
Thưa
Thái tử, thiếp mộng thấy hai mươi việc như vậy,
tâm rất lo sợ kinh hãi, nghi ngờ không an, không
biết đây là điềm gì? Hậu quả lành hay dữ? Hay là
mạng thiếp sắp lìa trần? Hay là sự ân ái với
Thái tử sắp biệt ly? Do đó tim thiếp như trống
đánh, rúng động sợ hãi không đủ sức chế ngự,
nên ở trong giấc ngủ bỗng nhiên giật mình thức dậy.
Thái
tử nghe nói như vậy, tâm suy nghó, ta nay chẳng bao lâu
sẽ xả tục xuất gia, vì thế hôm nay Da-du-đà-la thấy
điềm chiêm bao hết sức kinh hãi như vậy. Lúc ấy,
Thái tử bảo Da-du-đà-la:
–Này ái phi Da-du-đà-la, nàng dầu có thấy một ngàn chiếc
lọng trời Đế Thích ngã nhào xuống đất đối với
nàng có thương tổn gì? Ví dầu nàng lại thấy một
ngàn mặt trời mặt trăng và các tinh tú rơi rụng
xuống đất, đối với nàng có ảnh hưởng đau khổ
gì? Nàng dù thấy một ngàn chiếc
lọng bị Xa-nặc con của tỳ nữ dùng sức mạnh mang
đi, đây chỉ là sự cướp đoạt chỉ thấy trong giấc
mộng, nào có quan hệ với sự thật ban ngày, mà có
gì tâm nàng phải rối loạn? Nàng chẳng nên ưu sầu,
nàng là đại phi quý nhất của ta, chớ nên suy nghó
sinh ra sợ hãi, ở trong thế gian tự có những điềm
chiêm bao hư vọng như vậy, nàng chẳng nên ôm lòng
sợ hãi, chỉ nên an ổn bình thường mà ngủ. Nàng
là chánh phi duy nhất của ta, đang độ thanh xuân, dáng
điệu yêu kiều, ta e rằng sự sợ hãi như vậy làm
tổn thương đến sức khỏe nàng. Này Da-du-đà-la,
nàng chỉ thọ hưởng sự an vui, chưa từng bị đau khổ.

Nàng
nghe Thái tử giải thích như vậy, yên tâm nằm ngủ
trở lại. Thái tử vì muốn an ủi vỗ về Da-du-đà-la
nên đồng nằm ngủ, cùng nhau hoan lạc hưởng thú vui ngũ dục.
Đêm
đó Thái tử cũng nằm thấy năm giấc mộng lớn:
Giấc
mộng thứ nhất: Thái tử thấy nằm trên giường
bằng cõi đại địa với chiếc gối bằng núi Tu-di
lót trên đầu, tay trái gác trên biển cả phương
Đông, tay phải gác trên biển cả phương Tây và hai
chân gác trên biển cả phương Nam.
Giấc
mộng thứ hai: Thái tử thấy một cọng cỏ tên gọi
là “kiến lập” gốc mọc từ rún, ngọn tận cõi
trời Sắc cứu cánh.
Giấc
mộng thứ ba: Thái tử thấy bốn con chim màu sắc rực
rỡ từ bốn phương bay đến đậu dưới hai chân rồi
tự nhiên biến thành thuần một màu trắng.
Giấc
mộng thứ tư: Thái tử thấy có bốn con thú màu
trắng, đầu toàn sắc đen, đến liếm từ gót chân
cho đến đầu gối Thái tử.
Giấc
mộng thứ năm: Thái tử thấy một ngọn núi phẩn
rất cao lớn rộng rãi, Thái tử đi kinh hành trên
ngọn núi phẩn này mà không bị dính phẩn uế.

<詞 id="50096235">Phẩm 21: BỎ VƯƠNG CUNG XUẤT GIA (Phần 1)</詞>
Thuở
ấy Thái tử ở trong cung, ban đêm ngủ có một quan
phụ trách việc bảo vệ cung điện bảo các lính tuần canh:
–Này các ngươi, khi tuần hành canh giữ, mỗi người phải
nói câu “Kim-tỳ-la” (nhà Tùy dịch là đáng
sợ), hoặc nói câu “Mục-đế-la” (nhà Tùy
dịch là thoát ra), hoặc nói câu “Ương-già-na”
(nhà Tùy dịch là bên trong ra), các ngươi phải
luôn luôn có mặt ở đây.
Đám
người tuân hành trả lời:
–Dạ vâng, chúng tôi luôn ở nơi đây.
Quan
đại thần lại nói:

–Tất cả các người cần phải canh giữ cẩn thận! Tất cả
các người cần phải canh giữ cẩn thận! Từ đêm
nay trở về sau, các người canh gác, hoặc ở trên
đất liền, hoặc ở dưới nước, hoặc ở trên
cây, hoặc ở trong hang, hoặc ở bên hốc núi, hoặc
ở bên phòng nhà, hết thảy đều mỏi mệt nên thích
ngủ nghỉ. Này các ngươi, đêm nay canh giữ phải cầm
khí giới cùng nhau giữ các cửa ngõ trong cung điện,
cần phải ra sức ân cần canh gác, tất cả mọi người
đều phải chia nhau canh gác không được ngủ nghỉ. Vì
cớ gì Đại vương ra lệnh nghiêm ngặt như vậy? Vì
Đại vương sợ Thái tử bỏ hoàng cung này mà đi
xuất gia. Vì theo lời dự đoán của quốc sư A-tư-đà,
nếu giữ được Thái tử ở trong cung, thì chắc
chắn Thái tử sẽ làm Chuyển luân thánh vương thống
trị bốn châu thiên hạ.
Đại
thần nói như vậy rồi, qua phần đầu hôm, đến phần
nửa đêm người điểm canh lớn tiếng hô lên: “Đại
thánh chúng ta tôn vinh muôn thuở! Nguyện Đại thánh
chúng ta an ổn sống lâu muôn đời.”
Phần
đầu hôm qua rồi, bước sang phần nửa đêm, đồng
hồ báo chưa được nửa đêm, có chư Thiên cõi
trời Tịnh cư giáng xuống thành Ca-tỳ-la, lúc ấy dân
chúng trong thành đều mê man chìm lặng trong giấc ngủ,
trên từ Đại vương Tịnh Phạn, các cận thần tả
hữu, dưới cho đến tên lính canh chuồng ngựa Thái
tử cùng các hạ thần, thể nữ, hết thảy đều mê
man mỏi mệt ngủ say.
Trong
Thiên chúng có một Thiên tử tên là Pháp Hạnh
đến nội cung dùng sức thần thông khiến cho đồ
phục sức trên thân các thể nữ xệch xạc không
ngay thẳng; hoặc có nàng áo trịch xuống khỏi vai mà
không sửa lại, hoặc có nàng chống tay vào cằm vào
má mà ngủ, hoặc có nàng buông đàn không hầu rồi
tựa lên đó mà ngủ, hoặc có nàng hai tay ôm lấy
chiếc trống mà ngủ, hoặc có nàng ở bên trong nắm
song cửa sổ để lộ bán thân mà ngủ, có những
nàng hai tay ôm choàng nhau mà ngủ, hoặc có nàng mắt
không khép kín, để lộ hai tròng mắt như nhìn sững
mà ngủ, hoặc có nàng nằm lăn lộn trên chuỗi anh
lạc mà ngủ, hoặc có những cung nữ hình dung đoan
chánh, từ xưa đến nay đầy đủ lễ phép, biết xấu
hổ, tất cả các hạnh đều được vẹn toàn, nay vì
do ngủ say nên đến nỗi hạ phong ra tiếng, tiểu dầm
hơi thối nồng nặc mà không hay biết; hoặc có nàng
chuỗi anh lạc tuột khỏi thân, hoặc có nàng buông
vãi các tràng hoa, hoặc tháo bỏ y phục, trợn mắt
mà ngủ giống như tử thi không khác, người ngoài
nhìn vào không ngờ là người sống, hoặc có nàng
nằm ngửa, sải tay chân, miệng há to mà ngủ; hoặc
có nàng nằm loạn không biết đầu đuôi, nằm lộn
ngược bên cạnh người khác mà ngủ; hoặc có nàng
hai tay lòn dưới bắp vế ôm chặt mà ngủ; hoặc có
nàng thân rung động như người say rượu tựa vào
vách mà ngủ; hoặc có nàng gục đầu mũi dãi lòng
thòng mà ngủ; hoặc có nàng ngồi xổm co cổ mà
ngủ; hoặc có nàng khuôn mặt nhợt nhạt tái mét
trông rất xấu xí mà ngủ; hoặc có nàng cổ mang
trống cơm dây lòn qua nách mà ngủ; hoặc có nàng
dùng đàn không hầu gác trên cổ mà ngủ; hoặc có
nàng gục đầu, mớ mà ngủ; hoặc có nàng phóng đồ
bất tịnh đại tiện mà ngủ; hoặc có nàng nằm úp
mặt như tử thi ở giữa gò mả mà ngủ.
Bấy
giờ Thái tử bỗng nhiên thức dậy, qua ánh sáng
cực kỳ sáng chói của các cây nến hay bó đuốc to
bằng nắm tay hay cánh tay lớn thắp khắp mọi nơi trong
cung. Ngài thấy các thể nữ nằm ngủ như vậy, có
nàng cầm các nhạc cụ như: chập chõa, sênh, đàn
sắc, đàn cầm, kèn, ống tiêu, đàn tỳ bà, ống
địch, tù và… có nàng há miệng nước miếng đóng
thành bọt trắng, hoặc có nàng nước mũi dãi nhễu
dòng. Thái tử thấy những cảnh tượng như vậy đâm
ra suy nghó: Hình dung phụ nữ chỉ như thế thôi, thể
hiện những cảnh bất tịnh tồi tệ, có gì đáng cho
ta tham ái, phấn son tô điểm bên ngoài cùng các đồ
nữ trang: chuỗi anh lạc, y phục, tràng hoa, vòng xuyến
trang điểm giả tạo ngoài thân. Đối với người ngu
si không biết thì bị nó lừa gạt, thấy nữ sắc
vọng sinh tâm ái dục. Đối với ngưới có trí tuệ
chánh niệm quán sát thân thể phụ nữ, thể tánh
của nó là như vậy, hoàn toàn không có chủ tể
giống như giấc mộng, như trò huyễn thuật. Lẽ ra đối
với nữ sắc không có người sinh tâm phóng dật,
nhưng vì do tâm niệm vô minh trói buộc nên mới đắm
nhiễm. Rồi nói kệ:
Thế
gian bất tịnh nhiều mê hoặc,
Không
gì vượt hơn người phụ nữ,
Y
phục nữ trang cùng điểm tô,
Người
ngu thấy vậy sinh tham dục,
Kẻ
trí quan sát như thế này,
Như
huyễn như mộng không chân thật,
Gấp
bỏ vô minh chớ buông lung,
Quyết
được công đức thân giải thoát.
Lúc
ấy, Thái tử lại chuyên tâm tư duy như thế này:
“Ôi thôi thế gian đại hoạn! Ôi thôi thế gian đáng
sợ, có gì đáng tham!” Thái tử đem lòng từ bi
thương xót chúng sinh, rồi cất to tiếng khóc: Thế
gian này ràng buộc, người ngu si giống như súc vật
bị kẻ đồ tể giết hại sinh mạng; thế gian này bất
tịnh, người ngu si không biết đem tâm vui thích, ví như
chiếc bình đẹp vẽ vời bên ngoài mà bên trong chứa
đầy phẩn tiểu; thế gian này giả tạm, người ngu si
lặn hụp chìm đắm trong đó, như con voi già lún trong
vũng bùn lầy; thế gian này ô uế hôi thối, người
ngu cho là ngon ngọt thơm tho, giống như con lợn nằm
trong chuồng phân; thế gian này dối gạt, người ngu si
không biết vội sinh tham đắm, như chó gặm đầu xương
trắng; thế gian này tổn hại, người ngu si không biết
chen nhau cạnh tranh, giống như con thiêu thân chen nhau
nhào vào ngọn đèn đuốc; thế gian này độc hại,
người ngu si không biết tham đắm vui thích, giống như
cá trạnh nuốt lưỡi câu; thế gian này như hoa úa
vàng, người ngu si không biết ưa thích thân cận,
giống như loài hoa sống nơi ẩm ướt mà lại lìa
khỏi nước rồi lại gặp sức nóng thiêu đốt của
mặt trời; thế gian này mong manh, người ngu si không
biết đi lại trên đó, giống như trâu già lún trong
bùn sâu; thế gian này như đỉnh núi cao, người ngu si
không biết sẽ rơi vào vực thẳm, giống như người
mù từ đỉnh núi cao rơi xuống vực sâu; thế gian
này tuần hoàn, người ngu si không biết lưu chuyển
trong sinh tử, giống như bàn tay của người thợ gốm;
thế gian này triền miên, người ngu si không biết bị
nó ràng buộc, giống như chó bị xiềng xích không
được tự do; thế gian này không tươi mát, người
ngu si không biết bị lửa thiêu đốt, giống như cỏ
mùa hạ bị sức nóng oi bức đốt khô; thế gian này
suy thoái, người ngu si không biết một ngày nào đó
sẽ bị tiêu diệt, giống như mặt trăng khuyết dần
dần không còn; thế gian này không lợi ích, người
ngu si không biết quả báo thiện căn hết rồi, như
người thua cờ bạc tiền của chuyển về người khác.
Thái
tử quán sát thân các thể nữ như vậy rồi lại tư
duy: “Ta nay thấy rõ ràng như vậy, cần phải sinh tâm
hoan hỷ dũng mãnh, siêng năng tinh tấn, tăng trưởng
phước đức, phát thệ nguyện rộng lớn cứu giúp
thế gian. Đối với kẻ không ai cứu giúp, ta làm
người bảo vệ giúp đỡ; đối với người không
ai nuôi dưỡng, ta làm người đỡ đầu; đối với
những chúng sinh không nhà cửa, ta làm nhà cửa
phòng xá cho họ. Ngày nay những bổn phận này đã
hiện rõ trước mắt ta, với ý chí này thì chẳng
bao lâu ta sẽ thành chánh quả. Vì cớ sao? Vì những
thể nữ không biết xấu hổ đang ngủ say này.”
Lúc
ấy vào khoảng nửa đêm, Thiên tử Tác Bình thấy
Thái tử đã thức dậy, chậm rãi bước đến thưa Thái tử:

–Tâu Thái tử, thuở xưa ngài đã thành tựu đầy đủ
các việc chân thật. Lại nữa, Thái tử lúc ở
tại nhân gian phát tâm thế này: “Ta nguyện bỏ thân
này sinh vào cung trời Đâu-suất, thưa Thái tử,
nguyện ấy đã trải qua rồi. Lại nữa, khi Thái tử
ở cung trời Đâu-suất, nguyện sinh xuống trần gian
thọ sinh trong thai Thánh mẫu, nguyện ấy nay đã mãn.
Khi ở trong thai ngài nguyện sớm xuất sinh, nguyện ấy
cũng hoàn tất. Sinh rồi đồng tử khôn lớn trong
cung tự do dạo chơi thọ hưởng dục lạc, nguyện ấy
cũng đã thành tựu qua rồi. Khi tuổi đến hai mươi
muốn siêng năng tập học kỹ nghệ, nguyện đó cũng
viên mãn. Khi tuổi tráng niên muốn thọ thú vui dục
lạc thế gian, nguyện đó đang thực hiện. Xin Thái tử
chớ nên mải mê, ngày nay chư Thiên, nhân loại, cầu
mong Thái tử xuất gia tu học Thánh đạo.
Thái
tử nghe Thiên tử Tác Bình nói như vậy, liền mang
đôi giày da làm bằng các loại ngọc quý, giá đáng
tám ngàn ức cân vàng, xỏ vào chân rồi đứng
dậy xoay nhìn chỗ ngồi của mình cùng với chiếc bảo
sàng, lớn tiếng nói thế này:

–Đây là chỗ thân tối hậu của ta nằm thọ ngũ dục, từ
nay mãi về sau sẽ không thọ ngũ dục nữa.
Lúc
ấy, tay trái Thái tử vén tấm trướng lưới làm
bằng các loại quý giá từ trong cung bước ra, chậm
rãi cất bước. Ở trong nội điện vừa đi được
một khoảng ngắn, ngài đứng chắp tay hướng về
phương Đông, chú tâm niệm danh hiệu chư Phật rồi
ngước đầu nhìn các vì sao trên hư không.
Bốn
vị Đại thiên vương Hộ thế và trời Đế Thích biết
giờ xuất gia của Thái tử sắp đến, nên từ cõi
nước của mình sắm đầy đủ phẩm vật đến cúng dường.
Thiên
vương Đề-đầu-lại-tra, lãnh chúa các bộ
Càn-thát-bà cùng với tất cả quyến thuộc trăm
ngàn vạn chúng, thứ tự trước sau đồng trỗi nhạc
từ phương Đông kéo đến, đi quanh thành Ca-tỳ-la ba
vòng trên hư không, rồi hạ xuống đất đứng sang
một bên, hướng về Thái tử cung kính chắp tay cúi đầu.
Thiên
vương Tỳ-lưu-lặc-xoa lãnh chúa các bộ Cưu-bàn-trà
cùng với tất cả quyến thuộc trăm ngàn vạn chúng,
thứ tự trước sau, tay bưng bảo bình đựng đầy
nước hương thơm tuyệt diệu từ phương Nam kéo đến,
đi quanh thành Ca-tỳ-la ba vòng trên hư không rồi hạ
xuống đất đứng một bên, hướng về phía Thái tử
cung kính chắp tay cúi đầu.
Thiên
vương Tỳ-lưu-bác-xoa, lãnh chúa chúng long vương cùng
với tất cả quyến thuộc trăm ngàn vạn chúng, thứ
tự trước sau, tay cầm các thứ chuỗi chân châu
tuyệt hảo, lại hiện ra các tảng mây bằng hương
thơm, tảng mây bằng hoa cho đến tảng mây bằng ngọc
quý, lại thổi làn gió thơm êm dịu, từ phía Tây
kéo đến đi quanh thành Ca-tỳ-la ba vòng trên hư
không, rồi hạ xuống đất đứng sang một bên, hướng
về phía Thái tử, cung kính chắp tay cúi đầu.
Thiên
vương Tỳ-sa-môn, lãnh chúa các bộ Dạ-xoa cùng với
tất cả quyến thuộc trăm ngàn vạn chúng, thứ tự
trước sau tay cầm hỏa châu hay đèn đuốc, hoặc cầm
đuốc lớn cháy sáng rực rỡ, hoặc có Thiên chúng
thân mặc áo giáp, tay cầm cung tên, giáo mác, dao
gậy…từ phương Bắc kéo đến, đi quanh thành
Ca-tỳ-la ba vòng trên hư không rồi hạ xuống đất
đứng sang một bên, hướng về Thái tử cung kính
chắp tay cúi đầu.
Thiên
chúa Thích Đề-hoàn Nhân cùng với tất cả quyến
thuộc chư Thiên trăm ngàn vạn chúng, theo thứ lớp
trước sau đem theo tràng hoa, dầu phấn hương thơm, lại
có chư Thiên cầm tràng phan bảo cái, hoặc có chư
Thiên cầm chuỗi anh lạc tuyệt đẹp, từ cõi trời
Đao-lợi kéo đến đi quanh thành Ca-tỳ-la ba vòng trên
hư không rồi hạ xuống đất đứng một bên hướng
về Thái tử cung kính chắp tay cúi đầu.
Thái
tử xem khắp các phương rồi ngước lên quan sát các
vì sao trên hư không và thấy bốn vị Đại thiên vương
Hộ thế dùng các chuỗi anh lạc thật đẹp trang điểm
trên thân, đầu đội Thiên quan tuần tự thứ lớp
bước đi chậm rãi, cùng với các bộ chúng:
Càn-thát-bà, Cưu-bàn-trà, Dạ-xoa và chúng Long
vương. Mỗi bọâ chúng gồm có trăm ngàn quyến thuộc
vây quanh tả hữu, mỗi bộ chúng từ các phương:
Đông, Nam, Tây, Bắc đến đứng theo phương của mình.
Lại thấy có chúa trời Thích Đề-hoàn Nhân thống
lãnh trăm ngàn quyến thuộc chư Thiên, thứ tự
trước sau tụ tập che kín chung quanh, lại thấy sao Quỷ
đã cùng với tháng tốt phù hợp.
Lúc
ấy chư Thiên đều xướng to tiếng:

–Đại thánh Thái tử, nay đã nhằm ngày sao Quỷ, nay đã
đến lúc, muốn cầu pháp tối thắng không nên ở
nơi trần gian. Bậc vua tối thượng trong loài người,
mau lên, giờ đã đến, xa lìa thế tục mà xuất gia.

Như
vậy, tất cả chư Thiên hộ vệ hai bên đều xướng
lên lời tán thán mau xuất gia, chớ nên ở thế gian.
Thái
tử nhìn hư không suy nghó thế này: “Trong đêm nay
thanh vắng, nhằm vào ngày sao Quỷ, từ dưới đất
cho đến hư không chư Thiên đều hộ vệ, ngay lúc
nàng ta quyết định không còn do dự, nên phải xuất
gia.” Trong tâm Thái tử suy nghó như vậy rồi, liền
kêu Xa-nặc con của tỳ nữ sinh cùng một ngày với Thái tử bảo:
–Này Xa-nặc, ngươi mau đến đây, chớ trái lệnh ta, ngươi
nên mau thắng yên cương con ngựa Kiền-trắc đồng
sinh một ngày với ta, dẫn đến trước đây cho ta,
đừng để một người quyến thuộc họ Thích nào
trong gia tộc ta nghe tiếng ngựa kêu.
Xa-nặc
đứng bên Thái tử nghe lời sai bảo, rồi ngửa mặt
nhìn lên bầu trời, nghó rằng bây giờ mới nửa
đêm, tâm liền sinh nghi, cả người rùng mình, toàn
thân lông tóc dựng ngược, lo sợ chẳng an, rồi tâu Thái tử:
–Tâu Thái tử, tại sao nửa đêm ngài sai tôi thắng yên
ngựa con ngựa chúa Kiền-trắc làm gì? Hoặc có sự
khủng bố gì chăng? Hoặïc có việc cấp tốc gì
chăng? Hoặc có kẻ thù địch chăng? Hoặc trong thành
hay ngoài thành có việc lành dữ gì chăng?
Thái tử bảo Xa-nặc:

–Này Xa-nặc, ta nay vội vã vì bị các khổ bức xúc như
giặc thù khủng bố, ngươi sao biết được. Chỉ mau mau
thắng yên cương con ngựa Kiền-trắc đồng sinh một
ngày với ta, kịp thời đem đến đây.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096236">QUYỂN 17</卷>
<詞 id="50096237">Phẩm 21: BỎ VƯƠNG CUNG XUẤT GIA (Phần 2)</詞>
Bấy
giờ, Xa-nặc nghe Thái tử nói như vậy, trong tâm lo
nghó: “Hiện giờ Thánh tử quyết định xuất gia
không chịu ở nhà.” Nghó như vậy rồi, Xa-nặc cố ý
cao giọng lớn tiếng thưa Thái tử với dụng ý để
các thể nữ hay thức dậy, Xa-nặc thưa:

–Bạch Đại thánh Thái tử, Ngài luôn luôn biết việc làm
đúng thời điểm, thời giờ thường thích hợp với
mỗi việc, sao giờ này mà thái tử sai dắt ngựa?
Nếu Thái tử muốn đi đến lâm viên dạo chơi thưởng
ngoạn nơi chỗ tuyệt đẹp ấy thì đây chẳng phải
lúc, sao lại dùng ngựa làm gì? Thưa Thánh tử, hiện
giờ không có giặc thù, lại không có người phản
nghịch làm loạn, bốn phương yên tịnh không có kẻ
nhiễu nhương ly loạn, tất cả kẻ giữ biên cương
không ai trốn thoát, oai đức của Thánh tử bao trùm
khắp cõi đại địa, có một không hai, tại sao trong
lúc nửa đêm, ngài lại cần dùng con ngựa chúa
Kiền-trắc làm gì? Ngày nay Thái tử ở nơi cung điện
này cùng các thể nữ sum vầy thọ hưởng khoái
lạc, giống như đức chúa trời vui chơi trong vườn
Hoan hỷ, khác nào như Thích Đề-hoàn Nhân cùng các
ngọc nữ chư Thiên vây chung quanh. Thái tử ngày nay
cũng vậy, ở trong cung điện, ngồi trên giường ngọc
dùng đến ngựa làm gì? Xin Thánh tử yên tâm ở
trong cung thưởng thức lời ca tiếng nhạc của trăm ngàn thể nữ.
Xa-nặc
miệng thì nói những lời như vậy, tay thì nắm kéo
tóc, chân thì đá vào thân thể nữ, khiến cho họ
thức dậy, nhưng các thể nữ vì bị sức thần thông
của chư Thiên nên không hay biết gì cả.
Lúc
ấy thái tử tâm sinh lo lắng, sợ mọi người hay
biết, nên dùng kệ nói nhỏ với Xa-nặc:
Xa-nặc
đồng sinh ngươi phải biết
Ta
xem cung nữ như mồ hoang
Giống
tợ ruồi lằn nơi hố xí
Như
cùng La-sát sống với nhau
Loạn
xạ ngủ vùi đủ các hướng
Lại
giống bọt nước khi thọ thai.
Xa-nặc
ta thấy khổ ngũ dục
Tâm
ta không muốn ở hoàng cung
Dạo
chơi các phương ta chán nản
Vì
thấy già, bệnh và tử thi
Xa-nặc
mau đem ngựa Kiền-trắc
Ta
nay quyết chí đi xuất gia.
Xa-nặc
nghe lời phán quyết của Thái tử, giống như mãnh
thú bị tên độc, hết sức khổ não to tiếng khóc bạch Thái tử:

–Ngày nay Ngài nỡ nào xa lìa tôn thân hay sao?
Thái tử đáp:

–Này kẻ hiền Xa-nặc, Ta nay muốn cầu quả tối thắng, thà
xả bỏ tôn thân gia tộc, chớ để đến đời vị lai
Ta cùng quyến thuộc bỏ mạng trong miệng của quỷ vô
thường hay sao?
Rồi
thái tử vì Xa-nặc nói kệ:
Ta
nay vì cầu quả Niết-bàn
Rời
xa thân tộc đi xuất gia
Vị
lai tử thần cướp mạng sống
Mạng
khi vào miệng quỷ không tha.
Xa-nặc
nghe thái tử nói như vậy, lại ân cần thưa hỏi:
–Bạch Đại thánh thái tử, tất cả thế gian đều nói:
“Thái tử nhất định làm Đại Chuyển luân vương”,
tại sao Thái tử lại xa lánh?
Thái
tử lại cắt ngang lời nói Xa-nặc:

–Ôi! Này Xa-nặc, ngươi không nên nói lời như vậy, trong
đời quá khứ Ta đã từng ở nơi cung trời
Đâu-suất tốt đẹp hơn cung điện trần gian này. Ta
đã từng làm Thiên vương thống lãnh ba mươi ba tầng
trời, lúc ấy Ta vẫn không thích thọ hưởng cảnh
vui nơi ấy. Vì sao? Vì Ta thấy cảnh khổ sinh già bệnh
chết, huống lại ngày nay ở nơi cõi nhân gian này.
Ở cảnh giới nhân loại này, tuy thời gian thì ngắn
mà sự đau khổ ô trược thì nhiều. Ở vương vị
cai trị thế gian, tuy tạm thời được tự do mà không
thoát khỏi cảnh khủng bố của sinh, già, bệnh, chết.
Hễ ai sống trong thế gian này đều bị sự thống trị
của quỷ vô thường, nên các vị vua không thể tự do an lạc.
Xa-nặc lại thưa:

–Bạch Đại thánh Thái tử, tuy Thái tử không cần vương
vị thế gian, nhưng đối với Đại vương Tịnh Phạn nay
tuổi đã già, còn Thái tử đang độ thanh xuân, chớ
nên để Đại vương khổ não.
Thái tử đáp:

–Này kẻ hiền Xa-nặc, Ta nay ở bên Đại vương sinh tâm ái
kính. Như Đại vương yêu quý Ta, Ta cũng yêu quý Đại
vương gấp bội lần. Đại vương có điều đặc biệt
yêu mến thân tộc, Ta cũng không muốn xa cách thân
tộc, Ta đối với thân quyến lại không có tâm
tưởng gì khác, nhưng chỉ vì Ta kinh hãi lo sợ ở
trong các cõi chịu cảnh khổ sinh tử, ngày nay muốn
tìm đường giải thoát, nên nay Ta tạm xa lánh tình
thân ân trọng đối với thân tộc để rồi đời vị
lai thương mến cứu hộ quyến thuộc, lại trong đời
vị lai khỏi bị xa lìa.
Xa-nặc bạch Thái tử:

–Tâm Thái tử đã quyết định rồi sao? Cần kíp phải xuất
gia hay sao?
Thái tử đáp:

–Này kẻ hiền Xa-nặïc, Ta đã quyết định.
Xa-nặc lại hỏi:
–Bạch Thái tử vì cớ gì?
Thái tử đáp:

–Ta thấy cái khổ vô thường ở thế gian, ý Ta muốn
chuyên tâm cầu tìm cảnh giới tốt đẹp hơn.
Xa-nặc lại thưa hỏi:
–Bạch Thái tử, vì nhân duyên gì Ngài tìm cảnh giới tốt
đẹp?
Thái tử đáp:

–Giả sử trong thế gian này không có sinh già bệnh chết,
không có cảnh yêu mến nhau mà bị xa lìa, không có
cảnh ghét nhau mà phải gặp nhau, Ta được vương vị
thọ hưởng các phước đức mà không bị cảnh vô
thường, hoàn toàn là cảnh chân thật, bất cứ ai
sinh trong loài người đều không bị cảnh ô trược.
Nếu được như vậy, Ta có thể ở lại nơi đây an
tâm hưởng lạc. Này kẻ hiền Xa-nặc, ngươi không
nên trái ý Ta, Ta ra lệnh cho ngươi mau mau thắng yên
cương con ngựa chúa Kiền-trắc đồng sinh một ngày với Ta.
Xa-nặc bạch:

–Y như lời Thái tử dạy không dám trái ý.
Xa-nặc
nghe những lời quyết định của Thái tử, nên cũng
biết được thâm tâm của Thái tử, tuy biết sắc
lệnh nghiêm cấm của Đại vương Tịnh Phạn, nhưng nhờ
thần lực chư Thiên gia hộ, nên Xa-nặc phát tâm hoan
hỷ đi dắt con ngựa Kiền-trắc đem đến cho Thái tử. Nên có kệ:
Xa-nặc
vì thần lực chư Thiên
Lệnh
cấm Đại vương đành phải phạm
Cũng
vì Bồ-tát bổn nguyện thành
Phát
tâm dắt ngựa thắng yên cương.
Lúc
ấy Xa-nặc tiến đến chuồng ngựa, đứng trước
máng cỏ chụp lấy con ngựa Kiền-trắc, dùng vàng
ròng làm dây cương với bảy thứ ngọc quý trang
điểm, xuyên qua miệng ngựa dẫn ra khỏi chuồng, buộc
riêng vào một trụ cọc, lấy bàn chải chải nhẹ
trên lưng, rồi phủ lên mình bằng một lớp lụa mềm
mại, tiếp theo đặt trên lưng một chiếc yên với hai
bàn đạp đều làm bằng vàng, được đính vào bằng
bảy thứ ngọc quý và cuối cùng phủ lên trên một
màn lưới vàng. Ngựa được khớp yên cương, bàn
đạp dây đai đều được chỉnh tề, liền dắt đến
trước mặt Thái tử. Lúc ấy ngựa Kiền-trắc cùng
sinh một ngày với Thái tử, từ xa trông thấy thân
hình tráng kiện của Thái tử, hết sức vui sướng
cất tiếng hí to, tiếng hí của ngựa chúa Kiền-trắc
đáng ra nghe to đến nửa do-tuần, nhưng nhờ thần lực
của trời Thủ đà hội và chư Thiên khiến tiếng
ngựa tan biến trong những đám mây, vì sợ người
ta nghe được làm cản trở việc xuất gia của Thái tử.
Bấy
giờ Thái tử vui mừng hớn hở tràn ngập châu
thân liền lấy bàn tay phải mềm mại như màn lưới,
với những ngón tay thon thon như những cánh sen, với
màu đỏ hồng như tử kim, vuốt ve từ bờm đến lưng
ngựa và ngài nói:

–Này ngựa Kiền-trắc, ngươi đồng sinh một ngày với Ta,
Ta nay muốn cầu giáo pháp cam lộ, ngươi phải nỗ lực
đưa ta đi một cách an toàn tốt đẹp, đừng để
người trong hoàng thành hay được cản trở. Này
ngựa Kiền-trắc, ngươi trong khi chiến đấu còn hết
sức mình liều chết để thắng đối phương, huống
ngày nay đi với Ta, ngươi phải hết sức khéo léo
phò tá, để Ta đi tìm cái vui xuất thế gian… Vì cái
vui thế gian chỉ là cái vui trong chốc lát, chẳng bao
lâu nó trở về hoại diệt, cái vui lúc bấy giờ
trở thành đại khổ não. Ta vì pháp mà ra sức,
việc này rất gian nan. Ta nay vì tất cả chúng sinh thế
gian mà xuất gia tu hành chánh đạo để tìm phương
pháp giải thoát, ngươi khéo nỗ lực ra sức dũng
mãnh phi đi thật nhanh. Ta nay xuất gia vì đem lại lợi
ích to lớn cho tất cả chúng sinh thế gian trong đó có loài các ngươi.
Thái
tử đứng trên đất, chánh niệm phát đại thệ
nguyện: “Đây là lần cuối cùng ở tại gia Ta cỡi
ngựa, từ nay trở đi không còn ngồi trên lưng ngựa
như ngày hôm nay.” Phát nguyện rồi, liền nắm dây
cương nhảy lên mình ngựa Kiền-trắc, ngài ngồi trên
yên lại nói với ngựa Kiền-trắc một lần nữa:
“Này ngựa Kiền-trắc, ngươi nỗ lực chở Ta, đây
là lần chở cuối cùng, Ta nay vì làm điều lợi ích
cho chư Thiên dân chúng thế gian, nên phát tâm xuất
gia.”
Khi
Thái tử ngồi trên lưng ngựa chúa Kiền-trắc thì
cũng có tất cả chúng A-tu-la, Ca-lâu-la, Khẩn-na-la,
Ma-hầu-la-già, La-sát, chư Thiên cõi Địa cư, chư
Thiên cõi Thủ đà hội, chư Thiên cõi A-ca-nị-tra…
đồng đi theo ngựa Kiền-trắc. Lúc ấy chư Thiên tay
cầm lọng trắng, chung quanh lọng và cán lọng được
dùng các ngọc quý trang điểm, phủ trên lọng bằng
một mành lưới bảy báu, trân châu… ở giữa các
mắt mành lưới đều treo các chuông rung làm bằng
vàng, chư Thiên đồng cầm che trên mình Thái tử.
Thái
tử cỡi ngựa Kiền-trắc lần lần hướng ra cửa
thành, tiếng độïng chân ngựa vang xa một câu-lô-xa,
chư Thiên cõi Thủ đà hội dùng thần lực không cho
tiếng động vang xa, sợ xảy ra sự chướng ngại cản
trở việc xuất gia của Thái tử.
Khi
Thái tử xuất gia, trong hư không có một Dạ-xoa tên
là Bát Túc cùng với quyến thuộc, mỗi người đều
dùng tay đỡ lấy bốn chân ngựa, từ từ đi một cách an ổn.
Thái
tử lúc sắp cất bước ra khỏi cung có một Thiên
tử xướng lên: “Nguyện vị Đại thuyền trưởng,
có đại pháp tốt đẹp, nay muốn cứu vớt vô lượng
chúng sinh đang chìm đắm trong biển phiền não.” Chư
Thiên lại xướng lên: “Nguyện Đại Thánh Thế Tôn
không chướng ngại, nay muốn xuất gia vượt qua biển
sinh tử.”
Thái tử bảo Xa-nặc:

–Này kẻ hiền Xa-nặc, ngươi nay nên đi trước chỉ đường
cho ta ra khỏi nội cung.

Khi
muốn ra khỏi thành phải tháo chốt mở các cửa, mà
tiếng động mở cửa vang xa đến một câu-lô-xa. Khi
ấy có hàng Phi nhân đến tháo chốt mở cửa, còn
trời Thủ đà hội dùng thần lực làm tan biến
tiếng động, khiến không cho người nghe, vì sợ rằng
có sự cản ngăn trong khi Thái tử xuất gia.
Xa-nặc bạch Thái tử:

–Thưa Thái tử cửa cung đã mở rồi.
Thái tử hỏi:
–Cửa cung đã mở rồi sao? Tâm Ta quyết định xuất gia, với
sở nguyện cầu lợi ích cho chúng sinh thành tựu
không còn gì phải nghi ngờ.
Xa-nặc bạch:

–Tâu Đại thánh Thái tử, rất đặc biệt ít có thay, vì
cửa cung này trước khi mở nó phải cần nhiều sức
mạnh mới mở được, nay đây Thái tử vừa đến
nơi thì cửa liền mở. Đại thánh Thái tử đến
gần bên cửa cũng như luồng gió mạnh thổi tan đám
mây giạt qua hai bên.
Khi
Thái tử từ trong cửa cung bước ra ngoài, rồi nói
lời thề này: “Đây là lần cuối cùng Ta ra khỏi
cửa cung này, từ nay trở đi không ra khỏi cửa cung
này nữa.”
Thái
tử ra khỏi cung đi chậm rãi đến cửa Tỳ-da-ra, bên
cạnh cửa có một tướng Dạ-xoa tên là Thiện Nhập
cùng với năm trăm quyến thuộc Dạ-xoa, đồng thấy
Thái tử đi bộ chậm rãi tiến đến, chúng nói với
nhau: “Hiện giờ trong lúc nửa đêm không phải giờ
mở cửa, mà nay Đại thánh Thái tử Tất-đạt-đa
đi đến dưới cửa, ta nay đây sẽ vì Thái tử
chăng?” Khi ấy chúng Dạ-xoa đồng nói: “Chúng ta
sẽ vì Thái tử mở cửa, tùy ý Thái tử ra đi, vì
ra khỏi nơi đây, Ngài sẽ được thành tựu như ý,
chứng được đạo quả cam lộ rồi, Ngài sẽ vì chư
Thiên, nhân loại thế gian đem lại nhiều điều lợi
ích lớn.” Dạ-xoa Thiện Nhập vội vàng mở toang cửa
Tỳ-da-ra. Cửa này trong khi mở hay đóng, tiếng động
thấu đến nửa do-tuần, lúc ấy trời Tịnh cư dùng
thần thông làm tan biến tiếng động, không để cho
người ta nghe, vì sợ làm ngăn cản sự xuất gia của Thái tử.
Thái
tử ra đi từ cửa Tỳ-da-ra của thành Ca-tỳ-la, khi
vừa ra khỏi thấy quân tướng canh gác cửa này,
hoặc có người nắm lấy chốt cửa ngủ say không
biết Thái tử ra lúc nào, hoặc có người bị thần
lực của quỷ Dạ-xoa làm mê muội, hoặc có người
bị sức thần thông của chư Thiên làm hôn ám, hoặc
có người tuy hết sức cẩn thận có tài canh gác
nhưng tất cả đều ngủ vùi không hay Thái tử ra đi.
Lúc
ấy Ma vương Ba-tuần ở cõi Dục thấy Thái tử ra đi
xuất gia, vì muốn khủng bố Thái tử dùng sức thần
thông hóa hiện đám mây lớn, rồi từ đó phát ra
tiếng sấm vang rền, hay những tiếng sét đánh điếc
tai. Hoặc hiện các dòng sông lớn, cuốn trôi những
tảng đá nổi lên lặn xuống cuồn cuộn trôi đi.
Hoặc ở trước Thái tử hiện những ngọn núi to
cao vút, hoặc hiện những gộp núi sâu thẳm, hoặc
hiện những đám lửa cháy lan tràn ngùn ngụt.
Cùng
lúc ấy chư Thiên cõi trời Tịnh cư ẩn thân trong
những đám mây lớn dùng sức thần thông khiến cho
các thứ tiếng sấm sét, dòng sông cuốn đá, núi
cao to lớn, gộp núi sâu thẳm, lửa cháy dữ dội
đều không hiện ra được, rồi nắm lấy Ma vương
Ba-tuần ném cách ra ngoài vô lượng trăm ngàn
do-tuần, không để làm ngăn trở việc xuất gia của Thái tử.
Khi
Thái tử ra ngoài cửa thành Ca-tỳ-la, cất giọng như
sư tử gầm nói như thế này: “Ta nay thà gieo mình
xuống gộp đá mà chết, thà uống các thứ độc
dược mà chết, thà nhịn ăn uống mà đành bỏ
mạng. Nếu bổn nguyện cứu thoát chúng sinh trong biển
sinh tử không thành tựu, Ta thề trọn đời không
trở lại thành Ca-tỳ-la này.”
Chư
Thiên nghe lời thề của Thái tử như tiếng sư tử
gầm, tất cả đều vui mừng.
Thuở
ấy, khi Thái tử cất tiếng nói như sư tử gầm, tất
cả quỷ thần bảo vệ thành Ca-tỳ-la, hoặc có quỷ
thần giữ cửa, hoặc có quỷ thần bảo vệ tường
thành, hoặc có quỷ thần bảo vệ vọng gác đều lớn
tiếng xướng lên: “Đúng như vậy! Đúng như vậy!
Lời nguyện của Ngài như tiếng sư tử gầm không có
sợ sệt, nguyện Ngài sẽ thành tựu viên mãn.”
Các quỷ thần vì trong lòng hớn hở, giơ cao hai tay,
miệng ca ngợi Thái tử: “Bậc Đại dũng mãnh ra
khỏi thành Ca-tỳ-la rồi quay lại nhìn.”
Thái
tử nghe tiếng tán thán của quỷ thần trong tâm không
còn sợ sệt, hết sức vui mừng, toàn thân lông
tóc dựng ngược, nói lời thề: “Ngày nay Ta nguyện
trọn đời không trở lại trong thành này nữa, nếu
Ta chưa chứng pháp cam lộ mà chư Thánh hằng ca ngợi.
Khi đoạn được dòng phiền não sinh tử, chứng được
đạo quả Niết-bàn, sau đó Ta mới trở lại thành
này.”
Khi
Thái tử đứng ở ngoài thành nói lời thề quyết
liệt: “Chừng nào Ta chứng được đạo chân như
Bồ-đề, rồi sau đó mới trở lại vào thành giáo
hóa.” Tiếng nói như sư tử gầm. Chỗ đất Thái tử
đứng nói lời này, về sau người ta xây một bảo
tháp đặt tên là: “Tháp tiếng nói Thái tử như
sư tử gầm.”

Lúc
ấy nơi đây có một đại thọ Ni-câu-đà, vị thần
cây này dùng kệ nói với Thái tử:
Như
có người chặt bỏ cây này
Cốt
yếu cần phải đào tận gốc
Như
chặt đồ vật phải đứt hai
Vượt
dòng phải đến bên bờ kia
Một
lời nói ra không thể dối
Đã
sinh oán giận, nào lại vui.
Thái
tử dùng kệ trả lời Thọ thần:
Tuyết
sơn có thể còn di chuyển
Nước
trong đại hải có thể khô
Tinh
tú có thể rơi xuống đất
Lời
Ta nói ra không đổi thay.
Lúc
ấy chư Thiên trời Tịnh cư lại nói kệ:
Cõi
này, nay hiện phương thần dược
Chữa
bệnh chúng sinh độc phiền não
Những
ai bị nhằm tên ái bắn
Nay
người khéo tay đều nhổ khỏi.
Cõi
này nay hiện đại lương y
Chữa
lành chúng sinh tất cả bệnh
Như
người khổ sở già bệnh chết
Ra
toa trị liệu thảy đều lành.
Cõi
này nay hiện đèn trí tuệ
Chiếu
phá vô minh si điên đảo
Những
kẻ mù lòa trong đêm tối
Đều
được thấy rõ ánh quang minh.
Cõi
này nay hiện mặt trời lớn
Ánh
sáng chiếu khắp cả thế gian
Vì
mắt trí tuệ sáng tròn đầy
Chiếu
khắp mười phương các thế giới.
Cõi
này nay hiện Đại thuyền trưởng
Hiện
sẽ chuyên chở các chúng sinh
Thuyền
buồm trí tuệ đầy phương tiện
Cứu
vớt nhân thiên vô lượng ức.
Cõi
này nay hiện đại thương chủ
Muốn
dạy thương nhân qua sa mạc
Vô
lượng chúng sinh đang mê hoặc
Hướng
đạo dạy đi con đường chánh.
Cõi
này nay hiện Đấng Đại Vương
Vua
pháp thế gian người tối thượng
Ngọn
cờ đại pháp được nêu cao
Để
rõ pháp tà và pháp chánh
Cõi
này nay hiện Đại Đạo Sư
Hàng
phục tất cả các chúng sinh
Nhân
thiên những ai chưa điều phục
Tất
cả rồi đây sẽ phục tùng.
Cõi
này nay hiện Đấng Đại Vương
Vua
pháp xuất thế người tối thượng
Sẽ
chuyển vi diệu đại pháp luân
Xô
dẹp tất cả các ngoại đạo
Cõi
này nay hiện Đấng Đại Giác
Giác
ngộ thế gian người chưa giác
Những
ai trói buộc bởi phiền não
Mở
trói tất cả được tự do.
Cõi
này nay hiện cờ Đế Thích
Sẽ
tuôn vô biên trận mưa pháp
Đầy
đủ mười lực không ai bằng
Có
tài hàng phục các ngoại đạo
Cỡi
đại bạch tượng xuống trần gian
Qua
cõi vô minh xa thăm thẳm
Cầm
chày Kim cang trí tuệ bén
Dẹp
tan ngoại đạo các tà ma.
Cõi
này nay hiện Đại Phạm vương
Thương
xót thế gian khắp mọi loài
Đem
lại lợi ích chúng ngu si
Đánh
trống thổi loa tuyên đại pháp.
Cõi
này nay hiện Đại long vương
Tuôn
xuống thế gian trận mưa pháp
Chúng
sinh ba cõi nhuần lợi ích
Bệnh
tà nhiệt não thảy đều trừ.
Chư
Thiên cõi Tịnh cư nói kệ xong, miệng liền xưng niệm:
“Nam-mô Tôn giả Đại Trượng Phu Thân”, lễ bái
rồi đi theo hầu Thái tử. Lúc ấy chư Thiên trời
Tịnh cư tùy theo quả báo tiền nghiệp được thân
hành vi diệu, oai đức dũng mãnh, chí lực tinh tấn,
những gì khó làm đã vượt qua rồi, giờ đây vì
Thái tử thân phóng quang minh dẹp tan bóng tối, soi
đường cho Thái tử đi, giống như vầng mặt trời
từ trong đám mây dày dặt tỏa ánh sáng chói lọi.
Đúng như vậy! Từ thân chư Thiên Tịnh cư phóng hào
quang sáng tỏ soi đường Thái tử đi cũng lại như vậy.
Chư
Thiên cõi Dục đều hóa thân đồng tử đẹp đẽ
dễ thương, đi phía trước hướng đạo cho Thái tử
đi trên con đường bằng phẳng.
Vua
trời Đại phạm cùng quyến thuộc Phạm thiên vây
quanh đồng đi bên phải Thái tử.
Vua
trời Đao-lợi cùng quyến thuộc Đế Thích cõi trời
Ba mươi ba vây quanh, đồng đi bên trái Thái tử.
Bốn
Đại thiên vương, thân đeo chuỗi anh lạc tuyệt vời,
đầu đội thiên quan tua tủa những chuỗi anh lạc.
Cùng
vô lượng trăm ngàn vạn chúng Càn-thát-bà,
Cưu-bàn-trà, Long vương, Dạ-xoa… thân mặc áo giáp
kiên cố, tay cầm đủ thứ binh khí: cung tên, kiếm
bén, gươm, gậy sắt, mâu, giáo, chóa ba, câu, mác,
thiết bài, thiết luân đi phía trước mở đường
cho Thái tử và họ thúc Thái tử: “Đi theo con
đường này, nhanh lên không được nghỉ.”
Lại
trên hư không có vô lượng vô biên trăm ngàn các
chúng chư Thiên, vui mừng hớn hở tràn ngập châu
thân, không thể kềm chế, đem các loài hoa mọc dưới
nước hay trên đất liền rải trên mình Thái tử và
các loại bột hương như: chiên-đàn, trầm thủy,
đa-già-la, ngoài ra còn có các thứ hương khác như:
hương bột, hương xông, hương thoa… mỗi chư Thiên
cầm trên tay đi theo rải trên mình Thái tử để cúng dường.
Nói
về trong cung, khi các thể nữ thức dậy hoảng hốt
kêu lên: “Thái tử đâu? Thái tử đâu?” Nàng
Da-du-đà-la chỉ thấy mình nằm trơ trọi trên giường,
không thấy Thái tử đâu cả, liền la lên: “Ôi
thôi! Ngày nay chúng ta bị Thái tử đánh lừa”,
liền lớn tiếng kêu gào, thân nhào xuống đất, hốt
lấy bụi chà lên đầu, đưa hai tay bức lấy đầu
tóc, bứt lấy các chuỗi anh lạc trên thân ném
xuống đất, hai tay cào xé y phục, thân hình và tứ
chi đều bị xây xát, cất tiếng khóc thốt ra những
lời chua xót đau thương, thân tâm nàng thống thiết
bức xúc khổ não vô cùng.
Khi
ấy người canh giữ bảo vệ thể nữ nội cung của
Thái tử, chạy đến tâu báo Đại vương Tịnh Phạn:

–Xin Đại vương biết cho, đêm hôm nay khi hạ thần thức
dậy không thấy Thái tử đâu.
Người
canh chuồng ngựa thấy mất ngựa Kiền-trắc, cũng vội
vã đến tâu Đại vương Tịnh Phạn:

–Xin Đại vương biết cho, đêm nay trên chuồng ngựa cũng
không còn thấy con ngựa Kiền-trắc.
Đại
vương Tịnh Phạn nghe những lời tâu như vậy, cất
tiếng la to xướng lên thế này: “Ôi thôi! Ôi
thôi! Con yêu dấu ta ơi!” Nói như vậy rồi nhào
xuống đất chết giấc. Quan đại phu lấy nước lạnh
chiên-đàn rưới trên mình nhà vua, trong chốc lát
Đại vương tỉnh lại, tinh thần trở lại trạng thái
bình thường, rồi sau đó gọi tướng bảo vệ hoàng
thành đến ra sắc lệnh:

–Các khanh cấp tốc chuẩn bị bốn binh chủng, mặc áo giáp…
đi tìm Thái tử gấp.
Vị
tướng quân phòng vệ nghe sắc lệnh khẩn trương từ
nội cung ban ra, vội vã đi truyền lệnh khắp tất cả
các tướng lãnh chiến đấu:

–Này các tướng só, các ngươi phải biết Đại vương Tịnh
Phạn ban sắc lệnh thế này: “Bá quan đại thần bất
cứ ở chỗ nào, hễ ai thọ hưởng lương thực bổng
lộc của ta, tất cả đều mau mau nhóm họp, phân chia
đi theo các ngả đường tìm Thái tử. Nếu ai gặp
được Thái tử ở đâu, khéo đem lời phủ dụ,
đừng để Thái tử ở trong rừng núi hang đá, nên
rước trở về hoàng cung.”
Các
quần thần bá quan văn võ ở trong thành Ca-tỳ-la đều
nghe tướng quân phòng vệ rung chuông truyền cáo:
“Tất cả quần thần, những ai hưởng bổng lộc của
Đại vương Tịnh Phạn, tất cả đều ra khỏi thành
Ca-tỳ-la đi tìm Thái tử, nếu ai thấy Thái tử ở
đâu nên đem lời phủ dụ khuyên Thái tử trở về
hoàng cung.”
Bấy
giờ, tất cả quần thần bá quan, hoàng tộc và dân
chúng nội thành Ca-tỳ-la, người hưởng bổng lộc
hay không hưởng bổng lộc đều từ thành tỏa ra đi tìm Thái tử.
Quan
đại thần, tuyên các sắc lệnh nhà vua xong rồi, dần
dần đến nhà vị đại thần trông coi chuồng ngựa
Thái tử, nói với vị ấy:

–Đại vương Tịnh Phạn ra lệnh cấp tốc ra ngoài thành đi tìm Thái tử.
Đại
thần trông ngựa nói:

–Ta giữ chỗ ở của Thái tử không được đi đâu.
Quan
giữ thành lặp lại lời nói thế này:

–Đại vương Tịnh Phạn ra sắc lệnh nghiêm khắc, tất cả
những ai hầu hạ hai bên Thái tử đều bị giam cầm.
Đại
thần trông ngựa đáp:

–Thưa nhân giả, nếu muốn giam cầm tôi, trước tiên ngài
cùng tất cả vợ con, anh em, chú bác, cô dì thân
quyến của ngài đều phải bị giam cầm.

Khi
ấy tất cả dân chúng trong thành đều ra khỏi thành
đi tìm Thái tử, nhưng Thái tử được sức thần
thông của chư Thiên ngăn che nên người đi tìm không
thấy được Thái tử.

<詞 id="50096238">Phẩm 22: XUỐNG TÓC NHUỘM Y (Phần 1)</詞>
Khi
Thái tử ra khỏi cửa thành Ca-tỳ-la, ngài bảo Xa-nặc:
–Này Xa-nặc, ngươi nay nên đi trước Ta, đi thẳng đến thôn La-ma.
Xa-nặc bạch Thái tử:

–Dạ vâng, hạ thần y theo lời Thái tử chỉ dạy chẳng dám làm sai.

Xa-nặc
dẫn đường đi trước hướng về phía thôn La-ma,
ngựa Kiền-trắc bốn chân nhẹ nhàng phi như gió,
khởi hành từ khi nửa đêm đến khi sao mai mọc vượt
qua dặm đường mười hai do-tuần (Sư Ma-ha Tăng-kỳ
nói: Ngựa khởi hành lúc nửa đến khi sao mai mọc
đi được mười hai do-tuần. Hoặc các Sư khác thì
nói: Ngựa khởi hành lúc nửa đêm đến khi sao mai
mọc đi được một trăm do-tuần) đến một làng
tên là Di-ni-ca, khi mặt trời mọc đi đến chỗ ở
của Tiên nhân Bạt-già-bà. Khi đến đây Thái tử lại hỏi Xa-nặc:
–Này Xa-nặc, đây là chỗ nào?
Xa-nặc đáp:
–Thưa Thái tử, chỗ này còn cách thôn La-ma chẳng bao xa.
Thái
tử thấy rừng cây sầm uất mà lại là chỗ ở
của Tiên nhân đời trước, nơi đây thấy nhiều
cầm thú, hồ ao, khe suối, sống ngòi…Thái tử biết
ý Xa-nặc và ngựa Kiền-trắc muốn dừng nghỉ nơi
đây trong chốc lát nên Thái tử bảo:

–Này người hiền Xa-nặc, nếu thấy đúng lúc thì nên
dừng nghỉ nơi đây.
Người
ngựa dừng lại, Thái tử từ trên lưng ngựa
Kiền-trắc nhảy xuống phát lời đại thệ nguyện:
“Nay đây là nơi cuối cùng Ta ngồi trên lưng ngựa
bước xuống! Nay đây là nơi cuối cùng Ta từ trên
lưng ngựa bước xuống.” Thái tử bước xuống
ngựa rồi, dùng lời nói tình cảm an ủi Xa-nặc:

–Này Xa-nặc, ở thế gian có nhiều hạng bề tôi, hoặc có
kẻ trong tâm hiếu thuận với kẻ bề trên mà không
có năng lực, hoặc lại có kẻ có năng lực mà
không có tâm hiếu thuận, hoặc lại có kẻ tâm
không hiếu thuận và cũng không có năng lực, lại
có kẻ bề tôi tâm hiếu thuận và đầy năng lực.
Này kẻ hiền Xa-nặc, như ngươi ngày nay thật là hy
hữu ít có ở đời, ngươi đem tâm tốt cung kính
hiếu thuận ta mà lại đầy năng lực. Này Xa-nặc, ta
nay đối với người cũng hết sức hoan hỷ, do vậy
mà ông đem tâm rất hiếu thuận hết sức kính ái
Ta. Ông nay ái kính phụng sự Ta như vậy mà không đem
tâm cầu lợi. Phàm thường tình ở thế gian, người
cung phụng kẻ phú quý là vì mang tâm tham đắm mới
phụng sự kẻ khác, mà nay ông phụng sự Ta lại
không có tâm như vậy. Ở đời lại có người khi
thấy người phú quý mà phụng sự vì sinh tâm mong
cầu vật chất, còn thấy kẻ nghèo hèn thì sinh tâm
xa lánh. Ông nay thì không có tâm niệm như vậy.

Rồi Thái tử nói kệ:
Nuôi
con để nối nghiệp
Thờ
cha đền dưỡng dục
Vì
lợi, canh tác ruộng
Đều do cầu quả báo.
Xa-nặc
nghe kệ rồi liền thưa hỏi Thái tử:

–Bạch Đại thánh Thái tử, phàm kẻ nô bộc thấy chủ
nhân muốn phát tâm làm một việc gì, đều không
được thưa hỏi lý do, nhưng nay kẻ bề tôi này thấy
Thái tử đến trong núi này, do vậy, xin mạo muội
hỏi Thái tử, vì lý do gì Thái tử phát tâm vào
sống nơi đây như vậy?
Thái tử đáp:

–Này kẻ hiền Xa-nặc, Ta nay hỏi ông, ngày nay ông lại cần
gì phải biết việc ấy?
Xa-nặc lại đáp:

–Thưa Đại thánh Thái tử, tôi thuộc dòng hạ tiện, nhưng
so với Thái tử thì đồng sinh một ngày, mà tôi
lại làm người hầu hạ trung thành không bao giờ
làm trái ý Thái tử.
Thái
tử lại bảo Xa-nặc:

–Này kẻ hiền Xa-nặc, Ta nay nhờ ông một việc, ông có
thể làm được không?
Xa-nặc đáp:
–Bạch Đại thánh Thái tử, tôi là nô bộc của Thái tử,
gần gũi phụng sự Thái tử, nào đâu dám không làm.
Thái tử lại nói:
–Này kẻ hiền Xa-nặc, Ta nay bỏ ngôi Thánh vương, không
phải vì sợ sệt một việc gì khác, chỉ cầu mong sự
giải thoát, xa lìa sự trói buộc trong vòng sinh tử.
Này Xa-nặc, Ta nay không nhận lấy vương vị như vậy
mà tâm Ta được vui vẻ. Này Xa-nặc, tất cả vương
vị đều bị sự khủng bố ác liệt, điều này trong
tâm Ta thấy rõ ràng như vậy. Này Xa-nặc, Ta thấy
việc xuất gia có những lợi ích không bị cái móc
sinh tử lôi kéo, cho nên Ta cắt bỏ tất cả những
gì ở đời mà đến ở trong núi này vì Ta nay muốn
cầu giải thoát sinh tử. Này kẻ hiền Xa-nặc, ngươi
nay nên đem con ngựa Kiền-trắc trở về cung, Ta nay
xuất gia, tâm ý đã dứt khoát.

Rồi Thái tử nói kệ:
Lại
chẳng cần phải nói dông dài
Ngươi
biết ý ta mến tâm ngươi
Cắt
ái từ thân nên vào núi
Kiền-trắc
và ngươi gấp trở về.
Xa-nặc thưa Thái tử:

–Thưa Đại thánh Thái tử, phàm người xuất gia hiện có
bốn việc, rồi sau đó mới xuất gia. Bốn việc đó
là: Hoặc là thân đến tuổi già, hoặc thân mang
bệnh, hoặc sống cô đơn, hoặc không có tài sản.
Mà nay Thái tử đối trong bốn việc này không có
một. Lại khi Thái tử sơ sinh, tất cả các thầy
Bà-la-môn có trí tuệ thông minh, họ đọc nhiều kinh sách Thánh nhân, uyên thâm các luận, có tài xem
tướng. Lúc ấy các tướng sư tiên đoán: Đồng tử
có tướng tốt như thế này nhất định sẽ làm
Chuyển luân thánh vương, thống lãnh bốn châu thiên
hạ, làm vị đại địa chủ đầy đủ bảy báu. Bảy
báu đó là xe báu, ngọc báu, voi báu, ngựa báu,
ngọc nữ, quan báu chủ kho tàng và quan báu coi binh
lính. Vua Chuyển luân sinh một ngàn thánh tử đều
dũng kiện có tài đánh dẹp giặc thù, thống lãnh
cõi đại địa và bốn biển, đem chánh pháp cai trị
dân chúng, hàng phục giặc thù. Thưa Thánh tử, khi
được xe báu bằng vàng, chiếc xe này do chư Thiên
làm ra không phải con người chế tạo, cân đối đẹp
đẽ ai cũng ưa thích. Ở trong hư không bảo luân chạy
phía trước, thánh vương nương nơi hư không bay theo
sau, tất cả quyến thuộc đoanh vây hai bên tả hữu
đồng bay đi trong hư không. Lúc ấy Thái tử đang ở
địa vị thánh vương hưởng đại phước đùức. Thái
tử dùng bảo ngọc ma-ni Minh nguyệt trong đêm tối
chiếu sáng bảy do-tuần, chung quanh cõi đại địa này
đều được sáng tỏ. Lúc đó Thái tử ở địa vị
Chuyển luân thánh vương thọ hưởng vô lượng diệu lạc.
Thưa
Đại Thánh Thái tử, nếu khi nhà vua muốn cỡi bạch
tượng, thì bảy chi của nó đều phục sát đất, đại
bạch tượng sáu ngà này được trang bị các vật
như: yên, bàn đạp, dây cương… đều toàn bằng
vàng. Màu sắc óng ả ẩn hiện, phía trên mình được
dùng chuỗi anh lạc trang trí, rồi lại phủ lên trên
bằng một mành lưới vàng. Đại bạch tượng đầy
đủ thần thông phi hành tự tại, Thánh vương cỡi
lên rồi cũng có thể đi khắp cõi đại địa này.
Lúc ấy Thái tử ở ngôi Chuyển luân thánh vương
thọ hưởng đầy đủ khoái lạc. Lại nữa nếu Thánh
tử ở đời vị lai muốn cỡi ngựa chúa, ngựa
chúa này toàn thể một màu xanh biếc, sắc lông đầu
đen như quạ, bờm và lông đuôi thật dài, được
trang bị các vật như: yên, cương, bàn đạp, dây đai…
đều bằng vàng ròng. Lại dùng chuỗi anh lạc và
mành lưới bằng vàng ròng phủ phía trên lưng ngựa.
Ngựa chúa này có sức thần thông vô ngại, có
tài phi hành khắp cõi hư không, khi muốn đi Thánh tử
cỡi ngựa này đi khắp cõi đại địa. Khi ấy Thái
tử ở ngôi Chuyển luân thánh vương thọ hưởng
đầy đủ các thứ khoái lạc. Lại nữa, Thánh tử
ở đời vị lai khi được ngọc nữ, dung nhan các
nàng rất khả ái, mặt mày xinh đẹp, đi đứng dáng
điệu thùy mị tuyệt vời, giống như ngọc nữ chư
Thiên, tự nhiên xuất hiện. Khi ấy Thái tử mặc
tình thọ hưởng đủ thứ ngũ dục. Địa vị Chuyển
luân thánh vương thật rất hạnh phúc… Lại nữa,
Thánh tử nếu ở đời vị lai được chủ kho tàng
quý báu, quan chủ kho tàng này chứng được Thiên
nhãn, thường đem các kho tàng vàng bạc và tất cả
vật quý báu… từ dưới đất xuất hiện dâng hiến
cho Thánh vương, lúc ấy Thái tử thọ hưởng đủ
thứ vui dục lạc. Lại nữa, Thánh tử nếu ở đời
vị lai được chủ binh báu, ông quan chủ binh này túc
trí đa mưu thông minh lanh lợi, am tường binh pháp, có
tài thống lãnh bốn binh chủng, trong thời gian khoảnh
khắc biết được tâm niệm của Thánh vương, liền ra
lệnh quân lính mặc áo giáp, trang bị vũ khí đầy đủ
không có thiếu sót, các bộ phận binh chủng đều
cung ứng kịp thời bên Thánh vương, tùy ý sử
dụng. Khi ấy Thái tử ở ngôi Chuyển luân thánh
vương thọ hưởng khoái lạc rất mực đầy đủ.
Lại
nữa Thánh tử, nếu ở đời vị lai, đầy đủ bảy
thứ báu này, thuở ấy cõi đại địa, bốn biển
lớn, tất cả rừng núi sông ngòi ở nơi thế gian
này, không có một nơi nào là không thuộc quyền sở
hữu của Thánh tử, tất cả giặc thù đều quy phục.
Khi hàng phục rồi, không còn một nơi nào đáng lo
sợ nghi ngờ bất an, tất cả dân chúng đều được
giàu có, không có một nơi nguy nan nào mà không
hàng phục, nhà vua không dùng khí giới: dao, gậy,
giáo, mác… y như giáo pháp mà thực thi, y như chánh
pháp cai trị thiên hạ, lúc ấy Thái tử ở địa vị
Thánh vương thọ hưởng khoái lạc không cùng tận.
Thái
tử nghe những lời Xa-nặc nói như vậy, liền hỏi Xa-nặc:

–Này kẻ hiền Xa-nặc, các tướng sư Bà-la-môn đó chỉ
đoán Ta như vậy hay lại còn có tiên đoán những gì
khác nữa không?
Xa-nặc đáp:
–Các tướng sư còn tiên đoán những việc khác nữa.
Thái tử hỏi:
–Những lời tiên đoán khác như thế nào?
Xa-nặc đáp:
–Thưa Thánh tử, các tướng sư còn tiên đoán, đồng tử
này nếu bỏ vương vị, xuất gia nhất định sẽ thành
Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác. Sau khi chứng quả
Bồ-đề rồi, ngài sẽ chuyển Pháp luân vi diệu vô thượng.
Thái tử bảo Xa-nặc:
–Này Xa-nặc, ngươi nên cẩn thận chớ vọng ngữ, ngươi
cần phải nói lời chân thật. Ngay thuở ấy Tiên
nhân A-tư-đà chỉ tiên đoán: Đồng tử này nhất
định sẽ thành Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác,
chỉ tiên đoán Ta sẽ chuyển Pháp luân vô thượng.
Xa-nặc
nghe lời nói này rồi, tâm sinh lo sợ, toàn thân run
rẩy dựng chân lông, bạch Thái tử:

–Thưa Đại thánh Thái tử, Ngài có tài nhớ lời tiên
đoán như vậy, tôi lén nghe hàng quyến thuộc họ
Thích bảo rằng đừng để cho Thái tử nghe được
lời tiên đoán ấy, vì sợ Thái tử phát tâm Bồ-đề.
Thái tử bảo Xa-nặc:

–Này Xa-nặc, Ta thuở xưa từ cung trời Đâu-suất giáng
sinh vào thai Thánh mẫu và tất cả những việc khi
còn ở trong thai, tâm Ta vẫn còn nhớ rõ không
quên, huống nữa là lời tiên đoán sau khi Ta sinh ra
rồi mà quên, hoàn toàn không có lý đó.
Này
Xa-nặc, chư Thiên còn nói với Ta thế này: “Nhân
giả Thái tử, ngài sớm xuất gia, quyết định sẽ
chứng quả Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác, sau
khi chứng quả Bồ-đề rồi sẽ quyết định chuyển
pháp luân vô thượng diệu vị.”
Này
Xa-nặc, do vậy Ta quyết định sẽ thành Vô thượng
Chánh đẳng Chánh giác, quyết định sẽ chuyển Pháp
luân vi diệu vô thượng.
Này
Xa-nặc, Ta nay nói thật với ông, ta thà bị dao cắt
thịt trên thân, thà ăn chất độc mà chết, thà
nhảy vào hầm lửa lớn mà chết, thà gieo mình xuống
vực thẳm mà chết, thà tự lấy dao cắt cổ mà
chết. Nếu đời này Ta chưa chứng được pháp thoát
ly sinh tử, thì Ta không bao giờ trở về hoàng cung.
Vì sao? Vì tất cả pháp ngũ dục thế gian đều vô
thường, chẳng bao lâu nó sẽ chấm dứt, đó là pháp hoại diệt.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096239">QUYỂN 18</卷>
<詞 id="50096240">Phẩm 22: XUỐNG TÓC NHUỘM Y (Phần 2)</詞>
Lúc
bấy giờ tay trái Thái tử gỡ các viên ngọc ma-ni
vô giá cõi trời nơi chiếc thiên quan đội trên đầu
trao cho Xa-nặc và dặn:

–Này Xa-nặc, Ta nay trao cho ngươi ngọc ma-ni này, ngươi đem
ngọc này về hoàng cung dâng lên Đại vương Tịnh
Phạn thân phụ Ta, khi ngươi đến nơi lễ Đại vương
vô lượng lạy, ngươi chắc hiểu ý Ta sắp dặn ngươi
những gì, ngươi phải nghe lời Ta, ngươi nay đem ngọc
này trở về, đến nơi phụ vương Ta tâu cho rõ ràng,
khiến tất cả sầu khổ của Đại vương được tiêu
trừ. Ngươi lại hết mình vì Ta tâu lên Đại vương
như thế này: “Con nay không phải bị người đời khi
dễ, mà bỗng nhiên xa lìa sự hầu hạ bên mình Đại
vương, cũng chẳng phải có tâm sân hận, cũng chẳng
phải đi tìm của cải, cũng chẳng phải do thiếu sự
phong cấp bổng lộc, cũng chẳng phải muốn cầu sinh
lên trời. Chỉ vì tất cả chúng sinh không ở trong
con đường chân chánh, mà lại bị màn hắc ám vô
minh làm mê hoặc, đi theo con đường tà vạy nên
muốn làm ngọn đèn trí tuệ soi sáng ánh quang minh,
muốn diệt trừ các pháp sinh tử, muốn đoạn các
pháp hữu lậu vô thường vì thế mà xuất gia, xin
Đại vương mở lòng đại từ đại bi thấy những
nguyên nhân mà con muốn xuất gia là như vậy, phụ
vương chẳng nên ưu sầu.”
Rồi Thái tử nói kệ:
Giả
sử suốt đời chung ân ái
Có
hội họp quyết phải xa lìa
Thấy
cảnh vô thường trong nháy mắt
Do
vậy con nay cầu giải thoát.
Thái
tử đọc kệ rồi, nói tiếp:

–Ta nay vì muốn thoát khỏi cảnh ưu sầu khổ não cho nên
xả tục xuất gia, do vậy ngươi phải trình bày lên
Đại vương thân phụ Ta chẳng nên ưu sầu. Thế gian
nếu có người lấy việc ưu sầu coi như sự say đắm
thú vui ngũ dục, thì những người như thế cần phải
ưu sầu, vì sao? Ở đời phần nhiều cha mẹ sinh con như
mong cầu tiền của, do đó mới nuôi dưỡng. Nhưng ở
đời, người dùng giáo pháp báo hiếu cha mẹ thì
khó có ai! Nếu ý phụ vương nghó: Ngày nay con ta xuất
gia không đúng lúc. Cúi xin phụ vương không nên quan
niệm như vậy, phàm cầu giáo pháp không quy định
thời gian. Vì sao vậy? Vì người sống ở đời thọ
mạng không đồng. Người trí biết vậy, nên xả tục
xuất gia, cầu cảnh giới tối thắng. Ví như có người
cùng với giặc thù tử thần sống chung một nhà mà
tự khoe rằng ta sống lâu thì thật là vô lý.”
Này
Xa-nặc, đây là lời nói quyết định phát xuất từ
tâm Ta, ngươi về hoàng cung đến bên Đại vương Tịnh
Phạn thân phụ Ta trình bày tất cả những lời nói
này, khiến tâm Đại vương an ổn, khi ngươi trình bày
phải hết sức khéo léo dùng đủ mọi cách an ủi
phân giải đừng để Đại vương nhớ đến Ta.
Này
Xa-nặc, tuy nhiên ta lại bảo ngươi: Nếu đến bên Đại
vương Tịnh Phạn phụ thân ta, ngươi chỉ nói những
việc trái nghịch sai lầm thiếu đạo đức của ta như:
“Thái tử không biết ân nghóa, không có tâm yêu
mến… như vậy”, ông chớ nói những điều hiếu
thuận của ta. Vì sao nói như vậy? Vì để Đại vương
không còn tâm yêu mến ta nữa, tức xả bỏ tất cả
nỗi nhớ nhung ưu sầu.
Xa-nặc
nghe Thái tử nói những lời như vậy rồi, cả người
đau khổ, nước mắt tuôn trào ràn rụa mặc mày,
chắp tay hướng về Thái tử thưa:

–Bạch Đại thánh Thái tử, những lời ngài dạy vừa rồi
đối với Đại vương và thân quyến của Thái tử
sẽ sinh tâm hết sức ưu sầu. Ý tôi không vui, nỡ
nào thấy cảnh tâm tình đoạn tuyệt, giống như voi
già sa trong đầm bùn lầy không thể nào tự ra khỏi
được. Nghe nói như vậy ai lại không rơi lệ. Xa-nặc
lại đem tâm chân thành thưa với Thái tử:

–Những người khác nghe nói còn bùi ngùi cảm động, huống
nữa Xa-nặc này, từ nhỏ đến giờ thường sống
bên nhau, đồng sinh một ngày, cùng lớn lên với
tâm ái kính, thương mến nhau không thôi.
Rồi Xa-nặc nói kệ:
Giả
sử có gan đồng dạ sắt
Nghe
lời thề biệt ly như vậy
Ai
lại không chua xót đau lòng
Huống
tôi yêu mến đồng ngày sinh.
Xa-nặc
nói kệ rồi, lại bạch Thái tử:

–Tôi dắt ngựa chúa cho Thái tử cỡi là do sức thần
thông của chư Thiên, khiến tâm tôi dắt ngựa đến,
chẳng phải tự ý của tôi, tôi làm sao ngăn cản
được sự xuất gia của Thái tử. Tôi là kẻ nô
bộc đồng ngay sinh với Thái tử và con ngựa chúa
này cũng vậy không khác, chưa từng xa Thái tử dù
trong chốc lát, mà nay bảo tôi một mình trở về
hoàng cung, nhất định không có việc như vậy. Thái
tử chẳng cùng chúng tôi trở về hoàng cung, mà chỉ
bảo tôi và ngựa Kiền-trắc trở về, lại còn bảo
tôi đem những lời ái biệt ly buồn thảm này thưa
với Đại vương thân phụ ngài. Ngày nay Thái tử
không đoàn tụ gia đình mà trái lời phụ vương,
tuổi đã về già, tự ý xuất gia, việc làm của
Thái tử như vậy là phải hay trái? Lại không có
một pháp tốt đẹp cao thượng nào có thể vượt
hơn việc Thái tử hiếu thuận cha mẹ, là đấng đã
sinh ra mình. Thái tử cũng không nên xa lìa di mẫu
Ma-ha Ba-xà-ba-đề, người đã từng cho Thái tử bú
mớm, người ta sẽ căn cứ vào đó mà luận, thì
Thái tử trở thành kẻ vô ân bội nghóa, không nhớ
công ân dưỡng dục ban đầu. Còn nàng Da-du-đà-la
chánh phi của Thái tử là người đàn bà trinh tiết
đầy đủ đức hạnh, mà ngài không chung sống lại
bỏ đi, tạo cảnh biệt ly. Tuy nhiên ngày nay Thái tử
xa lìa tất cả thân tộc quyến thuộc dòng họ Thích,
còn tôi đây là nô bộc đồng sinh một ngày với
Thánh tử, ngài cũng không cho hầu hạ kề bên mà
lại đuổi đi. Thưa Thái tử, hễ ngài đi đến đâu,
kẻ nô bộc này nguyện theo hầu đến đó không bao
giờ xa lìa. Bạch Đại thánh Thái tử, do đó, hôm
nay trong tâm tôi, không nỡ đem lửa đỏ ưu sầu đốt
lấy tâm tình ân nghóa, đơn thân độc mã trở về
hoàng thành để Thái tử một mình ở lại nơi rừng
hoang vắng vẻ này. Dẫu cho tôi rời nơi đây, khi trở
về hoàng thành, Thái tử có biết Đại vương Tịnh
Phạn sẽ quở trách tôi điều gì chăng? Lại nữa,
Thái tử không về triều, khi tôi về một mình, Thái
tử có biết có bao nhiêu bạn hữu tri thức và tất
cả hoàng hậu, cung phi, thể nữ trong cung hỏi tôi
điều gì chăng? Mà Thái tử còn sai tôi về triều
nói những lời thế này: “Ngươi nay đem những lời
xấu ác hủy nhục ta đến nói với hoàng tộc, khiến
quyến thuộc đâm ra chê trách oán ghét Ta, mà không
còn nhớ nghó đến Ta nữa.” Thưa Đại thánh Thái
tử, kẻ nô bộc này sao dám vọng ngữ, nói lời
hủy nhục Thánh tử như vậy, tâm tôi đâu không tự
biết xấu hổ. Tâm ý và miệng lưỡi tôi, nếu vì
Thánh tử nói lời xấu ác, dù tôi có vọng ngữ
nói xấu Thánh tử, thì thử hỏi lúc đó ai tin lời
nói của tôi. Thưa Thánh tử, chẳng khác nào có
người nói xấu hủy nhục Nguyệt Thiên tử, nếu như
có người nghe Thánh tử ngày nay tâm thường tu tập
hạnh từ bi mà lại bảo tôi nói lời bất thiện,
nghe những lời nói như vậy, họ có thể tin không?
Thánh tử đã tu hạnh đại từ bi, thường đem lời
ái ngữ an ủi chúng sinh, nay Thái tử rời bỏ hoàng
tộc, việc này e chẳng lành. Do vậy, tốt hơn Thái tử
nên hồi tâm trở về hoàng cung thọ hưởng cảnh an vui.
Lúc
ấy Thái tử nghe những lời ưu sầu khổ não của
Xa-nặc nói như vậy, rồi lại bảo Xa-nặc:

–Ngươi nay cần phải bỏ tâm khổ não, chớ nên ưu sầu, vì
sao? Tất cả chúng sinh có sinh tất phải có già, ắt
phải biệt ly. Này Xa-nặc, tất cả chúng sinh đều có
tâm phiền não ái nhiễm. Vấn đề ở trong thai và
vấn đề nuôi dưỡng cũng đều hư vọng có hợp ắt
có biệt ly, những người ấy chẳng phải là Ta, Ta
chẳng phải là những người ấy.
Rồi Thái tử nói kệ:
Ví
như bầy chim nơi đại thọ
Đều
từ bốn phương kéo về ngủ
Sáng
dậy tung bay khắp mọi phương
Chúng
sinh ly biệt có khác gì.
Cũng
như giữa hạ mây mù phủ
Nổi
lên mấy chốc rồi tan biến
Chúng
sinh ly biệt có khác gì
Đoàn
tụ một thời rồi ly tán.
Đồng
nghiệp nên sinh đến chốn này
Nay
đây mỗi người về bổn tánh
Chớ
nói ta người có khác nhau Đi,
ở, đây, kia đều tình chấp.
Tất
cả đến đi không nhất định
Tùy
theo nghiệp lực của chúng sinh
Phân
biệt mình, người do ý thức
Giống
như cây cối, lá, cành, thân
Hình
sắc mỗi loại đều khác biệt
Nguyên
tắc xưa nay không thay đổi
Huống
luật vô thường của chúng sinh.
Ví
như cây cỏ sinh hoa quả
Đến
lúc chín muồi thì rơi rụng
Mạng
người dài ngắn cũng như vậy
Sống
lâu, mạng yểu chết hoàn không.
Tất
cả Tiên nhân đời quá khứ
Hằng
dạy vô thường lý như vậy
Giả
sử sống lâu tám vạn kiếp
Đến
lúc vô thường bại hoại tới
Cái
chết chắc chắn không nghi ngờ.
Như
người các phương đều tự đến
Đồng
muốn uống nước một dòng sông
Hoặc
ở trên thuyền đến bờ kia
Khi
cập bến rồi người mỗi nẻo
Cha
mẹ sinh con cũng như vậy
Cùng
các quyến thuộc và bằng hữu
Thuở
nhỏ tuy đồng sống một nơi
Lớn
lên mấy chốc đều xa cách.
Tuy
đồng nghiệp quả sống một nhà
Thọ
báo khổ vui chẳng giống nhau
Đến
khi vô thường nó thôi thúc
Tất
cả thân sơ đều vónh biệt.
Thái
tử nói kệ này rồi, bảo Xa-nặc:

–Do đó, ngươi nay chớ nên đem tâm buồn rầu, quyết định
phải trở về. Vì sao? Ngươi nay chỉ vì thương mến Ta
không nỡ xa lìa, nên ngươi có thể về triều rồi
trở lại tìm Ta. Nếu ngươi khi về đến thành
Ca-tỳ-la, thấy hoàng tộc buồn rầu vì Ta, ngươi nên
bảo họ: “Này các ngài quyến thuộc trong dòng họ
Thích, đối với Thái tử nên cắt bỏ tâm thương
nhớ. Vì sao? Vì tôi biết Thái tử có lời thề quả
quyết.”

Khi
ấy Thái tử trao bài kệ quả quyết cho Xa-nặc:
Giả
sử ta nay thân máu thịt
Cùng
với lóng, đốt, da, gân mạch
Nghiền
nát tất cả không còn chi
Hoặc
lại thân mạng không bảo tồn
Ta
vẫn không rời trọng trách ấy
Vượt
qua biển khổ đến tận nguồn
Nếu
chưa giải thoát ta tu mãi
Điều
này hiện thực ta mới về.
Xa-nặc
nghe lời này rồi, liền đem thân quỳ rạp, tứ chi
sát đất, hai tay ôm lấy hai bàn chân Thái tử mà nói:
–Lành thay Thái tử, tôi nay xin hoan hỷ, xin Ngài chớ nói
lời thề đau khổ thống thiết như vậy. Thưa Đại
thánh Thái tử, tôi có sức mạnh gì, có thần lực
oai đức gì có thể khiến Thánh tử trở về nội
cung? Nhưng một mình tôi từ đây trở về hoàng cung,
chắc quyến thuộc của Thánh tử sẽ đánh đập tôi,
hoặc Đại vương Tịnh Phạn, phụ vương của Thánh tử
và Di mẫu Ma-ha Ba-xà-ba-đề chắc chắn sẽ hỏi tôi:
“Ngươi nay đem ném đứa con có giọng nói Phạm
thiên nơi xứ nào rồi về đây?”
Lúc
ấy Thái tử bảo Xa-nặc:

–Này Xa-nặc, ngươi chớ nói lời như vậy! Chớ nói lời
như vậy! Cha mẹ và quyến thuộc của Ta thấy ngươi từ
đây trở về một mình hoàn toàn không trách ngươi,
vì sao Ta biết như vậy? Vì tất cả thân quyến ta đều
thương mến ngươi.
Này
Xa-nặc, đứng dậy nhanh lên! Đứng dậy nhanh lên!
Những gì ngươi nói từ trước đến giờ, giống như
thế này: “Ví như ở đời có người đem lời
nói, ý kiến được người ta ưa thích đến nói với
họ, thì người này sẽ được ban thưởng.” Ngươi
nhất định mau mau trở về hoàng cung, phụ vương Ta
thấy ngươi trở về một mình, tinh thần Ngài sẽ tỉnh
táo. Nhưng phụ vương Ta thấy Ta bỏ triều đình, nghe
nói Ta xuất gia, tâm ngài hết sức đau khổ, phụ
vương và tất cả thân quyến của ta đều kêu gào,
buồn rầu nghẹn ngào khóc ấm ức, tất cả dân
chúng trong thành cũng vì Ta mà sinh khổ não. Tất cả
mọi người đang đau khổ khi thấy ngươi trở về, tâm
họ vui mừng không ít.
Xa-nặc
từ dưới đất đứng dậy, chắp tay lệ nhỏ thành
dòng, cất tiếng khóc vang bạch Thái tử:
–Do vậy mà nay tôi muốn đưa Thánh tử trở về hoàng
cung, chớ để dòng họ Đại vương tuyệt tự.
Sau
khi Xa-nặc từ dưới đất đứng dậy rồi, thì ngựa
chúa Kiền-trắc quỳ hai gối trước, đưa lưỡi liếm
hai bàn chân Thái tử, đôi mắt rưng rưng lệ trào.
Xa-nặc bạch Thái tử:

–Thưa Đại thánh Thái tử, con ngựa này tuy mang thân súc
sinh, còn có lòng thương mến rơi lệ huống nữa là
thân quyến của Thánh tử sẽ biết đau khổ dường
nào! Cúi xin Thánh tử nhìn thẳng vào con ngựa chúa
Kiền-trắc này, nay nó thấy Thái tử không về cung
nên hai gối trước nó quỳ xuống, há miệng đưa
lưỡi liếm bàn chân Thánh tử, do vì tâm buồn
thương nên hai mắt lệ rơi.
Thái
tử dùng bàn tay phải màu vàng với những ngón tay
màn lưới, mặt trong có những đường chỉ hình bánh
xe chữ vạn ngàn căm, đầy đủ công đức trang
nghiêm, mềm mại như tàu là chuối non, vuốt ve trên
đầu ngựa chúa Kiền-trắc và nói:
–Này Kiền-trắc, nay ngươi đã làm tròn bổn phận, đã
gánh vác trách nhiệm nặng nề đưa Ta đến đây. Từ
nay trở về sau ngươi trở về triều tự do sinh sống,
nay là lần cuối cùng Ta cỡi trên lưng ngươi trải
qua dặm đường dài, việc nhờ ngươi chở Ta nay đã
hoàn tất. Này Kiền-trắc, ngươi chớ nên sầu não,
chớ nên buồn khóc, việc làm của ngươi hôm nay sẽ
giúp ngươi trong tương lai được quả báo lớn. Ta nay
muốn cầu quả Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác,
sau khi chứng đạo quả rồi, sẽ đem pháp cam lộ phân phát cho ngươi.
Rồi Thái tử nói kệ:
Tay
hữu Thái tử như màn lưới
Bánh
xe chữ vạn hiện ngàn căm
Sắc
vàng thanh tịnh tay mềm mại
Vuốt
ve đầu chúa ngựa Kiền-trắc
Giống
như hai người cùng nói chuyện:
Này
ngựa Kiền-trắc đồng ngày sinh
Chớ
quá buồn khóc sinh áo não
Bổn
phận của ngươi nay đã mãn.
Nếu
Ta chứng được pháp cam lộ
Công
ngươi chuyên chở Ta thế ấy
Báo
đáp ân ngươi hẳn không quên
Sẽ
dạy cho ngươi pháp vi diệu.
Bấy
giờ Xa-nặc bạch Thái tử:

–Thưa Đại thánh Thái tử, ngày nay ngài ở địa vị một
Đại vương, có đầy đủ tất cả ngọc nữ quý báu
hầu hạ nơi cung điện và nơi đây tuy đủ thú vui
ngũ dục thật tuyệt vời, trong thế gian không ai sánh
bằng. Thái tử đã đạt được, tại sao Ngài xả
bỏ lạc thú tuyệt vời này, tâm Ngài ưa thích thứ
gì mà ở nơi hoang vắng đầy trăm ngàn cầm thú, là
nơi có nhiều giặc cướp khủng bố, đi đứng một
mình, xa lìa các thứ an vui?
Thái tử bảo:

–Này kẻ hiền Xa-nặc, những điều ngươi nói lý tuy đúng
như vậy. Ngươi nay phải lắng nghe Ta, Ta nay sẽ vì ngươi
mà giải thích. Ngũ dục thế gian rốt cuộc vô thường,
chẳng phải là pháp cứu cánh, không làm cho tâm an
ổn, vừa được liền mất nhanh như dòng nước chảy
chẳng tạm dừng, như sương trên cỏ chẳng bao lâu
liền tan, như nắm tay không phỉnh con nít, như lõi cây
chuối không có chân thật, như áng mây mùa thu hiện
liền tan, như ánh điện chớp vừa lóe liền mất, như
bọt nước nổi thường không được dừng yên, như
sóng nắng lừa kẻ khát nước.

Rồi Ngài nói kệ:
Các
thú vui ngũ dục
Cũng
như dao thái thịt
Như
mật dính lưỡi dao
Như
mượn của người khác
Như
khóc người mới chết
Như
mộng thấy khoái lạc
Thức
rồi tìm không thấy.
Như
róc thịt tội nhân
Như
trái cây chín muồi
Mấy
chốc sẽ rơi rụng
Như
người ác đánh đập
Giết
hại không từ tâm
Như
cắt từng miếng thịt
Sẽ
chịu nhiều đau khổ.
Như
cầm cây đuốc lớn
Bất
cẩn bị đốt thân
Sắc
đẹp cõi nhân thiên
Trưởng
cửu thọ ái rồi
Tâm
không biết nhàm chán
Được
rồi lại mong cầu.
Như
người nóng khát nước
Uống
nhằm phải nước mặn
Cầu
các thứ ngũ dục
Chẳng
nhàm lìa cũng vậy.
Như
vậy người trí tuệ
Muốn
lìa các ngũ dục
Như
tránh đầu rắn độc
Muốn
cầu mạng trường thọ
Như
xa lìa độc dược
Cũng
như đống lửa lớn
Nếu
có kẻ trí tuệ
Nên
phải tránh xa nó.
Sinh
tử trong các cõi
Tất
cả không bền vững
Luôn
chuyển biến không dừng
Thế
pháp cũng như vậy
Thọ
mạng không nhất định
Chắn
chắn gặp tử thần
Suy
nghó như vậy rồi
Chẳng
trụ nơi thế gian.
Thái
tử nói kệ rồi bảo Xa-nặc:

–Này Xa-nặc, những thú vui ngũ dục có những tai họa như
vậy. Này Xa-nặc, vương vị cũng vậy. Do những loạn
động tai họa đau khổ như thế, Ta thấy các thứ đó
đáng sợ nên quyết định sống nơi rừng núi hoang vu
này, cùng ở chung với loài phi cầm tẩu thú, với
những bọn giặc cướp khủng bố, đi đứng một mình
xa lìa dục lạc, ý Ta thích sống nơi đây, điều này
không phải sở nguyện của ngươi. Này Xa-nặc, ngươi
nghe Ta nói những lời như vậy rồi, chớ nên trái
lại đại sự của ta. Này Xa-nặc, Ta ở trong pháp
hạnh như vậy, sẽ khai mở con mắt pháp, ông nên tùy
hỷ không được cản trở Ta.
Xa-nặc bạch Thái tử:

–Thưa Đại thánh Thái tử, nếu Ngài đã quyết tâm như
vậy, tôi không dám trái lệnh của Thánh tử, sẽ y
theo lời dạy của Ngài trở về triều đình.
Thái
tử ca ngợi Xa-nặc:

–Hay thay, hay thay! Xa-nặc rất tốt. Ngươi nay thuận theo ý
của Ta sẽ được nhiều lợi ích, ông làm được điều lành.
Lúc
ấy Thái tử cởi tất cả chuỗi anh lạc trên thân,
miệng nói lời thệ nguyện rộng lớn: “Hôm nay đây
là đồ trang sức tại gia cuối cùng trên thân Ta.
Hôm nay đây là đồ trang sức cuối cùng trên thân
Ta.” Cởi ra cầm nơi tay trao cho Xa-nặc, trao rồi căn dặn:

–Này Xa-nặc, ngươi đem chuỗi anh lạc này về trao lại cho
quyến thuộc của Ta.
Xa-nặc
nhận lấy những chuỗi anh lạc rồi lại thưa Thái tử:

–Bạch Thánh tử, khi tôi trở về hoàng cung đem những
chuỗi anh lạc này trao cho quyến thuộc của Ngài, nếu
họ lại hỏi tôi: “Này Xa-nặc, hôm nay vì cớ gì
ông đem Thái tử của chúng ta tống ra nước ngoài,
rồi bỏ đó trở về một mình? Này Xa-nặc, Thái tử
Tất-đạt-đa có nhắn chúng ta những lời gì không?”
Quyến thuộc của Ngài nếu hỏi tôi những lời như
vậy, thưa Thái tử tôi sẽ trả lời thế nào?
Thái tử lại nói:
–Này Xa-nặc, khi ngươi về đến hoàng cung nên thay ta đảnh
lễ phụ vương Tịnh Phạn và di mẫu Ma-ha Ba-xà-ba-đề
của Ta, ngươi chuyển lời hỏi thăm của Ta đến các
vị kỳ đức trong hoàng tộc. Này Xa-nặc, ngươi nên
thay Ta thưa với Phụ vương: “Ngày nay Thái tử hết
sức biết ân Đại vương, nhưng Thái tử vì cầu đạo
Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác do đó nên tạm
biệt Đại vương.”
Ngươi
lại đặc biệt thay Ta thưa cùng Quốc đại phu nhân di
mẫu Ma-ha Ba-xà-ba-đề: “Quốc đại phu nhân không
nên vì Thái tử mà quá sầu khổ, Thánh tử nhất
định sẽ thành tựu điều lợi ích lớn, rồi sẽ
trở về yết kiến lệnh bà, cùng nhau vui vẻ.”
Ngươi
lại thay Ta vì tất cả thể nữ trong cung, tất cả đồng
tử thiếu niên thân tộc và cùng tất cả quyến
thuộc trong hoàng gia chuyển lời thế này: “Ngày nay
Thái tử muốn phá màn vô minh hắc ám, sẽ chứng
ánh sáng trí tuệ, sau khi Thái tử chứng được trí
tuệ sáng suốt rồi, Ngài sẽ trở về thành
Ca-tỳ-la.”
Khi
ấy Thái tử ở bên Xa-nặc, xách vỏ đao làm bằng
ngọc Ma-ni được cẩn bằng bảy báu, tay phải rút
thanh đao ra khỏi vỏ, còn tay trái nắm lấy búi tóc
xanh biếc màu hoa sen xanh, tay phải cầm thanh đao tự
cắt lấy, tay tả cầm búi tóc ném lên hư không.
Trời
Đế Thích thấy việc ít có, trong tâm hoan hỷ hớt
lấy búi tóc không cho rơi xuống đất, dùng chiếc áo
trời tuyệt đẹp đựng lấy búi tóc, rồi chư Thiên
đem các thứ quý giá cõi trời cúng dường búi tóc này.
Cùng
lúc ấy đại chúng chư Thiên cõi Tịnh cư ném một
tràng hoa Tu-mạn-na cách Thái tử chẳng gần mà cũng
chẳng xa, tràng hoa này rơi xuống đất thành một thợ
cạo tóc, cầm dao cạo đứng cách Thái tử chẳng bao xa.
Thái
tử thấy người thợ cạo này và hỏi:
–Này người thợ cạo, ông có thể cạo sạch tóc cho Ta
hay không?
Người thợ cạo tóc đáp:
–Thưa Thái tử tôi có thể làm được việc này.
Thái tử nói:
–Nếu ông làm được như vậy, thì nay đúng lúc phải cạo.
Lúc
đó vị Hóa nhân cạo tóc, tay cầm con dao bén cạo mớ
tóc màu xanh biếc trên đảnh nhục kế, đang khi cạo
tóc vua trời Đế Thích cho là việc hy hữu, bèn lấy
chiếc Thiên y hứng lấy những sợi tóc vừa cạo
không cho rơi xuống đất, thâu hết những sợi tóc
vừa cạo ra rồi trở về cõi trời Đao-lợi làm lễ
cúng dường. Từ đây chư Tiên nhân đặt thành
ngày lễ cúng dường búi tóc Bồ-tát, lễ này đến
ngày nay vẫn còn.
Thái
tử cởi hết tất cả chuỗi anh lạc trên thân và
chiếc thiên quan, cạo bỏ râu tóc rồi, Thái tử lại
thấy tự thân còn mặc chiếc thiên y, lại nghó chiếc
áo này không phải sắc phục của người xuất gia.
Người xuất gia ở trong rừng núi, biết có ai có
chiếc ca-sa hoại sắc đúng như pháp của người xuất
gia cho Ta để Ta ở trong rừng núi mặc đúng như pháp.
Khi
ấy chư Thiên Tịnh cư biết tâm niệm của Thái tử,
liền hóa hiện làm người thợ săn mặc chiếc ca-sa
hoại sắc, tay cầm cung tên lần lần hướng đến
trước mặt Thái tử, cách chẳng bao xa bỗng nhiên dừng lại.
Thái
tử thấy người thợ săn mặc chiếc ca-sa tay cầm
cung tên, liền nói:
–Nhân giả ở núi rừng, người có thể cho Ta chiếc ca-sa
của ngươi được không? Nếu người đồng ý Ta sẽ
trả lại chiếc thiên y Ca-thi-ca của Ta cho người,
chiếc áo này giá trị đến trăm ngàn ức lượng
vàng, lại được xông các thứ danh hương chiên-đàn…
Người dùng chiếc ca-sa này làm gì? Người có thể
lấy chiếc áo Ca-thi-ca quý giá này.
Rồi Ngài nói kệ:
Chiếc
áo giải thoát Thánh nhân này
Người
cầm cung tên không nên mặc
Người
nên hoan hỷ trao cho Ta
Đổi
lấy Thiên y người chớ tiếc.
Người
thợ săn thưa Bồ-tát:
–Hay thay Tôn giả, tôi nay cho Ngài chiếc áo này thật không lẫn tiếc.

Rồi
hóa nhân trao cho Bồ-tát chiếc áo ca-sa và nhận
chiếc Ca-thi-ca giá trị trăm ngàn lượng vàng lại
được xông các loại hương chiên-đàn nơi Bồ-tát.
Bồ-tát
tâm rất vui mừng nhận chiếc ca-sa thầm nghó mình hết
sức may mắn, liền cởi chiếc áo Ca-thi-ca trên thân
trao cho người thợ săn.
Vị
hóa nhân do trời Tịnh cư hiện nhận lãnh chiếc áo
Ca-thi-ca nơi Bồ-tát, rồi dùng thần thông từ dưới
đất bay lên hư không, trong thời gian một niệm trở
về cõi Phạm thiên. Vì muốn cúng dường chiếc ca-sa
nhiệm mầu này, nên chư Thiên ở trước Bồ-tát thị
hiện thần thông phi hành trong hư không. Bồ-tát thấy
việc hết sức đặc biệt hy hữu như vậy, tâm rất
hoan hỷ, nên đối với chiếc ca-sa hoại sắc lại càng
sinh tâm cung kính quý trọng bội phần.
Bồ-tát
đã cạo bỏ râu tóc, thân đắp chiếc ca-sa hoại
sắc, hình dung hoàn toàn thay đổi, nghi dung nghiêm
chỉnh, phát lời đại thệ nguyện: “Ta nay mới thật
là chân xuất gia.” Rồi Bồ-tát bảo Xa-nặc trở
về, Xa-nặc ra đi nước mắt tuôn trào ướt cả mặt
mày. Sau khi Xa-nặc khuất bóng, chỉ còn lại một mình,
Bồ-tát thân đắp ca-sa hoại sắc, ung dung tản bộ đến
chỗ Tiên nhân Bạt-già-bà.
Xa-nặc
cúi thân đảnh lễ dưới hai chân Bồ-tát, nhiễu
quanh ba vòng rồi trở về hoàng cung. Xa-nặc đã thấy
ý dứt khoát của Bồ-tát không chịu trở về triều
đình, lại thêm thân đắp ca-sa, cạo bỏ râu tóc,
đầu không đội thiên quan, thân không mặc thiên y
quý giá Ca-thi-ca và không còn trang điểm bảo châu
anh lạc. Tất cả những thứ như vậy đều không.
Xa-nặc thấy như vậy hai tay bứt tóc, miệng than trời
trách đất, kêu khóc thất thanh, té nhào xuống đất,
hồn xiêu phách lạc, chết giấc hồi lâu rồi mới
tỉnh, tỉnh rồi đứng dậy xem kỹ chỗ đấùt đứng,
thấy Bồ-tát bỏ đi, lại càng cất tiếng khóc áo
não, hai tay choàng lấy cổ ngựa Kiền-trắc, buồn rầu
ấm ức nghẹn ngào than thở khóc vang giây lâu mới
dứt. Rồi xét thấy tâm ý Bồ-tát dứt khoát không
về, không còn hy vọng, nên lượm anh lạc và y phục,
dắt ngựa chúa trở về hoàng thành. Thân Xa-nặc tuy
trở về hoàng thành mà tâm người thật không xa
lìa Thái tử, nên trên con đường trở về hoàng
cung, hoặc có lúc suy nghó, hoặc có lúc cất tiếng
khóc, hoặc có lúc ngất xỉu té nhào xuống đất,
hoặc có lúc đứng yên không tiến bước, hoặc có
lúc ngồi yên thương nhớ chẳng vui. Tâm Xa-nặc ôm
lấy nỗi buồn áo não, lại thể hiện những trạng
thái như vậy, lần hồi về đến thành Ca-tỳ-la.
Con
ngựa chúa đi sau Xa-nặc thường ngoảnh đầu nhìn về
hướng Bồ-tát cất tiếng hí như kêu Bồ-tát, nước
mắt tuôn ướt cả mặt. Trước khi ngựa chúa này
ra đi, đây đủ khí lực vui đùa chạy nhảy, từ khi
thấy Bồ-tát cạo bỏ râu tóc, xả tục xuất gia, tâm
sinh ưu sầu khổ sở, luôn luôn buồn rầu áo não,
thân hình gầy ốm, khí lực suy giảm, dầu cho bây giờ
ngựa Kiền-trắc có dùng chuỗi anh lạc trang điểm
cũng không thấy có oai thần thế lực, vì tâm buồn
rầu xa cách Bồ-tát, thường ngoảnh đầu nhìn lại,
đôi mắt lệ trào ướt cả mặt mày, cất tiếng
buồn thảm hí vang trên đường, buồn đến nỗi không
ăn cỏ uống nước, do đó nên thể lực suy dần,
thân hình ốm yếu không thể đi nhanh được, đôi
mắt lúc nào cũng đầy ngấn lệ. Khi Bồ-tát cỡi
ngựa Kiền-trắc vượt thành đến xứ Di-ni-ca chỉ
trong thời gian nửa đêm, còn nay do vì buồn khổ bức
xúc, thân hình ốm yếu nên thời gian trở về mãn
tám ngày mới đến thành Ca-tỳ-la.
Có kệ nói:
Bồ-tát
ra đi chỉ nửa đêm
Xa-nặc
biệt ly dẫn Kiền-trắc
Vì
buồn bức xúc mất oai thần
Về
đến hoàng cung mất tám ngày.

<詞 id="50096241">Phẩm 23: XA-NẶC VÀ NGỰA TRỞ VỀ CUNG (Phần 1)</詞>
Xa-nặc
dẫn ngựa Kiền-trắc từ biệt Thái tử trở về,
khi đến thành Ca-tỳ-la, mới bước vào thành trông
giống như đi trong căn nhà hoang vắng, bao nhiêu hoa
viên, suối ao, khe rãnh, sông ngòi, vườn cầm thú…
ở trong ngoài bốn mặt thành Ca-tỳ-la, vì Thái tử
xả tục xuất gia nên ở đây mất hết sức sống,
sông hồ khô cạn, cảnh vật điêu tàn.
Tất
cả dân chúng lớn nhỏ trong thành Ca-tỳ-la, từ xa
trông thấy Xa-nặc dắt ngựa Kiền-trắc trở về
hoàng cung mà không thấy Thái tử đâu cả. Do không
thấy Thái tử nên cùng nhau thứ lớp theo sau Xa-nặc
và ngựa Kiền-trắc đồng hỏi Xa-nặc:

–Thái tử Tất-đạt-đa nay ở đâu?
Lúc
đó Xa-nặc nước mắt tuôn trào ướt cả mặt mày,
nghẹn ngào không nói nên lời. Đám người thấy
vậy kêu la buồn khóc cùng theo bên Xa-nặc và ngựa
Kiền-trắc tâm sinh nghi ngờ, vừa đi vừa hỏi:
–Vương tử ngày nay ở xứ nào? Nếu còn ở trong nước
thì chúng ta rất vui mừng. Nay tại sao ông bỏ Thái
tử về đây một mình?
Xa-nặc
vừa đi vừa trả lời:

–Tôi thật không dám bỏ Thánh tử, mà Thánh tử lại
trốn bỏ cung điện của mình, cởi bỏ sắc phục thánh
triều, ra lệnh đuổi tôi và ngựa Kiền-trắc phải
trở vềø, còn một mình ngài ở lại trong núi sống hạnh xuất gia.
Tất
cả mọi người nghe nói như vậy, cho là việc hết
sức đặc biệt ít có ở đời, họ cùng nhau ca ngợi
việc làm chưa từng có. Mọi người đối diện nhau
cùng nói: “Thái tử Tất-đạt-đa làm những việc
khó làm.” Tất cả mọi người trong thành tuy miệng
ca ngợi như vậy mà hai dòng nước mắt vẫn tuôn
trào. Lại mỗi người tự trách thân mình: “Ôi!
Ngày nay ta sao không thể cùng nhau theo Thái tử xuất
gia, ta đến xem đấng thầy cõi trời người sinh hoạt
đi đứng cách nào, ta nay thà đến đó, sống theo
việc làm của ngài, chớ nên ở nơi đây một ngày
xa cách Thái tử mà sống. Vì sao? Vì ngày nay thành
này không có Thái tử nên không có oai thần và
thế lực. Thành này do không có Thái tử, cho nên
vắng lặng trống không so với cánh đồng hoang vu
không khác. Chỗ ở rừng rú kia do có sức oai thần
và thế lực của ngài, tuy là cảnh đầm ao núi rừng
mà lại như xóm làng không khác.”
Có kệ nói:
Dân
chúng trong thành nghe nói thế
Ca
ngợi việc rất ít có thay
Thành
này đã trở nên đồng vắng
Nơi
có Thái tử như quốc thành.
Bấy
giờ ngựa chúa Kiền-trắc hí vang, tất cả dân chúng
ở tại nhà của mình nghe tiếng ngựa Kiền-trắc hí,
tất cả dân chúng và bao nhiêu thể nữ ở trong hai
cung đều suy nghó thế này: “Hẳn Thái tử trở về
nội thành”, nên dân chúng và thể nữ, hoặc có
người mở cửa sổ, hoặc có người vén rèm cửa
lớn, tâm rất hồi hộp vui mừng, đưa mắt nhìn xa
mong thấy được Thái tử. Dân chúng và thể nữ
chỉ thấy ngựa chúa Kiền-trắc và Xa-nặc biệt ly
Thái tử trở về một mình, thấy vậy mọi người
đóng cửa vào trong phòng kêu khóc thảm thiết.
Thuở
ấy Đại vương Tịnh Phạn vì thương nhớ Thái tử
khổ não bức xúc thân tâm, suy nghó tìm cách nào
để gặp được Thái tử, nên vào trai đường giữ
giới thân tâm thanh tịnh tu hành khổ hạnh, ưu sầu
khổ não, ngày đêm trong tâm cầu khẩn chư Thiên, chư
Thần, tìm đủ phương tiện nhân duyên cầu mong gặp
được Thái tử để khuây khỏa nỗi lòng.
Khi
đó Xa-nặc khổ não ưu sầu buồn khóc lệ nhỏ như
mưa, tay dắt ngựa Kiền-trắc, tay bưng mũ ngọc vô
giá cùng các chuỗi anh lạc trang sức trên mình Thái
tử bước vào trong cung Tịnh Phạn, giống như kẻ cận
vệ Thái tử ở ngoài chiến trường về báo tin
Thái tử bị sát hại. Xa-nặc đem chuỗi anh lạc trở
về vương cung giống như vậy. Người nô bộc Xa-nặc
ly biệt Thái tử, đem ngựa cùng y phục ngọc ngà
quý giá về, nước mắt như mưa bước vào cung điện
Đại vương cũng lại như vậy.
Khi
Xa-nặc bước vào trong cung, con ngựa Kiền-trắc ở
ngoài cửa cung bốn chân giậm trên đất miệng hí
vang. Những người hầu hạ nơi nằm ngồi của Thái
tử tưởng Thái tử trở về, nên muốn vào trong
cung để chiêm ngưỡng Thái tử nhưng không thấy
Thái tử đâu cả, buồn khóc nước mắt như suối,
có kẻ ở chỗ đông người mà nói những điều khổ não.
Những
loài chim ở trong cung của vua Tịnh Phạn như Khổng
tước, Anh vũ, Sáo, Mạng mạng, Câu-sí-la… những
chim này nghe tiếng hí của ngựa Kiền-trắc, cũng cho
rằng Thái tử trở về hoàng cung, chúng rất vui mừng
cất tiếng hót hòa dịu thánh thót.
Tất
cả bầy ngựa của Đại vương ở trong chuồng, khi nghe
tiếng hí của con Kiền-trắc vang lên như vậy, cũng cho
rằng Thái tử trở về hoàng cung, tất cả đều vui mừng hí vang.
Thể
nữ trong cung Đại vương nhiều đến trăm ngàn, như
Ma-ha Ba-xà-ba-đề… Lại số thể nữ trong cung Thái
tử lên đến sáu vạn người, như Đại phi
Da-du-đà-la… họ đều nhớ nghó Thái tử hết sức
ưu sầu, nước mắt ướt cả mặt mày, không còn
nghó đến dung nhan, thân thể không tắm rửa dơ bẩn,
không trang điểm y phục, cởi bỏ tất cả chuỗi anh
lạc đẹp đẽ, buồn rầu áo não tâm trí chẳng an,
hoặc có kẻ khóc người than, hoặc có người đang
ngồi tưởng nhớ, bỗng nghe tiếng hí của con ngựa
Kiền-trắc, cùng nhau nghó rằng: “Tiếng hí của ngựa
Kiền-trắc to như vậy, quyết định Thái tử trở về,
không còn nghi ngờ gì nữa.” Mọi người nghe tiếng
ngựa Kiền-trắc, tâm rất hớn hở, do vì khát
ngưỡng muốn trông thấy Thái tử nên Ma-ha
Ba-xà-ba-đề, Da-du-đà-la… số thể nữ nhiều đến
trăm ngàn, đều từ nơi phòng mình hoặc ở trên
lầu, hoặc trong cung điện, hoặc trong phòng, bỗng vội
vã cùng nhau đứng dậy chạy đến nơi Xa-nặc và
ngựa Kiền-trắc, nhưng thể nữ chỉ từ xa trông thấy
Xa-nặc và ngựa Kiền-trắc ly biệt Thái tử trở về
hoàng cung một mình. Thấy vậy, họ hai tay bứt lấy
đầu cổ, miệng kêu khóc nước mắt đầy mặt, miệng
ca ngợi những đức tính của Thái tử.
Có kệ nói:
Các
hàng thể nữ tâm đau khổ
Khát
ngưỡng trông mong Thái tử về
Bỗng
chỉ thấy Xa-nặc, Kiền-trắc
Lệ
nhỏ tràn đầy cất tiếng khóc
Không
dùng anh lạc, y phục đẹp
Đầu
tóc rối bù thân gầy ốm
Hai
tay ôm đầu hết hy vọng
Kêu
khóc không ngủ suốt canh thâu.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP

<卷 id="50096242">QUYỂN 19</卷>
<詞 id="50096243">Phẩm 23: XA-NẶC VÀ NGỰA TRỞ VỀ CUNG (Phần 2)</詞>
Bấy
giờ Ma-ha Ba-xà-ba-đề và Cù-đà-di đồng thấy viên
minh châu trong búi tóc Thái tử, tán lọng, thanh đao,
ngọc ma-ni trang điểm, phất trần, các chuỗi anh lạc
của Thái tử do Xa-nặc mang về và ngựa Kiền-trắc
cùng đoàn người đi theo sau. Thấy vậy rồi hai tay họ
tự đánh đập trên thân thể, tâm ưu sầu lo sợ, lại hỏi Xa-nặc:

–Đứa con yêu quý của ta nay ở nơi nào mà ông lại trở
về một mình?
Xa-nặc đáp:
–Tâu Quốc đại Hoàng hậu, Thái tử Tất-đạt-đa vì cầu
đạo Bồ-đề nên Ngài đã xả bỏ ngũ dục, vào
trong núi cạo bỏ râu tóc, mặc áo ca-sa tư duy khổ hạnh.
Ma-ha
Ba-xà-ba-đề nghe Xa-nặc nói như vậy, ví như trâu mẹ
mất con, buồn khóc rơi lệ không thể kiềm chế được,
tự đưa hai tay đánh đập trên người, tâm hết sức
kinh sợ, miệng la lên: “Ôi thôi con ta ơi! Ôi thôi
con ta ơi!” Nước mắt ràn rụa mặt mày, cả người
run rẩy, bỗng nhiên bà ngã nhào lăn lộn trên đất
chết giấc, giống như cá lìa khỏi nước dãy dụa đau
khổ trên đất. Bà lại hỏi Xa-nặc:
–Ta nay tự xét, thân khẩu ý của ta không có điều gì
sai lầm đối với ông, nhưng tại sao ông đem con ta bỏ
nơi hoang vu giống như vất bỏ một khúc cây? Tại sao
ông đem con ta bỏ trong rừng sống một mình đầy sự
khủng bố của các loài độc xà ác thú. Ông bỏ
về đây chẳng thương con ta.
Xa-nặc đáp:
–Tâu Quốc đại phu nhân, thân nô bộc này đâu dám xa lìa
Thánh tử. Tâu phu nhân, ý Thánh tử xua đuổi con.
Thái tử trao cho con con ngựa Kiền-trắc cùng chuỗi
anh lạc rồi bảo con mau mau trở về hoàng cung, để
đại phu nhân được an tâm khỏi sinh ưu sầu khổ não.
Lúc
đó, các thể nữ trong cung đều khóc than: “Ôi thôi
cha mẹ ơi!” Hoặc than: “Ơi thôi anh em ơi!” Hoặc
than: “Ôi thôi Đại vương ơi!” Hoặc than: “Phu quân
ta ôi!.” Những lời chua xót ái luyến này bắt
nguồn từ dục nhiễm bức xúc thân tâm. Hoặc có
thể nữ liếc mắt khóc, hoặc có thể nữ nhìn nhau
khóc, hoặc có thể nữ xoay lưng khóc, hoặc có thể
nữ cất đầu khóc, hoặc có thể nữ đối diện nhau
khóc, hoặc có thể nữ hai tay đập vào bụng mà
khóc, hoặc có thể nữ đấm ngực mà khóc, hoặc
có thể nữ khoanh tay mà khóc, hoặc có thể nữ đưa
hai tay đập vào đầu mà khóc, hoặc có thể nữ lấy
bụi đất bôi lên đầu mà khóc, hoặc có thể nữ
xõa tóc che mặt mà khóc, hoặc có thể nữ bứt
tóc cúi đầu mà khóc, hoặc có thể nữ giơ hai tay
lên trời mà khóc, hoặc có thể nữ buồn rầu chạy
loạn khắp đó đây, giống như nai rừng bị nhằm tên
độc, hoặc có thể nữ lấy áo phủ cả mặt mà kêu
khóc, hoặc có thể nữ cả người run rẩy, giống như
gió thổi lay động tàu lá chuối, cúi đầu xuống hay
ngẩng đầu lên mà khóc, hoặc có thể nữ ngã nhào
trên đất chết giấc không hay biết, vừa mới tỉnh
liền cất tiếng khóc, hoặc có thể nữ như cá lìa
khỏi nước nằm trên đất đập dãy, hơi thở khò
khè, mạng sống mong manh thiêm thiếp mà khóc, hoặc
có thể nữ như cây trốc gốc ngã nhào, lăn trên
đất mà khóc. Biết bao nhiêu khổ não bức xúc thân
tâm thể nữ nên họ kêu khóc như vậy.
Lúc
ấy Xa-nặc và ngựa Kiền-trắc cùng với vô lượng
trăm ngàn thể nữ òa khóc không còn được nghe gì
khác. Ma-ha Ba-xà-ba-đề nước mắt tuôn tràn, chết
giấc hồi lâu mới tỉnh, vừa tỉnh lại khóc cất
tiếng kêu Thái tử:

–Ôi thôi con ta ơi! Ôi thôi con ta ơi! Thân con xưa nay vốn
được các loại hương thơm xoa đánh vào mình và
cùng các thứ tô điểm đẹp đẽ, có oai đức to
lớn như vậy; làm sao hôm nay con có thể ở chỗ
hoang vu trong hang núi chịu đựng sự khổ sở, bị các
loài côn trùng độc hại như: ruồi, lằn, muỗi,
kiến…cắn chích thân con? Ôi thôi con ta ơi! Khi ở
hoàng cung thân con luôn mặc áo Ca-thi-ca được xông
các hương thơm, làm sao ngày nay con có thể chịu đựng
được chiếc áo thô kệch xù xì hôi hám? Ôi thôi
con ta ơi! Khi con còn ở trong hoàng cung thường dùng
các thức ăn cao lương mỹ vị, được chế tạo từ
các thực phẩm trăm vị vi diệu thanh tịnh, miệng chưa
từng biết nếm món ăn đạm bạc, ngày nay con làm
sao ăn được các thứ cơm canh bánh bột khô khan
nguội lạnh? Ôi thôi con ta ơi! Khi con còn ở trong
hoàng cung nằm trên giường êm nệm ấm, hoặc lại
phủ lên trên bằng chiếc thiên y với hai chiếc gối
tựa lót hai bên nằm ngồi tùy ý, ngày nay làm sao
con có thể nằm ngồi trên đất trống hay trong rừng
gai nhọn như kim? Ôi thôi con ta ơi! Khi còn ở trong
hoàng cung còn có tôi trai tớ gái, hoặc có người
hầu hạ hai bên, họ luôn đem tâm cung phụng kính mến,
hoặc có kẻ tựa thân, hoặc có kẻ quỳ gối, hoặc
có người đứng yên luôn luôn hướng về Thái
tử, họ đều cung phụng không thiếu sót, ngày nay
làm sao có thể sống bên người đầy sân hận, hoặc
bên kẻ bần cùng hoặc bên người tánh nóng như
lửa đốt, họ đối với con không từ tâm, làm sao
con có thể chấp nhận sống với những người có
tánh khí như vậy? Ôi thôi con ta ơi! Khi con còn ở
hoàng cung có lớp lớp thể nữ hình dung đoan chánh,
diện mạo xinh đẹp như hoa vây quanh hầu hạ để tùy
ý con thọ hưởng khoái lạc, ngày nay con làm sao sống
một mình nơi cảnh núi non trùng điệp, giống như dã
thú bị khủng bố mà tâm con vui thú cái gì? Ôi thôi
con ta ơi! Ngón chân con thẳng dài mềm mại có màn
lưới, ống chân con như giò nai chúa, lòng bàn chân
mềm dịu như lá sen non, với hình hai bánh xe ngàn căm
in đậm nét rõ ràng tuyệt đẹp, ngày nay với bàn
chân như vậy, làm sao con có thể chân không đi trên
đất gai góc sạn sỏi? Hay mùa đông băng giá, mùa
hè nóng bức, làm sao con có thể đi lại trên bàn
chân như thế?
Ma-ha
Ba-xà-ba-đề vì Thái tử khóc kể vô số chuyện như
vậy rồi, tâm vừa tỉnh lại bình thường, từ đất
đứng dậy hỏi Xa-nặc:

–Này Xa-nặc, việc ấy đã như vậy, Thái tử Tất-đạt-đa
con ta trên đường đi có dặn ông điều gì không?
Này Xa-nặc, tóc con ta ở đâu?
Xa-nặc đáp:
–Tâu Quốc đại phu nhân, Thánh tử Tất-đạt-đa có dặn
con thế này: “Này Xa-nặc, khi ông về đến triều
đình sẽ thay Ta ân cần lễ bái thăm hỏi di mẫu Ma-ha
Ba-xà-ba-đề, sau khi lễ bái xong, ông phải thưa thế
này: Kính thưa Đại mẫu, xin di mẫu chớ quá ưu sầu,
chớ sinh tâm khổ não, chẳng nên nhớ nghó đến con,
chẳng bao lâu con sẽ chứng được sở nguyện, rồi
sẽ trở về phụng kiến di mẫu.” Thưa Đại phu nhân,
tự tay Thánh tử rút lấy thanh đao, tay tả cầm búi
tóc, tay phải cầm thanh đao cắt lấy, rồi ném lên hư
không. Lúc đó chư Thiên hứng lấy đem về cung trời cúng dường.
Ma-ha
Ba-xà-ba-đề nghe Xa-nặc tâu như vậy, lại than khóc
về búi tóc Thái tử:

–Ôi thôi con ta ơi! Tóc con rất dài, búi tóc mềm mại
hết sức đẹp đẽ, mỗi lỗ chân lông mọc lên một
sợi tóc xoay về một chiều, không rối không rụng,
rất thích hợp đội lấy thiên quan thọ ngôi Thánh
vương, ngày nay tại sao con nhẫn tâm quăng bỏ nó đi?
Ôi thôi con ta ơi! Hai tay con rất dài, lúc đi chậm
rãi oai hùng như sư tử chúa, hai mắt tròn xoe như
mắt trâu chúa, vai ngực nở rộng, tiếng nói vang
rền như tiếng trống tiếng sấm, con người như vậy
làm sao xuất gia nơi núi rừng hoang vu? Nếu ngày nay
Thái tử thực hiện hạnh xuất gia thì quốc gia này
vô phước, như cõi đất sụp đổ không thể hiện
trở lại. Ta mong rằng người có mọi đức tính, đầy
đủ công đức, ra đời làm vua và cai trị muôn dân
để đem lại an lạc cho dân chúng.
Liền nói kệ:
Nếu
vậy cõi đất này hết phước
Lẽ
ra chẳng hiện bậc tuệ thông
Đã
hiện thân công đức như thế
Nên
vì nhân loại làm Thánh vương.
Bấy
giờ Da-du-đà-la lớn tiếng kêu khóc, hết sức giận
dữ dùng đủ lời quở trách Xa-nặc:

–Này Xa-nặc, người phụ nữ chúng ta đang tuổi niên
thiếu, nửa đêm ngủ say không hay biết, ông nay đem
Thánh phu là người mà ta yêu quý đến bỏ ở xứ
nào? Cách đây xa gần? Đấng đại trượng phu hiền
thánh của ta cùng ông và ngựa cả ba đồng ra đi
một lượt, mà hiện giờ chỉ có ông trở về,
không thấy Thánh phu yêu quý của ta đâu cả. Do vậy
ngày nay thân tâm ta lo sợ run rẩy, ông chẳng phải
là người hiền lương, chẳng đem lại lợi ích cho ta.
Này Xa-nặc, ta nay nói thật cùng ông, giả sử có
kẻ oan gia hết sức hung dữ làm điều tàn khốc cũng
không bằng tổn hại do ông gây ra, nhưng đối với ta
ngày nay, việc này hết sức độc ác. Này Xa-nặc,
nếu ông là người mà ta nhờ vả, lẽ ra ông phải
giúp đỡ ta, che chở ta. Tại sao ngày hôm nay ông
thấy ta nửa đêm ngủ say, một mình ông lén dẫn
Thánh tử ta đến bỏ xứ nào? Này Xa-nặc, ông nay
đối với ta làm việc của kẻ đại oán thù, việc
này ông đã hoàn tất, ngày nay ông cần gì phải
buồn rầu than khóc, ông nên lau nước mắt, cần gì
phải gượng ép thương nhớ lệ tuôn vô ích. Này
Xa-nặc, ông tạo nghiệp bất thiện, ông nay đã làm
xong cần gì phải buồn. Này Xa-nặc, vì ông là thiện
hữu của Thánh phu ta, nên giờ cấm đoán ra vào nội
cung, đối với ông không có ngăn cản, nên ngày nay
ngược lại khiến Thánh phu ta, tùy theo ý ông mà đi.
Này Xa-nặc, nuôi ông trong nhà làm gì? Nay ông làm
xong việc bất thiện như vậy, lẽ ra ông phải vui mừng,
ta biết ông ngày nay sẽ được quả lớn, được
phước lợi to. Này Xa-nặc, phàm người thế gian thà
cùng người trí làm kẻ oan gia, chẳng nên cùng người
ngu kết bằng hữu, ông tuy là bằng hữu của chồng
ta mà ông làm việc như vậy như vậy là không chịu
suy nghó là tại làm sao? Này Xa-nặc, ông nay đối với
hoàng tộc ta đã làm những điều không lợi ích,
lẽ ra ông nên sinh tâm rất vui sướng. Này Xa-nặc,
cung điện này rất cao đẹp nguy nga, giống như những
áng mây, lại dùng những chuỗi anh lạc trang hoàng,
của cải sung mãn, nay những thứ đó đã vì ông mà
trở thành vô nghóa.

Da-du-đà-la
liền đối với Xa-nặc mà nói kệ:
Thà
gần kẻ oán có trí tuệ
Chớ
nhận kẻ ngu làm bằng hữu
Do
ông làm việc thiếu suy nghó
Hoàng
tộc cùng ta khổ não nhiều.
Da-du-đà-la
nói kệ rồi, lại bảo Xa-nặc:

–Này Xa-nặc, nay đối với chồng ta, nếu đã như vậy, tâm
ta sao khỏi ưu sầu. Ngày nay hàng thể nữ làn da
trắng như tuyết, đôi môi đỏ tợ son, dung nhan tuyệt
đẹp khả ái ít ai sánh bằng, họ cởi bỏ xiêm y
lộng lẫy, thân không trang sức chuỗi anh lạc, lẽ ra
họ cùng nhau thọ hưởng dục lạc, nào ngờ bỗûng
sớm trở thành góa phụ. Vì họ mất ngủ, đêm ngày
lệ nhỏ thành dòng không ngớt, kêu khóc than thở không thôi.
Này
Xa-nặc, con ngựa Kiền-trắc này oán ghét ta, trong đêm
hôm đó tạo điều không lợi ích, thấy ta đêm đó
ngủ say, nó chở người chồng yêu quý của ta vượt
thành ra đi, ngựa này tạo nghiệp vô cùng bất
thiện, cớ gì ngày nay trước mặt ta hí vang tỏ vẻ
đau khổ? Tiếng hí của nó vang dội khắp thành của
Đại vương, mà trước kia nó chở Thánh phu ta ra đi,
con ngựa bất thiện này vì cớ gì nó im hơi ẩn nhẫn
mà đi? Nếu khi ban đầu ra đi nó hí vang như ngày hôm
nay, thì khi ấy mọi người đang ngủ nghe tiếng nó
thức dậy, thì ngày hôm nay ta cũng không gặp cảnh
đại khổ não này. Con ngựa bất thiện này, giả sử
tên bắn thủng xuyên qua thân nó, hoặc dùng gậy đập
chết nó, lẽ ra nó không nên đưa Thái tử ra khỏi
thành hướng đến nơi sơn lâm mới phải. Đằng này
con ngựa không vì hoàng gia ta làm điều lợi ích,
chính vì nó sợ roi vọt nên đã chở Thánh chúa là
người chồng trong lòng ta thường quý mến ra khỏi
thành thẳng đến sơn lâm.
Ngày
nay cung điện này của ta do vì không chủ, điện đường,
phòng thất, thành lũy xóm làng, đường sá thôn
ấp, cửa sổ lầu gác, cửa nẻo lan can, tiếng ngọc
khua len ken, cung điện bán nguyệt đẹp đẽ tuyệt vời
hết sức hoa lệ. Nay những thứ này hoàn toàn vô
nghóa cũng vì con ngựa Kiền-trắc độc ác này. Khuê
phòng trong hoàng cung ta giống như đồng vắng, mở mắt
lệ rơi không còn gì để ham muốn.

Da-du-đà-la
buồn khóc nghẹn ngào khổ sở nói những lời thống
thiết như vậy, rồi ngất xỉu bất tỉnh rất lâu.
Xa-nặc nghe những lời quở trách của Da-du-đà-la như
vậy, chắp tay cúi đầu khép nép lệ nhỏ khóc ròng,
tâu Đại phi Da-du-đà-la của Thánh tử:

–Ngày nay Đại phi chẳng nên quở trách tôi, tôi không sai
lầm, tôi và ngựa Kiền-trắc ngày nay thật không có
tội lỗi. Thánh phu của đại phi đêm hôm đó khi bắt
đầu ra đi, tôi can gián tạo đủ điều chướng ngại,
lúc đó tôi to tiếng kêu các phi, dùng nhiều lời
nói như thế này: “Các phi mau thức dậy! Các phi mau
thức dậy! Đêm nay ái phu của các phi sắp dẫn tôi
và ngựa Kiền-trắc ra đi.” Hôm đó tay tôi nắm
đầu tóc mỗi cung phi đánh thức, cho hay việc như
vậy, tôi nắm đầu tóc Đại phi, rồi nắm đầu tóc
các cung phi khác…mỗi cung phi tôi đều gọi tên và
nói việc Thái tử ra đi, nhưng bấy giờ các thể nữ
ấy không thức dậy. Ngoài ra đối với bao nhiêu thể
nữ khác nữa cũng đều như vậy.
Khi
Thánh tử ra đi, con ngựa Kiền-trắc cũng tạo đủ
điều ngăn cản, miệng nó hí to hơn ngàn tiếng, chân
nó giậm xuống đất không chịu bước tới, lại nhe
răng hàm dưới mũi thở phì, khi tiếng ngựa hí vang
xa nửa do-tuần, tiếng giậm chân của nó vang động
đến hơn một câu-lô-xa.
Tôi
lúc đó la lên: “Ôi ái phu của các phi đêm nay ra
đi.” Đại phi cùng bao nhiêu thể nữ khác tự không
hay biết những tiếng kêu to như vậy. Đó là do thần
lực của chư Thiên làm tan biến tiếng động khiến
mọi người không nghe.
Đại
phi phải biết, tôi và ngựa Kiền-trắc thật không
dám đưa Thái tử ra đi. Như vậy Đại phi tự xét
biết Thánh tử của Đại phi có nghe lời tôi hay
không? Nếu Thái tử nghe lời cản ngăn của tôi, thì
hoàn toàn không có việc này xảy ra.

Xa-nặc
hướng về phía Da-du nói kệ:
Tôi
không chịu nổi, nước mắt rơi
Chắp
tay cúi đầu xin tự bạch
Đại
phi chẳng nên quở Kiền-trắc
Kể
cả cùng tôi chớ giận hờn.
Tâu
Đại phi, tôi cũng biết trước đó Đại vương Tịnh
Phạn ban sắc lệnh rất nghiêm khắc, tất cả những
người hầu hạ Thái tử phải cẩn thận giữ gìn
Thái tử. Tuy tôi có giáo lệnh như vậy, nhưng tôi
không được tự do, vì bị thần lực chư Thiên làm
mê hoặc tâm ý tôi, chẳng phải tôi muốn làm việc
như vậy. Việc ra đi của Thái tử cũng được thần
lực của chư Thiên kêu gọi nên mau xuất gia.
Lại
nữa, lúc đó tùy tâm Thánh tử muốn mở cửa
thành thì cửa tự mở. Từ trước các cửa thành
đều có trên ngàn người giữ gìn tâm không lơ
đễnh. Nhưng hôm đó Thánh tử bước qua các cửa
cung họ đều ngủ say không biết, giống như mặt trời
mới mọc, ánh sáng chiếu phá tất cả các bóng
tối, lúc bấy giờ tôi biết đây là việc làm của chư Thiên.
Bạch
Đại phi, Thánh tử ra khỏi thành, trên đường đi
tôi chạy bộ trước phía, lúc ấy thân tôi không biết mỏi mệt.
Bạch
Đại phi, con ngựa Kiền-trắc này trên đường đi
bốn chân nó không giậm xuống đất, giống như có
người khiêng nó mà đi, tiếng hí của nó nghe cũng
không xa. Thưa Đại phi, trong tâm tôi lúc đó tự
nghó cũng biết đó là việc làm của chư Thiên.
Thưa
Đại phi, bấy giờ tôi thấy Thái tử muốn làm
Sa-môn đúng như pháp, nên cắt bỏ búi tóc ném lên
hư không, chư Thiên chụp lấy không cho rơi xuống đất,
rồi ngài cởi bỏ y phục vương triều trao cho người
thợ săn đổi lấy chiếc ca-sa hoại sắc, lúc ấy tâm
tôi nghó đây cũng là việc làm của chư Thiên.
Bạch
Đại phi, vì những việc như vậy, xin Đại phi ngày nay
đối với tôi đừng có tâm giận hờn. Vì sao? Vì
việc ra đi của Thái tử không phải do tôi cũng
không quan hệ gì đến con ngựa Kiền-trắc.
Bấy
giờ Đại phi Da-du-đà-la nằm trên đất suy nghó giây
lát rồi cất tiếng buồn khóc kêu la nói lên thế này:

–Ôi thôi, phu chủ ta ơi! Ngày nay thiếp sống phải đạo
hiếu thuận với chồng, không biết cớ gì Thái tử
lại bỏ thiếp ra đi? Thái tử đến nơi núi rừng
cầu pháp tu khổ hạnh, như vậy Thái tử sống không
phải đạo, do vì không tùy thuận pháp hạnh. Ôi
thôi, phu chủ ta ơi! Ngài lẽ nào không nghe các vua
đời trước khi muốn vào sơn lâm cầu pháp tu khổ
hạnh, họ đều đem cả vợ con cùng đi, các vị vua đó
không tổn hại thánh đạo, cũng được thành tựu.
Ôi thôi, phu chủ ta ơi! Lẽ nào ngài không nghe có
pháp thế này: Xưa có người đi tu vẫn cùng với
vợ con cạo tóc xuất gia hành đạo, tinh cần khổ
hạnh, đem theo cả ngựa tốt tế tự chư Thiên hoặc
lập hội Vô giá, cả hai vợ chồng đều hưởng quả
báo hết sức tốt đẹp, như ngài đã biết điều
này có nói trong luận Vi-đà. Nhưng cớ gì ngày nay
Thái tử riêng đối với thiếp sinh tâm bỏn sẻn
không cho thiếp đồng tu khổ hạnh? Ôi Thái tử! Việc
làm của Thái tử vô ích, uổng phí đời người.
Nếu ở thế gian Thái tử đã cùng với vợ sinh
tâm ân ái, tại sao ngày nay lại ruồng bỏ vợ hiền
hay là muốn lên cõi trời Đao-lợi tham đắm ngọc
nữ? Ngày nay theo ý thiếp thấy việc như thế này:
Ngọc nữ chư Thiên kia có gì đáng tham? Hình dung của
họ có gì xinh đẹp? Tình ái ngũ dục có gì đáng
hoan lạc?
Nếu
như Thái tử nói rằng không tham đắm khoái lạc chư
Thiên thì tại sao lại bỏ công đức oai thần của
một vương vị, xa lánh thiếp và hàng thể nữ nơi cung điện này.
Thái
tử đã xả bỏ tất cả xuất gia vào nơi sơn lâm
vắng để tu khổ hạnh. Còn thiếp ngày nay không cầu
quả báo chư Thiên, cũng không muốn làm thân ngọc
nữ, tâm thiếp biết thế này là đủ, thiếp có oai
lực thế này, ở tại nhân gian không cầu sinh lên
cõi trời, chỉ ở nơi đây tu hành khổ hạnh với
sở nguyện: Nếu ở nhân gian hay sinh lên trời chỉ
nguyện sống đúng như pháp hầu hạ kề bên Thái tử.
Nếu
tâm Thái tử quyết định dứt khoát xa lìa hàng thể
nữ chúng tôi mà vào trong rừng núi hoang vu, thì
tâm nguyện luôn luôn được hầu hạ bên Thái tử
của thiếp kiên cố không thay đổi, bền chắc như đá không khác.
Như
thiếp ngày nay thật sự trở thành góa phụ, vì thấy
phu chủ của mình bỏ triều đình xuất gia vào trong sơn
lâm khiến cho thiếp nơi phòng trống cô đơn, làm sao
lòng thiếp không tan nát cho được.
Rồi nàng nói kệ:
Tâm
ta ngày nay tuy bền chắc
Cứng
như sắt đá có khác gì
Chồng
bỏ vào núi nội cung trống
Làm
sao tâm ta chẳng nát tan!
Da-du-đà-la
vì mất Thái tử nên khổ não bức xúc tinh thần
hôn mê, bỗng nhiên té nhào xuống đất bất tỉnh
giây lâu mới tỉnh dậy, hoặc có lúc kêu khóc buồn
thảm, hoặc có lúc đứng cúi đầu nín thinh suy nghó,
hoặc có lúc kinh sợ cuồng loạn nói nhảm:

–Người chồng của ta nay đi phương nào? Thánh tử của ta dừng
nghỉ ở đâu, khiến ta ngày nay cô độc ở trong cung
một mình? Thái tử ruồng bỏ ta, phản bội ta mà đi.
Từ ngày nay không có Thái tử ta không nằm giường
cũ, không dùng nước nóng hương thơm tắm gội, lại
trên thân cũng không trang điểm, không lau chùi,
không tô son điểm phấn, lại cũng không mặc y phục
nhiều màu sắc rực rỡ, từ ngày nay về sau ta không
mang các chuỗi anh lạc, cũng không đeo các tràng hoa
hay hương thơm, không ăn các thức ăn cao lương mỹ
vị, cũng không uống các thứ nước ngon ngọt, tất
cả các thứ rượu ta đều không uống. Xưa từng ăn
các thức ăn ngon nay lại không ăn, trên đầu để
tóc trần không cần trang điểm, ta tuy ở nhà mà tâm
ta luôn luôn tưởng như đang ở trong rừng núi tu
khổ hạnh, cho đến chẳng thấy đấng trượng phu tối
thắng, ta thấy tất cả viên lâm sông hồ khe suối,
nhà cửa cung điện đều đầy đất bụi, giống như
cánh đồng hoang vắng, do vì không có Thánh tử nơi
thành Ca-tỳ-la. Tất cả cung điện lầu gác đều thiếu
vẻ tươi sáng trang nghiêm giống như bãi sa mạc, do vì
mọi người ở đây trong tâm ưu sầu khổ não, nên
không thể tự kiềm chế, mất chánh niệm, lại không còn biết xấu hổ.
Khi
Da-du-đà-la lăn lộn trên đất nói nhảm như vậy, thì
bao nhiêu thể nữ trong cung đều đồng thanh kêu khóc
lớn tiếng, lệ nhỏ ướt cả mặt mày.
Kệ nói:
Khổ
não như vậy bức xúc người
Da-du-đà-la
cùng thể nữ
Nhìn
nhau òa khóc lệ tuôn trào
Mưa
rào giữa hạ nào có khác.
Xa-nặc
thấy Da-du-đà-la than thở những lời khổ não như
vậy, mới khuyên can:

–Đại phi chớ nên sinh tâm khổ não thống thiết như vậy,
chớ quá buồn rầu khổ sở, cần phải nguôi đi chớ
nên nhớ nghó Thánh tử nữa. Khi Thái tử ra đi, tuy
Ngài ở trong nhân gian so với chư Thiên không khác,
oai thần khí lực của Ngài nào khác chư Thiên. Khi
Thái tử ra đi có chư Thiên vây quanh hộ vệ, bên
hữu thì có Phạm thiên vương và quyến thuộc, bên
tả thì có chúa trời Đế Thích và quyến thuộc cõi
trời Đao-lợi, phía Đông thì có vua Càn-thát-bà
Đề-đầu-lại-tra, phía Nam thì có vua Cưu-bàn-trà
Tỳ-lâu-lặc-xoa, phía Tây thì có Tỳ-lâu-bác-xoa và
các Long vương, phía Bắc thì có trời Tỳ-sa-môn
thống lãnh các quỷ Dạ-xoa. Thân họ đều mặc áo
giáp kim cang, tay cầm cung tên hay giáo mác vây quanh
hộ vệ, đi phía trước dẫn đường hay đi phía sau hộ
tống, hoặc ở hai bên tả hữu tùy tùng hộ vệ.
Trên không trung luôn luôn có ngàn vạn chư Thiên
ngọc nữ, họ đều vui mừng hớn hở khắp cả châu
thân không thể kiềm chế được, đem các loại hoa
rải trên mình Thánh tử không ngớt. Lúc đó Thánh
tử thấy ngọc nữ chư Thiên tâm không vui, không
thích, không thương, không giận, không lấy, không bỏ,
tâm Thánh tử không tham đắm sự hầu hạ của ngọc nữ như vậy.
Tâu
Quốc mẫu Đại phi, khi Thánh tử ra đi, chư Thiên hiện
thần thông đem bao nhiêu việc cúng dường Thánh tử
như vậy, ngày nay tôi khó có thể trình bày tường tận mọi sự việc.
Xa-nặc
trình bày như vậy rồi, đệ nhị phi Thánh nữ
Cù-đà-di giống như cành đại thọ gãy nhào, nàng
nằm dài trên đất không thể đứng dậy nổi, Thánh
nữ Cù-đà-di vì lửa ái thương nhớ Thánh tử
thiêu đốt bứt xúc thân tâm, hết sức ưu sầu
buồn phiền khổ sở, thân nằm trên đất lăn lộn
khóc than thốt lên thế này:

–Ôi thôi, phu chủ ta ơi! Mặt Ngài đầy đặn như trăng
rằm. Ôi thôi, phu chủ ta ơi! Thân Ngài đẹp đẽ
không ai sánh bằng. Ôi thôi, phu chủ ta ơi! Ngài đầy
đủ các tướng vô thượng tối thắng. Ôi thôi, phu
chủ ta ơi! Thân Ngài thanh tịnh thế gian không ai sánh
bằng, các bộ phận trên cơ thể không tỳ vết, đẹp
đẽ như tượng vàng. Ôi thôi phu chủ của ta ơi!
Công đức của Ngài rất tối thắng. Ôi thôi, phu
chủ ta ơi! Ngài có lòng đại từ bi được người
trời cúng dường. Ôi thôi phu chủ của ta ơi! Ngài
dũng kiện có sức mạnh như thần Na-la-diên, không
một kẻ thù nào địch lại, mà còn hàng phục được
kẻ thù. Ôi thôi phu chủ của ta ơi! Giọng nói của
Ngài như Phạm thiên, thánh thót như con chim
Ca-lăng-tần-già. Ôi thôi, phu chủ ta ơi! Tiếng tốt
của Ngài vang khắp mọi nơi. Ôi thôi, phu chủ ta ơi!
Ngài có trăm ngàn phước đức trang nghiêm, người
trời trong thế gian không ai sánh bằng. Ôi thôi, phu
chủ ta ơi! Công đức của Ngài viên mãn, chư Tiên
thấy Ngài đều sinh tâm hoan hỷ. Ôi thôi, phu chủ ta
ơi! Ngài như rừng trí tuệ, mọi người nghe danh Ngài
thảy đều cúng dường. Ôi thôi, phu chủ ta ơi! Đối
trong thế gian ngài có một thiệt căn tối thượng.
Ôi thôi, phu chủ ta ơi! Mắt Ngài sáng xanh như hoa sen
xanh. Ôi thôi, phu chủ ta ơi! Môi miệng Ngài đỏ như
trái tần bà. Ôi thôi, phu chủ ta ơi! Miệng Ngài có
bốn mươi răng trắng sạch tinh khiết, như sữa, như
lụa, như sương, như tuyết. Ôi thôi phu chủ của ta ơí!
Mũi Ngài cao thẳng như ống vàng. Ôi thôi, phu chủ ta
ơi! Lông trắng ở giữa hai hàng lông mày của Ngài
thanh tịnh mọc ngay chính giữa. Ôi thôi, phu chủ ta ơi!
Ngài có đôi vai rộng nở nang bằng phẳng, bụng dài
thon, thắt lưng lõm như chiếc cung, tay chân mềm mại.
Ôi thôi, phu chủ ta ơi! Ngài có bắp vế, ống chân,
bắp tay, cánh tay giống như vòi voi; bàn tay bàn chân
bằng phẳng, móng đều đỏ hồng. Ôi thôi, phu chủ ta
ơi! Những chuỗi anh lạc của ngài, Đại vương Tịnh
Phạn chọn ngày lành tháng tốt vào đêm sao tốt
xuất hiện mới làm, khi ấy Đại vương rất hoan hỷ,
tại sao ngài xa lánh nó? Thiếp nay cũng chẳng muốn
thấy các chuỗi anh lạc này.
Lúc
đó, Cù-đà-di do tâm khổ não khủng bố luôn luôn
kinh hoàng giống như nai rừng bị thợ săn đuổi lạc
vào hoa viên, tay họ cầm cung tên đuổi theo bắn thân
nai, nó vô cùng khổ sở chạy khắp đó đây, quan
sát bốn phương không có nơi che chở để được
thoát nạn. Trong lúc này tâm Cù-đà-di cũng lại như
vậy, hoặc ở trong cung nói nhảm, hoặc nơi điện
đường tự tranh luận một mình, hay chạy khắp mọi
nơi không tìm ra Thái tử, buồn khóc kêu gào nước
mắt ướt cả mặt mày, không ai khuyên giải được,
nàng khổ sở vô cùng. Rồi lại lớn tiếng xướng lên:

–Khi Thánh tử còn ở tại triều thì nơi đây đầy đủ
mọi vật tốt đẹp nguy nga tráng lệ tràn đầy nhựa
sống, có oai thần như trời Đế Thích ở cung trời
Đao-lợi, ngày nay bỗng nhiên Thái tử vô cớ bỏ
đi, nơi đây tất cả đều mất hết, thành này giống
như rừng tử thi, giống như đầm vắng núi hoang hoặc
như đồng nội. Khi còn Thái tử, ở nơi cung này, ta
cùng Ngài thọ hưởng vô số dục lạc, tâm ta say
đắm khoái lạc không biết nhàm chán, ngày nay không
còn Thái tử, tâm ta không còn say đắm, ví như cá
trạch rời nước nằm trên đất khô, không một
chút vui trong giây lát huống nữa là sinh tâm khoái
lạc. Ta nay cũng vậy, vì không có Thái tử tâm nào
có vui. Giống như bướm không vui mùa xuân vì không
có hoa, nên bướm chẳng màng đến hoa lâm hay không
thích hoa lá. Ta nay cũng vậy, vì không có Thái tử
nơi đây chẳng có gì vui thú!
Ôi
thôi, phu chủ ta ơi! Chỗ nằm ngồi trước kia của
Ngài thường trổi âm nhạc hòa lẫn tiếng hát, vì
tâm thể nữ trong cung vui thích đồng ca hát, nay cũng
cung điện này đâu có khác, mà làm cho tâm ta bỗng
nhiên không vui mà lại ưu sầu khổ não, huống nữa là có kỹ nhạc.
Ôi
thôi, phu chủ ta ơi! Thân Ngài mang các tràng hoa tuyệt
đẹp, các chuỗi anh lạc trang sức trên thân, dầu
thơm phấn thơm tùy thời cung cấp đầy đủ không
thiếu sót, chính đương thời kỳ thọ hưởng khoái
lạc, tâm rất hoan mê, không biết cớ gì tự nhiên
bỏ đi. Ví như bầu trời bỗng kéo mây mù, nổi lên
sấm chớp giáng trận mưa đá rồi liền tạnh. Thánh
tử cũng vậy, sắp lên ngôi vua thọ hưởng khoái
lạc, không có điều gì là không được toại ý,
mà lại bỏ thánh vị ra đi.
Phải
chăng ta thuở xưa tinh cần bố thí nhiều vật quý giá
rồi sinh tâm hối tiếc, do tâm hối tiếc nên nay mắc
phải quả báo này, tuy thọ quả báo vô cùng tốt
đẹp, bỗng nhiên lại mất, do vì nghiệp hối tiếc nên
nay bỗng thành góa phụ. Ngày nay ta bạc phước nên
mất vị phu chủ vô thượng tối thắng này.
Ôi
cuộc tình ân ái hòa hợp chẳng bao lâu rồi liền ly
biệt, giống như trò chơi nơi hý trường, chẳng được
mấy chốc rồi lại giải tán. Cuộc tình của ta với
Thánh tử cũng lại như vậy.
Lại
nghe truyền thuyết, ngày xưa có một vị vua tu tiên,
ngài tu hạnh tịch tónh điều phục các căn chứng
được thiền định, ngài vào trong rừng núi giữ
giới không sát sinh, thân chuyên khổ hạnh, uống
diệu dược, ăn quả cây ngon ngọt, cùng đem theo vợ
con ẩn thân trong rừng đồng tu phạm hạnh, nay đây
Thái tử vì duyên gì, một mình vào nơi núi rừng
hoang vắng siêng năng tinh tấn.
Rồi
Cù-đà-di lại choàng lấy cổ ngựa Kiền-trắc lớn tiếng kêu khóc:

–Ôi thôi! Này ngựa Kiền-trắc, mi không có chút từ
tâm, Thánh tử đồng sinh một ngày với mi nay ở xứ
nào? Mi vì cớ gì nửa đêm đến chở Thánh tử ta
ra đi mà không cho ta biết?

Rồi
lại quở trách Xa-nặc:

–Ôi thôi! Này tên Xa-nặïc, tâm ngươi rất độc ác, ta
lỡ ngủ say tại sao ngươi không đánh thức để cho
ta biết? Thái tử là người mà trong tâm ta hằng
kính ái, ngày nay bỗng nhiên ra đi, mà lý do gì ngươi
không kêu ta? Để cho ta từ nay suốt thời gian còn
lại phải chịu cảnh sống cô đơn, đi đứng nằm ngồi
một mình, thật là vô cùng khổ não. Ôi thôi! Này
tên Xa-nặc, ngươi hãy nói cho ta biết khi Thánh tử
ra đi bằng cách nào? Lại ai là người chỉ lối đi
trong hoàng cung này? Khi ra khỏi thành ai là người
hướng đạo và đi về phương nào? Rồi ngày nay
Thánh tử ở đâu?
Sau
khi thứ phi Cù-đà-di quở trách Xa-nặc như vậy rồi
lại xuống giọng nói với chàng ta:

–Này người hiền Xa-nặc, tuy sự việc lỡ xảy ra như vậy
rồi, ngươi đã hầu hạ Thái tử ra đi rồi lại trở
về đây, ngươi nên biết rõ chỗ ở của Thái tửù,
ngươi nên hướng dẫn ta tới đó, để ta luôn luôn
gần gũi bên Thái tử tu tập khổ hạnh, chuyên tâm
cầu đạo, với hoài bảo cùng Thánh tử sinh lên Thiên giới.
Xa-nặc
nghe đủ lời trách mắng đau khổ cùng giọng nói
ngọt ngào của Cù-đà-di, hết sức buồn bã ưu sầu
khổ não, bức xúc thân tâm đau khổ tăng lên gấp
bội phần, nước mắt tuôn trào ướt cả mặt mày,
nhưng gắng gượng tỏ vẻ bình tónh chậm rãi an ủi Cù-đà-di:

–Xin phu nhân lắng nghe, chẳng nên ưu sầu, lại chẳng nên
khóc lóc như vậy, chẳng bao lâu chúng ta sẽ gặp
Thánh tử. Vì sao? Vì khi Thánh tử bảo tôi trở về
hoàng cung, Ngài có nói thế này: “Này Xa-nặc, khi
ngươi trở về hoàng cung, thay Ta hỏi thăm tất cả
quyến thuộc, các phi tần và cùng tất cả các đồng
tử bằng hữu tri thức. Ta nay bảo ngươi trở về
nội cung an ủi mọi người, thay Ta nói với họ: Ta nay
đã dẹp trừ màn lưới tham sân si, chẳng bao lâu ta
sẽ chứng trí tuệ Chánh đẳng Chánh giác. Sau khi
chứng đạo rồi Ta hứa sẽ trở về thành Ca-tỳ-la.”
Tôi biết Thánh tử quyết định sẽ chứng được
đại trí tuệ đáp ứng bản nguyện của Ngài, Ngài
sẽ trở về không chút nghi ngờ, biết bậc tối
thắng trong chúng sinh nhất định không có lời nói thiếu chân thật.
Thuở
ấy Đại vương Tịnh Phạn khổ sở ở trong cung tế tự
chư Thiên xong rồi, xa nghe trong cung điện của Thái tử
có tiếng kêu khóc vang dội, Đại vương liền từ
trong cung điện của mình bước ra, ngay khi ấy gặp
Xa-nặc đem tán lọng, chuỗi anh lạc của Thái tử và
dắt con ngựa Kiền-trắc đến, bày biện các vật và
theo sự chỉ dạy của Thái tử, Xa-nặc ân cần thưa
hỏi đảnh lễ đầu mặt sát chân Đại vương, nước
mắt ràn rụa cả mặt mày, y theo lời Thái tử dạy
nghẹn ngào tâu lên nhà vua.
Đại
vương Tịnh Phạn thấy chuỗi ngọc anh lạc, tán lọng
và ngựa Kiền-trắc của Thái tử, đồng thời nghe
những lời từ hiếu ân cần thưa hỏi của Thái tử,
bỗng nhiên lớn tiếng thất kinh kêu khóc:

–Ôi thôi đứa con yêu quý của ta ơi! Ai ngờ như thế
này!

Khi
ấy nhà vua Tịnh Phạn vì thương nhớ Thái tử ưu sầu
bức xúc thân tâm, vật mình té nhào xuống đất mê man bất tỉnh.
Có kệ:
Vua
nghe Bồ-tát thệ nguyện sâu
Lại
thấy Xa-nặc, Kiền-trắc về
Bỗng
nhiên té nhào tâm bất tỉnh
Như
cờ Đế Thích gãy tự nhiên.
Bấy
giờ, bao nhiêu quyến thuộc thân tộc ở trong cung Đại
vương Tịnh Phạn thấy nhà vua té nhào xuống đất, họ
đều sinh tâm ưu sầu khổ não không còn một chút gì
vui thú, tự cất tiếng kêu khóc, thốt ra những lời
buồn than áo não.
Tất
cả dân chúng lớn nhỏ trong thành Ca-tỳ-la vì biệt
ly Thái tử, nên họ cũng kêu oán khóc vang. Các
hàng quyến thuộc tuần tự cùng nhau an ủi Đại vương Tịnh Phạn.
Đại
vương thương nhớ Thái tử tâm ưu não không nguôi,
các thân tộc, hoặc có người khuyên giải, hoặc có
người đỡ Đại vương ngồi dậy, tuy nhà vua ngồi
dậy nhưng chẳng được bao lâu rồi lại ngã lăn
xuống đất mê man bất tỉnh, hoặc giả như có lúc
nào tỉnh dậy thì kêu khóc nước mắt ướt cả mặt
mày, rồi bảo Xa-nặc:

–Này Xa-nặc, vì cớ gì ông không đưa Thái tử về cung?

Xa-nặc tâu:

–Thưa Đại vương, xin ngài biết cho, con cũng hết sức ân
cần dùng mọi cách để thuyết phục Thánh tử trở
về Hoàng cung, nhưng tâm Thánh tử không còn ưa thích
tất cả các pháp thế tục trong cuộc đời này, Ngài
bỏ tất cả không chút lưu luyến, Ngài lại nói với
con thế này: “Ông chớ nên can gián Ta, Ta không cần
tất cả các thứ ngũ dục, xa lìa thân tộc quốc
thành, chỉ thích cảnh núi rừng khe suối vắng lặng.”
Đại
vương Tịnh Phạn nghe Xa-nặc tâu như vậy và thấy đồ
tư trang chuỗi anh lạc… của Thái tử nằm trên đất,
ngài liền đảnh lễ các vật này, lệ nhỏ ướt cả
mặt mày, lớn tiếng kêu khóc, rồi bảo Xa-nặc:

–Ta nay sức kiệt lại không còn ý khí, tay chân đều rã
rời giống như cây khô trơ trụi, ngày nay ta xa cách
Thái tử như cây không cành lá chỉ còn có thân
cây. Đối với các nước bên ngoài, nay họ thấy
vậy khinh khi, ta lại một mình không còn năng lực,
như cây bị mưa đá, làm trò vui cho trẻ con.
Ôi
thôi con ta ơi! Con là bậc Đại trượng phu tối thượng
có hình dung khôi ngô khả ái không ai sánh bằng, là
đồng tử dịu hiền lại trái tâm nguyện của ta, tại
sao con xuất gia xa lìa ngũ dục, là đứa con tâm ta
yêu mến mà lại bỏ ra đi!
Ôi
thôi con ta ơi! Trên thân con có đủ các tướng,
trong mỗi tướng đều đầy đủ trăm phước trang nghiêm.
Ôi
thôi, con ta ơi! Khắp thân thể con đều đầy đủ các tướng tốt.

Ôi
thôi, con ta ơi! Con chờ cho thể nữ ngủ say, con lén ra đi.

Ôi
thôi, con ta ơi! Thuở xưa tại cung điện ta không có chút ưu sầu.
Ôi
thôi, con ta ơi! Trong các nhà vua con là hơn hết.
Ôi
thôi, con ta ơi! Từ trước đến nay con thường sinh
trong dòng họ các nhà vua.
Ôi
thôi, con ta ơi! Tại sao hôm nay con bỏ vương vị xuất
gia?

Ôi
thôi, con ta ơi! Con được nhiều người thích chiêm
ngưỡng, hoặc kẻ nam người nữ, hoặc kẻ già người
trẻ hay các bậc trượng phu, một khi mắt họ trông
thấy con, là không một ai không hoan hỷ.

Ôi
thôi, con ta ơi! Con là bậc tài giỏi đa trí.

Ôi
thôi, con ta ơi! Nay con xả bỏ tất cả quyến thuộc,
bốn châu thiên hạ và bảy báu mà xuất gia sống một mình.

Ôi
thôi, con ta ơi! Nay con bỏ hoàng cung xuất gia ví như
đại bạch tượng lay nhổ cổ thụ.

Ôi
thôi, con ta ơi! Khi con ra khỏi hoàng cung trải qua bao
nhiêu cửa thành, các cửa đều khó mở khó đóng,
hơn nữa khi mở đóng tiếng động vang đi rất xa, tại
sao hôm nay khiến ta không nghe? Ắt được chư Thiên
cản ngăn tiếng động.

Ôi
thôi, con ta ơi! Ngày nay nơi thành Ca-tỳ-la này, các
hàng quyến thuộc dòng họ Thích mất hết hy vọng, do
vì Thái tử Tất-đạt-đa xả tục xuất gia.

Ôi
thôi, con ta ơi! Bao nhiêu quyến thuộc dòng họ Thích
nơi thành Ca-tỳ-la có bao nhiêu tài sản vàng bạc
ngọc ngà, kho lẩm lúa mạch, tiền bạc đồ vật… họ
đều xả bỏ coi như đờm dãi, vì Thái tử bỏ đi xuất gia.

Ôi
thôi, con ta ơi! Cha vì con xây dựng cung điện bốn mùa
xuân, hạ, thu, đông, tại sao ngày nay con bỏ cung điện
ấy xuất gia ưa thích sống nơi vắng vẻ không người,
vui cảnh sơn lâm chỉ đầy cầm thú.

Ôi
thôi, con ta ơi! Thuở trước khi con chào đời, các
Tiên nhân đoán hai việc, do vậy cha hết sức vui mừng
tràn ngập châu thân không thể kiềm chế, nên lúc
ấy bỗng nhiên đảnh lễ dưới chân hài nhi.

Ôi
thôi, con ta ơi! Ngày nay con xuất gia, các vị thần hộ
thành đều xa lánh nơi đây.

Ôi
thôi, con ta ơi! Mặt con đầy đặn như trăng rằm. Răng
con trắng sạch. Mắt con như mắt trâu chúa.

Ôi
thôi, con ta ơi! Trước đây thường được nghe tiếng
nói của con cha rất vui mừng, ngày nay nhớ tưởng
lại càng sầu thảm.
Ôi
thôi, con ta ơi! Ta thường dùng các loại hương
chiên-đàn thơm hảo hạng như Đa-già-la, trầm thủy
ngưu đầu để thoa trên thân con, dùng các chuỗi anh
lạc trang sức trên thân con, dùng các loại hương
xông để xông tấm thân mềm mại của con. Nay bỗng
nhiên cha không thấy con.
Con
ơi! Tâm cha ái luyến con thấm tận da, thịt, gân, mạch,
xương, tủy vậy mà nay bỗng nhiên con xuất gia vào
trong núi rừng!

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP

<卷 id="50096244">QUYỂN 20</卷>
<詞 id="50096245">Phẩm 23: XA-NẶC VÀ NGỰA TRỞ VỀ CUNG (Phần 3)</詞>
Khi
ấy, Đại vương Tịnh Phạn lại khấn vái:
–Ngày nay tôi đem tâm cầu nguyện tất cả chư vị Thần vương
Hộ thế ủng hộ chúng sinh ở bốn phương, nay sẽ vì
Thái tử xin quý ngài thường tạo những điều lợi ích giúp đỡ.
Ngày
nay tôi đem tâm cầu nguyện chúa trời Đế Thích ngàn
mắt trên Thiên giới, là vị vua trời, phu quân của
Xá-chỉ, có thế lực lớn được thiên dân bao quanh
hầu hạ, xin quý ngài giúp cho Thái tử.
–Lại mong các vị thần gió, thần nước, thần lửa, thần
đất ở bốn phương chính và bốn phương phụ nơi thế
gian, xin các ngài giúp đỡ cho Thái tử.
Các
ngài là bậc Trượng phu vô thượng siêu việt làm
sao vất bỏ bốn đại thiên hạ. Con ta xuất gia lập chí
cầu quả Thánh vô thượng cực diệu. Ta mong cầu đại
nguyện của con ta chóng thành tựu quả Vô thượng
Chánh đẳng Chánh giác, để ta sớm được chứng kiến.
Đại
vương Tịnh Phạn nằm trên đất đem vô số lời quở
trách con ngựa Kiền-trắc:

–Ngươi là con ngựa bất thiện, từ trước tới giờ ngươi
đem lại cho ta nhiều điều an vui, nhưng nay vì lý do gì
mà ngươi lại tạo những điều hết sức vô ích tổn
hại đến dòng họ Thích của ta? Thái tử con ta thường
yêu mến ngươi, đối với tâm ta cũng vậy, vì ngươi
trước đây thường đem lại cho chúng ta những điều
hoan hỷ, nhưng ngày nay ngươi làm những việc như vậy,
là ngươi trở lại hủy diệt ngươi. Ngươi hãy đưa
ta đến chỗ Thái tử đang ở, để ta cùng đứa con
yêu dấu đồng tu khổ hạnh. Do vì ta ngày nay cách
biệt Thái tử, thì thọ mạng ta chẳng bao lâu, đời
sống ta chỉ trong chốc lát!

Rồi nhà vua nói kệ:
Ngựa
Kiền-trắc, ngươi hãy mau lên
Đưa
ta đi đến nơi Thái tử
Ta
xa Thái tử mạng khó còn
Như
người bệnh nặng không thuốc thang.
Nhà
vua nói lời như vậy rồi, do lòng thương nhớ Thái
tử nên đau khổ bức xúc, người nằm trên đất
cất tiếng khóc vang khổ não vô cùng, hoặc vừa
chồm dậy lại liền ngã xuống ấm ức nghẹn ngào.
Lúc
ấy có một vị đại thần thông minh trí tuệ cùng các
Quốc sư, Bà-la-môn, thấy vua Tịnh Phạn lăn lộn trên
đất, nghiêng bên tả ngã bên hữu, thân tâm lúc
nào cũng rất ưu sầu áo não, buồn thảm khổ sở
bức xúc không thôi. Họ muốn hóa giải tâm trạng u
sầu này, cố làm ra vẻ không chút buồn rầu, đồng bạch Đại vương:
–Tâu Đại vương, ngày nay ngài nên xả bỏ sự ưu sầu
khồ não, phải có nghị lực kiên cường, tâm ý
bình tónh, chẳng nên ngã nhào chết giấc, giống như
kẻ tầm thường khóc kể nước mắt ròng rã. Vì sao
Đại vương không nên làm như vậy?
Tâu
Đại vương, như trong quá khứ có nhiều vị vua đã
từ bỏ vương vị như ném tràng hoa héo, mà vào thâm
sơn tu khổ hạnh. Lại nữa, tâu Đại vương, Thái tử
Tất-đạt-đa đã kết thiẹân duyên trong quá khứ
nên ngày nay tiếp tục tu khổ hạnh để đạt quả Bồ-đề.
Tâu
Đại vương, ngày nay, ngài nên nhớ lại lời Tiên
nhân A-tư-đà năm trước. Tiên nhân thuở ấy tâu
Đại vương: “Đồng tử này không thể lấy phước
báo nhân thiên ràng buộc được và cũng không thể
lấy ngôi Chuyển luân thánh vương mua chuộc người,
hầu để mong người tham đắm dục lạc thế gian”
Tâu
Đại vương, ngày nay, nếu ngài quyết định kêu gọi
Thái tử trở về, Đại vương chỉ ban sắc lệnh cho
chúng tôi ra đi, Thái tử sẽ vâng theo vương lệnh,
hoàn toàn không dám chống trái.
Đại vương liền bảo:

–Nếu hai khanh thấy như vậy là hợp lý, thì mau đến đó
khuyên Thái tử trở về, còn nếu không được như
vậy, thì thân mạng trẫm ngày nay thật bất an! Vì các khổ sở bức xúc.
Khi
ấy đại thần và Quốc sư Bà-la-môn nhận sắc lệnh
của vua Tịnh Phạn liền cùng nhau khởi hành để đi
đến chỗ của Thái tử. Họ nói kệ:
Thái
tử tu khổ hạnh như đây
Vua
nhớ lời Tư-đà thuở trước
Ngôi
Chuyển luân Thái tử chẳng ham
Đối
ngũ dục nhân gian chẳng tưởng.
Đại
thần và Quốc sư nói kệ rồi, hai người cùng nhau lên đường.
Đoạn
nói về con ngựa Kiền-trắc, ngựa nghe đủ mọi lời
quở trách thống thiết như trên, trong tâm hết sức
ưu sầu buồn bã. Do tâm bị khổ não bức bách, không
một chút an vui nên đưa đến bỏ mạng. Sau khi mạng
chung thần thức sinh lên cõi trời Đao-lợi. Sau khi
đã sinh lên cõi trời, biết Như lai đã thành đạo
liền từ bỏ Thiên giới sinh xuống trần thế, làm
con của một nhà Bà-la-môn đầy đủ sáu hạnh nơi
thành Na-ba thuộc vùng Trung thổ Ấn độ. Qua thời gian
đến tuổi trưởng thành, người con của nhà
Bà-la-môn này đến đảnh lễ Đức Như Lai. Như Lai
biết tiền thân người này trước làm thân ngựa,
sau khi chết được sinh lên trời. Khi ấy Đức Thế
Tôn liền nói cho vị ấy nghe được tiền duyên đời
trước làm thân ngựa. Vị ấy nghe pháp rồi, dứt
sạch các lậu, giải thoát chứng Niết-bàn.

<詞 id="50096246">Phẩm 24: QUAN SÁT CÁC NGOẠI ĐẠO</詞>
Thuở
ấy Thái tử tự cầm dao cắt búi tóc trên đầu,
rồi cạo bỏ râu tóc, thân mặc áo ca-sa, liền khi ấy
vô lượng trăm ngàn chư Thiên hết sức vui mừng
tràn ngập châu thân không thể tự kiềm chế. Do
trong tâm qua đỗi vui mừng đồng la lớn, hoặc ca vang,
hoặc huýt gió, hoặc tung y phục, rồi miệng hô to:

–Thái tử Tất-đạt-đa ngày nay đã xuất gia! Thái tử
Tất-đạt-đa ngày nay đã xuất gia! Nhất định Ngài
sẽ chứng quả Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác.
Ngài đã đủ tất cả yếu tố tinh thần của một
chúng sinh, nhưng Ngài đã xả bỏ những yếu tố này,
cho đến lẽ ra Ngài phải chịu những khổ não biệt ly
như những chúng sinh khác, những thứ ràng buộc ấy
nay Ngài đã giải thoát.
Nơi
Bồ-tát cắt búi tóc, sau này dân chúng xây một
ngôi tháp để kỷ niệm gọi là tháp Cắt búi tóc.
Nơi
Bồ-tát mặc chiếc ca-sa đầu tiên, sau này dân chúng
xây một ngôi tháp gọi là tháp Thọ ca-sa.
Nơi
Xa-nặc và ngựa Kiền-trắc từ biệt Thái tử trở
về hoàng cung, sau này dân chúng xây tháp kỷ niệm
đặt tên là tháp Xa-nặc và ngựa Kiền-trắc trở về cung.
Bồ-tát
bước đi chậm rãi vẻ mặt đăm chiêu có ai đến
hỏi Ngài, Ngài im lặng không đáp. Tất cả dân
chúng nói với nhau: “Vị Tiên nhân này nhất định
là con dòng họ Thích.” Nhân đây đặt tên cho Ngài
là Thích-ca Mâu-ni.
Lúc
ấy Bồ-tát tự tâm sinh ra suy nghó: “Ta nay đã sống
cuộc đời như thế này rồi, đã xả bỏ cảnh vương
vị quốc thành quyến thuộc, không có hối tiếc, việc
xuất gia nay đã hoàn thành, là hiện tượng của
tướng tịch diệt.” Nghó như vậy rồi, tâm Thái tử
càng dũng mãnh. Rồi Thái tử từ thôn A-ni-di-ca lần
lần hướng về thành Tỳ-da-ly, trên đường đi băng
qua ngang chỗ ở của Vị Tiên nhân kỳ cựu tên là
Bạt-già-bà (nhà Tùy dịch là Ngõa Sư). Khi
Bồ-tát đến chỗ ở của vị Tiên nhân, khu rừng
này tự nhiên bừng sáng. Bồ-tát đã cởi bỏ
chiếc thiên y Ca-thi-ca và tất cả chuỗi anh lạc trang
sức trên mình, chỉ do oai đức nơi tự thân Bồ-tát
phát ra ánh sáng làm chói mắt tất cả Tiên nhân
trong rừng. Có bài kệ nói:
Thiên
y anh lạc Ngài đều bỏ
Chỉ
mặc ca-sa pháp phục thường
Thân
quang oai lực chiếu chư Tiên
Nào
khác tượng vương sư tử bước.
Khi
ấy, tất cả các Tiên nhân đang tu các hạnh như đi,
đứng, nằm, ngối, hoặc tay họ đang cầm đồ vật, họ
tùy theo đó giữ lấy oai nghi, tất cả đồng hướng
về trước mặt Bồ-tát, đem tâm cung kính ái mộ tôn
trọng đảnh lễ; hoặc có Tiên nhân chiêm ngưỡng
mà tâm còn sinh nghi. Nhưng những vị Tiên nhân kỳ
cựu này, hoặc có vị đang nhặt lấy hoa quả, rễ cây
dược thảo. Ngoài ra, các vị khác đi xa chưa về, mặc
dầu họ chưa thấy Bồ-tát mà lòng họ không nghi, chỉ
từ xa nghe tiếng Bồ-tát, sau khi nghe rồi lòng họ nao
nao vội vã trở về chỗ ở trong rừng của mình, nên
những điều đáng làm họ không làm, những vật
đáng nhặt lấy họ không nhặt lấy, ngoài ra như bao
nhiêu hoa quả, rễ cây dược thảo, dầu đã nhặt
lấy rồi họ đều vất bỏ, trong tâm họ mong sao sớm
trở về gặp được Bồ-tát.
Bao
nhiêu loài chim trong rừng như hồng nhạn, ngỗng, vịt
trời, anh võ, sáo sậu, uyên ương, mạng mạng, khổng
tước và Ca-lăng-già, Câu-sí-la… khi thấy Bồ-tát
tiến vào rừng, chúng đều cất tiếng hót thánh thót êm dịu.
Lại
bao nhiêu loài trùng thú trong rừng, chúng nó đều
không ăn cỏ uống nước, vui mừng hớn hở kéo
đến trước mặt Bồ-tát.
Bấy
giờ, trong rừng có các vị Bà-la-môn lo việc cúng
tế, vắt sữa nơi các bò sữa, tuy các con bò này
sắp hết sữa, nhưng vú nơi các con bò bỗng nhiên
căng đầy tự nhiên tuôn chảy như lúc ban đầu. Họ
nói với nhau: “Chúng ta đã từng nghe nói có tám
vị trời Bà-sa-sa, người này phải chăng là một
trong tám vị ấy.” Hoặc có người nói: “Các vị
chủ trời sao Lâu, người này phải chăng là một
trong hai vị ấy? Không biết lý do gì và từ đâu
người đến khu rừng này? Ánh sáng tỏa khắp mọi
nơi, giống như mặt trời xuất hiện ban mai chiếu khắp
thế gian.”
Rồi họ nói kệ:
Tám
Bà-sa phải chăng là một?
Hoặc
Thiên tử trong hai sao Lâu?
Không
phải vậy cớ sao bừng sáng?
Tợ
vừng hồng tỏa khắp thế gian.
Lúc
ấy các vị Bà-la-môn tu tập pháp tiên, tùy sản
phẩm có sẵn trong rừng dùng làm vật cúng dường,
đồng đem vật cúng dường này đến dâng trước
mặt Bồ-tát, mọi người đều nhất tâm đảnh lễ
dưới chân Bồ-tát, đồng thưa:
–May mắn thay! Thánh giả đến đây, chúng tôi muốn thỉnh
Ngài ở lại. Nơi đây đầy đủ các thứ: rừng
cây hoa quả, rễ lá dược thảo và dòng suối mát
lạnh… Tùy mỗi thời tiết đủ cung cấp cho Ngài
dùng sung mãn. Đây là chỗ ở của các vị Tiên
nhân đời trước cầu đạo giải thoát, nơi đây
vắng vẻ kinh hành tịch tónh dễ được an tâm.
Bồ-tát
với giọng nói ngọt ngào êm dịu, từng chữ, từng
câu rõ ràng dễ hiểu, âm thanh rền vang như tiếng
sấm, mỗi Tiên nhân đều nhận được lời thăm hỏi.
Lúc
ấy trong đại chúng Tiên nhân có một vị tiên
Bà-la-môn ở trong rừng khéo tu pháp khổ hạnh, thấy
được oai nghi dung mạo của Bồ-tát như vậy, mới
nói với một vị Bà-la-môn khác:

–Vị Thiên đồng tử này hiểu rõ tâm lý người, khéo
dùng phương tiện. Vì sao? Phàm người thế gian họ
đều nói: “Ta sinh con cái cần phải nuôi dưỡng, khi
các con trưởng thành chúng sẽ thay ta lo mưu kế kinh doanh gia nghiệp, buôn bán mưu cầu tiền của, lập kế
sinh nhai. Ta lúc ấy chuyên tu trí tuệ cầu đạo, nếu
ta có mắc nợ người khác, chúng đều thanh toán cho
ta.” Họ suy nghó như vậy là do vì ân ái nên nuôi
dưỡng các con. Còn đồng tử này không phải vậy,
vì chúng sinh mà cầu đạo, không kể thân mạng,
không tự cầu lợi.
Trong
đại chúng Tiên nhân, có một vị Bà-la-môn khác
nói với vị Bà-la-môn trước:

–Này nhân giả, đúng như lời nhân giả vừa nói, người
trong thế gian không tự hiểu biết, không làm tròn
bổn phận, thường không biết đủ, chỉ nói ngày nay
ta phải làm xong việc như thế này, ngày mai ta phải
làm xong việc như thế kia. Ngay khi người ta hành sự
vẫn chưa đạt được mục đích, tất cả những người
như vậy trong thế gian là do mê hoặc, trong hiện tại
không làm tròn việc tự lợi, thì đời vị lai lại
không cách nào thành tựu các lợi ích.
Thuở
trước, khi Bồ-tát từ cung trời Đâu-suất giáng
xuống trần gian, thị hiện thai phàm vào nhà họ Thích,
trước ngày sắp đản sinh, nơi khu rừng của Tiên
nhân Bạt-già-bà, tự nhiên từ đất mọc lên hai
cây bằng vàng, hai cây này to lớn cao vút, đến đêm
Bồ-tát xuất gia hai cây này đồng một lúc bỗng
nhiên biến mất không thấy tăm dạng. Tiên nhân
Bạt-già-bà thấy hai cây này trong một đêm đồng
biến mất, tâm rất lo âu vẻ mặt thiểu não, cúi
đầu suy nghó: “Chắc chắn ta đến lúc suy thoái, hay
lại có điềm xấu gì xảy đến nên mới xuất hiện
việc như vầy chăng?”
Bồ-tát
trông thấy Tiên nhân Bạt-già-bà ngồi gục đầu ưu
sầu thiểu não tâm không chút an vui như vậy, Ngài
lần lần tiến đến gần bên Tiên nhân hỏi:
–Thưa Tôn giả, vì cớ gì ngài ngồi cúi đầu trông có
vẻ ưu sầu?
Tiên nhân đáp:
–Thưa Thiên đồng tử, chỗ này của tôi từ trước đến
giờ có hai cây bằng vàng từ dưới đất mọc lên,
thân cây to lớn cao vút đẹp đẽ rất khả quan, ngày
nay tôi thấy cây này bỗng nhiên biến mất, nên ưu
sầu tâm ý chẳng vui. Tôi ngồi cúi đầu tư duy,
nguyên nhân là như vậy.
Bồ-tát
liền hỏi Tiên nhân:

–Thưa Tôn giả, hai cây này mọc cách nay được bao lâu?
Tiên nhân đáp:
–Đến nay đã trải qua hai mươi chín năm.
Bồ-tát lại hỏi:
–Cây này mất cách nay bao lâu?
Tiên nhân đáp:
–Đêm hôm qua cây này biến mất không thấy.
Bồ-tát
lại bảo Tiên nhân:

–Hai cây này là quả báo do phước đức của ta, nên nó
xuất hiện. Nếu Ta còn ở đời làm Chuyển luân
thánh vương, thì nơi mảnh đất an lành này Ta sẽ lập
một hoa lâm viên. Nhưng Ta nay đã xả tục xuất gia, vì
lý do đó đêm hôm qua hai cây này biến mất không
còn xuất hiện nữa. Vì nhân duyên như vậy, xin Tôn giả chớ ưu sầu.
Bấy
giờ Bồ-tát được tất cả các Tiên nhân tùy
tùng hai bên, đưa Bồ-tát hướng về phía trước để
đến chỗ ở của họ. Bồ-tát tùy ý dạo chơi quan
sát khắp tất cả quang cảnh tu khổ hạnh tinh tấn như
vậy: đứng, ngồi, tọa thiền… để cầu đạo. Trong
khi Bồ-tát ở trong rừng này, có một Tiên nhân tu
khổ hạnh luôn luôn đi theo sau hầu Bồ-tát.
Bồ-tát
vào trong rừng, đến chỗ ở của Tiên nhân rồi,
Ngài đưa mắt quan sát khắp bốn phương Đông, Tây,
Nam, Bắc, thấy các hành giả đang tu khổ hạnh như đi,
đứng, nằm, ngồi, với mục đích cầu quả vị tối thắng.
Bồ-tát
hỏi các Tiên nhân:

–Nay tôi mới vào đây cầu đạo chưa được bao lâu, do
vậy tôi muốn học hỏi nơi các vị. Cúi xin chư vị
Tiên nhân đúng như pháp, vì tôi mà thuyết giảng
những pháp tu khổ hạnh của các vị, mà trước đây
tôi chưa từng hay biết. Các vị sẽ vì tôi phân tích
rõ ràng, để tôi nghe rồi y như pháp tu tập, các
phương pháp này quả thật đem lại lợi ích chân
thật cho hành giả, tôi đây cũng y theo tất cả pháp
khổ hạnh của các vị mà tu tập.
Các
Tiên nhân đáp lời Bồ-tát:

–Nhân giả hỏi chúng tôi tất cả pháp khổ hạnh và pháp
cầu đạo, chúng tôi sẽ vì Nhân giả theo thứ lớp
mà giải thích. Phàm tu khổ hạnh, trong đây gồm có
các pháp: Hoặc có pháp hành giả chỉ ăn rau cỏ;
hoặc có pháp hành giả chỉ ăn mầm cỏ tranh; hoặc
có pháp hành giả chỉ ăn nhành cây Ca-ni-ca-la; hoặc
có pháp hành giả chỉ ăn nhành cây Đầu-câu-la;
hoặc có pháp hành giả chỉ ăn nhành của một cây
nào đó; hoặc có pháp hành giả chỉ ăn phân bò;
hoặc có pháp hành giả chỉ ăn bã mè, quả dại,
ngó sen; hoặc có pháp hành giả chỉ ăn cành non các
loại cây; hoặc có pháp hành giả chỉ uống nước
để sống; hoặc có pháp hành giả sống như con bọ
hung; hoặc có pháp hành giả sống như con hươu nai chỉ
ăn cỏ mà sống; hoặc có pháp hành giả đứng trên
đất mà dụng tâm; hoặc có pháp hành giả ngồi
trên đất mà diệt lòng ham muốn; hoặc có pháp hành
giả sống bằng “Tứ khẩu thực”; hoặc có pháp
hành giả lấy vỏ gai làm y phục; hoặc có pháp hành
giả dùng lông dê đen làm y phục; hoặc có pháp
hành giả dùng cỏ làm y phục; hoặc có pháp hành
giả dùng tơ tằm làm y phục; hoặc có pháp hành giả
dùng cỏ vòi rồng làm y phục; hoặc có pháp hành
giả dùng cỏ gấu làm y phục; hoặc có pháp hành
giả dùng da nai hay da các loài vật chết rữa còn
thừa làm y phục; hoặc có pháp hành giả dùng tóc
rối làm y phục; hoặc có pháp hành giả lấy len dạ
làm y phục; hoặc có pháp hành giả lấy đủ loại
giẻ rách làm y phục; hoặc có pháp hành giả để
lõa hình nằm trên gai hoặc nằm trên tấm ván hoặc
nằm trên gốc cây hoặc nằm trên cây sào; hoặc có
pháp hành giả nằm trong rừng tử thi; hoặc có pháp
hành giả nằm nơi đống gò mối giống như đời sống
của con rắn; hoặc có pháp hành giả đứng nơi đất
trống; hoặc có pháp hành giả trầm mình trong nước;
hoặc có pháp hành giả thờ lửa; hoặc có pháp
hành giả nhìn theo mặt trời di chuyển; hoặc có pháp
hành giả giơ thẳng hai tay; hoặc có pháp hành giả
đứng yên như trời trồng; hoặc có pháp hành giả
ngồi soạt thân trên mặt đất; hoặc có pháp hành
giả không tắm gội, thân thoa đầy bùn đất; hoặc
có pháp hành giả búi tóc; hoặc có pháp hành giả
nhổ sạch tóc trên đầu; hoặc có pháp hành giả
nhổ sạch râu mép.
Chúng
tôi tự tu những pháp như vậy. Lại nữa, trong khi
thực hành, chúng tôi tư duy quán tưởng: Hoặc
nguyện cầu mong được sinh lên cõi trời, hoặc có
vị lại nguyện sinh trở lại nhân gian. Do tu khổ hạnh,
nên về sau thân này sẽ được an lạc. Tại sao như
vậy? Tại vì cầu được sinh lên trời rất khó, nên
cốt yếu phải lấy việc tu khổ hạnh làm căn bản.
Rồi họ nói kệ:
Khi
tu tập khổ hạnh như đây
Sẽ
hưởng phước cõi trời Đao-lợi
Siêng
khổ hạnh đời sau an lạc
Do
vì khổ là nhân vui sướng.
Tuy
Bồ-tát nghe được các pháp khổ hạnh của các Tiên
nhân như vậy, tuy mắt chưa từng mục kích cảnh các
Tiên nhân nỗ lực tu các pháp môn trên, nhưng tâm
Ngài lấy làm ngao ngán cho rằng những lời trình bày
của các Tiên nhân chưa phải là pháp chân thiẹân,
Ngài hạ giọng chậm rãi bảo các Tiên nhân:

–Ta nay suy xét pháp tu của các ông, tuy nhiên có khổ
cần phải tiêu diệt, mà phước báo đời sau nhưng
không định hướng, dầu đời sau có được sinh lên
cõi trời, lại các người không biết tất cả quả
báo nơi cung điện chư Thiên đều là pháp vô thường.
Do vì tu hành nên được quả báo nhỏ nhoi, khổ hạnh
như vậy mà đã xả bỏ ân ái thân tộc, lại mất
thú vui ở đời. Các vị tu khổ hạnh xa lìa các thú
vui, ngược lại sẽ rơi vào trong đại lao ngục.
Rồi Ngài nói kệ:
Thân
yêu, thú đời Ta đều bỏ
Tu
hành khổ hạnh để lên trời
Tuy
lại nói rằng lên Thiên giới
Nào
ngờ hậu thế vào lao ngục.
Bồ-tát
nói kệ xong, liền bảo:

–Nếu như có người dày vò thân thể để mong cầu quả
báo tốt, như sinh lên trời. Do vì cảnh giới trời
thọ hưởng thú vui ngũ dục không biết nhàm chán
và đời vị lai họ không tránh khỏi tai họa của
phiền não ngũ dục đưa đến.
Này
các Tiên nhân, do các vị tu khổ hạnh trở lại chuốc
lấy đại khổ. Vì các vị khi sắp mạng chung, thấy khổ
sở sinh tâm quá sợ hãi, nên mong cầu đời sau sinh
cảnh giới tốt đẹp hơn. Do có mong cầu sinh nên
không thoát khỏi luật vô thường. Tại sao như vậy?
Chúng sinh sống trên thế gian này, nơi nào có sự
khủng bố, thì họ sẽ trở lại đắm chấp nơi đó.
Do ở thế gian này bị các khổ sở bức bách, nên
họ cầu sinh lên trời thọ hưởng thú vui. Họ ao ước
trông mong sinh lên Thiên giới, nhưng việc làm đó
chưa thoát khỏi luân hồi, nên đời sau lại đọa
vào cảnh giới không lợi ích, mà họ vẫn cố chấp
không bỏ tu khổ hạnh, họ cũng không mong cầu lìa bỏ pháp khổ thân.
Muốn
cầu cảnh giới tốt đẹp vượt lên trên cảnh giới
chư Thiên, nếu là người trí thì nên xa lìa ngũ
dục, lần lần tìm đến cảnh giới tối thắng, như
người đi bộ chân bước về trước, để đạt đến
cảnh giới tối thắng, rồi phải vượt qua cảnh giới tối thắng ấy.
Nếu
các người lấy việc khổ thân cho là đắc pháp, thì
pháp khổ thân này là phi pháp. Nếu khổ thân để
được thú vui trên Thiên giới, do thực hiện pháp
này sẽ rơi vào phi pháp. Nhưng mọi hành động của
thân này là do tâm điều khiển, cho nên trước phải
điều phục tâm chẳng nên làm khổ thân.
Rồi Ngài nói kệ:
Khi
thân động là do tâm chuyển
Trước
điều tâm nên chớ khổ thân.
Thân
vô tri dường như cây đá
Tâm
làm chủ cớ sao thân khổ?
Bồ-tát nói tiếp:

–Theo như pháp tu khổ hạnh các vị nói vừa rồi, do nhịn
ăn để được phước, thì các loài thú hoang lẽ ra
được phước lớn; lại như kẻ bần cùng đời
trước trồng ít thiện căn, nên ngày nay mắc quả
báo nghèo nàn, tài sản thiếu hụt; cũng như thế
gian có kẻ không công đức, thường cầu nước
công đức nơi tất cả các thần kỳ trên quả đất
này dùng để tắm rửa thân thể, nhằm mong cầu mọi
sự đều được thành tựu như sở nguyện. Hoàn
toàn không có việc như vậy!
Khi
ấy các Tiên nhân khổ hạnh thưa Bồ-tát:

–Bạch Nhân giả trí tuệ sáng suốt, Ngài ở nơi đây nhạân
thấy những tai họa gì?
Bồ-tát đáp:
–Ngày nay các vị tu theo pháp khổ hạnh như vậy, đời sau
các vị sẽ bị đọa vào cõi khổ.
Các
vị Tiên khổ hạnh lại cùng nhau vấn nạn Bồ-tát:

–Nơi này có pháp tu hành như vậy, tại sao Ngài biết được
tu khổ hạnh như thế này ngày mai lại bị đọa vào
cõi khổ?
Bồ-tát đáp:
–Các vị tu các pháp khổ hạnh như vậy, không phải là
giáo pháp cứu cánh, nên sẽ rơi vào chỗ không
phải là không sợ hãi.
Các
vị Tiên khổ hạnh lại bạch Bồ-tát:

–Nhân giả là bậc Đại đức, xin Nhân giả chớ nói lời
như vậy! Chúng tôi ngày nay ở nơi đây, trên con
đường hành đạo của chúng tôi có công đức
lớn, không có gì đáng sợ hãi, nếu người nào y
vào con đường tu hành này, sau khi xả bỏ thân hình
thô xấu này, sẽ được báo thân tốt đẹp tuyệt vời.
Bồ-tát nói:
–Tuy sau khi xả bỏ thân thô xấu này sẽ được báo thân
tốt đẹp, nhưng chưa phải là pháp ra khỏi luân hồi.
Do ngày nay tu pháp làm khổ thân, đời sau sẽ được
báo thân. Nhưng báo thân đời sau này cũng chưa
khỏi khổ. Lý do tại sao? Tuy có tu nhiều pháp khổ
hạnh, để mong cầu lạc thú, mà trái lại cũng chẳng hết khổ.
Các
vị Tiên khổ hạnh chấp lý bạch Bồ-tát:

–Thưa Nhân giả, chẳng phải như vậy. Chẳng phải đời này
do tu khổ hạnh đời sau lại bị khổ. Do những pháp
khổ thân này của chúng tôi, nên đời sau quyết
định sẽ được khoái lạc.
Bồ-tát lại bảo:

–Các vị nói như vậy, cũng chỉ là lời nói của kẻ vô
trí. Vì cớ sao? Ví như có người muốn cầu lợi lạc
mà không biết trong việc cầu lợi lạc này lại có
điều bất lợi. Do vì biết bất lợi mà vẫn muốn
cầu lợi nơi đó, đây chẳng phải là người trí.
Bấy
giờ, có một vị Bà-la-môn ở trong đại chúng cao giọng xướng lên:

–Hy hữu thay! Hy hữu thay! Vị Vương tử này là bậc trí
tuệ chân thật. Ví như có người được đồ ăn
uống cao lương mỹ vị, mà đồ ăn này pha lẫn độc
dược, thử hỏi ai muốn ăn. Việc tu khổ hạnh như
đây, đời sau tuy được khoái lạc mà chưa thoát
khỏi pháp hữu vi sinh lão bệnh tử, thì pháp khổ
hạnh này đâu chẳng phải cầu trở lại đường sinh
tử?
Bồ-tát lại nói:
–Tất cả khổ thế gian, ghét nhất là tử thần cướp mạng
sống, mà lại cầu sinh đời sau, đây là điều đại ngu si.
Vị
Tiên khổ hạnh tán thán:

–Hay thay Vương tử! E rằng Ngài chẳng quán sát chín chắn
đi sâu vào môn khổ hạnh này. Trong quá khứ có vô
lượng Đại đức đồng tu pháp khổ hạnh này, ở
nơi đây cũng có vô lượng trăm ngàn vạn ức vị
vua tu Tiên… đồng tu pháp khổ hạnh này, đồng cầu
lạc thú ở đời vị lai.
Bồ-tát lại nói:
–Như lời ông nói hôm nay, trải qua ngàn vạn năm, ít
thấy ai ngu si hơn. Ôi thôi vọng ngữ! Các Đại đức
ở nơi đây do tu khổ hạnh, tâm so sánh cảnh khổ
vui, nên cầu đời sau hưởng phước lạc, ở đời
vị lai thọ sinh trong cảnh giới luân hồi, không bao
giờ lấy làm thỏa mãn, ở trong phiền não làm
những việc không nên làm. Luân hồi trong đó. Do vì
ngày nay ở trong thế gian này cầu mong đời sau hưởng
lạc thú, ngược lại bị nhiều khổ sở.

Tiên
nhân khổ hạnh lại nói:
–Bạch Nhân giả Vương tử, quốc chủ nước này ở thành
Mị-di-la, nhà vua trước khi tổ chức hội Vô già sát
hại súc sinh không phải ít để cúng tế chư Thiên,
cầu đời sau thọ hưởng lạc thú.
Bồ-tát lại nói:
–Phàm do sát sinh mà gọi là đắc pháp. Việc đó có thể
gọi là pháp hạnh hay sao?
Tiên
nhân khổ hạnh lại bạch:

–Pháp tế tự chư Thiên của chúng tôi từ trước đến
nay được truyền thừa như vậy.
Bồ-tát nói:
–Có kẻ làm đau khổ người khác mà cho là đắc pháp.
Ví như có người lấy đất trét lên thân, rồi lại
dùng đất để lau đất trên thân, thử hỏi thân có
hết đất hay không? Hoặc có người lấy máu thoa lên
thân rồi lại lấy máu rửa máu trên thân, làm sao
rửa sạch máu trên thân được! Như có người
thực hành phi pháp, mong sẽ được đắc pháp. Không có việc như vậy.

Các
vị Tiên khổ hạnh đáp:
–Thật có việc như vậy.
Bồ-tát hỏi:
–Vì lý do gì?
Các
vị Tiên khổ hạnh đáp:
–Căn cứ vào luận Vi-đà. Tiên nhân đời xưa có nói rõ điều này.
Bồ-tát lại hỏi:
–Luận Vi-đà chư Tiên nói nghóa ấy ra sao?
Các
vị Tiên khổ hạnh đáp:
–Trong luận có nói: “Nếu có người cúng tế chư Thiên
thì gọi là đắc pháp.”
Bồ-tát lại nói:
–Ta lại hỏi ông, theo pháp thế gian gần đây của các
ông, nếu có người giết dê cúng tế trời đất,
gọi là đúng như pháp. Lý do gì các ông không giết
cha mẹ thân tộc để cúng tế trời đất. Do vậy Ta
biết rằng giết dê cúng tế trời không có công
đức. Ông thực hành các điều phi pháp, chỉ là ý
muốn của các ông như vậy mà thôi.
Bấy
giờ Bồ-tát đưa mắt nhìn trông thấy một rừng
cây, cách chỗ Ngài ngồi chẳng bao xa, đó chính là
rừng tử thi. Bồ-tát thấy rồi liền bảo các vị Tiên khổ hạnh:

–Các Tôn giả hãy nhìn xem cảnh trí mảnh đất khu rừng kia
sẽ thuộc loại khổ hạnh nào, mà hiện giờ trong
rừng hoặc có tử thi bị chim ăn; hoặc có tử thi
thành đống xương trắng; hoặc có tử thi hiện nay
đang hỏa táng thành một đống xương; hoặc có tử
thi treo trên cây; hoặc có tử thi bị quyến thuộc sát
hại, rồi trang nghiêm chỗ ngồi, y theo lễ nghi mai táng
để người đời sau lấy làm hổ thẹn; hoặc có tử
thi được quyến thuộc quây quần bên nhau đưa đến
bãi tha ma trong rừng, bỏ đó rồi trở về nhà.
Các
vị Tiên khổ hạnh lại đáp:
–Thưa Nhân giả Vương tử, đúng vậy, mảnh đất khu rừng
tử thi kia là mảnh đất công đức bố thí thân bình
đẳng, cùng chung cho bốn đẳng cấp trong xã hội không
phân biệt một ai, nên gọi là cánh đồng hoang. Còn
mảnh đất khu rừng này của chúng tôi, hễ người
nào bố thí thân xác mà không lấy làm đau khổ với
sở nguyện cầu đời sau được tốt đẹp, sau khi
chết họ liền sinh lên trời hưởng thú vui; hoặc có
hành giả gieo mình xuống vực thẳm; hoặc đốt thân,
hoặc thí thân mạng, tất cả đều được sinh lên trời.
Bồ-tát lại nói:
–Nếu đúng như vậy, hành giả tu khổ hạnh cầu đời sau
giàu có. Ôi thôi quá si mê! Ôi thôi, ở trong vô
thường cầu đời sau phú quý tức cầu đời sau
nhiều oán thù! Ôi thôi, đại khổ lại mưu cầu đại
khổ! Họ là những người ngu si, là người vô trí,
là người nhảy vào đống lửa, là kẻ nạp mạng
vào miệng mãng xà.

Với
tài hùng biện của Bồ-tát như vậy, Ngài đối với
các vị Tiên khổ hạnh dùng lời vi diệu nói về
đường lối giải thoát. Câu chuyện đến đây trời
đã hoàng hôn, Bồ-tát trở về chỗ nghỉ của các Tiên nhân.
Sáng
hôm sau Bồ-tát lại du hành đến các nơi khác, các
Tiên nhân theo thứ lớp cất bước theo sau.
Bồ-tát
đi chẳng bao lâu, Ngài thấy chư Tiên tiếp tục đuổi
theo, thấy vậy Ngài liền an tọa dưới một tàng cây,
chư Tiên hoặc đứng hoặc ngồi bao quanh Bồ-tát.
Lúc
ấy trong đại chúng Tiên khổ hạnh có một Tiên nhân
thuộc hàng Trưởng lão, đến trước Bồ-tát sinh
tâm hy hữu mà bạch:

–Thưa Nhân giả Vương tử, kể từ khi Ngài đến khu rừng
này, chỗ ở của chúng tôi được trang nghiêm, e
Nhân giả đi rồi quang cảnh này liền trở thành cánh
đồng hoang vắng. Vì lý do đó, xin Nhân giả chớ bỏ
chúng tôi ra đi. Vì sao? Lại nữa hễ ai muốn sinh lên
Thiên giới nên ở nơi mảnh đất công đức này
mà tu khổ hạnh. Do vậy Nhân giả chẳng nên bỏ khu
rừng nhiệm mầu này, là chỗ Thánh nhân đời trước
tu hành thanh tịnh mà đi nơi khác!
Rồi
Tiên nhân nói kệ:
Ngài
đến đây rừng tôi rực rỡ
Nay
vắng Ngài bỗng thành hoang dã
Vì
cớ ấy ta chẳng xa nhau
Như
ham sống hình hài chớ hủy.
Nói
kệ rồi vị Tiên lại bạch:

–Thưa Nhân giả Vương tử, nay ở đây Ngài chỉ thấy có
người thô bỉ hèn hạ vô ân nghóa thôi sao? Hoặc
Ngài thấy có người bị rơi vào đường hạnh tạp
nhiễm; hoặc Ngài thấy có người sống đời bất
tịnh hạnh. Nếu không như vậy tại sao Nhân giả không
thích ở lại đây với chúng tôi? Chư Tiên chúng
tôi muốn cùng Ngài kết nghóa thiện hữu tri thức,
tùy thuận vâng lời Ngài chỉ dạy thi hành không dám
chống trái, muốn cùng Nhân giả mưu cầu đạt được
cảnh giới thù thắng tuyệt vời. Giả sử người
đang gặp vận xấu sống chung với Nhân giả vẫn đạt
được điều tốt đẹp, huống gì là các Tiên nhân chúng tôi.
Bồ-tát
được vị Tiên thượng thủ xin cùng Ngài cầu pháp
giải thoát. Bồ-tát hiểu được ý họ, liền nói
lời thệ nguyện bổn tâm của mình, đồng thời tán
thán các Tiên nhân khổ hạnh. Ngài nói:
–Này các Nhân giả chư Tiên, ngày nay các Ngài đã chứng
được biện tài vô ngại, từ trước đến nay đem
thân tu tập pháp hạnh như vậy, nên tâm được thanh
tịnh, đối với người chưa từng quen biết mà sinh
tâm niệm ân cần kính trọng, nay sắp chia tay như xa
cách người thân yêu nên rất bùi ngùi. Tình người
tuy là vậy, nhưng pháp mưu cầu của chư Nhân giả là
quả báo sinh lên Thiên giới. Còn Ta thì chẳng phải
vậy. Ta nay chí cầu giải thoát, ý chẳng muốn cầu
hữu ngã, nguyện Ta quyết định như vậy. Tâm Ta đã
quán sát cảnh tượng của các vị rồi, đối với
chỗ ở của các vị Ta chẳng ham muốn, một đàng muốn
tái sinh trở lại, một đàng muốn giải thoát tam
giới, hai vấn đề hết sức mâu thuẫn. Nhưng Ta cũng
chẳng phải chẳng thích chỗ ở này, lại cũng không
ganh tị người khác, cũng chẳng phải thấy lỗi của
người khác mà bỏ ra đi. Nhưng các vị đều sống
trong giáo pháp các vị, tuân hành lời chỉ dạy của
bậc Thánh hiền Tiên nhân đời trước, các Ngài
đều đã đắc pháp của bậc Đại Tiên.
Bấy
giờ các Tiên nhân thấy chí cầu giải thoát tối
thượng của Bồ-tát, lại càng sinh tâm ân cần ái kính tôn trọng.
Khi
ấy, trong đại chúng Tiên nhân có một vị Tiên Phạm
chí, tu hạnh luôn luôn nằm trong tro, hay thân nằm sát
bên tử thi, lấy giẻ rách kết làm y phục, tai xanh,
mắt vàng, mũi cao, thân trắng, tay cầm bình nước,
nghe Bồ-tát nói như vậy, liền hướng đến trước
mặt Bồ-tát, tâm rất hoan hỷ dùng lời tán dương:

–Lời nói của Nhân giả hết sức vi diệu trình bày bản
nguyện tối thượng của mình. Ngài nay đang độ thiếu
niên, chưa thọ ngũ dục mà thấy được các tai vạ
ngũ dục nên không khát vọng. Còn có kẻ muốn sinh
lên trời thì họ đâu có biết được hoạn nạn sau
khi sinh lên trời. Kẻ nào quán sát như vậy mà mong
cầu giải thoát thì chẳng bao lâu sẽ được toại
nguyện. Nếu Nhân giả quán sát được như vậy,
quyết định cầu mong giải thoát tam giới, Ngài nên
mau mau ra khỏi nơi đây, đến xứ Nhật xuyên tạng là
chỗ ở của một vị Tiên nhân tên là A-la-la, vị
Tiên nhân này nhất định đã chứng được Chánh
trí thanh tịnh nhãn. Nhân giả có thể học hỏi nơi vị
này, sẽ nghe được con đường phương tiện chí chân.
Nhân giả nghe được con đường phương tiện rồi,
theo ý tôi nhận thấy trí tuệ Nhân giả nhất định
sẽ hơn vị ấy. Như trí tuệ cùng tất cả tướng mạo
sắc thân của Nhân giả ngày nay, quyết định sẽ vượt
qua các trí đến bờ giải thoát. Hơn tất cả Tiên
nhân đời trước, vì những điều họ chưa từng
chứng biết, nay đây Ngài đều chứng biết.
Bồ-tát
bảo vị Tiên Phạm chí:

–Tôi nguyện làm y như lời Nhân giả chỉ bảo.

Rồi
Bồ-tát chia tay những Tiên nhân khổ hạnh đã tôn
trọng cung kính ân cần mời Ngài ở lại, ra đi về
hướng Tiên nhân A-la-la.
Có kệ nói:
Thái
tử Thích-ca dòng tôn quý
Đem
lời khéo an ủi chư Tiên
Quyết
chí hướng về A-la-la
Chư
Tiên khổ hạnh về bổn xứ.

<詞 id="50096247">Phẩm 25: SỨ GIẢ CỦA NHÀ VUA ĐI TÌM THÁI TỬ (Phần 1)</詞>
Thuở
ấy, Quốc sư Bà-la-môn và một đại thần vâng lệnh
Đại vương Tịnh Phạn, họ buồn bã tủi khóc rơi lệ,
liền bố trí xe ngựa nghiêm chỉnh hoàn bị, với tư
cách thừa thế lực oai đức của Đại vương, khởi
hành từ thành Ca-tỳ-la, ra khỏi thành tìm dấu tích
đuổi theo Bồ-tát, chẳng bao lâu đã đến khu vực
Tiên nhân Bạt-già-bà.
Tiên
nhân Bạt-già-bà xa xa trông thấy đoàn sứ giả nhà
vua lần lần tiến gần lại, Tiên nhân liền đứng
dậy bước ra đón tiếp và nói:
–Hân hạnh thay Nhân giả đến đây! Không biết lý do gì
quý ngài bỗng nhiên đến khu rừng này? Xin quý ngài
vui lòng cho biết, xin mời quý ngài dừng chân giây
lát, tạm ngồi trên tấm thảm cỏ này giải khát,
rồi tôi sẽ thết đãi đủ thứ quả ngon nước ngọt
tươi mát, các ngài mặc tình thọ dụng.
Hai
sứ giả liền đảnh lễ dưới chân vị Tiên
Bạt-già-bà, đảnh lễ rồi lui về ngồi môït bên.
An tọa xong, Tiên Bạt-già-bà vấn an sức khỏe hai sứ giả nhà vua.

Khi
ấy đại thần cắt ngang lời nói của Tiên
Bạt-già-bà rồi nói:
–Thưa Đại Tiên tôn sư, chúng tôi được Đại vương Tịnh
Phạn dòng Cam Giá sai đến đây, tôi là đại thần
của nhà vua, còn vị kia là Đại Bà-la-môn Tôn sư
của nhà vua. Nhà vua dòng Cam Giá có một Thái tử
quý danh là Tất-đạt-đa. Do Thái tử sợ cảnh sinh,
già, bệnh, chết, nên bỏ vương cung vào núi chí cầu
giải thoát, nghe đồn rằng Thái tử đã đến xứ
này. Đó là lý do chúng tôi đến đây.
Tiên
Bạt-già-bà nghe hai sứ giả nói như vậy, liền đáp:
–Vị Trượng phu Tối thượng đầy đủ công đức to lớn
ấy đã từng đến đây. Sau khi Ngài đến đây hỏi
pháp tu tập của tôi, tôi thật sự y theo giáo pháp
trình bày cho Ngài nghe. Ngài nghe xong liền nói: “Đây
tuy là giáo pháp vượt lên trên thế gian, nhưng sau
này vẫn trở lại trong sinh tử, chẳng phải phương
pháp rốt ráo.” Ngài chê giáo pháp của tôi, bỏ
đi nơi khác để cầu đạo thoát ly sinh tử. Nay Ngài
đang hướng về chỗ ở của Tiên A-la-la.
Rồi
Tiên nhân nói kệ:

Tối
thượng Trượng phu công đức lớn
Đến
ta nghe pháp cho chẳng thật
Chí
cầu Niết-bàn quả tối thượng
Bỏ
ta hướng đến chỗ A-la.
Hai
sứ giả đại thần và Quốc sư đại Bà-la-môn, sau
khi nghe Tiên Bạt-già-bà nói, do họ dốc lòng ân
cần kính trọng đối với Đại vương Tịnh Phạn, nên
không biết mỏi mệt, không chút trễ nãi, không kịp
ăn quả ngọt uống nước ngon của Tiên nhân thết
đãi, họ y theo lời nói của Bạt-già-bà cùng nhau
vội vã ra đi, tìm về hướng Bồ-tát, lần lần chẳng
mấy chốc họ đã tìm ra khu rừng Bồ-tát đang ở.
Từ xa hai sứ giả trông thấy Bồ-tát đang ngồi trên
thảm cỏ dưới cội cây trong khu rừng, Ngài đã cởi
bỏ tất cả đồ trang sức quý báu: bảo châu, anh
lạc… mà tự thân phóng ra hào quang chiếu sáng rực
rỡ tỏa khắp cánh rừng, trông thật trang nghiêm, ví
như mặt trời xuất hiện giữa đám mây, chiếu sáng
cả trời đất. Sứ giả thấy quang cảnh như vậy,
liền bước xuống xe, đi bộ chậm rãi hướng về phía
Bồ-tát, đến nơi đảnh lễ dưới chân Ngài, rồi đồng xướng lên:

–Cúi xin Thánh tử, Ngài luôn luôn được an lành. Rồi
họ đứng nép một bên về phía trước Bồ-tát.
Bồ-tát hỏi thăm hai vị sứ giả, Ngài tùy theo mỗi
việc khó nhọc đã trải qua mà tỏ lời an ủi cảm
tạ. Sau khi hỏi thăm an ủi rồi, Bồ-tát cho phép hai
sứ giả ngồi gần kề bên.
Hai
sứ sứ giả an tọa xong, liền thưa Bồ-tát:

–Thưa Thái tử Đại trí, phụ vương Ngài là Đại vương
Tịnh Phạn, do quá yêu thương kính mến Thái tử, nên
rất buồn rầu khổ não. Vì sao như vậy? Vì ngày
Bồ-tát bỏ vương cung xuất gia, Đại vương nghe tin ấy
đang đứng bỗng nhiên ngã xỉu xuống đất, hồn xiêu
phách lạc hoàn toàn bất tỉnh, quần thần dùng nước
rưới lên mình Ngài hồi lâu mới tỉnh, sau khi hồi
phục tinh thần Đại vương quá ư thương nhớ Thái
tử, nước mắt tuôn trào ràn rụa cả mặt. Do tình
trạng như vậy, ngày nay Đại vương ra lệnh hai chúng
tôi đi tìm Thánh tử, cúi xin Thánh tử chánh tâm
lắng nghe sắc lệnh của Đại vương ban ra thế này:
“Trẫm cũng biết rằng tâm Thánh tử ưa thích chánh pháp,
cũng biết Thánh tử không thích vương cung, quyết định
xuất gia cầu vô thượng đạo. Việc ấy tuy đúng,
nhưng nay chẳng phải là lúc Thánh tử vào rừng.
Trẫm thấy Thái tử vào rừng không đúng lúc, do
đó Trẫm hết sức ưu sầu đau khổ, toàn thân bị
phiền muộn đốt cháy giống như lửa hồng phừng
phực thiêu cả cánh rừng bát ngát. Nay Thái tử
nên từ bỏ ý ấy đi, trở về sống nơi vương cung
với Trẫm. Thái tử tạm thời xả bỏ tâm ái pháp,
nhận lấy tấm lòng quý trọng của cha. Nếu được
như vậy là pháp hạnh của Thái tử. Còn con không
về gặp mặt cha, thì nỗi đau của cha lại càng thêm
mãnh liệt. Ví như dòng nước đại hà chảy suốt
quanh năm, tình cờ trong nhất thời hai bờ sông bị
vỡ, làm cho dòng nước tự nhiên gián đoạn; lại
như trận cuồng phong thổi tan đám mây lớn; ví như
khí trời oi bức thiêu hủy đồng cỏ khô; ví như
tháng trời đại hạn làm khô cạn các dòng sông;
ví như trận mưa đá làm gãy đổ lúa mạ mùa xuân.
“Này đứa con yêu quý, tâm cha ngày nay cũng vậy! Do vì mơ
tưởng thương nhớ đến con, tâm cha quá đau khổ như
bị nước sôi, như lửa thiêu đốt làm ruột gan tan
nát. Do vậy con phải hồi tâm trở lại vương cung
nhận lãnh ngôi vua trị vì thiên hạ. Còn nếu con muốn
để lại đời sau lời bình phẩm, thì tùy ý con vào
rừng cầu pháp.”


KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP

<卷 id="50096248">QUYỂN 21</卷>
<詞 id="50096249">Phẩm 25: SỨ GIẢ CỦA NHÀ VUA ĐI TÌM THÁI TỬ (Phần 2)</詞>
Vua
Tịnh Phạn nói: “Con trí tuệ của cha, con đang sống
với thân tộc mà không có tâm thương mến thân
tộc. Con nên thuận ý cha trở về sống trong hoàng
cung, chớ để cha ngày nay vì con mà phải chịu ưu sầu
khổ não, sẽ hại đến tính mạng.
“Này con yêu quý, người hành pháp đối với tất cả
chúng sinh đều phải phát tâm từ bi, như vậy mới
gọi là hành pháp. Đâu chỉ ở một mình trong rừng
sâu mới gọi là hành pháp? Trước đây cha từng
nghe, từ xưa đến nay, có nhiều người tại gia, thân
không bỏ các đồ trang sức như chuỗi anh lạc…
không cạo bỏ râu tóc vẫn đầy đủ công đức cầu
giải thoát, ở tại gia cũng đắc pháp. Hành giả tu
tập pháp hạnh giải thoát chỉ cần có trí tuệ và
tinh tấn, như vậy là chánh nhân giải thoát. Vì con,
cha sẽ trình bày sơ lược: Xưa có Nhân giả tên Tùy
Thường, có Nhân giả tên Lực Kim Cang, có Nhân giả
tên Đa Hữu, có Nhân giả tên Lưu Hành, có Nhân
giả tên Đại Phú, có Nhân giả tên Biên Thiên,
lại có vua nước Tỳ-đề-ha tên Năng Sinh Da-da-để
(đời Tùy dịch là Hành Hành), có Nhân giả
tên Tịnh Tiên, lại có vua Ma-la (đời Tùy dịch là
Tác Hỷ); có vô lượng vô biên các vị vua tu
tại gia như vậy đều được giải thoát. Con phải
biết ở tại gia cầu pháp giải thoát cũng được
thành tựu, hà tất phải xuất gia. Do vậy, con phải
mau mau trở về nhà để hoàn thành hai nguyện: Một
là con được hưởng thú vui năm dục, hai là để
cha thường được an vui.
“Phàm người đời lên ngôi vua có tài năng trí tuệ làm
đúng theo nguyện vọng của nhân dân gọi là minh
quân, cha sẽ làm cho con đạt được hoàn toàn nguyện
vọng ấy. Theo người đời, một vị vua khó từ bỏ
vương vị, vì con ta làm được việc khó này, bằng
cách làm lễ quán đảnh trao vương vị cho con. Nếu do
nhân duyên này mà con xây dựng được sơn hà xã
tắc, thì cha lấy làm hạnh phúc, bỏ quần thần, thế
tục ngay, xuất gia vào núi cầu đạo. “Vua đã nói kệ:
Ngôi
vua, thân thuộc khó từ bỏ
Nay
đều cắt bỏ trao Thái tử
Thấy
con có khả năng trị nước
Ta
sẽ hoan hỷ vào thâm sơn.”
Sau
khi đại thần và Quốc sư Bà-la-môn đọc lại bài
kệ của vua Tịnh Phạn, hai vị đại sứ khép nép thăm
hỏi Bồ-tát xong rồi, lại đưa ra ba sự việc để can gián Thái tử:
–Thưa Đại trí Thánh tử, phụ vương Tịnh Phạn của Thánh
tử truyền cho hạ thần những lời chua xót này với
giọng điệu nghẹn ngào đôi mắt rơi lệ. Ngày nay
Ngài đã nghe sắc lệnh của phụ vương như vậy, đáng
ra Ngài phải cung kính vâng theo sắc lệnh của cha mình
không được trái ý. Phụ vương của Thánh tử ngày
nay đã chìm sâu vào dòng sông đau khổ, mà không
có người cứu vớt lên bờ trí. Một mình Thánh
tử mới có khả năng cứu vớt Đại vương ra khỏi
biển khổ. Như có người rơi vào chỗ nước sâu
thăm thẳm, chỉ có người lái thuyền giỏi mới vớt được người này.
Vị Sứ giả kia nói:
–Đúng vậy! Đúng vậy! Phụ vương của Thánh tử ngày nay
chìm sâu trong biển cả đau khổ, lại không có người
cứu nạn, chỉ một mình Thánh tử mới có khả năng
làm việc ấy mà thôi. Lại nữa, khi Thánh tử còn
bé nhỏ, chỉ có di mẫu Kiều-đàm-di là người chăm
sóc nuôi dưỡng, mà bà lại là dì ruột của Thánh
tử, đừng để bà cô quạnh, đến nổi chết mất.
Ngày nay, vì nhớ nghó đến Ngài, bà buồn rầu kêu
khóc hết sức đau khổ, như trâu mẹ mất con. Như
vậy! Đúng vậy! Phu nhân Kiều-đàm-di vì không thấy
Thánh tử nên buồn rầu, luôn luôn đau khổ kêu
khóc tức tưởi. Vì vậy xin Thánh tử nghó lại ân
dưỡng dục của bà thuở trước, như trâu mẹ luyến
ái trâu con mà chẳng nên xa lìa. Phụ nữ quyến
thuộc trong cung thương nhớ Thánh tử cũng như vậy.
Lại
nữa, tất cả thần dân nam nữ già trẻ thuộc dòng
họ Thích trong thành Ca-tỳ-la vì thương nhớ Thánh tử,
tâm họ bị lửa khổ não thiêu đốt. Vì vậy, nay xin
Thánh tử trở về hoàng cung để gặp lại họ. Ví
như mặt đất đang bị thiêu đốt, được chư Thiên
giáng xuống trận mưa lớn dập tắt ngọn lửa khổ não.
Bấy
giờ Bồ-tát nghe sứ giả của phụ vương trình bày
như vậy, suy nghó một chút để điều hòa hơi thở,
thân tâm an định rồi bảo sứ giả:

–Ta cũng đã biết, mọi người cha đều có tâm yêu
thương con. Ta biết Đại vương Tịnh Phạn thân phụ của
Ta, đối với Ta ngài hết sức thương nhớ. Nhưng Ta
đang sợ sinh lão bệnh tử nơi thế gian, thấy mình
đang bị chìm làm sao cứu được người chìm đắm. Do
đó, muốn thoát khỏi luân hồi, trước tiên Ta phải
tạm xa lánh quyến thuộc. Ai lại muốn sống xa lìa thân
ái mà không muốn đoàn tụ. Nếu trong thế gian không
có sự ly biệt ân ái, thì thử hỏi ai lại không
thích ở trong thế gian. Tuy cùng thân quyến sống đoàn
tụ, lâu dài đi nữa, rồi cũng có ngày biệt ly. Do
vậy, ngày nay Ta xả bỏ thân tộc, kể cả cha mẹ thân
yêu, chí cầu Bồ-đề.
Theo
như lời trình bày của hai vị, vì thương nhớ Ta khiến
phụ vương buồn phiền khổ não vô cùng. Nghe lời
nói của các ông, Ta thật không lưu luyến ân ái.
Tại vì sao? Ví như có người ở trong giấc ngủ, mộng
thấy thân bằng quyến thuộc đoàn tụ hội họp, thức
dạây vẫn thấy biệt ly. Nếu phàm phu không hiểu đó
là giấc mộng, tâm sinh thương nhớ, đó là hạng
chúng sinh ngu si vô trí. Nếu là người trí, thì suy
nghó: “Sự đoàn tụ gia đình quyến thuộc như khách
đi đường, các lữ hành đồng một lộ trình kết
bạn cùng nhau đi, theo nhau xa gần, khi đến nơi rồi,
đều chia tay nhau về nhà.” Do ý nghóa như vậy, tất
cả quyến thuộc thân yêu, có đoàn tụ thì có phân
ly, cần gì phải ưu sầu khổ não. Lại trong quá khứ
đã từng làm quyến thuộc với nhau, rồi xả bỏ đưa
đến ngày nay, lại bỏ quyến thuộc đời này để
sang đời sau, rồi bỏ quyến thuộc đời sau để sang
đời sau nữa, cùng nhau xả bỏ theo tuần tự xoay như
vậy. Tâm ái luyến quyến thuộc này từ đâu đến,
rồi nó sẽ đi về đâu? Phàm người thế gian bắt
đầu từ khi thọ thai đến bất cứ ở đâu, trong
từng thời gian ngắn nhất đều có quỷ cướp mạng
sống bên mình. Như vậy, tại sao nói đúng lúc với
không đúng lúc mà ra sắc lệnh với ta: “Này con,
lúc này không phải là thời điểm vào rừng cầu
đạo, huống chi đây là lúc ở cung điện hưởng
thụ ngũ dục!” Nếu hỏi Ta đúng thời và không
đúng thời, Ta sẽ nói sơ lược. Tại sao? Trong tất
cả thời gian, con quỷ cướp mạng sống luôn luôn ở
bên chúng sinh, không rời. Do vậy, Ta muốn xa lìa cảnh
sinh, già, bệnh, chết. Vì vậy, không lúc nào là không đúng.
Bồ-tát lại nói:
–Phụ vương bảo Ta hễ con về cha sẽ làm lễ quán đảnh
trao vương vị. Phụ vương của Ta đã có tâm quảng
đại, đối với việc khó làm mà ngài đã cho Ta
một cách dễ dàng, điều đáng tiếc là chướng
ngại đường tu tập của Ta, nên Ta không muốn nhận
lãnh ngôi vua, thân ái ràng buộc, không phải là con
đường giải thoát. Như người bệnh nặng không muốn
ăn thức ăn ngon, tại sao người trí lại tham dục
lạc ở đời. Kẻ vô trí bị vọng tưởng với thân
ngu si chuốc lấy đại khổ, nên mới chịu nhận lãnh
vương vị. Một khi đã ở ngôi vua thì buông lung phóng
dật, ham mê tửu sắc không thể xa lìa. Ví như ngôi
nhà bằng vàng bị ngọn lửa hồng thiêu đốt; ví như
nước ngon pha với độc dược; ví như ao hoa lại có
loài giao long. Đúng vậy! Đúng vậy! Người hưởng
khoái lạc ngôi vua bị say đắm tâm ý, các tai hại
liền kề mà không hay biết! Vì vậy, Ta không thích
làm vua, nó không phải pháp giải thoát.
Rồi Ngài nói kệ:
Ví
như nhà vàng tràn ngập lửa
Như
uống nước ngon hòa độc được
Như
ao đầy hoa có giao long
Ngôi
vua sung sướng rồi đau khổ!
Bồ-tát
nói kệ rồi lại bảo:

–Vì lý do đó, các vua đời xưa lên ngôi, đang lúc tuổi
trẻ trị dân, hưởng lạc, đến khi tuổi già nhàm
chán ngũ dục, mới bỏ cung điện vào núi tu tập.
Phàm người đã vào núi rừng tu tập, thà ăn cỏ
để sống không chịu ở cung điện, thọ hưởng thú
vui ngũ dục, như nuôi rắn độc, sau chuốc lấy tai vạ.
Khi mới hưởng dục lạc không biết tai vạ, sau sân
hận nổi lên làm hại đến thân. Thà bỏ nhà vào
rừng núi tu hành, chẳng nên bỏ rừng núi trở về
nhà. Tại sao như vậy? Vì bị chư Hiền thánh đời trước chê trách.
Ngày
nay Ta đã sinh vào nhà đạo đức, nên tu pháp thiện,
chẳng nên như người ngu si tâm tự buông lung làm
điều bất thiện. Đã cạo bỏ râu tóc, thân mặc
ca-sa, chỉ ở trong núi học tập tu đạo. Còn kẻ không
biết xấu hổ cởi bỏ ca-sa, như vậy gọi là người
ngu si không biết hổ thẹn, hoặc họ vì tham sân si, hay
sợ người khác, mà lại thoái lui.
Ta
ngày nay dù cung điện của trời Đế Thích cũng chẳng
ham muốn, huống nữa là trở về cung điện của mình.
Ví như có người được thức ăn ngon, sau khi ăn
rồi ói mửa trên đất, dầu họ muốn ăn lại, thử
hỏi có thể ăn được hay không?
Đúng
như vậy! Như vậy, nếu người đã xả bỏ ngũ dục
xuất gia, lại bị nghịch cảnh gì đó muốn trở về nhà cũng thế.
Như
có người ra khỏi nhà lửa lại muốn trở vào nhà
ấy. Đúng như vậy! Như vậy, người đã thấy tai vạ
của thế tục, nên bỏ hình thức thế gian vào núi
cầu đạo, nếu trở về nhà cũng thế.
Rồi Ngài nói kệ:

Như
người chạy ra khỏi nhà lửa
Rồi
lại bỗng nhiên vào nhà ấy
Thấy
đời đau khổ bỏ xuất gia
Bỏ
rừng hoàn tục cũng như vậy.
Bồ-tát
nói kệ rồi, lại bảo hai sứ giả:

–Vừa rồi hai ông trình bày lời dạy của Phụ vương Ta:
“Các vua đời trước ở tại gia tu tập cũng được
giải thoát.” Điều này không thể có. Vì sao? Vì hai
trường hợp này hết sức trái ngược. Tại sao?
Người cầu đạo giải thoát tâm họ an định, ở nơi
yên tónh mới là chỗ thích nghi. Nếu ở trong cung thì
mặc tình hưởng thụ ngũ dục; lúc ra ngoài trị dân,
thì phải giận dữ quở phạt đánh đập. Trong tâm
người giải thoát không có việc này.
Đối
với người ý muốn vui cảnh vô vi tịch tónh, họ
không tham vương vị thế gian, dầu khi tại vị cần phải
xa lìa, nếu ưa thích ngôi vua thì tâm ý của người
này không thể tịch tónh. Nếu muốn an định mà lại
tham việc đời, thì hai việc này mâu thuẫn nhau, cách
xa như trời với vực. Như nước lửa không thể
hòa hợp. Đúng như vậy! Như vậy! Như người cầu
pháp giải thoát mà tham đắm ngũ dục, không thể có việc đó.

Ta
xác định rằng các vị vua đời trước đã xả vương
vị rồi, sau đó mới được an định trong tịch tónh.
Nếu khi còn ở vương vị giáo hóa dân chúng, trí
tuệ chưa đầy đủ cần phải dụng tâm học tập pháp
trị dân, đâu thể chuyên học pháp giải thoát. Việc
ấy tuy là như vậy, nhưng tùy ý các vua đời trước,
hoặc cầu giải thoát, hoặc thọ ngũ dục. Còn Ta ngày
nay không như vậy, chẳng học theo các vua, cũng lại
chưa từng có tâm như vậy. Ta nay dứt khoát bẻ gãy
khóa dục ở tại gia, không còn tham đắm ngũ dục
thế gian, chí cầu giải thoát, đâu được hoàn tục.
Khi
ấy, nghe Bồ-tát tỏ bày tâm chuyên chính không còn
tham đắm thế gian hết sức chân thật như vậy, hai sứ
giả lại cùng nhau kính bạch Bồ-tát:

–Tâu Đại thánh Vương tử, ngày nay Ngài phát lời thệ
nguyện cầu pháp vô thượng, đó là điều chân
thật không trái đạo lý, nhưng việc này chưa phải
lúc. Tại sao? Vì ngày nay phụ vương của Thánh tử ưu
sầu khổ não như vậy. Nếu tâm của Thánh tử trái
với hiếu đạo, thì trái chánh pháp.
Rồi họ nói kệ:
Nay
cầu pháp tạng thật lợi ích
Tuy
có chánh lý, chưa hợp thời
Phụ
vương sầu khổ tâm thống thiết
Trái
với đạo hiếu, cầu đạo chi!
Hai
sứ giả nói kệ rồi, lại bạch Thánh tử:

–Thưa Đại vương Thánh tử, theo thiển kiến chúng tôi, nếu
cho tài lợi và ngũ dục thế gian không phải phương
tiện tốt đẹp. Quan niêïm này chưa phải là phương
pháp quán sát chính xác. Ngày nay Thánh tử chưa
biết nguyên nhân thì làm sao cầu kết quả? Hiện tại
được phước báo mà lại bỏ đi, để tìm quả báo
trong tương lai!
Thưa
Đại thánh Vương tử, phàm tất cả sách vở thế
gian đều có trình bày nhiều cách; có người chủ
trương có đời vị lai; có người chủ trương không
có đời vị lai. Đối với hai sự việc này rất có
nhiều người phân vân. Do vậy Thánh tử đã được
quả báo tốt thì nên thụ hưởng. Nếu giả sử
thuyết không có vị lai là đúng, thì Thánh tử cần
gì phải siêng năng cầu đạo giải thoát!
Lại
có người cho rằng các việc thiện ác nơi thế gian
này, quyết định sẽ lãnh hậu quả trong đời vị lai,
do vậy siêng năng tu hành cầu đạo giải thoát. Quan
niệm như vậy là kẻ ngu si. Giả sử các căn hủy
hoại, xa lìa thân ái, oán ghét gặp nhau, cảnh hội
họp, biệt ly đều là tự nhiên, kể cả sinh lão
bệnh tử, thì cần gì phải nhờ vào nhân duyên
siêng năng làm việc mà có. Phải biết vấn đề này
không thật có. Lại khi ở trong thai, tay, chân, lưng,
ngực, bụng, tóc, móng, các mạch, chi tiết… tự
nhiên mà thành. Hoặc có người được thân thể
rồi, trở lại bị hủy hoại. Hoặc có người nói:
“Đã hủy hoại rồi, lại tự nhiên được thành
tựu.” Cho nên trong các sách vở đời trước có
nói: “Đầu gai nhọn như kim ai mài nó, chim thú đủ
sắc lông ai người nào vẽ. Vấn đề này tự nhiên
không có tác giả, lại không thể muốn mà thành
được. Tất cả sự vật trên thế gian không phải
tùy tâm mà chuyển biến.”
Có kệ nói:
Đầu
gai nhọn hoắc ai mài nó
Chim
thú đủ màu nào có vẽ
Mỗi
loài tùy nghiệp tự đổi thay
Sự
vật thế gian không tác giả.
Lại
có người cho rằng trời Tự tại là tác giả tạo
ra mọi vật ở thế gian này. Nếu tự nhiên vạây,
thì con người cũng chẳng cần khổ nhọc tạo nghiệp.
Khi ấy phải chăng do nhân duyên đó lưu chuyển đưa
đến, khi ra đi phải chăng cũng do nhân duyên ấy luân chuyển tự đi.
Lại
có người cho rằng do phân biệt nên tướng “Ngã”
phát sinh, cho nên thọ lấy hữu và hữu bị tiêu
diệt cũng vậy. Nếu khi thọ lấy hữu chẳng do tìm
cầu mà tự nhiên lãnh thọ, thì khi hữu hoại diệt,
tự nhiên tiêu diệt không nhờ vào sức khác.
Lại
có người cho rằng thế gian khi muốn thọ thân người,
nếu cha họ không mắc nợ người khác liền được
sinh làm người. Sinh lên trời hay làm tiên đều như
vậy. Nếu muốn sinh vào ba chỗ này mà không mắc nợ
người khác, thì họ không cần dụng công khó nhọc,
cứ cầu thì tự nhiên sinh vào chỗ mình muốn. Việc
giải thoát cũng như vậy. Trong các kinh điển đều
trình bày đầy đủ những phương pháp như vậy, mỗi
người đều được giải thoát. Người trí khi cầu
cảnh giới tốt đẹp, nhất định phải tổn hại tâm
lực. Do vậy, chúng tôi biết Thánh tử muốn cầu
giải thoát, cứ y vào lý, vào phương pháp của các
sách vở đời trước đã nói để cầu con đường
giải thoát. Nếu ai y như vậy, nhất định được giải
thoát không nghi ngờ gì nữa.
Đại
vương Tịnh Phạn, từ phụ của Thánh tử, vì yêu mến
Thánh tử mà mang lấy sầu khổ, khổ này cần được
giải trừ. Khi Thánh tử về lại cung, nếu trong ý cho
cung điện là tai vạ cần phải xa lìa thì chẳng nên
ám ảnh như vậy. Vì sao? Vì các Tiên vương đời
trước bỏ hoàng cung ra đi, vào rừng núi tu hành,
sau trở về cung điện của mình. Các vua ấy đều có
danh hiệu là vua Am-bà-lê-sa (Tùy dịch Hư Không
Tiễn), người đã bỏ cung điện vào núi tu hành,
sau bá quan thần can gián khuyến dụ, quần thần tả
hữu trước sau hộ vệ đưa vua trở về cung. Vua La-ma
(Tùy dịch Năng Hỷ), người thấy quốc gia bị kẻ
ác sách nhiễu, họ giết hại lẫn nhau chiếm cứ đất
đai, nhà vua không nỡ đứng xem, nên từ bỏ núi
rừng trở về triều chính đem chánh pháp ủng bảo
vệ quốc gia. Lại nữa, thuở xưa tại thành Da-ly có
một Đại vương tên là Đồ-lô-ma (Tùy dịch là
Thọ) cũng từ bỏ núi rừng trở về bổn quốc
bảo vệ dân chúng. Xưa có một Tiên nhân Phạm chí
tên là Bà-chỉ-lê-đê (Tùy dịch là Ly Ngôn),
lại có vua Chỉ-đề-bà (Tùy dịch Hỷ Thiên),
lại có vua Đạt-ma-da-xá (Tùy dịch Pháp Xứng), vô
lượng vô biên chư Tiên Phạm chí và các vua đều
rời bỏ núi rừng trở về cung điện của mình, vỗ
về dân chúng cai trị quốc gia. Do vậy, Thánh tử đã
nghe việc làm của các vua đời trước, ngày nay Ngài
nên trở về hoàng cung không có gì buồn khổ.
Rồi họ nói kệ:
Đây
là danh hiệu các vua xưa
Đều
bỏ thể nữ vào sơn lâm
Sau
đều bỏ núi về vương cung
Thánh
tử nay về nào có lỗi.
Lúc
ấy, Bồ-tát nghe hai sứ giả nói những lời như
vậy, liền bảo vị đại thần và Quốc sư Bà-la-môn:

–Vấn đề có hay không, nghi hay không nghi ta tự biết rõ.
Nhưng hai vấn đề này nó có lý đúng của nó, dù
ẩn hay hiện Ta đều chấp nhận. Nghe lời truyền lại
đã không có nguồn gốc, do đâu mà tin được.
Người có trí chẳng nên y vào lời không thật mà
thực hành. Như người mù muốn đi đường, đã
không có người dẫn, lại không thấy đúng làm sao
đi được. Tâm không xác quyết, thì dù tốt hay xấu
cũng như người mù ngu si kia. Đối với pháp thanh
tịnh, thấy chẳng thanh tịnh, do vì vô trí. Nay thà Ta
phát tâm tinh tấn dầu rằng chưa đắc quả, đành theo
quả báo chịu nhiều khổ đau, thật chẳng ở trong vũng
bùn lầy ngũ dục bị các bậc Thánh chê trách mà
mê muội dục lạc nhất thời.
Theo
lời các ông trình bày, từ xưa đến nay có các vua
Hư Không Tiễn, vua Năng Tác Hỷ đều từ giã núi
rừng để trở về hoàng cung. Đối với các vua này,
Ta chẳng lấy đó để chứng minh cho sự giải thoát.
Vì sao? Vì các vua này do sự học tập của họ, khi
hết thần thông lại không có một pháp tu khổ hạnh
nào khác, do vậy họ trở về hoàng cung.

Các
ông ngày nay đối với Ta chớ có ý nghó như vậy.
Ta đã lập nguyện: “Giả sử mặt trời mặt trăng
rơi xuống quả đất này, núi Tuyết hùng vó kia dù
có dời đi nơi khác, nếu Ta chưa chứng được trân
bảo của chánh pháp, vì tham thế sự đem thân phàm
phu này trở về hoàng cung thì không có việc như
vậy.” Ta thà nhảy vào hầm lửa to lớn đang ngùn
ngụt bốc cháy dữ dội, chẳng được tự lợi mà
trở về hoàng cung, không có việc như vậy.
Khi
tát phát lời thệ nguyện xong, Bồ-tát rời khỏi
chỗ ngồi từ biệt hai sứ giả, ra khỏi khu rừng,
một mình lên đường.
Khi
ấy hai sứ giả nghe Bồ-tát nói lời như vậy, đồng
thời thấy Ngài phát lời thệ nguyện dứt khoát
rời bỏ thân tộc, biết chắc chắn Ngài không trở
lại hoàng cung, cả người ngã xỉu, rồi đứng dậy
cất tiếng khóc vang, nước mắt tuôn trào ướt cả
mặt mày và cố đuổi theo Bồ-tát. Khi ấy do oai đức
của Bồ-tát quá lớn, hào quang trong thân chiếu ra
giống như ánh sáng mặt trời chói lọi, làm lòa
đôi mắt hai sứ giả, nên không thể nào thấy thân
Bồ-tát để theo kịp được.
Lúc
ấy sứ giả vọng tiếng kêu Bồ-tát:

–Cúi xin Thánh tử chớ có ý chí cứng rắn như vậy, mong
Ngài thương tưởng tâm ái mộ của chúng tôi, tâm
yêu mến của chúng tôi không thể phai nhòa, không
thể xa rời Thánh tử để về.
Hai
sứ giả vừa ái mộ Thánh tử vừa kính trọng
hướng về Đại vương Tịnh Phạn. Vì lý do đó hai
người theo Bồ-tát khắp mọi nơi, hoặc đứng, hoặc
trông, hoặc đi, hoặc chạy. Rồi hai sứ giả ra lệnh
riêng cho bốn kẻ tùy tùng âm thầm theo hầu cận sau
Thánh tử: “Các người không được rời bỏ
Thánh tử, hãy theo dõi Ngài đến nơi nào.”
Dặn
dò như vậy rồi, trong tâm sứ giả lúc ấy sầu não
đau khổ vô cùng, khóc than thảm thiết, cùng nhau thảo
luận: “Giờ đây chúng ta làm thế nào trở về
hoàng thành gặp mặt Đại vương, tâm tình của Ngài
quá đau khổ vì nhớ Thánh tử! Lời của chúng ta
làm sao tâu lên Đại vương! Khi đến gặp Đại vương,
lại biết nói lời gì đây để giải tỏa được
tâm phiền muộn của Ngài.”
Có kệ nói:
Hai
sứ nhà vua biết Thánh tử
Quyết
định không về nơi nội cung

Biệt
phái bốn người theo Thánh tử
Về
gặp nhà vua biết nói sao!

<詞 id="50096250">Phẩm 26: BỒ-TÁT HỎI ĐẠO TIÊN A-LA-LA (Phần 1)</詞>
Khi
Bồ-tát từ biệt hai sứ giả đại thần và Quốc sư
Bà-la-môn của Phụ vương, cả hai sứ giả đều rơi
lệ. Sau khi từ giã, Ngài từ từ ra đi hướng về
thành Tỳ-xá-ly. Trên đường chưa đến thành, qua
chỗ tu tập của một Tiên nhân, họ Ca-lam tên A-la-la.
Một đệ tử của Tiên nhân trông thấy Bồ-tát đi
về phía mình nên ngạc nhiên vô cùng, vì từ khi sinh
ra cho đến ngày hôm nay chưa từng thấy sự việc
này, vội chạy về chỗ Tôn sư đang ngồi. Đến nơi,
hướng về các vị đồng tử bạn học, anh ta lớn
tiếng xưng danh tánh mỗi người trong chúng, đây là
nhân giả Bạt-già-bà, kia là nhân giả Di-đa-ma-la,
nọ là nhân giả Thiết-ma…

–Này các đồng tử, các vị hãy nói rằng: “Chúng ta
ngày nay đều hoan hỷ, nên từ bỏ pháp cúng tế
này.” Ngày nay ở đây có bậc Đại đức Nhân
giả là khách phương xa đến, cần phải nghinh tiếp. Vị
Nhân giả này đã nhàm chán sự trói buộc của các
phiền não, muốn cầu giải thoát vô thượng chí
chân, là con của Đại vương Tịnh Phạn, chúa dòng họ
Thích, các tướng trang nghiêm, thân như trụ vàng,
hào quang tỏa sáng rất mực oai nghiêm, cánh tay rũ
xuống, bàn tay quá gối, bàn chân bước đi in hình
bánh xe ngàn tăm, dáng đi ung dung oai vệ trông như
trâu chúa, vòng hào quang đầy oai đức như vầng mặt
nhật, thân như vàng ròng mặc y ca-sa. Chúng ta được
nhiều phước lợi, nên đấng Vô thượng Tối tôn
đang từ từ đi đến. Chúng ta tùy theo khả năng của
mình mà chuẩn bị nghinh đón tôn trọng cung kính lễ
bái, cúng dường đầy đủ không được thiếu sót.
Rồi
đồng tử đọc kệ ca ngợi Bồ-tát:
Ung
dung đi bộ thật oai nghiêm
Đôi
mắt trông nhìn như trâu chúa
Thân
đủ tướng tốt thật trang nghiêm
Tất
cả các lông mịn hướng lên,

Bánh
xe ngàn căm dưới bàn chân
Lông
trắng giữa mày xoay tròn đẹp
Cánh
tay khỏe thẳng buông thong thả
Bậc
Đại sư tử trong nhân loại.
Đồng
tử đọc kệ tán thán Bồ-tát, rồi lại bảo các đồng tử khác:

–Này tất cả các vị đồng tử, chúng ta hãy cùng nhau đến
gặp Tôn sư thưa hỏi việc này.

Họ
cùng nhau kéo về bên Tôn sư A-la-la. Đến nơi, họ
khép nép trình bày thưa hỏi mọi việc ở trước.
Lời
thưa hỏi của các đồng tử vừa dứt, ngay lúc đó
Bồ-tát ung dung bước đến chỗ Tiên A-la-la. Tiên
nhân A-la-la trông thấy Bồ-tát, khi Ngài gần đến
nơi, vị ấy tự nhiên lên tiếng xướng to: “Lành
thay! Thánh tử mời đến đây!”

Bồ-tát
tiến đến bên cạnh Tiên nhân, hai người đối mặt
cùng nhau vấn an sức khỏe: “Ít bệnh, ít não, có an
ổn hay không?”
Vấn
an rồi Tiên nhân A-la-la mời Bồ-tát an tọa trên tấm thảm cỏ.
Có kệ:
Hai
người hội ngộ rất vui mừng
Ít
não, ít bệnh hỏi thăm nhau
Đàm
đạo vấn an trong chốc lát
Thảm
xanh thanh tịnh trải khách ngồi.
Khi
Bồ-tát đã an tọa trên thảm cỏ, Tiên A-la-la chú
tâm quán sát thân hình Bồ-tát từ đầu đến chân,
lòng rất vui mừng thấy việc chưa từng có, với
giọng nói hòa nhã đẹp ý cùng nhau đàm đạo.
Tiên
nhân đem lời ca ngợi Bồ-tát:

–Nhân giả Cù-đàm, tôi từ lâu nghe danh Nhân giả là bậc
Trượng phu, xả bỏ vương vị, cắt đứt màn lưới
thân ái ô nhiễm vượt thành xuất gia, như voi chúa
thoát khỏi xiềng xích sắt kiên cố, dứt hẳn mọi
sự ràng buộc ra sau, tự do vượt khỏi, tùy ý ra
đi. Đúng như vậy! Như vậy, ngày nay Nhân giả tâm
chí dũng mãnh, xả bỏ cung điện vào nơi núi rừng,
đối với mọi hoàn cảnh biết đủ ít muốn, là bậc
Đại trí tuệ. Bạch Nhân giả Cù-đàm, Ngài đã làm
được việc hiếm có như vậy. Đối với công đức
phú quý thế gian, Ngài đã đạt được không màng
đến, cạo bỏ râu tóc vào núi rừng, việc này thật khó làm.
Còn
các vua đời trước được đầy đủ phước báo
của một ngôi vua, thỏa mãn thú vui ngũ dục, đến
lúc tuổi già làm lễ quán đảnh cho Thái tử để
trao lại ngôi vua, rồi sau đó mới rời bỏ nội cung
xuất gia đi vào núi rừng tu hành cầu đạo. Việc
này không phải là việc khó, cũng chẳng phải ít có ở đời.
Theo
chỗ tôi biết, Nhân giả tuổi trẻ mà chẳng ham ngũ
dục, chẳng màng thế lực phú quý giàu sang, giữ
vững tâm mình đến đây cầu đạo. Ngài đã được
ngôi Chuyển luân thánh vương không thể nghó bàn, là
cảnh giới cao tột, chính đang tuổi đầy sức lực,
mà làm chủ được tâm ý, không đam mê dục vọng,
chí cầu giải thoát, không bị cảnh đời ràng buộc,
các căn không bị cảnh giới sáu trần cám dỗ, cảnh
giác được tất cả khổ trong các cõi, chẳng bị
chúng trói buộc. Tại sao vậy? Thuở xưa có vị vua
hiệu Đảnh Sinh, nhà vua thống lãnh bốn châu thiên
hạ, thế mà vẫn cho là chưa đủ, bay lên tận cõi
trời Ba mươi ba, được chúa trời Đế Thích nhường
cho nửa tòa ngồi, do vì trong tâm tham lam không biết
đủ, liền khi đó mất hết phước báo ngũ dục, bị
đọa lạc nơi trần gian. Lại có vị vua hiệu Na-hầu-sa
cũng làm vua cai trị bốn châu thiên hạ, lên cõi
trời Đao-lợi giáo hóa chư Thiên, thế mà vẫn cho
là chưa đủ, nên cũng mất ngôi Thánh vương, đọa
lạc nơi nhân gian. Cùng các trường hợp này có
các vua như: La-ma, Đà-la-hô-di, A-ba-ba-tra-ca,… lại có
các Chuyển luân thánh vương, khi được ngôi vua tâm
không biết đủ, nên đều bị mất sạch cảnh phú quý
của một vị vua. Ở đời không mấy ai khi đạt được
cảnh phú quý tột đỉnh, mà họ lấy làm thỏa mãn.
Ví như đống lửa lớn được thêm củi lại càng cháy mạnh.
Tiên
A-la-la dứt lời, Bồ-tát lại nói:
–Thưa Nhân giả Đại tiên, tôi thấy sự đời là như
vậy, lại quán sát tất cả pháp thế gian giống như
cây chuối bên trong không cứng chắc, rốt cuôïc bị
hư nát. Do vậy, tuy tôi được ngôi vua, sợ không
biết đủ, không cầu tự lợi, xa lìa dục lạc. Tôi
biết như vậy rồi du phương mọi nơi tìm cầu Chánh
đạo. Như có người đi trong đồng hoang mất bạn đồng
hành, không biết phương hướng, không rõ lối đi,
lại không có người hướng đạo, mới đi khắp đó
đây để tìm kẻ chỉ lối. Tôi nay cũng vậy.
Bồ-tát
vừa nói lời như vậy. Tiên A-la-la liền bạch Bồ-tát:

–Thưa Nhân giả Cù-đàm, tôi từ lâu đã biết được tư
tưởng của Đại só, nên biết đối với sự giải
thoát, Nhân giả là bậc rất tài giỏi.
Bấy
giờ trong đại chúng có một đồng tử là đệ tử
của Tiên A-la-la chắp tay bạch bổn sư xin tán thán
Bồ-tát. Đồng tử nói:
–Thưa thầy, vị này thật hy hữu không thể nghó bàn, biết
rõ tâm mình. Còn các vua thuở xưa khi còn niên
thiếu ở trong cung điẹân thọ hưởng ngũ dục, rồi
sau đó đến tuổi già râu tóc bạc trắng, họ mới
làm lễ quán đảnh truyền trao ngôi vua cho Thái tử,
để vào rừng núi tu tập hành đạo, mà thành Tiên.
Còn người này không phải vậy, đang niên thiếu sức
lực cường tráng, rất ít tật bệnh, khí lực sung
túc, tóc đen như quạ, thân thể mềm dẻo, tinh thần
hết sức dũng mãnh, chẳng thiếu vật gì, chính là
thời kỳ tâm ý buông lung say đắm thú vui ngũ dục,
lại được phụ vương tuổi già trao cho vương vị. Thế
mà người chẳng màng địa vị, chẳng ham phước báo,
lìa bỏ thế gian, xuất gia vào núi cầu đạo.
Tiên
A-la-la bạch Bồ-tát:

–Nhân giả phát tâm muốn cầu việc gì, muốn thành tựu
đạo quả gì, mới phát tâm vào chốn rừng núi
này?
Bồ-tát đáp:
–Thưa Tôn giả Đại sư, tôi thấy tất cả chúng sinh ở
thế gian bị sinh, già, bệnh, chết trói buộc không thể
vượt khỏi, nên nay tôi phát tâm tinh tấn như vậy.
Tiên A-la-la lại hỏi:
–Thưa Nhân giả Cù-đàm, Ngài phát sinh tuệ nhãn như vậy,
phát sinh tưởng như vậy, điều này rất chân thật.
Tại sao như vậy?
Rồi vị ấy nói kệ:
Vượt
trên các pháp chỉ thực hành
Trì
giới, thiền định chẳng qua tâm
Kẻ
thù số một là ân ái
Già
chết khủng bố khắp ba cõi.
Tiên
A-la-la nói kệ rồi, có một đồng tử ở trong chúng
là đệ tử của Tiên nhân thưa Bồ-tát:

–Ngày nay Nhân giả xả bỏ thân ái quyến thuộc mà vào nơi
đây có ý gì chăng?
Bồ-tát đáp:
–Thế giới có tụ tập nhóm hợp, phải có phân ly. Ta
biết như vậy, nên phát tâm muốn cầu đạo Chí chân.

Lúc
ấy Tiên A-la-la lại bạch Bồ-tát:

–Thưa Nhân giả, ngày nay Ngài sẽ được giải thoát. Tại
sao? Chúng sinh bị chìm đắm trong bùn dục vọng khó
vượt qua. Thế gian còn bị trói buộc bởi sợi dây
phiền não bền chắc, một mình Nhân giả hiểu rõ tâm
mình. Giờ đây ta sẽ nói về pháp môn giải thoát
là tâm ái, Nhân giả cần phải xa lìa. Tâm ái nghóa
là gì? Là con giao long rất độc ác ở nơi thế gian.
Nó cư trú trong nước tâm của chúng sinh, làm mất
tất cả lợi ích. Vì lý do đó ta quán sát người
thế gian không phải chánh hạnh. Người có khả năng
tu pháp chánh hạnh này phải là người trí xa lìa ái
nhiễm, cần phải phát tâm, đoạn kiến chấp hữu
tướng, làm theo pháp vô tướng.
Bồ-tát đáp:
–Thưa Tôn giả Đại tiên, tôi xin thọ giáo lời Tôn giả vừa dạy.
Tiên
A-la-la lại hỏi Bồ-tát:

–Nhân giả lãnh thọ thế nào?
Bồ-tát đáp:
–Người thế gian do chấp tướng nên bị tướng ấy trói. Phàm
cha mẹ sinh con, nuôi dưỡng giáo dục để xây dựng
gia thế. Nuôi dưỡng giáo dục con cái để gia thế
phát triển, thành tựu sự nghiệp. Vì lý do đó, cha
mẹ nuôi dưỡng con cái. Nếu không có động cơ ấy,
dù là quyến thuộc, cũng không thân cạân, huống
lại là người dưng. Phàm người gần gũi vì mong
cầu tham lợi. Bạn thật thân thiết với người thật khó tìm thấy.
Tiên
A-la-la lại ca ngợi:

–Hay thay Nhân giả! Ngày nay Ngài đã biết tất cả pháp
thế gian, vậy là Sa-môn Cù-đàm hiểu rõ tất cả các trí.
Lúc
bấy giờ, trong pháp hội có một đồng tử cũng là
đệ tử của Tiên A-la-la bạch Bồ-tát:

–Thưa Nhân giả Cù-đàm, ngày nay Ngài đã được niềm
vui tối thượng. Tại sao? Vì Ngài từ từ xa lìa tất
cả ân ái, thì chứng được các pháp không phiền
não của thế gian. Tại vì sao? Vì tôi nhận thấy thế
gian, ít có người không yêu thương vợ con, không
mưu cầu tài sản, nên không giơ hai tay kêu khóc với
cuộc đời. Mà ngược lại tôi thấy có nhiều người
không ít muốn, không biết đủ, keo kiết của cải,
khởi lòng tham đắm quyền lợi thế gian, nhà nhà
đều đưa tay kêu khóc.
Rồi vị ấy nói kệ:
Thế
gian ít thấy người biết đủ
Ít
muốn không cầu khỏi khổ đau
Sở
dó kêu khóc do ân ái
Phần
nhiều tham đắm gom tài sản.
Khi
ấy Tiên A-la-la bạch Bồ-tát:

–Hy hữu thay Nhân giả Cù-đàm! Trí tuệ Ngài quảng bác,
như vậy ngày nay Nhân giả thật là dũng mãnh, chế
phục các căn không để các dục nhiễm tăng trưởng,
không bị dục vọng lôi cuốn.
Bồ-tát
hỏi Tôn giả A-la-la:

–Thưa Tôn giả Đại Tiên, tại sao các căn không được an
định? Muốn hàng phục nó phải dùng phương pháp gì?
Cúi xin Tôn giả vì tôi giải thích.
Tiên A-la-la đáp:
–Này Sa-môn Đại só, ta nay sẽ vì Đại só trình bày tổng
quát các phương pháp hàng phục, phàm là người
thế gian muốn thoát ly sinh tử, hãy chú ý lắng nghe.
Có kệ nói:
Đại
tôn Tiên nhân A-la-la
Mở
mang thần trí cho Bồ-tát
Đây
bằng kết quả của tự thân
Trình
bày phân biệt điều cốt yếu.
Này
Đại só Cù-đàm, phàm muốn loại trừ thể và tướng
các căn và cảnh giới của căn, cần phải tư duy
phân biệt như thế này. Tại sao? Vì tất cả các căn
và tất cả các trần cảnh đã do phân biệt mà
biết, nên đều phải loại bỏ, cho đến cảnh ái
nhiễm trong các căn, sự nhiễm do ái làm cho tham đắm,
do sự tham đắm này, làm cho chúng sinh chìm trong thế
gian không thể thoát ly ra được. Các kẻ phàm phu
chịu khổ trói buộc bởi lòng tham ái. Tất cả tham
ái đều do cảnh giới nên có những sự khổ như
vậy. Đại só phải hiểu do nhân duyên gì?
Rồi nói kệ:
Dê
núi bị giết bởi tiếng kêu
Bướm
nọ thiêu thân vì ánh lửa
Cá
kia mắc câu bởi đớp mồi
Cảnh
đời lôi cuốn người phải chết.
Lúc
bấy giờ Bồ-tát nghe bài kệ này xong, lại hỏi:
–Ngày nay Tôn giả thuyết minh phương pháp điều phục các
căn, do nhiều nhân duyên hợp lại mà thành, thể
tánh trống không giả dối không thật, giống như hầm
lửa, như giấc chiêm bao, như trò ảo thuật, như sương
trên cỏ. Ngày nay, tâm tôi suy xét nên biết được như vậy.
Tiên
A-la-la lại hỏi Bồ-tát Đại só:

–Vì lý do gì Nhân giả nói cảnh giới vọng tưởng không
lợi ích?
Bồ-tát đáp:
–Phàm người muốn nương các cảnh giới để thọ lấy quả
báo, cũng như xây nhà cửa muốn che ánh sáng mặt
trời hay tránh mưa gió, như người khát đi tìm nước
uống, người đói tìm kiếm thức ăn, như dơ bẩn
muốn tắm rửa thân thể, như người lõa thể tìm y
phục để che thân, như người khốn khổ thiếu phương
tiện thì tìm cầu xe cộ, muốn hết lạnh thì tìm chỗ
ấm, muốn trừ chỗ nóng nên tìm nơi mát, muốn khỏi
mệt mỏi nên ngồi nơi giường chiếu. Các việc tìm
cầu như vạây đều do các khổ đến bức xúc bản
thân, do đó mới tìm cầu giải thoát nỗi bức xúc
giống như người bệnh nặng mới tìm lương y. Tất cả
sự mong cầu của người đời đều như vậy.
Tiên A-la-la ca ngợi:

–Tư tưởng của Nhân giả Cù-đàm thật hy hữu! Đại
đức tại sao ở trong thế gian mà phát sinh tư tưởng
vô thường một cách dễ dàng như vậy? Hy hữu thay!
Hy hữu thay! Thấy được chân thật. Đại đức là
bậc lợi căn, thông minh, dễ ngộ. Người hiểu rõ
các pháp như vậy gọi là bậc thấy được chân lý,
nếu hiểu khác đây thì gọi là sai lầm mê muội.
Đúng như lời Nhân giả nói: “Vì đói mà tìm thức
ăn, tránh mưa che gió mà làm nhà, do vì trừ nóng
lạnh… thay thế đoạt của nhau, người thế gian phát
sinh vọng tưởng cho là an vui.”
Tiên
nhân lại tán thán:

–Nhân giả Cù-đàm thật là chiếc cầu pháp có khả năng
chịu đựng trọng tải lớn. Tuy ta truyền dạy giáo
pháp, trước phải quán sát căn cơ đệ tử có thọ
lãnh được giáo pháp hay không, rồi sau đó mới
nói các luận. Theo tôi nhạân thấy Nhân giả không
phải như vậy, bất kỳ hành động gì đều thích nghi
mọi trường hợp, chẳng cần giai đoạn quan sát. Ta
sẽ vì Nhân giả nói hết những nghóa chân thật trong luận.
Bồ-tát
nghe Tiên A-la-la nói như vậy, hết sức hoan hỷ, rồi lại nói:
–Ngày nay Tôn giả chưa biết lòng trung thành của tôi, mà
lại vì tôi dạy ngay những giáo pháp vi diệu như
vậy. Tôi biết tướng này tuy chưa được ích, nay đã
được lợi. Tại sao? Ví như có người muốn thấy
cảnh vật phải có ánh sáng, như người đi xa cần
có kẻ hướng đạo giỏi, như người muốn qua bờ
bên kia sông cần kẻ đưa đò. Ngày nay Nhân giả khai
thị tâm tôi cũng như vậy. Cúi xin Tôn giả vì tôi
dạy những chỗ hiểu biết của Ngài, làm thế nào
để giải thoát sinh, già, bệnh, chết.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096251">QUYỂN 22</卷>
<詞 id="50096252">Phẩm 26: BỒ-TÁT HỎI ĐẠO TIÊN A-LA-LA (Phần 2)</詞>
Lúc
bấy giờ Tiên A-la-la biết rõ tâm Bồ-tát có đầy
đủ năng lực, nên trình bày giáo lý quyết định
thành tựu trong luận của mình, mà nói kệ:
Sa-môn
Cù-đàm hãy lắng nghe
Luận
ta có nói “tổng thành tựu”
Tuy
ngài còn ở trong phiền não

Mai
sau giải thoát tự nhiên thành.

Sau
khi nói kệ rồi, Tiên A-la-la lại nói:
–Phàm mỗi chúng sinh có hai phần: Một là bổn tánh, hai là
biến hóa. Hợp hai phần này gọi là chúng sinh.
–Bổn tánh là gì? Tức là ngũ đại. Ngũ đại là gì? Đó
là địa, thủy, hỏa, phong và không đại cùng ngã và
vô tướng gọi là tánh Bản thể.

–Biến hóa là gì? Tức là cảnh giới của các căn như
tay, chân, nói năng, đi đứng qua lại… và phần tinh
thần gọi là Biến hóa.
Nếu
biết các cảnh giới như vậy, gọi là biết cảnh
giới. Biết cảnh giới nghóa là gì? Là sự hiểu
biết của ngã. Tư duy về ngã nghóa là gì? Là sự tư
duy của người trí.
Rồi vị ấy nói kệ:
Nếu
như biết được các căn trần
Thế
là biết rõ các cảnh giới.
Cảnh
giới biết rõ phải thế nào?
Biết
do tư duy của người trí.
Tiên
nhân A-la-la nói:
–Thế nào là tư duy về ngã? Người này giống như Tiên
Ca-tỳ-la và đệ tử của vị ấy cho sự suy lường
là cảnh giới của ý. Còn con của Tiên nhân
Ba-xà-ba-đề gọi chỗ hiểu biết sâu xa của ý cũng
vậy. Như có người biết rõ con người luôn chịu sự
đau khổ của cảnh sinh, già, bệnh, chết một cách
chắc chắn, lại vì người khác giải thích, khiến họ
xa lìa tư duy lý này, thì biết rõ tất cả các pháp đều vô tướng.
Tiên nhân lại nói:
–Nhân phiền não là gì? Là kẻ vô trí tham đắm các
nghiệp, những nghiệp như vậy thuộc về nhân phiền
não. Nhân phiền não đó có bốn loại. Người chưa
giải thoát sinh tử, do vì họ chưa giải thoát phiền
não. Bốn nhân phiền não là gì? Một là không tin.
Hai là chấp ngã. Ba là nghi ngờ. Bốn là không xác định.
1.Thế nào là không tin? Thường làm trái ngược,
đáng lẽ hiểu như thế này, mà ngược lại không
biết. Như vậy gọi là không tin.
2.Thế nào là chấp ngã? Nói cái này là ta, cái kia
chẳng phải là ta, ta nói như thê này, ta lãnh thọ
như vậy, ta đi, ta đứng, tướng ta, thân ta…. Xưng ta
như vậy, mà mình chẳng hay biết. Như vậy gọi là chấp ngã.
3.Thế nào là nghi ngờ? Đây không phải là nghi tất
cả mà chỉ ở một vật. Như cục bùn. Như vậy gọi là nghi ngờ.
4.Thế nào là không xác định? Như vậy là đúng, phải
cũng như vậy, chẳng phải cũng như vậy. Tâm ý tưởng
đến tất cả các nghiệp đây là chúng, đây là ta,
là đây, là kia … Như vậy gọi là không xác định.
Dư
tàn nghóa là chưa biết chỗ thù thắng, chưa giác,
bắt đầu giác, chưa chứng tự tánh, hay mới chứng
biết, gọi là dư tàn.
Thế
nào là không có phương tiện? Người không có trí
tuệ thì không biết được phương tiện. Do không có
phương tiện, không thể trình bày. Như vậy gọi là
không có phương tiện.
Thế
nào là nhiễm trước? Nghóa là người vô trí đối
với các cảnh được thấy, nghe, cảm xúc và hiểu
biết liền sinh tâm tham nhiễm; hoặc ý tham đắm, hoặc
thân tham đắm, hoặc khẩu tham đắm; hoặc ý nghiệp
tham đắm tất cả cảnh giới. Với nơi không nên tham
đắm mà mê hoặc tham đắm, như vậy gọi là nhiễm trước.
Thế
nào là sa ngã? Nghóa là ta là chỗ kia, chỗ kia là
ta. Nếu có ý nghó tư duy như vậy, gọi là sa ngã. Do
nhân duyên đó rơi vào phiền não, gọi là vô đức,
gọi là vô trí, gọi là năm chỗ khổ não không vui.
Chỗ không vui gọi là hắc ám, ngu si, đại si và hai
tạp trụ là năm chỗ.
Sao
gọi là hắc ám? Nghóa là lười biếng.
Sao
gọi là ngu si? Nghóa là sinh tử.
Sao
gọi là đại si? Nghóa là hành dục. Tại sao? Tại đây
giả sử như có bậc đại đức mà vẫn còn bị mê
hoặc không biết tỉnh ngộ. Cho nên gọi là đại si.
Hai
tạp trụ nghóa là giận và hờn; lại hai tạp trụ
còn gọi là trễ nãi và biếng nhác.
Chúng
sinh bị vô minh không biết như vậy để tu, nên si mê
chìm đắm trong năm chỗ này, ở trong biển khổ phiền
não thuận theo dòng sinh tử. Ta nghe, ta biết, ta thấy,
ta làm rồi dạy cho người khác làm, ta đạt đến như
vậy. Do tâm như vậy, do ý như vậy, đưa chúng ta đến
chỗ luân hồi trong biển phiền não.
Bốn
thứ nguyên nhân trên, nó ràng buộc quấn chặt
chúng sinh trong phiền não, mà nói là không nhân
quả! Đại đức Cù-đàm, Ngài phải biết các việc như vậy.
Rồi
Tiên A-la-la nói kệ:
Nếu
người muốn đạt đến chánh kiến
Tứ
thiền thanh tịnh nơi giải thoát
Nếu
tâm hiểu rõ trí kia rồi
Chân
Thánh, phi Thánh đều biết rõ.
Phân
biệt như trên cần thông suốt
Như
vậy gọi là hiểu tứ thiền
Các
hành vô hành đều xả bỏ
Ngữ
văn ngôn tự đều không còn.
Đại
phạm cảnh trời là chốn ấy
Tuyên
dương phạm hạnh ở trần gian
Nếu
ai giữ trọn pháp môn này
Sẽ
được sinh về trời Đại phạm.
Lúc
bấy giờ Bồ-tát nghe Tiên A-la-la nói lời như vậy,
Ngài lại hỏi phương pháp thực hành:

–Nếu thực hành các phương tiện thì đến cõi nào và
dựng tịnh hạnh, tu hành, cần phải hành chỗ nào và
pháp gì? Xin Tôn giả vì tôi giải thích tất cả.
Lúc
ấy Tiên A-la-la căn cứ nghóa “tôn thể” trong tổng
luận của mình, đem giải thích đầy đủ cho Bồ-tát nghe:
–Này Nhân giả Cù-đàm, phàm người muốn tu hành cần
phải rời bỏ cung điện, theo hạnh người xuất gia
khất thực để sống, phát thệ nguyện rộng lớn,
giữ gìn giới hạnh, đời sống đạm bạc, ẩm thực
y phục, đồ ngủ nghỉ phải biết thích nghi hoàn cảnh,
sống một mình ở nơi vắng vẻ. Theo sự hiểu biết
của tôi thì trong các luận có dạy: “Thấy các sai
lầm của tham dục, sân hận, ngu si và cần phải lánh
xa. Điều phục các căn, xa lìa dục vọng, nhập vào
chánh định hưởng nhiều khoái lạc đi vào Sơ thiền.
Bấy giờ ở nơi vắng lặng xa lìa các dục, không
còn ác pháp, phân biệt sinh ly, tức chứng Sơ thiền.
Được Sơ thiền rồi trở lại tư duy phân biệt như
vậy, lần lần được an lạc. Đã được an lạc rồi,
lại trụ trong định vắng lặng, do nương vào sức định
này, ý lại càng xa lìa tham dục sân hận…, càng xa
lìa phiền não, tâm được hoan hỷ, càng hoan hỷ thì
trí tuêï lại càng thêm tăng trưởng, lúc ấy liền
sinh lên cung điện Phạm thiên. Đã sinh vào cõi Phạm
thiên rồi, lại tư duy phân biệt thế này: Cảnh giới
này sẽ làm rối loạn trí tuệ của ta cần phải loại
trừ. Loại trừ cảnh giới này rồi liền chứng Nhị
thiền, tâm rất hoan hỷ. Tâm đã được hoan hỷ rồi,
lại thấy hoan hỷ làm rối loạn tâm, nên cầu mong
sống cảnh giới tốt đẹp hơn, tức sinh lên cõi
trời Quang âm. Đã đến cõi Quang âm rồi, được
thọ lạc ở đấy, họ muốn xa lìa sự vui sướng đó;
sau khi xa lìa sự vui sướng này, liền chứng Tam
thiền. Ở trong Tam thiền hoàn toàn khoái lạc, mà
các cõi trời Biến tịnh ở đây càng lên cao lại
càng thù thắng, nếu có thể xả bỏ lạc thú này,
không cảm thọ, không mê đắm tức là tâm đã xả
bỏ được các thứ khổ vui, liền chứng Tứ thiền.
Như vậy ở cảnh giới này tất cả khổ vui và tâm
chấp đều bị xả bỏ.
Lại
có người, tâm họ không thỏa mãn Tứ thiền, nên
cầu pháp giải thoát, muốn vượt qua quả báo Tứ
thiền, trong tâm tư duy quán sát, thấy chúng sinh trời
Quảng quả cõi Tứ thiền trí tuệ thô thiển.”

Vị Tiên lại nói:
–Người này tư duy như vậy rồi, sau khi xuất định thấy sắc
thân của mình có các tai họa, đau khổ, muốn xả bỏ
sắc thân cầu trí tuệ tối thắng, nên phát tâm xa
lìa cảnh Tứ thiền. Người này xả bỏ các cảnh
giới thiền định, tiếp tục cầu cảnh giới tốt đẹp
hơn, mà phát tâm giống như khi phát tâm xả bỏ các
dục vọng như vừa nói ở trước. Do vì muốn xả bỏ
sắc thân thô, mà phát tâm xa lìa Tứ thiền như
vậy. Lúc bấy giờ họ phân tích các sắc tướng
trong thân thể trống không, không có ranh giới, đối
với tất cả sắc tướng từ nội thân cho đến cây
cối ngoại cảnh, phân tích tất cả vật chất thành hư
không không có giới hạn. Phân tích tất cả sắc
chất thấy rõ ràng trống không, không có giới hạn
như vậy, tức là chứng được cảnh giới thù thắng.
Kệ nói:
Cõi
trời Đại phạm thật nhiệm mầu
Tất
cả vô ngôn, thường vô tướng
Người
trí bảo rằng nhân giải thoát
Còn
gọi đó là quả Niết-bàn.
Lúc
ấy Tiên A-la-la nói kệ này rồi, lại bạch Bồ-tát:

–Thưa Nhân giả Cù-đàm, đây là cảnh giải thoát và
phương tiện đạt đến cảnh giải thoát của tôi, nay
tôi vì Nhân giả thuyết minh một cách rõ ràng. Theo
như lời trình bày của tôi, nếu Nhân giả đối với
pháp này sinh tâm hoan hỷ, Ngài có thể lãnh thọ.

Rồi vị Tiên nói kệ:
Thanh
tịnh giải thoát pháp như đây
Ta
đã biết rồi nay quảng diễn
Nhân
giả tâm ý nếu hoan hỷ
Xin
Ngài theo đây mà nhận lấy.
Tiên A-la-la lại nói:
–Thuở xưa có các Tiên nhân Kỳ-xa (nhà Tùy dịch Cầu
Thắng), Tỳ-du-xà-na (nhà Tùy dịch Ly Biệt Não),
Ba-la-xa-la (nhà Tùy dịch Tha Tiễn) và một số
các Tiên nhân khác đồng ca ngợi pháp giải thoát
này, cũng đồng tu phương pháp này mà được giải
thoát. Nhân giả là bậc Trượng phu đại trí, có
khả năng tu tập pháp môn này. Nếu Ngài chịu tu tập
sẽ được quả báo giải thoát tốt đẹp.
Khi
ấy Bồ-tát nghe Tiên nhân A-la-la nói pháp môn thanh
tịnh, nên lãnh thọ thực hành, muốn làm hạnh
Sa-môn, muốn cầu quả Sa-môn, cho nên thực hành pháp
môn này, liền chứng được. Bồ-tát khi nghe pháp
môn này từ Tiên A-la-la nói ra tin tưởng thực hành
không chút chống trái. Ngài cũng chẳng nói: “Ta đã
biết trước”, chỉ thọ trì pháp, tư duy tinh tấn,
phát sinh ý chí kiên cố cầu quả báo tốt đẹp. Khi
Ngài chứng được cảnh giới tốt đẹp ấy, cũng
không sinh tâm ngã mạn chê bai vị Tiên ấy. Nhưng,
Ngài tự suy nghó: “Chẳng riêng gì Tiên A-la-la có
đức tin, Ta cũng có đức tin như vậy! Chẳng riêng
gì Tiên A-la-la có hạnh tinh tấn, Chánh hạnh tam-muội
và Trí tuệ tam-muội… Ta cũng có các hạnh… trí
tuệ cũng lại như vậy. Ngày nay Ta sẽ cầu chứng
được pháp như Tiên A-la-la đã chứng, rồi phân
tích rõ ràng cho người nghe để họ đạt được
cảnh giới tốt đẹp đó.”

Bồ-tát
theo sự hiểu biết mà thực hành, đã chứng được
tất cả pháp hạnh do Tiên A-la-la chỉ bảo. Nhưng
Bồ-tát tu pháp môn này không lấy làm khó nhọc,
chỉ trong một thời gian ngắn Ngài đã chứng một
cách trọn vẹn. Rồi theo chỗ tu chứng của mình thuyết
minh một các thông suốt, giống như Tiên A-la-la không khác gì cả.
Rồi
Bồ-tát đến trước Tiên A-la-la thưa:

–Bạch Tôn giả A-la-la, Ngài căn cứ vào pháp trí tu chứng
của mình, rồi nói lại cho người khác nghe, phải
chăng pháp giới đó cầu sinh cảnh giới Vô tưởng?
Bồ-tát
vừa dứt lời, Tiên A-la-la lại đáp:
–Thưa Trưởng lão Cù-đàm, pháp trí như vậy tôi đã
thật chứng, trình bày lại cho người khác một cách
thông suốt rõ ràng.
Bồ-tát lại nói:
–Thưa Tôn giả tôi được nghe giáo pháp của Ngài, y như
lời Ngài dạy, tôi tin hiểu và thực hành đã
chứng được pháp ấy rồi. Nếu người trí biết
thực hành và cầu sinh cảnh giới ấy, cũng không
xả bỏ phương pháp này. Nhưng theo ý của tôi, thì
pháp này tuy vi diệu nhưng chưa đạt đến chỗ rốt
ráo. Tại sao? Với sự quán sát tư duy, theo ý tôi
cho rằng pháp này còn có khi biến động. Nhưng bản
tánh của cảnh giới này nó là như vậy, tuy đã
biết trí này là vô trí, lại phát sinh các pháp
khác. Tuy Tôn giả nói: “Ta được giải thoát thanh
tịnh.” Nếu pháp giải thoát ấy do phân biệt quán
sát mới có, thì đó chỉ là pháp nhân duyên, nên
gặp duyên thì nó phát sinh trở lại, chẳng phải
chân thật giải thoát. Giống như hạt giống gieo không
phải mùa, hoặc không hợp thời tiết, hoặc khô
nước, hoặc không gặp mưa, thì tiềm tàng trong đất
không nảy mầm. Nếu hạt giống gieo đúng mùa, độ
ẩm thích hợp, đầy đủ các duyên… hòa hợp, phát
sinh. Nay đây cũng vậy, chỉ vì vô trí chấp trước
nghiệp ái, khi xả bỏ được các thứ phân biệt
chấp trước nghiệp ái này, cho là ta được giải
thoát. Nhưng còn chấp ta giải thoát thì đều phải
xả, tức phải xả các ái do vô trí, nghiệp không
có chỗ kết hợp. Tuy hơn cảnh giới Tứ thiền ở
trước, nhưng chưa phải là chỗ chân thật. Hễ còn
phân biệt là còn chấp ngã, những vi tế ấy do ba
việc mà có. Từ các thứ phiền não vi tế này,
lại chấp có một cảnh giới vô tác dụng riêng
biệt và chấp lấy tuổi thọ lâu dài, nói rằng ta đã giải thoát.
Rồi Ngài nói kệ:
Do
các tai họa rất vi tế
Nên
thọ dụng thân không tác dụng
Kiếp
số thọ mạng thật lâu dài
Lại
chấp cho là ta giải thoát.
Bồ-tát lại nói:
–Theo như Tôn giả đã nói ở trước “Ta đã xả ngã”.
Đã nói “Ta đã xả ngã”, thì không gọi là “chân
thật xả ngã”. Nếu còn căn cứ, còn phân biệt
là chưa giải thoát, thì không thể nói là không còn
nhiều đau khổ. Do vậy phải biết, chỗ có nhiều khổ
không thể nói đó là chỗ “vô ngã giải thoát”.
Có ngã là có khổ, không thể tách rời ra được.
Cũng như ánh lửa và sức nóng, sức nóng không
thể tách rời ánh sáng lửa, ánh sáng lửa không
thể tách rời sức nóng. Thể của hai thứ riêng
nhau, trước không nay hợp lại mà có thì không
đúng. Ngã đã như vậy thì tất cả khổ não cũng
vậy. Giải thoát cõi này để đạt đến cõi kia, rồi
bị cõi kia ràng buộc, do vì trí chấp lấy cảnh giới.
Họ diệt hết sắc chỉ còn có thức, họ biết có
ngã thức tức là hữu, do có hữu nên không được
gọi là giải thoát. Vì cảnh giới thành tựu của
ngã có hơn kém. Như vậy có thể biết cảnh giới
tốt đẹp mà họ mong cầu là thế. Do vì nghóa này,
chẳng cần phải phân biệt đâu là ngã hay chẳng
phải ngã, như gỗ như vách, gỡ bỏ từng lớp lại
chồng lên từng lớp. Người có trí nên tư duy về
ngã, đều buông xả tất cả cảnh giới để được tự lợi.
Rồi Ngài nói kệ:
Thứ
tự các lớp đều buông bỏ
Như
vậy mới là xả cảnh giới
Tất
cả căn trần đều xả hết
Thế
là tự lợi với tự tha.
Bấy
giờ, trong đồ chúng của Tiên A-la-la có một đệ tử bạch Bồ-tát:

–Đại đức Cù-đàm, Ngài đến đây khiến chỗ ở của
chúng tôi đều được tốt đẹp và có tám điều được tự tại.
Bồ-tát hỏi:
–Nơi này có tự tại gì?
Khi
ấy Tiên A-la-la cắt ngang, bảo đệ tử:

–Con chớ suy nghó đến việc này. Vì lý do gì? Tự tại
nghóa là đối tất cả sự việc có khả năng quyết
định, không lệ thuộc với người khác, không theo
bạn bè, thân mình tự chứng cảnh an định mới sinh hoan hỷ.
Bồ-tát đáp:
–Tự tại không phải vậy.
Tiên A-la-la hỏi:
–Vậy việc ấy thế nào?
Bồ-tát liền đáp:
–Tự tại không phải như vậy, không phải như vậy.
Tiên A-la-la lại nói:
–Nhân giả cứ trình bày, không được nói lời uẩn khúc.
Bồ-tát nói:
–Nếu y như lời Tôn giả nói, thì hạnh này không còn
luân hồi hay sao?
Tiên A-la-la lại hỏi:
–Nhân giả vì cớ gì đưa ra câu hỏi như vậy?
Bồ-tát đáp:
–Ngày nay tâm tôi nhàm chán sự sinh muốn cầu hỏi chỗ chân chánh.
Tiên A-la-la nói:
–Này Nhân giả Cù-đàm, Ngài muốn nghe chăng, tôi sẽ vì
Ngài mà nói. Muốn khai hóa thế gian gọi đó là
ngã, chỉ có danh từ mà không sinh không già, không
thoái không lại, không trong không ngoài, không trước
không sau gọi đó là ngã. Tự tại là có thể vào
trong luân hồi, ở trong sinh tử cũng không tạm dừng.
Nó là pháp và phi pháp, trời và tất cả các cõi,
có thể đi xa, có thể tạo thành chiếc thuyền, ngồi
trên chiếc thuyền này có thể vượt qua biển thẳm,
lưu chuyển qua lại, hay tạo sinh tử, cũng hay biến
hóa, tự tại tối thắng, tối diệu tối đại, làm
chủ thế gian giáo hóa tất cả.
Bồ-tát hỏi:
–Biến hóa như thế có gì làm bằng chứng không?

Tiên A-la-la nói:
–Nghe lời hỏi của Nhân giả chắc chắn Ngài không chấp
nhận giáo nghóa mà tôi vừa nói, hoặc hiện giờ
Nhân giả tâm không ham thích nữa.
Bồ-tát nói:
–Ta không có việc ấy.
Tiên A-la-la nói:
–Đại đức Cù-đàm chớ có nghi ngờ, tùy theo ý của
Ngài, mà luận thuyết chủ trương của mình khéo tư
duy thâm nhập, để tự soi sáng. Nếu tự hiểu biết
thì không bị kẻ khác lừa dối, không nghe theo nghóa
lý khác. Chứng được như vậy gọi là tự lợi,
người khác không bằng. Nếu tâm không quyết định,
theo các luận sư khác mà chấp nhận giáo pháp của
họ, thì trí tuệ của Ngài sẽ bị tổn giảm. Nhân giả
nghe pháp của tôi, đối với mỗi pháp, hãy đọc
tụng tư duy chân chánh, quán sát ý nghó sâu xa, xét
chỗ hiểu biết của mình có điều gì nghi ngờ tùy ý
hỏi, tôi sẽ mà giải thích cho Ngài.

Bồ-tát lại nói:
–Theo như lời nói của Tôn giả, có khả năng tạo tác
biến hóa ra thế gian là bậc Tự tại. Đối với vấn
đề này tôi có nghi ngờ.
Tiên A-la-la nói:
–Theo ý Nhân giả cho nghóa này không đúng sao?
Bồ-tát lại nói:
–Tôi thấy không đúng!
Tiên A-la-la nói:
–Vì sao không đúng?
Bồ-tát lại nói:
–Lý do là tại sao nguyên nhân này chỉ có một? Nếu như
trời Tự tại biến hóa tạo tác ra thế gian, thì các
pháp chẳng được theo thứ lớp cùng nhau phát sinh
như trong hiện tại. Vòng phiền não không nên theo thứ
lớp như vậy mà chuyển. Lẽ ra tâm chúng sinh không
cần ham lợi mà tự nhiên được lợi. Lẽ ra một
chúng sinh không bị nhiều đau khổ. Lẽ ra chúng sinh
trong thế gian cúng dường trời Tự tại như cúng
dường cha mẹ, ngoài ra chư Thiên khác không được
cúng dường. Người bần cùng lẽ ra không được
nói những lời hủy nhục của họ, vì nghiệp thiện
ác đều do vị ấy, nên chúng sinh không cần nương
tựa, không cần tìm cầu, không cần tạo tác. Người
đời không cần suy nghó có trời Tự tại hay không
có trời Tự tại. Người đời phân biệt thế này:
“Nên có tạo tác hay không tạo tác?” Nếu không
có tạo tác các nghiệp thì lẽ ra tự nhiên sẽ được
quả báo. Trời Tự tại do tu tập khổ hạnh để
thành Tự tại. Nếu chúng sinh thế gian cũng thực
hành như vậy, thì tất cả chúng sinh đó cũng đều
gọi trời Tự tại hay sao? Nếu trời Tự tại vô
nhân mà tự nhiên thành trời Tự tại. Như vậy
chúng sinh khắp nơi cũng là trời Tự tại. Nếu
chúng sinh không do tự tại kiến lập, thì không được
gọi là có tự tại, đâu được gọi là trời Tự
tại thành lập chúng sinh.
Tiên
A-la-la tán thán Bồ-tát:

–Đại đức Cù-đàm trí tuệ cao xa, tiếp nhận các luận,
khéo trình bày rõ ràng. Nói tóm lại, toàn thể đều
do trí lực phân biệt hiểu biết của Ngài, nên thấy
con đường để thành tựu chân thật một cách bình
đẳng. Xin Ngài vì tôi trình bày, chớ nên từ nan
lẫn tiếc pháp bảo.
Bồ-tát lại nói:
–Ta phải cúng dường Tôn giả.
Tiên A-la-la nói:
–Tiên nhân có nhiều hạng làm sao Nhân giả cúng dường
hết được. Nhưng ngày nay Nhân giả đã là bậc
Thượng thủ, Ngài cũng nên nhận lãnh sự cúng
dường của các Tiên nhân.
Bồ-tát lại nói:
–Xin Tôn giả vì ta giải thích ý nghóa này.
Tiên A-la-la nói:
–Hàng Tiên nhân thật ra hơn tất cả thế gian, nhưng trong số
họ chưa hẳn đã sinh ra trước. Nhân giả có trí tuệ
sâu xa, xin Ngài khéo tư duy: Nghiệp có trước hay
thân có trước?
Bồ-tát hỏi:
–Nghóa này như thế nào?
Tiên A-la-la nói:
–Vấn đề này rất nan giải! Tại sao? Nếu nghiệp có trước
chẳng phải thân có trước, thì lẽ ra không thọ
thân, thân không tạo nghiệp, mà nghiệp không tự
sinh ra nghiệp, thì ai tạo ra nghiệp này? Nếu thân có
trước chẳng phải nghiệp có trước, thì không có
nghiệp. Nếu không có nghiệp, thì tại sao lại có
chúng sinh (do nghiệp) thọ thân?
Cái
gì có khả năng khai hóa thế gian, thì cái ấy không
hư hoại, nhất định thường tồn, bị giữ mãi trong ba
cõi. Đó là nguồn gốc sinh ra chúng sinh, sinh ra tự
thân. Nếu không do trời Tự tại sinh thì tất cả
chúng sinh yêu mến sắc thân, tự nó sẽ đầy đủ.
Nếu tự nó đầy đủ, thì đối với mọi nơi lẽ ra phải tự có.
Bồ-tát nói:
–Như người bệnh cầu lương y chữa trị, Ta không vấn nạn nghóa này nữa.
Lúc
bấy giờ có một Tiên nhân khổ hạnh là đệ tử
của Tiên A-la-la, bạch Bồ-tát:

–Hay thay Cù-đàm! Theo như lời nói của Tôn sư tôi, xin
không nên nạn vấn, như ý nghóa của thầy tôi nói,
hãy chấp nhận không nên tranh cãi vì việc làm như
vậy không có lợi ích. Nhân giả nên nhận lãnh lời Tôn sư tôi.
Bồ-tát lại nói:
–Ta chẳng vấn nạn làm gì, chỉ muốn hỏi giáo pháp ấy
truyền thừa ấy nguồn gốc như thế nào để biết sự thật.
Tiên
nhân khổ hạnh nói:
–Nhân giả tùy nhân duyên mà thọ lãnh giáo pháp ấy, sẽ
chứng được chân lý. Nếu nghi ngờ giáo pháp và
tranh luận, thật là phi pháp, vị lai sẽ mắc tội.

Khi
ấy vị Tiên khổ hạnh, đệ tử của A-la-la nói kệ:
Phàm
người thưa hỏi, khi nghe pháp
Tâm
ý không loạn nghóa mới thông
Nếu
như nghi ngờ lòng chê trách
Đó
là soi mói cạnh tranh nhau.
Hai
đàng tìm lỗi sinh oán hận
Tức
giận hơn thua lời nói xấu
Người
trí muốn trừ lỗi khẩu nghiệp
Nói
lý, không ý tranh hơn thua
Nghị
luận muốn hơn gọi là tham
Tranh
danh, só nhục hạ đối phương
Nhiều
lời chỉ trích, thành lỗi lớn
Dua
nịnh nghe theo, sinh kiêu hãnh.
Sân
tâm ngã mạn, tội chướng tăng
Hủy
báng cùng nhau tranh phải trái,
Điều
phải chẳng làm, làm điều trái
Tranh
cãi với nhau thành oán hận.
Bấy
giờ Bồ-tát nghe kệ này rồi, nói với vị Tiên khổ hạnh:

–Đúng vậy! Lỗi của sự tranh cãi không thể nói hết. Nhưng
Ta chỉ muốn tìm nguồn gốc truyền trao của việc thành
tựu như thế nào, chứ không phải tranh cãi tận cùng.

Khi
Bồ-tát nói như vậy, Tiên nhân khổ hạnh vẫn chưa
vừa ý. Tiên A-la-la nói:
–Đại đức Cù-đàm, đối với con đường giải thoát này
Ngài chẳng thích sao? Giáo pháp như đây là tùy
duyên không có nguồn gốc?
Bồ-tát đáp:
–Khi muốn cầu quả giải thoát phải tìm hiểu như thế?
Lúc
ấy vị đệ tử của Tiên nhân A-la-la lại nói:
–Thưa Sa-môn Cù-đàm, Nhân giả cầu quả giải thoát mà
bỏ giáo pháp chúng tôi, chỉ nhọc thân vô ích mà
thôi!
Bồ-tát đáp:
–Người cầu cái vui vô thường ở thế gian còn khó, huống
gì cầu giải thoát không trở lại!
Vị
đệ tử của Tiên nhân A-la-la lại bạch:

–Nhân giả nói không trở lại, vậy là thường đi mãi.
Bồ-tát đáp:
–Nơi ta đi đến theo ý muốn, nay đã đạt được thì trở
lại làm gì?
Tiên A-la-la nói:
–Không đi đến chỗ kia mà cũng chẳng trở lại chỗ này,
thì không được hay sao?
Bồ-tát nói:
–Việc như vậy thật là hy hữu! Tôn giả trước có nói:
“Có thọ lấy đời sau.” Sau bây giờ lại nói
không trở lại?
Tiên A-la-la đáp:
–Thật đúng như lời Nhân giả nói, thật là quá hy hữu!
Thể chân như tịch tónh, không bắt đầu, không kết
thúc, không có giới hạn, không trước không sau, đi
không xác định hoạt động, hình thể không cùng tận.
Nhưng do vị thầy vô tướng, ông chủ thiền định tạo
ra. Đó là Đại Phạm thiên.
Bồ-tát lại nói:
–Ta xin hỏi Đại Tiên Tôn giả, đến kiếp hoại tất cả
vạn vật trên cõi đại địa này như rừng rú, núi
Tu-di… cho đến cung điện trời Đế Thích, tất cả
đều bị kiếp hỏa đốt cháy. Lúc đó cõi trời Đại
phạm ở chỗ nào? Là gì? Tên gì? Làm sao có nói
năng? Quả báo công đức làm sao tồn tại? Làm sao
khi kiếp hoại vạn vật đều bị tiêu diệt, tại sao
trời Đại phạm không bị thiêu đốt?
Lúc
bấy giờ Tiên A-la-la cười nhạt lặng thinh, nhưng đệ
tử của vị ấy lại bạch Bồ-tát:

–Nhân giả là bậc trí tuệ hơn hết, tại sao Nhân giả không
biết chư Tiên trong quá khứ đã chứng được Thánh
đạo hay sao? Các Tôn giả Tiên nhân đó là
Ba-la-xa-la, Phả-la-đọa-a-tu-lê-da, Bạt-đà-na,
Ca-đố-bà-đà-na, Đà-na-đạt-đa, Đạt-lợi-đa-na-da,
Bàn-giá-la-ba-để, A-sa-đà, Bạt-ma-đạt-đa, Na-hầu
vương tử Da-da-để, Thiều-ba-lê, Ba-la-bà-giá-na,
Tỳ-đề-a, Xà-na-ca, A-bàn-để-quốc-la-để-đề-bà,
Xà-kỳ-xa-tỳ-da, Đề-tỳ-la, Tỳ-đà-ha-tỳ-da, Bà-nô,
Đề-bà-da-na, Nê-sa-đa-na-da, Da-nhã-da-na, Ni-da-bạt-đô,
Ha-lê-để, Bạt-xa-la-bà-hầu… Tất cả các Tiên
nhân như vậy, vào trong ánh sáng mặt trời mà chứng Thánh đạo.
Lúc
bấy giờ Bồ-tát bảo Tiên nhân:

–Nay người nói vào trong ánh sáng mặt trời cầu giải
thoát. Nghóa này như thế nào? Vậy Ta nên lễ bái
các vị ấy, nhưng thật ra Ta không chấp nhận sự tự tại như thế.

Khi
Bồ-tát nói lời ấy rồi, trong tâm suy nghó: “Giáo
pháp của Tiên A-la-la không phải là giáo pháp rốt
ráo.”, nên tâm Ngài chẳng vui.
Vị
đệ tử của Tiên A-la-la đoán được ý Bồ-tát,
liền từ chỗ ngồi đứng dậy bạch Bồ-tát:

–Ngày nay Nhân giả đã vượt ra ngoài giáo pháp này, ý
lại muốn cầu pháp giải thoát hơn nữa.
Bồ-tát đáp:
–Ý Ta nguyện muốn chứng được pháp như thế này: Không
phải đất, không phải nước, không phải lửa, không
phải gió, không phải hư không, không phải sắc,
không phải thanh, không phải hương vị, không phải
xúc, không phải tướng, không an vui, không sợ sệt,
không chết, không bệnh, không già, không sinh, không
phải có, không phải là không có, không thường,
không phải không thường, không dùng ngôn ngữ diễn
tả, không có giới hạn.
Rồi Ngài nói kệ:
Không
còn lỗi sinh, già, bệnh, chết
Không
đất, nước, gió, lửa và không
Vượt
khỏi ba cõi không thầy dạy
Thường
tịnh tự nhiên được giải thoát.
Khi
Tiên A-la-la nghe kệ rồi, lại bạch Bồ-tát:

–Thưa Nhân giả Cù-đàm, ngày nay bao nhiêu pháp tôi tự
chứng, đối với người khác tôi đã trình bày
một cách rõ ràng. Ngày nay, Nhân giả cũng chứng
được pháp này, đối với người khác trình bày
pháp ta đã chứng. Nhân giả đã chứng được cũng
có thể làm thầy trong đại chúng này như ta đang làm
thầy trong đại chúng này vậy. Cù-đàm ngày nay có
thể cùng ta đồng tâm, hai chúng ta lãnh đạo đại
chúng này, giáo hóa chỉ dạy họ.

Lúc
bấy giờ Tiên A-la-la tuy ở địa vị thầy nhưng đối
xử với Bồ-tát một cách bình đẳng, tự phân nửa
tòa ngồi cho Bồ-tát, cúng dường Bồ-tát, tùy theo
nhu cầu của Bồ-tát, Tiên A-la-la cung cấp một cách
đầy đủ, hết sức lấy làm vui mừng, vô cùng sung
sướng tràn ngập châu thân không thể tự chế.
Lúc
ấy Bồ-tát tự suy nghó: “Giáo pháp này không thể
đưa người đạt đến Niết-bàn, cũng không xa lìa
các dục vọng vượt khỏi phiền não, cũng không
phải thiền định tịch tịnh, diệt hết các lậu, chứng
thần thông, lại cũng không tự giác ngộ và giác
ngộ cho người khác thực hiện hạnh Sa-môn, chẳng
có thể diệt trừ các phiền não ác. Tại sao? Tu
pháp này, chỉ sinh lên cõi Phi tưởng để rồi lại
tạo nghiệp. Nên biết pháp này chẳng là đạo quả
cùng cực rốt ráo.” Suy nghó như vậy, Bồ-tát liền
từ biệt Tiên A-la-la mà ra đi.
Có kệ:

Bồ-tát
suy nghó các pháp này
Trong
tâm không thể hoan hỷ lắm
Biết
chẳng vượt đến chỗ cứu cánh
Từ
giã La-la đi tầm đạo.
Lúc
bấy giờ đồ chúng của vị Tiên A-la-la nói lời tạm
biệt cùng chia tay Bồ-tát:

–Cầu nguyện Nhân giả, nơi nào Ngài đi đến luôn luôn
được mọi sự an lành.

<詞 id="50096253">Phẩm 27: ĐÁP LỜI HỎI CON CỦA LA-MA</詞>
Lúc
bấy giờ, nơi cõi Diêm-phù-đề có một vị Đại
đạo sư tên là La-ma, ông ta đã qua đời, để lại
đồ chúng cho trưởng tử tên là Ưu-đà-la La-ma Tử,
làm chủ thống lãnh. Ưu-đà-la thường vì đại chúng
thuyết giáo pháp tu sinh lên cõi trời Phi tưởng phi
phi tưởng. Ông và đồ chúng sống trong A-lan-nhã tại
khu vườn gần thành Vương xá.
Lúc
bấy giờ, từ xa nghe danh giáo pháp ông ta hơn giáo
pháp Tiên A-la-la, Bồ-tát suy nghó: “Ta cần phải đến
cầu pháp với Ưu-đà-la La-ma Tử tu tập phạm hạnh.”
Sau khi rời chỗ ở của Tiên A-la-la, Bồ-tát chậm
rãi đi vượt qua sông Hằng, hỏi những người biết,
rồi đi đến chỗ ông ta bạch:

–Thưa Tôn giả Ưu-đà, tôi muốn ở gần Ngài, cầu lời
chỉ dạy về tu phạm hạnh.
Ưu-đà-la thưa Bồ-tát:

–Thưa Đại đức Cù-đàm, theo tôi nhận thấy Ngài là bậc
Trí tuệ, có thể nhận lãnh giáo pháp của ta mà tu
phạm hạnh. Nếu Ngài muốn thọ giáo tu phạm hạnh,
cần phải thuận tu giáo pháp của ta bằng nghiệp thanh
tịnh sẽ được quả báo.
Khi
đó Bồ-tát thọ giáo tu tập khổ hạnh với Ưu-đà-la
La-ma Tử. Do vì cầu pháp Sa-môn, tu hạnh Sa-môn, nên
Ngài cung kính chắp tay bạch:

–Thưa Nhân giả, tôi chưa rõ pháp thực hành của Ngài đã
đạt đến cảnh giới nào? Xin Ngài hãy vì tôi giải thích.
Ưu-đà-la bảo Bồ-tát:

–Này Cù-đàm, phàm chấp tướng và vô tướng là một
bệnh lớn, là ung nhọt lớn, là đại ngu si hắc ám,
nếu chín chắn tư duy, tức chứng được hữu thể vi
diệu, có thể theo thứ lớp giải thoát. Giáo pháp
này của ta gọi là giải thoát vắng lặng tối diệu,
tối thượng, tối thắng, quả giải thoát này chứng
đến cõi Phi phi tưởng. Ta đang tu tập pháp môn tối
thắng tối diệu này.

Rồi
Ưu-đà-la lại nói:
–Ở trong cõi Phi tưởng phi phi tưởng này, ở trong quá
khứ không có định nào vượt qua định này, hiện
tại cũng không có, vị lai cũng không có. Định này
tối thắng, tối diệu, tối thượng, ta đang tu pháp môn này.
Bồ-tát
nghe pháp môn này, tư duy chẳng bao lâu liền chứng
được. Ngài nghe lời chỉ giáo của Ưu-đà-la, nghe
rồi tin theo lời ấy mà nghó như thế này: “Pháp như
thế này Ta cũng có thể chứng được, tức có thể
hiểu biết được lời thật không hư dối. Ta có thể
thấy và biết như vị ấy.” Rồi Ngài lại nói với Ưu-đà-la:

–Chẳng riêng ngài hay là La-ma thân phụ của ngài có tín
hạnh, mà Ta cũng có tín hạnh như vậy; chẳng riêng
La-ma có tinh tấn chánh niệm, thiền định, trí tuệ, Ta
nay cũng có tinh tấn cho đến… trí tuệ, Ta nay tu học
pháp môn của La-ma này, ta sẽ chứng được rồi lại
vì người khác thuyết minh. Ta biết pháp này rồi, ta
chứng pháp này rồi, lại muốn cầu giáo pháp tốt đẹp hơn.
Lúc
Bồ-tát đạt được pháp môn này rồi, lại bạch Ưu-đà-la:

–Thân phụ của nhân giả thuở trước đối với cảnh giới
Phi tưởng phi phi tưởng, sau khi chứng được có dạy
lại cho người khác phải không?
Ưu-đà-la nói:
–Thưa Đại đức Cù-đàm, thân phụ tôi làm đúng như vậy.
Bồ-tát nói:
–Thưa Nhân giả Ưu-đà, tôi vâng lãnh giáo pháp của ngài
rồi thực hành, nay chứng biết một cách thông đạt.
Ưu-đà-la lại bạch Bồ-tát:

–Thưa Đại đức Cù-đàm, nếu được như vậy thì Nhân
giả cùng với thân phụ ta không khác. Nếu ngày nay
Nhân giả đã chứng được pháp này rồi, lại vâng
giữ thọ trì, thì Ngài sẽ như Tiên nhân La-ma thân
phụ ta, thống lãnh đại chúng này, diễn giải chỉ dạy họ.

Thuở
ấy Ưu-đà-la tự tu phạm hạnh không chút khuyết
điểm, muốn giữ Bồ-tát đồng tu pháp môn, để
đồng chứng pháp trí tăng thượng, nên đem đồ
cúng dường thượng hạng cúng cho Bồ-tát, tâm rất
vui mừng không thể tự chế.
Lúc
ấy Bồ-tát nói với Ưu-đà-la:

–Thưa Nhân giả, pháp môn của Ngài không phải là pháp
môn cứu cánh. Pháp cứu cánh phải là giải thoát
dục vọng, diệt trừ phiền não, nhất tâm vắng lặng,
không có các kết lậu… cho đến chứng các thần
thông, thành hạnh Sa-môn vào Đại Niết-bàn. Còn
pháp của ngài còn trở lại trong sinh tử. Vì sao? Vì
đã sinh vào cõi Phi tưởng phi phi tưởng, sau khi thọ
hết phước báo sẽ trở lại phiền não.
Bồ-tát
vừa nói xong, Ưu-đà-la lại bạch:

–Thưa Đại đức Cù-đàm, sao Ngài chẳng nghe Tiên La-ma
thân phụ của tôi đã chứng pháp này, đối với
mọi sự vật đều không còn hay biết, đã sinh vào
Phi tưởng phi phi tưởng mà còn trở lại trong sinh
tử là điều vô lý.

Ưu-đà-la
tuy tu Xa-ma-tha nhưng chỉ chứng được pháp tịch tónh,
cho rằng không tái sinh, lại cũng không thấy cảnh
giới tái sinh, nên không cầu pháp thù thắng tối
thượng, chỉ nói La-ma cha ta đã nói như vậy.
Bồ-tát
lại tư duy như thế này: “Pháp này chẳng phải pháp
cứu cánh, ta nay không nên chuyên tâm giữ pháp
này.” Rồi Bồ-tát liền từ biệt Ưu-đà-la đi nơi khác.
Có kệ nói:
Bồ-tát
tư duy quán pháp này
La-ma
thuở trước tuy tu tập
Chẳng
phải cứu cánh chân giải thoát
Liền
bỏ nơi đây đi nơi khác.

<詞 id="50096254">Phẩm 28: KHUYÊN HƯỞNG THỌ DỤC LẠC THẾ GIAN (Phần 1)</詞>
Khi
Bồ-tát từ biệt Ưu-đà-la La-ma Tử ra đi, Ngài ung
dung chậm rãi tiến về phía núi Bàn-trà-bà (Tùy
dịch Huỳnh bạch sắc). Đến dưới chân núi, Ngài
tìm chỗ đất bằng phẳng, ngồi kiết già dưới một
cội cây, thân hình đoan chánh tập trung tư tưởng ở
trong chánh niệm bất động, giống như có người bị
lửa cháy trên đầu, cấp tốc tiêu diệt vứt lửa
xuống đất. Bấy giờ, trong tâm Bồ-tát muốn trừ
sạch hết phiền não cũng như vậy.
Bồ-tát
tư duy: “Không biết bao giờ Ta đập tan khối đại
phiền não! Không biết bao giờ Ta phá được kho tàng
đại ngu si để chứng quả Vô thượng Chánh đẳng
Chánh giác! Chúng sinh đang chìm đắm trong biển sinh
tử, không biết bao giờ làm cho họ thoát khỏi!”
Ngài tư duy như vậy rồi, oai đức thể hiện rực rỡ.
Lúc
ấy trong núi có nhiều hạng người, hoặc đi lượm
củi, hoặc đi lượm phân bò, hoặc đi săn thú, hoặc
đi cày làm ruộng, hoặc đi chăn trâu, cùng những
người đi đường… Họ trông thấy Bồ-tát ngồi
dưới gốc cây trong núi Bàn-trà-bà, giống như khối
ngọc hay pho tượng vàng chiếu sáng. Thấy rồi, họ
đều cho rằng điều chưa từng có, cùng nói với
nhau: “Này các người, vị này không phải người
thường, không biết từ đâu đến đây?” Hoặc họ
cho rằng đây phải chăng là thần núi Bàn-trà? Hoặc
họ cho rằng đây phải chăng là Tiên nhân tu ở
trong núi Bàn-trà-bà? Hoặc họ cho rằng đây phải
chăng là vị Thần minh ở xứ nào đến? Hoặc họ cho
rằng đây phải chăng là vị thần hôï núi
Tỳ-phú-la? Hoặc họ cho rằng đây phải chăng là vị
thần thủ hộ núi Kỳ-xà-quật? Hoặc họ cho rằng,
đây phải chăng là vị thần đại địa từ dưới
đất xuất hiện? Hoặc họ cho rằng đây phải chăng
là Thiên tử cõi trời từ hư không giáng hạ đến
đây. Bọn họ đều nghi ngờ không biết lý do gì
thân thể vị thần này sáng chói oai đức trang
nghiêm, chiếu sáng cả núi, giống như ánh sáng vầng
nhật nguyệt chiếu khắp, như hoa các cây Sa-la đều
khoe sắc. Đây chẳng phải là ánh sáng của bậc Đại
nhân thì làm sao có thể hiện được những việc như
vậy!

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096255">QUYỂN 23</卷>
<詞 id="50096256">Phẩm 28: KHUYÊN HƯỞNG THỌ DỤC LẠC THẾ GIAN (Phần 2)</詞>
Qua
đêm ấy, ngày hôm sau trời vừa tảng sáng, Bồ-tát
mặc y phục chỉnh tề rời khỏi núi Bàn-trà đi chậm
rãi vào thành Vương xá khất thực. Trên đường
đi, Ngài quán sát các ấm đều khổ, không, vô
thường, muốn cầu pháp Vô dư đại Niết-bàn. Ngài
nhìn xa một tầm, điều phục các căn, các cảnh ô
nhiễm chấp trước đều bị đoạn trừ không còn một
vết ô trược. Rồi Ngài lại nghó như thế này: “Hôm
nay Ta khất thực mà không có bình bát, khi được
vật thực, biết đựng vào đâu.” Nghó rồi, Ngài
liền đi chung quanh tìm xin bát mà không có. Bỗng thấy
nơi kia có một ao sen, Ngài liền nói với người giữ ao:
–Xin Nhân giả vui lòng cho tôi một lá sen trong ao?
Người
giữ ao nghe qua liền đồng ý, vào ao ngắt lấy một
lá sen dâng cho Bồ-tát. Bồ-tát nhận lá sen, rồi
hướng về thành khất thực.
Lúc
bấy giờ dân chúng trong ngoài thành Vương xá quan
sát tỉ mỉ cử chỉ của Bồ-tát, đồng thời lại
thấy Bồ-tát có oai thần rực rỡ, thấy rồi tâm
họ cho là việc quá ư hy hữu, cùng nhau bàn tán: “Vị
này phải chăng là vị trời Đại Tự tại ba mắt
giáng đến xứ này? Trong số đó có những người
sắp kinh doanh sự nghiệp đi làm ăn xa phương khác,
họ vừa thấy Bồ-tát liền đổi ý không đi, lại
cùng nhau kéo về hướng Bồ-tát; hoặc có người
sắp làm sự việc, giữa đường thấy dung nghi của
Bồ-tát họ liền bỏ sự việc hướng về Bồ-tát;
hoặc có người đang ngồi vừa thấy Bồ-tát, bất
chợt vùng dậy chạy mau đến bên Bồ-tát; hoặc có
người hướng về phía Bồ-tát chắp tay cung kính;
hoặc có người cúi đầu lễ bái; hoặc có người
dùng âm thanh tao nhã ca ngợi Bồ-tát: “Lành thay!
Lành thay! Ngài đến đây!.” Khi ấy tất cả dân
chúng trong thành Vương xá thấy Bồ-tát, không một
ai mà không hoan hỷ ái mộ. Hoặc trong thành có những
kẻ nhiều chuyện nói lời đảo loạn, lời phù phiếm
khi đối trước Bồ-tát họ đều lặng thinh đi theo
Bồ-tát. Hoặc có già trẻ trai gái ở bốn phương
thành Vương xá, họ sắp làm những việc khác đều
bỏ việc của mình đều chiêm ngưỡng Bồ-tát mắt
không nháy, cho là việc chưa từng có, quan sát thân
hình Bồ-tát một cách tỉ mỉ: Mặt mày mắt trán, vai
cổ tay chân cùng hành vi cử chỉ. Một khi họ quán
sát một nơi nào trên thân, đều ưa thích, không thể
nhìn sang nơi khác.
Bấy
giờ Bồ-tát đang độ thiếu niên cường tráng, xinh
đẹp, chính là thời kỳ tràn đầy nhựa sống sắc
đẹp như nở hoa, mà lại xả bỏ cung điện xuất gia
tầm đạo. Giữa đôi chân mày của Ngài có sợi
lông trắng xoay về bên phải, hai hàng lông mày dài
nhỏ, đôi mắt lớn dài rộng, uy đức tỏa khắp,
thân thể sáng rực, uy nghiêm đáng kính, chiếu khắp
xa gần, giữa hai mươi ngón tay và chân đều có màng
mỏng liên kết như mành lưới. Ngài có tài trị hóa
tất cả nhân thiên, oai đức thần lực của Bồ-tát
bao trùm tất cả, trong thế gian không ai sánh bằng.
Có bài kệ:
Trên
đường Bồ-tát ung dung bước
Quần
chúng đua nhau đồng chiêm ngưỡng
Chỉ
thấy ánh sáng một phần thân
Thấy
rồi liền phát tâm hoan hỷ.
Đôi
mày nhỏ dài như vòng nguyệt
Đôi
mắt xanh đen như trâu chúa
Thân
thể trong sáng tỏa hào quang
Mười
ngón tay chân có màn lưới,
Người
xem thấy sắc đẹp tuyệt vời
Đại
chúng tự nhiên theo Bồ-tát
Chiêm
ngưỡng tướng tốt thật trang nghiêm
Tất
cả mọi người rất hoan hỷ.
Bấy
giờ thần thủ hộ thành Vương xá thấy oai nghi của
Bồ-tát, tâm hoảng sợ run rẩy chẳng an, thầm nghó:
“Đây là vị đại thần xứ nào muốn đến chỗ ở
của ta?” Khi ấy Bồ-tát được vô số dân bao vây
chung quanh tả hữu trước sau, để chiêm ngưỡng dung
nhan Bồ-tát. Ngài đi bộ từ từ hướng về thành
Vương xá để khất thực, với y phục nghiêm chỉnh,
nhất tâm định ý, chăm chú thúc liễm các căn, đôi
mắt đăm chiêu nhìn xuống, hai tay nâng đỡ lá sen
dùng làm bình bát, hai chân nhẹ nhàng bước đều
không chậm không nhanh hướng về phía trước, lúc đi
lúc đứng, khi cúi xuống ngước lên, nói chung mọi
cử chỉ đầy đủ oai nghi ung dung, tự tại, mọi người
trông thấy đều rất hoan hỷ. Ngài chứng pháp thiền
chỉ tối thượng tối thắng, tâm được điều hòa,
thân thể uyển chuyển, như tượng vương được thuần
hóa, không có điều uế trược giống như ao nước
trong sạch, thân luôn luôn tỏa hào quang chung quang độ
một tầm, như cây Sa-la đang độ nở hoa, như pho tượng
vàng từ đất xuất hiện, đầy đủ các tướng trang
nghiêm một cách viên mãn, như mặt trăng giữa đám
sao trên bầu trời đen tối, như vầng nhật chiếu sáng cả thế gian.
Khi
ấy tất cả tầng lớp dân chúng trong thành Vương xá
thấy Bồ-tát đi trên đường phố tâm họ đều hoan
hỷ cho là việc chưa từng có. Hoặc như hạng thương
gia giao dịch buôn bán trong thành thì đình chỉ việc
buôn bán không đến chợ; hoặc có nơi tửu điếm
bình thường có nhiều người say sưa tinh thần điên
đảo rối loạn, thì hôm nay họ đều tỉnh táo không
ăn uống say sưa, bỏ tất cả yến hội ca hát, đều
cùng nhau chạy nhanh đến chỗ Bồ-tát; hoặc có người
đi theo hai bên để chiêm ngưỡng Bồ-tát; hoặc có
người chạy về phía trước xoay cổ lại xem; hoặc có
người đi đàng sau.
Lại
trong thành Vương xá có vô số phụ nữ, hoặc họ
tựa bên cửa đi, hoặc đứng bên trong cửa sổ,
hoặc có người ở trong lầu hay trên cao ốc mà
trông, hôm đó mọi sinh hoạt thường ngày đều nghỉ
cả để trông nhìn Bồ-tát. Trong thành, nhà nhà đều
mở cửa hoan hỷ đón mừng, họ cùng nhau nói:
“Người này là ai? Từ đâu đến đây? Thuộc dòng
họ nào? Danh hiệu là chi mà dung nhan xinh đẹp, hành
động dễ cảm mến thế này? Mà chúng ta từ xưa đến
giờ chưa từng thấy tướng mạo đẹp đẽ khác
thường như vậy phải chăng là Sa-môn hay Bà-la-môn?”
Tiếng ca tụng vang khắp trong ngoài thành.
Lúc
bấy giờ vua nước Ma-già-đà tên là Tần-đầu-sa-la
họ Thí-ni đóng đô tại thành Vương xá, khi chưa lên
ngôi đã mong cầu với năm nguyện:
1.Sớm lên ngôi khi còn tuổi trẻ.
2.Sau khi lên ngôi nguyện trong quốc độ tôi trị hóa,
gặp được Đức Phật Thế Tôn xuất hiện.
3.Nếu khi Phật xuất hiện ở đời, tôi đích thân
phụng thờ cúng dường Phật.
4.Nếu sau khi được phụng thờ cúng dường rồi, cúi
xin Phật vì tôi thuyết pháp đáp ứng như sở nguyện.
5.Nếu Phật đã vì tôi thuyết pháp, tôi nghe pháp rồi,
nguyện không hủy báng, được pháp rồi theo đó phụng hành.
Khi
vua Tần-đầu-sa-la ngồi trên lầu cao có hàng đại
thần hầu chung quanh, xa xa nhìn thấy Bồ-tát cùng đám
người từ từ kéo nhau vào thành Vương xá. Nhà
vua vừa thoáng thấy Bồ-tát, rất đỗi ngạc nhiên,
vội vã xuống lầu, mở cửa cung ra khỏi thành. Nhà
vua thấy oai nghi cử chỉ thân hình đoan chánh của
Bồ-tát không ai sánh bằng giống như mặt trăng xuất
hiện giữa đám sao trên bầu trời đen tối, được
mọi người ưa thích ngắm xem, giống như ngọc ma-ni
trong ngoài trong suốt sáng rực. Tôn nhan Bồ-tát tràn
đầy oai đức chói sáng trang nghiêm cũng như vạây.
Vua
Tần-đầu thấy tôn nhan Bồ-tát tốt đẹp như vậy,
liền bảo quần thần:

–Ta từ khi sinh ra cho đến hôm nay, chưa từng thấy người
nào có mắt mũi, mặt mày, sắc thân hình dung như
vậy. Trán cao rộng bằng phẳng, trong sáng phân minh,
chiếu soi tỏ rõ, giống như hoa sen trong nước mà
chẳng dính một tí nước. Thân đầy oai đức, tất
cả lông trên mình đều xoay về phía hữu. Giữa hai
chân mày có sợi lông trắng trong sạch tợ như lưu
ly hay bạch ngọc, cũng giống như bọt sữa sáng chói
vô cùng, giống như ánh sáng trăng rằm. Hai bàn chân
mỗi bước đi để lại trên mặt đất hình ngàn căm
xe không sai lệch; không có trạng thái kinh hãi run
sợ, trí tuệ Ngài yên tónh như núi Tu-di. Không biết
từ đâu Ngài xuất hiện đến thành này.
Này
các khanh, nên xem xét người này thuộc dòng họ
nào? Con ai? Sinh ở nước nào? Danh hiệu là chi mà
có hình dung tốt đẹp đáng yêu đáng mến, không
biết lý do gì du hành đến đây?
Bấy
giờ, trong các đại thần, hoặc có người cho rằng
vị này là Thiên vương, có người cho là trời Đế
Thích, có người lại cho rằng là Đại Long vương, có
người cho rằng là vua A-tu-la Tỳ-ma-chất-đa, có người
cho rằng là vua A-tu-la Bà-lê, có người cho rằng là
thần vương Hộ thế Tỳ-sa-môn, có người cho rằng
là Nhật Thiên tử, có người cho rằng là Nguyệt
Thiên tử, có người cho rằng là trời Đại Tự
tại, có người cho rằng là Phạm thiên.
Lại
có các bốc sư Bà-la-môn tâu:

–Tâu Đại vương, ngài phải biết, theo lời dạy từ trước
đến sau trong các luận của chúng tôi, thì người
này nhất định là Chuyển luân thánh vương. Vì sao? Vì
hôm nay thấy thân thể vị đại só này có đầy đủ các tướng tốt.
Trong
số đại thần lại có người tâu:

–Xin Đại vương phải biết thật có việc này. Tại sao?
Cách đây chẳng bao xa hơn mười do-tuần về phía Bắc,
dưới chân núi Tuyết có dòng họ Thích. Dòng họ
này có một quốc gia tên là Ca-tỳ-la Bà-tô-đô.
Vua cai trị nước này thuộc dòng họ Thích tên là
Tịnh Phạn, hạ sinh một Thái tử quý danh là
Tất-đạt-đa, họ Thích còn gọi là Cù-đàm. Ngày
sinh Thái tử, nhà vua liền mời các tướng sư
Bà-la-môn đến xem tướng. Khi các tướng sư xem xong
tâu với Đại vương: “Bạch Đại vương, xin ngài
biết cho, đồng tử này đủ hai tướng:
1.Nếu Ngài ở tại gia sẽ làm Chuyển luân thánh vương,
đứng đầu trong bốn châu thiên hạ giữ gìn cõi
đại địa, cho đến dùng đúng pháp trị hóa thế gian.
2.Nếu xả bỏ vương vị, nhất định thành Vô thượng
Chánh đẳng Chánh giác, danh tiếng vang khắp mười phương.

Bạch
Đại vương, người này chắc chắn là Thái tử
Tất-đạt-đa không còn nghi ngờ gì nữa. Vì sao? Vì
vị ấy nay đã xả bỏ quốc thành xuất gia, cạo bỏ
râu tóc, sắc thân như vàng ròng mặc chiếc ca-sa du hành đến đây.

Rồi vị ấy nói kệ:
Tướng
sư nước nọ dự đoán rằng
Chẳng
ở ngôi vua ắt thành Phật
Chắc
chắn người này con họ Thích
Xuất
gia khổ hạnh mong giác ngộ.
Nghe
vị đại thần nói xong, vua Tần-đầu-sa-la suy nghó: “Như
thuở xưa ta từng phát nguyện, nếu đúng như vậy thì
nguyện ta được thành tựu.” Nhà vua liền bảo hai đại thần:

–Nếu hai khanh hiểu biết, mau đi theo dõi người xuất gia kia
dừng nghỉ ở nơi nào, sau khi đã biết chỗ ở, nên
cấp tốc về báo lại cho ta biết. Sau đó, ta đích
thân đến chiêm ngưỡng và cúng dường thưa hỏi
nhận lãnh những điều chưa từng nghe.
Hai
đại thần vâng thánh chỉ, cùng nhau đi theo sau Bồ-tát,
không chút nào rời.

Bồ-tát
ở trong thành Vương xá, khi khất thực, nhìn thấy
mọi nơi quần chúng đều đông nghịt nên suy nghó:
“Quần chúng này không nơi nương tựa, không có ai
cứu giúp, thường bị sinh già bệnh chết trói mà
không biết sợ hãi lo âu, lại cũng không biết cầu
đạo cứu cánh, không có đạo sư, lại ngu si hôn
ám, chìm đắm trong phiền não, ngày ngày bị tổn hại,
vì si mê vô trí nên không hay biết. Do đó tham đắm
thân ngũ ấm khổ, không, vô thường, mà không biết
nhàm chán xa lìa.” Bồ-tát tư duy như vậy rồi, phát
khởi lòng từ bi, gia tăng, tinh tấn dũng mãnh gấp
bội phần, hàng phục tâm ý mình, với ý nghó: “Ta
nay sẽ làm chỗ nương tựa cho tất cả người thế
gian. Ta sẽ cứu vớt sự khổ não cho thế gian. Ta sẽ
vì thế gian giảng nói đến chỗ chấm dứt sinh già
bệnh chết.”
Bấy
giờ đôi mắt của Bồ-tát nhìn về phía trước
chừng khoảng một đường cày, im lặng chăm chú từ
từ cất bước, oai nghi tề chỉnh tuần tự khất thực
khắp thành Vương xá. Sau khi khất thực xong, Ngài ung
dung rời khỏi thành, lần lần hướng về núi
Bàn-trà-bà, tiến đến gần chân núi, ngồi bên bờ
một dòng suối, chánh niệm an tọa, tùy thức ăn ngon
dở, như pháp mà thọ dụng. Ăn xong Ngài xếp y, rửa
tay chân, liền lên tận đảnh núi Bàn-trà, đi về
phía Nam, tìm được một khu rừng có dòng suối trong
mát, cây cối tươi tốt, cành lá hoa quả sum suê, có
nhiều loại chim thú dạo chơi trong đó. Ngài đến
giữa những cây đại thọ trải tấm thảm cỏ ngồi
kiết già mắt hướng về phương Đông, thân hình ngay
ngắn, chánh ý tư duy, điềm nhiên an tọa, như sư tử
bước vào trong hang không chút kinh sợ, thân đắp
chiếc ca-sa ánh sáng rực rỡ, dung mạo đoan nghiêm
tốt đẹp, ánh sáng tỏa khắp, giống như ánh sáng
mặt trời xuất hiện ban mai.
Có kệ:
Núi
Bàn-trà rừng cây sầm uất
Chim
thú dạo chơi rất thỏa tình
Thân
đắp ca-sa như trăng sáng
Ánh
sáng tràn ngập tợ bình minh.
Bấy
giờ Bồ-tát ngồi dưới gốc cây tư duy thế này:
“Ta nên ở nơi đây tu học: Không nhân, không ngã,
không chúng sinh, không thọ mạng, không chúng sinh,
lại không chủ tể, không có thắng ngã và không
dưỡng dục, cái thân ngũ ấm này tất cả đều
không, không có mạng cũng không có thức. Tất cả
các pháp chỉ là giả danh gọi là chúng sinh mà
thôi.”
Lúc
ấy hai vị đại thần của vua Tần-đầu-sa-la, luôn luôn
theo sát bên Bồ-tát. Rồi một người ngồi về phía
trước cách Bồ-tát không xa, còn một người vội
vã về báo tin cho vua Tần-đầu-sa-la biết. Sứ giả
đến nơi, quỳ xuống tâu Đại vương:

–Thưa Đại vương nên biết, người xuất gia đó khất thực
xong rời thành Vương xá hướng về núi Bàn-trà,
sau khi thọ trai xong… cho đến thân ngồi nghiêm chỉnh,
mặt hướng về phương Nam (như nói ở trên).
Ngày nay Đại vương muốn chiêm bái, xin Ngài mau mau đến đó.
Đại
vương Tần-đầu-sa-la nghe sứ giả trình bày dứt lời,
liền ra lệnh sắm sửa hành trang xa giá chỉnh tề tốt
đẹp, lên xe trực chỉ về núi Bàn-trà. Khi vua
Tần-đầu vừa đến chân núi, từ xa trông thấy
thân hình đoan chánh của Bồ-tát, tâm vui thích vô
cùng, nào là dung nhan như trăng sáng giữa đám sao
trong bầu trời đen tối, như khối lửa khổng lồ sáng
rực giữa núi rừng tối tăm, như làn điện chớp
xé tan đám mây mù dày đặc. Vua nước Ma-già-đà
thấy Bồ-tát ngồi dưới gốc cây cũng như vậy.
Thấy rồi nhà vua cho là việc quá ư hy hữu, hết sức
vui mừng tràn ngập châu thân, rộn khắp cả người
vội vã bước xuống xe đi bộ đến bên Bồ-tát vấn
an sức khỏe, bạch Ngài:

–Ngài ít bệnh não, tứ đại có an ổn chăng?
Có kệ:
Vua
trông Bồ-tát như Thiên chủ
Thân
thể sáng lòa lòng hoan hỷ
Vấn
an sức khỏe, thân an ổn
Ít
bệnh, ít buồn, thân không bệnh.
Lúc
bấy giờ Bồ-tát mỉm cười, dùng giọng Phạm thiên
nói lời tao nhã dịu dàng, câu văn phân biệt, từ
ngữ rõ ràng không có lời ô nhiễm thăm hỏi vua
Tần-đầu-sa-la nước Ma-già:

–Đại vương tốt đẹp, rất an lành, có tài trị hóa dân
chúng. Đại vương từ nơi xa nào đến? Xin tạm ngồi
an nghỉ. Không biết ngài mưu cầu việc gì mà nhọc
sức đến đây?
Vua
Tần-đầu-sa-la nghe Bồ-tát vấn an như vậy, tiến đến
trước Bồ-tát, ngồi an ổn trên một phiến đá. Nhà
vua muốn trắc nghiệm tâm Bồ-tát nên bạch:

–Thưa Nhân giả, hôm nay nếu Ngài không từ nan mỏi mệt,
cho trẫm hỏi vài lời, vì trong lòng trẫm có điều
nghi ngờ, cúi xin Nhân giả giải tỏa mối nghi.
Nhà vua liền hỏi:
–Nhân giả là người gì? Là chư Thiên hay loài rồng? Là
Phạm thiên hay Đế Thích? Là người hay thần linh?
Với
tâm không kiêu mạn, không tham dục, không sân hận
để nhổ sạch tất cả gai phiền não, lại cũng không
tâm dua nịnh, Bồ-tát đáp lời vua Tần-đầu-sa-la nước Ma-già:

–Xin Đại vương biết cho, Ta chẳng phải là chư Thiên,
chẳng phải là loài rồng, chẳng phải là Phạm thiên…
Ta là người. Này Đại vương, Ta muốn cầu đạo tịch
tónh, nên bỏ ngai vàng xuất gia.
Vua
Tần-đầu-sa-la nước Ma-già bạch Bồ-tát:

–Thưa Nhân giả Tỳ-kheo, thấy Nhân giả lòng ta rất hoan hỷ,
do vì ngày nay có điều uẩn khúc cũng do vì ta ái
kính Nhân giả, muốn hỏi đôi lời, cúi xin Nhân giả
vui lòng nghe cho. Vì sao Nhân giả đang độ thanh xuân,
sức lực dồi dào khỏe mạnh, lại hình dung đoan
chánh dịu dàng đẹp đẽ không ai sánh bằng, chính là
thời kỳ mặc tình thọ hưởng thú vui, lại phát tâm
xa lìa vương cung xuất gia làm Sa-môn, ngồi một mình
trong núi vắng? Lại nữa, Nhân giả có thân hình như
vậy, thật đáng thoa hương chiên-đàn, chẳng nên đắp
ca-sa thế này! Hai tay Nhân giả với những ngón có
đường chỉ như bức họa, chỉ nên trị hóa dân
chúng, nhận lấy đầy đủ cao lương trăm vị tùy ý
thưởng thức, nào phải bưng bát đi từng nhà xin ăn.
Rồi vua nói kệ:
Thân
Ngài nên thoa hương chiên-đàn

Chẳng
nên mặc tấm ca-sa cũ
Bàn
tay Ngài chỉ đạo thế gian
Đâu
phải sống hành nghề khất thực.
Vua
Tần-đầu-sa-la nói kệ này rồi, lại bạch Bồ-tát:

–Ngày nay Nhân giả vì ái kính phụ vương nên không nhận
vương vị, xả tục xuất gia. Nay tôi thỉnh Nhân giả ở
lại nước tôi thọ hưởng ngũ dục, những gì Nhân
giả cần dùng tôi đều xin cung cấp theo ý muốn. Như
cần tiền của tôi xin cung cấp tiền của… cho đến
các thể nữ hầu hạ của tôi, đều cung cấp cho Nhân
giả. Tôi sẽ phân đôi đất nước cho Nhân giả cai
trị, Nhân giả có thể ở nơi đất nước tôi nhận
lãnh vương vị, tôi cung phụng Nhân giả không có gì
thiếu hụt. Vì sao như vậy? Tôi nhận thấy thân thể
Nhân giả dịu dàng chẳng nên sống trong cảnh núi
rừng vắng vẻ, lại ngồi trên đất với thảm cỏ
khô, sợ e tổn thương đến sức khỏe sinh ra bệnh
tật. Xin Ngài trị vì quốc gia tôi độ một thời gian
ngắn, khi nào phụ vương Nhân giả già yếu, Ngài sẽ
trở về bổn quốc lên ngôi vua. Nếu ngày nay Nhân
giả đoái tưởng đến tôi, thương xót đến tôi,
xin Nhân giả nhận lãnh vương vị, rồi ở đây cai
trị. Như Nhân giả tự cho mình là dòng họ tôn quý
của một đại tộc, chê quốc gia tôi chật hẹp, đất
đai nhơ nhớp thì tôi cùng quần thần bá quan vạn
dân, vì Nhân giả mở mang bờ cõi biên cương, để
quốc gia to lớn rộng rãi hơn, rồi cùng Nhân giả cai
trị. Lúc đó, tôi nguyện được bang giao cùng quý
tộc, kết nghóa thâm tình như quyến thuộc. Mong Nhân
giả chẳng nên nghi ngờ cho là không chân thật.
Rồi vua nói kệ:
Nhân
giả tự cho dòng đại tộc
Chê
nước trẫm nhỏ chẳng nhận lời
Trẫm
với đại thần cộng bá quan
Mở
mang bờ cõi thêm rộng lớn.
Lúc
bấy giờ vua nước Ma-già-đà nói kệ rồi, lại thưa Bồ-tát:

–Tôi có tâm ái kính tôn trọng Nhân giả, mà ngày nay
Ngài đi khất thực độ nhật. Ngài hãy nỗ lực
phát tâm rộng rãi nhận lấy địa vị, tài sản và
thú vui ngũ dục. Vì cớ sao Nhân giả lại nhận việc
này? Ở trong cung thưởng thức sắc đẹp của thể
nữ vui chơi hoan lạc, đã có thể làm người hưởng
phước báo thế gian, ở vị lai cũng vậy. Nếu ngày
nay Ngài không thọ hưởng ba việc này, hay xả bỏ
một trong ba việc, thì trong hiện tại hay vị lai cũng
không được đầy đủ phước báo. Nếu có nhận
lấy cũng bị thiếu hụt. Do vậy, Nhân giả hãy phát
tâm rộng rãi để thọ hưởng ba thú vui này. Thọ
hưởng ba thú vui đó, Ngài sẽ sử dụng thời thiếu
niên với quả báo hình dung tuấn tú nhận lấy là
địa vị, tiền tài và dục lạc. Người đàn ông ở
thế gian đôi khi hưởng thọ dục là để sinh con cái
thừa kế. Đây là tài sản quý báu nhất. Cho nên
Nhân giả đừng để bỏ qua cơ hội!
Lại
nữa như đôi cánh tay khỏe của Nhân giả phải dùng
vào việc cung tên, đâu được bỏ uổng một đời
như vậy. Thuở xưa, vua Đảnh Sinh dùng sức dũng kiện
của mình cai trị bốn châu thiên hạ cho đến cung trời
Đao-lợi. Ngày nay Nhân giả phải đảm trách việc như
vậy. Tại sao? Ngày nay tôi vì thương xót tất cả dân
chúng mà mời thỉnh Ngài như vậy, tôi cũng chẳng
lấy tư cách vua chúa mà ân cần khuyên thỉnh. Tôi
thấy thân hình Nhân giả đoan trang mà thương tiếc
buồn bã rơi lệ, không nỡ làm thinh, nên tâm thán
phục càng tăng bội phần, do đó mới ân cần chịu
khó mời thỉnh như vậy. Ngày nay Nhân giả đang độ
sức khỏe dồi dào, nên ở thế gian hưởng dục,
chờ đến tuổi già sức yếu, chừng đó mới xả tục xuất gia.
Lại
nữa, thưa Nhân giả, tổ tiên từ trước đến giờ
đều theo hoàng tộc của mình, đến khi tuổi già mới
đem việc quốc gia trao lại cho Thái tử hoặc đại
thần. Sau đó, xả bỏ vương vị, xuất gia vào núi tu tập.
Lại
nữa, thưa Nhân giả, chư Tiên nhân đời trước có
dạy rằng phàm con người lúc thiếu niên phải thọ
hưởng dục lạc, đến lúc trung niên nên kinh doanh sự
nghiệp cầu tiền tài để sống, đến khi già yếu mới
xả bỏ tài sản giao lại cho con cái, rồi tu các pháp
khổ hạnh. Như vậy đối với mọi phương diện xã
hội đều xây dựng chu toàn. Ngược lại người lúc
niên thiếu không thọ dục lạc, lúc trung niên không
xây dựng sự nghiệp, việc làm như vậy chính là
oán thù của bản thân, cũng gọi là giặc. Đến khi
tuổi già, các căn suy yếu khó mà tiếp nhận dục lạc.
Lại
nữa, thưa Nhân giả, giả sử thiếu thời muốn tu
pháp khổ hạnh, cũng bị các căn đòi hỏi ngũ dục.
Đến tuổi già trong tâm suy nghó muốn đoạn tuyệt các
dục lạc, thì cũng dễ hộ trì các căn sinh tâm xấu
hổ, ý mới được vắng lặng.
Lại
nữa, thưa Nhân giả, ở thế gian lúc thiếu niên
chính là thời kỳ sung sức, không thể thấy đạo cao
xa, sẽ có nhiều sự sai lầm. Đến tuổi trung niên,
khí huyết dần dần suy yếu, thời kỳ phóng dật đã
qua. Như có người qua được cánh đồng hoang, đứng
nghỉ, thở than: “Ta đã vượt qua cánh đồng này.”
Vậy ngày nay Nhân giả đang độ thanh xuân, chính là
lúc hưởng thụ, nguyện xin Nhân giả tùy ý nhiều ít nên thọ dục.
Lại
nữa, thưa Nhân giả, thuở thiếu niên các căn khó
điều phục nếu Nhân giả muốn thực hành các pháp
sự, ưa mến các pháp hạnh, phải theo pháp nhà Ngài,
cúng tế chư Thiên. Nhờ sự cúng tế đó cũng được
sinh lên trời. Nhân giả ở trong nhà dùng vàng,
bạc, ngọc ngà quý giá trang sức nơi thân và hai
tay, các vật quý tỏa ánh sáng như ngọn đèn.
Lại
nữa, thưa Nhân giả, các vua đời xưa đầu đội mão
báu, thân thể trang sức, thường ở trong cung cúng
tế chư Thiên, hành các pháp hạnh, lập hội Vô già
rồi mới vào trong núi tu các pháp đại tiên để
cầu quả giải thoát. Ngày nay Nhân giả nên học các
vị vua ấy, làm theo mỗi độ tuổi.

Vua
nước Ma-già dùng đủ cách đem những lời ủy dụ
như vậy, muốn khuyến thỉnh Bồ-tát hoàn tục. Nghe vua
nước Ma-già khuyến thỉnh, Ngài không biến đổi sợ
sệt, thân tâm không lay động vắng lặng an trụ như
núi Tu-di, không sinh ý tưởng gì khác, thu nhiếp các
căn, ba nghiệp thanh tịnh.
Có bài kệ:
Vua
Ma-già-đà khuyên Bồ-tát
Như
tình bằng hữu trao điều lợi
Bồ-tát
bằng ba nghiệp thanh tịnh
Đáp
lại như sen không thấm nước.
Bồ-tát bảo:

–Này Đại vương nước Ma-già-đà, ngài nói ra những lời
bất thiện, lời đó giống như lời của kẻ vô trí,
chẳng xứng đáng lời nói mẫu mực của bậc Đại
vương trong thiên hạ. Nếu Đại vương có tâm chân
thật đối với Ta, dầu lời nói thành thật đó
cũng không lợi ích, cũng chẳng phải thương mến Ta,
đối với Ta thật tổn hại. Người ác ở đời
không có từ tâm, cũng giống như người phú quý
mà khiếp nhược. Nếu muốn làm lợi ích thế gian,
cần phải chỉ dạy những gì thu thập từ quá khứ
mới là bằng hữu, mới là giúp đỡ họ phát
đạt. Phàm người thấy bạn bè gặp hoạn nạn chẳng
rời nhau, đồng tâm hợp lực bên nhau, mới gọi là
quen biết. Ta cho rằng, khi phú quý sao lại không thể
làm bằng hữu tri thức! Người nào khi được tài
sản, theo pháp phân chia cho bạn không mất mát thì
gọi là bạn thân. Người ấy có thể dùng tài sản
lâu dài. Khi dạy bảo nhau, họ không chịu nghe lời
hoặc vì nghiệp từ trước mà bị mất tài sản thì
sau ta cũng không hối hận. Như nhà vua ngày nay cùng
ta kết giao là tri thức, thật sự có tâm ái kính
ta, đem những việc như vậy chỉ bảo Ta; Ta có thể tán
đồng hay không tán đồng ý kiến của nhà vua.
Bồ-tát
nói lời như vậy, lại bảo nhà vua:

–Đại vương phải biết, Ta cầu đạo là sợ cảnh sinh già
bệnh chết, cầu pháp giải thoát nên chọn lấy cuộc
sống thế này. Thân tộc quyến thuộc thật rất yêu
mến ái kính, khó xa lìa họ. Họ khóc kể ão não
nước mắt tràn ngập mặt mày, hoặc vì Ta mà bỏ
mạng. Ta bỏ tất cả đi đến đây, vì biết việc tham
đắm ngũ dục thế gian là nguyên nhân của nhiều điều bất thiện.
Lại
nữa, này Đại vương, Ta thật chẳng sợ rắn độc,
cũng không sợ sấm sét của thiên lôi, cũng không
sợ trận hỏa hoạn bị cuồng phong thổi cháy dữ dội
thiêu đốt cả đồng nội ao hồ, chỉ sợ cảnh ngũ
dục bức xúc thân tâm. Vì sao? Đại vương phải biết
cảnh ngũ dục vô thường cũng như giặc dữ cướp
tất cả công đức, giả dối không thật như trò ảo
thuật hiện trong thế gian, nó mê hoặc người đời
cho là sự thật. Người ngu si không biết nên say
đắm. Huống chi chính mình thọ hưởng ngũ dục.
Bồ-tát nói kệ:
Ngũ
dục vô thường cướp công đức
Sáu
trần như huyễn hại chúng sinh,
Dối
gạt người đời mắc quả báo
Bậc
trí sao lại sống với chúng.
Vô
trí thiên đường không thỏa mãn
Huống
ở nhân gian lại vừa lòng
Đam
mê dục nhiễm nào có biết
Đâu
khác lửa hồng đốt cỏ khô!
Chuyển
luân thuở trước hiệu Đảnh Sinh
Cai
trị bốn châu ngồi xe báu
Được
Đế Thích ngồi chung nửa tòa
Bỗng
khởi lòng tham liền đọa lạc.
Dầu
làm bá chủ đại địa này
Tham
tâm vẫn muốn tìm thuộc địa
Hưởng
dục người đời nào biết chán
Ví
như biển cả nhận nước sông.
Bồ-tát
nói kệ rồi lại bảo:

–Đại vương phải biết, thuở xưa có một vị Chuyển luân
thánh vương tên Na-hầu-sa, thống lãnh bốn châu thiên
hạ cho đến cung trời Đao-lợi, giáo hóa cả nhân
thiên, nhưng lòng tham vô đáy, do vậy mà đọa lạc trong nhân gian.
Lại
nữa, này Đại vương, có Chuyển luân thánh vương
tên Y-la cai trị bốn châu thiên hạ cho đến cung trời
Đao-lợi, nhưng lòng tham muốn vô độ, nên bị chết.
Lại
nữa, này Đại vương, vua A-tu-la Bà-lê sau khi lên
ngôi vua, lúc cùng Đế Thích chiến đấu bị thua, Đế
Thích chiến thắng chiếm đoạt sơn hà. Rồi Đế Thích
lại bị vua Na-hầu-sa chiếm đoạt; Na-hầu-sa vương sau
lại bị trời Đế Thích chiếm lại. Như vậy, cảnh
giới trời người luân phiên thay ngôi đổi chủ
đều là vô thường, hễ ai có năng lực hơn thì sẽ
làm chủ. Như vậy người có trí hơn nên quán sát
tư duy thế này: Cảnh giới vô thường thay đổi trong
chốc lát làm sao tin được! Chỉ có những vị Tiên
nhân ở trong rừng núi, ăn toàn hoa quả, rễ lá
dược thảo, thân mặc vỏ cây hay da lông thú đã
chết, thân thể ốm gầy chỉ còn da bọc xương, họ
muốn vượt qua hết tất cả phiền não, thoát ly thế
gian, cầu quả giải thoát Niết-bàn Vô vi. Còn ai
buông lung bị ngũ dục ràng buộc, đọa lạc vào luân
hồi. Thử hỏi, người trí ai lại tham đắm ngũ dục.
Nếu say đắm ngũ dục là tự chuốc lấy oán thù vào mình.
Bồ-tát lại nói kệ:
Tiên
nhân ở động nơi rừng núi
Ăn
quả uống nước mặc vỏ cây
Đầu
tuy búi tóc thân gầy ốm
Mong
cầu giải thoát lìa ái dục.
Nếu
không tự chế hàng phục được
Cũng
bị ngũ dục nó kéo lôi
Dục
oán vô thường là thế ấy
Người
trí chẳng nên dính mắc vào.
Bồ-tát
nói kệ rồi, lại bảo:

–Đại vương phải biết, chúng sinh ở trong cõi dục vì muốn
thọ hưởng khoái lạc, mà tìm cảnh dục để hòa
hợp, khi đã đạt cảnh dục rồi, lại không thỏa
mãn. Người vô trí thọ hưởng ngũ dục như vậy
không nhàm chán, hiện tại bị khổ não vô cùng,
trong tương lai sẽ bị tai ương hoạn nạn. Bởi vậy
người trí không mơ tưởng ái dục. Người trí thấy
kẻ tạo nghiệp đen tối, thọ khổ vô cùng. Nếu muốn
được an ổn không nên tạo nghiệp, không nên hưởng
thọ dục lạc, cần phải xa tránh tất cả dục lạc.
Nếu có hội họp phải biết có ly biệt, buông lung
tình dục thì tâm phóng dật, phóng dật tăng trưởng
thì tạo các nghiệp bất thiện, kết quả của bất
thiện là đọa vào địa ngục. Trong quá khứ đã làm
việc khổ lớn, hiện tại được các dục, sau khi
được dục rồi phải cố gắng bảo vệ, nếu không
bảo vệ được thì lại bị rơi mất.
Lại
nữa, này Đại vương, người trí đối với các ái
dục ấy, tư duy thế này: Cảnh giới người trời
cũng giống như vật mình mượn kẻ khác, chẳng phải
vật thường tồn của mình, vì lý do gì đem tâm tham
đắm. Tất cả quả báo cõi nhân thiên như sương
trên cỏ, như đầu rắn độc, như đống xương trên
bãi tha ma, lại như cục thịt đầu tiên nơi bào thai
của người phụ nữ, như giấc chiêm bao, như trò ảo
thuật, cũng như đống lửa. Tất cả các cõi khổ
não tai ương, không thật như vậy. Chúng sinh luôn
luôn bị tất cả các thứ đó bức xúc khổ não.
Nên người trí không đem tâm say đắm ái dục.
Lại
nữa, này Đại vương, như trong các luận có nói:
Vào thời quá khứ ở thành Mị-thệ-la có một ông
vua mù tên là Đầu-đề-lại-tra, tuy mù mắt nhưng
sinh hạ nhiều con, tất cả một trăm người con đều
bậc tài trí. Riêng người em nhà vua có năm chục
người con, anh em chú bác tổng cộng một trăm năm
chục người. Sau khi hai anh em nhà vua qua đời, các con
của hai vị này muốn tranh ngôi vua vì nhân duyên quả
báo ái dục, nên sát hại lẫn nhau không còn một người.
Lại
nữa, này Đại vương, như khi khoảng đồng hoang ao hồ
Đàn-trà-ca bị đốt cháy, các ác quỷ lại sát hại loài súc sinh.
Lại
dưới núi Tu-di có hai anh em Tu-la vì đồng yêu một
mỹ nữ, hai người chiến đấu để giành mỹ nhân,
cả hai đều bị thương vong.

Lại
nữa, các lò súc sinh ở thế gian, trồng các trụ
cây buộc vào đó đủ loại súc vật để cắt mổ.
Các
ái dục cũng như vậy, làm sao người trí có thể
tham dục lạc cho được.
Rồi Ngài nói kệ:
Thuở
xưa Tu-la hai huynh đệ
Yêu
một mỹ nữ giết hại nhau
Cốt
nhục tương tàn vì háo sắc
Kẻ
trí biết vậy chẳng đam mê.
Bồ-tát lại nói:
–Đại vương phải biết, hoặc lại có người vì ham ngũ dục
mong cầu sinh lên trời hay sinh nhân gian, sau khi được
sinh vào cõi đó rồi thì say mê ngũ dục, toàn thân
như chìm vào nước sôi hay sa vào hầm lửa. Cảnh
giới vô thường dốt gạt như vậy, cũng chỉ vì ngũ
dục mà chuốc lấy oan nghiệp vào thân. Làm sao đem
tâm luyến ái cho được!
Rồi Ngài nói kệ:
Ngu
si ái dục khiến bần cùng
Ràng
buộc tổn thương nhiều đau khổ
Trông
mong nhớ dục mau thành việc
Nào
biết cạn sức đời sau khổ.
Bồ-tát lại nói:
–Này Đại vương nước Ma-già-đà, Ta biết ngũ dục có
tội lỗi đau khổ như vậy, nên nhà vua chẳng nên lấy
ngũ dục mà khuyến dụ Ta. Ta đang muốn đi trên con
đường vô úy. Nếu Đại vương thật là bạn tốt
với Ta, thì đem những lời khuyến dụ thế này nói
với Ta: Mong rằng đại nguyện rộng lớn của Nhân
giả sớm thành tựu, nguyện sớm thoát khỏi phiền
não. Vì sao? Vì Ta chẳng bị nhiều người rượt đuổi,
nên lánh vào trong rừng núi. Ta cũng chẳng phải bị
địch trả thù hay truy lùng, ta chẳng phải bị người
khác chiếm ngôi mà bỏ đi. Ta cũng chẳng phải cầu
đạo như các Tiên nhân đời xưa mà thoái chí trở
về. Thế nên, Ta không thuận theo lời Đại vương.
Lại
nữa, này Đại vương, như có người nắm đầu rắn
độc vứt đi, có thể muốn bắt trở lại hay không?
Như ném đuốc lửa đang cháy vào tay, có nắm bắt
lại không? Cũng như vậy! Cũng như vậy! Ta đã bỏ
ngũ dục, xuất gia rồi, mà trở lại thọ ngũ dục
thì cũng như vậy.
Lại
nữa, này Đại vương, ví như người có đôi mắt
sáng, không tốt đẹp hơn người mù mắt hay sao? Ví
như người không bị các việc ràng buộc, không tốt
đẹp hơn người bị ràng buộc trong lao ngục hay sao? Ví
như người giàu có nhiều của cải, không tốt đẹp
hơn người bần cùng đói lạnh ăn xin hay sao? Ví như
người thông minh trí tuệ, không tốt đẹp hơn người
điên cuồng hay sao? Nhưng những người ấy còn có
chỗ đẹp chứ ta đã xa lìa ngũ dục, không một thứ
nào Ta có thể tham đắm.
Lại
nữa, này Đại vương, như lời Đại vương đã nói:
“Ở lại nước ta thọ hưởng ngũ dục, tùy ý hoan
lạc, ta sẽ cung cấp tiền của và thể nữ.” Đại
vương biết cho, ta nay không chấp nhận ngũ dục thế
gian như ngài nói.
Lại
nữa, này Đại vương, khi Ta còn ở cung điện, có
vô số ngũ dục, phải bỏ sáu vạn thể nữ, xuất
gia vào rừng núi. Đại vương phải biết các thứ
như vậy, có vô lượng vô biên tai ương nguy hiểm,
lôi kéo chúng sinh vào trong địa ngục, còn dư báo
thì làm loài súc sinh, ngạ quỷ, mất hết thiện căn,
không phải là điều Thánh nhân ca ngợi.
Lại
nữa, này Đại vương, các dục lạc thế gian giống
như mây bay không một chút tạm dừng, như trận cuồng
phong không bao giờ yên nghỉ, như tháo nước trên
núi dồn dập cuốn trôi.
Lại
nữa, này Đại vương, người ngu si đam mê ngũ dục
không biết giới hạn, trầm luân trong sinh tử bị
phiền não trói buộc không thể ra khỏi, như lữ
khách trên đường dài khốn khổ mỏi mệt, lại uống
nước mặn càng uống càng khát. Đúng như vậy,
người hưởng thụ năm dục, không biết sự nguy
hiểm của nó cũng vậy.
Lại
nữa, này Đại vương, Ta nói tóm lại: Nếu như có
người đang hưởng ngũ dục cảnh trời, cho đến
cảnh dục tuyệt vời ở nhân gian. Với tất cả
những thứ dục lạc vô cùng tốt đẹp như vậy, mà
người ta thọ hưởng rồi thì không biết nhàm chán,
tham dục càng thêm, sẽ tìm các thứ dục mới lạ khác.
Lại
nữa, này Đại vương, như lời Ngài nói ở trước:
“Cùng ta trị hóa nước Ma-già-đà, ta sẽ nhường
lại nửa phần thiên hạ cho người cai trị, hoặc nhận
lấy trọn ngôi vua ta, ta đều hiến dâng tất cả và
phục vụ cho Ngài, hoặc ta hưng binh mở mang bờ cõi
khiến cho quốc gia thêm rộng lớn tươi đẹp phồn
thịnh.” Này Đại vương, ta đã từ bỏ bốn châu
thiên hạ, phong phú đầy đủ không thiếu một thứ
gì mà đi xuất gia, ngày nay đâu có thể lại tham đắm
nhận lấy vương vị nhỏ bé của một tiểu quốc hay
sao?
Lại
nữa, này Đại vương, như quả báo Sa-già Long vương
ở nơi biển cả, được nước mênh mông, với cung
điện rộng lớn đầy đủ bảy báu trang nghiêm, đâu
có thể tham sống nơi nước lỗ chân trâu hay sao?
Đại
vương phải biết, đúng như vậy! Đúng như vậy! Ta đã
phát tâm dũng mãnh, xả bỏ bốn châu thiên hạ cùng
cung điện bảy báu… cạo bỏ râu tóc, mặc áo hoại
sắc, xuất gia vào rừng núi tu tập, mà ngày nay tham
đắm vương vị thế gian thì cũng lại như vậy.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096257">QUYỂN 24</卷>
<詞 id="50096258">Phẩm 28: KHUYÊN HƯỞNG THỌ DỤC LẠC THẾ GIAN (Phần 3)</詞>
Bấy
giờ Bồ-tát bảo nhà vua:
–Như lời nói của Đại vương: “Nhân giả Tỳ-kheo thân
thể mềm mại, chẳng nên ở trong rừng núi vắng vẻ
hiu quạnh, nằm ngồi ngủ nghỉ trên thảm cỏ.” Đại
vương phải biết, khi Ta còn trong cung dùng các loại
giường quý báu, mặc tình nằm ngồi trên đó, nay
đã nhàm chán vứt bỏ đi xuất gia. Tại sao như vậy?
Đại vương nên biết, thân này yếu ớt suy thoái vô
thường, không phải vật bền chắc, là pháp hoại
diệt, có đó rồi bị vứt đi nơi nào đấy, giống
như khối đất, như nhau không khác. Lại nữa, này
Đại vương, như người có trí đã vất bỏ thây ma,
có thể lượm lại hay không? Nếu lấy trở lại,
hoàn toàn không có việc như vậy.
Lại
nữa, này Đại vương, như lời nói của ngài, nếu
đối với Ta có lòng thương mến thì nên tùy hỷ,
chớ nên trách Ta: “Khất thực độ nhật, là việc
chẳng nên làm.” Đại vương nên biết, nếu thương
mến Ta, chớ có nói như thế! Tại sao? Vì nay Ta muốn
vượt qua biển khổ hoạn nạn sinh, già, bệnh, chết,
mỗi bước đi vào đạo. Bởi vậy, Ta chọn lấy đời
sống Tỳ-kheo, vì muốn cầu quả tịch diệt an lạc, muốn
đời vị lai diệt trừ tất cả hoạn nạn, cho nên cần
phải mặc ca-sa hoại sắc.
Đại
vương nên biết, nếu có người ở hiện tại được
phước đức thọ quả báo ngũ dục, nên yêu mến
say đắm, những hạng người này thật đáng thương
xót! Nếu có người trong đời hiện tại, không đạt
được tâm tịch tónh an lạc, nhất định trong đời vị
lai chịu các khổ báo. Những chúng sinh này thật đáng
thương xót!
Lại
nữa, này Đại vương, Ta nay kinh sợ các khổ của
phiền não, nên xả tục xuất gia, muốn cầu Niết-bàn
chân thật tịch tónh. Giả sử Ta được cung trời Đế
Thích cũng chẳng ham muốn, huống là quả báo thấp hèn ở nhân gian.
Rồi Ngài nói kệ:
Ta
bị trúng tên phiền não bắn
Cần
tìm cao tịch diệt để trị
Ví
dù có được cung Đế Thích
Ta
cũng không ham huống vương vị.
Bồ-tát lại nói:
–Đại vương phải biết, như lời nói ở trước của Đại
vương: “Phàm tất cả người thế gian sống phải thủ
lợi thích hợp với ba độ tuổi.” Theo ý Ta xét
thì, đó không phải là lợi ích chân thật. Tại sao?
Vì cầu được nhiều tiền của, có được rồi một
ngày kia cũng phải hết. Mong muốn thì thêm mong muốn,
không khi nào biết đủ. Cầu pháp mới là lợi ích
chân thật. Pháp lợi có cạn sâu, tất cả có năm
công đức, Ta quyết phải tìm cầu.
Rồi Ngài nói kệ:
Sinh
già bệnh chết nếu không còn
Chân
thật trượng phu là thế ấy
Tình
đời tham dục mưu tài lợi
Ta
lìa tài sắc chỉ mong pháp.
Bồ-tát lại nói:
–Đại vương phải biết, theo lời nói ở trước của Đại
vương: “Nhân giả chưa đến tuổi già, chính đang độ
thiếu niên, cần phải lãnh ngôi vua trị vì thiên hạ,
thọ hưởng thú vui ngũ dục.” Ta chẳng phải vậy. Vì
sao? Nếu thời thiếu niên luôn luôn như vậy, thì lẽ
ra tất cả thiếu niên không già, lẽ ra tất cả chúng
sinh ở mọi cảnh giới thường xuyên không bị tử
thần lôi kéo nên tuổi thọ của chúng sinh không
nhất định. Do vậy, người trí đã cầu pháp giải
thoát tịch tónh chẳng nên thọ lãnh ngôi vua vui chơi
ngũ dục. Do đó, trong tất cả ba giai đoạn thiếu
niên, trung niên hoặc tuổi già chỉ cầu mong pháp giải
thoát sớm thành tựu, như cầu giải thoát hay cầu
thiền định, chẳng được trễ nãi chần chừ, cần
phải siêng năng tu tập, để sớm hoàn tất.
Lại
nữa, này Đại vương, như lời nói vừa rồi của
Đại vương: “Nên theo pháp nhà thiết lễ cúng tế,
lập hội bố thí, thì ở vị lai sẽ được các phước
báo tùy theo ý muốn.” Đại vương phải biết, Ta
không cầu những thú vui như vậy. Nếu các khổ não
đến bức xúc tha thiết cầu được sự an lạc thì
không phải an lạc chân thật. Kẻ phàm phu ở thế
gian muốn cầu quả báo ở đời sau mà trong hiện tại
giết hại các sinh mạng để cúng tế chư Thiên, thần
lửa…. Đây là điều vô cùng phi lý. Tại sao phi
lý? Nếu người làm việc từ thiện, thì chẳng nên
làm tổn hại đến tánh mạng sinh vật. Giả sử sát
hại sinh vật để cúng tế chư Thiên, thần lửa…,
được quả báo an lạc, thường tồn thì cũng chẳng
nên sát hại sinh mạng dùng vào việc cúng tế, huống
nữa các quả báo an lạc đó đều là vô thường
hư hoại, bị tận diệt, đâu phải là pháp chân thật.
Lại
nữa, này Đại vương, phàm người muốn thực hiện
pháp giải thoát, thì không cầu tự lợi, dù không
tu hành, dù không trì giới, dù không thiền định,
cũng còn không nên tổn hại tánh mạng kẻ khác để
cầu quả báo lợi ích đời vị lai. Các phàm phu tại
thế gian đem việc sát sinh, giả sử có được quả
báo an lạc, đó cũng là việc bất thiện. Vì cớ
sao? Vì không có từ tâm, mà lại mong cầu đời vị
lai được quả báo thiện, hoàn toàn không có việc như vậy.
Rồi Ngài nói kệ:
Giả
sử người đời tại thế gian
Giết
hại sinh mạng mong an lạc
Trí
giả cho là điều bất thiện
Huống
cầu đời sau được trời người.
Lúc
bấy giờ vua Tần-đầu-sa-la nước Ma-già-đà nghe
Bồ-tát nói những lời như vậy, lấy làm ngạc
nhiên, với điều chưa từng có, với lòng từ bi,
ở trước Bồ-tát tán thán:

–Cao quý thay! Cao quý thay! Sa-môn Cù-đàm có công đức
lớn, tu hành khổ hạnh khó tu, ở trong thế gian mà
xả bỏ tất cả dục lạc. Thưa Nhân giả Tỳ-kheo, Ngài
từ đâu bỗng nhiên xuất hiện đến đây? Sinh quán
nơi nào? Thuộc dòng họ gì? Quý danh của song thân là
gì? Danh hiệu là chi?

Thưa
thế rồi Đại vương chí tâm lắng nghe. Lúc ấy
Bồ-tát chánh tâm nhìn thẳng, ôn tồn bảo:
–Đại vương phải biết, cách đây về phương Bắc dưới
chân Tuyết sơn, có một vùng đất rộng lớn tên là
Thích chủng, kinh đô của Thích chủng là Ca-tỳ-ca-la
Bà-tô-đô (nhà Tùy dịch Huỳnh đầu cư xứ), Đại
vương cai trị thành này là Tịnh Phạn vương, là phụ
vương của Ta, Ta là con của Ngài. Mẫu hậu tên là
Ma-da (nhà Tùy dịch là Huyễn), còn tên Ta là
Tất-đạt-đa (nhà Tùy dịch là Thành Lợi).
Vua
Tần-đầu nghe Bồ-tát nói những lời như vậy, buồn
bã khóc lóc rơi lệ giây lâu, rồi gạt lệ tâu:
–Tỳ-kheo thật hy hữu, đã sinh trong nhà đại tộc, làm sao đi
đứng sống một mình trong rừng thú dữ độc hại,
không an ổn đáng sợ hãi này. Rừng này không tốt
lại vui sống một mình, không có bạn hữu, làm sao
Ngài có thể đi đứng, nằm ngồi an toàn cho được!
Bồ-tát bảo vua Tần-đầu:
–Này Đại vương, ngài phải biết, Ta nay đối với các
loài cầm thú độc hại, không kinh hãi sợ sệt, dầu
chúng có đến đây cũng không động một sợi lông
của Ta. Đại vương phải biết, Ta nay chỉ sợ sinh già
bệnh chết đến đây bức xúc Ta, ngoài ra đối với
các loài ác thú trong rừng Ta không kinh sợ. Ta sống
một mình không có bạn bè mà tự an vui.
Đại
vương phải biết, cảnh già thật đáng sợ. Lý do vì
sao? Vì khi cảnh già đến, nó cướp mất sức cường
tráng khỏe mạnh của thời thiếu niên, thân hình khô
gầy, lưng còm không thể đi được. Thử hỏi ai muốn
thấy cảnh như vậy. Đó là điều thật đáng sợ!
Lại
nữa, này Đại vương, bệnh hoạn nó đến, đó là
điều đáng sợ. Lý do tại sao? Đang khi khỏe mạng mà
bất chợt mai chiều lâm bệnh, đau nhức trằn trọc
rên rỉ, khi khỏe mạnh sắc diện như hoa, sức lực
dồi dào tươi thắm, bỗng nhiên tiều tụy, buồn phiền
khổ não, nằm ngồi ngủ nghỉ chẳng an, đang lúc này
có ai thay thế được cho ta? Nằm trên giường gối,
sức không theo ý muốn. Do vì vậy, bệnh là điều
thật đáng sợ!
Lại
nữa, này Đại vương, chết là điều thật đáng sợ.
Tại sao? Ngày chết đến làm giảm tuổi thọ của ta,
bỗng nhiên đến cướp đi sự sống, tuy có sức
thống trị bốn châu thiên hạ, có kim luân đánh dẹp
giặc thù, có bảy báu hướng đạo, có dao bén binh
hùng cũng không thể ngăn chận được, khi bị nó
tranh giành cướp đoạt. Vì lý do này, chết là điều
con người thật lấy làm đáng sợ.
Lúc
ấy vua Tần-đầu-sa-la lại hỏi Bồ-tát:

–Thưa Đại thánh Thái tử, Ngài đang cần thứ gì?
Bồ-tát trả lời:
–Này Đại vương nước Ma-già, Ta chỉ cầu quả Vô thượng
Chánh đẳng Chánh giác. Sau khi chứng quả rồi Ta sẽ
chuyển pháp luân vô thượng. Ta chỉ cầu mong như vậy mà thôi.
Vua
Tần-đầu lại bạch Bồ-tát:
–Thưa Đại thánh Thái tử, theo tôi nhận thấy tâm Nhân
giả dũng mãnh, siêng năng tinh tấn, quyết định sẽ
chứng quả Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác, hoàn
toàn không có gì phải nghi ngờ và quyết định sẽ
chuyển pháp luân vô thượng.
Hay
thay Thái tử, tôi được gặp Nhân giả! Hay thay Thái
tử, tôi nghe được tên Nhân giả! Hay thay Thái tử,
Nhân giả đã khéo xuất gia, Nhân giả con dòng họ
Thích, tôi từ nay sẽ luôn luôn phụng thờ Nhân giả.
Thưa
Đại thánh Thái tử, ngày nay tôi thỉnh Nhân giả
luôn luôn ngày nào cũng đến cung điện chúng tôi.
Tôi nguyện thường được gặp Ngài, bốn sự cần
dùng của Nhân giả tôi nguyện cúng dường không chút thiếu hụt.
Khi
vua Tần-đầu nói lời tán thán như vậy rồi, Bồ-tát bảo:
–Đại vương phải biết, Ta nay chẳng bao lâu sẽ rời chỗ
này đi đến các phương khác.
Đại
vương nghe Bồ-tát nói như vậy, chắp tay bạch:
–Thưa Đại thánh Nhân giả, mong rằng những sở nguyện gì
của Ngài không bị các ma làm chướng ngại, những
pháp giải thoát mà Ngài đang tìm sớm được thành
tựu. Thưa Nhân giả họ Thích, mong rằng sau khi Ngài
chứng được quả Vô thượng Chánh đẳng Chánh
giác, tôi nguyện được thân cận Nhân giả cung kính
cúng dường; gặp Nhân giả rồi, liền đúng như pháp
làm đệ tử Thanh văn của Ngài.
Rồi
Đại vương nói kệ ca ngợi: Ta,
Tần-đầu chắp tay khen ngợi
Nguyện
cầu Thái tử mau thành đạo
Nếu
đã thành tựu, Ngài nhớ lời
Rủ
lòng từ bi thương chúng sinh.
Bồ-tát
nghe kệ rồi, bảo Đại vương:
–Hay thay lời nguyện của Đại vương! Lời nguyện của Ta
và sự mong ước của Đại vương cả hai đều tốt đẹp.
Vua
Tần-đầu chắp tay nhất tâm đảnh lễ bạch Bồ-tát:
–Hay thay Thái tử, Ngài có thể cho tôi sám hối, do tôi
vô trí đã não loạn Đại thánh. Thái tử đã lìa
ái dục nên cho ngũ dục là bất tịnh, còn tôi mang
tâm ái nhiễm nên cho là trong sạch. Cúi xin Đại
thánh lượng thứ bỏ qua tội này.
Bồ-tát
vui vẻ mỉm cười, bảo vua Tần-đầu:
–Hay thay Đại vương! Đúng như vậy. Ta nay thọ sự sám
hối thanh tịnh của Đại vương, nguyện Đại vương được
an lạc ít bệnh, ít buồn phiền, giữ gìn thân tâm
chớ nên phóng dật, thường làm điều lành xa lánh
điều ác. Được như vậy Đại vương sẽ an ổn,
hưởng nhiều thiện lợi.

Khi
ấy vì quan tâm đến vua Tần-đầu-sa-la, Bồ-tát tùy
căn cơ, y theo nghóa lý các pháp tuyên dương giảng
dạy khiến nhà vua hoan hỷ, rồi rời khỏi chỗ ngồi
đi đến các nơi khác.
Vua
Tần-đầu đảnh lễ dưới hai chân Bồ-tát, nhiễu
quanh ba vòng, rồi đứng yên nhìn về hướng Bồ-tát
ra đi một lúc. Sau đó, nhà vua rời núi Bàn-trà
trở lại hoàng cung.
Có kệ:
Bồ-tát
hứa với vua Tần-đầu
Khi
Ta thành đạo sẽ độ vua
Nghó
về Đại thánh, vua hoan hỷ
Chốc
lát rời non về nước mình.

<詞 id="50096259">Phẩm 29: TINH TẤN TU KHỔ HẠNH (Phần 1)</詞>
Bấy
giờ Bồ-tát ra khỏi rừng nơi núi Bàn-trà-bà ung
dung hướng về thành Già-da. Đến nơi, Ngài muốn
nhiếp phục thân tâm diệt trừ các niệm ác, nên
lên núi Già-da-thi-lê-sa (nhà Tùy dịch Tượng
đầu). Ngài tìm một chỗ bằng phẳng trải thảm cỏ
an tọa dưới một gốc đại thọ. Lúc đó, trong tâm
Bồ-tát suy nghó về ba thí dụ, đều là việc hy hữu
trong thế gian, chưa từng nghe nói, chưa từng xem thấy,
chưa từng chứng biết. Ba thí dụ đó là gì? Mọât,
có những Sa-môn, Bà-la-môn, tuy thân không hành dục
nhưng dục ái, dục não, dục nhiệt, dục chấp trong
tâm ý họ vẫn chưa diệt hết, chưa đắc chánh điïnh,
vẫn còn tướng ngã, chỉ tu tập về thân. Những vị
ấy luôn chịu khổ não, ý không hoan hỷ, tâm không
đạt đến an lạc, không có được tri kiến, không
chứng pháp thượng nhân, cũng không đạt đến chỗ
vô úy. Trong số họ, tuy không còn tướng ngã, không
chỉ tin về thân, không cảm thọ khổ não nhưng ý
không cảm thọ, không có hỷ lạc nên không có tri
kiến để chứng pháp thượng nhân, đến chỗ vô
úy. Như có người lấy cây tươi ướt và phẩn
ướt, để trên mặt nước cọ sát để lấy lửa.
Có người từ nơi khác đến người này xin lửa.
Nhưng người này từ nơi cây tươi ướt phẩn ướt
ở trên mặt nước ra sức cọ sát có thể ra lửa
cho người kia hay không? Nếu có lửa để cho là điều
hoàn toàn phi lý. Lửa đã không xuất hiện thì
người xin lửa làm gì có lửa. Đúng như vậy, như
vậy, nếu có Sa-môn Bà-la-môn tuy không hành dâm
dục… cho đến không có tri kiến, chứng pháp. Đây
là ví dụ thứ nhất, thế gian chưa từng có cũng chưa từng nghe. Hai,
có những Sa-môn, Bà-la-môn, cấm chế thân không
hành dâm dục, nhưng ý tham, phiền não, chấp trước
về dục họ chưa diệt hết, chưa được chánh định,
vẫn còn tướng ngã, chỉ tu chứng về thân, không
còn khổ não nhưng không có hỷ lạc, không có tri
kiến để chứng pháp thượng nhân, đạt đến vô
úy. Trong số họ, tuy không còn tướng ngã, không chỉ
tu chứng về thân, không còn khổ não nhưng tâm ý
chưa hỷ lạc, không có tri kiến để chứng pháp
thượng nhân, đến chỗ vô úy. Như có người muốn
được có lửa, lấy cây tươi ướt cọ xát trên
mặt đất, lại có người đến người này xin lửa.
Người dùng cây tươi ướt cọ xát trên đất để
tìm lửa, có thể có lửa cho người kia hay không?
Nếu có lửa để cho là điều hoàn toàn phi lý.
Đúng như vậy, như vậy. Các Sa-môn Bà-la-môn, tuy
không hành dâm dục… cho đến không có tri kiến, để
chứng pháp. Đây là ví dụ thứ hai, ở thế gian chưa từng nghe.
Lúc
bấy giờ Bồ-tát suy nghó nói ví dụ thứ ba: Nếu
các Sa-môn hay Bà-la-môn, tuy tiết chế thân không
hành dâm dục, đối với các ái dục, lửa dục,
não dục và tâm say đắm dục họ tiêu diệt hoàn
toàn, được chánh định. Những hàng Sa-môn và
Bà-la-môn này đã được tự lợi và còn lợi
tha, trong tâm hoan hỷ an lạc, có đủ tri kiến để
chứng được pháp thượng nhân và đạt được
chỗ vô úy. Ví như có người muốn tìm lửa, họ
dùng cây khô, cỏ khô và phẩn khô để trên đất
cọ xát. Có người hướng về người này xin lửa,
người này chỉ dùng ít công phu liền có được
lửa, đem cho người kia. Đúng như vậy, như vậy, nếu
có Sa-môn Bà-la-môn hành động lìa dục, đối với
các tâm ái dục, não dục, lửa dục đều bị tiêu
diệt hết, cho đến… được pháp thượng nhân, đến
chỗ vô úy. Đây là ví dụ thứ ba của Bồ-tát, tự
ý suy nghó phát sinh, đều là việc thế gian chưa từng nghe thấy.

Lúc
ấy Bồ-tát lại xuống núi Thi-lê-sa thuộc thành
Già-da đi đến thôn Ma-già-đà, lần hồi đi hỏi
thăm mọi người: “Ở xứ này có công đức gì
đáng làm? Có phi pháp nào nên đoạn diệt? Ta muốn
cầu cảnh định tịch diệt tối thượng, để nói lên
âm thanh vi diệu.” Cứ như vậy, Ngài tiến về trước
đến một thôn ở phía Nam thành Già-da, thôn này
tên Ưu-lâu-tần-loa. Sau khi đến thôn này rồi, vào
buổi sáng Bồ-tát mặc y phục vào thôn đến nhà
người thợ gốm, xin được một bình bát. Sau khi
được bình bát, Ngài bưng bình đi theo thứ lớp
khất thực trong làng. Khi đi ngang qua nhà một trưởng
giả chủ thôn này, tên là Nan-đề-ca (nhà Tùy
dịch Tự Hỷ), đến trước nhà, Ngài yên lặng
đứng một bên. Trưởng giả Nan-đề-ca (Tự Hỷ),
chủ làng này có một ái nữ tên là Tu-xà-đa
(nhà Tùy dịch Thiện Sinh) dung nhan kiều diễm khả
ái vô cùng, được người bấy giờ ưa chuộng
chiêm ngưỡng dung nhan. Nàng Thiện Sinh từ xa trông
thấy Bồ-tát bưng bình bát đứng yên lặng biết ý
muốn khất thực. Thiện Sinh vừa thấy bỗng nhiên từ
hai nhũ hoa tự nhiên chảy sữa. Khi ấy, nàng hỏi Bồ-tát:
–Thưa Nhân giả tối thượng, Ngài con ai? Họ tên là chi?
Quý danh là gì? Cha mẹ ở đâu? Đang muốn tìm cầu
thứ gì? Nhân giả có thần biến gì, mà tôi vừa
trông thấy Nhân giả một lần, tự nhiên hai nhũ hoa của tôi ra sữa.
Bồ-tát đáp:
–Này chị Thiện Sinh, tên Ta là Tất-đạt-đa, tên này do cha
mẹ Ta ban cho. Ngày nay, Ta muốn cầu quả Vô thượng
Chánh đẳng Chánh giác, khi chứng quả này rồi Ta sẽ
chuyển pháp luân vô thượng.
Khi
nàng Thiện Sinh vừa nghe như vậy, lấy bình bát từ
tay Bồ-tát, đi vào nhà đựng đầy thức ăn uống
cơm canh ngon ngọt, cùng đủ các thứ bánh trái cây.
Nàng mang bình bát đầy trở ra, quỳ gối dâng cho
Bồ-tát, miệng thưa thế này:

–Nhân giả tối thượng, tôi nguyện luôn luôn được cúng
dường Nhân giả có bốn thứ nhu cầu: y phục, đồ
ăn uống, đồ nằm ngủ và thuốc thang, tất cả đều
đầy đủ, cúi xin Nhân giả từ bi nhận lấy. Tôi
nhận xét quý danh của Ngài do cha mẹ ban cho, lại thấy
Nhân giả dũng mãnh tinh tấn, chí tâm chuyên chú,
nhất định sẽ thành tựu Vô thượng Chánh đẳng
Chánh giác, quyết định sẽ chuyển pháp luân, chắc
chắn không còn nghi ngờ. Nếu khi Nhân giả thành đạo
Bồ-đề, sẽ đến nhà tôi nhận sự cúng dường,
đọâ thoát cho tôi, tôi sẽ làm đệ tử Thanh văn của Ngài.
Bồ-tát đáp:
–Này chị Thiện Sinh, sẽ được theo với nguyện của người.

Bồ-tát
nhận vật thực xong, bỏ đi nơi khác. Khi Bồ-tát nhận
vật thực từ nhà Thiện Sinh, rồi đi đến chỗ vắng
lặng, y như pháp mà thọ thực. Thọ thực xong Ngài
đi kinh hành, lần lần đi đến một xứ nọ, đất đai
bằng phẳng cảnh trí thanh tịnh hữu tình, thích thú
tâm người du ngoạn. Rừng cây um tùm cành lá sum
suê có đầy hoa quả nặng tróu, đủ các dòng suối
sông rạch ao hồ, nước trong sạch hương vị thơm tho
ngọt ngào, chảy ngang dọc, không thiếu gì cả. Các
dòng nước, không cạn không sâu lặng yên trong
suốt, dễ lội dễ múc. Trong rừng không có các
trùng độc thú dữ, ngược lại đây có các loại
cầm thú hiền lành xinh đẹp. Nơi này cách làng
chẳng gần chẳng xa, nếu đến đó khất thực không
khó nhọc, không bị thiếu hụt, nơi đây đường đi
bằng phẳng, không cao thấp, dễ đi, dễ lội. Nếu như
có người đến đây cầu lợi ích tối thắng thì vô
thượng, dễ được dễ thành, mau thành tựu, chứng
đắc đạo quả. Vả lại, nơi này tuyệt nhiên không
có các loài muỗi mòng rắn rít bọ cạp, lại không
ồn ào, ban ngày ít người lai vãng làm phiền nhiễu,
ban đêm dứt bặt tiếng động, yên tónh thanh nhàn,
khí hậu ấm mát điều hòa, gió mưa hợp thời tiết,
đáng làm nơi để lắng tâm tu tập thiền định. ­­Lại
thuở xưa có một tiên vua tên là Già-da (nhà Tùy
dịch là Tượng) cư ngụ trong đây. Đây là thành
cũ tiên vua thuở trước ở.

Khi
Bồ-tát thấy cảnh trí như vậy, suy nghó: “Địa thế
nơi đây bằng phẳng vuông vức, ý trông thấy biết
là chỗ được mọi người ưa thích, cho đến… là
chỗ có thể tu tập thiền định. Nếu như có kẻ
trượng phu muốn trừ các nghiệp, cầu lợi ích vô
thượng tối thắng, thì nơi đây đủ điều kiện để
cư trú. Ta muốn dẹp trừ các ác nghiệp, tu tập
thiện căn, cần phải dừng chân nơi đây, ngồi tại
chỗ này, cầu đạo Bồ-đề quyết được thành tựu.”
Bồ-tát
suy nghó như vậy rồi, liền trải tấm thảm cỏ trên
mặt đất để tu tập thiền định. Sau khi an tọa,
Bồ-tát suy nghó muốn cho tất cả chúng sinh đang tu tập
các khổ hạnh cầu đạo giải thoát. Những khổ hạnh
đó là: Hoặc có người đứng treo hai tay, để xả
bỏ tất cả sự việc hữu vi thế gian. Hoặc có những
hạng người tu tập khổ hạnh như: Khi khất thực họ
không nhận vật thực lấy ra từ miệng chum, hoặc khi
khất thực họ không nhận vật thực lấy ra từ trong
miệng bát nhỏ, có người không nhận vật thực từ
giữa hai con dê, có người không nhận vật thực từ
người nơi phân dơ, có người không nhận vật thực
nơi người chống gậy, không nhận vật thực của
người cầm đao gậy. Đó là những trường hợp họ
biết chỗ rõ ràng. Khi biết có người đàn bà bất
tịnh đến họ chẳng nhận vật thực nơi người ấy,
hoặc khi biết đàn bà có chửa cũng không nhận vật
thực nơi người này, hoặc họ không nhận vật thực
nơi nhà biết có người hành nghề bất tịnh, hoặc
họ không nhận vật thực nơi người say rượu, hoặc
khi có hai người đang ăn họ cũng không nhận vật
thực nơi người này. Khi các người khổ hạnh này
ăn, nếu có chó đến họ không ăn; hoặc trên thức
ăn có ruồi nhặn hay muỗi bất tịnh dơ bẩn bay đến
họ cũng chẳng ở nơi đó mà ăn; hoặc có người
cất tiếng kêu: “Đến đây ta sẽ cho người đồ
ăn.”, họ cũng không thọ lãnh; hoặc có người
xướng lên: “Người đứng đó ta sẽ cho vật ăn.”,
họ cũng không nhận vật thực nơi người này; hoặc
có người xướng lên: “Ta đang làm món ăn để
bố thí người hãy đợi đấy.”, họ cũng không
nhận lấy vật ăn nơi người này; hoặc có người
chết nên làm thức ăn, họ cũng không nhận lãnh;
hoặc có người cho đồ cúng tế chư Thiên còn thừa,
họ cũng không nhận lãnh; hoặc vật thực có đường
cát, đường cục… cũng không nhận lãnh; hoặc vật
thực có bơ dầu…, họ cũng không nhận lãnh; hoặc
trong vật thực có bơ sữa…, họ cũng không nhận
lãnh; hoặc trong vật thực có cá và các loại thịt,
họ cũng không nhận lãnh; hoặc trong vật thực có
hành tỏi và các mùi gia vị cay hôi nồng nặc, họ
cũng không nhận lãnh; hoặc họ chỉ nhận vật thực
một nhà vừa đủ ăn một miếng; hoặc họ nhận vật
thực hai nhà chỉ đủ ăn hai miếng cho đến họ nhận
vật thực bảy nhà lại ăn bảy miếng rồi nghỉ; hoặc
một ngày họ chỉ ăn một bữa; hoặc một ngày ăn
hai lần, hay một ngày rưỡi mới ăn; hoặc họ trải
qua ba ngày, họ chỉ ăn một bữa; hoặc một ngày họ
chỉ ăn một ít; hoặc hai ngày họ chỉ ăn một ít;
hoặc cho đến bảy ngày họ chỉ ăn một ít; hoặc họ
chỉ ăn rau; hoặc họ chỉ ăn hột cỏ dại; hoặc họ
chỉ ăn cành cây non; hoặc họ chỉ ăn bơ; hoặc họ
chỉ ăn cành cây Ca-ni-ca-la; hoặc họ chỉ ăn toàn
phân dê; hoặc họ chỉ ăn toàn phân trâu; hoặc họ
chỉ ăn toàn bã mè; hoặc họ ăn trái cây; hoặc họ
ăn tất cả loại rễ cây; hoặc họ ăn ngó sen; hoặc
họ ăn tất cả nhánh ngọn non của các loại cỏ.
Hoặc
họ lại chỉ uống nước để sống; hoặc họ dùng theo
số vật thực được nhiều ít để sống; hoặc họ
học cách ăn cỏ như loài dã thú để sống; hoặc
họ có lúc đứng sừng sững mãi giữa trời; hoặc
họ ngồi yên một chỗ không xê dịch; hoặc tứ chi
họ chống xuống đất dùng miệng táp đồ ăn; hoặc
họ chỉ mặc y phục bằng cỏ, hoặc họ dùng vải bỏ
nơi mộ địa làm y phục; hoặc họ mặc y phục bằng
các loại cỏ; hoặc họ dùng y phục bằng tơ lụa cũ
Kiêu-sa-da; hoặc họ dùng vỏ cây đào trắng làm y
phục; hoặc họ dùng cỏ râu rồng làm y phục; hoặc
họ dùng da súc vật làm y phục; hoặc họ dùng da súc
vật đã cũ làm y phục; hoặc họ dùng lông thú làm
y phục; hoặc họ dùng da thú phá rách làm y phục;
hoặc họ dùng vải vứt bỏ làm y phục.
Hoặc
có người để lõa hình nằm trên gai; hoặc có người
nằm trên tấm ván; hoặc có người nằm trên Ma-ni;
hoặc có người nằm trên cây tròn; hoặc có người
nằm nơi gò mả; hoặc có người nằm nơi gò mối
giống như rắn ở; hoặc có người nằm trên đất trống.
Hoặc
có người thờ nước; hoặc có người lại thờ
lửa; hoặc có người nhìn theo mặt trời di chuyển;
hoặc có người đứng giơ hai cánh tay; hoặc có
người ngồi chồm hổm; hoặc có người dùng cát
đất, bụi than thoa vào mình, đứng thẳng người;
hoặc có người búi tóc, đầu mặt, mắt mũi không
tắm rửa, hai tay nắm chặt; hoặc có người nhổ tóc;
hoặc có người nhổ râu.
Hoặc
có đạo thờ thần như thần suối, thần ao, thần
giếng, thần sông, thần kênh, thần khe, thần đất,
thần cây, thần rừng, thần núi, thần đá, thần
Dạ-xoa, La-sát, La-hầu A-tu-la vương, Bà-lê A-tu-la
vương, Tỳ-chất-đa-la, Diệm-bà-lê A-tu-la vương…
hoặc thờ sao Tuế, hoặc thờ Tiên nhân Dược Vương;
hoặc thờ Tiên nhân Bà-la-đọa; hoặc thờ Tiên
nhân Cù-đàm; hoặc có người thờ Tỳ-sa-môn Thiên
vương; hoặc có người thờ chư Thiên Đồng tử;
hoặc thờ Tự tại thiên; hoặc lại thờ mặt trời;
hoặc lại thờ mặt trăng; hoặc lại thờ chư Thiên
Na-la-diên; hoặc thờ Đế Thích; hoặc thờ Phạm
thiên; hoặc thờ Tứ đại Thiên vương hộ thế. Thờ
các thần như vậy để được hoan hỷ, rồi theo đó
cầu nguyện để được mãn nguyện, đều cầu giải thoát.

Bồ-tát
quán sát sự cầu giải thoát của họ sai lạc như
vậy, Ngài biết rồi phát tâm tu rất khổ hạnh cực khổ đáng sợ.
Có kệ:
Bồ-tát
đi đến sông Ni-liên
An
tọa bên bờ tâm thanh tịnh
Thấy
hàng ngoại đạo tu sai lạc
Nên
tu đại khổ giáo hóa người.
Lúc
bấy giờ Bồ-tát an tọa, ngậm miệng hai hàm răng
khít vào nhau, lưỡi co lên đụng nứu răng, nhiếp
tâm nhất niệm, chuyên chánh quán sát tư duy thế
này. Buộc tâm tại một chỗ, điều phục thân tâm.
Khi hai hàm răng khít với nhau, lưỡi đụng vào nứu,
nhiếp tâm buộc niệm tu tập, lúc đó mồ hôi nách
tuôn ra. Bồ-tát biết mồ hôi nách tuôn ra như vậy,
Ngài lại càng phát tâm dũng mãnh tinh tấn, tâm
không còn vướng mắc, cũng không tán loạn, tâm
trụ trong vắng lặng, tập trung bất động. Thân, khẩu,
ý hết sức khổ như vậy, đều không lay động. Lúc
ấy Bồ-tát lại có ý nghó: “Ta có thể nhập vào
chánh định Bất động.”
Khi
ấy Bồ-tát không còn dùng miệng thở ra, rồi dùng
mũi hít vào nữa, miệng và mũi không hoạt động,
thì lúc đó trong hai lỗ tai phát ra tiếng gió lớn,
tiếng gió này giống như tiếng động lớn phát ra do
khuấy mạnh trong chum to để thành lạc. Đúng như vậy,
đúng như vậy. Bồ-tát không cho hơi thở ra vào nơi
mũi và miệng, lúc đó nơi hai lỗ tai phát ra tiếng
hơi gió, cũng làm như vậy…

Ngài
nghó: “Ta nay đã phát tâm tinh tấn, không còn nơi
đắm nhiễm, bỏ cả giải đãi mới được khổ hạnh
tối thắng, việc làm hết sức khó làm như vậy.”
Rồi Ngài tư duy: “Ta có thể nhập vào chánh định
Bất động.”
Khi
thân, khẩu, ý của Bồ-tát đã được tịch định
rồi, Ngài không cho hơi thở ra vào nơi miệng mũi và
hai lỗ tai, tất cả đều bít kín. Miệng, mũi và tai
đều được vắng lặng, thì hơi thở ở bên trong
rất mạnh vì không thoát ra được, nên nó xung lên
đảnh đầu, giống như một lực só hết sức dũng
kiện cầm một chiếc búa thật bén bổ vào não người
khác. Đúng như vậy, như vậy. do hơi thở Bồ-tát
không thoát ra nơi miệng, mũi và hai tai được, dồn
ép bên trong quá mạnh, nên nó xung lên đảnh, giống
như tiếng búa đánh vào não.

Bồ-tát
lại nghó: “Ta nay đã phát tâm tinh tấn, không còn
đắm nhiễm xả bỏ giải đãi…, cho đến hết sức
khổ hạnh, khổ hạnh tối thắng như đây.” Suy nghó
rồi Bồ-tát nhập vào chánh định Bất động.
Lúc
bấy giờ Bồ-tát lại đình chỉ tất cả hơi thở từ
miệng, lỗ tai và đảnh đầu không cho thoát ra. Do vì
ngăn chận không cho thoát ra, nên hơi khí bên trong
rất cường thịnh, nó xoay chuyển đập mạnh vào hai
bên hông, giống như kẻ đồ tể hay con của đồ tể
lành nghề giết trâu, bọn đồ tể hoặc cầm kiếm
nhọn hoặc cầm dao bén mổ bụng rồi mổ hai bên hông
trâu. Đúng như vậy, như vậy, vì Bồ-tát không cho
khí thở thoát ra, nên khí thở bên trong cường
thịnh, xuyên phá giữa hai bên hông tạo ra âm thanh
cũng lại như vậy. Bồ-tát tư duy như vậy rồi, lại
phát tâm tinh tấn đạt đến khổ hạnh tối thắng và
suy nghó: “Ta nhập vào chánh định Bất động.”
Khi
ấy Bồ-tát ngăn chận không cho hơi thở ra nơi miệng,
mũi và lỗ tai, do đó hơi khí ở bên trong cường
thịnh, ví như hai nhà đại lực só, mỗi người nắm
lấy mỗi tay của một kẻ yếu đuối ném vào hầm lửa
lớn, thân người này hoặc bị lửa đốt cháy rám.
Đúng như thế, như thế, Bồ-tát do hơi thở bên trong
không thoát ra được, thân chịu sự nóng bức, cũng
lại như vậy. Suy nghó như vậy rồi, Bồ-tát lại phát
tâm tinh tấn, không còn đắm chấp gì cả, xả bỏ
giải đãi, tâm không tán loạn, được chánh niệm,
tất cả được vắng lặng. Thân, khẩu và ý đều
được chánh định. Đây là khổ hạnh tối thượng, vô cùng kỳ diệu.
Lúc
bấy giờ có hàng chư Thiên từ thượng giới
xuống, thấy Bồ-tát khổ hạnh như vậy, họ cùng nhau bảo:
–Ngày nay Thái tử Tất-đạt-đa đại trí đã chấm dứt cuộc sống.
Lại
có một nhóm Thiên tử khác trong chư Thiên đó nói với nhau:
–Thái tử Tất-đạt-đa ngày nay Ngài chưa chết, chỉ gần chết thôi.
Lại
có các Thiên tử khác nói:
–Thái tử Đại thánh Tất-đạt-đa hiện tại chưa chết, sau
này cũng không chết. Vì cớ sao? Vì Thái tử là
bậc A-la-hán, phàm A-la-hán có hạnh như vậy, chẳng có gì lạ.
Lúc
ấy Bồ-tát ở trong rừng thanh vắng, dụng tâm tu khổ
hạnh, tức thành vó đại khổ hạnh. Lúc bấy giờ
dân chúng ở xóm làng bốn phía, cùng đến nơi
Bồ-tát đang ngồi, họ thấy Bồ-tát tu khổ hạnh vó
đại như vậy, đều nói:
–Vị Sa-môn này tu khổ hạnh vó đại.
Do
đó nên gọi Bồ-tát là Đại Sa-môn. Danh từ Đại
Sa-môn để chỉ cho Bồ-tát được khởi xướng từ
đây cũng vì lý do này.
Bồ-tát
lại tư duy thế này: “Ở trong thế gian có những
Sa-môn hay Bà-la-môn hạn chế sự ăn uống để lập
hạnh đều giữ lấy sự thanh tịnh. Những hạng người
đó, họ chỉ ăn lúa mạch bằng cách hoặc nấu cơm
lúa mạch hoặc nấu tấm lúa mạch mà ăn, hoặc dùng
lúa mạch biến chế thức ăn để nuôi thân. Hoặc
lại có người ăn mè đen, hoặc ăn cháo, hoặc ăn
đậu nhỏ, hoặc ăn đậu lớn, cho đến có người
chỉ ăn toàn cơm đậu lớn, hoặc nước đậu lớn,
hoặc bã đậu lớn, biến chế các thức ăn bằng
đậu lớn để nuôi thân. Hoặc có Sa-môn hay
Bà-la-môn tuyệt thực để kiến lập tịnh hạnh. Ta nay
cũng có thể tuyệt thực để tu khổ hạnh.” Trong
tâm Bồ-tát tư duy như vậy.
Lúc
bấy giờ có chư Thiên ẩn thân đến chỗ Bồ-tát bạch:
–Mong Đại thánh Nhân giả chẳng nên suy nghó đến việc
tuyệt thực như vậy. Tại sao? Nếu Nhân giả ngày nay
tuyệt thực để lấy đóù làm pháp môn tu hành, thì
chư Thiên chúng tôi sẽ đem những thức ăn thượng
vị đến, cho vào trong các lỗ chân lông của Nhân
giả, để cho tánh mạng của Nhân giả được tồn
tại, lại để thân thể của Nhân giả khỏi bị suy giảm.
Bồ-tát
nghe lời nói của chư Thiên như vậy, lại tư duy thế
này: “Ta đã công bố với tất cả mọi người là
ta hoàn toàn không ăn các thực phẩm, mà ngày nay
chư Thiên ẩn thân đem thức ăn thượng vị cõi trời
đến, cho vào lỗ chân lông ta, để mạng ta còn sống.
Như vậy có phải ta đại vọng ngữ dối gạt mọi
người.”
Ngài
nghó như vậy, rồi lại bảo chư Thiên:

–Này chư Thiên, tuy các người có lòng tốt, nhưng việc
đó không nên làm.
Bồ-tát
ngăn chư Thiên không được thực hiện ý đồ đó,
rồi mỗi ngày chỉ ăn một loại khác nhau; hoặc một
hột mè đen, hoặc một hột gạo, hoặc một hột đậu
nhỏ, hoặc một hột đậu lớn, hoặc một hột đậu
xanh, hoặc một hột đậu đỏ, hoặc một hột mạch lớn.
Bấy
giờ, cách tụ lạc ấy không xa, có một Bà-la-môn
tên Tư-na-da-na thuộc dòng họ tôn quý. Bà-la-môn
này được vua Tần-đầu nước Ma-già phong cho một
tụ lạc gần bên tụ lạc Ưu-lâu-tần-loa. Bà-la-môn
này khi được phong ấp, đặt tên là Tư-na-da-na. Lại
có một Bà-la-môn khác tên Đề-bà, sinh sống ở
thành Ca-tỳ-la, do kinh doanh nên thường đến ở trong
thành Tư-na-da-na vài ngày làm khách.
Bấy
giờ, Bà-la-môn Đề-bà vì kinh doanh việc khác nên
đi đến khu rừng Bồ-tát đang ở. Thấy Bồ-tát đang
thực hành khổ hạnh tối thượng, Bà-la-môn này
biết ngay và nói:
–Đây là Thái tử Tất-đạt-đa ở nước ta, đã tu hành
khổ hạnh vó đại như vậy.

Thấy
Bồ-tát hành khổ hạnh như vậy, ông ta rất hoan hỷ.
Thấy Bà-la-môn Đề-bà hướng về mình với tâm
hoan hỷ, Bồ-tát bảo ông ta:

–Đại Bà-la-môn, ông có thể cho Ta một ít lương thực để
nuôi sống không? Như là đậu nhỏ chín, nước canh
đậu lớn, đậu xanh, đậu đỏ… để Ta ăn duy trì mạng sống.
Bà-la-môn
ấy với tâm hạn hẹp, thấy biết cạn cợt, không
có ý rộng lớn, muốn làm việc bố thí, làm đúng
theo lời này, nói với Bồ-tát:

–Thái tử Đại thánh, thức ăn này tôi có thể cung cấp đủ.
Bà-la-môn
ấy trong sáu năm từng ngày đem thức ăn như trên
dâng cho Bồ-tát. Hằng ngày, Bồ-tát nhận thức ăn
này, ăn theo pháp để nuôi thân thể. Bồ-tát chỉ
đưa bàn tay ra nhận riêng từng ngày, được một
phần rất ít, ăn để sống, như là tiểu đậu chín,
nước canh đậu đỏ… Như vậy, Bồ-tát ăn rất ít
tùy theo số lượng trên tay nhận được và ăn nước đậu.

Bồ-tát
do ăn những thức ăn như vậy, thân thể gầy còm,
hơi thở yếu ớt, giống như ông già tám chín mươi
tuổi suy nhược hoàn toàn không còn khí lực, tay
chân không còn cử động theo ý muốn. Đúng như
vậy, như vậy, các xương tay chân Bồ-tát chỉ còn
dính liền với nhau cũng như vậy.
Sức
lực Bồ-tát ra thế này, là do giảm sự ăn uống
chỉ còn quá ít lại siêng khổ hạnh, da dẻ toàn thân
nhăn nheo, như quả bầu đắng còn non cắt cuống phơi
ở ngoài trời, bị nắng thiêu đốt sắc héo vàng,
do quả bầu chưa già nên tóp khô, da nhăn nheo, tự
rạn nứt ra từng mảnh như đầu lâu. Đúng như vậy,
như vậy, xương đầu Bồ-tát cũng lại như vậy không
khác. Do vì ăn quá ít, hai cặp mắt Bồ-tát sâu
thẳm, cặp con ngươi thụp sâu vào trong giống như nước
đáy giếng, trông thấy như hai ngôi sao. Đúng vậy,
đúng vậy, mắt Bồ-tát trông kỹ mới thấy cũng như vậy.

Lại
nữa, vì ăn quá ít nên xương sườn hai bên hông
giãn cách xa nhau, chỉ còn da bọc lấy xương, giống như
những sườn nhà nơi chuồng trâu hay chuồng dê.
Lúc
bấy giờ lũ mục đồng chăn trâu, dê và ngựa
trong làng lui tới khu rừng này, thấy Bồ-tát tu khổ
hạnh như vậy, thấy rồi đều cho rằng việc thật hy
hữu, tâm rất hoan hỷ, thường lai vãng cúng dường Bồ-tát.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096260">QUYỂN 25</卷>
<詞 id="50096261">Phẩm 29: TINH TẤN TU KHỔ HẠNH (Phần 2)</詞>
Vào
một hôm trời mùa xuân tươi đẹp, vua Tịnh Phạn du
ngoạn, thấy tất cả thảo mộc trong hoa viên đều đâm
chồi nảy lộc, trăm hoa đua nở, quang cảnh sáng tươi;
các ao hồ rải rác đó đây đầy những loài ngỗng
nhạn, hồng nhạn, oan ương… trên mặt nước, trên
các cành cây có các loài chim như Anh dục, Anh võ,
Câu-si-la, hoặc các loại Khổng tước,
Ca-lăng-tần-già, Mạng mạng… cùng nhau vui đùa ca
hát líu lo âm thanh vi diệu. Nghe tiếng chim hót, nhà
vua thở than sùi sụt, gạt lệ than:
–Ôi thôi! Thái tử Tất-đạt-đa con ta bỗng nhiên bỏ ta
xuất gia, vắng bóng đã qua sáu năm chẳng thấy mặt
con. Than ôi! Ngày nay một mình ta thọ hưởng cuộc
sống như thế này, biết làm gì đây khi ta không thấy
Tất-đạt-đa con ta. Ở đây ngày đêm có thể nữ
luôn hầu hạ bên mình, tấu đủ các loại âm nhạc
như không hầu, tỳ bà, đàn sắc… Ta đang thọ hưởng
thú vui ngũ dục tuyệt vời này, còn con ta tại sao
sống một mình trong rừng núi vắng vẻ không bóng
người, bị các loài dã thú sư tử, hổ lang, bạch
tượng… bao vây; hoặc bị chúng dùng nanh vuốt ngấu
nghiến tàn hại con ta ở nơi đó nào ai hay biết,
hoặc sống hoặc chết bặt vô âm tín!

Tâm
trạng buồn rầu khổ não thương nhớ không vui của
vua Tịnh Phạn như vậy.
Bấy
giờ Bồ-tát đang tu khổ hạnh nơi xứ Ưu-lầu-tần-loa,
thân thể gầy ốm tồi tệ, muốn đứng dậy đi đứng,
nhưng sức không giữ nổi thân hình, nên vừa muốn
đứng dậy lại bị ngã nhào xuống đất. Khi đó chư
Thiên cõi Địa cư thấy việc như vậy, cho rằng Bồ-tát
sắp qua đời, nên trong tâm ưu sầu, rồi truyền với
nhau: “Ngày nay Thái tử Tất-đạt-đa đã gần qua
đời.”

Khi
ấy, trong chúng chư Thiên có một Thiên tử vội vã
đi đến chỗ vua Tịnh Phạn đang ngự, đến nơi tâu với Đại vương:
–Đại vương phải biết, Thái tử Tất-đạt-đa của Đại
vương bỏ bốn châu thiên hạ và bảy báu, vào núi
xuất gia, do Ngài tu khổ hạnh nên nay đã bỏ mạng.
Lại
có một Thiên tử khác cũng ở trong chúng chư Thiên
Địa cư, vội vã đến chỗ Đại vương Tịnh Phạn, bạch với nhà vua:
–Đại vương phải biết, Thái tử Tất-đạt-đa của Đại
vương tuy chưa chết, nhưng mạng sống không quá bảy ngày nữa.
Đại
vương Tịnh Phạn nghe tin chư Thiên Địa cư nói như vậy,
vì thương nhớ con trong lòng bức xúc ưu sầu khổ não la lớn lên:
–Ôi thôi con ta ơi! Con chết một mình trong rừng vắng! Con
tuy được thân người không chịu hưởng thú vui ngũ
dục, lại cũng không chứng được pháp vị vô thượng.

Đại
vương nói lời như vậy rồi, tâm thân mê loạn ngã
nhào trên mặt đất chết giấc. Hoàng gia dòng họ
Thích bỗng nghe tiếng ta thán của Đại vương Tịnh Phạn
như vậy, đều vội vàng chạy đến cung Đại vương.
Đến nơi họ dùng lời an ủi tâm trạng Đại vương:
–Đại vương chớ khổ não như vậy, lại nữa long nhan ngày
nay của Đại vương quá suy yếu, chẳng nên vì việc
này mà hại đến tính mạng.
Đại vương hỏi:
–Ngày nay, nơi thành Ca-tỳ-la-vệ này thân tộc quyến thuộc
của ta được bao nhiêu người hiện ở nơi đây?
Tất
cả hoàng gia dòng tộc họ Thích liền tâu Đại vương:
–Đại vương biết cho, nay dòng họ Thích ở nơi đây có tất
cả chín vạn chín ngàn người.
Đại vương lại hỏi:
–Này các khanh quyến thuộc, nếu muốn bảo tồn tánh mạng
ta, thì các khanh nên mau mau đi tìm Thái tử Tất-đạt-đa
con ta nay ở chỗ nào?
Khi
ấy, tất cả quyến thuộc dòng họ Thích đều tâu:

–Đại vương phải biết, Đại vương có thể dùng một tay
nắm lấy các núi rừng, núi Thiết vi và các biển
lớn, núi Tu-di mà ném đi phương khác. Việc này còn
có thể làm được. Còn Thái tử Tất-đạt-đa chưa
hết phiền não, thì dầu cho tập trung tất cả mọi
người nơi thế gian và chư Thiên này để tìm cách
đưa Thái tử về hoàng cung, việc này hoàn toàn không thể được.
Lúc
ấy người con quốc sư họ Thích tên là Ưu-đà-di tâu Đại vương:
–Đại vương biết cho, con ngày nay có thể đến chỗ Thái tử
Tất-đạt-đa xuất gia, đem hết tâm lực dùng lời
khuyên nhủ đưa Thái tử trở về hoàng cung.
Đại
vương nghe qua lời tâu như vậy, liền bảo người con của quốc sư:
–Hay thay Ưu-đà-di! Khanh có thể đến bên Thái tử, nếu
như Thái tử chấp nhận lời của khanh trở lại
hoàng cung, thì khanh nên theo sát Thái tử, mau mau cùng
nhau trở về. Còn như Thái tử không chịu về, thì
khanh cũng lánh khỏi nơi đây không được gặp mặt
ta. Tại sao như vậy? Vì khanh nói như vậy, tuy giải
được nỗi phiền muộn của ta, nhưng nếu Thái tử
không về thấy lại mặt khanh, thì ta bị thất vọng,
càng tăng sự ưu sầu.
Lúc
bấy giờ, Ưu-đà-di, người con của quốc sư sửa
sang xa giá, khởi hành từ thành Ca-tỳ-la, trực chỉ
hướng bờ sông Ni-liên thuộc xứ Ưu-lầu-tần-loa.
Khi đến nơi, trước tiên Ưu-đà-di thấy nhóm năm
người Kiều-trần-như có mặt nơi đây, liền hỏi:
–Thưa Nhân giả Kiều-trần-như, hiện nay Thái tử Tất-đạt-đa
ở chỗ nào?
Kiều-trần-như
đáp lời Ưu-đà-di:
–Thái tử Tất-đạt-đa đã vào trong rừng đang tu khổ hạnh.
Ưu-đà-di lại hỏi tiếp:
–Người hầu cận Thái tử tên gì?
Kiều-trần-như đáp:
–Này Ưu-đà-di, người đó tên là A-xa-du (nhà Tùy dịch
là Điều Mã), ông nên hỏi người này.
Khi
ấy Ưu-đà-di liền đến trước A-xa-du thưa:
–Này A-xa-du, ông có thể đến chỗ của Thái tử, tâu
giùm ta lời này: “Vương phụ của Thái tử có sai
sứ giả đến đây muốn ra mắt Thái tử.”
Điều
Mã đáp lời Ưu-đà-di:
–Ta thật không dám đến gặp Thái tử để trình lời
nói này. Tại sao như vậy? Thưa Nhân giả, Thái tử
đã tu khổ hạnh trải qua sáu năm. Từ khi Ngài xuất
gia cho đến nay, chưa từng hướng mặt về chốn quê
nhà, chỉ ngồi quay lưng về thành Ca-tỳ-la. Tại sao như
vậy? Vì nhàm chán nguy hiểm của cuộc đời. Này
Ưu-đà-di, một mình ông có thể vào rừng diện kiến
Thái tử để trình bày lời dạy của phụ vương.
Khi
ấy Ưu-đà-di một mình đi vào rừng, thấy Bồ-tát
nằm trên mặt đất, từ đầu đến chân đều bị bụi
phủ không còn oai nghiêm tươi sáng, cùng với màu
đất, thân thể gầy ốm không còn một chút thịt, chỉ
da bọc lấy xương giữ thân mà thôi. Đôi mắt sâu
thẳm, giống như ngôi sao đặt dưới đáy giếng, toàn
thân co quắp các đốt xương đều giãn ra.

Ưu-đà-di
thấy thân hình Bồ-tát như vậy, đưa cao hai tay kêu
gào khóc lóc la lớn lên:
–Ôi thôi! Ôi thôi! Người con dòng họ Thích của chúng
ta, ngày nay bỗng gặp tai nạn đến nỗi này. Thuở
xưa, thân hình tuấn tú, nhan sắc tuyệt vời đáng
yêu vậy mà ngày nay thân thể ra nông nổi thế này,
giống như đất không khác. Đã không được giải
thoát an lạc, mà ngược lại tổn hại uổng phí thân hình tốt đẹp.
Khi
ấy, nghe tiếng kêu gào của Ưu-đà-di, Bồ-tát hỏi:
–Người này là ai mà trong lòng ưu sầu, ảo não kêu la giống
như tiếng của người bị lửa đốt vậy?
Ưu-đà-di
đáp lại lời Bồ-tát:
–Bạch Thái tử, tôi là con của Quốc sư trong nước của
Thái tử, tên Ưu-đà-di, được Đại vương Tịnh
Phạn, phụ vương của Ngài phái đến đây thăm và
nghênh đón Thái tử.
Bồ-tát lại nói:
–Này Ưu-đà-di, Ta không cần đến sứ giả phiền não này,
Ta chỉ muốn được sứ giả Niết-bàn, không muốn sứ
giả sinh tử của phụ vương.
Ưu-đà-di lại thưa Bồ-tát:
–Bạch Đại thánh Thái tử, Nhân giả ngày nay lập thệ
nguyện gì kiên cường đến thế này?
Bồ-tát
đáp lời Ưu-đà-di:
–Nguyện rằng thân Ta ở nơi mảnh đất này, dù bị nghiền
nát như hạt mè đen hay hạt cải trắng, nếu không
được pháp tự lợi và lợi tha. Tâm Ta vẫn tinh
tấn quyết không buông xuôi mà sinh biếng nhác. Thân
tâm Ta ngày nay chỉ thệ nguyện như vậy.
Ưu-đà-di bạch Bồ-tát:
–Tâu Đại thánh Thái tử, tôi ở trước mặt Đại vương
Thái tử đã nhận lời thề: “Con phải quyết định
kề bên Thái tử cùng nhau trở về thành.” Ngày
nay, Thái tử đã thệ nguyện sâu nặng như vậy, nếu
như chưa được pháp tự lợi và lợi tha mà bỏ
thân mạng thì làm sao tôi dám rời Thái tử để
trái lời thệ nguyện của tôi mà một mình trở về
vào thành Ca-tỳ-la!
Bồ-tát
một lần nữa bảo Ưu-đà-di:
–Này Ưu-đà-di, Ta ở nơi đây tu khổ hạnh, nếu như chưa
được pháp tự lợi, nửa chừng trên đường tầm
đạo mà bỏ mạng, ông nên nhặt thi thể của Ta
khiêng vào thành Ca-tỳ-la theo cửa thành lúc trước
Ta ra đi. Hãy vì Ta, ông tuyên bố với tất cả dân
chúng trong ngoài thành Ca-tỳ-la: “Đây là hài cốt
thi thể của người tinh tấn cương quyết giữ lời
chân thật, lập thệ nguyện chánh tâm chánh ý.”
Này
Ưu-đà-di, lại vì Ta, ông đáp lời hỏi của phụ
vương, ông nên tâu thế này: “Đại vương phải
biết, Thái tử đã vì hết sức tinh tấn, chẳng phải
do giải đãi nên ngày nay đã bỏ mạng. Cương quyết
giữ lời chân thật nên đã bỏ mạng, chứ không
dối trá.”
Này
Ưu-đà-di, ngày nay Ta tuy như vậy, nhưng ở trong rừng
ban đêm ta mộng thấy vô lượng chư Thiên ẩn thân
đến bên Ta, đảnh lễ dưới chân và bạch: “Thái
tử Tất-đạt-đa, ngày nay Ngài nên rất hoan hỷ! Từ
nay trở đi, nội trong bảy ngày nữa, nhất định Ngài
sẽ thành tựu điều lợi ích vó đại.” Này
Ưu-đà-di, Ta mộng thấy như vậy, hoàn toàn không
phải là không có. Này Ưu-đà-di, ông nên trở về
hoàng cung, Ta chẳng cần cùng ông làm bạn.
Khi
Ưu-đà-di nghe lời thệ nguyện của Bồ-tát như vậy,
nên không còn chút gì hy vọng, liền rời khỏi chỗ
Bồ-tát ngồi trong rừng, một mình đi ra khỏi rừng.
Sau khi ra khỏi rừng, vị này trở về thành Ca-tỳ-la
để yết kiến Đại vương Tịnh Phạn. Đến hoàng cung,
ông ta tâu Đại vương Tịnh Phạn:
–Đại vương biết cho, Vương tử Tất-đạt-đa bình an dũng
mãnh, còn sống chẳng phải chết.
Đại
vương Tịnh Phạn nói:
–Nếu Thái tử con ta bình an không chết, ta còn gì sầu muộn.

Sau
khi nghe lời tâu của Ưu-đà-di, nhà vua rất hoan hỷ.
Thuở
ấy Ma vương Ba-tuần ở Dục giới muốn làm nhiễu
loạn Bồ-tát, nên trong sáu năm Bồ-tát tu khổ hạnh,
thường luôn luôn âm thầm sát bên Bồ-tát để tìm
cơ hội sai lầm nho nhỏ mà chẳng có.
Có kệ nói:
Khung
cảnh vắng lặng thật tuyệt vời
Tòng
lâm phong cảnh cây tươi tốt
Ưu-lầu-tần-loa
phía Đông này
Bên
cạnh bờ sông Ni-liên-thiền
Địa
thế nơi đây Ngài chọn được
Thệ
nguyện kiết già hành khổ hạnh
Phát
tâm dũng mãnh đại tinh cần
Nhất
định đến nay, Ta giải thoát.
Ma
vương Ba-tuần tới nơi này
Đem
lời đường mật dối thưa rằng:
“Cúi xin Nhân giả sống lâu dài
Thọ
mạng lâu dài mới đắc pháp
Sống
lâu mới đức được tự lợi
Tự
lợi về sau khỏi hối tiếc.
Giờ
đây Nhân giả thân gầy ốm
Nhất
định sẽ chết trong chốc lát
Nay
thật, Nhân giả ngàn phần chết
May
ra phước đức sống một phần.
Nên
bố thí nhiều cúng chư Thiên
Đối
với thần lửa nên tế tự
Nhờ
vậy mới được công đức nhiều
Tu
tập thiền định có ích chi
Xuất
gia tầm đạo thật gian nan
Điều
phục tự tâm đâu phải dễ.”
Ma
gần Bồ-tát bằng cách ấy
Dùng
đủ lời lẽ giả ngợi khen.
Bồ-tát
khi ấy giọng dịu hiền

Dùng
lời sâu sắc đáp Ma vương:
“Ba-tuần phóng dật, ngươi bất thiện
Vì
cầu tự lợi, hành thế pháp
Tâm
ông cho đó là phước đức
Rốt
cuộc không cầu được mảy may.
Nếu
người thật sự cầu phước đức
Chẳng
nên nói ra lời như vậy
Khổ
chết với ta đồng như sống
Thật
không một niệm sợ bị chết.
Giả
sử chúng sinh đều tận diệt
Tâm
ta hoàn toàn không thoái chuyển
Nay
xây cầu lớn qua biển dục
Tinh
tấn dũng mãnh tu phạm hạnh.

Nếu
do phong tai thổi thế gian
Tất
cả các sông còn khô cạn
Huống
chi máu, dịch trong thân thể
Chất
nước trong người cũng cạn khô,
Mỡ
tủy chất ướt bị khô trước
Kế
đến da thịt lại khô sau
Da
thịt tiêu rồi khí lực kém
Tâm
ý bấy giờ mới tịch định.
Tất
cả tinh tấn thêm tăng trưởng,
Chỉ
còn đi vào cửa chánh định
Ta
nay muốn tu pháp hạnh này,
Mong
cầu đạt đến Vô thượng giác.
Do
đó, thân mạng Ta không tiếc
Ngươi
biết tâm Ta thật thanh tịnh
Tâm
Ta đã đạt chỗ chí thành
Trí
tuệ trang nghiêm thật bền vững.
Thế
gian chưa thấy có người nào
Có
thể ngăn được Ta tinh tấn
Ta
thà chịu chết mất mạng người
Không
cần sống lâu nơi cung điện.
Trượng
phu thà chết, cần chiến đấu
Quyết
chẳng tham sống, hàng kẻ khác
Dũng
mãnh đã chiến thắng đối phương
Địch
đã hàng rồi, nào có sợ!
Dũng
kiện thì phá được kẻ địch
Ta
chẳng bao lâu phá ma chúng:
Ma
quân thứ nhất là tham dục
Tên
ma thứ hai chẳng hoan hỷ
Thứ
ba đói khát cùng lạnh nóng
Đam
mê ái dục, ma thứ tư
Ma
thứ năm chính là thùy miên
Kinh hãi sợ sệt, ma thứ sáu
Mê
hoặc nghi ngờ, ma thứ bảy
Sân
hận phẫn nộ, ma thứ tám
Thứ
chín tên là tranh lợi dưỡng
Ngu
si vô tri ma thứ mười
Cao
ngạo kiêu căng ma mười một
Mười
hai thường hay hủy nhục người.
Các
ngươi quyến thuộc ma Ba-tuần
Quân
mã hành động đều hắc ám
Chúng
ma đến đây hại hành giả
Những
bậc Sa-môn Bà-la-môn.
Bọn
ngươi thường đi khắp thế gian
Mê
hoặc tất cả trời và người
Quân
mã các người gặp phải Ta
Đem
binh trí tuệ rất hùng cường
Có
tài chiến thắng chẳng còn ai
Đại
quân các ngươi bị phá sạch

Như
nước làm rã bình đất sống
Quân
ngươi tiêu tán chẳng khác nào.
Tâm
Ta chánh định vững như núi
Phương
tiện trí tuệ đều thành tựu
Tâm
không phóng dật tu chánh hạnh
Người
sao tìm được chút lỗi lầm!”
Bấy
giờ Bồ-tát lại suy nghó thế này: “Nếu trong quá
khứ có Sa-môn hay Bà-la-môn, vì tự lợi mà tu tập
các pháp đại khổ hạnh, hoặc tâm chẳng vui, hoặc
cả thân tâm chẳng vui, với các cảm thọ như vậy,
thì các Sa-môn Bà-la-môn cũng chẳng hơn khổ hạnh
như Ta ngày nay do cầu tự lợi, nên thân và tâm
chịu các khổ, chẳng vui. Nếu ở đời vị lai, có các
Sa-môn và Bà-la-môn vì cầu tự lợi, thân tâm thọ
các khổ hạnh, cũng chẳng hơn các khổ hạnh của Ta
ngày hôm nay do cầu tự lợi, mà thân tâm chịu các
khổ hạnh. Nhưng Ta vẫn chưa chứng được pháp thượng
nhân, chưa được tri kiến, cũng chưa chứng được
tăng ích, vậy có thứ đạo nào để chứng được
đạo quả Bồ-đề?”
Rồi
Bồ-tát lại tư duy tiếp: “Ta nhớ khi còn trong cung
của phụ vương, đi xem nông dân canh tác, Ta gặp tàng
cây Diêm-phù-đề mát mẻ. Thấy rồi, liền tónh tọa
dưới tàng cây, Ta xả bỏ tất cả tâm dục nhiễm,
nhàm chán các pháp bất thiện, khởi tâm phân biệt
ưa thích tịch định nên sinh hỷ lạc, chứng được Sơ
thiền. Ta hãy tư duy lại thiền định đó, con đường
này chắc hướng về đạo Bồ-đề.” Bồ-tát suy nghó
như vậy rồi, y như pháp nhất tâm chánh quán, nhập
vào cảnh tịch định, mong nhờ thiền định này mà đạt đến giác ngộ.
Ngài liền nói kệ:
Pháp
môn khổ hạnh chẳng ly dục
Chẳng
phải chánh đạo đến Bồ-đề
Chẳng
phải thắng nhân cầu giải thoát
Chỉ
là làm khổ cho thân tâm.
Ngày
nay nếu Ta muốn tu học
Cần
phải như xưa xem canh tác
Ngồi
dưới tàng cây Diêm-phù nọ
Lìa
nhiễm chứng được định Tứ thiền.
Khi
ấy Bồ-tát lại suy nghó: “Lạc của thiền định chỉ
lìa các dục và pháp bất thiện, Ta nào không biết
cái lạc đó, Ta nên chứng cái lạc đó, vì muốn
thành tựu Nhất thiết tri kiến.
Rồi
Bồ-tát lại suy nghó: “Ta muốn thành tựu cái lạc
của Nhất thiết tri kiến cần phải có sự sống an
lạc. Nhưng ngày nay Ta suy nhược không có sức lực,
thì làm sao với chiếc thân suy nhược yếu đuối này
mà có thể đạt được lạc ấy? Do vậy, lúc này Ta
cần thân thể khỏe mạnh, phải ăn những thức ăn
thô; như là đậu nấu hay bánh bún; hoặc dùng dầu
hoặc bơ để thoa trên thân, rồi sau đó mới dùng
nước nóng tắm rửa thân thể.”
Bồ-tát
nói với người hầu cận Bà-la-môn:

–Này Đề-bà, kể từ nay, Ta không dùng những thức ăn
như trước để duy trì thân mạng. Ý Ta muốn có thức
ăn bổ dưỡng hơn để hồi phục cơ thể như là ăn
uống các thứ bánh, bún, đậu nấu…; hoặc dầu mỡ
để thoa trên thân và nước nóng để tắm gội. Ông
có thể sắm đủ các thứ này cho Ta chăng?
Đề-bà bạch Bồ-tát:
–Ngày nay, tôi không có các thứ như vậy, lại nữa nhà
tôi nghèo không thể sắm các vật đó, vả lại nếu
lúc này dâng hiến liền cho Bồ-tát cũng không thể
được. Nhưng Nhân giả phải lập lời thề, thì tôi
sẽ vì Nhân giả dùng mọi phương tiện tìm cầu.
Bồ-tát hỏi:
–Ông muốn Ta lập lời thề gì?
Đề-bà bạch Bồ-tát:
–Khi Nhân giả tu khổ hạnh rồi, tâm nguyện được viên
mãn, khi ấy Nhân giả bố thí pháp cho tôi, rồi lại
đến nhà tôi thọ vật thực do tôi cúng dường.
Bồ-tát đáp:
–Đúng theo lời nguyện của ông.
Khi
Bà-la-môn Đề-bà được Bồ-tát hứa khả rồi,
liền vâng lời Bồ-tát ra đi, hướng về nhà
Bà-la-môn Tư-na-da-na. Đến nơi Đề-bà nói với Bà-la-môn đó:
–Thưa Nhân giả, mong rằng vui với pháp hạnh, hiện cách
làng này chẳng bao xa, có một Sa-môn tu đại khổ
hạnh, Ngài trải qua nhiều năm tháng không ăn, nay
muốn cầu thức ăn; hoặc cơm, bún, bánh, bơ mỡ,
mật, đậu nấu…; hoặc dầu thoa thân và cần nước
nóng tắm gội. Nhân giả có thể cung cấp các thứ
đó chăng?
Thuở
ấy, nhà Bà-la-môn Quân Tướng Tư-na-da-na có hai
người con gái, một tên là Nan-đà (nhà Tùy dịch
là Hỷ), người thứ hai tên là Bà-la (nhà
Tùy dịch là Lực). Hai nàng này dung nhan thật đoan
trang xinh đẹp, ở thế gian ít ai sánh bằng. Trước
đây, hai nàng từng nghe: “Cách đây về phương Bắc
ở dưới chân Tuyết sơn, có một xứ thuộc dòng
họ Thích tên là Ca-tỳ-la-bà-tô-đô. Vị vua trị vì
thành này họ Thích tên là Tịnh Phạn, đại phu nhân
thứ nhất của vua tên là Ma-da. Hoàng hậu sinh một
Thái tử, hình dung đẹp đẽ tuyệt vời, dung nhan phi
thường hết sức dễ thương, sắc thân như vàng,
trên đỉnh đầu tròn như chiếc lọng, mũi như chim anh
võ, tay dài quá gối, tất cả bộ phận trên người
đều đầy đặn, các căn hoàn bị, giống như tượng
vàng, đầy đủ ba mươi hai tướng đại nhân trang
nghiêm thân thể, khắp thân đầy đủ tám mươi vẻ
đẹp. Sau khi Thái tử đản sinh, nhà vua mời tướng
sư đến xem tướng Thái tử, tướng sư tiên đoán:
“Nếu Thái tử ở tại gia nhất định sẽ làm Chuyển
luân thánh vương cai trị bốn châu thiên hạ, làm chủ
cõi đại địa này, đầy đủ bảy báu, dùng chánh
pháp trị hóa thế gian. Nếu Thái tử xuất gia sẽ
thành Bậc Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, tiếng
đồn khắp mọi nơi.”
Hai
nàng nghe danh tiếng Thái tử, nên đã từng tỏ lòng
mơ ước với cha mình: “Con từng nghe Thái tử họ
Thích đẹp đẽ dễ thương vô song như vậy, Thái tử
có thể làm chồng chúng con.”
Quân
Tướng Tư-na-da-na biết được tin tức Bồ-tát qua
Bà-la-môn Đề-bà, bèn bảo hai người con gái:
–Lòng mơ ước của chị em con sẽ thành hiện thực. Tại sao?
Các con hãy mau đến chỗ Đại Sa-môn tu khổ hạnh kia.
Để làm gì? Sau khi hai con đến đó rồi, thưa thỉnh
cung kính cúng dường thức ăn, dâng hiến dầu và bơ
dùng để thoa thân, rồi sau đó cung cấp nước nóng
để Sa-môn tắm gội. Do việc làm này, sự mơ ước
của hai con sẽ được thành tựu.

Hai
cô gái của Quân Tướng nghe cha dạy như vậy, liền
đem theo thực phẩm, dầu và bơ…, những vật phẩm
sẳn có trong nhà, đi đến chỗ Bồ-tát khổ hạnh.
Đến nơi hai nàng lễ dưới chân Bồ-tát, rồi đem
vật thực dâng lên và bạch Bồ-tát:
–Nguyện Tôn giả nạp thọ vật thực dâng cúng của tôi.

Bồ-tát
nhận vật thực của hai nàng, tự ý thọ thực, lấy
dầu và bơ thoa vào thân, rồi sau đó mới dùng nước
nóng tắm rửa. Khi Bồ-tát dùng dầu bơ thoa vào
thân, mỗi thứ theo lỗ chân lông hút vào bên trong
cơ thể, giống như đống đất hay đống cát, tất cả
dầu bơ thấm vào bên trong, không có một chút ở
bên ngoài. Đúng vậy, đúng vậy. Dầu bơ thoa vào
thân Bồ-tát đều hút hết vào bên trong, không có
một chút dính bên ngoài. Thân thể Bồ-tát lúc bấy
giờ vẫn chưa hồi phục như xưa.
Khi
Bồ-tát thọ thực xong, bảo hai nàng:
–Hai chị em người muốn hồi hướng công đức này về ý
muốn gì?
Hai
nàng bạch Bồ-tát:
–Thưa Đại Thiện Tôn giả, trước đây chúng tôi nghe dòng
họ Thích hạ sinh một Thái tử, hình dung đoan chánh
dễ thương, trên thế gian này không có người thứ
hai, chúng tôi nguyện vị Thái tử đó cùng kết nghóa trăm năm.
Bồ-tát bảo:
–Này hai chị em, ta chính là Thái tử dòng họ Thích. Từ
nay trở đi, ta nguyện không còn hưởng thọ thú vui
ngũ dục. Ta nguyện tương lai sẽ thành tựu Vô thượng
Chánh đẳng Chánh giác, nguyện chuyển pháp luân vô thượng.
Hai
nàng nghe Bồ-tát nói như vậy, lại bạch Bồ-tát:
–Đại thánh Nhân giả, việc này đúng như vậy, Nhân giả
sẽ chứng quả Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác.
Sau khi Ngài đạt đạo rồi, xin đến nhà chúng tôi.
Chúng tôi mong được gặp Ngài để làm đệ tử
Thanh văn của Tôn giả.
Bồ-tát
lại đáp lời hai nàng:
–Đúng vậy, đúng vậy. Đúng như lời nguyện của hai chị em.
Từ
đó trở đi hai nàng mỗi ngày đem đồ ăn dâng cúng
Bồ-tát, rồi dùng bơ dầu thoa trên mình Bồ-tát và
sau đó dùng nước nóng tắm rửa thân thể Bồ-tát.
Cứ như thế thân thể Bồ-tát lần lần phục hồi
tướng tốt như xưa.
Khi
ấy Bồ-tát bảo hai nàng:
–Chị em người từ nay trở đi, hai nàng không được tự
ý đem nước tắm thân ta, thôi việc đó đi, chỉ cần
đem thức ăn. Vì sao? Từ nay về sau, nếu thân Ta cùng
người nữ tiếp xúc thì không được. Ý Ta chẳng
thích, ý Ta chẳng phải như vậy.
Thuở
ấy, có một kẻ chăn dê vì thấy Bồ-tát tu khổ
hạnh thân thể ốm yếu, lại thấy Bồ-tát hết sức
siêng năng cần khổ, nên đối với Ngài, sinh tâm
hoan hỷ, liền đến nơi quỳ xuống, bạch Bồ-tát:
–Thưa Đại Thánh Tôn giả, ngày nay tùy ý tôi muốn tôn
trọng phụng sự cúng dường Tôn giả, không biết ý
của Ngài có chấp nhận hay chăng?
Bồ-tát đáp:
–Nếu người thấy đúng lúc, thì sớm sắm các vật tùy
theo ý muốn của người.
Người
chăn dê liền dùng dầu thoa trên thân Bồ-tát, rồi
đem sữa dê dâng cúng cho Bồ-tát dùng, lại bẻ
cành đại thọ Ni-câu-đa cắm trên đất che mát cho
Bồ-tát. Nhưng do thần lực của Bồ-tát cành cây
Ni-câu-đà vừa cắm xuống đất, liền mọc thành
thân cây cành lá hoa quả… tất cả đều đầy đủ.
Người đương thời trông thấy, gọi cây này là
“Cây Ni-câu-đà chăn dê trồng.”
Khi
Bồ-tát ăn thức ăn thô, năm vị tiên đồng tu với
Bồ-tát, thảo luận với nhau:
–Ngày nay Thái tử Tất-đạt-đa thoái thất thiền định trở
lại tính cũ, không còn trì giới, nay Thái tử thành
người giải đãi, không còn tịch định, tâm sinh rối loạn.

Phê
bình như vậy rồi, đối với Bồ-tát, họ ngao ngán
phỉ báng, xa lìa Bồ-tát mà đi nơi khác. Lần lần,
họ đến nước Ba-la-nại, vào vườn Nai tu thiền định ở đó.
Có kệ:
Tiên
nhân khổ hạnh cả năm người
Thấy
Bồ-tát ăn thức ăn cúng
Cho
rằng chẳng còn tu thiền định
Phóng
túng nuôi dưỡng thân năm đại.

<詞 id="50096262">Phẩm 30: HƯỚNG VỀ CÂY BỒ-ĐỀ (Phần 1)</詞>
Khi
Bồ-tát dùng thức ăn thô là chỉ muốn cơ thể phục
hồi một ít khí lực, trong thời gian này nàng Thiện
Sinh là con gái chủ thôn nọ, từ khi gặp Bồ-tát cho
đến nay, vì cầu nguyện cho Bồ-tát, nên ngày ngày
nàng bố thí thức ăn chín vào bình bát cho những ai
khất thực. Vào buổi sáng, nếu thấy ai khất thực
là Sa-môn hay Bà-la-môn đến khất thực thức ăn
chín và bình bát, nàng ta đều bố thí, với tâm nghó
miệng nguyện thế này: “Nhờ việc bố thí thức ăn
này, có bao nhiêu công đức đều hối hướng về
Thái tử họ Thích tu khổ hạnh, nguyện Ngài sớm
thành tựu các thần thông, nguyện Ngài mau thành tựu
diệu quả Bồ-đề, nguyện bậc khổ hạnh được như
tâm nguyện, tất cả đều được đầy đủ viên
mãn.” Nàng bố thí thức ăn và bình bát như vậy
trải qua sáu năm.
Khi
Bồ-tát đã mãn sáu năm, vào mùa xuân, ngày mười
sáu tháng hai, trong tâm tự nghó thế này: “Ta chẳng
nên ăn những thức ăn như vậy để thành đạo Vô
thượng Chánh đẳng Chánh giác. Ta không biết nhờ
ai tìm thức ăn thơm ngon? Ai là người có thể cho Ta
thức ăn như vậy, để Ta ăn rồi chứng đạo quả
Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác?” Khi Bồ-tát suy
nghó như vậy, thì ngay lúc đó có một Thiên tử
biết được tâm niệm của Ngài, liền đến nhà nàng
Thiện Sinh chủ thôn nọ, bảo:
–Này nàng Thiện Sinh, người nếu biết đến lúc Bồ-tát
đang muốn dùng thức ăn mỹ vị, Bồ-tát đang cầu
thức ăn vô thượng mỹ vị, Ngài dùng thức ăn mỹ
vị như vậy để rồi sau đó chứng quả Vô thượng
Chánh đẳng Chánh giác. Nay nàng nên sắm cháo sữa
đủ mười sáu phần diệu hảo.
Sau
khi nàng Thiện Sinh chủ thôn nọ nghe chư Thiên mách
bảo như vậy, vui mừng hớn hở khắp cả thân, không
thể tự chế, vội vã cho dồn một ngàn con bò sữa
để vắt lấy sữa, rồi đem sữa này cho năm trăm
con bò khác uống. Lại ngày sau vắt lấy sữa năm
trăm con bò sữa này đem cho hai trăm năm mươi con bò
sữa khác uống, lại ngày sau vắt lấy sữa hai trăm
năm mươi con bò sữa này đem cho một trăm hai mươi
lăm con bò sữa khác uống; ngày sau đó vắt lấy
sữa một trăm hai mươi lăm con bò sữa này đem cho
sáu mươi con bò khác uống; ngày sau vắt lấy sữa
sáu mươi con bò sữa này đem cho ba mươi con bò khác
uống; ngày sau vắt lấy sữa ba mươi con bò sữa này,
đem cho mười lăm con bò khác uống; ngày cuối cùng
vắt lấy sữa mười lăm con bò sữa này, đem trộn
với một phần cháo gạo ngon trong sạch, rồi vì
Bồ-tát nấu cháo sữa này.
Trong
khi nàng nấu cháo sữa, thấy nồi cháo hiện ra hiện
tượng lạ: Hoặc hiện ra bình hoa nở, hoặc hiện ra
dòng nước sâu thẳm với năng lực, hoặc hiện lên
chữ Vạn (卐 ),
hoặc hiện bánh xe năng lực ngàn tăm, hoặc lại
hiện hình trâu chúa, hoặc hiện Tượng vương hay Long
vương, hoặc hiện hình con cá, hoặc có khi lại hiện
hình đại trượng phu, hoặc lại hiện hình Đế Thích,
hoặc có khi hiện hình đại Đại Phạm vương, hoặc
cháo sữa sôi phun lên cao bằng nửa cây Đa-la trong
giây lát rồi hạ xuống, hoặc cháo sữa phun lên cao
bằng một cây Đa-la rồi hạ xuống, hoặc cháo sữa
phun lên cao bằng một đại trượng phu rồi hạ xuống
trong nồi cháo, hoàn toàn không có một giọt nào rơi bên ngoài cả.

Đang
khi nấu sữa, có một vị toán số tướng sư đại
tài đến chỗ này, thấy cháo sữa xuất hiện các
hiẹân tượng như vậy, quán sát kỹ lưỡng rồi bảo:
–Hy hữu thay! Hy hữu thay! Vị nào ăn được cháo này
chẳng bao lâu chứng được diệu dược cam lộ!
Vào
ngày hai mươi ba tháng hai, sáng sớm, Bồ-tát mặc y
phục chỉnh tề, đi về hướng Ưu-lầu-tần-loa để
khất thực, lần lần đến thôn Nan-đề-ca. Đến thôn
kia rồi, Ngài đứng yên lặng bên ngoài nhà Đại
Bà-la-môn chủ thôn để cầu vật thực.
Lúc
bấy giờ nàng Thiện Sinh con của chủ thôn, thấy
Bồ-tát đứng yên lặng ngoài ngõ nhà mình, muốn
khất thực. Thấy rồi, nàng lấy một bình bát bằng
vàng đựng đầy cháo sữa hòa với mật, tự tay
mình bưng bát cháo đầy đến trước mặt Bồ-tát.
Đến nơi, nàng bạch Bồ-tát:
–Cúi xin Tôn giả thương xót nạp thọ bát cháo sữa hòa với mật này.
Khi
Bồ-tát thấy cháo sữa hòa lẫn với mật, suy nghó
thế này: “Ta đang được thuốc tốt chữa lành bệnh
về thân, vậy Ta cần phải nỗ lực phát hạnh tinh
tấn, sẽ chứng cam lộ và chánh pháp. Lại nữa, từ
trước đến nay, Ta đã mất pháp thể và pháp hạnh,
ngày nay Ta phải mở ra con đường đạo Ta đã phát
thệ nguyện, phải hoàn thành ý nguyện này. Như Ta
ngày nay đối với cháo sữa rất bổ hòa với mật
này, đúng lúc nhận lãnh để thọ dụng, rồi y theo
pháp mà thọ thực. Ta phải vượt qua cảnh giới tử
ma, phải chinh phục tử ma đó, vượt qua bờ giải
thoát bên kia.”
Bồ-tát
tư duy như thế rồi mới nhận cháo sữa, rồi hỏi
nàng Thiện Sinh con chủ thôn:
–Thưa Thiện tỷ Tôn giả, sau khi Ta dùng hết cháo sữa,
chiếc bình bát này trao lại cho ai?
Nàng Thiện Sinh đáp:
–Tôi xin cúng cho Tôn giả.
Bồ-tát lại nói:
–Ta không cần dùng vật như thế này.
Nàng Thiện Sinh nói:
–Sử dụng bằng cách nào tùy ý Nhân giả. Vì tôi từ
trước đến giờ hễ bố thí vật thực cho ai thì
luôn luôn bố thí cả bình bát.
Khi
Bồ-tát nhận vật thực rồi, từ xứ Ưu-lầu-tần-loa
chánh niệm ra về, ung dung lần lần hướng về bờ
sông Ni-liên. Đến nơi, Ngài đặt bình bát vào chỗ
sạch sẽ, rồi cởi y phục xuống sông tắm rửa giải
sức nóng trong người. Trong khi Ngài đang tắm rửa
thân thể, ở trên hư không chư Thiên dùng các loại
bột hương thơm vi diệu hòa lẫn với nước mưa tuôn
xuống trên mặt sông.

Lúc
bấy giờ, trên mặt sông Ni-liên tràn ngập bột hương
thơm xen lẫn với các loại hoa tạo thành dòng.
Bồ-tát tắm xong rồi lấy chiếc ca-sa ở trong nước
giặt giũ, vắt phơi khô khan rồi đắp lên thân. Ngài
muốn sang qua bờ sông bên kia, nhưng sóng và dòng
nước chảy quá mạnh, mà thân thể lại ốm yếu
không thể lội được, vả lại trong sáu năm siêng
tu khổ hạnh, sức yếu đuối không tài nào qua bên kia được.
Khi
ấy bên bờ sông có một đại thọ tên là
Át-thùy-na (nhà Tùy dịch là Kim giả), vị thần
ở cây này là Kha-câu-bà (nhà Tùy dịch là Tiểu
Phong), lúc đó Thọ thần dùng xâu chuỗi anh lạc
đeo nơi tay để dìu Bồ-tát, khi ấy Bồ-tát nắm tay
Thọ thần mà qua được bờ bên kia.
Nước
hương thơm Bồ-tát tắm trên sông, tất cả chư Thiên
đều múc lấy mang về cung điện, dùng nước công
đức cát tường này rưới lên cung điện của mình.
Thuở
ấy vị chủ sông Ni-liên-thiền có một Long nữ, tên
là Ni-liên-trà-da (nhà Tùy dịch là Bất Quả), từ
dưới đất vọt lên tay cầm bảo tọa hết sức tốt
đẹp dâng cho Bồ-tát. Bồ-tát thọ nhận rồi, an tọa
trên đó, an tọa xong Ngài lấy cháo sữa do nàng
Thiện Sinh con gái chủ thôn nọ cúng. Ngài vừa ăn
no thì cháo cũng vừa hết.
Sau
khi Bồ-tát ăn cháo sữa vào, do sức phước báo
nhân duyên bố thí đời trước huân tập, cho nên
thân thể hồi phục đoan chánh dễ thương, các tướng
hảo đầy đủ như cũ không có khuyết giảm.
Bồ-tát
dùng cháo sữa xong rồi, ném bát vàng xuống dòng
sông. Lúc đó Hải Long vương rất vui mừng cho là
việc quá hy hữu, vì Bồ-tát khó xuất hiện ở đời,
nên nhặt lấy bát vàng này, định đem về thờ nơi
cung điện mình. Khi ấy chúa trời Thích Đề-hoàn Nhân
hóa thành chim cánh vàng mỏ bằng ngọc kim cương,
đoạt lấy bát vàng từ nơi tay Hải Long vương, bay
hướng về cõi trời Đao-lợi Ba mươi ba, tự mình
luôn luôn thờ cúng. Thuở ấy chư Thiên cõi trời
Ba mươi ba lập ngày hội đặt tên là lễ cúng dường
Bát vàng Bồ-tát, từ đó đến ngày nay không gián đoạn.
Khi
Bồ-tát dùng cháo xong, đứng dậy, ung dung đi hướng
về cây Bồ-đề. Long nữ thâu cất bảo tọa, đem về
cung của mình để thờ cúng.
Có kệ:
Bồ-tát
như pháp dùng cháo sữa
Cô
gái Thiện Sinh dâng thượng vị
Dùng
xong hoan hỷ đến cội cây
Rồi
đây nhất định chứng Bồ-đề.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096263">QUYỂN 26</卷>
<詞 id="50096264">Phẩm 30: HƯỚNG VỀ CÂY BỒ-ĐỀ (Phần 2)</詞>
Sau
khi Bồ-tát tắm rửa nơi sông Ni-liên-thiền, thọ
cháo sữa, thân thể tươi sáng, dung nghi hồi phục
đầy đủ như trước, oai lực tự tại, chậm rãi
hướng về cây Bồ-đề. Dáng đi lúc ấy của Ngài
giống như dáng đi của chư vị Bồ-tát trong quá khứ.
Nghóa là dáng đi khoan thai chậm rãi, trong lòng hoan
hỷ, tiến tới đàng hoàng; từng bước đi vững
vàng, chánh niệm an trú, như núi chúa Tu-di, dáng đi
đường đường oai vệ; đi không sợ sệt, bước đi
không loạn; đi với tâm tri túc không vội vã, không
chậm chạp, không nghiêng vẹo, hai chân đi ngay thẳng
không giẫm đạp lên nhau; hai chân không đuổi nhau mà
đi, đi không thúc bách, đi không lắc thân, an ổn mà
đi; đi một cách thanh tịnh, đi chăm chú có vẻ kỳ
diệu, dáng đi không có hoạn nạn tổn hại, như dáng
sư tử chúa đi, như Đại Long vương đi, như trâu chúa
đi, như nhạn chúa đi, như voi chúa đi; dáng đi không
khiếp sợ, dáng đi không do dự, dáng đi không dị
tướng, bước đi thong thả như dáng đi lực só Kim
Cang; đi bàn chân không đụng đất mà vằn chỉ bánh
xe ngàn tăm in trên mặt đất, đi với các ngón chân
có mành lưới, có móng chân đỏ mịn như đồng;
bước đi động khắp cõi đại địa, bước đi có
tiếng rền vang như tiếng dội trong hang núi. Trên mặt
đất, nơi nào Ngài đi đến hầm hố tự nhiên bằng
phẳng. Trên mặt đất nơi nào có đất đá sỏi sạn,
Ngài đi đến tự nhiên sạch sẽ. Mành lưới bàn
chân phóng ra hào quang sáng rực chạm vào chúng sinh
có tội thì được an ổn; dáng đi hoàn hảo, mỗi
bước đi thanh tịnh sinh các hoa sen nhiệm mầu. Ngài
bước trên đóa sen đó mà đi, vì trong quá khứ
Ngài đã làm các thiện hạnh thanh tịnh, nên được
bước đi như vậy. Thuở xưa chư Phật ngồi trên tòa
sư tử cao, nương trên tòa này mà đi, tâm ý kiên
cố như kim cang đi san bằng rừng rậm các cảnh giới,
ngang nhiên mà đi. Nay Ngài vì tất cả các cảnh giới
chúng sinh được an lạc mà đi, bẻ gãy tất cả ngọn
cờ ma quân mà đi, dẹp tan tất cả ma lực mà đi,
dập tắt tất cả ma khí mà đi, đập tan oai thế của
ma mà đi, tước hết tất cả ma nghiệp mà đi, làm
tiêu tan tất cả ma quân mà đi, làm cho sụp đổ tất
cả thế lực của ma mà đi, vứt bỏ tất cả hành
động ma mà đi, sát hại tất cả ma quân mà đi, xé
tan tất cả lưới ma mà đi, dẹp tan tất cả ma thuyết
phi pháp, như pháp thu phục ngoại đạo mà đi, chiếu
sáng bóng tối phiền não mà đi, giúp đỡ bằng hữu
phá tan phiền não mà đi, oai lực che khuất cả Đế
Thích, Phạm thiên, Đại Tự tại thiên và cõi trời
Hộ thế khỏi bị sợ hãi mà đi; ở trong cõi Tam
thiên Đại thiên này chỉ có một mình Ngài tôn
trọng bậc nhất mà đi, không học theo người khác,
tự mình chứng đạo, phân minh mà đi, muốn chứng
Nhất thiết chủng trí mà đi, làm tất cả các hạnh
chánh niệm, chánh ý tri túc, chánh hạnh mà đi, muốn
diệt sinh lão bệnh tử mà đi, muốn hướng đến chỗ
Thường, Lạc, Ngã, Tịnh, Vô úy vi diệu tối thắng
mà đi, muốn vào cửa Niết-bàn mà đi. Có những
hạnh như vậy, nên Bồ-tát chánh diện nhìn thẳng về
cây Bồ-đề mà đi đến.
Bồ-tát
lại suy nghó: “Ta đến Bồ-đề đạo tràng, sẽ làm
tòa bằng gì để chứng quả Vô thượng Chánh đẳng
Chánh giác?” Rồi Ngài tự biết nên ngồi trên tòa làm bằng cỏ.
Khi
ấy chư Thiên cõi Tịnh cư bạch Bồ-tát:
–Thưa Đại thánh Nhân giả, đúng vậy, đúng vậy! Tất cả
chư Phật Như Lai trong quá khứ sắp chứng đạo Vô
thượng Chánh đẳng Chánh giác đều ngồi trên tấm
thảm cỏ mà thành đạo Bồ-đề.
Bồ-tát
lại suy nghó tiếp: “Ai có thể cho Ta nệm cỏ như
vậy?” Nghó như vậy, Ngài đưa mắt nhìn quán sát
bốn phía tả hữu trước sau.
Khi
ấy chúa trời Đế Thích cõi Đao-lợi với Thiên trí
biết được tâm niệm của Ngài, liền hóa thân làm
người cắt cỏ đứng bên phải cách Bồ-tát chẳng
bao xa đang cắt cỏ. Màu cỏ xanh biếc giống như sắc
lông nơi cổ con chim khổng tước vương mềm mại óng
mượt như thiên y Ca-thi-ca mịn mỏng, cỏ này cũng như
vậy. Sắc đẹp tuyệt vời, hương thơm ngào ngạt,
ngọn cỏ xoay về bên phải.
Thấy
người cắt cỏ đứng bên phải cách mình chẳng bao
xa, đang cắt những thứ cỏ như vậy, Bồ-tát liền
từ từ tiến đến chỗ người cắt cỏ này, chậm
rãi hỏi người cắt cỏ:
–Này Nhân giả hiền thiện, người tên gì?
Người cắt cỏ đáp:
–Tôi tên Cát Lợi (Lợi ích tốt đẹp).
Bồ-tát
vừa nghe tên người cắt cỏ, suy nghó: “Ta đang muốn
cầu tự thân được điều tốt đẹp lợi ích, rồi
cũng vì người khác cầu cho họ được những điều
tốt đẹp lợi ích. Người Cát Lợi này đang ở
trước mặt Ta, nhất định Ta sẽ chứng quả Vô thượng
Chánh đẳng Chánh giác.”
Bồ-tát
suy nghó như vậy rồi, bảo với người cắt cỏ với
lời êm ái dịu hiền, giống như những lời nói vi
diệu của chư vị Bồ-tát trong quá khứ đã nói. Đó
là: Lời nói chân thật không giả dối, dùng lời
ngay thẳng với tiếng trong trẻo, êm dịu, nhẹ nhàng,
hoan hỷ khiến người nghe được tiếng này liền vâng
theo; tiếng nghe không trái tai, tiếng nghe trôi chảy,
tiếng giáo hóa, tiếng hướng đạo, tiếng không cà
lăm, tiếng không ú ớ rên rỉ, tiếng không thô lỗ,
tiếng không phá nhau, tiếng dịu dàng, thanh tao, ngọt
ngào, tiếng từ xa rõ ràng phân minh, người nghe
tiếng này thân khẩu ý đều hoan hỷ; người nghe
được tiếng này thì các thứ dục nhiễm, ngu si, sân
nhuế, đấu tranh phẫn nộ đều được tiêu trừ;
tiếng nghe như tiếng chim Ca-lăng-tần-già, tiếng chim
Mạng mạng; như tiếng sấm rền, như tiếng nhạc ngâm
vịnh, tiếng trầm bổng du dương, tiếng không chướng
ngại, chẳng phải tiếng hơi mũi; tiếng thanh tịnh,
tiếng chánh trực, tiếng như thật; như tiếng Phạm
thiên, tiếng như hải triều âm, như tiếng núi đổ,
tiếng vang dậy; như tiếng tán thán của chư Thiên
vương, như tiếng ngâm vịnh của A-tu-la; tiếng diệt trừ
tận gốc nạn ma lực, tiếng chinh phục tất cả ngoại
đạo; như tiếng sư tử, như tiếng gió thổi, như
tiếng tượng vương, như tiếng mây cuộn, tiếng lan
rộng khắp mười phương chư Phật, tiếng giáo hóa
chúng sinh, tiếng không nhanh không chậm, tiếng không
bị dừng, tiếng không khuyết giảm, tiếng không trược
uế, tiếng phù hợp với tất cả người nghe, tiếng
hòa nhập vào tất cả tiếng khác, tiếng giải thoát,
tiếng không ràng buộc, tiếng không nhiễm trước,
tiếng phù hợp các nghóa, tiếng nói hợp thời,
không phải tiếng lỗi thời, tiếng khéo léo trình
bày tám ngàn vạn ức pháp môn, tiếng không bị
tắt, tiếng không bị ngăn chặn, tiếng có đủ tất
cả loại tiếng, tiếng tùy tâm nguyện được viên
mãn, tiếng phát sinh tất cả an lạc, tiếng thị hiện
tất cả giải thoát, tiếng lưu thông tất cả đạo
lộ, tiếng nói ở trong chúng không ra ngoài chúng,
làm cho đại chúng được hoan hỷ, tiếng phát ra phù
hợp với pháp âm của chư Phật.
Bồ-tát
dùng những âm thanh như vậy bảo người cắt cỏ:
–Này Nhân giả, người có thể cho Ta cỏ không?
Hóa nhân đáp: –Dạ được.

Lúc
đó Đế Thích liền cắt cỏ sạch đẹp dâng cho
Bồ-tát. Khi Bồ-tát đưa tay nhận bó cỏ này, thì
ngay lúc đó mặt đất chấn động sáu cách. Bồ-tát
cầm bó cỏ, đi về gốc cây Bồ-đề.
Trong
khi Bồ-tát cầm bó cỏ đang đi, giữa đường bỗng
xuất hiện năm trăm con chim sẻ màu xanh từ mười
phương bay đến, nhiễu quanh Bồ-tát ba vòng, rồi bay
theo sau Ngài. Lại có năm trăm con chim Câu-si-la từ
bốn phương bay tới nhiễu quanh Bồ-tát như bầy chim
trước; lại có năm trăm con chim Khổng tước bay
đến, đại thể như nói ở trên; lại có năm trăm
con Ngỗng trắng, năm trăm Hồng nhạn, năm trăm
Bạch âu, năm trăm chim Ca-lăng-tần-già, năm trăm
chim Mạng mạng, năm trăm bạch tượng sáu ngà, năm
trăm bạch mã mà đầu đen như quạ, bờm đuôi đỏ
như son phủ dài; năm trăm trâu chúa đều có sừng
vòng qua cổ, giống như vầng mây đen.
Lúc
ấy lại có năm trăm đồng tử và năm trăm đồng
nữ, mỗi người đều mang chuỗi anh lạc quý giá
trang sức trên thân. Năm trăm Thiên tử, năm trăm
Thiên nữ, năm trăm bình báu có đầy hoa đẹp hương
thơm. Chứa đầy các thứ nước thơm, không có
người cầm, tự nhiên từ hư không bay đến.

Lại
trong thế gian xuất hiện các điềm lành, theo mây nổi
từ bốn phương kéo đến, nhiễu quanh bên phải
Bồ-tát ba vòng, rồi kéo theo sau Bồ-tát.
Lại
tất cả cây lớn, cây nhỏ, khi Bồ-tát đi ngang qua
đều hướng theo nép mình sát đất.
Lại
bốn phương nổi làn gió mát mẻ điều hòa, thổi tan
các đám mây mù khói bụi, bầu trời hoàn toàn trong tạnh.
Lại
nữa, trong khi Bồ-tát đi về hướng cây Bồ-đề,
trên hư không có vô lượng ngàn vạn chư Thiên đều
đi theo sau Bồ-tát, mỗi người vui mừng hớn hở
tràn ngập châu thân không sao tự chế, reo hò các
âm thinh như: huýt gió, ca hát, xướng vịnh…, hoặc
tay tung các thiên y và chuỗi anh lạc, đồng thời hô
lên thế này: “Ngày nay cõi Diêm-phù-đề, có Đức
Phật Thế Tôn xuất hiện.”
Có
vô lượng chư Thiên Địa cư đến đứng chung quanh tả
hữu trước sau, đảnh lễ và bạch Bồ-tát:
–Đại Thánh Tôn giả, Ngài đã từ lâu luôn luôn cầu
nguyện, ngày nay sở nguyện của Ngài sắp được
thành tựu. Tất cả chư Thiên trong thế gian có thể
vì Nhân giả mà làm những việc tốt đẹp, có thể
vì Nhân giả mà tạo những phương tiện an lành, lại
có thể trợ giúp Nhân giả thành tựu tâm nguyện.
Họ đang ở trước Ngài.

Tất
cả số chư Thiên này đi theo sau Bồ-tát hướng về
cây Bồ-đề. Khi Bồ-tát đến gần gốc cây Bồ-đề
thì cõi mặt đất chấn động sáu cách.
Lại
khi Bồ-tát đi bộ, dáng đi của Ngài như sư tử đi,
như Long vương đi, như trâu chúa đi, như hồng nhạn đi,
như Tượng vương đi, dáng đi không sợ sệt, không
chướng ngại, không lệ thuộc; trừ diệt tất cả,
không dựng lông tóc, không một ai có thể chiến
thắng vì thuở xưa khéo tu tập thiền định; vì chân
chánh, tối thắng, tối diệu mà đi; hàng phục các
oán nghiệp mà đi, đoạn tuyệt tất cả điều bất
lợi mà đi; muốn chứng được pháp bảo tối thượng
nên đi, muốn tiếp nhận an lạc tối thượng nên đi,
muốn chứng cảnh tịch tịnh nên đi.
Khi
Bồ-tát đi bộ, tất cả các loại chúng sinh sống
trên quả đất như chư Thiên Địa cư, A-tu-la, tất cả
các loài Rồng, Càn-thát-bà, nhân loại, chim muôn
thú vật, người… đều nghe tiếng đất chấn động,
nên rất kinh ngạc. Chúng đều quán sát khắp nơi có
hiện tượng gì lạ chăng mà mặt đất chìm nổi chấn
động như vậy?
Lúc
ấy cõi đất này có một Long vương tên là Ca-trà
(nhà Tùy dịch là Hắc Sắc). Con rồng này sống
trải qua nhiều kiếp số lâu dài, đã từng chứng
kiến nhiều Đức Phật xuất hiện trong quá khứ. Cảnh
giới rồng này thời gian ngày đêm rất dài, Long
vương ngủ chưa được bao lâu lại thấy cõi đại địa
chấn động, rồi nghe tiếng chấn động, liền giật mình
thức giấc, vội vã ngồi dậy, hấp tấp bỏ cung điện
chạy ra ngoài. Khi ra bên ngoài quán sát bốn phương,
Long vương Ca-trà thấy cách chỗ ở của mình chẳng
bao xa, có một vị Bồ-tát đang đi chậm rãi. Khi Long
vương thấy Bồ-tát, dự đoán sẽ có điềm lành,
giống như chư vị Đại Bồ-tát trong quá khứ phát
tâm muốn đến gốc cây Bồ-đề, không khác gì cả.
Thấy được như vậy trong tâm không còn nghi ngờ,
quyết định biết đây là vị Bồ-tát Đại só sắp
chứng quả Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác, sinh
tâm vui mừng, Long vương liền chắp tay nhất tâm nói kệ tán thán:
Nhân
giả oai đức thật trang nghiêm
Như
ta từng thấy trong quá khứ
Có
các Bồ-tát đến xứ này
Nhân
giả ngày nay không có khác
Nay
thấy Bồ-tát đến nơi đây
Nhất
định thành Phật quyết chẳng nghi.
Thế
Tôn ung dung đi tản bộ
Cất
bước rảo đi, chân phải trước
Mắt
nhìn chăm chú quán các phương
Nhất
định sẽ thành Phật, Thế Tôn.

Tôn
giả đang đến bên Cát Lợi
Xin
một bó cỏ cầm nơi tay
Chánh
diện hướng về Bồ-đề thọ
Hôm
nay nhất định chứng Chánh giác.
Gió
mát bốn phương đồng xuất hiện
Giống
như tiếng vang trâu chúa rống
Cùng
các loài chim vỗ cánh theo
Trước
sau tả hữu quanh bốn mặt.
Hắc
ám đêm ngày ngập thế gian

Bị
vô minh ngu si che lấp
Thánh
giả thành tựu bậc Trượng phu
Hào
quang tỏa khắp bốn phương trời
Linh
thú dị cầm đồng kéo đến
Trăm
ngàn vạn chúng bủa trước sau
Cùng
nhau nhiễu quanh bên tay phải
Nhân
giả giờ đây chắc đạo thành.
Súc
sinh các loài, ngựa cùng voi
Tràng
phan bảo cái đồng xuất hiện
Vội
vã tranh nhau hướng đến Ngài
Biết
chắc sẽ thành Phật Thế Tôn.
Lại
nữa Tịnh cư chư Thiên nọ
Dùng
vật thanh tịnh trang nghiêm thân
Cúi
đầu đảnh lễ chân Bồ-tát
Biết
chắc Nhân giả chứng Phật-đà.
Ngày
nay hữu lậu tâm Nhân giả
Tất
cả phiền não bức xúc Ngài
Các
kết sử ấy nay diệt sạch
Bồ-tát
quyết thành Vô thượng đạo.
Ngài
nay đầy đủ vi diệu pháp
Sâu
rộng cao xa khó nghị bàn
Chứng
rồi quán sát ung dung bước
Do
đó tâm ta chẳng nghi ngờ.
Nhân
giả hôm nay đều như pháp
Thuyết
pháp tối thượng khó ai bằng
Tất
cả trời người không sánh kịp
Tâm
ta do vậy chẳng hồ nghi.
Khi
Hắc Long vương nói kệ tán thán Bồ-tát như vậy
xong, tâm rất vui mừng hơn hở vô cùng, đứng trước
Bồ-tát chắp tay đảnh lễ.
Bồ-tát bảo Long vương:
–Hay thay Long Vương! Đúng vậy, đúng vậy. Đúng như lời
ông nói, Ta sẽ nhất định thành tựu Vô thượng
Chánh đẳng Chánh giác.
Rồi Ngài nói kệ:
Hay
thay Long vương! Như ông nói
Càng
làm cho Ta thêm tinh tấn
Nhất
định nay thành đạo Vô thượng
Nhân
thiên khắp cõi chẳng sánh bằng.
Ngươi
thấy các tướng trang nghiêm khác
Nhiều
điều an lành đến giúp Ta
Ta
đối với biển phiền não này
Quyết
lên bờ giác chẳng nghi ngờ.
Lúc
đó hoàng hậu của Hắc Long vương tên là Kim Quang,
cùng vô số long nữ hầu hạ tả hữu chung quanh và
mỗi Long nữ cầm đủ các thứ hoa thơm tuyệt diẹâu,
phấn thơm, dầu thơm, cùng các thứ y phục đầy đủ
màu sắc, cờ lọng phướn quý, các chuỗi anh lạc,
đi theo sau Bồ-tát trổi các nhạc trời, trong tiếng
nhạc này phổ ra đủ các lời ca xướng ngâm vịnh
để ca ngợi Bồ-tát. Trong tiếng ca vịnh xuất ra lời
tán thán Bồ-tát như sau:
Thế
Tôn siêu việt thân bất động
Tâm
không sợ hãi thường an định
Hoan
hỷ vui mừng, thoát ái dục
Sân
si đều xả chẳng còn tham
Cứu
đời đau khổ làm thầy thuốc
Do
vậy con xin đảnh lễ Ngài.
Chúng
sinh phiền não quá sâu dày
Bị
nó buộc ràng không ra khỏi
Chế
phục các căn lại giúp người
Nhổ
giùm tên độc cứu chúng sinh
Không
nơi nương tựa Ngài bảo hộ
Làm
người dẫn đường chốn tối tăm
Đèn
soi duy nhất trong tam giới
Do
vậy chúng con đồng cúi lạy
Nào
ai chiến thắng được Thế Tôn
Ngài
diệt vô minh tham sân hết
Phiền
não dục nhiễm cũng chẳng còn
Do
đó con đem đầu cúi lạy.
Tâm
chúng sinh trúng tên phiền não
Không
có kẻ giúp nhổ nó ra
Thế
Tôn nay đây như bác só

Trị
bệnh phiền não cứu chúng sinh
Đối
kẻ bơ vơ Ngài bảo hộ
Đạo
sư hướng dẫn kẻ lạc đường.
Bóng
tối vô minh trùm tam giới
Đuốc
tuệ Thế Tôn chiếu khắp nơi
Nay
thấy chư Thiên cầm hoa lạ
Ngạt
ngào thơm phức khắp hư không
Thiên
y anh lạc đồng tung vãi
Quanh
cảnh thấy kia đã dự báo
Xét
ra việc ấy nào hư vọng
Nhân
giả thành Phật rất hỷ hoan.
Bồ-tát
mau đến cây Bồ-đề

Nơi
đây thu phục bốn ma quân
Xé
tan phiền não màn tà kiến

Mau
chứng Niết-bàn Vô thượng đạo
Như
trong quá khứ các bậc Trí,
Đồng
đến nơi đây thành Chánh giác.
Nhân
giả ngày nay đến chỗ này
Nhất
định thành Phật quyết chẳng nghi.
Thế
Tôn quá khứ lúc tu nhân
Hành
đạo số kiếp ngàn vạn ức
Siêng
năng cần khổ chẳng tạm dừng
Mong
đắc Chánh giác, chứng chân như,
Nay
đã đến lúc chớ dừng bước
Mau
đến ngồi dưới cội Bồ-đề
Chánh
tâm nương vào dưới cây này
Quyết
chứng Bồ-đề không ngờ vực.
Bồ-tát
nghe Long vương nói kệ như vậy, chậm rãi đi về cây
Bồ-đề, trong khoảng thời gian ấy suy nghó: “Ma vương
Ba-tuần làm chủ cõi Dục, tự do thống lãnh. Ta phải
báo cho chúng biết, nếu không báo mà tự chứng
quả Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác thì không
gọi là Ta chứng Đại giác. Tại sao như vậy? Vì Ta
muốn thu phục và giúp đỡ Ba-tuần, đồng thời thu
phục và giúp đỡ tất cả chư Thiên ở Dục giới.
Chúng ma ấy trong cung điện của ma, lại có vô lượng
vô biên chúng ma và quyến thuộc chư Thiên trong quá
khứ đã trồng nhiều thiện căn, nếu hôm nay nghe ta
phát ra tiếng sư tử rống, hoặc thấy Ta chứng quả
Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác, thì họ sẽ hướng
về Ta phát tâm Vô thượng Bồ-đề.”
Khi
Bồ-tát tư duy như vậy, từ nơi lông trắng ở giữa
hai hàng chân mày phóng ra một đạo hào quang tên là
“Thu phục dẹp tan chúng ma quân.” Khi đó, hào quang
này chiếu thẳng đến cung điện Thiên ma, che lấp tất
cả ánh sáng theo nghiệp sẵn có nơi cung điện. Hào
quang này biến thành ánh sáng rực rỡ chiếu khắp
cõi Tam thiên Đại thiên.
Khi
Bồ-tát phóng hào quang thì ma Ba-tuần nghe trong hào
quang phát ra tiếng kệ:

Thế
gian có một Đại chúng sinh
Nhiều
kiếp tu hành công hạnh mãn
Thái
tử Đạt-đa, con Tịnh Phạn
Xả
bỏ ngôi báu đi xuất gia
Ngài
muốn mở toang cửa cam lộ
Hiện
giờ hướng đến cội Bồ-đề
Ma
quân nếu có oai thần lớn
Cùng
đến Bồ-đề để xem sao
Giác
ngộ bờ kia Ngài gần đến
Muốn
độ chúng sinh qua bờ giác
Bồ-tát
giác ngộ được hoàn toàn
Nay
muốn độ người đồng giác ngộ.
Thiền
định tịch tónh đã chứng xong
Lại
dạy chúng sinh chứng Tam-muội
Con
đường giải thoát Ngài rộng bước
Hướng
dẫn người đến giải thoát thành
Phá
tan ba ác không còn gì
Khắp
cõi nhân thiên được đông thêm
Chỉ
dạy thiền định năm thông lực
Đưa
chúng sinh vào cung cam lộ.
Họ
chẳng bao lâu chứng đại minh
Quyết
chắc nước ông bị trống rỗng
Bạn
sân nhuế ngu si hắc ám
Bạn
ấy của ông chẳng còn ai
Sẽ
bị đập tan hết dường chạy
Lúc
ấy tâm ông nghó kế chi?
Như
Ngài chứng được cam lộ pháp, Thường,
lạc, ngã, tịnh thật an nhàn.
Đang
ngủ, Ma vương Ba-tuần nghe tiếng kệ từ trong hào quang
vọng ra như vậy, nên rất kinh sợ, mộng thấy ba mươi
hai điềm không tốt.
Ba
mươi hai điềm không tốt đó là gì?
1.Mộng thấy tất cả cung điện của mình ở các cõi
trời đều tối tăm không có ánh sáng.
2.Mộng thấy cung điện của mình tràn ngập các thứ: Cát sạn phẩn uế.
3.Mộng thấy tự thân bị khủng bố chẳng an, tâm trạng hoang mang.
4.Mộng thấy chạy khắp các phương.
5.Mộng thấy tự thân: Thiên quan trên đầu bỗng nhiên
rơi xuống đất, mất hết giày dép đi chân không.
6.Mộng thấy yết hầu, môi lợi khô rang, thân thể phát nóng lạnh.
7.Mộng thấy tất cả cành lá, hoa quả, cây cối trong
hoa viên đều khô héo.
8.Mộng thấy tất cả các loài hoa nơi ngòi rạch, hồ ao đều khô héo.
9.Mộng thấy các loài chim trong vườn như Anh võ, Cù
dục, Khổng tước, Uyên vương, Hồng nhạn, Cồng cộc,
Câu-si-la, Mạng mạng…, lông đầu, lông mình và lông
cánh của chúng đều rụng trụi.
10.Mộng thấy các nhạc cụ trong nội cung như kèn, trống,
đàn sắc, đàn cầm, không hầu, sênh, hoàng và tất
cả nhạc khí ngũ âm đều đứt dây, gãy bễ, nằm
ngổn ngang trên đất.
11.Mộng thấy những người sủng ái hầu cận từ
trước, nay đều xa lánh mình, lui về đứng một bên
ưu sầu khổ não, chỉ riêng một mình nằm trên đất.
12.Mộng thấy các ngọc nữ kiều diễm đáng yêu, co
quắp, nằm trần trên đất đưa hai tay bức tóc trên đầu.
13.Mộng thấy những ma quân có trí biện luận giỏi đều
hướng đến cây Bồ-đề, đảnh lễ dưới chân Bồ-tát.
14.Mộng thấy bốn ái nữ đều giơ hai tay, miệng khóc la
lớn kêu: “Cha ơi! Cha ơi!”
15.Mộng thấy y phục trên thân hôi hám nhơ bẩn.
16.Mộng thấy bụi bặm nhơ phủ bẩn cả thân người.
17.Mộng thấy thân thể tự nhiên ốm yếu, mất vẻ tươi thắm.
18.Mộng thấy cung điện, lầu gác, thành quách cửa ngõ,
giếng trời đều bị hư hoại đổ nát.
19.Mộng thấy đại binh tướng Dạ-xoa, La-sát, Cưu-bàn-trà
hoặc Long vương, lúc thì thả xuôi hai cánh tay, hoặc
đưa cánh tay đánh vào đầu hay vào ngực, cực kỳ khổ não.
20.Mộng thấy tất cả các vị chúa trời cõi Dục như
Thiên vương trấn bốn phương, Đế Thích cõi Dạ-ma,
trời Đâu-suất, trời Hóa lạc, trời Tha hóa tự
tại đều kêu khóc, nước mắt ràn rụa cả mặt
mày, đồng chạy đến đứng trước mặt Bồ-tát để chiêm ngưỡng.
21.Mộng thấy tất cả dao, gậy, cung, tên… trong đấu
trường đều hư nát, người hầu cận và quyến
thuộc đồng bỏ Ma vương chạy tản mác các phương.
22.Mộng thấy những bình rượu may mắn của mình, nay đều vỡ nát.
23.Mộng thấy Thiên tiên Na-dà-la xướng lên: “Điều
không lành!.”
24.Mộng thấy một vị thần tên là Hoan Hỷ đứng ngang
cửa xướng lên lời thề này: “Thật không hoan
hỷ!”
25.Mộng thấy mây mù khói bụi phủ cả hư không.
26.Mộng thấy vị đại thần công đức giữ cung ma cất tiếng khóc vang.
27.Mộng thấy những cảnh giới thuộc về ta đến nay
không còn thuộc ta nữa.
28.Mộng thấy tất cả bằng hữu nay thành oán thù.
29.Mộng thấy các cung điện ma, hoặc tối tăm, hoặc bị
lửa cháy, thiêu đốt tất cả.
30.Mộng thấy tất cả cung điện ma chấn động bất an.
31.Mộng thấy tất cả cây cối rừng rú đều bị kẻ
khác chặt phá, hoặc bị ngã rạp trên mặt đất.
32.Mộng thấy hoặc có điều suy nghó hay phán đoán phân
xử, hoặc muốn đưa ra một sách lược gì, tính toán
cả ngày không được một lời, chỉ bị loạn tâm.
Vua
Ba-tuần cõi Dục thấy ba mươi hai điềm chẳng lành như
vậy, giật mình thức dậy cả người run rẩy, tâm ý
chẳng an, hồi họp lo sợ, liền cho gọi tất cả quyến
thuộc ma, các ma cận thần hộ vệ nội cung, các đại
Tướng quân cho đến các tên gác cửa thành đều
nhóm họp. Ma vương tường thuật điềm chiêm bao trong giấc mộng:
–Này các khanh, trong giấc mộng đêm rồi ta thấy những
điều quái dị…, như nói trên. Ta thấy điềm chiêm
bao không tốt như vậy, hết sức lo sợ, thân tâm
chẳng an, bỗng nhiên thức dậy sinh nghi, nghó rằng
chẳng bao lâu nữa cảnh giới này của ta sẽ bị mất,
lo sợ có kẻ phước đức hơn ta đến sinh cõi này và thay thế ta.
Rồi Ma vương nói kệ:
Đêm
qua bỗng nhiên hào quang hiện
Trong
đó có kệ vọng nói ra:
“Thái tử xuất gia dòng họ Thích
Thân
đủ ba hai tướng tuyệt vời
Ròng
rã sáu năm hành khổ hạnh,
Đang
đi dần đến cội Bồ-đề.
Tự
giác, giác tha, đến giác ngộ
Nếu
có sức, ngươi cùng Ngài đánh
Bậc
trồng thiện căn ngàn ức kiếp
Sắp
chứng Bồ-đề quả Chánh giác
Phá
cảnh giới ngươi thành trống không.
Nếu
ngươi không sức đánh bại Người
Thì
Người thành Phật, thân thường trụ
Lẽ
phá cung điện ma các ngươi.”
Do
vậy ra lệnh các khanh hay
Ai
có sức mạnh mau đến nơi
Một
mình Sa-môn ngồi cây nọ
Hãy
mau đừng để chứng Bồ-đề.
Nếu
khanh vâng theo lời ta dạy
Vì
ta kiếm đủ bốn hùng binh
Thế
gian tuy nhiều Bích-chi-phật
Có
Ngài, nhiều người chứng Niết-bàn
Ta
cô độc, Ngài làm Pháp vương
Hạt
giống giác ngộ không bị diệt.
Lúc
ấy con của Ma vương Ba-tuần tên là Thương Chủ, liền
nói kệ bạch phụ vương:
Phụ
vương cớ gì mất sắc diện
Thân
mất oai quang tâm run sợ?
Dường
như phụ vương rất kinh hoàng
Hay
nghe thấy gì rất quái lạ?
Xin
cha nói rõ cho con biết
Theo
sự thấy nghe, cùng bàn luận.
Ma
vương Ba-tuần lại dùng kệ bảo Thương Chủ:
Này
con phải lắng nghe thật rõ
Đêm
qua mộng thấy rất dị thường
Nếu
ta nói đủ điều trong mộng
Đại
chúng nghe qua đều chết khiếp.
Thương
Chủ, con của Ma vương Ba-tuần lại dùng kệ đáp:
Đại
chúng dù khiếp, chẳng dám lùi
Đánh
trận bị thua mới thật khổ
Nếu
như mộng thấy việc như trên
Thà
đừng chiến đấu khỏi mang họa.
Ma
Ba-tuần lại dùng kệ bảo Thương Chủ:
Trượng
phu quyết tâm chắc chiến thắng
Nếu
ta thua trận thì ngừng đánh
Sa-môn
cô thế tài năng gì
Ta
đến Bồ-đề người bỏ chạy.
Thương
Chủ lại dùng kệ đáp phụ vương:
Người
mạnh, người yếu hay nhiều người
Người
có trí tuệ thắng tất cả
Ví
như đom đóm đầy ba cõi
Mặt
trời xuất hiện, chúng hết sáng.
Trong
tâm tự đại chẳng so lường
Cống
cao khinh người, không hỏi rõ
Quần
thần trí tuệ đồng can gián
Nếu
chẳng nghe lời khó bình yên.
Khi
Bồ-tát đi sắp đến cây Bồ-đề, trên khoảng đường
đó có một cây Am-la. Tưởng là cây Bồ-đề,
Bồ-tát đến dưới cây này định an tọa. Lúc đó
chỗ đất này do oai đức của Bồ-tát, thân quá
nặng nên đất không đỡ nổi sắp bị lún sâu.
Khi
ấy Bồ-tát suy nghó: “Thế gian có hai hạng người
ngồi vào đâu thì chỗ đất đó lún sâu. Hai hạng
người đó là ai? Một là hạng người mất hết
thiện căn. Hai là hạng người có nhiều phước đức,
thiện căn sâu rộng vô kể. Ta nay chẳng phải là
hạng người mất hết thiện căn hay chỗ này không
phải là dưới cây Bồ-đề chăng?” Khi ấy chư
Thiên Tịnh cư ở cõi Sắc, vì Bồ-tát mà trang hoàng
cây Bồ-đề, dùng phan lọng bằng lụa tuyệt đẹp
trang trí trên cây Bồ-đề. Lại nữa, trong vùng này
bao nhiêu cành thân của những cây khác đều nghiêng
đầu về phía cây Bồ-đề. Do đó Bồ-tát biết cây
này là cây Bồ-đề thật, nên Ngài rời cây Am-la,
xoay lại đi chậm rãi về cây Bồ-đề.
Trong
khi Bồ-tát hướng về cây Bồ-đề, có một Dạ-xoa
tên là Hương Thú đứng dưới tàng cây cách gốc
Bồ-đề chẳng bao xa để bảo vệ cây này, khi thấy
Bồ-tát gần đến, cấp tốc báo tin cho một đồng bạn
tên là Xích Nhãn, nói với Dạ-xoa Xích Nhãn:
–Này Nhân giả, anh lại đây, ta nay sẽ nói với anh điều
này: Anh phải biết, anh hãy vì ta mau mau đến nơi Ma
vương chúa trời Dục giới tâu với Ngài thế này:
“Trong thời quá khứ có Đức Câu-lưu-tôn, Đức
Câu-na-hàm và Đức Ca-diếp, các vị Đại Tiên Thánh
đó đều đến chỗ này thành Đại chánh giác. Nay
lại có người tinh tấn, công đức viên mãn, hạnh
Bồ-đề đầy đủ, có ba mươi hai tướng tốt, xâm
nhập vào cảnh giới Ma vương ở, đó là con vua Tịnh
Phạn thuộc dòng họ Thích, tên là Tất-đạt-đa, đã
bỏ lối tu khổ hạnh, chứng được chánh niệm, nay
đến chỗ đất tối thắng này, muốn dừng lại nơi
đây, xin Đại vương biết thời.”
Xích
Nhãn nghe Dạ-xoa Hương Thú nói những lời như vậy,
liền vội vàng chạy đến gặp ma Ba-tuần và trình bày
lại đầy đủ những lời trên.

Nghe
Dạ-xoa Xích Nhãn nói như vậy, Ma vương Ba-tuần liền
triệu tập tất cả chư Thiên: trời Tha hóa tự tại,
trời Hóa lạc, trời Đâu-suất, trời Đao-lợi,
trời Tứ Thiên vương, chư Thiên Địa cư, Rồng,
Dạ-xoa, Càn-thát-bà, A-tu-la, Khẩn-na-la, Ma-hầu-la-già,
Cưu-bàn-trà, La-sát Tỳ-xá-giá… Ba-tuần bảo tất cả đại chúng:
–Tất cả các khanh đã nhóm họp, hãy nghe ta nói. Có một
người dòng họ Thích sắp chứng qua Bồ-đề, chúng
ta cùng nhau đến đó đoạn tâm dũng mạnh, đừng để người chứng quả.
Lúc
ấy Thương Chủ, trưởng tử của Ma vương, tâu phụ vương Ba-tuần:
–Tâm con không được vui khi thấy phụ vương làm việc như
vậy. Tại sao ngày nay phụ vương muốn cùng Đại só
Bồ-tát Tất-đạt-đa kết oán thù, e rằng sau này
phụ vương sẽ ăn năn không kịp!
Khi
ấy Ba-tuần nghe tâu như vậy, liền quở trách Thương Chủ:
–Thôi đi đồ con nít, tâm trí u ám thiển cận, chưa từng
thấy thần thông biến hóa của ta, chưa từng thấy oai
lực tự tại của ta.
Thương
Chủ bạch phụ vương:
–Đại vương biết cho, con chẳng phải là đứa con ngu si của
phụ vương, cũng chẳng phải là chẳng biết thần
thông oai lực của phụ vương. Chỉ e rằng ngày nay phụ
vương chưa biết thần thông của Bồ-tát Tất-đạt-đa,
chưa thấy oai đức của Bồ-tát Tất-đạt-đa. Việc
ấy rõ ràng như vậy, mong phụ vương đến đó sẽ tự
biết, tự chứng kiến thần thông của Ngài.
Ma
vương Ba-tuần không nghe lời can gián của Thương Chủ
con mình, vội vã sửa soạn hùng binh tinh nhuệ, ra lệnh
tất cả đều tập họp, thân mặc chiến giáp, tay cầm
vũ khí, giống như đại lực kiện tướng hết sức
dũng mãnh thống lãnh nhiều loại quân lính đáng sợ.
Trông thấy đám quân này, mọi người liền dựng
chân lông. Thế gian chưa từng thấy cũng chưa từng
nghe, có vô lượng trăm ngàn vạn ức binh Thiên ma
như vậy. Hoặc một thân hiện trăm ngàn mặt quỷ,
mỗi mặt lại hiện nhiều thân rắn; tay chân cong queo
có hình thù đáng sợ; đều cầm các binh khí bằng
kim cang như cung tên, giáo mác, trái chùy, gậy, búa,
dao, đục, kiếm…; hoặc thân thể, đầu mặt, tay chân
hiện các hình tướng kỳ dị; hoặc trên cổ đeo các
vòng lửa phừng phực, hoặc nơi bụng phun ra lửa
đỏ, hoặc miệng phát ra tiếng kêu la thô bạo, hoặc
cầm lưỡi lê, hoặc cầm chùy đấm…. Bao nhiêu thứ
binh khí y như vậy. Hoặc có kẻ hai mắt dữ tợn,
tròng mắt gườm lên liếc xuống, miệng méo xệch
lại nhiều răng nhô ra, lưỡi rộng lớn hiện nhiều
hình tướng: Hoặc le thòng xuống, hoặc cuốn tròn như
cục đá cuội; hoặc cặp mắt như sao băng, như hắc
xà phun chất độc; hoặc nơi cổ quấn đầy rắn, hay
tay cầm mãng xà mà ăn, giống như chim cánh vàng bắt
rồng nơi biển mà ăn; hoặc tay cầm máu thịt đầu
xương, mắt mũi tay chân người mà ăn; hoặc tay cầm
ngũ tạng ruột bụng phẩn uế của người mà ăn;
hoặc có tên mắt xanh như sư tử chúa rống vang đáng
sợ; hoặc có tên mắt hụp xuống hay lồi ra nhắm mở
đều phóng ánh sáng; hoặc có tên ngồi trên núi
lửa lớn bay trên hư không mà đến; hoặc có tên
hai tay và đầu đỡ lấy khối lửa đang cháy phừng
phực; hoặc có tên ở trên đất, hai tay nhổ cây
để luôn cả rễ, vác trên vai đi đến nơi đó; hoặc
có tên lỗ tai như dê đen, hoặc như cái nia, hoặc như
vỏ trai vỏ sò, hoặc như tai voi, hoặc như tai heo, hoặc
như đoá hoa rũ xuống; hoặc có tên bụng giống như
người bệnh phù nước, hai chân như ống sậy, thân
thể ốm gầy; hoặc có tên lỗ mũi bành tẹt rộng
ra; hoặc có tên bụng như cái chum, bàn chân như bát
úp, da trên thân như phơi nắng, thịt trên thân khô
ran, huyết mạch khô cạn; hoặc có tên bị treo chặt
hết tay chân treo lên; hoặc có tên nắm chiếc đầu
trong tay; hoặc có tên bị cắt cổ, máu phun ra, chúng
xúm nhau ăn uống, uống rồi mữa ra, hoặc mữa nước
bọt trắng, hoặc uống nước đồng sôi, hoặc nuốt
hòn sắt nóng; hoặc có tên chặt mất tay chân đi
bằng đầu gối; hoặc có tên chỉ còn bộ xương không
có da thịt; hoặc có tên hình beo, hình lừa, hình voi,
hình ngựa, hình lạc đà, hình bò, hình dê đen, hình
tê giác, hình trâu, hình chồn, hình thỏ, hình mao ngưu,
hình cự hư, hình cá kình, hình cá ma kiệt, hình chim
nghích, hình sư tử, hổ, lang gấu, hình cầm thú, vượn
khỉ, chó sói, báo, dã can, chồn, chó…. Tất cả các
binh chủng ấy với hình dạng khác nhau rất khủng bố,
rất sợ hãi, chỉnh tề, chuẩn bị sẳn sàng chờ lệnh
phụng mạng ra tay.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096265">QUYỂN 27</卷>
<詞 id="50096266">Phẩm 30: HƯỚNG VỀ CÂY BỒ-ĐỀ (Phần 3)</詞>
Bấy
giờ Ma vương bảo sứ giả Dạ-xoa Xích Nhãn:
–Này Xích Nhãn, ông thấy các binh chủng của ta như thế
này thì có ai dám xâm lăng cảnh giới của ta hay
không?
Sứ
giả Dạ-xoa Xích Nhãn liền tâu Ma vương Ba-tuần:
–Bạch Đại vương, ngài phải biết, con vua Tịnh Phạn dòng họ
Thích-ca, tên là Tất-đạt-đa trước ở nơi làng
của nàng Thiện Sinh con gái thôn chủ đã lên tiếng
vang rền như tiếng trâu chúa rống, đến người cắt
cỏ xin một bó cỏ rồi rời khỏi đại thọ tên là
Đa-la-ni-câu-đà do người chăn dê trồng, từ từ
đi đến dưới cây Bồ-đề. Trong lúc đó lại có
năm trăm chim se sẻ màu xanh vây quanh Bồ-tát. Vào
tháng đầu mùa xuân, tất cả cây cối đều đâm hoa
kết quả, cành lá tự hướng theo. Loài thảo mộc
vô tri thức mà còn biết cúi đầu sát đất để
cúng dường người. Khi người đến gần dưới cây
Bồ-đề thì cõi đại địa này chấn động sáu cách.
Khi
Ma vương Ba-tuần thấy Bồ-tát sắp gần đến cây
Bồ-đề, y suy nghó: “Mong tên họ Thích này hướng
đến các cây khác trải thảm cỏ mà ngồi, đừng
trải tòa ngồi dưới gốc cây Bồ-đề.” Suy nghó
xong, Ba-tuần bảo tất cả chúng Dạ-xoa:

–Hãy mau đến núp dưới cây Bồ-đề kia, đừng để cho
người họ Thích đến chỗ cây Bồ-đề ấy.
Quỷ
Dạ-xoa bạch Ma vương:
–Chúng tôi xin nghiêm túc vâng lệnh Đại vương.

Dạ-xoa
liền rút bớt một số quỷ Dạ-xoa đến mai phục xung
quanh cách gốc cây Bồ-đề không xa. Khi lính quỷ
Dạ-xoa từ xa trông thấy Bồ-tát sắp đến gần cây
Bồ-đề, thân thể Ngài sáng chói giống như kim sơn
phóng quang rực rỡ, không tài nào diễn tả. Quỷ
Dạ-xoa thấy vậy, liền nói kệ:
Mặt
trời xuất hiện ngàn tia sáng
Oai
đức chiếu sáng tựa Kim sơn
Từ
bi ban bố cõi trời người
Tiến
tới Bồ-đề như Sư tử.
Lúc
ấy vị thần bảo vệ rừng cây liền dùng kệ đáp
lời các quỷ Dạ-xoa:
Thế
Tôn ngàn kiếp đủ công đức

Viên
mãn sáu độ: Thí, Giới, Nhẫn
Tinh
tấn, Thiền định và Trí tuệ
Đầy
đủ muôn hạnh thật trang nghiêm
Đang
đi dần đến cội Bồ-đề
Sắp
chứng Bồ-đề Vô thượng đạo
Chư
Thiên tám bộ cùng nhân loại
Theo
sau hộ vệ nghó như vậy.
Khi
quỷ Dạ-xoa cùng quyến thuộc của Ma vương nghe lời
kệ như vậy, đều rời khỏi cây Bồ-đề, tẩu tán
nơi khác. Lúc ấy Bồ-tát lần lần đi đến chỗ đất
đầy đủ mười sáu tướng công đức.
Mười
sáu tướng công đức là:
1.Khi kiếp hỏa thiêu đốt cõi đại địa, mảnh đất
này sẽ bị thiêu hủy cuối cùng. Khi lập kiếp ban sơ,
mảnh đất này được thành lập trước tiên.
2.Chỗ đất này mọc đầy các loại cây cỏ: Ưu-ba-la,
Ba-đầu-ma, Câu-vật-đầu, Phân-đà-lợi tốt đẹp
tuyệt vời (bốn loại cỏ xanh, đỏ vàng, trắng).
3.Chỗ đất này là vị trí trung tâm của cõi Diêm-phù-đề.
4.Chỗ đất này không có các chúng sinh ngu si đần độn
sống ở đây. Chỉ có người đại phước đức
thuộc dòng Thánh mới an tọa mà thôi.
5.Chỗ đất này không có các hầm hố, bốn phía trống rộng bằng phẳng.
6.Chỗ đất này sạch sẽ, không cao không thấp, đầy đặn như bàn tay.
7.Chỗ đất này tự nhiên sinh trưởng nhiều loại hoa
như hoa sen xanh, hoa sen đỏ, hoa sen vàng và hoa sen trắng lớn.
8.Chỗ đất này tất cả Thánh nhân đều biết.
9.Chỗ đất này nổi lên tự nhiên.
10.Chỗ đất này luôn luôn có Thánh nhân ở.
11.Chỗ đất này hoàn toàn không ai có thể chiếm lónh được.
12.Chỗ đất này có tòa sư tử rất cao, danh tiếng đồn khắp.
13.Chỗ đất này nếu có ma và quyến thuộc của ma có
tâm tìm lỗi lầm cũng không thể có.
14.Chỗ đất này là cái rốn của tất cả chỗ đất khác.
15.Chỗ đất này được cấu tạo bằng kim cương.
16.Chỗ đất này mọc loại cỏ cao chừng bốn ngón tay
(chồng lên), mềm mại, xanh biếc như lông cổ
chim Khổng tước, chạm vào cỏ này như sờ thiên y
Ca-thi-ca, thân cỏ mềm mại, ngay ngắn, màu sắc tuyệt
vời, tỏa mùi thơm phảng phất, ngọn cỏ đều xoay về
phía phải, trông thật đẹp mắt.
Thuở
xưa các vị Chuyển luân thánh vương đều nghe việc vui
thích hy hữu ấy, nên các ngài thường tới lui
chiêm ngưỡng chỗ đất này.
Khi
Bồ-tát đến gần cây Bồ-đề, thì chỗ đất ấy tự
nhiên được quét dọn sạch sẽ, rưới nước hoa,
mặt đất bằng phẳng, thanh tịnh trang nghiêm, đẹp đẽ
nên ai cũng ưa trông ngắm, lại hoàn toàn không có
sỏi sạn, đá gạch và các loại cỏ dại gai góc bừa bãi.
Lúc
xin cỏ, Bồ-tát dùng tay trái nhận bó cỏ. Khi đến
dưới cây Bồ-đề, Ngài dùng tay phải với năm
ngón có màn lưới mềm mại xinh xắn, móng màu đỏ
hồng như đánh son phấn nhận lấy bó cỏ từ nơi tay
trái. Khi sắp trải cỏ dưới gốc cây Bồ-đề, Ngài
hướng về phía Đông, cầm cỏ bỏ xuống đất, gốc
cỏ hướng về cây Bồ-đề, trong tâm Bồ-tát thầm
nguyện: “Khi ta đã ngồi ở nơi đây rồi, sẽ vượt
qua biển phiền não để đến bờ giác ngộ.” Khi
Ngài vãi nắm cỏ trên mặt đất, như hoa cắm trong
bình, hoặc cuộn tròn như xoáy nước, hoặc như hình chữ Vạn.
Bồ-tát
thấy tự bó cỏ rơi xuống đất, đều đặn không
rối loạn, với những hiện tượng tốt đẹp như vậy, nên nói:
–Như ngày nay Ta vãi bó cỏ xuống đất, đáng ra rối loạn
lại không rối loạn, đây là tượng trưng cho điều
tốt đẹp, chẳng khác nào như Ta sống trong thế gian
loạn động mà nhất định sẽ chứng được pháp không loạn động.

Khi
Bồ-tát vãi nắm cỏ trải ra như vậy, mặt đất chấn động sáu cách.
Bấy
giờ Ma vương Ba-tuần, chủ cõi Dục đến bên Bồ-tát nói:
–Này người dòng Sát-lợi, người không nên trải cỏ
ngồi dưới gốc cây này. Tại sao vậy? Bởi vì nơi
đây vào nửa đêm khuya có đến vô lượng quỷ
Tỳ-xá-giá, Phú-đơn-na, Dạ-xoa, La-sát thường
thường lui tới nơi đây ăn thịt người. Tại phương
Bắc cây này có một khu rừng, là nơi an trú của
các vị Đại Tiên nhân, gọi là xứ Ưu-lâu-tần-loa,
phong cảnh tươi đẹp, rất hữu tình, ai cũng thích
thưởng ngoạn. Này người dòng họ Thích hãy đến
nơi đó ngồi tùy ý.
Bồ-tát
đáp lời Ma vương Ba-tuần:
–Này Ma vương Ba-tuần, ngươi lẽ nào không biết, bất cứ
nơi núi đầm thanh vắng, hoặc dưới gốc cây, hoặc
nơi gò mả, hoặc ở trong rừng, vào nửa đêm Ta
vẫn an ổn, tâm không sợ sệt. Lại nữa, Ta không
là kẻ vô trí, lại cũng chẳng phải như người
không có năng lực phương pháp, như người tầm
thường đến nơi đây. Từ lâu Ta đã biết vào
thời quá khứ, chư Phật tại chỗ đất vô úy dưới
cội cây này mà thành Thánh đạo. Đó là lý do
ngày nay Ta đến nơi đây.
Lúc
bấy giờ có một quỷ Dạ-xoa đứng bên phải Ma vương
Ba-tuần, nói với Bồ-tát:
–Này kẻ họ Thích, ngươi cần gì phải khổ nhọc ngồi dưới
cội cây này, bên ngoài bốn phía cây Bồ-đề này
có các đại thọ, người mau mau dời bước đi nơi khác.
Bồ-tát đáp lời Dạ-xoa:
–Tâm nguyện của Ta nếu ngồi ở dưới các cội cây khác
thì không thành, chỉ ở dưới gốc Bồ-đề này thì
quyết định thành tựu, chỗ khác thì không được.
Khi
ấy, Dạ-xoa tâu lại Ma vương:
–Thưa Đại vương, nay ngài có nghe người này nói chăng?
Chúng ta phải làm cách nào đuổi người đi khỏi nơi
đây?
Ma
vương Ba-tuần bảo Dạ-xoa:
–Ta cần phải dùng đủ mọi cách quyết tâm làm thế nào
để ngăn người này không cho ngồi nơi đây nữa.
Nghe
Ma vương Ba-tuần nói những lời như vậy, Ngài sắp
an tọa trên cỏ, tư duy, phát nguyện: “Ta sắp ngồi
tòa Kim cang mà chư Phật quá khứ đã ngồi. An tọa
xong, Ta sẽ chế phục Ma vương Ba-tuần. Ngày nay, Ta đã
ngồi chỗ này rồi, sẽ đoạn diệt các phiền não
dục vọng, sân hận, ngu si… Ta đã ngồi chỗ này rồi
sẽ chứng được pháp cam lộ vi diệu thanh tịnh mát
mẻ.”
Khi
Bồ-tát trải cỏ, gốc cỏ hướng về cây Bồ-đề,
ngọn cỏ đều xoay ra bên ngoài. Ngài trải cỏ xong
nhiễu quanh bên phải cây Bồ-đề ba vòng rồi ngồi
kiết già, thân tâm đoan chánh, như rắn cất giữ
thân thẳng yên không lay động. Ngài xướng lên ba lần:
–Ta chứng cam lộ. Ta chứng cam lộ. Ngày nay Ta nhất định
chứng cam lộ!
Trong
tâm Bồ-tát phát lời thệ nguyện vó đại: “Ta ngồi
nơi đây, nếu tất cả hữu lậu không diệt sạch,
tất cả tâm không được giải thoát thì Ta nguyện
trọn đời không rời khỏi chỗ này.”
Có kệ nói:
Bồ-tát
thiền tọa dưới cội cây
Như
rắn giữ mình không lay động
Trong
tâm nguyện lớn như thế này
Đạo
quả chẳng thành không đứng dậy.
Lúc
ấy Ma vương Ba-tuần biến mất khỏi chỗ cũ trong thời
gian ngắn, rồi lại hiện một thân đầu xõa tóc rối,
thân mặc áo xấu dính đầy cát bụi, môi miệng khô
ran tợ người đói khát, tay cầm một bó lớn bì
thư, vội vã hướng về Bồ-tát, đứng trước mặt
ném bó bì thư cho Bồ-tát và nói:
–Một phong thư của Ma-na-ma dòng họ Thích của người gởi,
một phong thư của Ni-câu-đà gởi, một phong thư của
Nan-đề-ca gởi, một phong thư của Bạt-đề-già gởi,
một phong thư của Nan-đà gởi, một phong thư của
A-nan-đà gởi. Bao nhiêu phong thư này đều là bà con
dòng họ Thích nhờ ta chuyển đến người.
Khi
ấy, trong số đó có một bức thư đề lời giả dối
không thật. Thư đề: “Ngày nay, Đề-bà-đạt-đa ở
thành Ca-tỳ-la soán ngôi vua, vào nội cung Thái tử
thâu nạp tất cả phi hậu của ngài rồi bắt Đại
vương Tịnh Phạn, thân phụ ngài, hạ ngục. Ngoài ra,
các vương thúc Bạch Phạn, Hộc Phạn, Cam Lộ Phạn
cùng tất cả các vị kỳ lão hoàng gia họ Thích đều
bị đuổi ra khỏi thành. Nếu Thái tử nhận được
thư này, phải mau mau trở về hoàng triều, chớ còn
ở nơi thanh vắng làm gì?”
Bồ-tát
đọc những dòng thư như vậy, nghó đến ba việc:
“Vì thể nữ sinh tâm ái dục nên Đề-bà-đạt-đa mới
thâu nạp phi hậu của Ta.
“Vì Đề-bà-đạt-đa khởi tâm chiến đấu nên người
mới thật sự cướp lấy ngôi của phụ vương và
quốc gia Ta.”
“Vì hoàng gia sinh tâm sát hại, mà họ vì sao tiếc thân
mạng không bảo vệ cha Ta?”
Rồi
Bồ-tát lại suy nghó: “Tất cả cảnh giới thế gian
đều vô thường, uế trược, bất tịnh, luôn luôn
sinh diệt không chút thời gian tạm nghỉ.”
Rồi
lại suy nghó: “Tất cả pháp thế gian đều là pháp
hoại diệt, sinh diệt liên tục!” Do tư duy như vậy,
Ngài mới cắt đứt tâm ái dục mà phát khởi tâm
xuất gia; dứt tâm đấu tranh mà phát khởi tâm Từ
mẫn, đoạn tâm sát hại mà sinh khởi tâm Bi.
“Những việc như vậy, Ta đã vứt bỏ từ lâu.” Tư duy như
vậy rồi, Ngài phát khởi tâm Xả.

<詞 id="50096267">Phẩm 31: MA VƯƠNG KHỦNG BỐ BỒ-TÁT (Phần 1)</詞>
Khi
Bồ-tát đã an tọa dưới cội Bồ-đề, thần thủ hộ
cây này vui mừng hớn hở tràn ngập châu thân
không thể tự chế, cởi những chuỗi anh lạc trên
thân, xõa tung tóc ra, vội chạy đến chỗ Bồ-tát. Do
thấy những việc tốt đẹp hết sức vi diệu, vị ấy
cho là quá ư đặc biệt hy hữu, trong tâm ân cần
kính trọng, đem lời ca ngợi Bồ-tát một cách nghiêm
túc và ra lệnh tất cả thân tộc, quyến thuộc bảo
vệ Bồ-tát, hết sức cung kính.
Lúc
ấy bao nhiêu Thọ thần bất luận lớn nhỏ ở xung
quanh bốn phía núi rừng cây này đều hiện thân đi
từ cây của mình đến thưa vị Thần hộ vệ cây Bồ-đề:
–Thưa Đại thiện Thọ thần, hiện giờ vị ngồi dưới gốc
cây của ngài là ai? Từ trước đến nay chúng tôi
chưa từng thấy tôn nhan đầy đủ, với các tướng
trang nghiêm, hết sức đẹp đẽ, không ai hơn ngài,
như vị trời trong hàng trời.
Vị
Hộ thần cây Bồ-đề nghe hỏi lời như vậy, liền
bảo các Thọ thần:
–Này các Thọ thần, các người phải biết, vị ngồi dưới
gốc cây Bồ-đề là con vua Tịnh Phạn, thuộc dòng Cam
Giá. Vào kiếp ban sơ, dân chúng suy cử lập người
Cam Giá này lên làm vua, đời đời nối nhau cho đến
ngày nay. Vị này là con cháu được truyền thừa của dòng họ đó.
Các
vị Thần lại nói với vị Hộ thần cây Bồ-đề:
–Thưa hộ thần cây Bồ-đề, ngày nay ngài được điều
lợi ích rất lớn, được thiện phước rất to, nên
chỗ ở của ngài có một chúng sinh vi diệu tuyệt
vời, vượt lên trên chúng sinh trong tam giới như
vậy. Chúng sinh này giống như hoa Ưu-đàm, khó xuất hiện ở đời.
Lúc
bấy giờ mỗi người trong chúng Thọ thần đều đem
các loại bột hương trầm thủy, ngưu đầu chiên-đàn…
cùng các loại hoa thơm tuyệt diệu rải đi rải lại
nhiều lần trên mình Bồ-tát, vui mừng hớn hở tràn
ngập châu thân, không thể tự chế, chắp tay cúi
đầu, hướng về Bồ-tát đảnh lễ và mỗi người
đều xướng lên thế này:
–Cần nguyện Nhân giả, vị đứng đầu trong chúng sinh, sớm
thành tựu sở nguyện, mau chứng Bồ-đề.
Lại
có Thiên vương và chư Thiên cõi Tứ thiên, lại có
vô lượng chư Thiên cõi trời Ba mươi ba, cõi trời
Dạ-ma, cõi trời Đâu-suất, cõi trời Hóa lạc và
cõi trời Tha hóa tự tại, vô lượng vô biên chư
Thiên như vậy cùng chư Thiên cõi Phạm thiên, mỗi
người đều đem các loại hoa trời đẹp tuyệt như
Mạn-đà-la, Ma-ha Mạn-đà-la, Ma-ha Mạn-thù-sa,
Câu-vật-đầu, Ba-đầu-ma, Phân-đà-lợi… cùng các
phấn thơm, sáp thơm rải trên cây Bồ-đề như mưa,
tàng cây Bồ-đề giống như bánh xe, chu vi quanh cây
này trong một do-tuần, hoa hương chồng chất lên đến đầu gối.
Khi
Bồ-tát ngồi dưới cội Bồ-đề, tuyệt không một
tiếng kêu của kiến càng hay kiến riện, huống lại
là tiếng kêu của loài thú lớn, tất cả loài chim
cũng không kêu hót. Giả sử có gió thổi, tất cả
các cây cũng không lay động.
Trong
khi Bồ-tát đang ngồi dưới cội Bồ-đề, chư Thiên
cõi Tịnh cư tâm rất vui mừng hớn hở tràn ngập
châu thân, không thể tự chế, đảnh lễ Bồ-tát,
trong tâm mỗi người đều nguyện: “Nguyện Nhân giả,
vị đứng đầu trong chúng sinh, mong tâm nguyện của
Ngài sớm được viên mãn, mau chứng Bồ-đề.”
Trong
khi Bồ-tát ngồi dưới cội Bồ-đề, Ngài phát lời
thệ nguyện trọng đại:
“Ta không thành đạo thì Ta không rời chỗ ngồi này.”
Lúc
ấy Ma vương Ba-tuần trong tâm lo sợ, liền nói thế
này: “Phải chăng người dòng vua chúa họ Thích này
muốn diệt trừ cảnh giới của ta? Muốn cho ta khỏi
cảnh giới này? Nếu người hơn ta, nhất định người
sẽ dạy chúng sinh phương pháp đi đến Niết-bàn, làm
cho cảnh giới của ta trở thành trống không. Nhưng
hiện giờ người chưa chứng Tịnh nhãn, lại ở trong
cảnh giới của ta, ta nay phải cố gắng dùng đủ
phương pháp làm cho người, thoái lui trên đường
hành đạo, đứng dậy bỏ đi.” Rồi ma nói kệ:
Nếu
Ngài chứng được quả Bồ-đề
Vì
khắp chúng sinh thuyết pháp chánh
Cảnh
giới của ta sẽ tổn giảm
Chúng
sinh được mở đường chánh này
Cõi
ta tự nhiên thành trống vắng
Cõi
trống vắng, ta như quả phụ.
Mắt
thanh tịnh nay Ngài chưa chứng
Vẫn
còn trong cảnh giới của ta
Ta
nên đi gấp mau đến đó
Sớm
ngăn chận phá việc người ấy
Như
dòng sông, nước chưa tràn đến
Vội
lo xây cầu bến chắc trước.
Bấy
giờ Ma vương Ba-tuần ở giữa đủ mặt một ngàn
vương tử để trợ giúp việc khuấy phá Bồ-tát.
Có năm trăm người, cầm đầu là Thương Chủ với
ý giúp Bồ-tát, đang ngồi bên phải Ma vương Ba-tuần.
Ngồi bên trái Ma vương Ba-tuần gồm có năm trăm
người, mà kẻ cầm đầu là Ác Khẩu. Ma vương
Ba-tuần bảo các con:
–Này các con, cha cùng các con luận bàn hơn thiệt, cha muốn
tiếp nhận ý kiến các con. Chúng ta phải lập kế gì
để có sức mạnh hàng phục Bồ-tát.
Bấy
giờ Thương Chủ, trưởng tử của Ma vương, ngồi bên
phải, dùng kệ tâu phụ vương Ba-tuần:
Nếu
ai dám đụng đến mãng xà
Đã
từng đối địch với voi điên
Trải
qua chiến thắng chúa sơn lâm
Mới
hàng phục được Tỳ-kheo kia.
Lúc
bấy giờ vương tử thứ hai ngồi bên trái Ma vương
Ba-tuần tên là Ác Khẩu, vì phụ vương mà nói kệ:
Nếu
ai thấy con tim tan vỡ
Các
cây bật gốc, ngã trên đất
Nếu
Sa-môn kia vừa thấy con
Tháo
chạy một hơi và trốn biệt.
Bấy
giờ, lại có một vương tử khác ngồi bên phải Ma
vương, tên là Diệu Minh, dùng kệ bạch phụ vương:
Như
người đang bơi trong biển cả
Lại
muốn uống cạn nước biển kia
Việc
này phụ vương không sợ gì
Sẽ
thấy Bồ-tát sợ tái mặt.
Bấy
giờ lại có một vương tử khác ngồi bên trái Ma
vương, tên là Bá Đấu, dùng kệ bạch phụ vương:
Thân
con phát sinh trăm cánh tay
Mỗi
tay bắn ra hàng trăm mũi
Phụ
vương cứ tiến, chớ sầu ưu
Riêng
con đủ phá Sa-môn nọ.
Bấy
giờ lại có một vương tử khác ngồi bên phải Ma
vương, tên là Thiện Giác, dùng kệ bạch phụ vương:
Nếu
ai có sức như voi, ngựa
Hoặc
như Tỳ-nữu và Kim Cang
Người
có túc nghiệp oai nhẫn nhục
Sức
lực như vậy chẳng thắng Ngài.
Lúc
bấy giờ lại có một vương tử khác ngồi bên trái
Ma vương, tên là Nghiêm Oai, liền dùng kệ bạch phụ vương:
Con
ở hư không mưa nước, lửa
Tuôn
đến đốt cháy xác Tỳ-kheo
Làm
thân của hắn thành đống tro

Khác
nào lửa đỏ đốt cỏ khô.
Lúc
bấy giờ lại có một vương tử khác ngồi bên phải
Ma vương, tên là Thiện Mục, liền dùng kệ bạch phụ vương:
Giả
sử núi Tu-di bị ngã
Tất
cả cung trời đều tan vỡ
Nước
trong biển cả đều khô kiệt
Hai
vầng nhật nguyệt đều rơi rụng
Dù
khiến mặt trời lạnh như băng
Cung
điện chư Thiên rơi xuống đất
Bồ-tát
đã ngồi dưới gốc cây
Chưa
thành Chánh giác không đứng dậy.
Lại
có một vương tử khác ngồi bên trái Ma vương tên
là Báo Oán, liền dùng kệ bạch phụ vương:
Nhật
nguyệt tay con đủ sức nắm
Cùng
các tinh tú khắp hư không
Nắm
giữ tất cả các cõi trời
Nước
trong bốn biển vào trong tay
Huống
một Sa-môn Thích tử nọ
Nay
con nắm hắn vứt biển khơi
Chỉ
mau ra lệnh đám quân này
Đưa
quân mau đến chỗ Sa-môn.
Lúc
bấy giờ lại có một vương tử khác ngồi bên phải
Ma vương, tên là Đức Tín, liền dùng kệ bạch phụ vương:
Nhật
nguyệt vận hành không nhờ bạn
Luân
vương trị hóa chẳng ai bằng
Chư
thánh Bồ-tát chẳng nhờ ai
Một
mình tiêu diệt đại ma quân.
Lúc
bấy giờ lại có một vương tử khác ngồi bên trái
Ma vương, tên là Cầu Quá Thất, liền dùng kệ bạch phụ vương:
Chiến
đấu, gậy gộc chẳng bằng đao
Thân
mặc chiến bào tâm không sợ
Binh
mã như vậy quyết thành công
Phụ
vương chẳng sợ Sa-môn nọ.
Lúc
bấy giờ lại có một vương tử khác ngồi bên phải
Ma vương, tên là Phước Đức Anh Lạc Trang Nghiêm,
liền dùng kệ bạch phụ vương:
Giáp
Ngài mặc như Na-la-diên
Khó
bề phá hoại thân Tứ đế
Áo
giáp nhẫn nhục, đao giải thoát
Cầm
tên trí tuệ hạ chúng ta.
Lúc
bấy giờ lại có một vương tử khác ngồi bên trái
Ma vương, tên là Bất Hồi, liền dùng kệ bạch phụ vương:
Giống
như cỏ khô gặp lửa đỏ
Giỏi
bắn cung thần, tên trúng đích
Sét
đánh nhằm núi cũng xuyên qua
Thích
tử gặp con ắt phải phục.
Lúc
bấy giờ lại có một vương tử khác ngồi bên phải
Ma vương, tên là Pháp Thân, liền dùng kệ bạch phụ vương:
Như
người dùng màu vẽ hư không
Muốn
cho chúng sinh đồng một chí
Thiên
thần trăng gió lửa bủa vây
Đạo
tràng Bồ-tát nào lay động.
Lúc
bấy giờ lại có một vương tử khác ngồi bên trái
Ma vương, tên là Hằng Tác Tội, liền dùng kệ bạch phụ vương:
Con
uống độc dược như ăn cơm
Trượng
con chạm ai, thành tro ngay

Nếu
không phá thân hắn như bụi
Quyết
không còn giữ lấy hai tay.
Lúc
bấy giờ lại có một vương tử khác ngồi bên phải
Ma vương, tên là Thành Lợi, liền dùng kệ bạch phụ vương:
Ba
ngàn thế giới đầy độc hại
Thế
Tôn xem thấy chẳng lo âu
Ba
độc đáng sợ, ngài diệt sạch
Chúng
ta về cung, đánh ích gì!
Lúc
bấy giờ lại có một vương tử khác ngồi bên trái
Ma vương, tên là Tham Hỷ, liền dùng kệ bạch phụ vương:
Con
có âm thanh vượt ngàn trùng
Trăm
ngàn ngọc nữ thân kiều diễm
Làm
cho huyễn hoặc loạn tâm hắn
Khiến
mất thiền định, hưởng dục lạc.
Lúc
bấy giờ lại có một vương tử khác ngồi bên phải
Ma vương, tên là Pháp Hỷ, liền dùng kệ bạch phụ vương:
Ngài
dùng thiền định làm pháp hỷ
Thường
trú cam lộ giải thoát môn
Pháp
lạc dùng nhổ các tai ương
Chẳng
dùng ngũ dục làm thỏa thích.
Lúc
bấy giờ lại có một vương tử khác ngồi bên trái
Ma vương, tên là Tiệp Tật, liền dùng kệ bạch phụ vương:
Con
cầm nhật nguyệt dễ như chơi
Cũng
hay chận đứng gió, lửa mạnh
Bắt
lấy Sa-môn yết kiến cha
Dễ
như gió thổi tan đống bột.
Lúc
bấy giờ lại có một vương tử khác ngồi bên phải
Ma vương, tên là Sư Tử Hống, liền dùng kệ bạch phụ vương:
Vô
số dã can kêu đồng vắng
Vì
chưa nghe tiếng Sư tử gầm
Loài
thú nếu nghe Sư tử rống
Bôn
ba tứ tán chạy trăm phương.
Quân
ma chúng ta cũng như vậy
Chưa
nghe pháp vương xướng triều âm
Đều
theo chủ quan chẳng chịu lui
Khi
đến chỗ Ngài tự co rút.
Lúc
bấy giờ lại có một vương tử khác ngồi bên trái
Ma vương, tên là Ác Tư, liền dùng kệ bạch phụ vương:
Con
là Ác Tư nguyện chiến thắng
Sa-môn
nào thấy ma quân này
Tâm
hắn si mê, hết hy vọng
Làm
sao chẳng chạy lánh đi liền.
Lúc
bấy giờ lại có một vương tử khác ngồi bên phải
Ma vương, tên là Thiện Tư, liền dùng kệ bạch phụ vương:
Ngài
chẳng ngu si không sức lực
Các
ông quá kém về nhân tính
Nên
ông chưa biết diệu thuật Ngài
Sẽ
bị trí tuệ Ngài hàng phục.
Quân
ma các ông đông như cát
Dù
tài như vậy khắp tam thiên
Cũng
không tổn hại sợi lông Ngài
Huống
là sát hại, khỏi chỗ ngồi.
Ông
nên thanh tịnh hướng Bồ-đề
Cúi
đầu đảnh lễ miệng khen ngợi
Chớ
nên gây ác hại binh mình

Bồ-tát
chắc thành Thầy ba cõi.
Trong
số các vương tử của ma vương, mỗi người tự
trình bày ý kiến của mình, hoặc có người ủng hộ
việc thiện hoặc có người ủng hộ việc ác, lần
lượt cho đến vương tử thứ một ngàn.
Lúc
bấy giờ Ma vương Ba-tuần có một vị đại thần tướng
quân tên là Hiền Tướng. Ma vương Ba-tuần bảo đại thần Hiền Tướng:
–Khanh đi theo ta, ở đây có một người dòng họ Thích,
sắp thành tựu Vô thượng Bồ-đề. Nay cùng khanh
đến đó chận chứng đạo pháp ấy, chẳng để Thái
tử chứng quả Vô thượng Bồ-đề.
Khi
ấy đại thần Hiền Tướng liền dùng kệ tâu đại vương Ba-tuần:
Đại
vương thống lãnh Tứ Thiên vương
Vua
A-tu-la, Khẩn-na-la Ma-hầu-la-già,
Ca-lâu-la
Chắp
tay cúi đầu quy y ngài.
Huống
là tất cả các Phạm thế
Quang
âm, Quảng quả và Tịnh cư
Sáu
trời cõi Dục và Sắc giới
Tất
cả đảnh lễ sát chân ngài.
Các
con Đại vương tuy trí tuệ
Sức
mạnh trần thế không ai bằng
Trong
tâm hằng lễ Đấng Thế Tôn,
Tám
mươi do-tuần đầy quân ngài Dạ-xoa,
La-sát, các Quỷ vương…
Thân
tuy hiện tại trước Đại vương
Tâm
thường nghó đến Vô thượng só
Chắp
tay cung kính, cúi đầu lễ.
Ngàn
vạn quân ma gặp Thánh ấy
Tự
lấy hoa hương tung cúng dường
Hạ
thần thấy rõ việc như vậy
Biết
chắc quân ma thua Bồ-tát.
Ma
quân binh mã nơi đồn trú
Có
nhiều cú mèo, sáo sậu kêu
Hoặc
tiếng cú vọ, tiếng quạ, khách
Tiếng
loài ác thú như cáo, lừa.
Thần
thấy Bồ-tát dưới Bồ-đề
Chim
lành các loại hót líu lo
Phù
nhạn, Oan ương, Câu-sí-la
Cù
dục, Anh võ và Khổng tước
Vây
quanh Bồ-tát hót thanh nhàn
Điềm
tốt như vậy Ngài chắc thắng.
Hơn
nữa, doanh trại của chúng ma
Thường
mưa sỏi, đá, đất, cát bụi
Bồ-tát
an tọa dưới Bồ-đề
Trời
mưa hoa báu hương vi diệu.
Nơi
ở chúng ma đất gập ghềnh
Hầm
hang cao thấp nhiều gò nổng
Gai
góc, đá chồng, nhiều phẩn uế
Chung
quanh phần đất gốc Bồ-đề
Trang
hoàng bằng thất bảo, kim ngân.
Thấy
cảnh tốt đẹp lạ như vậy
Những
người trí tuệ biết nhận xét
Thấy
cảnh đó rồi phải rút quân.
Trang
nghiêm như vậy khắp một vùng
Quyết
chắc chứng thành Vô thượng đạo.
Đại
vương nếu chẳng thuận ý thần
Như
mộng vua thấy thành sự thật.
Như
vậy không nên động đến Ngài
Cần
phải rút quân về cung ma
Vua
xưa xúc phạm các Tiên nhân
Cõi
nước, thần chú đốt thành tro.
Thuở
xưa có vua tên Phạm Đức
Phật
ý Tiên nhân Tỳ-da-bà
Vua
có vườn đẹp nhiều hoa trái
Bị
thần chú đốt cháy tan hoang
Nhiều
năm vườn này không mọc cỏ
Huống
lại cây cối, hoa cùng quả.
Thế
gian nhiều người hành khổ hạnh
Khi
tu phạm hạnh, bỏ các ác
Các
vua yết kiến lễ sát chân
Chúng
ta nay nên về bổn xứ.
Vua
đã chẳng nghe luận Vệ-đà
Người
có ba hai tướng trang nghiêm

Người
ấy nếu cầu đạo xuất gia
Ắt
đoạn trừ hết lưới kết sử
Thành
tựu đạo quả Vô thượng giác
Giữa
mày, lông trắng phóng hào quang
Chiếu
khắp mười phương ức cõi nước
Huống
lại binh chủng đám ma này
Sao
lại không thể hàng phục được
Nếu
vua muốn đánh, chắc không thắng
Đảnh
đầu Bồ-tát cao vượt trời
Hàng
vạn chư Thiên không trông thấy

Chắc
chắn sẽ thành quả vi diệu,
Thế
gian chưa nghe, nay được nghe
Cũng
như Tu-di và Thiết vi
Nhật
Nguyệt, Đế Thích, Phạm thiên vương Dạ-xoa,
La-sát, các rừng cây
Đều
hướng Bồ-đề cúi thân lễ.
Chắc
chắn Bồ-tát đầy phước đức Thí,
Giới, Nhẫn, Tấn, Thiền, Trí lực
Nhiều
kiếp đến nay tu hạnh này
Nay
quyết đẩy lui ma quân ta.
Như
voi đạp bể các đồ gốm
Như
sư tử rống thú kinh hồn
Như
ánh nhật quang che đom đóm
Thế
Tôn phá ma cũng như vậy.
Sư
tử một thân phá thú trùng
Nọc
một độc xà giết nhiều loại
Bồ-tát
tu nhiều sức thiện căn
Một
mình phá tan ma quân ta.
Lúc
ấy Ma vương Ba-tuần nghe kệ đại thần nói như vậy,
rất lo sợ, buồn bực chẳng an, thân tâm ưu sầu,
khổ não chẳng vui, xấu hổ thẹn thùng, không biết
xử sự thế nào. Nhưng trong lòng vẫn còn ngã mạn,
chẳng chịu hồi cung, cũng không chạy trốn, lại tuyên
bố với các ma quân:

–Các khanh nên bình tâm, chớ sợ hãi, chớ có nhút nhát
bỏ chạy. Ta sẽ dùng lời hoa mỹ để trắc nghiệm
tâm Sa-môn thế nào. Lại dùng lời khuyến dụ xem
thử người có rời cây Bồ-đề hay không? Chẳng
lẽ để chúng sinh quý báu này bỗng nhiên gặp tai
ương hay sao!
Lúc
ấy Thương Chủ, trưởng tử của Ma vương, tâu phụ vương:
–Thưa ma chúa Đại vương, con không muốn phụ vương cùng
với Sa-môn dòng họ Thích-ca kết oán thù. Tại sao?
Vì ví dụ có trăm ngàn vạn ức ma quân tay cầm đao
kiếm, đồng đến nơi Thích tử để làm chướng ngại
không cho thành đạo thì không thể làm được, huống
chi một mình phụ vương. Phụ vương chỉ xem người họ
Thích này ngồi trên tòa Sư tử dưới gốc cây
Bồ-đề, không kinh không sợ. Phụ vương, hãy xem
người họ Thích thân không lay động. Lại nữa, trên
hư không có vô lượng chư Thiên chắp tay đảnh lễ
Ngài. Khi chư Thiên đảnh lễ cúng dường tán thán
như vậy mà Ngài không một chút vui mừng. Ngài thấy
ác tâm, ác ý của phụ vương muốn đến sát hại
mà Ngài không phẫn nộ. Phụ vương phải biết, giả
sử có người đem màu sắc tuyệt đẹp vẽ trên hư
không, hoặc giả sử có người dùng ngón tay nâng
núi Du-di to lớn kia, những việc như vậy cũng có
thể làm được. Lại giả sử có người lội qua
đại dương để đến bờ bên kia, việc này cũng có
thể làm được. Giả sử có người khi đại phong
thần nổi gió từ bốn phương lại, bỗng nhiên bắt
trói được, việc này cũng có thể làm được.
Giả sử có người nắm lấy mặt trời, mặt trăng
cùng các tinh tú đem để xuống đất, việc này cũng
có thể làm được. Giả sử có người khiến tất
cả chúng sinh đồng một chí hướng, việc này cũng
có thể làm được. Còn như tất cả chúng sinh hợp
sức đem người họ Thích thu phục ma quân này dời
đi chỗ khác, việc này hoàn toàn không thể được.
Khi
ấy Ma vương Ba-tuần dùng kệ bảo trưởng tử Thương chủ:
Ngươi
thật oan gia, chẳng phải con
Chẳng
nên vác mặt nhìn thấy ta
Tâm
ngươi nay đắm Sa-môn nọ
Tốt
hơn đến sống với Cù-đàm.
Lúc
ấy Ma vương Ba-tuần không nghe lời can gián của
trưởng tử Thương Chủ, lại bảo các ái nữ:
–Này các con, cùng nhau lắng nghe lời cha dạy. Các con nên
đến bên người họ Thích kia dò xét xem người có
tâm tình dục không?
Các
con gái của Ma vương vâng lời phụ vương dạy, cùng
nhau chậm rãi kéo đến chỗ Bồ-tát. Sau khi chúng đến
nơi không cách xa cũng không quá gần Bồ-tát, giở
các trò tình tứ của phụ nữ để mê hoặc Bồ-tát
như là che đầu, để lộ đầu, che nửa mặt, để lộ
diện, mỉm cười để lộ hàm răng trắng, luôn luôn
đưa cặp mắt xanh liếc nhìn Bồ-tát, hoặc cúi đầu
đảnh lễ Bồ-tát, hoặc ngước đầu nhìn Bồ-tát,
hoặc cúi đầu che mặt nhìn xuống đất, hoặc động
nhẹ đôi mày, hoặc mở mắt hé nhìn, hoặc xõa búi
tóc dùng tay vuốt tóc, hoặc khoanh hai tay, hoặc giơ hai
tay để lộ dưới nách, hoặc dùng tay nâng niu nhũ
hoa, hoặc để lộ ngực và lưng đến ức bụng, hoặc
vỗ nhẹ trên rốn, hoặc thỉnh thoảng cởi xiêm y,
hoặc mặc lại y phục, hoặc thỉnh thoảng vén đồ lót
để lộ mông đùi, hoặc cởi chuỗi anh lạc vứt
trên đất, hoặc cởi bỏ hoa tai, hoặc đeo lại hoa tai,
hoặc đùa bỡn với trẻ con, hoặc chơi với loài
cầm điểu, hoặc đi bộ đưa mắt liếc nhìn hai bên,
hoặc hít mạnh vào và thở dài ra, hoặc dùng ngón
chân vẽ trên mặt đất, ca hoặc múa, hoặc lắc động
nơi thắt lưng, hoặc tỏ vẻ khoan khoái, hoặc nhớ lại
việc ân ái vui cười lúc trước, bằng cách nằm
ngủ với dáng phóng dật, hoặc hiện thân đồng nữ,
hoặc hiện thân con gái mới về nhà chồng, hoặc phụ
nữ trung niên…
Sau
khi giở đủ trò tình tứ của phụ nữ để mê hoặc
Bồ-tát như vậy rồi, chúng lại đem đủ thứ hoa
hương rải trên mình Bồ-tát. Lại dùng đủ việc của
năm dục mời mọc, nhìn vào mặt, chúng xem Bồ-tát
có trạng thái tâm ái dục phóng dật không, xem
Bồ-tát có tâm ái dục nhìn chúng, hoặc không tâm
ái dục nhìn chúng?
Các
cô con gái của Ma vương thấy rõ tâm của Bồ-tát
vắng lặng, an định, xưa nay thanh tịnh, không cấu trược,
đầy đủ thanh tịnh, giống như trăng rằm ra khỏi bàn
tay La-hầu A-tu-la vương, trong sáng không gợn mây. Như
ánh sáng mặt trời vừa mới mọc, như thỏi vàng
ròng tinh chất không chút quặng, như hoa sen ngoi ra từ
hồ nước mà không chút bùn hôi. Như ánh lửa, như
núi Tu-di an nhiên không động, như núi Thiết vi cao
sừng sững, Ngài hộ trì hoàn toàn các căn, điều
phục tâm ý. Thấy Bồ-tát như vậy, chúng đều hổ thẹn, nhục nhã.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096268">QUYỂN 28</卷>
<詞 id="50096269">Phẩm 31: MA VƯƠNG KHỦNG BỐ BỒ-TÁT (Phần 2)</詞>
Bấy
giờ bọn ma nữ biết rành cách lợi dụng sắc đẹp
hấp dẫn của người phụ nữ nên dùng các phương
pháp dối trá mê hoặc khác để lung lạc tâm ý Bồ-tát, nói kệ:
Bầu
trời tươi đẹp độ xuân sang
Ngàn
cây kết quả, hoa đua nở
Thắng
cảnh như đây thật hữu tình
Nhân
giả khỏe mạnh, thân tuấn tú
Đang
độ thanh xuân lòng háo hức
Chính
lúc trượng phu hành khoái lạc
Muốn
cầu Bồ-đề thật khó thành
Ngài
hãy về đời hưởng khoái lạc.
Hãy
xem tiên nữ bọn chúng em
Dung
nhan kiều diễm thân mềm mại
Trang
sức xinh đẹp nhiều anh lạc
Mấy
ai gặp được thân thể ấy
Ngài
đã được rồi sao chẳng màng?
Thân
em thơm sạch tợ hoa sen
Là
người phước đức trong trần thế
Cớ
gì bỏ đi không dùng đến?
Đầu
em tóc mượt xanh ánh biếc
Thường
ướp mùi hương các nước hoa
Ngọc
quý ma-ni cài búi tóc
Tạo
hoa ngọc báu đính trên đầu.
Chúng
em trán rộng, cổ tròn đầy
Mày
ngài, mắt phụng, mi cong dài
Đẹp
sạch như cánh hoa sen xanh
Mũi
đẹp đều như chim Anh võ.
Miệng
môi tươi thắm đỏ như son
Hoặc
đỏ như quả Tần-ba-la
Hoặc
như san hô cùng phấn sáp
Răng
sạch trắng trong như bạch ngọc.
Lưỡi
mỏng, mềm giống cánh hoa sen
Giọng
ca ngâm vịnh rất ngọt ngào
Nào
khác tiếng nữ Khẩn-đà-la.
Đôi
vú xinh xắn đẹp tuyệt vời
Tròn
trịa giống như đôi thạch lựu,
Thắt
lưng thon nhỏ như eo cung
Sống
lưng bằng phẳng lại mịn màng
Giống
như đảnh trán loài voi chúa.
Đôi
đùi trắng nhũn, to, thẳng, đẹp
Hình
dáng giống như chiếc vòi voi
Cặp
giò thon nhỏ, thẳng lại tròn
Đẹp
sạch giống như chân nai chúa
Dưới
bàn đầy đặn chẳng lệch sâu
Trắng
hồng tươi thắm như sen nở.
Thân
thể chúng em thật yêu kiều
Hình
dung như vậy rất xinh đẹp
Nghệ
thuật tài năng đều hoàn bị
Nói
năng giọng điệu thật dễ nghe
Lại
tài múa hát vui lòng chúng.
Chư
Thiên thấy em đều hoan hỷ
Họ
đều ao ước sinh ái dục
Chúng
em chẳng phải chẳng yêu Ngài
Ngài
đã gặp em sao không muốn?
Như
người thấy được kho vàng quý
Buông
bỏ, lánh xa, đi nơi khác
Không
biết của cải là nhân vui
Tâm
ý của Ngài chẳng khác nào.
Không
biết khoái lạc của ngũ dục
Lặng
yên thiền định chẳng chịu ta
Hay
là Ngài thật ngu si quá
Tại
sao chẳng hưởng lạc thế gian?
Đường
đến Niết-bàn xa vời lắm!
Lúc
bấy giờ Bồ-tát vận dụng tâm lực nhìn thẳng vào
đám ma nữ, mắt không rời, chánh niệm mỉm cười
giữ vững các căn ổn định, thân thể ngay ngắn, an
trụ như núi Tu-di, tâm ý không xao động, không hổ
thẹn. Ngoài ra, bằng bao nhiêu pháp môn phương tiện
trí tuệ như thuở xưa mà Ngài đã từng nhiếp phục
tất cả phiền não, Ngài dùng kệ với giọng nói
đầy lòng thương xót, hơn tiếng Phạm thiên, như
tiếng chim Ca-lăng-tần-già, bảo đám ma nữ:
Các
thứ ngũ dục nơi thế gian
Khổ
não ràng buộc nhiều tội lỗi
Do
vì phiền não mất thần thông
Sa
hố Vô minh, vào hắc ám.
Chúng
sinh mải mê không biết chán
Ta
bỏ phiền não đã từ lâu
Như
hầm lửa đỏ, nhiều độc dược
Từ
xưa đến nay, sớm xa lìa
Đã
uống nước cam lộ trí tuệ
Tự
giác xong rồi lại độ người
Sẽ
thuyết pháp môn rất vi diệu
Nếu
nay thọ dụng uế dục này
Chắc
chắn hoàn toàn không đắc đạo.
Nếu
ai tăng trưởng tâm tham dục
Thì
gọi người này quá ngu si
Tự
lợi cho mình không tự có
Huống
chi lợi ích cho chúng sinh
Do
đó, Ta không còn đam mê.
Năm
dục thế gian đốt chúng sinh
Giống
như kiếp hỏa thiêu vạn vật
Ngũ
dục như bọt, bong bóng nước
Giống
như sóng nắng không chân thật
Giả
dối lừa gạt kẻ phàm phu.
Kẻ
trí nào ai vui ngũ dục
Giống
như đám trẻ quá dại khờ
Thích
thú vui chơi trong phẩn uế
Gạt
gẫm người ngu không trí tuệ.
Thấy
người trang điểm chuỗi anh lạc
Thấy
vậy rồi sinh tâm tưởng dục
Nguồn
gốc đầu tóc từ não sinh

Nhơ
nhớp hôi tanh hơn mụt nhọt,
Răng
trắng sinh ra nhờ ăn uống
Miệng
môi, tai mắt cùng lỗ mũi
Tất
cả như bong bóng nước trôi.
Hai
mông, thắt lưng và cột sống
Là
nơi bất tịnh từ máu sinh

Bụng
dạ là đãy chứa phẩn tiểu
Trong
đó chứa đầy đồ nhơ nhớp.
Nghiệp
ấy là từ ái dục sinh

Như
dùng bánh xe làm thuyền tán
Ngu
si thọ dục cũng như vậy
Nếu
có những người là bậc trí
Đều
biết những tai ương như vậy
Thì
họ chẳng hưởng thứ vui này.
Ngày
đêm thân thể máu lưu hành
Mắt
thấy chỗ thối, tâm chẳng vui
Hai
đùi, hai giò, hai bàn chân
Gân
xương buộc nhau nên đứng vững.
Ta
xem các ngươi nay như vầy:
Như
tuồng huyễn hóa, như giấc mộng
Tất
cả đều do nhân duyên sinh.
Ngũ
dục không có tánh chân thật

Ngũ
dục đánh mất các Thánh đạo
Ngũ
dục dẫn người vào ác đạo
Ngũ
dục cũng như hầm lửa lớn
Cũng
như chất độc đầy trong bát
Như
đầu rắn dữ chẳng nên rờ
Ngu
si với dục, bị mê hoặc.
Cố
tưởng thanh tịnh sinh tâm tham
Ngũ
dục như dùng người làm thuê
Cùng
các phụ nữ làm tay sai
Xa
lìa tịnh giới và tâm đạo
Cũng
lìa trí tuệ thiền tịch định
Sống
nơi hỗn loạn chốn ồn ào
Xa
lìa diệu pháp, vui ngũ dục
Người
ấy đọa địa ngục, không nghi.
Ta
thấy chúng ma đều huyễn hoặc
Do
vậy tâm ta không ưa thích
Ta
cầu tự tại vui rốt ráo
Lại
dạy chúng sinh cũng như vậy.
Ta
đã giải thoát cảnh thế gian
Như
gió trên không, chẳng bị buộc

Giả
sử chúng sinh thế gian này
Tất
cả đều thành chúng ma nữ
Tâm
Ta hoàn toàn không nghó đến
Cùng
ngươi thọ dục, dù một niệm.
Từ
lâu ta trừ: sân, nhuế, hận
Ngu
si, tham dục thảy đều không
Chư
Phật Thế Tôn bậc Đại trí
Tâm
không ngăn ngại như hư không.
Bấy
giờ các con gái của Ma vương Ba-tuần thông thạo các
pháp huyễn hoặc của người phụ nữ, lại làm duyên
dáng tăng thêm vẻ yêu kiều, dung nhan thật lộng lẫy,
cũng dùng lời nói mỹ miều xảo quyệt đến quyến rũ Bồ-tát.
Có kệ:
Ma
vương Ba-tuần có ba nàng
Khả
ái, khả hỷ và hỷ kiến
Tôn
quý nhất trong các ma nữ.
Ma
vương dạy chúng khéo điểm tô
Mau
mau đi đến nơi Bồ-tát
Hiện
trò huyễn hoặc làm duyên dáng
Múa
thân yểu điệu tợ cành cây
Uốn
mình uyển chuyển theo chiều gió
Đứng
trước đều hướng về Bồ-tát
Ca
múa, xướng hát như thế này:
Ngài
là Thích tử sắp làm vua
Tại
sao lại ngồi dưới cội này?
Đầu
xuân thời tiết thật đẹp trời
Nam
nữ gặp nhau lòng hớn hở
Giống
như đàn chim tự vui vầy
Dục
tâm phát khởi khó ngăn chặn
Đến
lúc cùng nhau nên hưởng lạc
Tại
sao quyết chí chẳng nhìn em?
Chúng
em nay đã đến nơi đây
Cần
nên cùng làm thỏa thích ý.
Bồ-tát
giống như vầng nhật hiện
Ức
kiếp tu hành chứa công đức
Tâm
ngài không động, như Tu-di
Giọng
Ngài thanh thoát, vang như sấm
Chậm
rãi bước đi như sư tử
Lời
nói ích lợi lắm thành công:
“Chúng sinh thế gian không lường được
Thường
bị các dục gây đấu tranh
Đấu
tranh đưa đến những tranh cãi
Những
người vô trí như thế ấy,
Thường
bị các khổ phiền não đốt.
Người
trí biết rồi không tùy thuận
Vứt
bỏ, xa lìa nên xuất gia
Sống
nơi rừng núi lấy làm vui.
Với
ta, hôm nay thời đã đến
Sắp
chứng pháp cam lộ thường trụ
Trước
phải thu phục chúng ma quân
Sau
mới chứng thành Bậc mười lực.”
Các
nữ ma, con gái Ma Ba-tuần lại bạch Bồ-tát như thế này:
Mặt
mày nhân giả như hoa đẹp
Xin
nghe những lời chúng tôi nói:
Hãy
ở thế gian thọ Vương vị
Tôn
quý, quyền lực rất tột bậc
Hoặc
nằm, hoặc ngồi hay đi đứng
Âm
thanh tuyệt diệu thường liên tục.
Bồ-đề
cực quả rất khó thành
Huống
lại chư Phật thân trí tuệ
Đường
chánh giải thoát khó tiến hành
Nhân
giả thấy ai đi đến được?
Khi
ấy Bồ-tát lại đáp:
Ta
đang quyết định thành Pháp vương
Làm
Bậc tự tại trong trời người

Chuyển
bánh xe pháp vô thượng diệu
Đầy
đủ mười lực không sợ sệt
Riêng
Ta siêu tuyệt trong tam giới
Các
hàng đệ tử học, vô học
Số
ngàn vạn ức xung quanh Ta.
Họ
thường ca ngợi như thế này:
Đại
thánh ra đời trừ nghi hoặc
Ta
sẽ vì họ tuyên diệu pháp
Tùy
ý du hành khắp mọi nơi
Do
vậy, Ta giữa thế gian này
Chẳng
thích vui chơi năm dục lạc.
Ma
nữ lại bạch Bồ-tát:
Nay
tuổi thiếu niên thật đáng tiếc
Già
nua suy yếu chưa xuất hiện
Tràn
đầy sức lực mặc tứ tình
Đến
khi gầy ốm không kham nổi
Mới
nên rời bỏ thân tuấn tú.
Chúng
em như hoa tuổi mười lăm
Chính
cùng Nhân giả kết lương bằng
Ngũ
dục vui chơi rất đẹp duyên
Cớ
gì chán ghét em như vậy?
Nếu
nay Nhân giả chẳng thuận tình
Chúng
em trọn đời theo đuổi mãi.
Bồ-tát lại bảo chúng:
Ngày
nay đã được thân thể người
Nỗ
lực xa lìa các tai nạn
Cần
cầu vào được cửa cam lộ
Khi
lìa khổ ách ở thế gian
Mới
rời các nạn nơi trời, người.
Và
nay già, bệnh chết chưa đến
Các
đấu tranh ác lại chẳng sinh
Chúng
ta cấp tốc phải lên đường
Sớm
lìa các chỗ nạn như vậy.
Nơi
thường trụ, lặng yên không sợ

Đó
là chân thật thành Niết-bàn.
Lúc
bấy giờ ma nữ nói kệ:
Nhân
giả trong trời như Đế Thích
Chư
Thiên, ngọc nữ hộ hai bên Diệm-ma,
Đâu-suất và Hóa lạc
Tha
hóa tự tại cùng cung ma
Tốt
đẹp đầy đủ chẳng thiếu chi
Nên
hưởng ngũ dục, chớ tịch diệt.
Lúc
bấy giờ Bồ-tát dùng kệ đáp:
Ngũ
dục như sương, chẳng bao lâu
Như
mây mưa mùa thu, giây lát
Các
cô đáng sợ, như rắn dữ
Đế
Thích, Dạ-ma và Đâu-suất
Đều
thuộc ma vương, không tự tại.
Ái
dục trăm oán, tại sao tham?
Bấy
giờ ma nữ lại nói kệ:
Ngài
sao chẳng thấy hoa cây cối Ong,
bướm, tiếng chim đồng hòa tấu
Cỏ
xanh mềm mại trải một vùng
Các
rừng tốt đẹp cùng xuất hiện
Nhạc
công cõi trời trổi âm thanh
Đang
là thời đẹp, nên hưởng lạc.
Lúc
bấy giờ Bồ-tát dùng kệ nói:
Ngàn
cây tùy thời sinh hoa quả Chim,
ong đói khát tìm hương vị
Khi
nắng bừng lên, đất tự khô
Cam
lộ chư Phật không thể cạn.
Lúc
bấy giờ ma nữ lại nói kệ:
Sắc
diện Nhân giả như trăng hiện
Nhìn
dung mạo em tợ hoa sen
Miệng
răng trong sạch, trắng như ngà
Mỹ
nhân như vậy trời cũng hiếm.
Huống
lại nhân gian Ngài gặp được
Thân
tâm hòa thuận theo ý Ngài.
Bấy
giờ Bồ-tát dùng kệ đáp:
Ta
xem thân ngươi chảy bất tịnh
Vi
trùng tụ tập ngàn vạn ổ
Không
bền, các ác đầy khắp thân Sinh,
già, bệnh, chết luôn theo đuổi.
Ta
cầu Tối thượng nhất thế gian
Đường
Bậc trí, chân chính không lùi
Ngươi
dùng đủ sáu mươi bốn cách
Tay
rung anh lạc, lắc vòng tai
Bị
tên dục bắn, Ta mỉm cười.
Nên
hỏi: Sao Ngài chẳng điên đảo?
Kẻ
khác bị nạn, riêng Đại nhân
Thấy
ngũ dục đẹp như độc dược
Như
mặt trên dao, làm đứt lưỡi
Dục
như đầu rắn, hố lửa sâu.
Bậc
Sư tử đi như vũ bão
Cây
cối bờ núi đều đổ nhào
Ta
nay oai đức lìa ngũ dục
Xả
bỏ các ngươi cũng như vậy.
Các
hàng ma nữ diễn trăm trò
Huyễn
hoặc Bồ-tát chẳng động tâm
Bồ-tát
như thân sư tử chúa
Như
núi Tu-di yên không động.
Chúng
ma dụ dỗ chẳng thành công
Tâm
rất xấu hổ, đều cúi đầu

Cung
kính, vui mừng, đồng tán thán:
Mặt
ngài đẹp sạch tợ hoa sen
Cũng
như đề hồ và trăng thu
Chói
sáng rực rỡ như Kim sơn
Cầu
cho ước nguyện Ngài thành tựu
Tự
độ, độ người ngàn vạn chúng.
Lúc
bấy giờ lũ con gái của Ma vương Ba-tuần không đủ
sức huyễn hoặc Bồ-tát, tâm rất xấu hổ, tự thấy
thẹn thùng, đều cúi thân đảnh lễ dưới chân
Bồ-tát, nhiễu quanh ba vòng rồi thoái lui, thất thểu
đi về bên Ma vương Ba-tuần. Đến nơi, chúng bạch phụ vương:
–Thưa phụ vương, chẳng nên có ý nghó đến nơi chúng sinh
đó gây oán thù. Vì sao? Vì từ xưa đến nay chưa
từng thấy một chúng sinh nào ở trong Dục giới bị
chúng con bày đủ trò tình tứ mê hoặc bên họ mà
họ không chút động tâm như vậy. Lại nữa, khi
chúng con khêu gợi dâm dục thì làm cho ý chí của
người khác đều khô cạn, giống như khi trời hạn,
tất cả cây cỏ đều bị cháy rụi, giống như bơ để
dưới ánh nắng trời mùa xuân đều tự chảy ra
nước. Ngày nay bậc Trượng phu này vì nhân duyên gì
vẫn độc lập như vậy? Vì lý do đó, xin phụ vương
chớ nên gây oán thù với vị ấy.
Rồi
hướng về phụ vương, chúng nói kệ:
Thân
Ngài vàng hơn hoa Chiêm-bặc
Vô
biên công đức danh đồn khắp
Không
động, giống như núi Tu-di
Đảnh
lễ Ngài rồi, giờ trở về.
Con
xin trình rõ đủ mọi điều
Mắt
ngài xanh biếc tợ hoa sen
Mỉm
cười nhìn con, tâm không động
Diện
mạo trong sạch, nhìn không nháy
Không
sân, không giận, không dục nhiễm
Xem
lũ chúng con như huyễn hóa.
Giả
sử Tu-di ngã đổ nhào
Nhật
nguyệt tinh tú đều rơi rụng
Biển
lớn cạn sạch, nước không còn
Ngài
thấy ái dục, tâm chẳng thoái.
Giọng
Ngài thanh thót, nghe hoan hỷ
Tâm
từ nhìn con, không dục nhiễm
Thấy
con không sinh tâm sân hận
Tư
duy sáng suốt về thân người
Quán
biết ý con và thân thể
Tư
duy tỉ mỉ nạn nữ nhi
Do
vậy, tâm không hưởng ngũ dục
Lìa
dục không tham, nào ai biết
Chẳng
phải trình độ của người, trời.
Chúng
con bày trò của phụ nữ
Tâm
Ngài nếu còn có dục ái
Thì
tâm ý cháy như củi khô.
Tuy
Ngài thấy con, tâm không nhiễm
Đứng
yên sừng sững tợ Tu-di
Phước
trí trang nghiêm trăm công đức
Bố
thí, trì giới, hạnh viên toàn
Từ
hàng vạn kiếp tu phạm hạnh
Là
Bậc thanh tịnh oai đức lớn.
Chúng
con đảnh lễ Kim thân Ngài
Ma
ta bị bại hẳn không nghi.
Chánh
giác Bồ-đề, Ngài phải chứng
Chúng
ta chẳng nên gieo oán nghiệp
Trận
này ta đánh thật khó thắng
Muốn
Ngài hàng phục cũng gian nan.
Phụ
vương hãy xem trên không trung
Nhiều
chúng Bồ-tát phương khác đến
Thân
đều trang nghiêm bằng anh lạc
Trân
trọng, cung kính lễ Ngài ấy
Hoa
Mạn-đà-la rơi như mưa
Nói
kệ vi diệu tán thán Ngài.
Chư
Phật mười phương cho sứ đến
Mang
theo nhiều thực phẩm cam lộ
Các
loài hàm thức đều kéo đến
Vô
tình các núi cùng cây cối
Thần
núi Tu-di cùng Đế Thích
Đảnh
lễ hướng về rừng Công đức.
Như
vậy phụ vương, chẳng phải lúc
Chúng
con cần phải trở về đây.
Lúc
ấy Ma vương liền nói kệ:
Qua
sông phải qua đến bờ sông
Muốn
đào lấy cây phải chặt rễ
Đã
kết oán phải trừ tận gốc
Việc
đã làm rồi, không thể hối.
Khi
ấy Ma vương Ba-tuần không nghe lời khuyên của trưởng
tử Thương Chủ, lại cũng không nghe lời can gián
của các ái nữ, liền đích thân đến cây Bồ-đề.
Khi đến bên cây Bồ-đề rồi, Ma vương liền nói với Bồ-tát:
–Này Sa-môn họ Thích, vì cầu gì mà đến đây, ngồi một
mình dưới rừng cây trong đêm mây mù, mưa gió tối
tăm, đầy các loài thú hoang dữ và nhiều loài
rồng độc ác đáng kinh sợ? Này Tỳ-kheo, người
không sợ những tên giặc cướp tàn bạo hay sao?
Khi
ấy Bồ-tát đáp lời Ma vương Ba-tuần:
–Này Ma vương Ba-tuần, Ta muốn cầu quả Niết-bàn tịch diệt,
là việc làm của chư Phật trong đời quá khứ là
chỗ tối thượng vô úy, dứt sạch các hữu. Vì lý
do đó, hôm nay Ta đến an tọa dưới cội Bồ-đề,
trong cảnh thanh vắng này.
Lúc
ấy Ma vương liền dùng kệ nói Bồ-tát:
Sa-môn
một mình nơi vắng lặng
Khổ
hạnh mong cầu điều rất khó
Tiên
nhân tuổi già đầy phương tiện
Còn
mất thiền định đều thoái lui
Huống
chi ngươi sung sức cường tráng
Cầu
quả thắng diệu do đâu được?
Khi
ấy, Bồ-tát dùng kệ bảo Ma vương Ba-tuần:
Chư
Thiên thuở xưa tu khổ hạnh
Tinh
tấn dũng mãnh chưa sâu xa
Phước
báo thiện lực sức không mạnh
Ta
xưa giữ giới thệ kiên cố Ba-tuần,
nếu Ta không chứng đạo
Trọn
đời chẳng bỏ cội cây này.
Khi
ấy Ma vương lại nói kệ: Ta,
đấng tối tôn trong Dục giới
Đế
Thích, Hộ Thế đều do ta Tu-la,
Long vương, Khẩn-na-la
A-tỳ
đến nay đều dân ta
Người
cũng đang ở trong nước ta
Tự
nghó nên sớm rời cây này.
Khi
ấy Bồ-tát lại dùng kệ bảo Ma vương Ba-tuần:
Ngươi
ở Dục giới tuy quyền lực
Nhưng
không tự tại trong pháp giới
Chỉ
biết địa ngục cùng ngạ quỷ
Nhưng
Ta chẳng phải người ba cõi
Chứng
đạo quyết phá cung ma ngươi
Khiến
ông về sau mất quyền lực.
Khi
ấy Ma vương Ba-tuần lại nói với Bồ-tát:
–Này Thích tử, người nên sớm rời khỏi nơi đây, nhất
định sẽ được ngôi Chuyển luân thánh vương, làm
vị đại địa chủ cai trị bốn châu thiên hạ đầy đủ
bảy báu, thống lãnh tất cả sơn hà đại địa.
Này
Thích tử, người lẽ nào chẳng nhớ những lời dự
đoán “là ngươi sẽ làm vua…” của các vị Tiên
nhân thuở trước như vậy sao? Người nên mau đứng
dậy về làm chủ cõi đời một cách tự do. Nếu
người trở về sẽ được oai đức tối thượng
không ai sánh bằng, trú trong chánh pháp cai trị giáo
hóa dân chúng, được dân chúng tất cả nước
đồng khát ngưỡng, đến cung kính cúng dường. Lại
nữa Thích tử, thân ngươi mềm yếu, từ nhỏ đến
lớn được nuôi dưỡng trong thâm cung, nay sống ở
trong rừng hoang vắng, ít người lui tới, nhiều loài
mãnh thú đáng sợ, sống đơn độc không bè bạn, e
thân người bị tổn hại, làm cho ta mãi ưu sầu.
Lại
nữa Thích tử, người sớm rời khỏi chỗ này trở
về hoàng cung. Những điều thế gian khó có được
mà người đã được, ngũ dục tuyệt vời đẹp
mắt vừa ý mà người từ khước không thọ hưởng.
Người tuy muốn cầu đạo Vô thượng nhưng điều này thật khó được.
Này
Thích tử, người chưa thật biết đạo Bồ-đề rất
khó chứng được, chỉ uổng công mệt sức mà thôi.
Ba-tuần
nói như vậy rồi, đứng yên lặng. Khi ấy Bồ-tát
bảo Ma vương Ba-tuần:
–Này Ma vương Ba-tuần, ngươi chẳng cần nói như vậy. Vì lý
do gì? Vì tâm Ta không thích thú vui ngũ dục. Này Ma
vương Ba-tuần, Ta từ lâu đã biết hiểm họa của
ngũ dục, một khi đam mê ngũ dục rồi thì không bao
giờ biết đủ. Thú vui ngũ dục chỉ trong chốc lát,
không được lâu dài, vì vô thường, khổ, không,
vô ngã nên không chắc chắn, giống như hạt sương
trên cỏ, như đầu lưỡi rắn độc đáng sợ khó
đụng vào, như đống xương hôi thối chẳng sạch,
giống như khúc thịt các loài thú cùng tham ăn tương
tranh tương sát, giống như quả chín muồi trên cây, ở
cành chẳng được bao lâu, như chiêm bao, như bọt
nước, như trò ảo thuật, như sóng nắng không có
chân thật, như lửa vùi trong đống phân dê, thình
lình đốt cháy người. Này Ma vương Ba-tuần, Ta muốn
chứng pháp vô vi. Này Ba-tuần, ngươi phải biết, Ta
đã xả bỏ cảnh giàu sang phú quý và cho đến bảy
báu trong bốn châu thiên hạ.
Lại
nữa, Ma vương Ba-tuần, ví như có người dùng cao
lương mỹ vị rồi lại mửa ra, sau đó muốn ăn trở
lại, thì không có việc như vậy. Đúng như vậy! Như
vậy! Ta nay đã xả bỏ các phước báo như trên, đây
là việc hết sức khó làm, giống như người mửa
đồ đã ăn, không thể ăn trở lại. Ta đâu có
thể trở về hoàng cung! Này Ma vương Ba-tuần, Ta chẳng
bao lâu nữa chắc chắn tỏ ngộ Bồ-đề, chứng thành
Phật quả, dứt sạch các khổ sinh, già, bệnh, chết.
Này Ba-tuần, ngươi nên trở về cung điện của ngươi,
không nên đứng đây! Ông nói lắm lời phù phiếm,
lời nói không lợi ích, là lời nói của kẻ ngu si.
Khi
ấy Ba-tuần lại suy nghó: “Người này không thể
dùng ngũ dục dối gạt, ta nên dùng các sách lược
khác, đem lời hoa mỹ cám dỗ lòng người, khiến bỏ
đi nơi khác.”

Khi
đó Ma vương Ba-tuần suy nghó như vậy xong, lại thưa Bồ-tát:
–Nhân giả, Sa-môn Thích tử dòng Cam Giá mau đứng dậy! Mau
đứng dậy! Nhân giả từ ấu thời đến nay chưa
từng thấy chiến đấu, đao binh tranh nhau, thật đáng
khủng khiếp. Nhân giả chỉ làm theo vương pháp của
mình, trận chiến đối địch không phải là việc nhân
giả có thể chịu được. Lại Nhân giả chẳng nên
cùng kẻ khác gây oán thù. Nếu gây oán thù thì
các thứ tham dục, ngu si triền miên làm uế trược
tâm thức, không thể thoát các ấm: sắc, thọ,
tưởng, hành và thức. Nhân giả mau mau đem tấm thân
với tâm bất thiện, bất chánh kiến này trở về.
Này Sa-môn Thích tử, Ngài về hoàng cung lập hội Vô
giá, thọ ngôi Kim luân thánh vương, dùng pháp vua
hàng phục thế gian, cai trị thiên hạ, chẳng nên luyến
tiếc nơi đây mà bị thương tổn vì chiến đấu.
Này
Nhân giả, khi Ngài trở về cung của mình, thì sẽ
được phước đức, oai thế lớn, trên con đường
vương vị chánh đáng, đáng hân hoan mà thuở xưa
các vị vua đều khen ngợi. Quốc gia Ngài ở rộng
rãi, thống lãnh bốn châu thiên hạ, tất cả đều
được đầy đủ không thiếu một vật gì.
Nhân
giả đã hạ sinh trong thâm cung của một Đại vương,
ngày nay lại cạo bỏ râu tóc làm Tỳ-kheo, thật
không thích hợp đời sống khất só. Tại sao Nhân
giả con dòng họ Thích, thuộc giai cấp vua chúa, lại
chọn lấy đời sống bần cùng của Sa-môn? Tôi thương
xót Ngài cho nên mới nói ra những lời như vậy,
cũng chẳng phải tôi dùng sức mạnh buộc nhân giả
rời khỏi đây, chỉ vì ý tôi không nỡ thấy nhân
giả làm những điều không tốt đẹp.
Rồi ma nói kệ:
Này
người Sát-lợi, chết đáng sợ
Nên
bỏ giải thoát về hoàng cung
Lập
pháp cung tên trị thế gian
Đời
nay khoái lạc, sau lên trời

Con
đường vua chúa danh đồn khắp
Thuở
trước các vua đồng tiến bước
Nhân
giả đã sinh trong dòng vua
Không
hợp Sa-môn sống khất thực.
Khi
Ma vương Ba-tuần nói như vậy rồi, Bồ-tát nhìn chăm
chú, xác định không theo, không động thân, không
rời chỗ ngồi, trong tâm thầm nghó: “Ôi thôi!
Ba-tuần, ngươi mưu cầu tự lợi chẳng phải vì thương
Ta.” Nghó như vậy rồi, Bồ-tát nói với Ba-tuần:
–Này Ma vương Ba-tuần, Ta đã ngồi trên tòa Kim cang kiên
cố, ngồi kiết già rồi, rất khó phá hoại, vì Ta
muốn chứng pháp cam lộ. Này Ma vương Ba-tuần, theo ý
nghó của ông, tùy ý làm, có thể làm được, tùy ý thực hiện.
Khi
ấy Ba-tuần nổi sân, bực tức nói với Bồ-tát:
–Này Tỳ-kheo họ Thích, ngày nay vì cớ gì ngồi dưới gốc
cây nơi thanh vắng. Với tiếng rống la của ma quân như
vậy, ý ngươi nghó gì mà cứ ngồi yên? Hay cho rằng
như ngồi trong thành, được bảo vệ vững chắc bởi
bốn bức tường chung quanh. Này Tỳ-kheo, lẽ nào
không thấy ta thống lãnh bốn binh chủng: tượng, mã,
xa, bộ cùng các binh chủng khác, đồng thời cờ
phướn, cờ lệnh, cờ lông, lọng lông, cờ xí…kéo
đến đây? Có nhiều quỷ Dạ-xoa đều ăn thịt người,
bắn tên giỏi như thần, đều cầm cung nỏ hoặc cầm
tên nhọn, giáo mâu, câu liêm, mác, dao, gậy, bánh
xe chiến đấu bằng kim cương, búa… đủ các loại
binh khí. Xe thì có hàng vạn voi, lạc đà, ngựa đầy
khắp hư không, đồng cất tiếng rống vang. Ngoài ra,
còn có vô lượng các loài rồng đều ẩn trong
những tảng mây đen kịt, điện chớp lòe lẹt, lẫn
trong trận mưa tuyết cuồng loạn.
Bấy
giờ Ma vương Ba-tuần rút một thanh kiếm nhọn ở nơi
thắt lưng, cầm nơi tay, vội vã chạy về phía Bồ-tát, miệng xướng to:
–Này gã Tỳ-kheo họ Thích, thanh kiếm này của ta chặt đứt
thân thể ngươi, giống như lực só chẻ tre.
Rồi nói kệ:
Bảo
kiếm của ta thật cứng bén
Đang
cầm nơi tay, người xem rõ Sa-môn,
nếu người không chạy gấp
Sẽ
chém thân ngươi như chẻ tre.
Khi
ấy Bồ-tát nói kệ đáp Ma vương:
Dù
cả Ma vương chật đất này
Tay
đều cầm dao như Tu-di
Các
ngươi chẳng động một lông Ta
Thân
Ta làm sao ngươi chặt đứt?
Ma
vương, nếu ngươi có sức mạnh
Ta
nay sắp chứng quả Bồ-đề
Như
ngươi ngăn cản, Ta không thuận
Hãy
mau ra tay, tùy ý ngươi.
Khi
Bồ-tát nói kệ này rồi, lại bảo Ma vương:
–Này Ma vương Ba-tuần, giả sử cả ngàn vạn ức chúng
sinh đều có thân hình như ông, dốc toàn sức lực
đến đây làm trở ngại, mong làm tổn hại đạo quả
Bồ-đề của Ta, để Ta không chứng Vô thượng Chánh
đẳng Chánh giác, Ta quyết không rời khỏi nơi đây
để ngồi dưới những gốc cây khác.
Ma
vương Ba-tuần nói với Bồ-tát:
–Này Tỳ-kheo họ Thích, người thuở trước ngồi bên bờ
sông Ni-liên-thiền, thuộc xứ Ưu-lâu-tần-loa phát
tâm tinh tấn, sáu năm khổ hạnh không tiếc thân
mạng vẫn không chứng được quả Vô thượng. Huống
chi ngày nay đã bỏ tâm tinh tấn, thoái thất thiền
định, sinh tâm giải đãi, nương vào đâu mà ngươi
mong đắc quả?
Bồ-tát
đáp lời Ma vương Ba-tuần:
–Này Ma vương Ba-tuần, thuở xưa vì Ta mới phát tâm tinh
tấn nên ngồi nơi vắng lặng bên bờ sông kia để
điều phục tự tâm. Ngày nay sự tinh tấn dũng mãnh
đó Ta đã thành tựu. Lại thuở trước, Ta tu khổ
hạnh sáu năm là để đối trị sự mỏi mệt, ngày
nay không còn như vậy nữa. Này Ma vương Ba-tuần,
những lời can gián của ông như vậy thật chẳng
phải là lòng thương xót. Nếu có lòng thương xót
Ta thì đâu có nói lời như vậy. Ông đã sinh tâm
như vậy, Ta nhất định sẽ được giải thoát, rồi
làm kẻ khác cũng giải thoát như Ta. Này Ma vương
Ba-tuần, Ta quyết định chứng quả Vô thượng Chánh
đẳng Chánh giác, quyết định sẽ được giải thoát vi diệu.
Khi
ấy Ba-tuần nghe Bồ-tát nói những lời như vậy, tâm
rất ưu sầu nên bỏ tất cả sức cố gắng, lại nghó:
“Ta đã dùng lời hoa mỹ cám dỗ nhưng không thể
khiến người rời khỏi gốc Đạo thọ. Người đã
phát lời thệ nguyện sâu nặng, không thể dùng lời
tình cảm mà lay động được, vậy nên dùng sức
chiến đấu khủng bố, quở trách, bắt ép để giải
quyết, khiến người tâm sinh kinh sợ mà vội vã
đứng dậy bỏ đi.”
Ma
Ba-tuần nghó như vậy rồi, nói với Bồ-tát:
–Này Tỳ-kheo họ Thích, ta đã dùng lời chân chánh nói
với ông, ông không nhận lòng tốt của ta khuyên can
như vậy, không đứng dậy gấp đi đến nơi khác. Ông
thật là ngu si, đến giờ này ông sẽ thấy rõ những điều không tốt.
Khi
ấy Bồ-tát nói với Ma vương Ba-tuần:
–Này Ma vương Ba-tuần, khi Ta còn trong thai Thánh mẫu, các
người còn không thể làm chướng ngại Ta, huống chi
ngày hôm nay. Này Ma vương Ba-tuần, các ngươi nên mau
trở về chỗ ở của các ngươi, từ xưa đến nay Ta
đã chưa từng sợ các ngươi, ngày nay cũng không sợ.
Rồi
Bồ-tát hướng về Ba-tuần, nói kệ:
Hư
không dù mưa đao gậy xuống
Cắt
xén thân Ta ra từng mảnh
Nếu
Ta không qua biển sinh tử
Trọn
đời chẳng rời cội Bồ-đề.
Bấy
giờ Ma vương Ba-tuần nói với Bồ-tát:
–Này Tỳ-kheo họ Thích, nay ông nói như vậy là do ông chưa
thấy sức mạnh quân ma. Tại vì sao? Vì quân ma của ta
mặc chiến giáp kiên cố, cầm đủ thứ loại binh khí
lao vào thân ông. Ngay khi ấy, Tỳ-kheo họ Thích tự
vội vàng đứng dậy rời khỏi gốc cây này chạy
đến bên ta và chắc chắn miệng sẽ nói to lên thế
này: “Ma vương, ngài hãy cho ta nương tựa?” Này
Tỳ-kheo, người chưa hay biết thần thông của ta, nên
ông mới ngồi nơi tòa Sư tử, rống lên tiếng Sư
tử. Này Tỳ-kheo họ Thích, hãy mau đứng dậy, cần
gì ngày nay phải rống lên tiếng Sư tử một cách uổng phí.
Ma vương nói kệ:
Ta
có binh chủng voi, ngựa, lính
Cùng
các thần tướng rành binh pháp
Thân
mặc chiến bào, tay cầm trượng
Ông
còn mạng sống hãy chạy nhanh
Để
sau cầu ta, thật khó giúp
Khi
ta muốn cứu, lại chẳng kham.
Bấy
giờ Bồ-tát nói với Ma vương Ba-tuần:
–Này Ba-tuần, bốn biển lớn và cõi đại địa này có
thể dời đi nơi khác. Mặt trời, mặt trăng cùng
tinh tú có thể từ hư không rơi xuống đất. Núi
chúa Tu-di có thể bửa ra làm trăm mảnh. Cõi đại
địa và núi Tu-di cũng có thể đưa lên trời hay có
thể lật úp. Cũng có thể lấy đất khô lấp sông
Hằng, ngăn không cho nước chảy. Nhưng tâm Ta ngày
nay không ai ngăn cản, chế phục được. Thân Ta không
thể dời di nơi khác. Vì sao? Này Ma vương Ba-tuần, như
Ta thuở xưa khi tu khổ hạnh, các sức thiền định,
giới hạnh, thần lực của Ta là như vậy. Này
Ba-tuần, với sức Ta như vậy, dù trời, dù rồng
không thể hơn Ta, không thể thắng Ta. Ta nhờ thuở
xưa tu hạnh Bồ-đề trong ngàn ức kiếp được thành tựu viên mãn.
Rồi
Bồ-tát nói với Ma vương:
Tịnh
cư các trời, chúng của Ta
Trí
lực làm tên, cung phương tiện
Nay
Ta thu phục ngươi chẳng khó
Giống
như voi say đạp trúc khô.
Ma
Ba-tuần nghe Bồ-tát nói những lời như vậy, tăng
thêm tức giận. Vốn đã tức giận lại càng thêm
tức giận tràn ngập châu thân, Ma vương la lớn ra
lệnh tất cả Dạ-xoa, La-sát…:
–Này đại tướng giỏi và loạn chúng Xích Nhãn, các khanh
mau mau đến đây, đem tất cả núi đá, cây cối cùng
các binh khí cung, tên, đao, kiếm, chày Kim cang, gậy,
trái đấm, mâu, giáo, mác, rựa… bủa tuôn vào
trên đầu tên họ Thích dòng Sát-lợi! Tất cả vũ
khí đều phải tuôn xuống như mưa tuyết.
Lúc
ấy đại tướng giỏi Dạ-xoa nghe Ba-tuần ra lệnh như
vậy liền cho bốn binh chủng chuẩn bị nghiêm chỉnh,
thân đều mặc áo giáp, tay cầm các binh khí vội vã
kéo đến, vô lượng trăm ngàn vạn ức Dạ-xoa,
La-sát, Tỳ-xá-già và Cưu-bàn-trà… đủ các hình
dung, đủ các tướng mạo, đủ các nhan sắc, cầm đủ
binh khí, biến hiện đáng sợ, đầu mình dị tướng,
la hét khác thường, tiếng đầy ác khí. Đủ các
hình như: có kẻ mặt voi, có kẻ đầu ngựa, hoặc
đầu lạc đà, đầu bò, đầu trâu, hoặc có người
đầu la, đầu chó, hoặc có người đầu dê, đầu
ngựa, đầu sư tử, đầu cọp, đầu báo, đầu chó
sói, đầu chồn, đầu dã can, đầu mèo, đầu hươu,
đầu nai… và các loài mặt chim. Lại có loại đầu
Ma-kiệt, rùa, cá. Hoặc có các thân trùng đầu rắn,
thân ngựa đầu voi, thân voi đầu ngựa, thân bò
đầu lạc đà, thân lạc đà đầu bò, hoặc thân la,
thân lừa đầu trâu, hoặc đầu lừa thân trâu, đầu
chó thân heo, đầu heo thân chó, hoặc đầu dê đen
thân chó sói, hoặc đầu chó sói thân dê đen, hoặc
đầu sư tử thân hổ báo, hoặc đầu hổ báo thân
sư tử, hoặc đầu chồn đầu mèo thân gấu, hoặc
đầu gấu thân chồn, mèo; hoặc đầu tê giác thân
rái, hoặc đầu rái thân tê giác, hoặc đầu mao ngưu
thân khỉ, hoặc đầu khỉ thân mao ngưu, hoặc đầu vượn
thân dã can, hoặc đầu dã can thân vượn, đầu mèo
thân chim, đầu chim thân mèo, hoặc đầu cá Ma-kiệt
thân rùa trạnh, hoặc đầu rùa trạnh thân cá
Ma-kiệt, hoặc đầu cá thân rắn, đầu rắn thân cá,
đầu súc sinh thân người, đầu người thân súc
sinh, hoặc có thân mà không có đầu, hoặc có nửa
mặt, hoặc có nửa thân, hoặc một thân hai đầu,
hoặc một thân ba đầu, hoặc một thân có nhiều đầu,
hoặc có đầu mà không có mặt, hoặc có mặt mà
không đầu, hoặc có nửa đầu mà không có mặt,
hoặc có nửa mặt mà không có đầu, hoặc có hai
đầu mà không mặt, hoặc lại không mặt mà có ba
đầu, hoặc lại có nhiều đầu mà hoàn toàn không mặt.
Hoặc
hoàn toàn không mắt, hoặc có một mắt, hai mắt, ba
mắt cho đến nhiều mắt. Hoặc không tai, hoặc có một
tai, hai tai, ba tai cho đến nhiều tai. Hoặc không bàn
tay, hoặc không cánh tay, hoặc có một bàn tay, hai bàn
tay, ba bàn tay, cho đến nhiều bàn tay. Hoặc không có
bàn chân, hoặc chỉ có một bàn chân, hai bàn chân,
ba bàn chân, cho đến nhiều bàn chân và không ống
chân. Hoặc đầu nghiêng ngã, hoặc đầu lủng lẳng,
hoặc đầu quay xuống đất, chổng cẳng lên trời, tay
chân đảo lộn, hoặc bị chặt đứt mà còn treo. Hoặc
mắt đảo lộn, hoặc mắt lồi ra xanh biếc đáng sợ,
hoặc có kẻ mắt đỏ, hoặc mắt sáng như băng, hoặc
mắt luôn luôn chuyển động. Hoặc có kẻ tai rủ
xuống, hoặc có kẻ tai như sơn dương, hoặc có kẻ tai
như tai lừa, hoặc như mộc nhó, hoặc như tai khỉ, hoặc
như tai cá, hoặc trên một thân có nhiều loại tai.
Hoặc có kẻ mũi lệch mà thân thì xấu xí, hoặc có
kẻ bị treo miệng hoặc treo lưỡi, hoặc lưỡi thô
kệch, hoặc lưỡi phóng quang. Hoặc có kẻ răng hết
sức to dài, mà thân thể thì lùn tịt, hoặc có
người răng lồi xỉ không đều nhau, hoặc có người
răng như đao kiếm, hoặc có người đầu lưỡi như
hình đao kiếm. Hoặc có người bị treo bụng hoặc
không bụng. Hoặc có người tóc phủ, hoặc có người
không đầu gối, hoặc đầu gối như cái bình, hoặc
có người không bắp vế, bàn chân như cái bát úp,
hoặc như cái cối.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096270">QUYỂN 29</卷>
<詞 id="50096271">Phẩm 31: MA VƯƠNG KHỦNG BỐ BỒ-TÁT (Phần 3)</詞>
Lúc
bấy giờ, ma quân với thân hình kỳ dị như vậy,
hoặc cỡi voi trắng hay cỡi ngựa, hoặc cỡi lạc
đà, hoặc cỡi trâu hay tê giác, cỡi đủ các loại
xe, kéo đến bao vây bốn mặt. Có đạo quân A-tu-la
hay Ca-lâu-la, có đạo quân như Ma-hầu-la-già,
Cưu-bàn-trà, La-sát, Dạ-xoa và Tỳ-xá-già quỷ coi
mạng sống… Hoặc ốm gầy, cao lớn giống như ngạ
quỷ, hoặc đoàn quân có nhiều hình dạng khác nhau,
hoặc khuôn mặt lạnh lùng to lớn, hoặc đầu như sợi
dây, hoặc đầu to, hoặc mặt nhỏ, hoặc mặt nhăn,
hoặc hình dạng khác nhau khiến người trông thấy mất
hết thần sắc, hoặc có người trông thấy bị hốt
hết hồn phách tinh thần, hoặc mặt xanh, hoặc thân
thể màu da như đồng đỏ, hoặc đầu đỏ, thân màu
xanh; hoặc đầu màu vàng, thân như màu khói, hoặc
đầu tợ như màu khói, thân màu vàng; hoặc đầu
đỏ thân đen, hoặc đầu đen thân đỏ; hoặc đầu
trắng, thân màu xanh lục, hoặc đầu màu xanh lục,
thân trắng; hoặc đầu bên trái trắng, bên phải màu
xanh lục, hoặc bên trái xanh, bên phải trắng, hoặc
thân thể, đầu mặt, trái phải tất cả đều một màu như vậy.
Hoặc
có tên toàn thân lộ rõ bộ xương, hoặc có đầu
như đầu lâu, thân mập đầy thịt; hoặc có đầu mặt
đầy thịt, thân lòi bộ xương; hoặc có tay chân
người, thân súc sinh; hoặc có chân súc sinh mình
người. Hoặc có toàn thân lông nhọn như kim, hoặc
có lông trên mình như lông gáy heo, hoặc có lông
trên mình giống như bờm con lừa, hoặc lông như con
gấu, con khỉ, con chuột, con chó sói. Hoặc trên mình
xẹt ra ánh lửa, hoặc lông mọc rối loạn, hoặc lông
mọc lộn ngược, hoặc đầu búi tóc, hoặc đầu hói không có tóc.
Hoặc
có tên mặc áo đỏ, lưng đeo đủ màu sắc, hoặc
trên đầu mang xâu đầu lâu, hoặc tóc trên đầu
nhuộm đủ màu sắc: tro, khói, xanh, vàng, đỏ, trắng,
hoặc lấy đầu lâu làm mũ… đủ các hình trạng
cùng nhau kéo đến.
Hoặc
có tên tay cầm lấy Khư-tra-bàn-giá (nhà Tùy dịch:
một trong bốn phần của chiếc giường, lấy một chân
chiếc giường). Hoặc có tên lưng đeo các chiếc
linh, khi cử động phát ra âm thanh dữ dội, trong tay
cầm lấy đầu lâu. Hoặc có tên lấy hài cốt làm
tràng hoa, hoặc cầm tay chân người chết. Hoặc có
tên tay rung linh phát ra tiếng động. Hoặc có tên
thân cao, to lớn giống như thân cây Đa-la, trong tay
cầm xà mâu hoặc kiếm, hoặc dao, giáo, cung, tên, nỏ.
Hoặc có tên tay cầm mác, hoặc có người tay cầm
chóa ba, hoặc có tên cầm gậy, hoặc có tên cầm
thiết luân, trường kiếm, búa bén. Hoặc có tên tay
cầm chày sắc, đầu bốc lên ngọn lửa dữ. Hoặc
có tên tay bưng tảng đá to như núi.
Hoặc
có tên mặc áo bằng da thú đủ màu sắc xanh, vàng,
đỏ, trắng và đen. Hoặc có tên thân màu đỏ, dùng
rắn quấn vào mình. Hoặc có tên rắn chui ra từ mắt,
tai, mũi; các rắn này màu đen, dùng tay cầm lấy
đứng trước Bồ-tát mà ăn. Hoặc có tên ăn thịt
người, hoặc có tên uống máu, hoặc có tên trên
thân bốc lên những làn khói ngùn ngụt, miệng tuôn
ra lửa như ngọn đuốc. Hoặc có tên tất cả nơi các
lỗ chân lông đều phun ra lửa, hoặc có tên từ
nớu răng phun lửa lan tràn trên mặt đất.
Hoặc
ở giữa hư không xuất hiện đám mây to lớn đen
kịt, hoặc trong hư không gió bay mưa vãi, sấm chớp
chấn động dữ dội, giáng trận mưa đá núi hay như
đá vụn. Sét đánh các cây đại thọ làm cành
nhánh gãy rụi. Hoặc có tên trương cung la hét, dọa
nạt, làm người kinh sợ. Hoặc có tên miệng kêu la
lớn tiếng: “Hãy đứng dậy chạy nhanh, đừng ở
lại nơi này!” Hoặc có tên biến làm người già
hay phụ nữ, giơ hai tay cất tiếng khóc vang: “Ôi
thôi, con ta ơi!”, “Ôi thôi, anh ta ơi!” Hoặc lại
có tên cười lớn tiếng, hoặc có tên sợ hãi
chạy giáp vòng Đông, Tây, Nam, Bắc. Hoặc có tên
từ phía sau chạy về phía trước. Hoặc có tên bỗng
nhiên đứng dậy, hoặc có tên bỗng nhiên bay vọt
trong không trung dạo chơi. Hoặc có tên thân nương
trên cây mà đi một cách tự tại. Hoặc có tên
múa đao, hoặc có tên khua trường kiếm, chóa ba,
giáo, mác… tay chân chẳng yên. Hoặc có tên la rống
như trâu chúa kêu giữa mùa hạ, hoặc có tên tiếng
nói như thú Thi-bà. Hoặc có tên ở trong không trung
la lên: “Kha kha! Hư hư! Hu hu! Hi hi! Kỳ-lê! Kỳ-lê!”,
miệng la lên như vậy, lại cùng nhau tung vãi y phục.
Trăm ngàn vạn ức vô lượng vô biên các binh
chủng Dạ-xoa, La-sát, Cưu-bàn-trà, Tỳ-xá-già… che
lấy kín cả mặt trước cây Bồ-đề như vậy. Phía
Nam cho đến tận biển, đầy cả quân ma, không còn
chỗ đất trống để vừa được mũi kim, với hình
dạng đáng sợ, muốn nắm lấy Bồ-tát, muốn sát
hại Bồ-tát, chỉ chờ Ma vương Ba-tuần ra một mệnh
lệnh. Bọn chúng hướng mặt về ma vương để xem thế
nào. Tất cả các quỷ thần bao vây lấy cây Bồ-đề
như đang đói khát, thiếu thốn muốn quyết chí sát hại Bồ-tát.
Nơi
cây Bồ-đề có vô lượng chư Thiên Tịnh cư tràn
ngập ba mặt: Đông, Tây và phương Bắc. Lại có vô
lượng vô biên chư Thiên cõi Sắc chắp tay đảnh lễ
Bồ-tát, miệng nói:
–Chư nhân giả thấy không, lúc này Bồ-tát sắp chứng
quả Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác.
Hoặc
có chư Thiên xướng lên:
–Người dòng Cam Giá thuộc giai cấp tôn quý, mau rời khỏi
nơi này, vì ở đây nhiều việc khủng bố, có nhiều
binh khí làm tổn hại đến thân Ngài.
Bấy
giờ Bồ-tát bảo chư Thiên:
–Chẳng bao lâu Ta sẽ phá tan bọn quân ma khiến chúng ly tán,
giống như trận gió thổi sạch những cánh hoa nhỏ ở trên tấm vải.

Khi
tất cả chúng ma quỷ kia tụ tập như vậy, đúng vào
nửa đêm bầu trời tối tăm, tuy có ánh sáng mặt
trăng và các vì sao nhưng đều không thể xuất hiện,
vì quá tối đen. Giả sử người có mắt cũng không
trông thấy, chỉ thấy đám lửa khổng lồ cháy phừng
phực, phát ra tiếng gió thật đáng kinh sợ, cõi
đại địa chấn động, nước bốn biển đều sôi sục.
Có kệ:
Bốn
biển nước sôi, đất chấn động
Mười
phương lửa cháy nghe rùng rợn
Che
khuất trăng sao, trời tăm tối
Nửa
đêm đen tối chẳng thấy chi.
Bấy
giờ trong đại chúng có một Long vương tên là Trì
Địa, trong tâm muốn Bồ-tát thắng ma quân, nên tức
giận Ma vương. Vì có ác ý, Trì Địa trợn đôi mắt
nhìn Ma vương Ba-tuần, miệng phun khí độc vào mình Ma
vương làm cho Ma vương lảo đảo chẳng an.
Lúc
bấy giờ chư Thiên cõi Tịnh cư muốn Bồ-tát thắng
ma quân, đối với Ma vương sinh lòng thương xót, vì
chư Thiên Tịnh cư đã dứt sạch các lậu nên không
còn tức giận. Khi ấy những chư Thiên ở đây, có
những vị kính tín Bồ-tát, thấy ma quân đầy khắp
nơi cây Bồ-đề nhiễu loạn Bồ-tát. Thấy rồi ở
trong hư không, họ đều xướng lên: “Ôi thôi! Ôi
thôi” rồi nói kệ:
Chư
Thiên nhóm họp dưới Bồ-đề
Thấy
ma sắp gây hại Bồ-tát
Tin
pháp giải thoát cho thế gian
Miệng
đều xướng to tiếng: Ôi thôi!
Lúc
ấy Bồ-tát chỉ tư duy chánh pháp, tâm không loạn
động, tâm ý cũng không suy nghó gì khác. Bồ-tát
nói với Ma vương:
–Này Thiên tử cõi Dục, thân Ta đã thuộc dòng họ giai
cấp vua chúa, dòng họ Ta chưa từng biết vọng ngữ,
chỉ thành thật giữ lời. Mưu đồ của ông sao chẳng
sớm thực hiện? Chớ nên đình trệ kéo dài.
Khi
ấy ma Ba-tuần đáp lời Bồ-tát:
–Theo như lời ông nói, ta muốn cắt nát thân ông thành
trăm mảnh. Ngươi muốn đánh ta trước hay là để ta
sát hại ngươi trước?
Bấy
giờ Bồ-tát nói với ma Ba-tuần:
–Ta không có cung tên, hay dao gậy để có thể chặt bắn
ông. Tuy như vậy, nhưng Ta phải thu phục các người
xong, rồi mới thành Phật.
Khi
ấy Ma vương Ba-tuần liền ra lệnh cho các ma quân:
–Các ngươi phải dốc toàn sức lực của mình, dũng mãnh
chớ nên khiếp sợ, đối với tên họ Thích này
phải biểu hiện sự biến động khủng bố dữ dội.
Ma
quân nhận sắc lệnh rồi, bạch Ma vương:
–Y lời Đại thiên dạy, chúng tôi không dám trái.
Rồi
mỗi ma liền dùng sức của mình hiện những điều
đáng sợ để khủng bố Bồ-tát. Trong đám ma quân
có quỷ miệng le lưỡi dài, chuyển động đôi gò
má, lộ hàm răng nhọn hoắc muốn cắn lấy Bồ-tát,
đôi mắt trợn tròn như mắt Sư tử, hai tai co quắp
tợ lưỡi câu, hiện hình thù đáng sợ hãi đến
khủng bố, ám hại Bồ-tát. Hoặc có kẻ miệng há
to, đứng sừng sững nhìn thẳng muốn nuốt lấy Bồ-tát.
Có kệ:
Ma
quân đáng sợ đến như vậy
Bồ-tát
an nhiên không lay động
Như
đại trí thấy trẻ con đùa
Bồ-tát
xem ma cũng như vậy.
Bấy
giờ trong ma quân có một tên quỷ sinh tâm tức
giận, cầm một dao dài phóng đến Bồ-tát mà con dao
vẫn dính trong tay không thoát ra được. Hoặc có kẻ
vác núi hay đá lớn ném đến Bồ-tát, núi và đá
lại dính vào tay, không rơi xuống đất. Hoặc có kẻ
ở trên hư không đem núi, đá, cây, nọc, búa lớn,
búa nhỏ, giáo, mác phóng đến Bồ-tát, tất cả đều
ở hư không, không rơi xuống đất, hoặc giả có rơi
xuống đất lại tự gãy vụn thành trăm mảnh văng
khắp nơi. Hoặc trong hư không giống như mặt trời mưa
xuống những trận mưa lửa lớn, đám mây cháy rực
rơi xuống, nhưng bị oai lực của Bồ-tát, chúng liền
biến thành trận mưa hoa sen đỏ rơi xuống. Hoặc có
kẻ đến trước mặt Bồ-tát, miệng tuôn ra những
con rắn đưa nọc độc cắn Bồ-tát. Nhưng bầy rắn
này nằm đơ dưới đất như bị thần chú, không thể
lay động. Hoặc có đám mây lớn, sấm chớp dữ
dội, hoặc mưa đá và đá núi phóng trên cây
Bồ-đề. Do uy lực của Bồ-tát, những mưa đá ấy
rơi xuống đất biến thành mưa các loại hoa. Hoặc có
kẻ cầm cung tên bắn vào Bồ-tát, nhưng do oai lực
của Bồ-tát, tất cả các mũi tên dính vào dây cung
không buông ra được. Hoặc có kẻ cùng một lúc
bắn ra năm trăm mũi tên, các mũi tên này lại ở
trong hư không, không rơi xuống đất. Hoặc có kẻ cầm
thanh đao dài, vác chạy nhanh đến chỗ Bồ-tát, nhưng
khi chưa đến nơi, tự nhiên vấp té ngã sấp trên đất.
Bấy
giờ, có một nữ La-sát thân hình đen đúa, tay cầm
đầu lâu chạy nhanh đến muốn huyễn hoặc động tâm
Bồ-tát, muốn đến gần Bồ-tát, nhưng cứ chạy vòng
tròn chỗ xuất hành không thể đến gần bên Bồ-tát
được. Hoặc có kẻ từ hai con mắt phóng ra hai ngọn
lửa cháy đỏ rực muốn thiêu đốt Bồ-tát, chạy
nhanh đến gần Bồ-tát, bỗng nhiên không còn thấy
Ngài nữa. Hoặc có con quỷ vác tảng đá to chạy
nhanh về phía Bồ-tát, cứ chạy mà không đến dưới
gốc Bồ-đề được, đuối sức, cực nhọc vô cùng.
Có kệ:
Thân
tâm ma quân đều mê loạn
Dùng
đủ phương tiện hại Thánh nhân
Không
thể kinh động chỗ Ngài ngồi
Vì
có trí lực, thệ nguyện mạnh.
Hoặc
có ma quân rống lên tiếng Sư tử, hoặc có kẻ phát
lên các thứ tiếng thú hoang, hổ, báo, gấu, chó
sói. Các loại tiếng này nếu có vô lượng chúng
sinh nghe, cũng đều sợ sệt. Hoặc có ma quân la lên:
“Giết chết! Giết chết tên họ Thích này!”
Hoặc
có ma quân la lên: “Lôi ra đánh! Lôi ra đánh tên
dòng Sát-lợi này.”
Hoặc
có ma quân la lên: “Đánh chết! Đánh chết tên
Sa-môn này!”
Hoặc
có ma quân la lên: “Giết hại! Giết hại tên dòng
Cù-đàm này!”
Hoặc
có ma quân la lên: “Chặt đứt! Chặt đứt tên
dòng Cam Giá này.”
Hoặc
có ma quân la lên: “Nghiền nát! Nghiền nát tên
dòng Sát-lợi này!”
Hoặc
có ma quân la lên: “Phá tan! Phá tan tên họ Thích
này!”
Hoặc
có ma quân la lên: “Đập nát! Đập nát tên dòng
Sát-lợi này!”
Hoặc
có ma quân la lên: “Diệt gấp! Diệt gấp tên Sa-môn
này!”
Hoặc
có ma quân la lên: “Phân thây! Phân thây tên
Cù-đàm này!”
Hoặc
có ma quân la lên: “Tùy ý! Tùy ý hãy mau hành
động!”
Hoặc
có ma quân la lên: “Mặc tình! Mặc tình mau ra tay, chớ
nên đứng yên!”
Tiếng
động huyên náo như vậy, không thể nào nghe rõ
được. Khi nghe tiếng này thì hư không muốn rơi xuống
đất, tất cả đại địa như gãy từng đoạn. Bao
nhiêu thú rừng, nghe tiếng động này, rống vang, chạy
tứ tán. Các loài chim đang đậu trên cây, nghe tiếng
động này, đều sa xuống đất.
Khi
ấy, tất cả loài yêu quỷ trong đám ma quân, hoặc
có kẻ cất tiếng cười mỉa mai, hoặc có kẻ cất
lên tiếng Kỳ-lê, hoặc có kẻ cất tiếng, hoặc có
kẻ nói: “Chặt chặt”; hoặc có kẻ nói: “Đứt
đoạn, đứt đoạn”; hoặc có kẻ nói: “Giết
chết”; hoặc có kẻ nói: “Cắt đứt”; hoặc có
kẻ nói: “Phá phá”; hoặc có kẻ nói: “Cắt từng
mảnh; từng mảnh”; hoặc có kẻ nói: “Phân thay,
phân thay”… Những tiếng hung dữ như vậy không thể kể xiết.
Ma
quân Ba-tuần rút thanh kiếm bén cầm nơi tay muốn chạy
về phía trước dọa nạt Bồ-tát, miệng hô to:
–Này Tỳ-kheo họ Thích, nếu ngươi dám ngồi yên nơi đây,
không đứng dậy, ta quyết sẽ hại ngươi.
Thế
mà Ma vương chạy qua lại mãi, ý muốn tiến gần
Bồ-tát mà không tiến đến trước được. Lúc ấy
trưởng tử của Ma vương là Thương Chủ, hai tay ôm
lấy Ma vương, miệng la lên:
–Phụ vương! Phụ vương, xin cha chớ làm như vậy! Chớ làm
như vậy! Cha chắc chắn không thể giết được
Tất-đạt-đa người con dòng họ Thích, cũng chẳng
làm động được chỗ ngồi này và cha sẽ mắc vô
lượng vô biên tội lỗi.
Ba-tuần
không nghe lời Thương Chủ can gián, chạy thẳng về
phía Bồ-tát, không chịu trở lại.
Bấy
giờ một Thiên tử cõi Tịnh cư ở trong hư không ẩn
thân chẳng hiện, thấy ma Ba-tuần đem tâm tán loạn
chạy đến não hại Bồ-tát, nên định tâm dùng lời
vi diệu nói với Ba-tuần:
–Này ma Ba-tuần, chẳng lượng sức mình, hôm nay ông chẳng
nên nhiễu loạn vị Thánh này, ông mau mau xả bỏ ác
tâm huyễn hoặc, trở về nơi cung điện của mình. Ông
không thể nào kinh động được vị Bồ-tát này. Vì
lý do gì? Cũng như gió mạnh, không thể lay động núi Tu-di.
Rồi
Thiên tử Tịnh cư hướng về ma Ba-tuần nói kệ:
Giả
như khiến lửa không còn nóng
Nước
mất tánh ướt, ngừng chẳng chảy
Đất
mất bền chắc hết bảo trì
Gió
không thổi động, im phăng phắc
Công
hạnh Bồ-tát vô lượng kiếp
Chắc
chắn không bỏ thệ nguyện này.
Thấy
chúng sinh khổ trong thế gian
Bệnh
nặng ngu si, xan, tham dục
Phát
lòng từ bi thương chúng sinh
Muốn
làm Thánh y cho thuốc trí
Nay
vì cớ gì ông cản trở?
Phần
nhiều chúng sinh rơi tà đạo
Nay
Ngài muốn mở mắt chánh kiến
Là
bậc Đại thánh, vua Giải thoát
Hướng
đạo lái buôn bị lạc đường.
Chúng
sinh vô minh rơi tăm tối
Ngài
muốn thắp đèn trí chiếu sáng
Vị
Thánh muốn vào thành Niết-bàn
Đốt
đuốc để phá tối thế gian.
Thân
cành nhẫn nhục, gốc rễ tâm
Hoa
lá tín niệm cộng ý chí
Cây
trí phát sinh quả pháp quý
Ông
nay chẳng nên bứng cho ngã.
Ông
đang bị dây si trói buộc
Bồ-tát
muốn mở gút cho ông
Lẽ
nào sinh tâm ác với Ngài.
Ngài
cầu giải thoát cứu quần sinh
Ông
làm chướng ngại nhọc vô ích
Chúng
sinh chìm trong biển phiền não
Thế
gian, ai biết làm lái thuyền.
Ngài
muốn xây dựng cầu vó đại
Ông
nay cớ sao sinh tâm ác?
Bồ-tát
tu đạo hạnh nhiều kiếp
Công
ấy ngày nay thành kết quả
Do
vậy kiết già nơi cây ấy
Cũng
như chư Phật thời quá khứ.
Khi
ma Ba-tuần nghe những lời của trời Tịnh cư liền
khởi tăng thượng mạn, nổi giận cao độ, gấp gáp
chạy đến trước Bồ-tát, muốn hại Bồ-tát.

Khi
ấy, hộ vệ nơi cây Bồ-đề có tám vị Thiên thần:
Người thứ nhất tên là Công Đức, người thứ
hai tên là Tăng Trưởng, người thứ ba tên là Vô
Úy, người thứ tư tên là Xảo Biện, người thứ
năm tên là Oai Đức, người thứ sáu tên là Đại
Lực, người thứ bảy tên là Thiệt Ngữ, người
thứ tám tên là Thiện Hội. Tám vị Thiên thần này
chiêm ngưỡng Bồ-tát mắt không nháy, đồng thời
đem mười sáu điều ca ngợi Bồ-tát, như thế này:
Ngài
là chúng sinh thanh tịnh tối thắng, hào quang chiếu
sáng như vầng nhật nguyệt ở hư không.
Ngài
là chúng sinh thanh tịnh xuất sắc, bừng sáng chói
lòa, giống như vừng nhật quang buổi bình minh.
Ngài
là chúng sinh thanh tịnh trong sáng, hiện rõ các tướng
như đóa sen hồng nở trong ao nước biếc.
Ngài
là chúng sinh thanh tịnh, vô úy, dũng mãnh, uy quyền
như Sư tử chúa ở trong rừng già.
Ngài
là chúng sinh thanh tịnh vắng lặng, sừng sững chẳng
động, như núi Tu-di mọc lên trong biển cả.
Ngài
là chúng sinh hoàn toàn thanh tịnh, đứng yên sừng
sững, như núi Đại thiết vi bền vững chẳng động.
Ngài
là chúng sinh biết rõ sâu xa, đầy đủ công đức,
ví như biển cả chứa đầy vật quý.
Ngài
là chúng sinh khoan dung độ lượng, luôn luôn tăng
trưởng, giống như hư không, không có giới hạn.
Ngài
là chúng sinh đôn hậu chánh trực, tâm ý chánh
định giống như đại địa nuôi dưỡng chúng sinh.
Ngày
nay, Ngài hoàn toàn không cấu trược, như nước ao
A-nậu-đạt trong sạch đủ tám đức.
Ngày
nay, Ngài đoạn trừ tất cả các kết sử, không còn
tâm nhiễm, giống như gió mạnh, không vướng các vật.
Ngày
nay khuôn mặt Ngài rực rỡ, khó nhìn vào, như lửa
phừng phực, xa lìa tất cả sức nóng phiền não.
Ngài
là chúng sinh dũng kiện, bền chắc, sức như trời
lực só Na-la-diên, không ai địch lại.
Ngài
nay tinh tấn, nhiều kiếp tu tập, tâm ý khó thoái lui,
giống như Đế Thích phóng chày Kim cang.
Ngài
nay đã được thiện lợi đệ nhất, đứng đầu
chúng sinh, đầy đủ mười lực, chẳng còn bao lâu
thành đạo Vô thượng.<註 n="1"/>1
Bấy
giờ các thần vương bảo vệ cây Bồ-đề đã dùng
mười sáu điều tán thán Bồ-tát như vậy.

Lúc
ấy chư Thiên cõi trời Tịnh cư cõi Sắc giới cùng
nhau dùng mười sáu điều hủy nhục để bẻ dẹp thế
lực Ma vương. Mười sáu điều đó là gì?
–Này ma Ba-tuần, ông không có oai thế, giống như kẻ yếu
đuối bị hàng phục lực só, nói dối là ta thắng.
Này
ma Ba-tuần, ông một thân cô độc, không có bạn bè,
giống như kẻ bị vứt bỏ trong cánh đồng hoang.
Này
ma Ba-tuần, ngày nay tất cả lực lượng binh lính của
ông đều bị đánh dẹp, như con trâu già ốm yếu đang chở nặng.
Này
ma Ba-tuần, ông ngu si mù lòa, nhơ bẩn không thanh tịnh,
như ban đêm bắn tên rơi vào chỗ bất tịnh.
Này
ma Ba-tuần, ông nay như con lừa mù què chân, lê bước
đây đó, như thương gia lạc đường đi vào con đường nguy hiểm.
Này
ma Ba-tuần, quyến thuộc của ông ngày nay ly tán, trên
thân mất hào quang, giống như kẻ bần cùng xin ăn mặc áo cỏ.
Này
ma Ba-tuần, oai đức của ông thật suy giảm, không ai
cậy nhờ, cố làm ra vẻ táo bạo, giống như người
ngu si không biết xấu hổ.
Này
ma Ba-tuần, ông tạo nghiệp bất tịnh, nhiều điều bẩn
thỉu, giống như người không ân nghóa hiếu đức.
Này
ma Ba-tuần, ông bị người khác rượt đuổi giống như
loài dã can bị Sư tử đuổi bắt, không còn tự do.
Này
ma Ba-tuần, quân lính của ông ngày nay chẳng bao lâu
bị thoái lui tan rã, giống như trận cuồng phong thổi
đàn chim đang bay.
Này
ma Ba-tuần, ông nay ngu si, hôn ám, chẳng thức thời,
như kẻ bần cùng côi cút sắp đến ngày chết.
Này
ma Ba-tuần, quyến thuộc của ông ngày nay thất bại
thoái lui, giống như thuốc bột trong lọ có lỗ thủng, bị lọt ra ngoài.
Này
ma Ba-tuần, ông nay chẳng bao lâu sẽ bị giam cầm trị
phạt như đúng theo lý đuổi kẻ ngu.
Này
ma Ba-tuần, ngày nay tất cả thần lực của ông chẳng
bao lâu sẽ hết sạch, giống như tội nhân cắt đứt
tay chân đem đi chỗ khác.<註 n="2"/>2

Khi
tất cả chư Thiên Thủ đà hội đem mười sáu việc
như vậy hủy nhục, xô dẹp thế lực ma Ba-tuần. Tám
vị thần hộ vệ cây Bồ-đề lại dùng mười sáu
việc hủy nhục ma Ba-tuần. Mười sáu việc đó là
gì?
–Này ma Ba-tuần, ông ngày nay chẳng bao lâu sẽ bị Bồ-tát
hàng phục, giống như tướng mạnh bị giặc sát hại.
Này
ma Ba-tuần, ông nay bị Bồ-tát đánh đập giống như
kẻ ốm yếu khiếp nhược bị đại lực só đánh.
Này
ma Ba-tuần, ông nay bị hào quang Bồ-tát che lấp giống
như ánh sáng mặt trời xuất hiện, che lấp ánh sáng đom đóm.
Này
ma Ba-tuần, ông nay bị oai lực của Bồ-tát tự nhiên
thoái lui, giống như nắm bột lúa mạch bị gió mạnh cuốn đi.
Này
ma Ba-tuần, ngày nay ông bị Bồ-tát khủng bố chạy
quýnh quáng như loài thú nhỏ bị sư tử rượt đuổi.
Này
ma Ba-tuần, ông sẽ bị Bồ-tát bứng lên như cây
Đa-la bị bão thổi tróc gốc ngã trên đất.
Này
ma Ba-tuần, ngày nay ông bị Bồ-tát phá tan, giống như
thành trì giặc bị sức mạnh hùng hậu của nhà vua phá dẹp.
Này
ma Ba-tuần, ông nay bị Bồ-tát làm kiệt lực giống
như vũng nước chân trâu bị ánh sáng gay gắt ban mai làm khô cạn.
Này
ma Ba-tuần, ngày nay ông thua Bồ-tát, cúi đầu chạy
một hơi, giống như tội nhân bị đem xử trảm, tình cờ thoát khỏi.
Này
ma Ba-tuần, ông nay bị Bồ-tát làm rúng động như chim
chóc nơi đồng hoang, gặp trận lửa lớn hoảng hốt bay tứ tán.
Này
ma Ba-tuần, ông nay bị Bồ-tát làm cho hàng phục, trong
tâm ưu sầu, giống như nhà vua bỗng nhiên bị tước
quyền thế không còn pháp lệnh.
Này
ma Ba-tuần, ông nay chẳng bao lâu sẽ bị Bồ-tát lột
bỏ thế lực, giống như con Hồng nhạn già bệnh không có đôi cánh.
Này
ma Ba-tuần, không bao lâu nữa ông sẽ bị Bồ-tát làm
cho tiêu diệt như người đi trong đồng hoang không lương thực.
Này
ma Ba-tuần, ông nay chẳng bao lâu sẽ bị Bồ-tát cướp
đoạt như người mất thuyền, chìm trong biển cả.
Này
ma Ba-tuần, ông nay bị Bồ-tát thiêu đốt, giống như
kiếp tận, tất cả rừng rú cây cối đều bị cháy rụi.
Này
ma Ba-tuần, ông nay bị Bồ-tát đánh tan, như chày Kim
cang đánh nát núi đá.
Khi
nghe các vị Thiên thần đem mười sáu điều hủy nhục
để can gián, ma Ba-tuần muốn chứng tỏ mình chống
lại lời khuyên can, chạy về phía Bồ-tát muốn sát
hại. Ba-tuần bị Thiên thần hủy nhục, tâm vẫn ngoan
cố, không chịu về cung điện của mình, lại tăng thêm
phẫn nộ, ra lệnh cho ma quân:
–Các ngươi mau đứng lên, cấp tốc, đánh nát tên Tiên
nhân này, đừng để nó sống. Người này nay đã
tự độ qua đến bến bờ giải thoát, thoát thế
giới của ta, lại dạy vô lượng vô biên chúng sinh
ra khỏi cảnh giới này. Ta chẳng tha nó. Nếu nó tự
biết muốn thoát khỏi tay ta, chỉ có xa cội cây Bồ-đề
này thì mạng sống được trường thọ, khỏi bị khốn khổ.
Lúc
bấy giờ Bồ-tát bảo ma Ba-tuần:
–Nếu làm cho núi Tu-di dời khỏi chỗ cũ, tất cả chúng
sinh không còn ai cả, tất cả tinh tú nhật nguyệt đều
rơi xuống đất, biển lớn khô cạn đi nữa, Ta đã
ngồi dưới cây Bồ-đề thì không thể di chuyển.
Ma
vương lại tức giận la lớn:
–Các ngươi bắt lấy tên Cù-đàm họ Thích này mang hắn
mau mau bay về cung điện nguy nga của ta, chẳng nên vội
giết, đem xiềng xích năm vòng, gông cùm hai tay, giữ
hắn nơi cửa ta để ta thường trông thấy sự khốn
khổ ách nạn như thế, giống như đứa tôi đòi khốn khổ.
Lúc
bấy giờ Bồ-tát bảo ma Ba-tuần:
–Có thể đem màu sắc sặc sỡ vẽ đủ hình dạng trên hư
không này, hoặc các tinh tú cho đến mặt trời, mặt
trăng trên hư không đều rơi xuống đất, quân ma các
ông đầy cõi tam thiên mà khủng bố được Ta, cho
đến chúng ma ở dưới cây Bồ-đề mà dọa nạt
được Ta thì không thể được.

<詞 id="50096272">Phẩm 32: BỒ-TÁT THU PHỤC MA VƯƠNG (Phần 1)</詞>
Bấy
giờ ma quân đem hết oai lực áp đảo Bồ-tát ở
dưới gốc cây Bồ-đề nhưng không làm rúng động
một sợi lông của Ngài.
Có kệ nói:
Ma
quân cõi trời bỗng nhóm họp
Mọi
nơi đánh trống đất vang rền
Thổi
còi và ốc các âm thanh
Nói
rằng: Người muốn làm việc gì
Nay
thấy đại quân chúng ma này
Sao
chẳng đứng dậy đi nơi khác?
Ngươi
nay sắc đẹp như vàng ròng
Mặt
mày thanh tịnh trời người kính
Thân
ấy hoại diệt chẳng bao lâu
Đại
quân ma vương khó địch lại.
Chỉ
thấy đại địa và hư không
Biến
hóa nhiều cách hiện trong đó
Quyết
cùng chiến đấu e không thắng
Họ
hoặc sân hận bị hại thân.
Ca-lăng-tần-già
giọng Phạm âm
Bảo
hàng Dạ-xoa cùng La-sát:
Ngu
si muốn hoại thể hư không
Nay
muốn hại Ta cũng như vậy.
Có
thể Kim cang phá Sơn vương
Hoặc
dùng miệng thổi khô biển cả
Hoặc
nắm nơi tay rồng dữ tợn
Như
vậy cũng không động tâm Ta.
Chúng
ma nổi giận phóng núi lửa
Nhổ
sạch gốc cây quăng tứ tán
Sao
tuôn đổ rực nước đồng sôi
Hoặc
người tay nắm loài rắn độc
Hoặc
đầu voi trắng, ngựa, lạc đà
Hoặc
đầu dã can, mèo, khỉ, vượn
Hoặc
rồng, rắn độc phun khí độc
Hoặc
lại sấm sét chớp sáng lòa
Cùng
mưa đất đá tuyết kim cương
Hoặc
tuôn sắt cục, đồ binh khí: Mâu,
giáo, trường kiếm, mác, chóa ba
Hoặc
hiện rắn độc răng kim cang
Làm
cây gãy cành nằm ngổn ngang
Binh
chủng áo giáp la vang dậy.
Có
người trăm tay bắn trăm tên
Miệng
rắn phun ra lửa phừng phực
Hoặc
gậy, sắt cục như Tu-di
Hoặc
tuôn mưa lửa thật đáng sợ
Ngã
nhào trên đất thành dòng suối
Hoặc
người núp vây khắp trước sau
Hai
bên phải trái tận đến chân
Lảo
đảo tay chân tuôn ra lửa
Bỗng
nhiên trở lại miệng cười vang.
Ma
quân đáng sợ đến như thế
Bồ-tát
xem như trò huyễn hóa
Ma
lực như vậy giết được mạng
Ta
thấy giống như trăng đáy nước,
Cũng
lại chẳng phải hình nam nữ
Chẳng
ngã, chẳng mạn, chẳng chúng sinh Nhãn,
nhó, tỷ, thiệt, thân, khẩu, ý
Theo
nhân duyên trong ngoài tự sinh.
Các
pháp là vậy, không người tạo
Ta
nói như vậy chẳng phải ngoa
Không
tin lại phải lập lời thề
Ta
nay thấy chúng bày trò vậy
Muốn
đến bên Ta để khủng bố
Thể
tánh các pháp và thân Ta
Tất
cả đều không, không có thật.
Khi
ma quân, Dạ-xoa… dùng đủ các hình tướng thân thể
như vậy để khủng bố, Bồ-tát vẫn không sợ sệt,
không lay động. Ma vương Ba-tuần lại càng thêm tức
giận, trong tâm sầu não, toàn thân chẳng an.
Có kệ nói:
Quyến
thuộc ma vương thật đáng sợ
Dùng
nhiều hình thức khủng bố Ngài
Chúng
thấy Bồ-tát không kinh hãi
Ba-tuần
ưu sầu thêm tức giận.
Lúc
ấy Bồ-tát suy nghó: “Ma Ba-tuần không chịu nghe lời
can gián, tạo đủ điều tội lỗi mà không tự biết.
Ta có thể đem lời đúng như pháp để cắt đứt
tất cả việc ác của ma.”

Bồ-tát
suy nghó như vậy rồi nói với ma Ba-tuần:
–Này Ma vương Ba-tuần, ông lắng nghe rõ, Ta đến dưới cây
Bồ-đề này, đầu tiên cầm nắm cỏ trải nơi đây
mà ngồi, vì lý do gì gây lo sợ, sau đó ma Ba-tuần
với Ta kết oán thù đấu tranh, đem lời độc ác mạ
lị? Này ma Ba-tuần, ông tạo các việc ác không có
thiện tâm, Ta nay muốn dứt bỏ tất cả các oán thù
với lũ ma các ông, muốn dứt tất cả nghiệp ác
cho các ông. Này ma Ba-tuần, nếu ông muốn sinh tâm
oán hận, nên nghó như thế này: “Tại sao Bồ-tát
mặc áo phấn tảo, đem cỏ trải ngồi dưới cây này,
ông đem tâm đố kị việc này như vậy? Này ma
Ba-tuần, hãy định tâm ý lại, Ta nguyện sau khi thành
quả Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác sẽ đem tất
cả những việc như vậy phó chúc cho ông, mong ông
hồi sinh tâm đại hoan hỷ. Này Ma vương Ba-tuần, trong
tâm ông ngày nay cũng có lời thề: “Chúng ta quyết
định khủng bố Bồ-tát, làm cho Bồ-tát rời khỏi
chỗ ngồi này, chớ ở nơi đây nữa.” Nhưng Ta lại
có lời thệ nguyện rộng lớn hơn: “Ngày nay Ta ngồi
nơi tòa này, dầu ở nơi đây có nhân duyên mất
mạng, thân thể bị nghiền nát thành tro bụi nhưng khi
ta chưa thành Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác thì
trọn đời Ta không rời khỏi nơi đây.” Này Ma
vương Ba-tuần, chúng ta nên tuần tự quán sát xem
thệ nguyện của ai có năng lực kiên cường, dũng
mãnh, có thể thành tựu thệ nguyện trước? Hoặc
Ta, hoặc ông và chúng ma của ông. Nếu sức thiện
căn phước nghiệp của Ta kiên cường hơn thì lời
thệ nguyện này của Ta được thành tựu không hư dối.
Khi
ấy Bồ-tát đối với ma Ba-tuần nói kệ:
Một
hội Vô giá xưa ông thí
Nay
được oai quyền lớn như vậy
Ta
ở vô lượng ức tăng kỳ
Vì
các chúng sinh thí tất cả.
Lúc
bấy giờ Ma vuơng Ba-tuần nói kệ bảo Bồ-tát:
Ta
xưa cúng tế hội Vô giá
Ông
đã biết ta không giả dối
Còn
ông nhiều kiếp hành bố thí
Ai
tin lời này, muốn thắng ta.
Khi
Ma vương nói kệ này, Bồ-tát không sợ hãi khiếp
nhược, chuyên chú không loạn, dùng tâm nhu hòa, xả
bỏ sự khủng bố, lông toàn thân mềm mại, mắt nhìn
chậm rãi, đưa bàn tay phải với móng tay sắc đỏ
giống như lá đồng đỏ với đầy đủ các tướng
trang nghiêm, là do công đức thiện căn từ vô
lượng ngàn kiếp phát sinh. Ngài đưa bàn tay xoa trên
đầu, rồi lại xoa gót chân. Xoa gót chân rồi, Ngài
đem lòng Từ bi thương xót giống như rồng chúa muốn
cất đầu nhìn. Đã cất đầu rồi, quán sát khắp
chúng ma, sau khi quán sát rồi, Ngài dùng bàn tay ngàn
vạn công đức bên phải chỉ vào mặt đất này mà nói kệ:
Đất
này sinh ra tất cả vật
Không
có lựa chọn, luôn bình đẳng
Chứng
minh lời Ta trọn không hư
Chỉ
nguyện nói thật ngay lúc này.
Khi
Bồ-tát dùng bàn tay chỉ xuống đất này, nói kệ như
vậy, thì vị Địa thần phụ trách nơi đây dùng đủ
các thứ trân bảo trang điểm, như mũ trời tuyệt
đẹp, vòng tai, công, xuyến và nhẫn… cùng các
chuỗi anh lạc trang điểm thân hình và dùng các hoa
thơm đựng đầy trong bình bằng bảy báu, hai tay bưng
đi về phía Bồ-tát đang ngồi. Cách Bồ-tát chẳng
gần chẳng xa, vị này từ dưới đất bỗng nhiên
xuất hiện để lộ bán thân, cúi mình cung kính bạch Bồ-tát:
–Đấng Đại Trượng phu, con xin chứng minh lời nói của
Ngài, con biết Ngài ở trong đời quá khứ ngàn vạn
ức kiếp lập hội Vô giá bố thí.
Khi
Địa thần nói lời như vậy, khắp cõi đất này cho
đến Tam thiên đại thiên thế giới chấn động sáu
cách, phát ra tiếng động lớn, giống như tiếng
chuông đồng nước Ma-già-đà vang dội khắp mọi nơi,
đầy đủ mười tám thứ như đã nói ở trước.
Lúc
ấy ma Ba-tuần và tất cả quân ma đang tụ họp như
vậy, bỗng nhiên đều tán loạn thoái lui, thế lực
bị bẻ gãy, mọi người bôn ba tự chạy trốn, chiến
trường tan rã, tự nhiên hoảng sợ, tâm ý chẳng
an, chạy khắp Đông, Tây, Nam, Bắc. Ngay lúc ấy hoặc
có những con voi trắng té nhào, hoặc những con ngựa
nằm dài, hoặc những chiếc xe gãy nằm ngang dọc,
ngổn ngang, hoặc quân lính hôn mê bất động, hoặc
lại những binh khí nỏ, giáo, cung, tên, dao dài, lưới
rập, búa lớn, rựa… từ trong tay quân ma buông rơi
xuống đất. Hoặc có những chiến giáp kiên cố tự
nhiên tan rã, rời khỏi thân, chúng cùng tranh nhau
chạy trốn bốn phương như vậy. Hoặc lại có tên che
úp mặt xuống đất nằm im, hoặc có tên ngã ngửa
trên đất như thây chết quằn quại bên trái, bên
phải. Hoặc có tên chạy trốn vào trong núi, hoặc có
tên chui vào trong hang, hoặc leo lên cây, hoặc trốn
vào rừng rậm hoặc có tên hồi tâm quy y Bồ-tát,
thỉnh cầu giúp đỡ cho con. Kẻ nào quy y Bồ-tát thì
không mất bổn tâm.
Khi
ấy ma Ba-tuần nghe tiếng đại địa, tâm rất kinh sợ,
té nhào trên đất chết giấc, bất tỉnh nhân sự.
Khi ấy, trên không trung lại nghe tiếng la lên:
–Đánh Ba-tuần, tóm lấy Ba-tuần, trói lấy Ba-tuần, bửa
Ba-tuần, giết chết Ba-tuần, chặt đứt Ba-tuần…
những ai có hành động đen tối, tất cả đều giết
sạch, đừng để Ba-tuần trốn thoát.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096273">QUYỂN 30</卷>
<詞 id="50096274">Phẩm 32: BỒ-TÁT THU PHỤC MA VƯƠNG (Phần 2)</詞>
Bấy
giờ, ở nơi đó có một vị Địa thần khác đem một
bình nước mát lạnh rưới lên thân Ma vương và nói:
–Này ma Ba-tuần, mau mau đứng dậy trở về cung của mình. Vì
ông, sẽ có các thứ binh khí đến đây muốn sát
hại ông, phân thây ra từng mảnh, số ma quân kia
trước đây hiện đủ thân thể, hình dạng kỳ dị,
biến hiện đến đây, cầm đủ thứ binh chủng khí
giới khủng bố như vậy, giờ đây không thể hoàn
hình, đành mang thân hình như vậy trở về chỗ ở
của mình nên thấy nhau xem như xa lạ. Do vậy, trải qua
bảy ngày sau, hoặc có người nhận ra nhau, hay không
nhận ra nhau. Những kẻ nhận ra nhau cùng nhau hỏi han,
hoặc họ lại khóc mẹ, hoặc lại khóc cha, hoặc anh,
hoặc em, hoặc chị, hoặc em gái. Họ cùng nhau nói thế
này: “Ngày nay chúng ta gặp tai nạn lớn, tai ương
này đối với chúng ta, mà nay đây chúng ta còn
sống sót, thật là điều chúng ta không thể nghó
bàn.”
Có kệ nói:
Tay
phải Bồ-tát trăm phước báo
Kẻ
tay màn lưới, móng đỏ hồng
Lòng
tay luân tướng ngàn tăm sáng
Rực
rỡ sắc vàng Diêm-phù-đàn
Chậm
rãi xoa đầu lại rờ chân
Tay
tỏa ánh sáng như mây chớp
Miệng
nói đại địa hãy chứng minh.
Ta
xưa tu hành vô số kiếp
Ai
đến xin, Ta chưa từng trái. Thủy,
hỏa, phong thần đều xác nhận
Phạm
thiên, Đế Thích cùng Nhật, Nguyệt
Muời
phương chư Phật đều chứng tri
Như
Ta khổ hạnh cầu Bồ-đề
Bố
thí, Trì giới, Tinh tấn, Nhẫn
Thiền
định, Trí tuệ gồm sáu độ
Cùng
Tứ vô lượng, các thần thông
Thứ
lớp như vậy nhân trợ đạo

Tất
cả huân tu đều kết quả
Ta
làm công đức khắp mười phương
Lập
hội trai tăng và Bố thí
Ma
vương muôn phần không được một.
Ngay
đây tay chỉ xuống đất này
Đại
địa chấn động như chuông vang
Chấn
động sáu cách, biển sôi sục
Ma
thấy, ngã nhào, chết bất tỉnh.
Không
trung có tiếng: bắt cột lại
Ma
bị hàng phục, mất hào quang
Tự
biết chẳng bằng oai Bồ-tát
Đấm
ngực kêu la khóc dậy trời

Thân
thể mỏi mệt biết về đâu? Đông,
Tây, Nam, Bắc chạy rối bời
Tâm
loạn mất hồn không hay biết
Quân
ma tượng, mã sức chẳng còn Bàn-trà,
Tỳ-xá cùng La-sát
Bỗng
nhiên kinh hãi mất đội hình.
Thoái
lui chạy kiếm tìm lối thoát
Như
chim đồng nội bị gió, lửa Cha,
mẹ, huynh đệ, chị em gái
Tìm
kiếm lẫn nhau mà không biết
Đều
hỏi người nay ở xứ nào?
Dầu
có gặp nhau sinh ganh ghét
Đều
nói họa đến sợ mất thân.
Quân
ma chúng nó vô số ức
Bỗng
nhiên tiêu diệt tợ mây tan
Trải
qua bảy ngày khổ như vậy
Sau
gặp trở lại biết sống còn
Chúng
ta hôm nay rất vui mừng.
Thọ
thần Bồ-đề vào lúc ấy
Mang
bình nước lạnh lòng thương xót
Rưới
thân Ba-tuần bảo thế này:
Lập
tức mau đi, chớ ở đây
Lúc
này, nếu ông chẳng vâng lời
Mai
sau gặp nạn đành cam chịu. Dạ-xoa,
La-sát, Cưu-bàn-trà,
Ma-hầu-la-già
và Tỳ-xá
Những
hình đáng sợ ở thế gian
Ma
vương đưa đến dưới Bồ-đề
Hy
vọng khủng bố được Bồ-tát.
Thân
Ngài đoan chánh, đầy tướng tốt
Công
đức sáng tợ ngàn mặt nhật
Tâm
không kinh động như Tu-di
Lại
xem lũ ma như huyễn hóa
Các
pháp không khác, không phân biệt
Như
sao, như sương, như mây nổi
Pháp
tướng như vậy, chánh tư duy
Kiết
già khéo trụ tâm an ổn.
Nếu
còn thấy nghe bằng chấp ngã
Tà
niệm như vậy sinh tâm tham
Người
ngu chấp ngã cho là thật
Do
tâm phân biệt thấy khủng bố.
Thích-ca
Mâu-ni Đại Thế Tôn
Quán
pháp như thật, tánh bình đẳng
Mười
hai nhân duyên tiếp nối sinh

Cảnh
giới, tâm ý, không, chẳng thật

Thấy
ma khuấy nhiễu không kinh động
Thân
ma mỏi mệt thêm bất lợi Cây,
đá, gậy, dao đều vất bỏ
Quyến
thuộc bỏ chạy không nơi nương.
Bấy
giờ trưởng tử của Ma vương Ba-tuần là Thương
Chủ, đầu mặt đảnh lễ sát chân Bồ-tát cầu xin sám hối, bạch:
–Tâu Thánh tử đại thiện, xin Ngài cho cha con phát lộ tạ
tội, vì phàm phu thiển cận giống như trẻ con không
có trí tuệ. Con bỗng nhiên đến làm não loạn Thánh
tử, dẫn đám ma quân hiện đủ hình tướng khủng
bố Thánh tử. Trước đây, con đã từng đem lòng
chánh trực can gián cha con: “Dù người có trí hiểu
rằng các diệu thuật, còn không thể thắng nổi Thái
tử Tất-đạt-đa, huống chi là chúng ta.” Cúi xin
Thánh tử lượng thứ cho cha con. Cha con vô trí không
biết đạo lý nên mới khủng bố Đại thánh như
vậy, nào đâu đáng sống! Bạch Đại thánh Vương
tử, mong thệ nguyện của Ngài sớm được thành
tựu, mau chứng quả Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác.
Lúc
bấy giờ tất cả chư Thiên, hoặc ở trên hư không,
hoặc ở trên mặt đất, hoặc ở các phương khác,
đối với Bồ-tát đều tín kính, hết sức vui mừng
hớn hở tràn ngập cả người, không thể tự chế.
Vì quá vui mừng, nên họ reo hò:
–Ly ly! Kỳ kỳ! Lê lê!
Tiếng
kêu la này vang rền chấn động khắp bốn phương hư
không. Họ tung y phục, la lên:
–Ôi thôi, Bồ-tát hy hữu thay! Nay Ngài đã thu phục Ma
vương và chúng ma quân.
Họ
dùng nhạc trời, tiếng hát cõi trời để tán thán
Bồ-tát. Họ lại tung lên nhiều lần các loại hoa
trời Mạn-đà-la, Ma-ha mạn-đà-la, Mạn-thù-sa, Ma-ha
man-thù-sa, Ưu-bát-la, Câu-vật-đầu, Bát-đầu-ma và
Phân-đà-lợi, bột hương chiên-đàn như mưa trên thân Bồ-tát.
Có kệ nói:
Bồ-tát
hàng phục được Ma vương
Mặt
đất chấn động với sáu cách
Chúng
sinh chìm trong bóng vô minh
Thần
quang Đại thánh soi sáng khắp.
Trời
đất phơi bày ánh nhật nguyệt
Giống
như mỹ nữ trang điểm mặt
Hư
không mưa xuống các hoa trời

Hoa
Mạn-đà-la cùng hoa khác.
Lúc
bấy giờ có vô lượng vô biên chư Thiên các cõi
số đến ngàn vạn ức, như chúa trời cõi Ta-bà,
như vua trời Đại phạm và Đế Thích… đều hết sức
vui mừng tràn ngập cả người, không thể kềm chế,
đồng chắp tay đảnh lễ Bồ-tát, miệng tung hô:
–Ngày nay vị Thánh này nhất định thành Bậc Chánh Đẳng Chánh Giác.

Khi
ấy, cách gốc cây Bồ-đề chẳng bao xa có một Long
vương tên là Ca-la lại dùng kệ tán thán Bồ-tát:
Ta
từng thấy ngày Phật ra đời
Cũng
đến dưới cây Bồ-đề này
Hiện
đại thần thông thật hy hữu
Khéo
dùng phương tiện đuổi Ma vương.
Ngày
nay Thích Tôn cũng như vậy
Trải
cỏ kiết già ngồi an ổn
Tâm
không duyên cảnh, trụ chánh ý

Chưa
từng một niệm biết sợ hãi.
Dũng
mãnh như vậy đại tinh tấn
Quyết
định Mâu-ni Phật tối thắng
Do
vậy cõi này động sáu cách
Âm
thanh vang dội tợ tiếng chuông Đông,
Tây, Nam, Bắc nổi rồi chìm
Nhất
định chẳng lâu thành Đại Giác.
Chư
Thiên phủ kín cả hư không
Trăm
ngàn vạn ức na-do-tha
Lời
hay khen ngợi, tâm hoan hỷ:
Nay
Ngài chắc chứng Đại Diệu Thánh
Chư
Thiên vạn ức không đếm hết
Đều
tung y phục khắp hư không
Điềm
lành báo trước nhiều vô cùng.
Ngài
sẽ giác ngộ thành Đại Thánh
Ngàn
vạn do-tha chúng chư Thiên
Chắp
tay đảnh lễ tại hư không
Điềm
ứng hiện trước, khó diễn tả.
Ngài
nay thành Phật, Đại Giác Tôn
Chư
Thiên đồng tử ngàn vạn ức
Hớn
hở tay cầm hoa trời đẹp
Tung
rải mưa hoa trên Nhân giả.
Ngài
nay thành Phật Đại Tôn Thắng
Cây
cối chung quanh cội Bồ-đề
Cành
ngọn cúi rạp hướng về Ngài
Điềm
lành như đây chẳng phải một.
Ngày
nay thành Phật Đại Tối Tôn
Nhân
giả thu phục chúng Thiên ma
Tiếng
nói hình thù thật đáng sợ
Ngài
dùng từ lực đều nhiếp hóa.
Ngày
nay thành Phật Đại Tôn Xưng
Long
vương Ca-la tán thán Phật
Tâm
sinh khoái lạc rất vui mừng.

<詞 id="50096275">Phẩm 33: BỒ-TÁT THÀNH PHẬT</詞>

Khi
Bồ-tát thu phục tất cả ma oán, nhổ sạch các gai
độc, dựng cờ chiến thắng, rồi ngồi nơi tòa Kim
cang tiêu diệt tất cả tâm tranh đấu thuộc thế gian.
Diệt tâm tranh đấu rồi, trong ngoài điều phục, tâm
được thanh tịnh. Vì tất cả chúng sinh trong thế gian,
Ngài làm những điều lợi ích, vì làm cho tất cả
chúng sinh thế gian được an lạc, vì làm cho tất cả
chúng sinh độc ác phát lòng Từ, vì đoạn tất cả
những kết sử cấu trược của chúng sinh độc ác,
nên tự mình Ngài đã trừ được triền cái thùy
miên, tâm được thanh tịnh, hiện tiền trí tuệ sáng
suốt, chánh niệm viên mãn, rồi cũng dạy cho chúng
sinh, khiến họ đoạn trừ sự che lấp của thùy miên.
Tự mình đã đoạn trừ tất cả trạo cử, tâm được
thanh tịnh, không còn hỗn loạn, rồi cũng dạy cho
chúng sinh khiến họ diệt trừ tất cả trạo cử để
được thanh tịnh. Tự mình đã đoạn trừ được
tâm nghi hối, xa lìa hành vi tối tăm, đối với tất
cả các pháp thiện hay ác không còn nghi ngờ phân
vân, tâm được thanh tịnh.
Khi
Bồ-tát đoạn trừ năm tâm triền cái này rồi,
phiền não lần lần yếu ớt. Tại sao như vậy? Vì năm
pháp này hay che lấp trí tuệ, vì năm pháp này không
trợ duyên phát sinh trí tuệ, vì năm pháp này cản
ngăn thiện đạo vi diệu đi đến Niết-bàn. Tất cả
những thứ như vậy Ngài đều đã xả bỏ, lìa tâm
ái dục, các pháp bất thiện, phân biệt trong ngoài,
tư duy quán sát, nhất tâm tịch định, sắp chứng pháp
hỷ lạc của Sơ thiền và theo đó tu tập.
Bấy
giờ Bồ-tát lại tư duy: “Ta mới chứng được tâm
tăng thượng, hiện tại được pháp an lạc vi diệu,
tâm không phóng dật, cần phải chánh niệm xa lìa
làng xóm, ở nơi vắng vẻ, tu tập để được rốt
ráo.”
Lúc
ấy Bồ-tát muốn xa lìa tất cả phân biệt, trong tâm
thanh tịnh, hoàn toàn không còn phân biệt. Từ
Tam-muội sinh Hoan hỷ lạc, chứng pháp Nhị thiền mà ở trong đó tu tập.
Lúc
ấy Bồ-tát lại nghó thế này: “Ta nay đã sinh được
tâm tăng thượng thứ hai, cho đến xa lìa tất cả
tâm ác, thành tựu các hạnh, nhập vào Nhị thiền.”
Khi
ấy Bồ-tát xa lìa hoan hỷ, xả bỏ, hành thanh tịnh
chánh niệm, chánh tuệ, thân thọ an lạc là pháp
được chư Thánh ca ngợi, chứng vào pháp Tam thiền
mà ở trong đó tu tập.
Khi
ấy Bồ-tát lại suy nghó: “Tâm ta đã chứng tâm
tăng ích thứ ba này, cho đến nơi vắng vẻ tu hành.”
Lúc ấy Bồ-tát sắp xả bỏ dục, xả bỏ khổ, cũng
như ở trước xả bỏ phân biệt khổ vui, không khổ
không vui đều xả, chánh niệm thanh tịnh, chứng pháp
Tứ thiền mà ở trong đó tu tập.
Bấy
giờ Bồ-tát lại tư duy: “Tâm tăng thượng này
của Ta hiện chứng pháp hạnh an lạc ở Tứ thiền,
Ta đã chứng biết, tâm không phóng dật, mà người
thiện nam nhất tâm chánh niệm, ở nơi vắng lặng tu
hạnh tịch tónh.”
Khi
Bồ-tát nhất tâm thanh tịnh, không cấu nhiễm, không
có phiền não chướng ngăn che, tất cả khổ hoạn
đều đoạn trừ diệt, tâm nhu hòa thư thái, tâm
thuần thục đã trụ vào chỗ quyết định. Đêm ấy
vào canh đầu, Ngài chứng thần thông về thân, thọ
tất cả cảnh giới thần thông. Đó là một thân có
thể hiện thành nhiều thân, hoặc hợp nhiều thân
trở thành một thân. Khi hợp lại một thân rồi lại
ở trong hư không, khuất dạng ở phương trên, xuất
hiện ở phương dưới, khuất dạng ở phương dưới,
xuất hiện ở phương trên, ẩn hiện tự tại. Khắp
các phương Đông, Tây, Nam, Bắc biến hiện cũng lại
như vậy. Xuyên qua núi hay vách đá không chướng
ngại. Biến hóa tùy ý, vào trong vách rồi lại ra, ra
rồi lại vào, đi trên đất cũng như đi trên nước,
đi trên nước cũng như đi trên đất, ẩn hiện trong
hư không cũng như chim bay. Hoặc tỏa khói mù, hoặc
phóng ánh lửa như đống lửa lớn. Sức mạnh của
mặt trời, mặt trăng hết sức chói lọi, nhưng có
thể dùng bàn tay tiếp xúc được. Hiện thân cao lớn
cho đến cõi Phạm thiên. Ví như thợ bạc và học
trò của thợ bạc, lấy vàng ròng tạo thành các
món đồ, liền thành theo ý muốn, cũng phân biệt
biết giá trị tốt xấu của nó. Ví như thợ gốm và
học trò thợ gốm đặt cục đất sét ổn định trên
bàn quay, ý muốn làm vật gì liền thành vật đó,
cũng biết giá trị của nó. Ví như thợ mộc và học
trò thợ mộc, chặt lấy cây cối không mục không
khô, muốn làm đồ vật gì thì thành đồ vật đó,
cũng biết giá trị của nó. Ví như thợ khắc ngà voi
và học trò của thợ khắc ngà voi, được ngà voi
tốt, muốn làm đồ vật gì thì thành đồ vật đó,
cũng biết giá trị của nó.
Đúng
như vậy, đúng như vậy! Bồ-tát cũng vậy, Ngài
thành tựu tâm thanh tịnh, tâm không uế trược, tâm
không chướng ngại, tâm không khổ lụy, tâm nhu hòa,
tâm thành tựu thiện nghiệp và tâm chân thật tịch
định như vậy. Vào canh một đêm ấy, tu tập tạo tác
các thần thông, thành tựu trí tuệ, xuất hiện các
cảnh giới thần thông. Đó là một thân hiện thành
nhiều thân…, nói tóm lại, thân cao cho đến cõi Phạm thiên.
Tâm
Bồ-tát đã được tịch định như vậy, thanh tịnh như
vậy, vô cấu như vậy, không ngăn che như vậy, Ngài
diệt trừ tất cả phiền não khổ lụy, tâm hoàn
toàn thuần thục, tâm được tịch diệt.
Bấy
giờ ở giữa canh một đêm ấy, Bồ-tát lại chứng
biết Túc mạng thông, tâm hành thành tựu, muốn từ
tâm mình biết tất cả tâm niệm của người khác.
Đó là biết chỗ thọ thân một đời, chỗ thọ thân
hai đời, ba, bốn, năm, sáu, bảy, tám, chín, mười,
hai mươi, ba mươi, bốn mươi, năm mươi, một trăm, hai
trăm, một ngàn, muôn ngàn, vô lượng vạn ức, nửa
kiếp, tiểu kiếp, trung kiếp, đại kiếp, vô lượng
tiểu kiếp, trung kiếp, đại kiếp. Ta xưa ở chỗ này,
tên thế này, dòng họ như vậy, chủng loại như vậy,
ăn uống như vậy, thọ lạc như vậy, thọ mạng như
vậy, chết rồi sinh vào xứ khác như vậy, ở nơi đó
sinh ra rồi lại chết đi…
Lúc
bấy giờ Bồ-tát do tướng như vậy, hành như vậy,
biết tất cả tự thân của mình trong thời quá khứ
đã như vậy, thân của người khác cũng như vậy.
Lại tự biết tất cả đời quá khứ của mình. Như
có người ra đi từ xóm làng của mình để đến
xóm làng khác, trên lộ trình biết nơi nào ngồi,
biết nơi nào đi, biết nơi nào ngủ, biết nơi nào
nói, biết nơi nào im lặng. Đến xóm làng này rồi
biết khoảng thời gian đi đến xóm làng ấy xa hay
gần, biết nơi nào đã đi, nơi nào đã ngồi… cho
đến nơi nào đã ngủ, nằm, nói, im lặng. Đến xóm
làng kia rồi, suy nghó trở về xóm làng mình thế
này: “Từ xóm làng này trải qua chừng ấy thời
gian sẽ đến xóm làng kia, đến nơi ấy sẽ nghỉ thời
gian chừng ấy, thời gian đi chừng ấy, thời gian
ngồi chừng ấy, thời gian nói chừng ấy, thời gian
im lặng chừng ấy, thời gian chừng ấy sẽ đến làng
ấp ấy.” Lại biết từ xóm làng ấy về đến xóm
làng mình, trải qua số thời gian đi, đứng, nằm
ngồi, nói năng, im lặng, dừng nghỉ…, tất cả đều
biết. Bồ-tát với tâm định, tâm thanh tịnh, tâm
không cấu nhiễm, tâm nhu hòa thư thái, tâm không
khổ não, tâm có thể tạo các thiện nghiệp. Giữa
canh đầu đêm ấy, chứng được trí túc mạng, chánh
niệm chứng biết, tâm thành tựu các hạnh.
Bấy
giờ Bồ-tát tư duy biết rõ chỗ sinh tử của mình
và của người khác. Đó là một đời sinh sống ở
nơi quốc độ nào đó, cho đến chỗ đã sinh sống
trong vô lượng vô biên kiếp.
Khi
ấy Bồ-tát như tướng trạng, như giáo pháp thứ tự
nghe nói, tự biết cảnh giới thân mình đã sinh và
nơi người khác đã sinh cũng lại như vậy. Bồ-tát
nhớ biết cảnh giới của mình sinh, lại nhớ biết
trong các cảnh giới chúng sinh thọ sinh, được tâm
từ niệm: “Đây là người thân cũ của ta, đây
là người xa lạ với ta. Bỏ thân người này lại
sinh nơi ấy, ở thế giới này hay thế giới khác.”
Giống như xe gió, như cây chuối không có lõi cứng,
phiền não vô thường, sự thật này được tâm chứng biết rõ.
Bấy
giờ Bồ-tát với tâm định, thanh tịnh, không cấu
nhiễm, không phiền não, nhu hòa, có thể tu tịnh
nghiệp, nửa đêm ấy muốn thành tựu chứng Thiên
nhó thông nên phát tâm đúng như vậy. Với Thiên
nhó thanh tịnh hoàn toàn, vượt hơn người thường,
Ngài nghe tất cả thứ tiếng. Đó là nghe tiếng địa
ngục, hoặc tiếng súc sinh, hoặc tiếng trời, tiếng
người, tiếng xa tiếng gần. Như ở nơi xóm làng,
thành ấp, đô thị của một quốc gia, có người lên
nhà cao, hoặc lên trên lầu và ở đó. Người ấy
với tai rất thính nghe các thứ tiếng, đó là nghe
tiếng thổi loa ốc, hoặc tiếng trống lớn, hoặc tiếng
trống nhỏ, tiếng trống cơm, hoặc tiếng đàn không
hầu, tiếng đàn tỳ bà, tiếng tiêu, tiếng sáo,
tiếng sênh, hoặc nghe tiếng khóc, hoặc tiếng phụ nữ,
hoặc tiếng đàn ông, hoặc tiếng đồng tử, hoặc
tiếng đồng nữ. Như vậy, như vậy… tâm Ngài tịch
định, thanh tịnh, không cấu nhiễm, không phiền não,
không uế trược, nhu hòa tu các thiện nghiệp như
vậy. Vào nửa đêm hôm ấy nghe đủ các thứ tiếng,
cho đến tiếng ở địa ngục.
Khi
ấy tâm Bồ-tát tịch định, thanh tịnh, không cấu
nhiễm, không phiền não, vào nửa đêm hôm ấy, khi
thành tựu chứng Thiên nhãn thông, hơn mắt người
thường, thấy khắp tất cả, hoặc thấy tất cả chúng
sinh qua đời bị đọa; hoặc sinh làm chúng sinh thượng
giới, chúng sinh hạ giới, chúng sinh xinh đẹp, chúng
sinh xấu xí; hoặc đọa làm tất cả chúng sinh trong ác
đạo, hoặc sinh làm các chúng sinh trong cõi thiện, đi
hay đứng lại; hoặc tạo nghiệp, theo nghiệp đã tạo,
Ngài đều thấy rõ. Lại thấy biết các chúng sinh
tạo thân nghiệp bất tịnh, ý nghiệp bất tịnh, hủy
báng Sư tăng, chấp tà kiến, do tà kiến nên tạo
nghiệp ác. Do đó, bỏ thân ấy rồi, sinh vào cõi ác
địa ngục, chịu các đau khổ. Có những chúng sinh vì
khẩu nghiệp chịu nhiều cách khổ trong cõi ác, những
chúng sinh này do khẩu nghiệp bất tịnh, tạo tất cả
các nghiệp ác về miệng, do vì nhân duyên này, chết
sinh vào trong loài súc sinh, chịu các đau khổ. Những
chúng sinh thân làm các ác nghiệp, đủ các nghiệp
về thân. Do vì nhân duyên này, tạo các ác nghiệp
về ý, đầy đủ ác nghiệp về ý, cho đến hủy báng
tất cả Thánh hiền, có nhiều tà kiến, do vì nhân
duyên tà kiến, khi bỏ thân qua đời đọa vào ngạ
quỷ, chịu cảnh khổ ngạ quỷ.
Còn
những chúng sinh thân nghiệp thanh tịnh, khẩu nghiệp
thanh tịnh, không hủy báng Thánh hiền. Do vì hành
chánh kiến, tạo nghiệp chánh kiến, do vì nhân duyên
này khi qua đời sinh lên các cõi trời. Những chúng
sinh do thân, khẩu tạo nghiệp thanh tịnh đầy đủ, tất
cả không phạm, không khuyết, không hủy báng Thánh
hiền là do có chánh kiến. Do nhân duyên chánh kiến
như vậy, khi qua đời bỏ thân này sinh làm người.
Bồ-tát
dùng Thiên nhãn thanh tịnh hơn mắt người thường,
thấy chúng sinh hoặc khi đọa lạc, hoặc khi thọ sinh
làm chúng sinh thượng giới, trung giới và hạ giới,
hoặc thân tốt đẹp hay xấu xí, hoặc thân có mùi
thơm hay mùi hôi thối, hoặc cho đến theo chỗ tạo
nghiệp sinh nơi thiện đạo hay ác đạo, Ngài đều
biết một cách đúng sự thật như vậy. Ví như có
người ở nơi ồn ào trong thành phố, xóm làng,
thành ấp của một nước, người này lên một tòa
lâu đài rất cao lớn, ngồi trong đó, dùng Thiên
nhãn thanh tịnh quán sát người qua lại, hoặc từ
phương Đông đến, hoặc từ phương Tây đến, hoặc
từ phương Tây sang phương Đông, hoặc từ phương
Đông sang phương Tây, hoặc từ phương Nam sang phương
Bắc đến, hoặc đến hoặc đi, hoặc đứng, hoặc
ngồi, di chuyển qua lại trong đó. Hoặc có người đi
về miền ngược, hoặc có người đi về miền xuôi,
bao nhiêu cảnh tượng như vậy…
Bồ-tát
vào nửa đêm hôm ấy tâm tịch tónh thanh tịnh không
cấu nhiễm, không phiền não, nhu hòa tạo các thiện
nghiệp, cho đến thấy tất cả chúng sinh tạo bao nhiêu
nghiệp thiện, nghiệp ác, theo đó mà thọ báo.
Có kệ nói:
Địa
ngục thọ nghiệp rất cực khổ
Súc
sinh ăn và nuốt lẫn nhau
Ngạ
quỷ chịu khổ thường đói khát
Nhân
gian nguy khốn cầu tài sản.
Chư
Thiên hết phước khổ biệt ly
Khổ
này rất nặng không dụ được
Chúng
sinh xoay vần trong các loại
Tất
cả mọi nơi không an lạc.
Đó
là vực sâu quỷ giết mạng
Cũng
là nơi đáy biển phiền não
Chúng
sinh chìm đắm không ra được
Luân
chuyển đây đó đến rồi đi.
Quán
sát năm cõi đều như vậy
Thiên
nhãn thông suốt thấy cùng khắp
Phiền
não trước sau không thật có
Như
lột hết bẹ, cây chuối mất.
Lúc
ấy tâm Bồ-tát vắng lặng thanh tịnh không cấu nhiễm
như vậy, xa lìa các điều ác, tâm điều hòa thư
thái, tạo các thiện nghiệp như vậy. Khi tâm đã
được tịch định rồi lại vào khoảng cuối đêm ấy,
tâm Ngài muốn chứng thần thông như ý thì tự phát
khởi. Sau khi đã chứng thần thông như ý rồi lại
chứng Tha tâm thông. Ngài biết chúng sinh từ đâu
sinh, biết chúng sinh suy nghó việc gì, biết khắp tất
cả một cách như thật. Hoặc chúng sinh có tâm dục,
làm việc dâm dục, Ngài đều biết một cách đúng
sự thật. Hoặc chúng sinh có tâm ly dục, xa lìa dâm
dục, Ngài đều biết một cách đúng sự thật. Hoặc
chúng sinh có tâm sân hận, phát khởi sân hận,
Ngài biết một cách đúng sự thật. Hoặc chúng sinh
có tâm xa lìa sân hận, xa lìa các việc sân hận,
Ngài biết một cách đúng sự thật. Hoặc chúng sinh
có tâm ngu si, Ngài biết một cách đúng sự thật.
Hoặc chúng sinh có tâm xa lìa ngu si, xa lìa được
việc ngu si, Ngài biết một cách đúng sự thật.

Nói
tổng quát, chúng sinh có tâm ái dục hay lìa ái dục,
cho đến hữu vi hay vô vi, hạ đẳng hay thượng lưu,
yên tónh hay loạn động, rộng hay hẹp, lớn hay nhỏ,
có giới hạn hay không có giới hạn, tâm hướng
thượng hay hướng hạ, đắc định hay không đắc định,
giải thoát hay không giải thoát, Ngài đều thông
hiểu đúng sự thật.
Ví
như kẻ nam hay người nữ, chính lúc tuổi trẻ thường
ưa thích trang điểm, sau khi trang điểm xong rồi hoặc có
lúc dùng gương sáng hay có lúc dùng nước trong, soi
thấy tất cả mặt mình.
Đúng
như vậy! Đúng như vậy! Bồ-tát tịch định cũng như
vậy, tâm Ngài thanh tịnh, tâm không cấu nhiễm, tâm
không phiền não, tâm điều hòa thư thái làm các
thiện nghiệp cũng như vậy.
Tâm
đã được tịch định rồi, vào cuối đêm đó do tâm
thanh tịnh, theo ý muốn chứng thần thông Túc mạng
trí, cũng vậy biết cả tâm mình, biết tâm người
khác, phát tâm từ đâu, khởi tâm từ đâu, tất
cả các tâm đều thông hiểu đúng sự thật như vậy.
Hoặc
chúng sinh có tâm dục, hoặc lìa tâm dục, Ngài đều
thông hiểu, cho đến tâm giải thoát hay không giải
thoát, Ngài đều thông hiểu đúng sự thật như vậy.
Khi
Bồ-tát đã chứng được tâm thanh tịnh, không có
tâm cấu uế, lìa tất cả điều ác, tâm điều hòa
thư thái, làm tất cả việc lành. Bồ-tát đã chứng
được tâm tịch định như vậy rồi, lại vào cuối
đêm hôm đó, theo ý muốn, Ngài chứng thần thông
Vô lậu tận trí, trong tâm phát khởi trí tuệ suy nghó
thế này: “Tất cả chúng sinh chìm đắm trong biển
khổ não, nghóa là luôn luôn trải qua cảnh sinh, già,
bệnh, chết. Kết liễu thân mạng ở cõi này rồi
thác sinh nơi cảnh giới kia. Sau khi thọ sinh rồi lại
mắc phải tất cả các khổ cũng như vậy, không thể
nào biết được để xa lìa các khổ này. Đó là
các khổ sinh, già, bệnh, chết.”
Ngài
tư duy thế này: “Ta nay phải dùng những phương pháp
gì, làm sao lìa được các khổ như vậy? Ta phải tạo
nghiệp gì? Làm sao xa lìa sinh, già, bệnh, chết để qua
bên kia bờ giải thoát?”
Ngài nói kệ:
Thế
gian chìm đắm biển sinh tử
Mãi
mãi, chết rồi lại thọ sinh
Bị
khổ, già, bệnh, luôn buộc ràng
Mê
muội không thể thoát ra được.
Khi
Bồ-tát nói kệ này rồi, Ngài lại tư duy sự già,
bệnh, chết của ta từ đâu đến? Do nhân duyên gì
lại có sự già, bệnh, chết này?”
Khi
Bồ-tát suy nghó như vậy, Ngài biết được nguyên
nhân của già, bệnh, chết là sinh, vì do có sinh nên
mới có già, bệnh, chết tiếp theo.

Bồ-tát
lại tư duy: “Sinh từ đâu mà có? Do nhân duyên gì
mà có sinh?” Sau khi tư duy, Ngài biết do có hữu nên có sinh.

Bồ-tát
lại tư duy: “Hữu này từ đâu mà có? Do nhân
duyên gì mà có hữu này?” Bồ-tát tư duy như vậy
rồi biết do có thủ mới có hữu này.
Bồ-tát
lại tư duy: “Thủ này từ đâu mà có? Do nhân
duyên gì mà thủ?” Sau khi tư duy, Ngài biết do ái nên có thủ.

Bồ-tát
lại tư duy: “Ái này từ đâu mà có? Do nhân duyên
gì có ái này?” Bồ-tát tư duy như vậy rồi biết do
có thọ mới có ái này.
Bồ-tát
lại tư duy: “Thọ này từ đâu mà có? Do nhân
duyên gì có thọ này?” Bồ-tát tư duy như vậy rồi
biết do có xúc mới có thọ này.

Bồ-tát
lại tư duy: “Xúc này từ đâu mà có? Do nhân
duyên gì có xúc này?” Bồ-tát tư duy như vậy rồi,
biết do có lục nhập mới có xúc này.

Bồ-tát
lại tư duy: “Lục nhập từ đâu mà có? Do nhân
duyên gì mà có lục nhập?” Sau khi tư duy, Ngài biết
do có danh sắc nên có lục nhập.

Bồ-tát
lại tư duy: “Danh sắc này từ đâu mà có? Do nhân
duyên gì mà có? Từ đâu mà sinh?” Bồ-tát tư duy
như vậy rồi, biết do có thức mới có danh sắc.

Bồ-tát
lại tư duy: “Thức này do nhân duyên gì mà có? Từ
đâu mà sinh?” Bồ-tát tư duy như vậy rồi, biết do
có hành mới có thức.

Bồ-tát
lại tư duy: “Các hành này do nhân duyên gì mà có?
Từ đâu mà sinh?” Bồ-tát tư duy như vậy rồi, biết
do có vô minh nên mới có hành.

Bồ-tát
lại tư duy thế này: “Do duyên vô minh nên có các
hành, do duyên các hành nên có thức, do duyên thức
nên có danh sắc, do duyên danh sắc nên có lục nhập,
do duyên lục nhập nên có xúc, do duyên xúc cho nên
có thọ, do duyên thọ cho nên có ái, do duyên ái cho
nên có thủ, do duyên thủ cho nên có hữu, do duyên
hữu cho nên có sinh, do duyên có sinh cho nên có lão,
do duyên có lão cho nên có bệnh, chết và cho đến
các khổ: buồn, lo, khổ não… Các khổ như vậy đều
làm nhân sinh lẫn nhau.” Pháp này, Bồ-tát trước
đây chưa từng nghe từ người khác và chưa từng
thấy; từ pháp này sinh nhãn, sinh trí, sinh ý, sinh
tuệ và sinh minh.
Bồ-tát
lại tư duy: “Không còn cái gì để không còn
già,bệnh, chết? Diệt cái gì để diệt già, bệnh,
chết?” Tư duy như vậy, Bồ-tát biết rõ vì không
sinh nên không già bệnh chết, diệt sinh thì diệt già, bệnh, chết.
Bồ-tát
lại tư duy thế này: “Không còn cái gì để không
có sinh này? Do diệt cái gì để diệt cái sinh này?”
Bồ-tát lại tư duy nghó biết thế này: “Do không hữu
thì sinh này không, do diệt hữu nên sinh này diệt.”
Bồ-tát
lại tư duy thế này: “Không còn cái gì… cho đến
các hành đều không? Cho đến diệt cái gì… cho đến
để các hành đều diệt?” Bồ-tát lại tư duy nghó
biết thế này: “Do không vô minh nên các hành đều
không. Do diệt vô minh nên các hành đều diệt.”
Bồ-tát
lại tư duy: “Do diệt vô minh nên các hành đều
diệt, do các hành diệt cho nên thức cũng theo đó
diệt.” Nói lược cho đến sinh, già, buồn, lo, khổ
não đều diệt. Như vậy tất cả các khổ và tập
nhân của khổ đều diệt hết.
Bồ-tát
thuở xưa chưa từng nghe như vậy, trong pháp như vậy
sinh nhãn, sinh trí, sinh ý, sinh minh, sinh quang, sinh tuệ.
Khi tâm Bồ-tát được định như vậy, thanh tịnh không
cấu nhiễm, tâm Bồ-tát thư thái, lìa tất cả phiền
não, tâm thuần thục. Tâm được vắng lặng, Ngài
biết vô minh này một cách đúng sự thật, cũng
biết vô minh với nhân như vậy mà sinh, cũng biết
vô minh với duyên như vậy mà diệt, biết rõ chắc
chắn đây là tướng diệt hết vô minh, biết rõ
chắc chắn đã chứng thánh đạo. Nói tóm lược cho
đến các pháp: Thức, danh sắc, lục nhập, xúc, thọ,
ái, hữu, thủ, sinh, lão, bệnh, tử đều biết rõ:
“Đây là nguyên nhân của tất cả già, bệnh, chết.
Đây là diệt tất cả già, bệnh, chết. Tất cả già,
bệnh, chết này bị diệt, diệt rồi sẽ đắc đạo.”
Ngài đều biết thế này: “Đây là nguyên nhân của
Khổ đế. Biết đúng như thật đây là Khổ đế
diệt, biết đúng như thật Khổ đế này diệt rồi sẽ
đắc đạo. Biết thật đúng đây là các lậu, biết
thật đúng đây là nguyên nhân các lậu, biết thật
đúng sự diệt tận các lậu. Các lậu như vậy, diệt
rồi sẽ đắc đạo.”
Ngài
biết đúng như thật đây là dục lậu, biết đúng
như thật đây là hữu lậu, đây là vô minh lậu.
Biết đúng như thật các lậu này đều diệt không
còn sót thì dứt hẳn thọ sinh các cõi.
Như
nơi thành ấp, hoặc nơi bên thành, hoặc nơi xóm làng
cách nhau chẳng xa có một ao nước, nước trong ao
trong sạch, ngon ngọt mát lạnh, không chút vẩn đục,
luôn luôn đầy ắp, bờ ao bằng phẳng, bốn bên bờ
có nhiều loại cây bao bọc chung quanh, trang trí đẹp
đẽ. Trong ao có đá, sạn và nhiều loại thủy tộc:
hoặc trai, hoặc ốc, cá sấu, trạnh, ba ba hoặc cá,
lươn, cá mè, cá đuối, cho đến cá Ma-kiệt… chúng
lội qua lội lại Đông, Tây, Nam, Bắc, đuổi kiếm
thức ăn. Hoặc có con đứng, hoặc có con rượt
đuổi lẫn nhau, mà lại có người ở trên bờ,
dùng con mắt trong sáng nhìn thấy trông suốt những
loài động vật này, biết đây là trai, đây là ốc
lớn, đây là rùa, đây là trạnh, đây là ba ba,
đây là sạn, đây là đá, đây là cá, đây là
cá Ma-kiệt, một số tìm mồi, một số nằm im ngủ,
một số chạy khắp Đông, Tây, Nam, Bắc, một số rượt
đuổi lẫn nhau. Bao nhiêu cảnh tượng như vậy, tâm
Bồ-tát định như vậy, thanh tịnh như vậy, không cấu
nhiễm như vậy, không phiền não như vậy, tâm điều
hòa thư thái, tâm thuần thục như vậy. Tâm Ngài đã
được tịch định rồi, biết rõ ràng đây là vô
minh, biết rõ ràng đây là nguyên nhân của vô minh,
đây là vô minh diệt, đây là vô minh diệt rồi sẽ
chứng đạo. Nói tóm lược, biết rõ ràng cho đến:
ở đây các lậu hoặc đều bị diệt sạch không còn gì cả.
Khi
Bồ-tát biết như vậy, thấy như vậy, tâm giải thoát
khỏi dục lậu, tâm giải thoát khỏi hữu lậu, tâm
giải thoát khỏi vô minh lậu. Đã giải thoát ba lậu
rồi, sinh Tuệ giải thoát, sinh Tuệ giải thoát rồi
liền biết: “Thọ sinh của Ta đã hết, phạm hạnh đã
thành, việc làm đã hoàn tất, hoàn toàn không thọ
sinh đời sau.” Canh ba đêm ấy đã qua, bước sang
canh tư cuối đêm ấy, khi sao Mai sắp xuất hiện, phần
đêm còn lại vẫn yên tónh, tất cả chúng sinh đi
lại hay ở một nơi, tất cả đều chưa thức dậy.
Lúc ấy Thế Tôn liền sinh tri kiến thành Vô thượng
Chánh đẳng Chánh giác.
Có kệ nói:
Đêm
ấy bốn canh qua hết ba
Còn
một canh sau, sao mai mọc
Các
loài sinh sống đều chưa thức
Lúc
ấy Đại Thánh Vô Thượng Tôn
Diệt
hết các khổ chứng Giác ngộ
Bậc
Nhất Thiết Trí trong thế gian.
Khi
Đức Thế Tôn chứng tri kiến, tất cả trời, người,
Sa-môn, Bà-la-môn, cung điện Phạm thiên và cung điện
ma ở nơi thế gian này hết sức sáng chói. Những
núi Tiểu thiết vi và Đại thiết vi, trong những núi
này từ xưa đến nay luôn luôn tối tăm, chưa từng
thấy ánh sáng mặt trời, mặt trăng. Tuy rằng mặt
trời mặt trăng có công năng to lớn như vậy, có
ánh sáng như vậy, có oai lực như vậy, mà ánh sáng
chói lọi ấy không thể chiếu sáng nơi đây. Nhưng
ngày nay nơi đây tự nhiên trong suốt, ánh sáng tràn
ngập. Tất cả chúng sinh ở đây đều thấy lẫn nhau,
đều biết lẫn nhau, đều nói với nhau: “Nơi đây
cũng có chúng sinh ư? Nơi đây cũng có chúng sinh ư!”
Tất
cả cây cối ở thế gian ra hoa kết quả rồi liền theo
đó chín muồi rơi xuống đất. Do thế lực của Thế
Tôn, bầu trời đang trong sáng, không có bụi mù,
không có khói ráng, bỗng nhiên kéo mây thành trận
mưa nhẹ rưới đất, lại thổi cơn gió mát, điều
hòa lạnh nóng, rồi các phương lại trong sáng hiển
hiện rõ ràng. Trên hư không, tất cả chư Thiên trổi
nhạc trời, dùng giọng chư Thiên ca ngợi tán thán
và mưa xuống vô lượng các loại hoa Mạn-đà-la, hoa
Ma-ha mạn-đà-la…; lại mưa xuống các loại thiên y
như y Kiều-xá-đa…; lại mưa xuống các loại bảo vật
như vàng, bạc, lưu ly…; lại mưa xuống các thứ hoa
sen như hoa sen xanh, hoa sen trắng và hoa sen trắng lớn;
lại rải nhiều lớp các thứ hương bột, hương thoa
trên mình Đức Phật. Chung quanh nơi đây một do-tuần,
các loại hoa, hương bột và hương hoa ngập lên đến
đầu gối. Bấy giờ cõi đại địa chấn động sáu
cách, tất cả chúng sinh đều thọ hưởng cực kỳ an
lạc, không có các khổ làm não loạn. Ngay lúc bấy
giờ không có một chúng sinh nào sinh tâm dục não,
sân hận, tham lam, ngu si; lại cũng không có tâm cống
cao, ngã mạn, sợ sệt, không tạo các tội lỗi,
không có các bệnh tật, các hoạn nạn đều hết,
không phát khởi trở lại. Tất cả chúng sinh đói
khát đều được no nê, những chúng sinh say sưa đều
được tỉnh táo, lại không uống rượu. Những chúng
sinh điên cuồng đều trở lại tâm bình thường.
Những chúng sinh đui mù đều được thấy, chúng sinh
điếc lại được nghe. Những chúng sinh thân thể
khiếm khuyết đều được đầy đủ. Những chúng sinh
bần cùng đều được của quý. Những chúng sinh gầy
ốm đều được mập mạp. Những chúng sinh bị trói
buộc trong lao ngục thì tất cả gông cùm tự nhiên
tháo gỡ. Những chúng sinh trong địa ngục đều được
khỏi khổ. Những sự khủng bố của loài súc sinh
đều được tiêu diệt. Loài ngạ quỷ hết cái khổ
đói khát…, tất cả đều được no nê.
Có kệ nói:
Lúc
ấy chúng sinh diệt phiền não
Đều
rất an lạc, khổ không còn
Say
sưa điên dại được bình thường
Những
người đang sợ, được bình an.
Khi
Đức Thế Tôn chứng quả Vô thượng Chánh đẳng
Chánh giác rồi, liền nói kệ với giọng Sư tử rống:
Thuở
xưa tạo nghiệp công đức lợi
Ý
muốn việc chi đều thành tựu
Mau
chóng chứng thành tâm thiền định
Niết-bàn
bờ giác, lại đến nơi.
Tất
cả bao nhiêu kẻ thù nghịch
Ba-tuần
quyền lực khắp Dục giới
Không
thể hại Ta, đều quy phục
Do
sức trí tuệ đầy phước đức.
Ai
luôn dũng mãnh siêng tinh tấn
Muốn
cầu Thánh trí nào có khó
Các
khổ lập tức được diệt trừ
Bao
nhiêu tội nghiệp đều diệt sạch.
Sau
khi Như Lai thành đạo, đầu tiên Ngài cảm hứng nói bài kệ này.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096276">QUYỂN 31</卷>
<詞 id="50096277">Phẩm 34: TRONG QUÁ KHỨ MA VƯƠNG TRANH VỚI</詞>
BỒ-TÁT

Bấy
giờ, vào đầu đêm, Bồ-tát dùng tay chỉ xuống đất
để thu phục quyến thuộc ma Ba-tuần, thì quả đất
chấn động sáu cách, cho đến tiếng chấn động lớn
như tiếng chuông đồng. Lúc ấy dân chúng đang sống
ở các xóm làng, thành ấp, quốc gia, thấy quả đất
chuyển động vang dậy nên đều sinh nghi, đều đi đến
các bốc sư, các nhà thiên văn, hoặc các vị Tiên
nhân, hoặc các nhà am tường về chiêm tinh để hỏi
họ về việc này. Họ hỏi:
–Vì sao quả đất này chấn động và phát ra tiếng động
lớn như vậy? Sa-môn cùng với Ma vương, ai thắng, ai
bại? Các ngài đều là bậc có tài bàn về các
hiện tượng, xin vì chúng tôi giải rõ điềm chấn động này.
Khi
ấy, tất cả các Tiên nhân, nhà thiên văn… trả lời dân chúng:
–Tại làng Già-da, thuộc nước Ma-già-đà có hai sức
mạnh đang chiến đấu với nhau: một bên cầu Tối Đại
Pháp vương, vượt khỏi thế gian; bên kia cầu làm vua
phi pháp ở thế gian. Hai bên cạnh tranh chiến đấu
với nhau, trong đó vị cầu Pháp vương đánh bại vị
cầu Phi pháp. Sự tranh đấu đã kết thúc, trong cuối
đêm đó, vị Sa-môn đã chứng Đại Pháp vương,
chẳng bao lâu nữa Ngài sẽ chuyển bánh xe pháp Vô thượng.
Có kệ:
Tất
cả mọi người nghe chấn động
Đều
đến toán số để hỏi thăm
Hỏi
rằng: Chiêm gia người phải biết
Thế
gian các ngài là Thánh trí
Quả
đất này cớ sao rung động?
Cúi
xin các ngài quan sát kỹ
Sớm
xin giải thích cho chúng tôi.
Các
vị bói toán bảo thế này:
Vua
pháp, phi pháp ở nơi kia
Oai
thần hai vị đấu tranh nhau
Thử
xem oai đức ai thù thắng
Nước
Ma-già-đà nơi thôn họ Bồ-tát,
Thiên ma chiến đấu nhau
Chánh
pháp xô dẹp được ma quân
Thu
phục xong rồi, Ngài thành đạo
Thành
Phật, Pháp Vương không còn sợ.
Vào
cuối đêm ấy khi sao mai mọc, Đức Như Lai thành Vô
thượng Chánh đẳng Chánh giác. Ngay khi ấy, nơi thế
gian bỗng nhiên sáng rực, quả đất chấn động sáu
cách. Sau khi thế gian được chiếu sáng, quả đất
chuyển động, Đại vương Tịnh Phạn ở nơi vương cung,
đang ngủ giật mình thức dậy. Nhà vua cho mời các
tướng sư và những nhà thiên văn Bà-la-môn đến hỏi:
–Này các vị Bà-la-môn, việc ấy như thế nào? Hãy vì
trẫm mà giải thích.
Nhà
vua vừa nói lời ấy, các nhà thiên văn và tướng
số Bà-la-môn liền tâu Đại vương:
–Cúi xin Đại vương chờ cho giây lát, để cho chúng tôi
chiêm nghiệm rồi sau sẽ giải thích.
Thuở
ấy Thánh mẫu Ma-da phu nhân đã sinh lên cõi trời,
hiện mang thân ngọc nữ, từ Thiên giới giáng xuống
hoàng cung, báo cho Đại vương Tịnh Phạn và Gia-du, mẹ của La-hầu-la:
–Đại vương phải biết, đêm nay Vương tử Tất-đạt-đa đã
thành Bậc Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác. Vì lý
do này cõi đại địa chấn động. Như Lai đã thu phục
ma quân, không còn oán thù, trong thế gian không còn gì đáng sợ.
Khi
ấy chư Thiên Tịnh cư cõi Sắc vẫn còn phân vân Như
Lai đã chứng Vô thượng Bồ-đề hay chưa. Đức Như
Lai biết tâm niệm chư Thiên, liền bay lên hư không
để cho họ dứt tâm nghi ngờ. Ngài dùng giọng Sư
tử rống nói như thế này:
–Ta đã đoạn các kết sử ái dục, tất cả nước tâm
dục phiền não hoàn toàn khô cạn, không còn chảy
nữa, không còn tái sinh, không còn vào phiền não
nữa, diệt sạch các khổ không còn sót.
Khi
ấy tất cả chư Thiên Sắc giới nghe lời nói này
đều suy nghó: “Như Lai thật sự thành Bậc Vô Thượng
Bồ-đề”, nên vui mừng hớn hở tràn ngập toàn
thân, không thể tự chế. Họ đem các loại hoa trời
thật đẹp, hương hoa, hương bột gỗ thơm chiên-đàn
cõi trời, các loại bột hương ngưu đầu chiên-đàn,
hoa Mạn-đà-la, hoa Ma-ha mạn-đà-la rải nhiều lớp
trên mình Như Lai. Sau đó, họ lại rải hương hoa lên ma Ba-tuần.
Thấy
chư Thiên Sắc giới đem các đồ cúng dường hiến
cúng Như Lai, ma Ba-tuần ngồi trên đất, đối trước
Như Lai chẳng gần chẳng xa, buồn bã không vui, tâm
rất ưu sầu, dùng cọng cỏ lau vẽ trên đất, nghó
thế này: “Thế gian thật hy hữu, không thể nghó
bàn. Các Tiên tu khổ hạnh, ta có thể làm tâm họ
thoái chuyển. Đế Thích, chư Thiên… ta còn có thể
khuyên họ khởi tâm tham dục. Tại sao ngày nay Sa-môn
họ Thích này nhất tâm chánh định, chỉ trải qua một
thời gian ngắn như vậy, đã khiến binh mã của ta quy
phục?”
Về
sau, khi Như Lai hành Phật sự, thuyết pháp giảng giáo
pháp vi diệu, các Tỳ-kheo bạch Phật:
–Thế Tôn! Hy hữu thay! Thế Tôn dùng sức tinh tấn thế
nào chứng được Thất đạo phần, đầy đủ pháp
bảo, thành tựu Vô thượng Bồ-đề?
Các
Tỳ-kheo bạch như vậy rồi, Đức Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo, các ông phải biết, sức tinh tấn của
Ta chẳng chỉ do một đời này để chứng Thất đạo
phần, thành Vô thượng Bồ-đề, mà thuở xưa Ta
cũng do sức tinh tấn, được ngọc Ma-ni.
Chư
Tỳ-kheo liền bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, việc ấy như thế nào, xin Ngài vì chúng con
kể lại cho rõ ràng.
Đức
Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo, các ông chí tâm lắng nghe. Ta nhớ vào
thời quá khứ có một thương chủ vào biển cả để
tìm ngọc quý. Người này ở nơi biển khơi tìm được
một viên ngọc Ma-ni, giá trị đến trăm ngàn lượng
vàng. Được rồi, bỗng nhiên viên ngọc bị rơi lại
trong biển. Khi ấy, thương chủ phát tâm dũng mãnh
tinh tấn, liền lấy một cái muỗng tát nước biển
cả trông mong nước biển khô cạn để tìm lại viên
ngọc Ma-ni. Thần biển thấy người này đem muỗng tát
nước biển để mong thành đất liền, nên nghó:
“Người này ngu si không trí tuệ, nước biển cả
vô lượng vô biên, làm sao dùng muỗng tát cạn
nước biển để thành đất liền?”
Vị
Thần liền nói kệ:
Thế
gian có lắm hạng chúng sinh

Vì
ham tài lợi làm đủ việc
Ta
nay thấy kẻ quá ngu si
Không
ai ngu hơn kẻ buôn này.
Biển
sâu tám vạn bốn do-tuần
Nay
muốn đem muỗng tát khô biển
Khốn
khổ tự hại, uổng một đời
Tát
chưa bao nhiêu bỏ thân mạng
Nước
kia tát được bằng giọt nhỏ
Đại
dương mênh mông lại sâu thẳm.
Ông
nay vô trí, chẳng nghó suy
Muốn
lấy vòng tai bọc Tu-di.
Lúc
ấy lái buôn hướng về Thần biển nói kệ:
Thiên
thần nói ra lời bất thiện
Ý
muốn ngăn ta tát cạn biển
Thần
nên chú ý theo dõi ta
Tát
chẳng bao lâu biển khô cạn.
Ngày
đêm Thần trụ ở nơi đây
Do
vậy tâm buồn rất lo lắng
Ta
thề siêng năng, tâm chẳng chuyển
Quyết
tát biển cả khiến khô cạn.
Ngọc
quý của ta rơi trong đó
Do
vậy, biển cả quyết tát khô
Nước
khô tận đáy, lượm lại ngọc
Ngọc
ấy được rồi mới về quê.
Khi
ấy Thần biển nghe lời quyết định như vậy, tâm rất
sợ hãi, suy nghó thế này: “Người này thật dũng
mãnh, tinh tấn, nước biển này quyết định sẽ bị
tát cạn.”
Thần
biển suy nghó như vậy rồi liền trả lại ngọc quý cho
người lái buôn. Trả rồi, Thần biển nói kệ:
Phàm
người phải có tâm dũng mãnh
Chịu
đựng gian lao chớ từ nan
Ta
thấy tinh tấn sức như vậy
Được
lại ngọc quý trở về nhà.
Lúc
ấy Đức Thế Tôn nói kệ:
Tinh
tấn lúc nào cũng toại nguyện
Lười
biếng luôn luôn gặp khổ to
Do
vậy cần phát tâm dũng mãnh
Người
trí do đó chứng Bồ-đề.
Đức
Phật bảo các thầy Tỳ-kheo:
–Phải biết, người lái buôn thuở trước là thân Ta ngày
nay. Khi người lái buôn vào biển tìm được bảo
châu vô giá rồi lại đánh rơi trong biển, nhờ tâm
dũng mãnh mà được lại bảo châu. Ngày nay, Ta cũng
vậy, do tinh tấn nên được bảy phần Giác đạo,
chứng Vô thượng Bồ-đề.
Khi
ấy, các Tỳ-kheo bạch Phật:
–Đức Thế Tôn thật hy hữu, quá ư đặc biệt, không thể
nghó bàn. Một mình Ngài đơn độc mà thu phục được tất cả ma quân.
Nói
xong, các Tỳ-kheo đều im lặng. Khi ấy Đức Thế Tôn
lại bảo các Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo, các ông phải chú ý lắng nghe. Ta chẳng
chỉ một đời này độc thân thu phục ma quân mà
trong quá khứ cũng một mình thu phục ma quân như vậy.
Khi
ấy, các Tỳ-kheo bạch Phật:
–Thưa Đức Thế Tôn, việc hàng phục đó như thế nào?
Cúi xin Ngài vì chúng con nói rõ.
Đức
Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Các ông hãy lắng nghe. Ta nhớ vào thời cách đây vô
lượng kiếp, có hai anh em chim Anh võ, con thứ nhất
tên là Ma-la-kỳ-lê (nhà
Tùy dịch là Mạn Sơn),
con thứ hai tên là Tất-đà-kỳ-lê (nhà
Tùy dịch là Dữ Sơn).
Thuở ấy hai con chim Anh võ đang đậu trên cây, bỗng
nhiên có một con chim nhạn bay nhanh đến chụp lấy chim
Anh võ nhỏ, rồi vụt lên hư không. Khi ấy chim Anh võ
anh vì em mà nói kệ:
Cô
đơn một mình cũng bị khổ
Cô
đơn một mình cũng được vui
Em
mổ chỗ yếu nơi mình nhạn
Nhạn
bị đau đớn liền thả em
Em
thì thân nhỏ, anh sức yếu
Em
nên tinh cần, chớ trễ nãi.
Chim
em nghe anh nói như vậy
Dũng
mãnh ra sức sắp hành sự
Nghó
đem toàn lực như vậy rồi

Liền
mổ chỗ yếu nơi thân nhạn
Thân
nhạn đau nhức khổ khống chế
Vội
vã thả liền chim Anh võ.
Do
vì chim nhạn thân đau nhức
Vội
bay mọi nơi cầu che chở.
Do
kế Anh võ, em được thoát
Mổ
nhằm chỗ yếu thân chim nhạn
Chim
nhạn khốn cùng không nơi trốn
Anh
võ phấn khởi lướt hư không.
Nhạn
thấy Anh võ đuổi sau mình
Lánh
xa bay đi tìm lối sống.
Anh
võ mổ nhạn lúc bấy giờ
Tức
nay thân Ta hiệu Thích-ca
Chim
nhạn tức là ma Ba-tuần
Thuở
ấy duy nhất một mình Ta
Đã
thu phục được chim nhạn nọ
Huống
chi ngày nay đủ công đức
Thu
phục chẳng được Ma vương sao?
Này
chúng Tỳ-kheo nên phải biết.
Bấy
giờ các vị Tỳ-kheo lại bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, tại sao Ma vương Ba-tuần luôn luôn khi dễ,
dối gạt Như Lai mà không được, còn Như Lai thường
thoát khỏi tai ách của Ma vương?
Nghe
nói như vậy rồi, Đức Thế Tôn bảo các vị Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo, nên chú ý lắng nghe, Ta sẽ vì các vị mà nói:
–Chẳng phải chỉ một đời này bị Ma vương dối gạt mà Ta
thoát khỏi, chưa từng bị chúng làm não loạn, mà
trong đời quá khứ Ma vương Ba-tuần dối gạt, mê
hoặc Ta, Ta cũng không bị rối loạn.
Khi
ấy các Tỳ-kheo bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, trong quá khứ Ma vương Ba-tuần não hại
Ngài như thế nào? Cúi xin Thế Tôn vì chúng con nói rõ cho.
Đức
Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
–Ta nhớ trong quá khứ có một con sông tên là
Ba-lợi-da-đa (nhà
Tùy dịch là Độ Bỉ Tiết).
Thuở ấy bên cạnh dòng sông này có một người
thợ kết tràng hoa. Người này có một vườn hoa
bên cạnh sông. Dưới dòng sông này, lúc bấy giờ
có một con rùa, theo nước trồi lên, bò đến vườn
hoa tìm thức ăn. Nơi nào rùa bò qua thì nơi đó bị
giậm đạp hư nát. Khi ấy, chủ vườn hoa thấy nơi
nào rùa này tìm thức ăn thì nơi ấy bị giậm nát
nên tìm cách bắt con rùa. Sau khi bắt được, đựng
rùa trong một giỏ hoa chờ ngày giết ăn thịt. Lúc
ấy rùa nghó thế này: “Ta phải làm sao? Dùng cách
gì, hiểu biết gì thoát khỏi nạn này?.” Nó nghó kế
thế này: “Ta có thể dối gạt chủ vườn hoa.”

Nghó
như vậy rồi, nó hướng về chủ vườn hoa nói kệ:
Ta
từ nước lên thân dính bùn
Ông
nên rửa sạch giỏ đựng hoa
Thân
ta dính bùn chẳng được sạch
E
sợ dơ đến giỏ cùng hoa.
Bấy
giờ chủ vườn hoa suy nghó: “Hay thay! Con rùa này
bảo ta những lời tốt đẹp. Ta không được không
nghe lời. Ta nên rửa sạch nó, chớ nên để bùn
làm dơ giỏ hoa ta.” Nghó như vậy rồi, tay liền nắm
lấy con rùa, đem đến mé nước để rửa. Người
này đặt con rùa trên tảng đá, rồi múc nước
rửa. Khi ấy con rùa dùng hết sức mạnh, bỗng lao sâu trong nước.
Khi
người thợ kết tràng hoa thấy rùa lặn sâu vào
trong nước, nên nghó thế này: “Lạ thay! Con rùa này
có tài gạt ta như vậy. Ta nên lừa gạt lại con rùa
này ra khỏi nước.”
Khi
ấy người thợ kết tràng hoa hướng về con rùa, nói kệ:
Rùa
hiền lắng nghe ý ta nói
Thân
thuộc của ngươi có rất nhiều
Ta
kết tràng hoa đeo cổ ngươi

Mặc
ngươi trở về chúng vui mừng.
Khi
ấy rùa suy nghó: “Người thợ kết tràng hoa này
dối gạt ta, vì hiện giờ mẹ ông ta lâm trọng bệnh
nằm tại giường. Chị ông đi hái hoa kết thành
tràng, sắp đem đi bán để nuôi sống, mà nay ông ta
nói lời như vậy, nhất định là dối gạt ta để ăn
thịt, nên lừa gạt ta ra khỏi nước mà thôi!”
Khi
ấy rùa nói kệ với người kết hoa:
Nhà
ông nấu rượu họp người thân

Sắm
các món ăn đủ mùi vị
Ông
về trong nhà nói thế này:
Thịt
rùa nấu xong canh thượng hạng.
Bấy
giờ Đức Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo, các ông phải biết, con rùa lao vào trong
nước lúc ấy tức là Ta ngày nay. Người thợ kết
tràng hoa thuở nọ là ma Ba-tuần ngày nay. Khi ấy ma
Ba-tuần gạt Ta mà Ta không lầm kế. Nay lại muốn dối
gạt Ta, làm sao mà gạt được.
Lúc
bấy giờ các vị Tỳ-kheo lại bạch Phật:
–Thưa Đức Thế Tôn, Hy hữu thay! Thật khó nghó bàn, oai
thế của Ma vương Ba-tuần rất mạnh, thống lãnh Dục
giới, dùng bao nhiêu kế để dối gạt Thế Tôn mà
vẫn không làm động đến chỗ ngồi của Ngài.
Nghe
chư Tỳ-kheo nói lời này rồi, Đức Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Các ông phải biết, chẳng phải chỉ ngày nay ma Ba-tuần đem
thế lực muốn dối gạt Ta, mà trong quá khứ cũng
vậy, không dối gạt Ta được.
Khi
ấy các vị Tỳ-kheo liền bạch Phật:
–Hay thay! Thưa Thế Tôn, việc ấy như thế nào? Cúi xin vì
chúng con kể rõ ràng.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn bảo các vị Tỳ-kheo:
–Ta nhớ vào thời quá khứ ở đại dương nọ có một
con rồng khổng lồ có người vợ đang mang thai. Bỗng
nhiên, con rồng cái chửa này thèm ăn tim khỉ. Vì lý
do ấy mà thân thể nó ốm gầy, da dẻ vàng vọt, tê
liệt, nằm trăn trở, run rẩy chẳng an.
Bấy
giờ con rồng đực thấy vợ ốm gầy, mất nhan sắc
như vậy, nên hỏi vợ:
–Hiền thê, em đau bệnh gì? Thèm ăn những gì? Sao anh chẳng
nghe nói. Vì sao như vậy?
Lúc
ấy rồng cái im lặng không đáp. Rồng chồng lại nói:
–Tại sao em không trả lời?
Rồng
vợ nói với rồng chồng:
–Nếu anh cho phép em tùy ý nói thì em sẽ nói. Nếu anh
không đồng ý thì em không dám nói.
Rồng chồng lại nói:
–Em nói thử xem. Nếu thấy có lý, anh sẽ đem mọi phương
tiện tìm cho được.
Rồng
vợ liền thưa với chồng:
–Em đang thèm ăn tim khỉ, anh có thể tìm được không?
Rồng chồng liền đáp:
–Điều em muốn, việc này thật khó. Vì sao? Vì chúng ta ở
trên mặt nước trong đại dương, còn khỉ thì ở
trên cây, nơi rừng núi. Làm sao có thể tìm được.
Rồng vợ nói:
–Không biết tại sao em muốn ăn tim khỉ như vậy. Nếu không
tìm ra tim ấy, thì sẽ bị sảy thai và chẳng bao lâu
nữa em cũng bỏ mạng.
Khi
ấy, rồng chồng lại bảo vợ:
–Này hiền thê, em nên tạm thời chịu đựng. Anh nay sẽ tìm
kiếm. Nếu việc này thành công, thật là điều không
thể nói, anh và em vui sướng vô cùng.
Khi
ấy rồng đực từ dưới biển vọt lên bờ, thấy
cách bờ biển chẳng bao xa có một đại thọ tên là
Ưu-đàm-bà-la (nhà Tùy dịch là Cầu Nguyện).
Thuở ấy trên cây này có một con khỉ lớn đang hái
trái ăn. Thấy con khỉ ngồi ăn trên cây, rồng lần
hồi đi đến dưới gốc cây. Khi đến nơi nó đem lời
hoa mỹ cám dỗ và hỏi thăm:
–Lành thay! Lành thay! Đại ca ở trên cây này làm việc gì?
Có cực nhọc, khổ sở lắm không? Tìm thực phẩm
có dễ dàng không? Có mỏi mệt bệnh tật gì chăng?
Khỉ trả lời:
–Thưa nhân giả, tôi đang không bị khổ não.
Rồng lại hỏi:
–Anh ở đây lấy thức ăn uống ở đâu?
Khỉ trả lời:
–Tôi ở trên cây Ưu-đàm-bà-la và ăn quả của nó.
Rồng lại nói với khỉ:
–Tôi thấy anh, lòng hớn hở tràn ngập cả thân, không
thể tự chế. Tôi muốn cùng anh kết làm bạn tốt
cùng ái kính lẫn nhau, anh nên nhận lời tôi, cần gì
phải ở đây. Lại nữa, cây này quả ít, không
được nhiều, tại sao anh lại chịu ở nơi đây? Xin
anh vui lòng xuống đây theo tôi, tôi sẽ đưa anh qua
bờ biển, nơi đó có khu rừng lớn, cây cối um
tùm, quả Lê-câu, quả Na-ta, quả Trấn đầu ca… của
vô lượng vô số cây.
Khỉ nói:
–Tôi làm sao qua được bên kia? Biển thì rộng, nước thì
sâu, thật khó lội qua. Tôi phải làm gì để bơi qua được.
Khi
ấy rồng lại bảo khỉ:
–Tôi dùng lưng để chở anh, đưa anh qua đến bờ bên kia.
Anh nay chỉ có việc là xuống cây, cỡi lên lưng tôi.
Lúc
ấy con khỉ tâm không bình tónh, nhỏ hẹp, thấp hèn,
ngu si, hiểu biết cạn cợt, nghe lời đường mật của
rồng trong lòng hớn hở, nên từ trên cây leo xuống
cỡi trên lưng rồng muốn đi theo rồng. Rồng nọ thầm
nghó: “May lắm, may lắm! Ý muốn của ta nay đã thành
công”, nên cùng nhau đi về chỗ của mình. Thân rồng
và khỉ đều ngập trong nước.

Khi ấy khỉ hỏi rồng:
–Này thân hữu, vì cớ gì bỗng nhiên ngập trong nước?
Rồng liền đáp:
–Người không biết sao?
Khỉ hỏi:
–Việc ấy thế nào? Muốn làm gì đây?
Rồng liền đáp:
–Vợ ta có mang, nó thèm muốn ăn trái tim khỉ. Vì lý do
đó ta đưa ngươi đến đây.
Bấy
giờ khỉ suy nghó: “Ta đang gặp điều chẳng may, bất
lợi vô cùng, tự chuốc lấy cái chết vào thân.
Ôi thôi! Ta phải làm cách gì mau thoát tai nạn này
khỏi mất thân mạng?” Rồi nó lại nghó: “Phải gạt
con rồng này mới được.”

Thầm
nghó như vậy rồi, nó lại nói với rồng:
–Này anh bạn lành nhân từ, trái tim tôi còn để lại
trên cây Ưu-đàm-bà-la, không mang theo đây. Tại sao
lúc ấy bạn không nói đúng sự thật cho ta biết
là: “Ta đang cần tim ngươi”, để lúc ấy ta mang
theo. Bạn nên quay trở lại để ta lấy tim, rồi sẽ trở về.
Khi
ấy rồng nghe khỉ nói lời như vậy, cả hai đều ngoi
lên khỏi mặt nước. Thấy rồng sắp vượt khỏi mặt
nước, gần bên bờ, khỉ phấn khởi, nỗ lực nhảy
vọt thật nhanh, chuyển hết sức lực từ trên lưng
rồng nhảy sang mặt đất, rồi phóc lên trên đại
thọ Ưu-đàm-bà-la.
Rồng
ở dưới gốc cây chờ giây lâu, thấy con khỉ lẩn
trốn không xuống, nên nói với khỉ:
–Này anh bạn lành thân mật! Anh mau xuống đây cùng tôi về nhà.
Con
khỉ lặng thinh không chịu leo xuống. Thấy khỉ ở mãi
không chịu xuống, rồng nói kệ:
Anh
khỉ bạn hiền đã lấy tim
Xin
anh trên cây mau leo xuống
Tôi
sẽ đưa anh đến rừng kia
Là
nơi đầy dẫy quả cùng hoa.
Bấy
giờ con khỉ nghó: “Con rồng này thật vô trí.” Nghó
như vậy rồi, khỉ hướng về con rồng nói kệ:
Mưu
kế anh rồng tuy cao rộng
Nhưng
mà tâm lượng quá hẹp hòi
Anh
nên chín chắn tự nghó lại
Tất
cả mọi loài, ai không tim.
Rừng
kia tuy cây trái sum suê
Kể
cả Am-la cùng quả ngọt
Thật
ra, ta nay không muốn đến

Ta
thà ở đây ăn Ưu-đàm.
Bấy
giờ Đức Phật bảo các thầy Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo phải biết, con khỉ thuở ấy là Ta ngày
nay. Con rồng thuở nọ nay là ma Ba-tuần vậy. Thuở ấy
ma Ba-tuần vẫn đem lời dối trá để gạt Ta mà không
được. Huống ngày nay muốn đem việc năm dục thế
gian mà dụ dỗ Ta, đâu có thể làm rung động chỗ
ngồi!
Đức
Phật nói lời này rồi, các thầy Tỳ-kheo lại bạch Phật:
–Thế Tôn thật hy hữu! Thế Tôn quá ư đặc biệt, không
thể nghó bàn. Tại sao ma Ba-tuần đem ma quân hình dạng
xấu xí khác nhau đến bên Như Lai mà Như Lai quán sát
biết rõ từng việc?
Bấy
giờ Đức Phật bảo các thầy Tỳ-kheo:
–Các Tỳ-kheo phải biết, chẳng những ngày nay Ma vương đem
đại quân với hình dạng xấu xí này đến bên Ta,
mà Ta cũng quán biết rõ.
Các
Tỳ-kheo bạch Phật:
–Đức Thế Tôn thật hy hữu, việc này như thế nào? Xin
Ngài kể lại, chúng con muốn nghe.
Khi
ấy Đức Thế Tôn bảo các vị Tỳ-kheo:
–Ta nhớ thuở xưa có một người thợ săn biết khu
rừng nọ có nhiều chim thường tụ tập đến đó.
Ông ta đến đấy dựng một lều cỏ, dùng đủ loại
cành cây phủ lên lều, rồi ẩn thân ngồi trong lều
ấy. Khi ấy các loài chim cho đây là cành cây thật,
nên chúng bay đậu trên cành này. Tên thợ săn
thấy chim đậu trên túp lều rồi, lần hồi giết
chúng bằng cách bắn hoặc chụp lấy. Khi ấy, có một
con chim khác thấy túp lều này nên suy nghó: “Túp
lều này di động được mọi nơi, còn bao nhiêu cây
khác lại đứng yên một chỗ, nhất định trong lều
này chẳng phải trống không!” Biết như vậy, nó bay
lánh xa túp lều nên không bị thợ săn bắt, mà nói kệ:
Ta
thấy tất cả cây trong rừng
Như
cây A-thuyết, Tỳ-ê-la
Cây
A-lê-la và Diêm-phù
Cây
Vô-chỉ La-ba-chân-đầu
Đều
dừng đứng yên tại một chỗ
Khi
mọc đến nay không di động,
Cây
này di chuyển khắp mọi nơi
Nhất
định trong đó chẳng trống không
Hoặc
là ác vật ở bên trong.
Ta
hãy cấp tốc bỏ rừng này
Trong
tâm ta rất là ngờ vực
Hoặc
là điều ác không từ mẫn
E
rằng trong đó sát hại ta.
Lại
ta thuở trước ở tha phương
Đã
từng bị lưới bay đến đây
Người
trí biết rồi nên xa lánh.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
–Các thầy phải biết, con chim thuở ấy chính là Ta ngày
nay. Người thợ săn kia là ma Ba-tuần. Thuở ấy ông
ta làm hình dạng đáng sợ muốn sát hại Ta, lúc ấy
Ta vẫn khám phá ra. Ngày nay ma Ba-tuần lại đem ma quân
hình dạng xấu xí đáng sợ đến bên Ta, Ta cũng biết từ lâu.
Lúc
ấy Đức Thế Tôn nói kệ:

Người
đời suy nghó chẳng sâu xa
Làm
sao chứng được pháp thượng nhân?
Ta
nay bằng tư duy thù thắng
Thoát
được ràng buộc, chứng vô vi.

<詞 id="50096278">Phẩm 35: HAI THƯƠNG GIA CÚNG PHẬT (Phần 1)</詞>
Khi
Đức Thế Tôn mới thành đạo, ngồi kiết già dưới
gốc cây Bồ-đề bảy ngày đêm không đứng dậy,
lấy an lạc giải thoát làm thức ăn. Sau khi trải qua
bảy ngày, Ngài nhất tâm chánh niệm, xuất khỏi
chánh định, ngồi nơi tòa Sư tử, đêm đầu tiên
Ngài quán sát mười hai nhân duyên: từ chi cuối
quán sát đến chi đầu, rồi từ chi đầu quán sát
đến chi cuối. Khéo nghó, khéo quán sát, thấy rõ
không khác, nhân nơi chi này sinh ra chi kia, nhân có
chi kia mới có chi này. Nghóa là duyên vào vô minh
mới có các hành, duyên vào các hành mới có
thức, duyên vào thức mới có danh sắc, duyên vào
danh sắc mới có lục nhập, duyên vào lục nhập mới
có xúc, duyên vào xúc mới có thọ, duyên vào thọ
mới có ái, duyên vào ái mới có thủ, duyên vào
thủ mới có hữu, duyên vào hữu mới có sinh,
duyên vào sinh mới có các khổ lão, bệnh, tử, ưu bi, khổ não.

Đức
Thế Tôn biết các pháp này rồi, lại nói kệ:
Người
tu phạm hạnh quán các pháp
Thì
biết các pháp là tương sinh
Nếu
biết các pháp nhân duyên sinh
Thì
biết các pháp nhân duyên có.
Đức
Thế Tôn vào nửa đêm ấy quán mười hai pháp nhân
duyên, quán từ chi ban đầu cho đến chi cuối cùng,
rồi chí tâm không thất niệm, không tán loạn, khéo
quán sát, khéo suy nghó ngược lại: do không có chi
kia thì chi này không có, do chi kia diệt nên chi này
tự diệt. Nghóa là vô minh diệt thì hành tự diệt,
hành diệt thì cho đến sinh, lão, bệnh, tử, ưu bi,
khổ não tất cả đều diệt.

Khi
ấy Đức Thế Tôn quán biết các pháp này rồi,
Ngài liền nói kệ:
Người
tu phạm hạnh quán các pháp
Thì
biết các pháp nhân duyên sinh
Nếu
biết các pháp nhân duyên sinh
Thì
biết các pháp nhân duyên diệt.
Đức
Thế Tôn vào nửa đêm ấy quán mười hai nhân
duyên, quán từ chi cuối cùng đến chi ban đầu, không
thất niệm, không tán loạn, khéo suy nghó, khéo quán
sát cái kia đã sinh thì sinh cái này, nhân có cái
kia nên có cái này. Cái kia không thì cái này cũng
không, cái kia diệt thì cái này cũng diệt. Nghóa là
duyên vô minh thì hành sinh, duyên các hành rồi thì
tất cả các chi: sinh, lão, bệnh, tử, ưu bi, khổ não
đều tương sinh. Chi kia không sinh thì chi này cũng
không. Chi kia diệt rồi thì chi này cũng diệt.
Khi
ấy Đức Thế Tôn biết sự thật này rồi, Ngài nói kệ:
Như
người phạm hạnh quán thế gian
Liền
biết tương sinh cho đến diệt
Đã
phá ma quân lập đạo tràng
Như
mặt trời chiếu sáng hư không.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn từ nơi tòa Sư tử đứng dậy
rời cây Bồ-đề chẳng bao xa, Ngài lại ngồi kiết
già bất động trong bảy ngày, lấy hạnh giải thoát
làm niềm an lạc. Trong bảy ngày ở bên cạnh cây
Bồ-đề, chăm chú quán sát, mắt không nhắm, Ngài
nghó thế này: “Ta ở nơi đây diệt cùng tận vô
biên phiền não, đã xả bỏ gánh nặng!”
Sau
khi trải qua bảy ngày chánh niệm, chánh tri, Ngài ra khỏi Tam-muội.

Về
sau có người ở nơi Ngài ngồi quán sát, bên cạnh
Bồ-đề này, xây một ngôi tháp, đặt tên là tháp
Không nháy mắt và nói kệ:
Ở
đạo tràng này diệt các khổ
Lại
ngồi nơi đây quán tòa kia
Đạt
được sở nguyện đến bờ giác
Ta
chứng Bồ-đề tại nơi đây.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn từ tháp Không nháy mắt đứng
dậy, ung dung đi đến Ma-lê-chi (nhà Tùy dịch là
Dương Diệm) nơi đi kinh hành. Sau khi đi kinh hành
rồi, Ngài ngồi kiết già trải qua bảy ngày thọ
hưởng niềm vui giải thoát. Trải qua bảy ngày rồi,
chánh niệm, chánh tri, Ngài ra khỏi Tam-muội. Ngay lúc
ấy có Long vương Ca-la (nhà Tùy dịch là Hắc Sắc)
đến trước Đức Phật, đảnh lễ dưới chân
Ngài rồi lui đứng về một bên, bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, tại cung điện này, thuở xưa con đã từng
cúng dường chư Phật trong quá khứ. Chư Phật vì
thương xót con nên đều nhận lấy và ở nơi cung
điện này. Chư Phật đó là Đức Thế Tôn
Câu-lưu-tôn, Đức Thế Tôn Câu-na-hàm Mâu-ni và
Đức Thế Tôn Ca-diếp. Ngày nay gặp Thế Tôn, lành
thay! Thật đúng lúc. Xin Ngài thương xót con, ở nơi
đây một thời gian ngắn. Tại sao như vậy? Vì con đã
đem cung điện này cúng dường ba Đức Phật trong quá
khứ. Ngày nay đến Thế Tôn là vị thứ tư vì con mà
nhận lấy cung điện này, tức gọi là “cung điện
đầy đủ công đức của con được bốn Đức Phật
nhận lấy.”
Lúc
ấy Đức Thế Tôn nhận lời Long vương Ca-la, vào
trong cung điện ngồi kiết già, trải qua bảy ngày an
định không động, hưởng thọ niềm vui giải thoát.
Đức
Thế Tôn trải qua bảy ngày chánh niệm, chánh tri rồi
ra khỏi Tam-muội, bảo Đại long vương Ca-la:
–Này Long vương, ông đến với Ta thọ pháp Tam quy: Phật…
và ngũ giới. Ông sẽ hưởng thụ đại an lạc mãi mãi.
Long
vương Ca-la liền bạch Phật:
–Xin vâng lời Đức Phật dạy, tâm không chống trái, con
theo lời Thế Tôn đã bảo.
Long
vương Ca-la nghe lời Đức Phật dạy như vậy rồi,
liền chắp tay hướng về Đức Phật lãnh thọ ba pháp
Tự quy y: quy y Phật, quy y Pháp, quy y Tăng, rồi lãnh
thọ năm giới cấm, là cận sự nam đầu tiên trong
thế gian. Trong loài súc sinh, tự nói ba pháp Tam quy
và ngũ giới, đó là Long vương Ca-la.
Thuở
ấy, lại có một Long vương khác tên là
Mục-chân-lân-đà, đang hướng về chỗ Đức Phật.
Khi đã đến nơi, Long vương lễ dưới chân Đức
Phật rồi lui về một bên. Sau khi đứng về một bên,
Long vương bạch Phật:
–Thưa Đức Thế Tôn, cung điện này của con, thuở xưa đã
từng cúng dường tất cả chư Phật. Quý Ngài nhận
lấy và ở trong đó. Chư Đức Phật đó là Đức
Thế Tôn Câu-lưu-tôn, Đức Thế Tôn Câu-na-hàm
Mâu-ni và Đức Thế Tôn Ca-Diếp. Hay thay! Ngày nay
gặp được Thế Tôn, xin cũng vì con nhận lấy cung
điện này, thì con sẽ được bốn Đức Phật Chánh
Đẳng Chánh Giác thọ nạp cung điện này, con sẽ được
lợi ích hoàn toàn.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn tùy thuận Long vương
Mục-chân-lân-đà nhận lấy cung điện. Ngài ngồi
kiết già trong cung điện này trải qua bảy ngày không
đứng dậy, để hưởng niềm vui giải thoát. Trong
thời gian bảy ngày này, trên hư không kéo mây tuôn
mưa, thổi cơn gió rất lạnh, mưa suốt bảy ngày không
ngớt, không khí trở thành giá lạnh. Khi ấy Long
vương Mục-chân-lân-đà ra khỏi cung điện, hiện thân
to lớn, cuộn thành bảy ngày vòng che chở Đức
Phật, lại hiện bảy đầu cúi xuống làm chiếc lọng
lớn che trên đầu Đức Phật. Tâm Long vương nghó
thế này: “Chẳng để thân Thế Tôn bị gió rét
lạnh và bụi bặm dính vào. Cũng đừng để các
loài trùng, muỗi mòng chích Thế Tôn.”
Đã
qua bảy ngày, bấy giờ trời trong sáng không có mây
mù, Đức Thế Tôn chánh niệm chánh trí ra khỏi
Tam-muội. Khi ấy Long vương Mục-chân-lân-đà thu hình
rồng, hiện hình Bà-la-môn trẻ tuổi, đứng trước
Phật, chắp tay lễ sát đất, bạch Phật:
–Vừa rồi không phải con muốn nhiễu loạn Như Lai, con hiện
hình rồng cuộn quanh Như Lai bảy vòng, lại hiện bảy
đầu che trên đảnh Như Lai là muốn Như Lai được an
ổn, chỉ sợ Thế Tôn bị gió nước thấm lạnh, đất
bụi dính vào người, cùng côn trùng, muỗi mòng
chích vào thân. Bạch Đức Thế Tôn, do con nghó như
vậy nên mới che phủ Thế Tôn.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn vì nhân duyên này, tự nói kệ tán thán:
Biết
đủ tịch định rất an lạc
Biết
đủ quán sát rất sâu xa
An
lạc không phiền não trong đời
Lại
không sát hại các chúng sinh.
Nếu
muốn ở đời thật an lạc
Tất
cả tham dục phải xa lìa
Xả
bỏ ngã mạn, tánh kiêu căng
Vui
này tối thắng rất an lạc
Bao
nhiêu dục lạc ở nhân gian
Nếu
bỏ được hết không còn ái
Vui
đời so sánh với vui đạo
Đạo
mười sáu phần, đời không một.
Khi
Đức Thế Tôn nói kệ này rồi, bảo Long vương Mục-chân-lân-đà:
–Đại vương hãy đến đây thọ pháp Tam quy và Ngũ giới.
Đại vương sẽ mãi mãi thọ hưởng an lạc.
Long
vương Mục-chân-lân-đà bạch Phật:
–Đúng như lời Thế Tôn đã dạy, con luôn tuân theo.

Mục-chân-lân-đà
nghe lời dạy của Đức Phật, liền đến bên Đức
Thế Tôn thọ pháp Tam quy và Ngũ giới.
Khi
Đức Thế Tôn còn tu Bồ-tát hạnh, có một người
chăn dê, trong thời gian sáu năm Bồ-tát tu khổ
hạnh, người này đối với Đức Thế Tôn đem tâm
thanh tịnh, tôn trọng cung kính cúng dường, lại đem
sữa dâng cúng Thế Tôn và bẻ cành Ni-câu-đà cắm
che mát Thế Tôn. Khi ấy cành cây này biến thành
đại thọ, người chăn dê này tùy theo nhân duyên
thiện căn tín tâm ít nhiều này, sau khi qua đời sinh
lên cõi trời Đao-lợi làm Thiên tử, có đại oai
lực thần thông tự tại. Người chăn dê sau khi sinh
lên cõi trời, lại suy nghó: “Ta nay được quả báo,
do nghiệp nhân gì mà được thân này?” Lại nghó:
“Nhớ thuở xưa khi Đức Thế Tôn còn là Bồ-tát,
ta đích thân tạo nghiệp như thế này: Khi Bồ-tát tu
khổ hạnh, ta đem sữa dâng cúng cho Ngài. Nơi Ngài
ngồi, ta bẻ cành Ni-câu-đà cắm vào đất để che
mát Bồ-tát. Nhờ thiện nghiệp đó, ta nay được
quả báo vi diệu này.” Thiên tử lại nghó thế này:
“Nhờ khi Đức Thế Tôn còn là Bồ-tát, ta gần
gũi cúng dường nên nay được quả báo này. Ta cắm
cành cây Ni-câu-đà che mát Đức Thế Tôn, nên nay
được quả báo và có những thần thông vô ngại
này. Huống chi ngày nay Đức Thế Tôn đã chứng quả
Vô thượng Bồ-đề, Ngài vì ta mà trở lại nghỉ
mát dưới bóng cây này.”
Vào
nửa đêm, thân phóng hào quang rực rỡ, chiếu sáng
đến cây Bồ-đề, Thiên tử với ánh sáng cõi
trời ấy đi đến chỗ Đức Phật. Đến nơi, vị ấy
đảnh lễ dưới chân Phật rồi lui về một bên. Khi
ấy Thiên tử liền bạch Phật:
–Hay thay, Thế Tôn! Cúi xin Thế Tôn vì thương xót con,
nhận cây này, được an lạc theo ý muốn.
Khi
ấy Đức Thế Tôn vì thương xót Thiên tử, nhận
cây Ni-câu-đà mà thuở xưa người chăn dê đã
cắm vào đất. Nhận lời rồi, Ngài ngồi kiết già
bất động dưới cây này, trải qua bảy ngày để
cảm thọ sự giải thoát an lạc.
Sau
khi trải qua bảy ngày, Ngài chánh niệm chánh tri, ra
khỏi Tam-muội, bảo Thiên tử:
–Này Thiên tử, lại đây! Đến bên Ta thọ lãnh pháp Tam
quy và Ngũ giới. Người sẽ thọ hưởng an lạc lâu dài.
Thiên
tử thọ ba pháp Tự quy y và Ngũ giới rồi, trong
thế gian. Đây là vị trời đầu tiên được Đức
Phật trao cho ba pháp Quy y và Ngũ giới, làm người
Ưu-bà-tắc. Tiền thân vị này là người chăn dê,
do cúng dường cây, sữa… cho Bồ-tát, nên được
quả báo thân chư Thiên.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096279">QUYỂN 32</卷>
<詞 id="50096280">Phẩm 35: HAI THƯƠNG gia CÚNG PHẬT (Phần 2)</詞>
Bấy
giờ Đức Thế Tôn từ rừng “Người chăn dê
trồng cây” đứng dậy, ung dung đi dần đến một khu
rừng phía dưới, tên là Sai-lê-ni-ca (nhà
Tùy dịch là rừng Chảy sữa).
Đến khu rừng này, Ngài ngồi kiết già trải qua bảy
ngày, vì muốn thọ an lạc giải thoát. Trải qua bảy
ngày, Ngài xuất định, chánh niệm chánh tri. Đức
Thế Tôn trải qua bảy lần bảy ngày như vậy là do
có sức thiền định an trụ liên tục. Được nàng
Thiện sinh, con chủ thôn nọ cúng cháo sữa, Ngài chỉ
thọ dụng một lần rồi sau đó không ăn gì nữa và
sống đến ngày hôm nay.
Thuở
ấy, ở phía Bắc xứ Ấn độ có hai thương chủ, một
người tên là Đế-lê-phú-sa (Tùy dịch là Hồ Qua).
Người thứ hai tên là Bạt-lê-ca (Tùy
dịch là Kim Đỉnh).
Hai thương chủ này có nhiều trí tuệ, ngay thẳng, chín
chắn. Hai người này từ Trung Ấn độ xuất phát,
với nhiều hàng hóa, chở đầy năm trăm xe, rất
thuận lợi. Khi ấy, hai thương chủ từ Trung Ấn quay
trở về Bắc Ấn. Trên con đường trở về phải đi
qua khu rừng Sai-lê-ni-ca, cách đó không xa, đoàn lái
buôn tuần tự đi tới.
Nhóm
thương chủ ấy có một con trâu được huấn luyện
đặc biệt, luôn luôn đi trước đoàn xe. Chỗ nào
có chướng ngại khủng bố thì con trâu được huấn
luyện tốt này, dù có đánh đập, lấy dây cột kéo
cũng không chịu đi.
Bấy
giờ ở rừng Sai-lê-ni-ca có vị thần giữ rừng. Vị
thần này ẩn thân giữ hai con trâu đã được huấn
luyện, đứng yên không cho tiến bước. Hai thương
chủ đều cầm cọng sen xanh đánh hai con trâu này, nó
vẫn không chịu đi. Năm trăm cỗ xe khác đều đứng
yên, bánh xe cũng không di chuyển, các dây đai đều
tự đứt đoạn, còn bao nhiêu những biến đổi kỳ
lạ không tốt như càng, ách, trục, chốt, bầu, tăm,
thành, thùng, dây cổ, móc câu, hoặc gãy, hoặc vỡ,
hoặc nát, hoặc rách…
Lúc
ấy hai thương chủ Đế-lê và Bạt-lê-ca hết sức
sợ hãi, vô cùng khổ não, toàn thân dựng chân
lông, bàn với nhau:
–Chúng ta đang gặp phải tai họa khác thường và chịu lấy
tai ương gì đây!
Hai
người rời cách xe vài ba bước, chắp tay trên đầu
đảnh lễ tất cả chư Thiên, tất cả thần linh, đứng
yên chí tâm khấn vái: “Nguyện xin tất cả những
tai ương kỳ lạ khủng bố ngày hôm nay của hai con sớm
được tiêu diệt, mau được điều lợi ích an ổn
tốt đẹp.” Bấy giờ Thần thủ hộ khu rừng hiện
nguyên hình, an ủi hai thương chủ:
–Này các thương chủ, chớ nên sợ hãi, các ông ở đây
hoàn toàn không có tai ương hiểm họa. Này các
thương chủ, ở đây chỉ có Đức Như Lai Thế Tôn
Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, mới thành Phật
Vô thượng Bồ-đề, đang ở trong rừng này. Từ khi
Ngài thành đạo đến nay, trải qua đúng bốn mươi
chín ngày chưa từng ăn uống. Này các thương chủ,
nếu thấy đúng lúc, hai người nên đi đến chỗ Đức
Vô Thượng Chánh Giác, đem bánh bột sữa mật đến
cúng dường trước tiên. Các ông sẽ được an
lạc, nhiều sự lợi ích lớn mãi mãi.
Hai
thương chủ nghe lời Thần hộ rừng nói như vậy, bạch:
–Như lời Thần dạy, chúng con xin làm theo.
Hai
thương chủ mỗi người đem bánh bột sữa mật cùng
một số thương nhân đồng đi đến chỗ Đức Phật.
Khi gần đến nơi, hai thương chủ từ xa trông thấy
Đức Phật dung nghi đoan chánh khả ái, trong thế gian
không ai sánh bằng, cũng như các vì sao trên bầu
trời, các tướng trang nghiêm trên thân. Thấy rồi
đem tâm rất kính trọng, lòng tin thanh tịnh, họ hướng
đến trước Thế Tôn. Khi đến nơi, họ lễ dưới
chân Đức Phật rồi, lui đứng về một bên. Khi ấy
hai thương chủ đồng bạch Đức Phật:
–Nguyện Đức Thế Tôn vì thương xót chúng con mà nhận lấy
bánh bột sữa mật ngon sạch này.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn suy nghó: “Thuở xưa tất cả chư
Phật Thế Tôn Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác
đều có thọ trì bát hay không?” Trong tâm Thế Tôn
liền biết: “Tất cả chư Phật Thế Tôn Vô Thượng
Chánh Đẳng Chánh Giác đều thọ trì bát.”
Khi
ấy Thế Tôn lại nghó: “Ta nay phải dùng bát gì để
nhận bột sữa mật của hai thương chủ này?” Khi Thế
Tôn muốn nhận bát, thì bốn vị Thiên vương đều từ
bốn phương cấp tốc cùng mang bốn bình bát bằng vàng
bay đến chỗ Đức Phật. Đến nơi, bốn vị đảnh lễ
dưới chân Đức Phật rồi lui đứng một bên. Khi
bốn vị Thiên vương đứng về một bên, liền đem bốn
bát bằng vàng dâng lên Thế Tôn, bạch:
–Cúi xin Thế Tôn thương xót chúng con, nhận bát này để
đựng bột sữa mật của hai vị thương chủ, để
chúng con được nhiều an vui, lợi ích lớn lâu dài.
Đức
Thế Tôn không nhận, vì người xuất gia không nên
chứa dùng bát bằng vàng. Bốn vị Thiên vương bỏ
bốn bát bằng vàng, lại đem bốn bát bằng bạc dâng
cúng Thế Tôn và bạch:
–Thưa Thế Tôn, Ngài có thể dùng bát này đựng thức
ăn để chúng con được nhiều an vui, lợi ích lớn lâu dài.
Thế Tôn không nhận.
Như
vậy, bốn vị Thiên vương lại đem bốn bát bằng pha
lê, Thế Tôn cũng không nhận.
Như
vậy, bốn vị Thiên vương lại đem bốn bát bằng lưu
ly, Thế Tôn cũng không nhận.
Như
vậy, bốn vị Thiên vương lại đem bốn bát bằng ngọc
bảo mà Thế Tôn cũng không nhận.
Như
vậy, bốn vị Thiên vương lại đem bốn bát bằng mã
não, Thế Tôn cũng không nhận.
Kế
đến, bốn vị Thiên vương lại đem bốn bát bằng xa
cừ dâng cúng Thế Tôn. Thế Tôn lại cũng không
nhận bốn bát này.
Khi
ấy, Tỳ-sa-môn vương thuộc phương Bắc, nói với ba
vị Thiên vương kia:
–Ta nhớ thuở xưa chư Thiên màu xanh đem bát bằng đá
đến hiến dâng cho chúng ta và thưa với chúng ta:
“Quý Ngài có thể đựng thức ăn trong bát đá
này mà ăn.” Lại lúc đó có một Thiên tử khác
tên là Tỳ-lô-giá-na thưa với chúng ta: “Quý vị
nhân giả Thiên vương cẩn thận, chớ nên đựng đồ
ăn trong bát này mà ăn. Quý nhân giả chỉ có thể
cùng cúng dường như cúng dường tháp vậy. Tại
sao? Đời tương lai sẽ có một Đức Như Lai ra đời,
tên của Đức Như Lai là Thích-ca Mâu-ni. Lúc ấy quý
nhân giả nên đem bốn bát đá này dâng cúng cho
Ngài.” Các nhân giả Thiên vương, nay đã đến lúc
chúng ta đem bốn bát ấy dâng cúng cho Thế Tôn.
Bấy
giờ bốn vị Thiên vương trấn bốn phương, đều đem
theo quyến thuộc chung quanh, vội đi vào cung điện của
mình, mỗi vị lấy một cái bát đá màu xanh biếc đẹp
đẽ, thoa các thứ hương thơm vào bát rồi đựng
đầy các thứ hoa trời, lại đem tất cả âm nhạc
cõi trời cúng dường chiếc bát này, hướng về
chỗ Đức Phật. Sau khi đến nơi, họ đồng đem bốn
bát dâng cúng Thế Tôn, bạch:
–Cúi xin Đức Thế Tôn nhận chiếc bát này, dùng bát này
để đựng bánh bột sữa mật của hai thương chủ.
Xin Ngài thương xót chúng con, để cho chúng con được
nhiều điều lợi ích an lạc lâu dài.
Bấy
giờ Thế Tôn lại nghó: “Bốn vị Thiên vương này
đem lòng tin thanh tịnh cúng cho Ta bốn cái bát, Ta
không thể dùng cả bốn cái. Nếu Ta nhận bát một
người thì ba người còn lại sẽ giận. Nếu Ta nhận
bát hai người, thì hai người còn lại sẽ giận. Nếu
ta nhận bát ba người thì một người còn lại sẽ
giận. Ta hãy nhận bốn bát rồi đem sức thần thông
biến thành một bát.”
Lúc
ấy Đức Thế Tôn nhận bát của Thiên vương
Đề-đầu-lại-tra rồi nói kệ:
Khéo
cúng Thế Tôn bình bát tốt
Người
quyết sẽ thành diệu pháp khí
Đã
cúng cho Ta bát thanh tịnh
Quyết
tăng trí tuệ, tâm chánh niệm.
Đức
Thế Tôn cũng nhận bát của Thiên vương
Tỳ-lâu-lặc-xoa thọ nhận một bát, rồi nói kệ:
Ta
quán chân như ai cúng bát
Người
ấy chánh niệm tâm tăng trưởng
Nhờ
bát nuôi lớn đời an lạc
Mau
được an lạc thân thanh tịnh.
Đức
Thế Tôn cũng nhận bát của Thiên vương
Tỳ-lâu-bát-xoa, rồi nói kệ:
Ông
đem tịnh tâm cúng tịnh bát
Thật
tâm thanh tịnh cúng Như Lai
Tương
lai mau chứng tâm thanh tịnh
Thế
gian người trời đều vừa ý.
Đức
Thế Tôn cũng nhận một bát của Thiên vương
Tỳ-sa-môn, rồi nói kệ:
Chư
Phật Thế Tôn trì tịnh giới
Điều
phục các căn cúng bát lành
Tâm
không khuyết hoại ân trọng cúng
Đời
sau ông được ruộng thanh tịnh.
Khi
ấy Đức Thế Tôn nhận bốn bình bát rồi, theo thứ
lớp chồng trên bàn tay trái, rồi dùng bàn tay phải
đè xuống. Do sức thần thông, bốn bát hợp thành
một bát mà thành bát có bốn lớp, Ngài nói kệ:
Xưa
tu công đức nay quả nhãn
Nhờ
phát tâm thanh tịnh từ mẫn
Do
vậy hôm nay Tứ Thiên vương
Thanh
tịnh kiên cố, cúng Ta bát.
Có kệ nói:
Thuở
ấy Thế Tôn muốn thọ thực
Thiên
vương bốn hướng mang bát đến
Tỏ
lòng dâng cúng Phật Thế Tôn
Thọ
rồi thần thông biến một bát.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn vì lòng thương hai vị thương chủ
Đế-lê-phú-sa và Bạt-lê-ca Bắc Ấn độ nên nhận
bánh bột sữa mật đựng trong bát mới sạch của
bốn vị Thiên vương vừa cúng, đúng như pháp mà
thọ thực. Khi Ngài thọ trai xong, bảo hai vị thương
chủ cùng hàng thương nhân:
–Này các thương chủ, các người nhận với Ta ba pháp Quy
y: Phật, Pháp, Tăng và thọ năm giới cấm, sẽ làm
cho các ông được an lạc, nhiều lợi ích lớn lâu dài.
Hai
vị thương chủ cùng quyến thuộc nghe Đức Phật nói
như vậy, cùng nhau bạch Phật:
–Chúng con theo lời Phật dạy, không làm trái.

Họ
cùng nhau thọ ba pháp tự quy y. Ở trong nhân gian
người đầu tiên thọ Tam quy và Ngũ giới làm vị
Ưu-bà-tắc là hai thương chủ Đế-lê-phú-na và Bạt-lê-ca.
Lúc
ấy Đức Thế Tôn vì hai thương chủ nói kệ tùy hỷ:
Vật
thí đầy đủ sắc, hương, vị
Phương
tiện thọ rồi lìa phiền não
Trong
đó hòa hợp đủ thức ăn
Nên
được gọi là bột sữa mật.

Ăn
xong, thân thể mịn tươi sáng
Mặt
sáng như hoa, dung nhan đẹp
Khí
lực dồi dào, được lợi ích
Trừ
được đói khát, tâm an ổn.
Cúng
Phật Thế Tôn cháo như vậy
Khiến
hàng phạm hạnh được no đủ
Ta
đã thọ thực được no nê
Hai
vị thương chủ cúng bánh bột.
Ta
họ Cam Giá, dòng Nhật Chủng
Ca
ngợi người này là tối thượng
Do
vì công đức bố thí này
Sẽ
đạt Thánh trí quả cùng cực
Các
lậu tất cả đều diệt sạch,
Do
vì nhân duyên tạo nghiệp này
Sau
lại dần dần không sợ sệt
Giải
thoát dần phiền não ràng buộc
Chứng
được vô lậu, được thảnh thơi.
Thí
như ruộng tốt, rất bằng phẳng
Hạt
giống, mầm, mạ đều tươi tốt
Mưa
thuận, gió hòa đúng thời tiết
Lúa
mạ mọc nhiều tăng trưởng tốt
Bởi
do hạt giống tốt như vậy
Mọc
rồi phát triển thật sum suê
Dé
lúa nặng quằn tăng gấp bội
Thâu
hoạch sản lượng vô số kể.
Cũng
như thành tựu các giới hạnh
Bố
thí thật nhiều thức ăn uống
Sau
được quả báo tốt không lường
Do
xưa, nay lợi, lẽ dó nhiên.
Nếu
người muốn cầu đời sau lợi
Hy
vọng chuyển thành nhiều quả tốt
Chỉ
việc cúng dường Bậc Nhân Trí
Sẽ
thành diệu quả chứng Bồ-đề
Và
thành Thiện Thệ, Thế Gian Giải
Tâm
mình đã được nhiều lợi ích
Rồi
lại vì người nói các pháp
Người
được tự lợi, lợi chúng sinh
Như
vậy tôn xưng Bậc Đại Trí
Muốn
được tự lợi, lợi tất cả
Muốn
chứng đạo quả để độ sinh.
Đối
với Tam bảo, Phật, Pháp, Tăng
Tâm
phải phát sinh hạnh chánh tín
Nhờ
tín tâm nên được quả báo
Tín
hạnh được rộng lớn hoàn hảo
Thì
được giới hạnh khó nghó bàn
Tức
chứng Tối thắng Vô thượng đạo
Bố
thí được quả Tối thắng này
Thấy
được chân thật của thế giới.
Lại
chứng đạo quả trí viên mãn
Thánh
quả phải chánh kiến như vậy
Thấy
được như vậy là chánh niệm
Trần
lao phiền não đều tan biến,
Chứng
được Vô úy đại Niết-bàn
Giải
thoát các khổ ở thế gian
Như
vậy các pháp được đầy đủ
Chư
Thánh khen đây là tối thượng. Sinh,
già, bệnh, chết đều không còn
Buồn
khổ biệt ly đều diệt sạch
Thập
lực Thế Tôn khen lạc này
Sẽ
đến nơi thường, không sinh tử.
Bấy
giờ hai vị thương chủ Đế-lê-phú-sa và Bạt-lê-ca
cùng các thương nhân đồng bạch Phật:
–Bạch đại Đức Thế Tôn, đoàn người chúng con đang trên
đường về, cúi xin Thế Tôn vì chúng con chú nguyện
an lành, để cho chúng con không gặp điều chướng
ngại, sớm trở về nước mình.
Lúc
ấy Đức Thế Tôn vì hai thương chủ và đoàn thương
gia nói lời nguyện an lành bằng kệ:
Nguyện
loài hai chân lợi lạc lớn
Cả
loài bốn chân cũng bình an
Trên
đường về quê nhiều điềm tốt
Đi
đến các nơi đều như ý,
Ngày
đêm đi, nghỉ được vừa lòng
Trong
ngày ở đâu cũng nhiều lợi
Các
nơi đều được theo ý nguyện
Thương
chủ, thương nhân đều khỏe mạnh.
Muốn
có giống tốt để sạ ruộng
Sạ
rồi hy vọng thu hoạch nhiều
Tất
cả thương nhân đi cầu lợi
Vào
biển tìm ngọc thật gian nan
Các
ông hy vọng nên lên đường
Sở
nguyện được lợi mau thành tựu.
Ta
nay thành đạo thật vui mừng
Nguyện
ông đến đâu đều tốt đẹp
Tất
cả tài lợi theo nhu cầu
Những
gì ông muốn chóng vừa lòng
Tất
cả các phương ông đi đến
Nguyện
đều không có các tai ương.
Bấy
giờ hai thương chủ đồng bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, xin Ngài cho chúng con một vật làm kỷ niệm,
để khi về quê hương không còn thấy Thế Tôn, chúng
con lấy vật này xây tháp, lễ bái để tỏ lòng
thương nhớ Đại Thánh Thế Tôn. Chúng con tôn trọng
cúng dường trọn đời.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn đem tóc, móng trên thân mình cho
các thương chủ làm vật kỷ miệm và bảo họ:
–Này các thương chủ, móng tóc này Ta đem cho để các ông
làm vật kỷ niệm, thấy vật này cũng như thấy Ta.
Sau này sẽ có một tảng đá từ trên hư không rơi
xuống nơi quê hương các ông. Nếu các ông thấy,
phải xây tháp nơi đó tôn trọng cúng dường.
Khi
ấy hai thương chủ Đế-lê-phú-sa và Bạt-lê-ca nhận
tóc, móng nơi Đức Phật rồi thầm nghó: “Tóc, móng
này là vật đào thải trên thân, không phải pháp
thắng diệu, không nên đem tôn trọng cúng dường.”

Lúc
ấy Đức Phật biết tâm niệm của các thương nhân nên bảo họ:
–Này các thương chủ, chớ nên có ý nghó như vậy! Ta nhớ
thuở xưa trải qua vô lượng vô biên kiếp số không
thể nghó bàn, có Đức Thế Tôn xuất hiện ở đời
hiệu là Nhiên Đăng Như Lai Vô Thượng Chánh Đẳng
Chánh Giác, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Só,
Điều Ngự Trong Tâm, Thiên Nhân Sư, Phật Thế Tôn.
Thuở ấy Ta là đồng tử Bà-la-môn thông suốt bốn
bộ luận Tỳ-đà. Khi thấy Đức Thế Tôn đi vào
thành Liên hoa, Ta đem năm cành hoa sen xanh rải trên
Đức Phật, liền khi đó phát tâm Bồ-đề. Đức
Thế Tôn Nhiên Đăng liền thọ ký cho Ta: “Này Đồng
tử, ở đời vị lai trải qua số kiếp a-tăng-kỳ ông
sẽ thành Phật hiệu là Thích-ca Mâu-ni Vô Thượng
Chánh Đẳng Chánh Giác.”

Bấy
giờ Ta lìa gia đình, cạo bỏ râu tóc xuất gia, ở
trong pháp của Thế Tôn Nhiên Đăng. Sau khi Ta xuất
gia, tất cả chư Thiên lấy hết tóc của Ta mà chia ra,
cứ mười muôn chư Thiên thì được một sợi tóc
cùng nhau đem về cùng cúng dường. Từ đó đến
nay, Ta đã thành Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác,
bằng Phật nhãn, Ta thấy các chúng sinh ấy không một
ai không vào Niết-bàn. Ta lúc đó chưa thoát khỏi
tham dục, sân si mà ngàn vạn ức vô lượng vô số
chúng sinh cúng dường tóc của Ta vẫn còn chứng
Niết-bàn. Huống chi ngày nay, tất cả phiền não, tham,
sân, si kết hoặc tất cả đều trừ diệt hết. Các
ông vì lý do gì không hết lòng tôn trọng móng, tóc
thanh tịnh không ô nhiễm này?
Hai
thương chủ và các thương nhân nghe Đức Thế Tôn
nói sự việc nhân duyên quá khứ liền đối với
móng, tóc ấy sinh tâm hy hữu, hết sức tôn trọng
cung kính, đảnh lễ đầu sát chân Phật, đi quanh Phật
ba vòng rồi lui bước lên đường.
Có kệ nói:
Thương
nhân các phương qua lối này
Thọ
thần hay được bảo họ:
Đây
có Thế Tôn được tự lợi
Các
ông lễ cúng các thức ăn.
Đức
Thế Tôn trải qua bốn mươi chín ngày không ăn uống,
đầu tiên nhận vật thực nơi các thương nhân. Thế
Tôn sau khi ăn xong, do nghiệp lực quá khứ nên thức
ăn không tiêu, bỗng nhiên đau bụng. Lúc ấy, ở
núi này có một Dược thần đem quả A-lê-lặc mới
có, ngon ngọt vô cùng, đi đến chỗ Đức Phật, khi
đến nơi đảnh lễ dưới chân Phật rồi lui về một bên, bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, nếu Ngài có đau bụng, trái A-lê-lặc vừa
mới ra đầu tiên vô cùng ngon ngọt, con đem đến đây
dâng cúng Thế Tôn. Nếu Ngài thấy hợp thời, xin vì
con mà nhận quả A-lê-lặc này. Xin Ngài thương xót
con mà dùng. Nếu Thế Tôn trong bụng có bệnh, sau khi
ăn quả A-lê-lặc này rồi, bệnh liền hết.
Đức
Thế Tôn vì thương xót vị Dược thần liền nhận quả
A-lê-lặc. Nhận rồi, bảo thọ thần:
–Này Dược thần, hãy đến đây quy y Phật, quy y Pháp, quy
y Tăng và thọ giới năm giới cấm, ông sẽ ở
được nhiều điều an lạc lợi ích lớn lâu dài.
Dược
thần nghe Đức Phật dạy, liền bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, tốt lắm! Con không trái lời Phật dạy.
Dược
thần thọ ba pháp quy y và năm cấm giới.
Đương
thời, trong tất cả Dược thần Thiên nữ được
thọ Tam quy và Ngũ giới, làm vị Ưu-bà-di đầu tiên
là vị Dược thần Thiên nữ ở chung quanh núi của
các đại Dược thần.
Đức
Thế Tôn nhận quả A-lê-lặc từ nơi thiên nữ Dược
thần dâng cúng, Ngài ăn quả, còn hạt đem gieo xuống
đất. Nhờ thần lực tự tại của Đức Phật, hạt
A-lê-lặc nội trong ngày đó liền phát triển thành
rễ. Thân, cây, cành, nhánh của đại thọ liền đâm
chồi nảy lộc, ra hoa, kết quả, rồi thành quả chín.
Bệnh đau bụng của Đức Thế Tôn cũng hết.

<詞 id="50096281">Phẩm 36: PHẠM THIÊN KHUYẾN THỈNH (Phần 1)</詞>
Khi
ấy Đức Thế Tôn rời khỏi rừng Sai-lê-ni-ca, chậm
rãi trở lại dưới cội cây Bồ-đề. Lúc ấy trong
nước có kẻ nam, người nữ bị bệnh nặng, gầy ốm,
vàng võ, khốn khổ nằm trên giường, không thể
chữa trị, khó qua khỏi. Những người này chẳng bao
lâu nữa lâm chung, hơi thở chỉ còn thoi thóp, nên
bị đưa vào thi lâm, coi như mai táng. Khi Bồ-tát còn
tu khổ hạnh nơi rừng kia, cách cây Bồ-đề chẳng bao
xa có một phụ nữ tên là La-sa-da vẫn chưa tắt thở
mà gia quyến đem bỏ nằm trên đất. Người phụ nữ
này trông thấy Bồ-tát ngồi dưới cây Bồ-đề tu
khổ hạnh, nên sinh tâm rất tín kính, vì kính tín nên
lấy áo trên mình để một bên, bạch Bồ-tát:
–Thưa Đại thánh Tôn giả, nếu Tôn giả tu khổ hạnh xong,
vượt khỏi bờ biển phiền não đến bờ kia, tự
nguyện đã đầy đủ, lúc ấy e thân Ngài không còn
y phục. Xin Bồ-tát thương xót con, có thể thu nhận
chiếc áo phấn tảo của con, tùy ý Ngài sử dụng.
Người
phụ nữ ấy sau một thời gian ngắn thì qua đời, do
đối với Bồ-tát sinh tâm chánh tín nên sau khi tắt
thở, nhờ thiện căn này, thần thức sinh lên cõi
trời Đao-lợi làm ngọc nữ có nhiều oai đức, mang
thân chư Thiên, hào quang sáng rực, thần thông tự
tại. Sau khi sinh lên cõi trời, tự nghó: “Ta do
nghiệp nhân gì mà ngày nay thành tựu báo thân
này?” Vị ấy tư duy, biết đời trước của mình:
Thuở xưa, khi ta còn ở nhân gian làm người phụ
nữ, đem áo phấn tảo cúng dường Đức Thế Tôn,
tùy ý Ngài sử dụng. Nhờ thiện nghiệp đó mà
ngày nay ta được quả báo này. Vị ấy lại nghó:
“Ngày nay Đức Thế Tôn chưa dùng áo phấn tảo ấy
mà mình còn được phước báo, có sức thần thông
như vậy, huống chi nếu Thế Tôn nhận dùng áo của ta
thì chắc rằng sẽ vượt hơn quả báo này?”
Ngọc
nữ thân phóng hào quang sáng rực, vào khoảng nửa
đêm đi đến chỗ Đức Phật, hào quang chiếu sáng
cả khu rừng, khi đến nơi, đảnh lễ sát chân Phật
rồi lui về đứng một bên. Ngọc nữ bạch Phật:
–Lành thay! Bạch Đức Thế Tôn, xin Ngài thương xót con lấy
chiếc áo phấn tảo, tùy ý sử dụng.
Đức
Thế Tôn vì thương ngọc nữ nên nhận lấy chiếc áo
phấn tảo. Như Lai nhận rồi, bảo ngọc nữ:
–Này ngọc nữ, người lại đây thọ ba pháp quy y: Phật,
Pháp, Tăng và thọ năm giới cấm. Người sẽ ở
thọ hưởng nhiều điều lợi ích an lạc lâu dài.
Thiên
nữ nghe Đức Phật nói như vậy, bạch Phật:
–Bạch Thế Tôn, con y lời Ngài dạy, không dám trái.
Ngọc
nữ thọ Tam quy và Ngũ giới. Ngọc nữ thấy Đức
Thế Tôn nhận dùng chiếc áo phấn tảo của mình, nên
rất vui mừng hớn hở, tràn ngập châu thân không
thể tự chế. Sau đó, ngọc nữ đảnh lễ dưới
chân Phật, nhiễu quanh ba vòng, ngay nơi đây ẩn thân biến mất.
Thuở
ấy Đức Thế Tôn suy nghó: “Ta nay đem chiếc áo phấn
tảo này giặt ở đâu?” Vừa nghó như vậy, vua trời
Đế Thích vì Đức Như Lai liền đi đến một khu rừng
cách Như Lai không xa, biến ra một dòng sông nước
trong trẻo không vẩn đục. Vua trời Đế Thích biến ra
ba tảng đá lớn bên bờ sông: Tảng đá thứ nhất
để Đức Như Lai ngồi, tảng đá thứ hai để giặt
chiếc áo phấn tảo, tự tay Đế Thích tạt nước và
tảng thứ ba để phơi khô chiếc áo sau khi đã giặt
xong. Tảng đá phơi áo phấn tảo này do oai thần của
Đức Phật, sau đó bay lên hư không, hướng về xứ
Bắc Ấn độ, hạ xuống chỗ ở của các thương chủ
Đế-lê-phú-sa… để họ xây tháp cùng nhau cúng dường.
Sư
Ma-ha Tăng-kỳ nói: “Cứ như vậy trải qua bốn mươi
chín ngày”; hoặc lại có sư cho rằng việc này trải
qua mười bốn ngày, hoặc có sư cho rằng việc này
trải qua hai mươi mốt ngày, hoặc có sư cho rằng việc
này trải qua hai mươi tám ngày, bảy ngày thứ nhất
lắng tâm dưới gốc Bồ-đề, bảy ngày thứ hai lần
lần đi đến tháp Mắt không nháy.

Bấy
giờ Đức Thế Tôn từ tháp Mắt không nháy đứng
dậy, rồi Ngài đi đến dưới cây La-xà-na. Đến
dưới cây này, Đức Phật ngồi kiết già bảy ngày
ở trong thiền định để thọ hưởng an lạc giải thoát.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn qua bảy ngày, ra khỏi Tam-muội,
chánh niệm chánh tri. Khi ấy hai thương chủ
Đế-lê-phú-sa và Bạt-lê-ca từ thành Ca-phu-tra lần
lần đi đến chỗ Đức Phật. Đến chỗ Phật rồi, cho
đến đi nhiễu ba vòng, từ biệt Đức Phật ra đi.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn từ dưới cây La-xà-na đứng
dậy, chậm rãi đi dần về ngồi dưới cây
Mục-chân-lân-đà. Cho đến nói kệ.
Bấy
giờ trải qua bảy ngày, vào một buổi sớm mai Đức
Thế Tôn đắp y, mang bình bát đi thẳng đến nhà chủ
thôn Nan-đề-ca, khi đến nơi, Ngài đứng một bên,
yên lặng để cầu vật thực. Cô gái, con vị chủ
thôn khi thấy Đức Thế Tôn đứng yên lặng khất
thực bên ngõ, thấy rồi nàng liền đến thỉnh bình
bát từ trong tay Ngài, quay vào trong nhà đem đủ thức
ăn trăm vị đựng trong bình bát rồi trở ra dâng
cúng Đức Thế Tôn và bạch:
–Cúi xin Đức Thế Tôn thương xót con, nhận thức ăn này.
Đức
Thế Tôn nhận thức ăn của nàng Thiện Sinh con chủ
thôn, rồi bảo Thiện Sinh:
–Thiện Sinh, hãy lại đây thọ pháp Tam quy và Ngũ giới,
người sẽ được nhiều sự an lạc lợi ích lâu dài.
Nàng
Thiện Sinh nghe Đức Phật nói như vậy, bạch Phật:
–Thưa Đức Thế Tôn, con sẽ làm đúng như lời Thế Tôn
dạy, không dám trái.
Nàng
liền thọ Tam quy và Ngũ giới. Như vậy, nàng Thiện
Sinh là người thọ Tam quy và Ngũ giới, làm vị
Ưu-bà-di đầu tiên trong nhân loại. Đức Thế Tôn
nhận vật thực từ nàng Thiện Sinh, con gái người
chủ thôn, thọ thực xong, Ngài ngồi dưới cây
Bồ-đề lại trải qua bảy ngày để thọ an lạc giải thoát.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn trải qua bảy ngày, ra khỏi
Tam-muội, chánh niệm, chánh tri, rồi vào một buổi
sáng Ngài đắp y, mang bình bát ung dung đi về hướng
nhà Bà-la-môn Tư-da-na-đa. Đến nơi, Ngài đứng yên
lặng một bên ngõ để khất thực. Thấy vậy,
Tư-da-na-đa liền ra thỉnh bình bát từ nơi tay Thế Tôn,
rồi trở vào trong nhà lấy đủ thứ canh thịt, thức
ăn trăm vị đựng đầy trong bát, đem dâng cúng cho
Đức Phật, lại bạch:
–Cúi xin Đức Thế Tôn vì thương xót con nhận món ăn này.
Đức
Thế Tôn nhận thức ăn từ nhà Tư-da-na-đa rồi bảo:
–Này Bà-la-môn, hãy đến đây thọ pháp Tam quy và Ngũ giới.
Vị
Bà-la-môn nghe lời Đức Phật nói như vậy, y theo
lời Đức Phật dạy mà thọ Tam quy và Ngũ giới.
Khi
ấy Đức Thế Tôn nhận thức ăn từ nhà Bà-la-môn
Tư-da-na-đa rồi ung dung trở về tháp Mạn-tha-na (nhà
Tùy dịch là Giảo Lạc Mộc). Ăn xong, y như pháp,
Ngài thâu cất y bát rồi trở lại dưới cây Bồ-đề
ngồi kiết già trải qua bảy ngày… cho đến thọ an lạc giải thoát.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn trải qua bảy ngày, ra khỏi
Tam-muội, chánh niệm, chánh tri, rồi vào một buổi
sáng Ngài đắp y, mang bình bát dần dần đi hướng
về bốn chị em thân quyến của Tư-da-na-đa. Bốn chị em
này là: người thứ nhất tên là Bà-la (nhà
Tùy dịch là Lực).
Người thứ hai là Ma-để-bà-la (nhà
Tùy dịch là Cực Lực).
Người thứ ba tên Tung-đà-lê (nhà
Tùy dịch là Đoan chánh nữ) và người
thứ tư tên là Kiềm-bà-ca-lê (nhà
Tùy dịch là Ngõa Sư). Khi
Ngài đến nhà những người này rồi, đứng về
một bên, im lặng khất thực. Bốn chị em thấy Đức
Thế Tôn đứng yên lặng, liền ra thỉnh chiếc bát nơi
Đức Thế Tôn rồi vào nhà lấy đủ các thứ canh
thịt, thức ăn trăm vị, màu sắc tuyệt hảo đựng
đầy trong bát, đem dâng lên Đức Phật, bạch:
–Cúi xin Đức Thế Tôn thương chúng con, nhận món ăn này.
Đức
Thế Tôn vì lòng thương, nhận thức ăn trăm vị của
bốn chị em. Nhận rồi, Ngài bảo bốn chị em:
–Chị em các ngươi lại đây, nhận nơi ta pháp Tam quy và
Ngũ giới, các ngươi sẽ ở được an ổn, lợi ích lâu dài.
Bốn
chị em nghe lời Phật dạy rồi liền bạch Phật:
–Y như lời Thế Tôn dạy, chúng con không dám trái ý.

Họ
cùng nhau thọ pháp Tam quy và Ngũ giới.
Đức
Thế Tôn đã thọ thức ăn của bốn chị em kia rồi,
Ngài ung dung trở lại tháp Mạn-tha-na. Đến nơi, Ngài
y như pháp thọ trai, rồi quay trở về ngồi dưới cây
Bồ-đề trải qua bảy ngày thọ an lạc giải thoát.
Lúc
bấy giờ Đức Thế Tôn trải qua bảy ngày, ra khỏi
Tam-muội, chánh niệm, chánh tri, rồi vào một buổi
sáng Ngài đắp y, mang bình bát ung dung đi về phía cây
Ni-câu-đà của người chăn dê trồng. Trên khoảng
giữa đường đi từ cây Bồ-đề đến cây
Ni-câu-đà, Ngài thấy có một người phụ nữ chăn
trâu đang khuấy lạc thành tô. Bấy giờ Thế Tôn từ
từ đi đến bên người phụ nữ này. Khi đến cách
người phụ nữ chẳng xa, Ngài đứng yên lặng khất
thực. Người phụ nữ thấy Ngài đứng yên lặng
chẳng xa, thấy rồi liền đến thỉnh bình bát, đem đựng
đầy lạc dâng cúng Thế Tôn, bạch:
–Thưa Đại thánh Tôn giả, xin Ngài thương con, nhận món lạc này.
Đức
Thế Tôn thọ nhận món lạc này nơi mục nữ và bảo:
–Này chị mục nữ, hãy đến đây thọ pháp Tam quy và Ngũ
giới, người sẽ ở được nhiều lợi ích an lạc lớn lâu dài.
Lúc
ấy mục nữ vâng lời dạy của Phật, thọ pháp Tam
quy và Ngũ giới. Đức Thế Tôn tùy ý thọ thực,
ăn xong, rửa bát rồi đi đến ngồi dưới gốc cây
Ni-câu-đà của người chăn dê trồng, trải qua bảy
ngày thọ hưởng an lạc giải thoát.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn sau khi trải qua bảy ngày, ra khỏi
Tam-muội, chánh niệm, chánh định, lúc ấy bỗng có
một Bà-la-môn dối nịnh tìm lỗi đi đến bên Đức
Phật. Đến nơi, nói những lời hỏi thăm, rồi lui
về đứng một bên, bạch Phật:
–Thưa Sa-môn Cù-đàm, tại sao gọi là Bà-la-môn? Bà-la-môn
tu những pháp gì có bao nhiêu pháp?
Đức
Như Lai biết rồi, liền phát ra tiếng Sư tử nói kệ:
Diệt
trừ tất cả các nghiệp tội
Do
vậy gọi là Bà-la-môn.
Tâm
ý thanh tịnh, không dua nịnh
Trong
ngoài chánh định, thường an trụ
Như
pháp tu hành các phạm hạnh
Lời
nói, ý nghó cũng như vậy
Đối
với các nơi, đều không tham
Hiệu
Bà-la-môn mới thành tựu.
Trong
thời gian tám tuần, trong ba tuần đầu Ngài đều
không ăn, năm tuần sau mới khất thực.
Thuở
ấy Đức Thế Tôn an tọa trong Tam-muội tên là Biến
quán thế gian. Khi đó Đức Thế Tôn dùng Phật nhãn
Vô thượng quán sát thấy nơi thế gian: Hoặc có
chúng sinh ra khỏi địa ngục rồi đọa vào địa ngục,
hoặc có chúng sinh ra khỏi địa ngục rồi đọa làm
thân súc sinh, hoặc có chúng sinh ra khỏi địa ngục
đọa làm thân ngạ quỷ, hoặc có chúng sinh ra khỏi
địa ngục sinh làm thân người, hoặc có chúng sinh ra
khỏi địa ngục sinh làm thân chư Thiên.
Hoặc
có chúng sinh ra khỏi súc sinh đọa làm thân địa
ngục, hoặc có chúng sinh ra khỏi súc sinh lại sinh vào
súc sinh, hoặc có chúng sinh ra khỏi súc sinh đọa làm
thân ngạ quỷ, hoặc có chúng sinh ra khỏi súc sinh
được sinh vào nhân gian, hoặc có chúng sinh ra khỏi
súc sinh được sinh lên cõi trời.
Hoặc
có chúng sinh ra khỏi ngạ quỷ đọa vào địa ngục,
hoặc có chúng sinh ra khỏi ngạ quỷ lại đọa vào
ngạ quỷ, hoặc có chúng sinh ra khỏi ngạ quỷ đọa
vào súc sinh, hoặc có chúng sinh ra khỏi ngạ quỷ
được sinh vào nhân gian, hoặc có chúng sinh ra khỏi
ngạ quỷ được sinh lên các cõi trời.
Hoặc
có chúng sinh ở nhân gian chết rồi đọa vào địa
ngục, hoặc có chúng sinh ở nhân gian chết rồi đọa
vào súc sinh, hoặc có chúng sinh ở nhân gian chết
rồi đọa vào ngạ quỷ, hoặc có chúng sinh ở nhân
gian chết rồi lại sinh vào nhân gian, hoặc có chúng
sinh ở trong nhân gian chết rồi được sinh lên các cõi trời.
Hoặc
có chúng sinh từ trên cõi trời đọa vào địa
ngục, hoặc có chúng sinh từ trên cõi trời đọa
vào súc sinh, hoặc có chúng sinh từ trên cõi trời
đọa làm thân ngạ quỷ, hoặc có chúng sinh từ trên
cõi trời sinh xuống trần gian, hoặc có chúng sinh
chết ở cõi trời rồi sinh trở lại cõi trời.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn thấy các chúng sinh bị các kiến
chấp trói buộc. Hoặc có chúng sinh bị lửa dục
thiêu đốt thân thể, hoặc có chúng sinh bị lửa sân
hận, hoặc lửa ngu si, thiêu đốt thân thể; hoặc có
chúng sinh lệ thuộc ái dục, bị ái dục não hại lại
sinh khoái lạc. Đối với tất cả phiền não khác như
sân hận, ngu si cũng như vậy.
Đức
Thế Tôn thấy các chúng sinh bị lửa ba độc thiêu
đốt liền phát ra tiếng Sư tử rống:

–Các loại chúng sinh trong thế gian này bị cảnh giới nó
ràng buộc, hăng say tạo các nghiệp nên có quả báo
hình thể như vậy, thân chịu khổ não lớn, đắm
trước các cảnh nên phát sinh các tà ý. Tà ý
luôn luôn tăng trưởng, do sự tăng trưởng đó
tức thành cõi này là do chấp trước về hữu. Ở
trong thế gian có các chúng sinh chấp trước về hữu,
nên nghó đến cảnh giới, liền sinh đến cảnh giới
đó. Tất cả chúng sinh ở trong bao nhiêu cảnh giới,
tức liền thọ khổ trong cảnh giới đó. Nếu chúng
sinh nào diệt được các khổ đó, là nhờ tu học
phạm hạnh trong pháp này. Nếu có Sa-môn, Bà-la-môn
biết cái khổ đắm trước cảnh giới rồi biết cách
ra khỏi cảnh giới. Những hạng người này gọi là
không đắm các cõi. Biết như vậy rồi có thể ra khỏi các cõi.
Ta
nói như thế này: Nếu có các Sa-môn, Bà-la-môn dựa
vào cảnh giới mà nói muốn thoát các cõi, tất cả
hạng người này không được gọi là thoát khỏi các cõi.
Ta
nói những người như vậy như đọa vào tà đạo
gọi là chịu cảnh khổ lớn. Ta nói thế này: Xả bỏ
tất cả tà đạo ở thế gian thì diệt hết tất cả
nghiệp báo khổ quả, đã diệt hết các khổ rồi thì
gọi là không có cảnh giới. Tất cả ngã kiến của
chúng sinh ở thế gian đều do vô minh lừa dối, nên
ưa đắm các cảnh giới. Đắm các cảnh giới rồi
thì không thoát khỏi các khổ của cảnh giới ấy.
Nếu có người đối với tất cả chỗ quán sát các
cõi, đối với tất cả chỗ vẫn chưa xa lìa được
cảnh giới, phải ở trong cảnh giới. Đã còn ở
trong cảnh giới rồi thì gọi là vô thường, là
khổ, là không thật. Đối với pháp không thật biết
đúng như vậy, chánh trí như thật, cần phải quán
biết. Nếu ai chánh trí quán biết như vậy thì diệt
sạch các các cảnh giới và lòng tham ái cũng diệt
sạch, đối với chỗ không có cảnh giới, cũng
không sinh tâm niệm, như vậy được gọi là tịch
diệt. Tỳ-kheo đã tịch diệt rồi, không còn sinh vào
các cõi, không thọ thân đời sau, thì có thể đối
với tất cả các trận chiến với ma, đều được
đánh thắng và thu phục được ma quân, đối với
tất cả mọi nơi đều được lợi ích lớn, đối
với các cảnh giới không còn nghó tưởng.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096282">QUYỂN 33</卷>
<詞 id="50096283">Phẩm 36: PHẠM THIÊN KHUYẾN THỈNH (Phần 2)</詞>
Bấy
giờ Đức Thế Tôn suy nghó: “Pháp mà Ta chứng
được rất cao siêu, khó thấy, khó biết, giống như
vi trần khó trông thấy, là nơi không thể nghó bàn,
là đạo không thể suy nghó. Ta không có thầy, không
phải người có trí tinh xảo dạy Ta chứng pháp ấy.
Nhưng các chúng sinh vướng mắc trong dục ý A-la-da
nghóa là dục lạc của ý (nhà Tùy dịch: trước
xứ), thích sống trong dục ý này, họ ở trong dục
ý ưa thích lệ thuộc. Do tâm tham đắm này, họ khó
thấy được pháp của Ta. Pháp ấy gọi là mười hai
nhân duyên. Mười hai nhân duyên là pháp tương sinh,
tất cả chúng sinh không thể hiểu pháp này được,
chỉ có Phật mới biết. Lại đối với nhiều nghi khó
trừ và tất cả tà kiến Ta đều diệt sạch không
còn. Đối với chỗ ái nhiễm, Ta đều lìa ham muốn,
được tịch diệt Niết-bàn. Ta tuy đem những pháp như
vậy nói với họ thì những chúng sinh ấy cũng chưa
có khả năng chứng pháp này. Ta có nói ra cũng
uổng công vô ích!”
Lúc
ấy Đức Thế Tôn suy nghó như vậy là vì những pháp
này xưa chưa từng nghe, chưa từng đạt được từ
người khác, chưa có người nói ra mà chỉ tự mình biết rõ.
Ngài liền nói kệ:
Ta
đã cực nhọc chứng pháp này
Không
thể vội vàng tuyên dương được
Ái
dục, sân si nó buộc ràng
Tất
cả chúng sinh bị nạn ấy.
Tâm
trí tinh tế, lại ngược dòng
Vì
điều thấy được như vi trần
Kẻ
tham dục lạc khó thấy biết
Vì
bị vô minh phủ tối tăm.
Do
Như Lai thấy pháp rất cao siêu như vậy nên Ngài muốn
vui cảnh vắng lặng, không muốn nói cho chúng sinh nghe.
Có kệ:
Thấy
các chúng sinh phiền não nặng
Tà
kiến, tà đạo, nhiều lỗi lầm
Các
pháp giải thoát sâu xa, khó

Biết
vậy, muốn ở nơi thanh vắng.
Bấy
giờ chủ thế giới Ta-bà là Đại phạm Thiên vương
đang ở cung Phạm thiên, từ xa biết được Thế Tôn
có tâm niệm như vậy. Biết rồi, Phạm thiên liền
nghó: “Tất cả chúng sinh trong thế giới này mất
nhiều lợi ích, vì ngày nay Đức Như Lai Vô thượng
Chánh đẳng Chánh giác đã chứng được pháp bảo
như vậy, thành tựu hoàn hảo như vậy mà thế gian
chưa hay biết, nhưng ý Ngài lại muốn vui cảnh thanh
vắng, không muốn thuyết pháp!”
Khi
ấy Phạm thiên vương trong thời gian ngắn như lực só
duỗi cánh tay, liền ẩn thân nơi cung trời Đại phạm,
giáng xuống trước mặt Đức Thế Tôn, đảnh lễ
sát chân Phật rồi đứng về một bên, chắp tay
hướng về Đức Phật mà bạch:
–Lành thay! Đức Thế Tôn! Tất cả chúng sinh ở nơi thế
gian đều mất hết điều lợi ích lớn, không có chỗ
nương tựa. Hiện nay, Thế Tôn đã thật chứng Pháp
bảo Vô thượng. Đã chứng rồi, bỗng nhiên Ngài
muốn vui cảnh thanh vắng, không thích thuyết pháp. Con
xin khuyến thỉnh Thế Tôn vì các chúng sinh chớ trụ
trong cảnh tịch tónh. Cúi xin Đức Thiện Thệ từ bi
thuyết pháp. Hiện nay có nhiều chúng sinh ít trần
cấu, thiện căn thuần thục, kết sử yếu kém, lợi
căn, dễ giáo hóa, không được nghe pháp, tất nhiên
bị tổn giảm. Nếu bây giờ được Đức Như Lai
thuyết giáo pháp thì để họ chứng được pháp
tướng của thế gian.
Bấy
giờ Đại phạm Thiên vương, chủ thế giới Ta-bà,
nói lời như vậy rồi, lại dùng kệ thỉnh Phật:
Thế
Tôn đang ở nước Ma-già
Nói
pháp nguyên nhân của chúng sinh
Trước
mở cửa pháp diệu cam lộ
Sau
theo thứ lớp nói tịnh pháp.
Như
người không lên đảnh Tu-di
Làm
sao thấy được toàn thế giới?
Đại
Thánh đã thành đạo Bồ-đề
Mau
lên pháp đường dùng mắt trí
Hướng
dẫn đám mù lìa các khổ
Thương
xót tất cả các chúng sinh,
Thế
nên mau rời cội Bồ-đề
Du
hành nhân gian tế độ khắp

Đã
được tự lợi hơn người, trời

Các
khổ diệt sạch được an lạc.
Thiện
căn chư Phật không tăng giảm
Chứng
pháp thanh tịnh đến bờ kia
Thế
gian không ai sánh bằng Phật
Huống
chi muốn hơn làm gì có.
Ba
cõi độc nhất xưng Thế Tôn
Tu-la
chẳng phải là núi chúa
Thế
gian đau khổ khởi từ bi
Nay
Ngài không nên bỏ chúng sinh.
Đầy
đủ năng lực không sợ hãi
Chỉ
có Thế Tôn độ hàm linh
Chúng
sinh từ lâu bị tên độc
Nghóa
là người, trời khắp thế gian
Gặp
được Thế Tôn được nhổ khỏi
Nguyện
vì họ làm chỗ quy y
Chư
Thiên, nhân loại ở thế gian
Phát
tâm muốn nghe pháp bí mật.
Nay
Ngài thành tựu, họ cầu mong
Xin
thuyết đừng để họ bị đọa.
Thế
Tôn, theo như con biết được
Nếu
nay chúng sinh biết pháp này
Nghe
do người khác hay tự nghe
Liền
đến Thế Tôn lễ sát chân.
Giả
sử cha mẹ cùng nam nữ
Chết
rồi xương rã, tóc phân tán
Mà
chẳng sầu thấy mình qua đời
Và
không khóc cho các người kia,
Họ
chưa biết được Ngài thanh tịnh
Từ
trời Đâu-suất giáng trần gian
Do
vậy con nay thỉnh Thế Tôn.
Từ
lâu lạc đường nay được hướng
Chẳng
nghe chánh pháp vô lượng kiếp
Như
người gầy ốm có được thịt
Như
đất khô ran được tưới nước
Cúi
xin Thế Tôn tuôn mưa pháp.
Pháp
bảo, chư Phật đâu có tiếc
Chư
Thánh ba đời ưa thí pháp
Chư
Phật quá khứ nhập Niết-bàn
Không
phải là không thuyết chánh pháp.
Tôn
giả nay cũng dòng tối thượng
Độ
khắp chúng sinh vô số lượng
Cùng
Phật quá khứ không khác nhau
Ngày
nay đúng lúc thuyết pháp lành
Mở
mắt trong sáng cho nhân loại
Để
cho họ thấy đường chân chánh
Rừng
gai tà kiến Ngài xông pha
Chỉ
bày đường thẳng lìa nguy hiểm
Đi
trên đường này được cam lộ.
Thế
Tôn, người mù sắp xa hố
Người
khác cứu vớt đều không được
Chỉ
Phật dẫn dắt mới an toàn
Lại
dùng phương tiện dạy phát tâm
Nay
đã đến lúc nguyện chớ từ.
Nhiều
kiếp mới gặp xin đừng hẹn
Như
hoa Ưu-đàm lâu mới nở
Chư
Phật xuất thế thật khó gặp
Bỗng
nhiên nay gặp Đại Đạo Sư
Ngài
có sức tinh tấn vô biên
Thân
thể trang nghiêm đủ tướng tốt
Chưa
dạy vì chưa người phát tâm.
Kim
khẩu không nói lời sai khác
Pháp
ấy ba đời Phật thành tựu
Do
vậy hôm nay Ngài đã ngộ
Phát
tâm tinh tấn để độ người

Phát
nguyện đúng thời lời chân thật

Thế
Tôn soi sáng diệt vô minh
Nguyện
Phật sớm dựng cờ đại pháp
Tuyên
dương chánh pháp thật hợp thời
Rống
tiếng Sư tử như trống trời
Con
nguyện Như Lai ngồi thuyền pháp
Vào
đời hướng dẫn vô lượng chúng.
Thế
Tôn qua khỏi biển phiền não
Chúng
sinh chìm đắm cần ra khỏi
Như
người gặp được kho của báu
Làm
giàu kẻ khác mình không dùng
Thế
Tôn đắc pháp kho vô tận
Nguyện
vì chúng sinh thuyết rõ ràng.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn nghe bài kệ khuyến thỉnh của Đại
Phạm vương, vì chúng sinh khởi lòng từ bi, quán sát
trong thế gian, dùng Phật nhãn quán sát rồi, thấy có
chúng sinh sinh ra và lớn lên trong thế gian: Có kẻ
thông minh, có kẻ đần độn. Những chúng sinh như
vậy, có người dễ thành tựu đạo quả, có người
thấy tất cả tội khổ đời vị lai, nên sợ sệt
không dám phóng dật, thì ở đời vị lai cũng có thể thành đạo.
Ví
như có ao sen xanh, ao sen hồng, ao sen trắng và ao sen
trắng lớn, trong đó có các loại hoa: hoặc xanh, hoặc
hồng, hoặc trắng, hoặc hoa trắng lớn, từ dưới
đất mọc lên chưa ra khỏi nước còn chìm trong nước
chưa xuất hiện, cần bốn đại hòa hợp nuôi dưỡng,
rồi sau đó mới ngoi lên khỏi mặt nước. Hoặc có
những hoa sen xanh, hoa sen trắng… lên ngang mặt nước.
Hoặc có những hoa sen xanh, hoa sen trắng… nở vượt
lên trên mặt nước, không còn dính nước.
Đức
Thế Tôn dùng Phật nhãn quán sát tất cả chúng sinh
trong thế gian cũng như vậy. Hoặc có chúng sinh sinh
trong thế gian, lớn lên nơi thế gian: Hoặc có kẻ
thông minh, hoặc có người đần độn, hoặc có kẻ
dễ giáo hóa, hoặc có kẻ dễ đắc đạo… Ngài
biết như vậy rồi, nói kệ với Phạm thiên vương:
Vua
trời Đại phạm lắng nghe rõ
Ta
đang sắp mở cửa cam lộ
Nếu
có thính giả hoan hỷ đến
Chí
tâm nghe Ta nói pháp mầu.
Khi
Phạm vương nghe kệ rồi, suy nghó: “Đức Như Lai Thế
Tôn sẽ thuyết pháp, muốn thuyết pháp! Đức Thế
Tôn thương ta mà nhận lời thuyết pháp.” Vì việc
này mà Phạm vương rất vui mừng hớn hở tràn ngập
toàn thân không thể tự chế, đảnh lễ dưới chân
Phật, đi nhiễu ba vòng rồi biến mất.
Thuở
ấy Đức Thế Tôn nghó: “Ta nên bắt đầu thuyết
pháp ở đâu? Ai là người như ý của Ta? Biết được
pháp thể của Ta để khi chứng rồi không làm phiền
Ta?”
Khi
ấy, Đức Thế Tôn nghó: “Người ấy là Ưu-đà-la
Ca-la-ma tử, có tâm trí khôn lanh, biện giải thông
minh, từ lâu đã thành tựu. Tâm tuy còn có ít
trần cấu, các phiền não kết sử đã yếu kém, căn
tánh thuần thục, trí tuệ mẫn tiệp. Ta nên đến gặp
Ưu-đà-la Ca-la-ma-tử, vì người này mà nói pháp
đầu tiên. Giáo pháp Ta nói ra, người ấy có thể
mau chứng ngộ.”
Đức
Thế Tôn suy nghó như vậy rồi, khi ấy có một Thiên
tử ở trên hư không, ẩn thân hướng đến nơi Đức Phật mà thưa:
–Bạch Thế Tôn, Ca-la-ma tử đã chết cách đây bảy ngày.
Trong
tâm Thế Tôn thấy Ưu-đà-ma tử thật sự qua đời
cách đây bảy ngày. Đức Thế Tôn lại nghó:
“Ưu-đà-ma-tử sau khi qua đời sẽ sinh vào cõi nào?
Sẽ sinh lên cõi trời Phi phi tưởng.”
Khi
ấy Đức Thế Tôn lại nghó: “Tuổi thọ chúng sinh
cõi trời Phi phi tưởng được bao nhiêu?”, thì tâm
Thế Tôn liền biết tuổi thọ chúng sinh cõi trời Phi
phi tưởng là tám vạn bốn ngàn đại kiếp.
Khi
ấy tâm Thế Tôn suy nghó: “Ưu-đà-la Ca-la-ma tử nay
đang ở cõi trời Phi phi tưởng. Sau khi xả tuổi thọ
này lại sinh cõi nào?” Đức Thế Tôn dùng tâm
biết được ông ta sau khi mạng chung đọa vào cõi
Ta-bà làm loài chồn bay, mà sau khi thọ thân chồn bay
rồi, hoặc sống trên nước, hoặc sống trên đất
liền, hoặc bay trên hư không, thường ở trong đó
sát hại các loài chúng sinh, hoặc cùng với các
loài chúng sinh ấy hành dâm dục, sau khi báo thân
hết, đói khát mà chết.
Khi
ấy Đức Thế Tôn lại suy nghó: “Không biết Ưu-đà-la
Ca-la-ma-tử sau khi bỏ báo thân loài chồn bay sẽ thọ
sinh vào cảnh giới nào?.” Lúc ấy tâm Thế Tôn
liền biết Ưu-đà-la Ca-la-ma tử sau khi mạng chung, bỏ
thân chồn bay sẽ sinh vào trong địa ngục.

Rồi
trong tâm Đức Thế Tôn lại suy nghó: “Ôi thôi, ôi
thôi! Ưu-đà-la Ca-la-ma tử, người nay không còn thọ
sắc thân, mất lợi ích lớn, không được thọ báo
thân tốt đẹp tuyệt hảo ở thế gian nên người
không nghe diệu pháp này. Nếu nghe được diệu pháp
của Ta, ngươi sẽ mau chứng pháp ấy.”
Lúc
bấy giờ Đức Thế Tôn lại nghó: “Lần đầu tiên
Ta nên vì ai thuyết pháp? Khi Ta thuyết pháp, họ không
chống lại pháp của Ta, chẳng làm Ta phiền não mà
mau chứng pháp Ta nói?”
Lúc
ấy trong tâm Đức Thế Tôn tư duy biết thế này:
“A-la-la Ca-la-ma từ lâu đã thành tựu trí tuệ hết
sức khôn ngoan, tâm vi tế thông minh, ít cầu nhiễm,
kết sử yếu kém, căn tánh lanh lợi. Ta nay đến nơi
A-la-la Ca-la-ma thuyết pháp đầu tiên, nếu ông ta nghe
được pháp này, quyết định sẽ mau chứng biết.”
Đức
Thế Tôn suy nghó như vậy rồi, liền khi ấy có một
Thiên tử ẩn thân đến nơi Thế Tôn bạch:
–Thưa Đức Thế Tôn, A-la-la Ca-la-ma vừa chết ngày hôm qua.
Lúc
ấy Đức Thế Tôn lại suy nghó: “Người dòng A-la-la
sau khi từ bỏ xác thân cõi này, không biết sẽ sinh
về nơi nào?”
Ngay
Lúc ấy trong tâm Thế Tôn liền biết: “A-la-la sau khi
mạng chung ở cõi này sẽ sinh về cõi Bất dụng xứ.”
Đức
Thế Tôn lại thầm nghó: “Không biết chư Thiên cõi
trời Bất dụng xứ thọ mạng dài ngắn thế nào?.”
Lúc bấy giờ trong tâm Thế Tôn liền biết chư Thiên
cõi trời Bất dụng xứ thọ mạng có giới hạn,
thọ mạng ấy là sáu muôn ba ngàn đại kiếp.
Đức
Thế Tôn lại nghó: “A-la-la sau khi ở cõi trời Bất
dụng xứ mạng chung, lại sinh vào cõi nào?.” Lúc
ấy Đức Thế Tôn lại biết: “A-la-la sau khi ở cõi
trời Bất dụng xứ mạng chung sẽ sinh trở lại cõi
Ta-bà này, làm vua tại vùng biên địa không biết
chánh pháp.”
Đức
Thế Tôn lại nghó thế này: “A-la-la sau khi làm vua
cõi biên địa không biết chánh pháp mạng chung lại
thọ sinh vào cõi nào?.” Lúc ấy trong tâm Thế Tôn
lại biết: “A-la-la làm vua cõi biên địa, sau khi mạng
chung sẽ sinh vào đại địa ngục.”
Đức
Thế Tôn lại suy nghó thế này: “Ôi thôi, ôi thôi!
Người dòng họ Ca-la-ma không thọ thân người là
một sự mất mát lớn, không được điều thiện
lợi, vì không được nghe diệu pháp của Ta. Nếu
người nghe được pháp này, liền sẽ mau chứng pháp
ấy.”

<詞 id="50096284">Phẩm 37: CHUYỂN DIỆU PHÁP LUÂN (Phần 1)</詞>
Bấy
giờ Đức Thế Tôn suy nghó: “Trong thế gian có chúng
sinh nào thân khẩu thanh tịnh ít trần cấu, các kết
sử yếu kém, căn tánh thuần thục, trí tuệ lanh lợi?
Khi Ta thuyết pháp đầu tiên không làm phiền não Ta,
lại mau chứng pháp của Ta, để khỏi phí công Ta
chuyển bánh xe pháp.”
Lúc
ấy Đức Thế Tôn nghó: “Có năm vị Tiên nhân thuở
trước cùng với Ta tu khổ hạnh, khi Ta tu khổ hạnh,
họ phục vụ Ta, đem lại cho Ta nhiều điều lợi ích
lớn. Họ đều là bậc ít trần cấu, các kết sử
yếu kém, trí tuệ lanh lợi. Năm người này có thể
lãnh thọ diệu pháp của Ta từ lần chuyển bánh xe
pháp đầu tiên. Ta nay đến đó làm nơi thuyết pháp
đầu tiên.”
Đức
Thế Tôn lại nghó thế này: “Không biết năm vị
Tiên nhân này ngày nay ở đâu?.” Liền khi ấy, Đức
Thế Tôn dùng Thiên nhãn thanh tịnh vượt hơn mắt
người thường để quán sát, thấy năm vị Tiên
nhân này đang sống trong vườn Nai, thuộc thành Ba-la-nại.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn ở lại chỗ cây Bồ-đề thời
gian ngắn, định đi về hướng Ba-la-nại.
Có kệ:
Phật
muốn thuyết pháp độ Ma-na
Đem
tâm xem họ ở nơi nào?
Mới
biết mạng chung, sinh Thiên giới
Nhớ
năm vị tiên, lần đến họ.
Bấy
giờ Ma vương Ba-tuần thấy Đức Phật đứng dậy,
sắp rời cây Bồ-đề, tâm rất khổ não, vội vã
đến chỗ Đức Phật; đến nơi, bạch Phật:
–Lành thay! Thưa Thế Tôn, cúi xin Thế Tôn đừng rời khỏi
nơi đây. Xin Ngài an tọa, chẳng nên di động. Thế
Tôn ở nơi đây tùy ý hành động.
Đức
Thế Tôn bảo Ma vương Ba-tuần:
–Này Ma vương Ba-tuần, ông không biết xấu hổ, không biết
thẹn thùng. Trước kia ông muốn não hại Ta, lúc ấy
Ta còn đầy đủ tham dục, sân hận, si mê, chưa dứt
sạch, ông còn chưa não hại được, huống ngày nay
Ta đã chứng quả Vô thượng Chí chân Bình đẳng
Giác ngộ. Tất cả con đường tà Ta đã xa lìa, đã
được chân chánh giải thoát.
Bấy
giờ, Đức Thế Tôn từ dưới cây Bồ-đề đứng
dậy, ung dung chậm rãi đi về hướng thôn Chiên-đà-la
(nhà Tùy dịch là Nghiêm Xí), rồi từ thôn
Chiên-đà-la Ngài đi đến làng Thuần-bà-tư-di-la.
Trên đường đi, Ngài gặp một khất só Bà-la-môn
tên là Ưu-ba-dà-ma (nhà Tùy dịch là Lai Sự), đi
ngược chiều gặp nhau. Vị khất só Bà-la-môn thấy
Bà-la-môn Đức Phật liền thưa:
–Bạch Nhân giả Cù-đàm, thân Ngài da dẻ hết sức sạch
sẽ, tốt đẹp, không có cáu bẩn, diện mạo nhân
giả tròn đầy, cực kỳ trang nghiêm, các căn tịch
định. Thưa Nhân giả Cù-đàm, thầy của Ngài là ai?
Ngài theo ai cầu xuất gia? Làm Ngài vui thích đó là
pháp gì?
Bấy
giờ Đức Thế Tôn vừa đi vừa dùng kệ đáp lời
hỏi của vị khất só Bà-la-môn:
Ta
đã thu phục pháp thế gian
Thành
tựu đầy đủ tất cả trí
Ở
trong các pháp, không dính mắc
Thoát
hẳn tất cả lưới khát ái
Hay
vì kẻ khác nói thần thông
Do
vậy gọi là Nhất Thiết Trí.
Ta
nay đáng nhận thế gian cúng
Vô
thượng Tối tôn Đấng Tự Tại

Tất
cả người trời trong thế giới
Chỉ
Ta thu phục các ma quân.
Ta
không có thầy dạy giác ngộ
Thế
gian không có ai sánh bằng
Tất
cả trời, người, Ta độc nhất
Thân
tâm thanh tịnh, đại giải thoát,
Tất
cả thần thông đều thông đạt
Những
điều đáng chứng đã chứng xong
Những
nơi cần đến, Ta đã đến.
Cho
nên xưng Ta: Thế Tôn thượng.
Giống
như sen trắng nơi đầm nước
Hoa
sen tuy mọc ở trong đầm
Nhưng
chẳng bao giờ hoa dính nước
Ta
ở thế gian cũng như vậy
Không
bị thế gian làm ô nhiễm
Nên
gọi Ta là Bậc Giác Ngộ.
Lúc
bấy giờ Bà-la-môn Ưu-ba-dà-ma lại bạch Phật:
–Thưa Trưởng lão Cù-đàm, Ngài đang đi về đâu?

Đức Thế Tôn đáp:
–Ta nay sắp đi về nước Ba-la-nại.
Bà-la-môn lại hỏi:
–Thưa Trưởng lão Cù-đàm, Nhân giả đến đó để làm
gì?
Đức
Thế Tôn lại dùng kệ đáp lời Bà-la-môn Ưu-ba-dà-ma:
Ta
đang sắp chuyển diệu pháp luân
Do
đó đến nước Ba-la-nại
Khiến
kẻ mắt mù đều được sáng
Mở
cửa đánh vang trống cam lộ.
Lúc
bấy giờ Bà-la-môn Ưu-ba-dà-ma lại bạch Đức Phật:
–Theo như ý của tôi, Trưởng lão Cù-đàm tự xưng đã
chứng A-la-hán, dẹp tan các phiền não, nghóa ấy như
thế nào?
Đức
Thế Tôn lại dùng kệ đáp Bà-la-môn Ưu-ba-dà-ma:
Cần
phải biết Ta dẹp các oán

Tất
cả các lậu đều dứt sạch
Pháp
ác thế gian đều diệt sạch
Nên
Ta được xưng Chân Chánh Tôn.
Lại có kệ:
Cớ
gì được lợi tự nuôi mình
Không
làm ích lợi cho kẻ khác?
Thấy
kẻ mù lòa không thương xót
Được
đạo hơn người cùng sử dụng
Mình
vượt lên bờ, thấy kẻ đuối
Nếu
không cứu vớt chẳng người thiện
Mình
được kho tàng thấy người khổ
Mà
không bố thí đâu người trí!
Trong
tay có sẵn thuốc cam lộ
Thấy
người mắc bệnh không chữa trị
Đồng
hoang đáng sợ được đường đi
Thấy
kẻ lạc đường nên hướng dẫn.
Như
chốn tối tăm làm đèn sáng
Sáng
cả, tâm Ta nào keo kiết
Phật
thuyết ánh sáng cũng như vậy
Với
sự việc này không chấp trước.
Bấy
giờ khất só Bà-la-môn Ưu-ba-dà-ma nói lớn:
–Thôi, Trưởng lão Cù-đàm!

Ông
ta đập tay vào đùi, vế, tránh Đức Phật, rẽ xuống
bên đường đi về hướng Đông.
Bấy
giờ, ở nơi đó có một Thiên thần thuở xưa là
bạn thân của Bà-la-môn Ưu-ba-dà-ma từng sống bên
nhau. Thiên thần muốn khất só Bà-la-môn Ưu-ba-dà-ma
làm điều lợi ích, được sự lợi ích, được sự
an lạc, giải thoát không còn sợ sệt, nên dùng kệ
khuyên Bà-la-môn Ưu-ba-dà-ma:
Nay
gặp Vô thượng Thầy trời người
Không
biết Thế Tôn chí chân giác
Lõa
thân tà kiến muốn đi đâu?
Ông
sẽ bị khổ nạn gần kề.
Gặp
Ngài Điều Ngự Sư như vậy
Bỏ
đi chẳng phát tâm cúng dường
Tay
chân cho ông công đức gì?
Hãy
phát tín tâm cung kính Phật.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn từ Châu Lang Na-sa-đà-la (nhà
Tùy dịch là Vô Dốc Chùy) ung dung hướng về xóm
Ca-lan-na-phú-la (nhà Tùy dịch là Nhó Thành), rồi
từ xóm Ca-lan-na-phú-la chậm rãi đi về làng Sa-la-di
(nhà Tùy dịch là Ngự Thành), rồi từ làng
Sa-la-di ung dung đi về làng Lô-ê-đa-kha-tô-đâu (nhà
Tùy dịch là Bế Tắc thành), rồi từ thành Bế
Tắc hướng về sông Hằng. Khi đến bờ sông rồi,
Ngài hướng về ngưới lái đò. Đến nơi, Ngài nói
với người lái đò:
–Lành thay, nhân giả! Xin người giúp cho tôi sang bên kia sông.
Người lái đò nói:
–Xin Ngài cho tiền đò, rồi sau đó tôi sẽ đưa Tôn giả qua sông.
Đức
Thế Tôn nói với người lái đò:
–Ta nay không có gì để đưa tiền đò, vì Ta đã bỏ tất
cả của báu, dù cho có thấy nó, Ta xem giống như
sỏi, đá, đất cát. Dù có người cắt lấy một tay
của Ta và ngược lại có kẻ khác đem bột thơm
chiên-đàn thoa trên tay Ta, tâm Ta đối với hai người
này ngang nhau. Do vậy, Ta không có của để trả tiền đò cho ngươi.
Người lái đò lại nói:
–Thưa Tôn giả, nếu Ngài cho tiền đò, thì tôi liền đưa
Ngài qua sông. Vì sao? Vì tôi chỉ nhờ vào nghề này
để sinh sống và nuôi lấy vợ con.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn dùng Thiên nhãn vượt mắt
người thường, thấy một bầy nhạn năm trăm con bay
trên hư không, từ bờ phía Nam sông Hằng hướng về
phía Bắc. Thế Tôn thấy rồi, liền nói với người lái đò nói kệ:
Bầy
nhạn bay qua khỏi sông Hằng
Nào
từng hỏi giá người lái đò?
Mỗi
thân chim nhạn tung sức mình
Bay
trên hư không tùy ý đến
Ta
nay cần phải dùng thần thông
Bay
lên hư không như chim nhạn
Qua
đến phía Nam bờ sông Hằng
An
ổn đứng vững như Tu-di.
Khi
ấy người lái đò thấy Đức Phật qua khỏi sông,
hết sức ăn năn hối hận, nghó thế này: “Ôi
thôi! Ôi thôi! Ta gặp được ruộng phước Bậc Đại
Thánh mà không biết đưa qua sông để cúng dường.
Ôi thôi! Ôi thôi! Ta mất điều lợi ích lớn!.”
Nghó như vậy rồi, ông ta ngã nhào trên đất chết giấc.
Người
lái đò hôn mê một giây lâu rồi tỉnh lại, đứng
dậy, vội chạy đến chỗ vua Tần-đầu, là lãnh chúa
nước Ma-kiệt-đà, tâu lên sự việc này. Vua
Tần-đầu-sa-la, nước Ma-kiệt-đà nghe việc như vậy rồi liền nói:
–Khanh là kẻ phàm phu làm sao biết người nào có thần
thông, người nào không thần thông! Do vậy, từ nay
về sau hễ tất cả người xuất gia đến bến muốn qua
đò, khanh không được hỏi phải quấy. Hễ có ai
đến, chớ nên lấy tiền đò, tùy ý họ muốn qua thì chở họ qua.

Khi
Đức Thế Tôn bay qua sông Hằng, đến bờ bên kia
rồi, lại dùng thần thông bay từ bờ sông về thành
Ba-la-nại. Thuở ấy thành này có một ao nước, dưới
ao này có một con rồng, Long vương này tên là Thương
Khư (nhà Tùy dịch là Loa). Thế Tôn bay đến, hạ
xuống bên ao. Nơi bàn chân Đức Phật hạ xuống, sau
này Long vương xây một ngôi tháp tên là Di-trì-già
(nhà Tùy dịch là Thổ Tháp). Đức Như Lai trải
qua ở đây một đêm, chờ đến giờ khất thực
ngày hôm sau. Ở chỗ chờ này về sau có xây một
ngôi tháp đặt tên là Tháp Chờ qua một đêm.

Có kệ:
Chư
Phật ban đêm không vào làng
Chờ
đúng giờ ăn mới khất thực
Đi
không đúng lúc bị họa lớn
Chúng
Thánh làm việc phải hợp thời.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn y theo pháp khất thực, giờ ăn
nước Ma-kiệt-đà sắp đến, Ngài đi vào cửa Tây
thành Ba-la-nại, ở trong thành theo thứ tự khất
thực. Khất thực xong, theo cửa Đông ra khỏi thành.
Ra khỏi thành, Ngài tiến đến bờ sông, ngồi ngay
ngắn mà ăn. Ăn xong, Ngài tắm rửa rồi hướng mặt
về phương Bắc chậm rãi đi đến rừng Nai.
Có kệ:
Vườn
Nai chim thú cất tiếng kêu
Là
nơi chư Thánh đời trước ở
Thế
Tôn thân phóng hào quang sáng
Tiến
đến rừng Nai như mặt nhật.
Năm
vị Tiên nhân từ xa trông thấy Đức Thế Tôn tiến
dần đến chỗ mình, cùng nhau bàn bạc cam kết:
–Này các Trưởng lão, kẻ đến kia là Sa-môn Cù-đàm
dòng họ Thích, sắp đến chỗ chúng ta. Đây là người
giải đãi đánh mất thiền định, toàn thân bị ràng
buộc nên chúng ta không cung kính người, không lễ
bái người, không tiếp rước người, không bố trí
chỗ ngồi cho người ấy. Tuy nhiên vẫn để tùy ý
muốn ông ta, ngồi đâu tự ý.
Chỉ
riêng Kiều-trần-như, tâm không chịu cam kết như vậy,
nhưng không tỏ lời phán kháng. Họ cùng nhau nói kệ:
Cù-đàm
giải đãi nay bỗng đến
Năm
tiên chúng ta đều nhất trí
Hoàn
toàn không kính, không lễ bái
Người
trái lời thề, không nên tiếp.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn tiến đến chỗ năm vị tiên. Khi
Ngài đến gần, các Tiên nhân không thể ngồi yên,
không thể giữ được lời thề, tự nhiên muốn
đứng dậy, như chim Xà-câu-ni ở trong lồng sắt, mà
bên ngoài có người đốt lửa dữ dội. Vì lưới
nóng, chim không thể đứng yên, muốn bay muốn chạy.
Năm vị Tiên nhân giống như vậy, thấy Đức Thế
Tôn, bỗng nhiên hoảng hốt, từ chỗ ngồi đứng
dậy. Khi ấy, năm vị Tiên nhân này, có người trải
tòa ngồi, có người mang nước đến để Phật rửa
chân, có kẻ mang đá rửa chân và dép da đến, có
người bưng bồn đầy nước đến, hoặc sau khi Đức
Phật rửa chân rồi, đem ván đến để lót chân,
hoặc có người tiếp lấy ba y và bình bát, cùng xướng lên:
–Lành thay, Trưởng lão Cù-đàm đến! Mời Ngài ngồi trên tòa này.
Có kệ:
Hoặc
người tiếp bát và ba y
Hoặc
lại đảnh lễ dưới chân Phật
Hoặc
người sửa soạn trải tòa ngồi
Hoặc
đem bình nước và bình rửa.
Lúc
ấy Đức Thế Tôn ung dung an tọa trên tòa đã bày
sẵn. Thế Tôn ngồi xong, suy nghó: “Những người này
đều là kẻ ngu si, đều phát lời thề như vậy, rồi
tự trái lại, không giữ lời.”
Khi
thấy Đức Thế Tôn ngồi rồi năm vị Tiên nhân, bạch Phật:
–Thưa Trưởng lão Cù-đàm, thân thể sắc da của Ngài tươi
sáng thanh tịnh, khuôn mặt tròn đầy, quang minh rực
rỡ, các căn tịch định. Chắc có lẽ Trưởng lão
Cù-đàm gặp được pháp cam lộ tuyệt hảo, hay chứng
được Thánh đạo cam lộ thanh tịnh?
Khi
ấy Đức Thế Tôn liền bảo năm vị Tiên nhân:
–Này các Tiên nhân, chẳng nên gọi Như Lai là Trưởng
lão. Tại sao như vậy? Tiên nhân các ông ở tương
lai sẽ gặp nhiều đau khổ lâu dài. Vì sao? Vì Ta đã
chứng pháp cam lộ. Ta đã chứng đạo cam lộ. Các
ông theo điều Ta dạy, các ông nghe điều Ta nói. Ta
sẽ chỉ dạy các ông, các ông nghe lời Ta nói, không
được trái lại. Nếu nghe lời Ta dạy thì sống thanh
tịnh. Nếu có kẻ thiện nam và tín nữ nào y theo lời
Ta dạy, chánh tín xuất gia, xa lìa gia đình, cạo bỏ
râu tóc, chí cầu phạm hạnh vô thượng, phạm hạnh
trọn vẹn thì hiện tại thấy được các pháp, thần
thông tự tại, chứng được các hạnh, tự xướng
lên: “Ta nay đã đoạn sinh tử, phạm hạnh đã lập,
việc làm đã xong, không còn thọ thân đời sau.”
Các ông phải biết như vậy.
Có kệ:
Năm
vị tiên gọi họ của Phật
Thế
Tôn ban ân thương họ dạy:
Các
ông chớ có ý kiêu căng
Dẹp
bỏ ngã mạn, cung kính Ta
Ngã
mạn hay không, Ta bình đẳng
Ta
muốn chuyển hóa nghiệp các ông
Ta
nay thành Phật, hiệu Thế Tôn
Vì
các chúng sinh làm lợi ích.
Đức
Thế Tôn nói kệ rồi, năm vị Tiên nhân bạch Phật:
–Ngày xưa Trưởng lão Cù-đàm tu hạnh này, cầu đạo này,
hành khổ hạnh như vậy mà chưa chứng pháp Thượng
nhân, chẳng đồng tri kiến với các bậc Thánh nhân;
huống chi ngày nay Ngài giải đãi, đánh mất thiền
định, giải đãi buộc chặt lấy thân.
Đức
Thế Tôn lại quở trách năm vị Tiên nhân:
–Các ông đã thành Tiên nhân, chớ nói lời như vậy!
Như Lai chẳng phải giải đãi, chẳng phải mất thiền
định. Ta chẳng phải bị giải đãi trói buộc. Này các
Tiên nhân, Ta đã thành Vô thượng Chánh đẳng
Chánh giác. Ta đã chứng pháp cam lộ. Ta đã được
đạo cam lộ. Này năm vị Tiên nhân, các ông nên
nhận lời dạy của Ta, nghe pháp của Ta. Này các ông,
nếu các ông chịu nghe lời dạy của Ta, Ta sẽ chỉ dạy
các ông. Các ông y theo giáo pháp của Ta, chớ nên
chống trái, thực hành giáo pháp ấy thì tương lai
các ông khỏi thọ thân đời sau.
Năm
vị Tiên nhân lại bạch:
–Thưa Trưởng lão Cù-đàm, ngày xưa Ngài tu hành như vậy,
cầu đạo như vậy, hành khổ hạnh như vậy mà không
chứng pháp Vô thượng, chẳng đồng tri kiến với
các bậc Thánh nhân. Cho đến hôm nay bị giải đãi
ràng buộc lấy thân!
Bấy
giờ, Thế Tôn lần thứ ba bảo năm vị Tiên nhân:
–Này các Tiên nhân, các ông hãy nhớ lại thuở trước,
Ta đã từng nói lời dối gạt các ông chưa?
Năm
vị Tiên nhân trả lời:
–Thưa Tôn giả, Ngài chưa từng nói dối.
Lúc
ấy Đức Thế Tôn đưa lưỡi ra khỏi miệng, đụng
đến hai lỗ tai, đến hai lỗ mũi. Chiếc lưỡi phủ
kín hai lỗ mũi, rồi dùng lưỡi tự liếm lấy mặt,
lại phủ cả mặt. Sau khi phủ mặt rồi, lưỡi thu về
vị trí cũ. Sau khi lưỡi đã trở về trạng thái bình
thường như cũ rồi, Đức Phật lại bảo năm vị Tiên nhân:
–Này các Tiên nhân, mắt của các ông đã từng thấy,
hoặc tai của các ông đã từng nghe: Người vọng
ngữ mà có chiếc lưỡi thần thông như vậy không?
Năm
vị Tiên nhân đáp:
–Thưa Tôn giả, không có như vậy.
Đức Phật dạy:
–Vì vậy các ông không nên cho Như Lai là giải đãi, Như
Lai cũng không mất thiền định, Ta cũng không bị giải
đãi ràng buộc. Này các Tiên nhân phải biết: Ta đã
thành Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác, đã chứng
pháp cam lộ, đã biết đạo cam lộ, các ông nên thọ
lãnh giáo pháp của Ta chỉ dạy. Nghe giáo pháp của
Ta, các ông phải y vào pháp ấy mà tu hành không
trái giáo pháp của Ta. Nếu có thiện nam tín nữ nào
muốn xả tục xuất gia… thì không còn thọ thân đời sau nữa.
Khi
Đức Thế Tôn dạy bảo các vị Tiên nhân bằng những
lời như trên thì tất cả y phục, hình thức của
ngoại đạo, ý nghó của ngoại đạo và những gì của
ngoại đạo của các vị ấy chất chứa đều bị tiêu
diệt hết. Đồng thời y phục trên thân của năm vị
Tiên nhân biến đổi thành pháp y, tay bưng bình bát,
râu tóc tự nhiên rụng sạch giống như vừa mới
cạo cách đây bảy ngày, đầy đủ oai nghi, hình dung
giống như vị Tỳ-kheo một trăm hạ. Mọi cử chỉ, oai
nghi đi, đứng, nằm, ngồi đều theo đúng pháp.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn bảo năm vị Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo, tùy theo sức của mỗi người, hãy quán sát phương Đông.
Khi
ấy các Tỳ-kheo muốn quán sát phương Đông, mà
ngược lại liền thấy phương Tây.
Biết
tâm họ, Đức Thế Tôn lại bảo:
–Này các Tỳ-kheo, tùy theo sức của mỗi người, hãy quán sát phương Tây.
Khi
ấy các Tỳ-kheo muốn quan sát phương Tây, lại thấy phương Bắc.
Đức Thế Tôn lại bảo:
–Này các Tỳ-kheo, hãy quán sát phương Bắc.
Các
Tỳ-kheo muốn quán sát phương Bắc mà ngược lại
liền thấy phương Nam.
Đức Thế Tôn lại bảo:
–Này các Tỳ-kheo, hãy quán sát phương Nam.
Các
Tỳ-kheo liền thấy phương Bắc.
Đức Thế Tôn lại bảo:
–Này các Tỳ-kheo, các ông hãy quán sát phương trên.
Các
Tỳ-kheo liền thấy phương dưới.
Đức Phật lại bảo:
–Này các Tỳ-kheo, các ông hãy quán sát phương dưới.
Ngược
lại, họ liền thấy phương trên.
Đức
Thế Tôn liền bảo các Tỳ-kheo:
–Các ông cũng tùy sức mình, quán sát các phương.
Các
Tỳ-kheo muốn quán sát các phương, ngược lại, liền
thấy phương chính giữa.
Đức
Thế Tôn liền bảo các Tỳ-kheo:
–Các ông hãy quán sát phương chính giữa.
Các
Tỳ-kheo muốn quán sát phương chính giữa, ngược
lại, liền thấy các phương khác.
Đức
Thế Tôn đem lời dạy bảo năm vị Tỳ-kheo, khiến tất
cả đều được hoan hỷ, khiến họ tùy thuận, chứng
được chân lý, hết sức vui mừng.
Khi
ấy năm vị Tỳ-kheo tâm đã được khai ngộ, luôn
luôn theo bên Thế Tôn để học hỏi, lắng nghe lời
Thế Tôn chỉ dạy, tùy thuận ý Thế Tôn, không còn
chống trái, chăm chú lắng nghe lời Thế Tôn, hầu
hạ bên mình, không chút xa cách.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP

<卷 id="50096285">QUYỂN 34</卷>
<詞 id="50096286">Phẩm 37: CHUYỂN DIỆU PHÁP LUÂN (Phần 2)</詞>
Bấy
giờ Đức Thế Tôn suy nghó: “Không biết chư Phật
Như Lai Chánh Đẳng Chánh Giác trong quá khứ ở tại
nơi nào thuyết vô thượng vi diệu pháp?” Ngay khi
Đức Thế Tôn nghó như vậy, vùng đất ở nơi đây
bỗng nhiên nổi cao lên khác hẳn các vùng khác.
Đức
Thế Tôn lại nghó: “Không biết chư Phật Như Lai Ứng
Cúng Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác trong quá
khứ thuyết vô thượng diệu pháp dưới hình thức
nằm hay ngồi?” Khi Đức Thế Tôn nghó như vậy, thì
ở nơi đấy hiện năm trăm tòa Sư tử cao rộng. Đức
Thế Tôn thấy năm trăm tòa này sinh tâm cung kính. Do
Đức Thế Tôn cung kính chư Phật thời quá khứ, nên
nhiễu quanh ba vòng, khi nhiễu quanh tòa thứ ba rồi,
đến tòa thứ tư Ngài liền lên ngồi kiết già trên
đó, giống như sư tử không kinh động sợ hãi.

Khi
ấy năm vị Tỳ-kheo Kiều-trần-như… liền bạch Phật:

–Thưa Thế Tôn, hy hữu thay! Không biết hôm nay có bao nhiêu
Đức Thế Tôn đồng đến thuyết pháp mà có số
tòa cao như vậy!

Đức
Phật liền bảo năm vị Tỳ-kheo:

–Này các Tỳ-kheo, nay các thầy phải biết trong hiền kiếp
này có năm trăm Đức Phật xuất hiện ở đời, ba
Đức Phật qua rồi đã nhập Niết-bàn, nay Ta là Đức
Phật thứ tư xuất thế, còn bao nhiêu vị nữa tiếp tục ra đời.
Bấy
giờ Đức Phật suy nghó: “Không biết chư Phật Như
Lai Ứng Cúng Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác
trong quá khứ thuyết pháp bằng cách chuyển Kim luân,
hay Ngân luân, hay Pha lê luân, hay Lưu ly luân, hay Xích
châu luân, hay Mã não luân, hay Xa cừ luân, hay Hổ
phách luân, hay San hô luân, hay Thất bảo luân, hay
Mộc luân?”
Liền
khi đó, trong tâm Như Lai tự biết chư Phật Như Lai
Ứng Cúng Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác trong
quá khứ căn cứ vào bốn chân lý và mười hai
nhân duyên theo thứ lớp chuyển ba lần pháp luân vô
thượng, mà trong thế gian, không có Sa-môn,
Bà-la-môn, hoặc Trời, hoặc Người, hoặc Ma, hoặc
Phạm thiên hay một chúng sinh nào có thể chuyển pháp
luân không sợ sệt, được tự tại như vậy.
Thuở
ấy vào ngày mười hai trong mười lăm ngày đầu
thuộc tháng sao Ky, khi mặt trời lên cao quá nửa
bóng người, lúc ấy gọi là Tỳ-xa-da (nhà
Tùy dịch là Nan Thắng),
Đức Thế Tôn ngồi mặt hướng về phương Bắc, nhằm
giờ sao Quỷ và sao Phòng, Ngài chuyển vô thượng
thanh tịnh diệu pháp luân, mà tất cả các hàng
Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên, Ma vương, Phạm thiên ở
trong thế gian không thể thuyết được pháp luân như
vậy. Lấy ngày sao Phòng thuyết pháp, thuyết pháp thì
không có chướng ngại, theo thế tục nên lấy ngày này.
Đức
Thế Tôn bảo năm vị Tỳ-kheo, những âm thanh mà Như
Lai nói ra đều là khéo dạy bảo khéo an ủi giáo
hóa mà không khuyết điểm; lời dạy cung kính không
trắc ẩn, không dua nịnh, không hoa mỹ mà cũng không
thô lỗ, không ủy mị, không cộc cằn; lời nói hòa
nhã êm dịu khiến người nghe pháp sinh thiện nghiệp;
lời nói không nhanh không chậm; lời nói không ngăn
ngại chân chánh vi diệu; khéo léo rõ ràng, lưu loát
trôi chảy làm vừa lòng người. Lời nói không
cấu trược, không bị phá hoại; không ai sánh bằng,
lời nói thanh tịnh không ô nhiễm, từ xưa đến nay
thường hỷ xả không hẹp hòi; không sai lầm; lời
nói không câu chấp, trong sáng khoan dung; lời nói
không vụng về lắp bắp; lời nói không yếu hèn có
công năng làm chúng sinh sinh tâm an lạc, lời nói
làm tất cả thân chúng sinh cảm thấy tươi mát; lời
nói có năng lực đoạn tâm ái dục, sân nhuế, ngu
si của tất cả chúng sinh; lời nói có công năng thu
phục các ma, hay phá các tội, thu phục tất cả ngoại
đạo. Âm thanh của Đức Thế Tôn có năng lực giáo
hóa chúng sinh. Tiếng nói của Đức Phật giống như
tiếng trống, tiếng Phạm thiên, tiếng chim
Ca-lăng-tần-già, tiếng Đế Thích, tiếng hải triều
âm, tiếng động đất, tiếng núi Côn lôn, tiếng chim
Khổng tước, tiếng chim Câu-sí-la, tiếng chim Mạng
mạng, tiếng Nhạn chúa, tiếng chim Hạc, tiếng Sư tử
chúa loài mãnh thú. Tiếng Phật giống như tiếng các
nhạc cụ không hầu, tỳ bà, đàn tranh, sáo…
Ai
nghe được lời chỉ dạy rõ ràng của Đức Phật,
đều hoan hỷ ưa thích muốn nghe.
Lời
nói của Đức Phật vi diệu thậm thâm không một
chút khuyết điểm, làm cho chúng sinh phát khởi căn
lành, người nghe đều được lợi ích; lời nói
của Phật văn nghóa rõ ràng, câu văn sáng sủa,
nghóa lý thâm thúy, là pháp tạng chân thật; lời
nói hợp thời tiết, hợp căn cơ, không trao lời
không đúng lúc, biết căn tánh chúng sinh, câu văn
thuận pháp, dùng các pháp bố thí để trang nghiêm,
trì giới thanh tịnh, chịu đựng nhẫn nhục, tinh tấn
dũng mãnh, các thiền tịch định, thần thông phấn
tấn, trí tuệ phân biệt các pháp thiện ác thế gian,
lòng từ thành tựu an lạc, lòng bi không thấy mệt
nhọc, xa lìa hoan hỷ xả ly, thành lập Tam thừa, nối
truyền Tam bảo, phân biệt ba tụ, ba cửa giải thoát
thanh tịnh, lời răn dạy chân thật vô lượng vô
biên, kẻ trí vui mừng, Thánh nhân vừa ý, giống như
hư không ở khắp bao gồm tất cả.
Đức
Thế Tôn dùng tiếng nói như vậy bảo năm vị Tỳ-kheo:
–Này các thầy, Tỳ-kheo xuất gia luôn luôn phải xả bỏ hai
việc thế gian. Hai việc xả bỏ đó là gì?

Điều
xả bỏ thứ nhất là hưởng thọ dục lạc. Phàm ở
nơi xóm làng thọ hưởng dục lạc, đó là điều
phàm phu ca ngợi. Điều này người xuất gia phải xa lìa.
Điều
xả bỏ thứ hai là gây khổ cho thân mình, chịu các
khổ đau, không phải là điều Thánh nhân ca ngợi,
đối với mình không lợi, đối với người không
ích. Đây là điều người xuất gia phải xa lìa.
Rồi Đức Phật nói kệ:
Mau
tránh xa nơi tổn hại thân
Cảnh
giới các căn phải loại trừ
Nếu
xa lìa được hai pháp ấy
Liền
chứng Thánh đạo thật cam lộ.
Lúc
ấy Đức Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:

–Các thầy phải biết, Ta đã bỏ cái chấp hai bên như vậy,
có một Trung đạo mà Ta đã chứng, nên được mở
con mắt tuệ, được sinh chánh trí, được tịch tịnh,
được các thần thông, được giác ngộ, được
quả Sa-môn, được Niết-bàn nên được thành tựu.
Này
các thầy Tỳ-kheo, nếu các thầy muốn biết pháp Trung
đạo ra ngoài các cõi, như Ta đã chứng để được
mở con mắt tuệ, được sinh chánh trí, được tịch
định cho đến… Niết-bàn đó là Bát thánh đạo…
Bát
thánh đạo gồm có Chánh tri kiến, Chánh phân biệt,
Chánh ngữ, Chánh nghiệp, Chánh mạng, Chánh tinh tấn,
Chánh niệm và Chánh định.
Này
các Tỳ-kheo, Trung đạo này Ta đã chứng biết, nên
Ta đã mở con mắt tuệ, được sinh chánh trí, được
tịch định, được sinh các thần thông, được hiểu
biết rõ ràng, được quả Sa-môn, được thành tựu Niết-bàn.
Rồi Thế Tôn nói kệ:
Tám
đường chân chánh này là nhân
Khủng
bố không còn, sinh tử hết
Tất
cả nghiệp chướng đã diệt xong
Vónh
viễn không tái sinh các cõi.
Bấy
giờ Đức Phật bảo các thầy Tỳ-kheo:

–Các thầy chí tâm lắng nghe, có bốn chân lý. Bốn chân
lý đó là chân lý về khổ, chân lý về nguyên
nhân của khổ, chân lý về diệt khổ, chân lý về
sự đạt đạo. Như vậy là bốn chân lý.
Này
các Tỳ-kheo, các chân lý về khổ có những tướng
trạng như thế nào?
Những
tướng trạng khổ đó là: Sinh, già, bệnh, chết,
buồn lo, thương nhau bị xa cách, ghét nhau lại gặp mặt,
mong cầu không toại ý. Các khổ như vậy gọi là chân lý khổ.
Này
các Tỳ-kheo, chân lý về nguyên nhân của khổ gồm
có những gì?
Nghóa
là lòng khát ái luôn luôn làm động tâm suy nghó
phát sinh dục lạc, rồi tư tưởng khắp nơi. Như vậy
là nguyên nhân sinh ra khổ.

Này
các Tỳ-kheo, chân lý về diệt khổ gồm những gì?
Nghóa
là vứt bỏ, xa lìa lòng khát ái, tư tưởng của
tâm đều diệt sạch, không còn sót mảy may, tất cả
đều được tịch định. Như vậy gọi là chân lý về diệt khổ.
Này
các Tỳ-kheo, chân lý đắc đạo gồm những gì?
Nghóa
là thực hiện tám Thánh đế: Chánh kiến, Chánh
phân biệt, Chánh ngữ, Chánh nghiệp, Chánh mạng,
Chánh tinh tấn, Chánh niệm và Chánh định. Như vậy
gọi là chân lý diệt khổ đắc đạo.
Chân
lý về khổ này từ xưa đến nay Ta chưa từng được
nghe từ người khác, ngay trong các pháp tự sinh con
mắt trí, sinh ý hiểu biết rõ ràng, sinh trí tuệ, sinh
thệ nguyện. Chân lý khổ này phải biết như vậy, cho
đến… chưa nghe ngay trong các pháp sinh con mắt trí
tuệ. Chân lý về Khổ đó đã biết rõ ràng.<註 n="3"/>3
Chân
lý về nguyên nhân của khổ này, Ta không nghe từ
người khác, ngay trong các pháp sinh con mắt trí tuệ…
Pháp nguyên nhân của khổ này đều phải diệt. Như
vậy cho đến… Nguyên nhân khổ đã diệt sạch.
Chân
lý về diệt khổ này, Ta không nghe từ người khác,
ngay trong các pháp sinh con mắt trí tuệ. Chân lý về
diệt khổ này nay phải chứng. Như vậy cho đến… đã
sinh trí tuệ, chứng biết chân lý về diệt khổ rồi.
Nguyên
nhân khổ như vậy đã diệt rồi sẽ được chân lý
về sự đạt đạo. Chân lý này Ta không nghe từ
người khác, ngay trong các pháp sinh con mắt trí tuệ,
diẹât được nguyên nhân khổ, chứng được chân
lý về sự đạo, cho đến… sinh trí tuệ trở lại
diệt khổ chứng đạo (bốn chương trên đều lập lại chữ Đạo).
Này
các thầy Tỳ-kheo, bốn chân lý cho đến mười hai
hành tướng, Ta thuyết ba lần. Thật sự nếu Ta chưa
chứng mười hai hành tướng, thì Ta chưa thành tựu
Chánh đẳng Chánh giác, không thể gọi Ta đã giác ngộ hoàn toàn.
Này
các thầy Tỳ-kheo, bốn chân lý này, Ta nói ra ba lần,
thật sự Ta đã chứng biết mười hai tướng chân
lý này, rồi sau đó mới thành tựu Vô thượng
Chánh đẳng Chánh giác. Như vậy mới gọi Ta đã
giác ngộ hoàn toàn.
Này
các thầy Tỳ-kheo, Ta lúc bấy giờ sinh chánh trí,
chánh kiến, tâm không tán loạn, chính được giải thoát.
Này
các thầy Tỳ-kheo, đây là đời sau cùng của Ta, Ta
không còn tái sinh trở lại.
Khi
Đức Phật nói các pháp như vậy, Trưởng lão
Kiều-trần-như ngay tại tòa xa lìa trần cấu diệt hết
triền phược, tẩy sạch phiền não ngay trong các pháp
được trí nhãn thanh tịnh, tất cả các nguyên nhân
của khổ đều diệt sạch. Biết các phiền não diệt
rồi, biết các pháp đúng như thật, ví như chiếc áo
trắng sạch không chút bụi nhơ, không một vết đen,
tùy ý muốn nhuộm màu gì thì thành màu đó.
Đúng
như vâïy! Đúng như vâïy! Kiều-trần-như liền ngay
tại chỗ ngồi trừ các trần cấu, diệt sạch các
phiền não, được pháp nhãn thanh tịnh, biết đúng pháp như thật.
Lúc
ấy, trong hội có sáu muôn Thiên tử cũng lìa các
trần cấu, ngay trong các pháp được trí nhãn thanh tịnh.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn dùng giọng sư tử nói kệ:
Diệu
pháp sâu xa không thể tả
Chân
như vắng lặng không danh tự
Kẻ
chứng trước tiên Kiều-trần-như
Chẳng
uổng công Ta đã chứng đạo.
Lại có kệ:
Khi
thuyết pháp ấy rất sâu xa
Thế
Tôn từ bi hơn tất cả
Pháp
nhãn thanh tịnh Trần-như chứng
Ngàn
vạn chư Thiên đồng đắc pháp.
Lúc
bấy giờ chư Thiên Địa cư nghe Thế Tôn nói những
pháp như vậy, đồng thanh hô to:

–Này các vị phải biết, hôm nay Đức Thế Tôn Như Lai Ứng
Cúng Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác ở nước
Ba-la-nại tại vườn Nai, là nơi chư Tiên đời trước
ở, Ngài chuyển pháp luân vô thượng mà các
Sa-môn, Bà-la-môn, Phạm thiên, Ma vương… thật không
thể chuyển được pháp luân như vậy.
Lại có kệ:
Hay
thay Thế Tôn chứng như thật
Vì
chúng sinh chuyển pháp luân cam lộ
Căn
trì giới, thiền định vững chắc
Tàm
quý, tinh tấn là trục, vành
Giảng
pháp chân chánh rất sâu xa
Kiến
lập pháp luân vượt ba cõi
Hiện
nay thuộc thành Ba-la-nại
Ngài
đang thuyết pháp tại vườn Nai.
Khi
chư Thiên Địa cư xướng lên lời như vậy, tiếng
này vang đến cõi trời Tứ Thiên vương. Trời Tứ
Thiên vương nghe rồi, lại tiếp tục xướng lên
truyền rao thế này: “Ngày nay Đức Thế Tôn Như Lai
Ứng Cúng Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, ở
trong vườn Nai thuộc nước Ba-la-nại đang chuyển pháp
luân vô thượng mà Sa-môn, Bà-la-môn, Phạm thiên,
Ma vương, tất cả trong cõi đời thật không ai thuyết
được pháp như thế.”
Khi
trời Tứ Thiên vương nói lên lời như vậy, thì
trời Đao-lợi nghe được. Vua trời Đao-lợi nghe rồi
cũng xướng lên lời như vậy, thì trời Dạ-ma nghe
được. Trời Dạ-ma nghe rồi cũng xướng lên lời
như vậy, thì trời Đâu-suất nghe được. Trời
Đâu-suất nghe rồi cũng xướng lên lời như vậy,
thì trời Hóa lạc nghe được. Trời Hóa lạc nghe
rồi cũng xướng lên lời như vậy, thì trời Tha hóa
nghe được. Trời Tha hóa nghe rồi cũng xướng lên
lời như vậy, thì trời Phạm thiên vương nghe được.
Khi ấy Phạm thiên vương liền nói thế này: “Ngày
nay Đức Thế Tôn Như Lai Ứng Cúng Vô Thượng Chánh
Đẳng Chánh Giác hiện đang chuyển vô thượng pháp
luân tại vườn Nai mà tất cả Sa-môn, Bà-la-môn,
Ma, Phạm ở trong thế gian này thật không thể thuyết
được.”
Tuần
tự như vậy chỉ trong thời gian khoảnh khắc truyền rao
lần lên, lời ấy biết khắp cho đến cõi trời Đại phạm.
Khi
ấy Đại phạm Thiên vương chủ thế giới Ta-bà nghe
lời như vậy, lại dùng Phạm âm xướng lên thế
này: “Ngày nay Đức Thế Tôn Như Lai Ứng Cúng Vô
Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác đang chuyển vô thượng
pháp luân tại vườn Nai thuộc thành Ba-la-nại, mà
tất cả Sa-môn, Bà-la-môn, Ma, Phạm thật sự không
một người nào trong thế gian này, có khả năng
thuyết pháp như vậy.”
Cứ
tuần tự như vậy cho đến trời Hữu đảnh.
Khi
Đức Thế Tôn thuyết pháp, lúc ấy tất cả cảnh
giới của chư Thiên, Người, Ma, Phạm, Sa-môn,
Bà-la-môn… đều được chiếu sáng rực rỡ. Có
những chúng sinh bị tội báo rất nặng ở giữa hai
núi Thiết vi và Đại thiết vi u ám tối tăm, dù mặt
trời mặt trăng có ánh sáng như vậy, có năng lực
to lớn như vậy, có sức phóng ánh sáng như vậy,
có oai thế như vậy, có quyền lực như vậy, mà
không chiếu đến nơi đây được, không thể làm
sáng tỏ được. Nhưng oai thần của Đức Phật làm
khắp nơi đây được chiếu sáng. Chúng sinh ở trong
đó được ánh sáng, nên họ đều trông thấy nhau,
biết nhau. Họ nói với nhau: “Nơi đây cũng có
chúng sinh khác ư?”<註 n="4"/>4

Bấy
giờ tất cả trăm loại cây cối, thảo mộc trên mặt
đất này, đều thuận thời, tùy theo mỗi loại lớn
nhỏ, đều tự đâm chồi nảy lộc ra hoa kết quả. Có
những cây ra hoa rồi tự nhiên rải trên mình Đức
Phật. Trên bầu trời trong sáng không chút bụi mù
khói ráng, lại thoáng hiện mây nhẹ tạo thành cơn
mưa nhỏ rưới trên mặt đất, trong mát đủ tám thứ
công đức. Sau khi mưa tạnh bầu trời trở nên trong
sáng, tiếp theo là làn gió mát nhẹ thật là dễ
chịu. Bốn phương đều trong sáng không chút bụi mù.
Chư Thiên tập trung trên hư không, tấu những bản
nhạc trời hòa lẫn lời ca vi diệu, đồng thời rải
các loại hoa như hoa Mạn-thù-sa, Ma-ha mạn-thù-sa; các
loại y trời mịn mỏng tuyệt đẹp; các hoa bằng bảy
báu vàng, bạc, lưu ly…; vô lượng hoa sen xanh, hoa sen
hồng, hoa sen trắng và hoa sen trắng lớn trên mình Đức
Như Lai; rải đi rải lại trên mình Đức Như Lai đủ
các loại hương thơm. Chung quanh nơi Đức Như Lai ngồi,
vuông vức chừng một do-tuần tràn ngập đủ các
loại hoa, không sót một nơi nào. Lại quả đất chấn
động sáu cách, động khắp và động đều, rung khắp
và rung đều, nổi lên khắp và nổi đều, rống khắp
và rống đều, gây cảm giác khắp và đều. Lúc ấy
tất cả chúng sinh hết sức khoái lạc, không sợ
hãi; không có một chúng sinh nào bị tham dục, sân
hận, ngu si, ngã mạn, cống cao làm não hại; không
một chúng sinh nào tạo các tội. Nếu có chúng sinh
bị bệnh hoạn thì liền hết; nếu có chúng sinh say sưa
liền được tỉnh táo; nếu có chúng sinh điên cuồng
thì được tâm bình thường; nếu có chúng sinh đui
thì được thấy; nếu có chúng sinh điếc thì được
nghe; nếu có chúng sinh sáu căn không được hoàn bị
thì đều được vẹn toàn; nếu có chúng sinh nghèo
nàn rách rưới thì được giàu có dư dật; nếu có
chúng sinh tiều tụy thì được khỏe mập; nếu có
chúng sinh bị giam cầm trói buộc đều được phóng
thích; những chúng sinh bị gông cùm xiềng xích thì tự
nhiên được tháo gỡ; chúng sinh trong địa ngục liền
được hết khổ; loài súc sinh không còn khủng bố;
loài ngạ quỷ đói khát được no nê. Nhờ những
nhân duyên như vậy Kiều-trần-như được gọi là
chứng tri. Bấy giờ Trưởng lão Kiều-trần-như thấy
các pháp một cách như thật, vượt qua con đường
hiểm phiền não, qua sa mạc phiền não một cách như
thật, không còn nghi ngờ, trong tâm quyết định không
còn ngăn ngại, đã đạt vô úy, không học từ người khác.
Khi
biết các pháp như vậy rồi, Kiều-trần-như từ chỗ
ngồi đứng dậy đảnh lễ dưới chân Phật, quỳ gối
chắp tay bạch Phật:

–Lành thay! Bạch Thế Tôn, con đã vào được trong pháp
Phật, Ngài đã độ cho con làm Sa-môn, trao cho giới
Cụ túc, con nguyện sống đời Tỳ-kheo.
Bấy
giờ Đức Phật bảo Kiều-trần-như:

–Thiện lai Tỳ-kheo! Vào trong pháp của Ta, tu phạm hạnh, dứt các khổ.
Khi
ấy Trưởng lão Kiều-trần-như thành người xuất
gia, được giới Cụ túc. Còn bốn người kia, Đức
Phật tùy căn cơ của mỗi người, nói pháp để chỉ dạy.
Năm
vị Tỳ-kheo này, có ba vị đi khất thực nơi khác, chỉ
có hai vị nhận lãnh lời Đức Phật. Ba người này
khi mang vật thực về, cả sáu người cùng ăn.
Hai
người không đi khất thực, ở nhà lãnh thọ lời
giáo hóa của Như Lai là:
Trưởng
lão thứ nhất tên Bạt-đề-lê-ca (nhà Tùy dịch là Tiểu Hiền).
Trưởng
lão thứ hai tên Bà-sa-ba (nhà Tùy dịch là Khởi Khí).
Hai
người này ngay tại chỗ ngồi, xa lìa trần cấu, dứt
sạch các kết hoặc, không còn phiền não, đối với
các pháp được con mắt thanh tịnh, bao nhiêu kết hoặc
phiền não đều được diệt sạch, biết được các
pháp vô thường, chứng biết như thật. Ví như áo
trắng không một sợi chỉ đen, không có vết nhơ, tùy
ý muốn nhuộm màu gì thì thành màu ấy. Đúng như
vậy! Đúng như vậy! Trưởng lão Bạt-đề-lê-ca và
Trưởng lão Bà-sa-ba ngay tại chỗ ngồi xa lìa trần
cấu, được pháp nhãn thanh tịnh, tóm lược… thành
người xuất gia, được giới Cụ túc.
Lần
lượt như vậy, đến những người khất thực về
sau, Đức Thế Tôn cũng như pháp khai thị, y như pháp
giáo hóa, y như pháp truyền trao. Những Trưởng lão
đó là Ma-ha Na-ma (nhà Tùy dịch là Đại Danh),
A-sa-du-thời (nhà Tùy dịch là Điều Mã).
Tại
chỗ ngồi, cả hai đều xa lìa trần cấu, đối với
các pháp, được pháp nhãn thanh tịnh.
Đúng
như vậy! Như vậy! Hai Trưởng lão Đại Danh và Điều
Mã ngay tại chỗ ngồi diệt sạch trần cấu phiền não,
chứng biết như thật, thấy được thật tướng các
pháp, vượt qua các pháp tướng, tâm không còn nghi
ngờ, đạt đến địa vị vô úy, không nghe từ người
khác, đã chứng biết pháp Phật, từ chỗ ngồi đứng
dậy đảnh lễ dưới chân Phật, ở trước Thế Tôn,
quỳ gối chắp tay bạch Phật:

–Cúi xin Đức Thế Tôn cho con được xuất gia, cho con giới Cụ túc.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn bảo hai vị Tỳ-kheo:

–Này các Tỳ-kheo, các thầy hãy vào trong pháp của Ta, tu
hành thanh tịnh diệt sạch các khổ.
Lúc
ấy hai vị Trưởng lão liền đắc giới Cụ túc thành người xuất gia.
Rồi nói kệ:
Tiểu
Hiền, Khởi Khí, Kiều-trần-như
Ma-ha
Na-ma và Điều Mã
Là
người đầu tiên chứng thấy biết
Như
Lai đánh trống pháp cam lộ.
Lúc
ấy Đức Như Lai bảo năm vị Tỳ-kheo:

–Này các thầy Tỳ-kheo, ngày trước do Ta luôn luôn tu
chánh niệm, tu chánh hạnh, thành tựu được giải
thoát vô thượng chân chánh, chứng biết đầy đủ,
nên các thầy phải học và thực tập chánh niệm
cùng tu chánh hạnh này, thì các thầy sẽ được
giải thoát vô thượng chân chánh một cách thực tiễn và đầy đủ.
Lúc
ấy lại có Ma vương Ba-tuần đến bên Đức Phật dùng kệ bạch:
Cù-đàm
dục ái trói buộc thân
Tất
cả dục lạc cõi trời người
Nay
đã bị nó trói buộc chặt
Ta
quyết chẳng thả! Này Sa-môn!
Khi
ấy Đức Thế Tôn suy nghó, biết Ma Ba-tuần nói kệ
như vậy nên dùng kệ đáp Ma vương:
Gút
ái từ lâu Ta đã mở
Ta
lìa ái dục cõi trời người
Gút
lớn ái dục Ta mở xong
Huống
chi Ta đã thu phục ngươi.
Khi
Ma vương Ba-tuần nghe Đức Phật nói bài kệ này,
đứng yên lặng suy nghó: “Sa-môn Cù-đàm biết được
ý niệm ta, Sa-môn dòng họ Thích ấy thấy được tâm
tánh ta.” Ma vương bực tức buồn bã khổ não chẳng
vui, liền biến thân mất dạng.
Lúc
ấy Đức Thế Tôn lại bảo năm vị Tỳ-kheo:

–Này các thầy Tỳ-kheo, nếu biết các sắc không có ngã,
thì từ sắc không sinh các tướng hoại diệt, phiền
não, sẽ không bị khổ về sắc, phải thấy, phải biết như vậy.
Có
sắc như vậy, vì sắc không có ngã. Do vậy, tất cả
sắc sinh ra phiền não, sinh ra khổ. Tuy sắc sinh ra khổ
não, nhưng sắc cũng không có tánh nhất định. Sắc
đã không nhất định, thì cũng không thể mong muốn
sắc là có như vậy, cũng không thể muốn sắc là không như vậy.
Sắc
đã vậy thì thọ, tưởng, hành, thức cũng như vậy.
Này
các Tỳ-kheo, các thầy phải biết thức cũng không
có ngã. Nếu thức có ngã, thức ấy lẽ ra không
tạo não hại, không tạo các khổ. Vì thể của thức
là không nắm bắt được thì làm sao phải làm cho
có như thế này mà cũng không thể mong muốn rằng
không có như thế kia.

Vì
thức không có ngã, nên thức hay sinh phiền não và
các khổ. Do vì thức không có ngã, nên không thể
nói là thức có như vậy hay không có như vậy.
Đức
Phật lại bảo các thầy Tỳ-kheo:

–Các thầy nghó thế nào, thức là thường hay vô thường?
Năm
vị Tỳ-kheo liền bạch Đức Phật:

–Thưa Đức Thế Tôn, Thức là vô thường.
Đức Phật lại hỏi:
–Nếu thức là vô thường thì khổ hay vui?
Năm
vị Tỳ-kheo trả lời:

–Thưa Đức Thế Tôn, thức này là khổ.
Đức Phật lại bảo:

–Thức đã là khổ, là vô thường, là hoại diệt, chẳng
phải chánh pháp, chẳng phải thường trụ. Nếu người
thấy thức được như vậy, mà có thể nghó thế
này: “Thức là ngã, hay ngã là thức, hoặc ta
thấy, ta là đều thuộc về ngã hay không?
Năm vị Tỳ-kheo đáp:
–Thưa Đức Thế Tôn, không phải như vậy.

Đức
Phật bảo các thầy Tỳ-kheo:

–Các thầy phải biết, tất cả các sắc, hoặc sắc quá
khứ, hiện tại hoặc vị lai, hoặc trong hoặc ngoài,
hoặc to hoặc nhỏ, hoặc trên hoặc dưới, hoặc gần
hoặc xa. Đối với những sắc ấy, không thể nghó
thế này: “Sắc là ngã, ngã là sắc.” Đúng vậy!
Đúng vậy! Chánh trí như thật cần phải biết như
vậy. Đối với tất cả thọ, tưởng, hành, thức ở
quá khứ, hiện tại, vị lai, trong ngoài, lớn nhỏ,
trên dưới, gần xa, không thể nghó thế này: “Ngã
là thọ, tưởng, hành, thức hay các thứ đó là
ngã,… hoặc ta là ngã.” Đúng như vậy! Đúng như
vậy! Chánh kiến như thật phải biết như vậy.
Đức
Phật bảo các thầy Tỳ-kheo:

–Các thầy phải biết, nếu có bậc Thanh văn đa văn, tư duy
quán sát, thấy được như vậy thì họ xa lìa sắc,
thọ, tưởng, hành, thức. Xa lìa được rồi, đối
với tất cả thức đó họ không còn ưa thích, đã
không ưa thích nên họ được giải thoát. Đã được
giải thoát rồi, họ sẽ sinh trí tuệ biết rằng: “Sinh
tử ta đã dứt, phạm hạnh ta đã lập, việc làm ta
đã xong, không thọ thân đời sau.”
Khi
Đức Thế Tôn nói pháp này rồi, năm vị Tỳ-kheo
đối với các pháp hữu vi, các lậu diệt sạch, tâm
được giải thoát. Ngay lúc ấy, trong thế gian có sáu
vị A-la-hán, mà Đức Phật là một và năm vị Tỳ-kheo.

Sau
đó, Đức Phật bảo:

–Này các Tỳ-kheo, các thầy phải biết, đây là lần đầu
tiên Ta chuyển pháp luân, thuyết pháp, người đầu
tiên không trái lại giáo pháp của Ta, Tỳ-kheo
Kiều-trần-như là người đứng đầu trong năm vị Tiên nhân.
Năm
vị Tỳ-kheo nghe Đức Phật nói lời này, bạch Phật:

–Bạch Thế Tôn, thật hy hữu! Tỳ-kheo Trưởng lão
Kiều-trần-như trồng thiện căn gì, do nhân duyên gì
Như Lai đầu tiên thuyết pháp vô thượng, không trái
chống lại?
Đức
Phật nghe lời này, bèn bảo các Tỳ-kheo:

–Này các thầy, nên chí tâm lắng nghe! Ta nhớ thời quá
khứ cũng tại thành Ba-la-nại này có một người thợ làm đồ gốm.

Thuở
ấy, có một vị Bích-chi-phật bị bệnh, vào xóm làng
để điều trị mà mùa an cư sắp đến. Vị Bích-chi-phật
vì trị bệnh muốn đến ở trọ nhà thợ gốm. Ngài
đến nhà thợ gốm nói:

–Thưa Nhân giả, nếu người không từ chối, tôi xin an cư
mùa hạ này nơi nhà Nhân giả để trị bệnh được mau khỏe mạnh.
Người
thợ gốm với tâm thanh tịnh bạch vị Bích-chi-phật:

–Tốt lắm Đại Tiên! Con vâng lời Ngài, tùy ý Ngài ở,
tùy theo khả năng, con sẽ cung cấp bốn sự cúng
dường cho Đại Tiên.
Sau
đó, người thợ gốm dựng một thảo am cách nhà
mình chẳng xa, bài trí các dụng cụ: giường nằm,
chổi đuổi muỗi, dầu đèn… để cho Bích-chi-phật an cư.
Một
đêm nọ, vị Bích-chi-phật nhập vào định Hỏa Quang.
Người thợ gốm thấy ánh lửa lớn, suy nghó: “Không
biết lý do gì ngọn đèn ấy sáng rực lâu như vậy
mà không tắt? Không lẽ thảo am này bị phát hỏa hay
sao?”

Lúc
ấy người thợ gốm rón rén bước đến thảo am,
lén nhìn, thấy vị Bích-chi-phật ngồi kiết già như
đống lửa lớn bốc cháy sáng chói, nhưng thân Ngài
vẫn an nhiên không bị lửa đốt. Thợ gốm thấy vậy
liền nhắm mắt vội vã chạy về. Hôm sau, tín tâm
của người thợ gốm tăng gấp bội, vì thấy điều
chưa từng có. Tôn giả Bích-chi-phật yên tịnh an cư
tại nhà thợ gốm qua một mùa hạ. Người thợ gốm
cung cấp bốn sự nhu cầu đều đầy đủ. Thợ gốm
còn mời lương y đến trị bệnh, cung cấp thuốc thang
đầy đủ, nhưng bệnh của Bích-chi-phật không thuyên
giảm. Do thân bệnh nặng nên Ngài qua đời.
Bấy
giờ, thấy vị Bích-chi-phật nhập Niết-bàn, người
thợ gốm thương tiếc buồn rầu kêu la khóc lóc
chẳng vui. Vô số dân chúng nghe tiếng khóc lóc, đồng đến hỏi thợ gốm:

–Này anh thợ gốm, vì cớ gì kêu khóc như vậy?

Người
thợ gốm nói về thần thông của vị Bích-chi-phật
này, tinh tấn như vậy, trì giới như vậy, thường
hành diệu pháp. Ngài bệnh, ông ta có mời lương y
đến điều trị nhưng không qua khỏi.
Bấy
giờ, có những vị Bích-chi-phật chỉ thiếu một là
đủ năm trăm vị, dùng thần thông bay trên hư không,
mang theo gỗ chiên-đàn đến làm lễ trà tỳ vị
Bích-chi-phật này và an ủi thợ gốm:

–Này Nhân giả, người nên vui mừng hớn hở tràn ngập
toàn thân. Vì sao như vậy? Vì người đã cúng dường
vị Tiên nhân này. Nhờ công đức ấy, ở đời vị
lai người sẽ hưởng lợi ích lớn. Ông có thấy
thần thông của chúng ta hay không?
Người thợ gốm đáp:

–Dạ thưa, có thấy.
Các
vị Bích-chi-phật bảo người thợ gốm:

–Thần thông của chúng ta hiện ra ngày hôm nay, cũng như
thần thông của vị Bích-chi-phật đã tịch. Trong hàng
Tiên nhân chúng ta thì vị ấy cao tuổi nhất.
Người
thợ gốm lại hỏi các vị Bích-chi-phật:

–Thưa chư Tôn giả, hiện giờ quý Ngài ở đâu?
Các
vị Bích-chi-phật đáp:

–Này bác thợ gốm, từ đây đi nữa có một ngôi làng
gọi là thành Vương xá. Cách thành này chẳng xa, có
một hòn núi tên là núi Tiên ở, chúng tôi đang ở trên đó.
Người
thợ gốm lại thưa các vị Bích-chi-phật:

–Lành thay! Mời chư Tiên dùng cơm tại nhà con rồi tùy ý ra đi.
Các
vị Bích-chi-phật đều dùng cơm tại nhà của người
thợ gốm. Sau khi dùng cơm, các vị nói với người thợ gốm:

–Ở đời vị lai có Đức Phật xuất hiẹân, ông sẽ ở
nơi Đức Phật này phát tâm nguyện cầu giáo pháp,
là nhờ công đức phát tâm thanh tịnh ngày hôm nay.
Người
thợ gốm nghe rồi liền bạch các vị Tiên nhân Bích-chi:

–Vị thầy trước đây của con là vị già nhất trong các
vị Bích-chi, con nguyện cũng vậy. Trong đời vị lai được
gặp Đức Phật Thích-ca, được xuất gia ở trong pháp
của Ngài, được làm bậc Đại trưởng lão thuộc
hàng thượng tọa lớn nhất.
Các
vị Tiên nhân nói:

–Lời thệ nguyện này của ông nhất định sẽ được thành tựu.
Sau
khi các vị Bích-chi-phật đã xác nhận lời thề của
người thợ gốm, liền từ giã bay lên hư không mà
đi. Người thợ gốm thấy các vị Bích-chi-phật vận
dụng thần thông đi trong hư không, nên đem tâm thanh
tịnh chiêm ngưỡng chắp tay, hướng về hàng chư Tiên đảnh lễ.
Người
thợ gốm thấy thân Tôn giả Bích-chi-phật đã vào
Niết-bàn nên thâu nhặt xá-lợi xây tháp, trang trí
bằng những vòng bánh xe đẹp, trong vòng bánh xe có
những chiếc linh cùng có phướn bằng lụa sặc sỡ
và các loại hoa thơm, xông các bột hương, tô các
sáp hương để cúng dường tháp. Ông ta phát lời
thệ nguyện: “Nhờ thiện căn này, nguyện đời sau
tôi được gặp Đức Thích-ca Như Lai, những giáo
pháp của Ngài nói ra, tôi nguyện chứng biết, tôi
ở bên Phật, nguyện thành bậc Đại trưởng lão
trong hàng Thanh văn.”
Đức Phật bảo:

–Này các Tỳ-kheo, người thợ gốm nọ nay là Đại trưởng
lão Tỳ-kheo Kiều-trần-như. Thuở trước, nhờ nhân
duyên thiện căn cúng dường Bích-chi-phật, mà nay ở
bên Ta là người chứng được giáo pháp nói ra
lần đầu tiên. Ta lại xác nhận Tỳ-kheo Kiều-trần-như
ở trong hàng chư Tăng là người xuất gia đầu tiên,
không trái ý Ta, là người giác ngộ pháp của Ta trước nhất.

<詞 id="50096287">Phẩm 38: LÝ DO ĐẶT TÊN DA-DU-ĐÀ (THƯỢNG TÁN) (Phần 1)</詞>
Thuở
ấy, tại nước Ba-la-nại, ngoài thành này chẳng bao
xa có một cây Ni-câu-đà tươi tốt, cành lá rậm
rạp. Tất cả dân chúng, các vương tử, tể tướng,
bá quan, trong và ngoài thành đều đến cây này để
cúng tế khấn vái cầu nguyện. Những người đến
cầu nguyện nơi cây này, thường nguyện: “Tôi được
toại ý, bao nhiêu việc làm của tôi được thành
tựu. Nếu việc làm của tôi được thành tựu như
ý, tôi sẽ đến cúng tế đền đáp công ân.”
Những
người này, hoặc trong quá khứ đã trồng thiện
nghiệp thanh tịnh, hoặc do sức mạnh của phước đức,
nay nhân ấy thành tựu, hoặc do hiện báo, tùy theo
tâm niệm lại cho rằng cây này cho họ được mãn
nguyện, nên họ đến cúng tế long trọng để báo ân
thọ thần. Có người đến cầu nguyện tùy theo sở
nguyện cũng được thành tựu.
Có
người đến cây này cầu xin con trai hoặc con gái.
Những người này do nhân duyên phước đức đời
trước nên được con trai hay con gái. Nhưng họ không
biết, lại có tâm niệm: “Cây này ban cho ta con trai
hay con gái.” Do đó, mọi người đến cầu đều tổ
chức cúng tế long trọng để đền ân. Vì vậy người
đương thời gọi rừng cây này là “Cây thần cầu
gì được nấy.”

Bấy
giờ, trong thành ấy có một trưởng giả rất giàu
có tên Thiện Các. Trưởng giả này có nhiều tài
sản, thế lực khắp nơi, rất nhiều mục súc: Voi,
ngựa, trâu, dê, lạc đà, la lừa… không thiếu
loài nào. Ngũ cốc dư dật, nhiều tôi trai tớ gái,
thê thiếp tài giỏi âm nhạc, khách hàng buôn bán,
chân châu, hổ phách, lưu ly, pha lê, xa cừ, mã não,
bạch ngọc, kha bối, vàng bạc, đồng sắt, mọi thứ
đều đầy đủ không thiếu gì cả. Tòa nhà trưởng
giả giống như cung điện Thiên vương Tỳ-sa-môn ở
phương Bắc. Trưởng giả như vậy mà không có con
trai con gái, nên thân bằng quyến thuộc nói với trưởng giả:

–Thưa Nhân giả, ngài tự biết mình là nhà cự phú, có
nhiều thế lực, nói lược sơ… mọi sự đều được
đầy đủ, nhưng Nhân giả không có con cái. Ngoài
thành này có một cây thần mệnh danh là “Cây thần
cầu gì được nấy.” Nếu có đàn ông hay đàn bà
đến cầu con trai hay con gái đều được như ý.
Trưởng giả không đến cây thần ấy cầu sinh con trai
hay con gái. Nếu ngài đến cầu, quyết định sẽ được
sinh trai gài, chớ để dòng họ Nhân giả bị đoạn tuyệt.
Khi
ấy trưởng giả đáp lại lời các thân tộc:

–Làm gì có việc ấy! Cây cối là loài không tình thức,
nếu có khả năng cho người cầu nguyện, được sinh
con trai hay con gái thì đó là phi lý! Phàm sinh con trai
hay con gái là do nhân duyên tạo nghiệp đời trước
của cha mẹ, hoặc nhờ sức mạnh của phước đức
mà được trai hay gái, nhưng họ không biết lại nói:
“Chúng ta đích thân cầu xin cây này nên được con
trai hay con gái.” Do mãn nguyện nên họ đến cây
thần cúng tế linh đình để báo ân.
Lúc
ấy thân bằng quyến thuộc đôi ba phen ân cần khuyến
thỉnh trưởng giả:

–Thưa Đại trưởng giả, ngài không thể không tin, thật sự
cây thần ban cho ta như nguyện, cho người này sinh con
trai, cho người kia sinh con gái. Trưởng giả hãy đến
đó tỏ bày tâm nguyện với cây thần, thì cầu nam
được nam, cầu nữ được nữ, nhất định không nghi.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP

<卷 id="50096288">QUYỂN 35</卷>
<詞 id="50096289">Phẩm 38: LÝ DO ĐẶT TÊN DA-DU-ĐÀ (THƯỢNG TÁN) (Phần 2)</詞>
Bấy
giờ đại phú trưởng giả Thiện Giác bị thân thuộc
luôn luôn ân cần cùng nhau nài nỉ cho đến lần thứ
ba, tha thiết khuyến dụ, nên trưởng giả cực chẳng
đã, phải đem gia nhân cùng các dụng cụ búa rìu
lớn, giỏ, cào cỏ, mai, xẻng, dao, cưa… đi đến cây
Ni-câu-đà. Đến nơi, trưởng giả đứng trước cây thần nói:
–Này cây phải biết, ta nghe người ta đồn rằng ngươi là
cây thần được mệnh danh “Nguyện cầu gì đều được
như ý.” Người nào đến cầu con trai hay con gái đều
được kết quả. Hiện nay, ta không có một mụn con,
ta ao ước mà chưa toại nguyện, nay ta đến cây thần
nguyện cầu. Nếu cho ta sinh được một cậu con kháu
khỉnh, ta sẽ trở lại đây thiết lễ cúng dường để
báo đáp. Nếu ngươi không cho ta sinh con trai, ta sẽ
dùng búa lớn, mai xẻng, chặt đào tất cả gốc rễ
cành cây này, quyết không dung thứ, cho đến những
rễ to rễ nhỏ còn sót, ta cũng đào bới tới nơi,
hoặc bầm vụn cọng rễ, hoặc chặt chẻ cành nhánh ra
từng mảnh, sau khi chặt chẻ đem đi phơi khô từng
miếng, rồi dùng lửa đốt thân ông ra tro bụi, sau
khi thành tro đem vãi xuống chỗ nước chảy xiết,
hoặc đem tro thân ông tung vãi trước ngọn gió mạnh, để thổi tứ tán.

Lúc
bấy giờ vị thần nương ở cây này, nghe lời của
trưởng giả, hết sức sợ sệt, buồn rầu khổ não
chẳng vui. Vị này suy nghó: “Thật sự ta không cho
những người đến cầu sinh con trai hay con gái, chỉ vì
những người đến cầu, do nghiệp nhân của họ, do
sức phước đức của họ mà sinh con trai hay con gái.
Nhưng mọi người không biết nên nói cây thần ban
cho con trai hay con gái. Vì được toại nguyện, nên sau
đó họ đến tạ ân.” Nghó như vậy, thần cây buồn khóc rơi lệ nói:
–Cây này là chỗ của ta ở từ xưa đến nay, nếu trưởng
giả không sinh được con chắc chắn người sẽ quyết
định phá nát cây này.
Vị
thần nơi cây Ni-câu-đà thường phụng sự trời Đế
Thích, nên vội vã đến gặp Thiên chủ Đế Thích nơi
cung trời Đao-lợi. Đến nơi, thần cây quỳ mọp
trước Đế Thích tâu lên y những lời thiện ác
phước họa của trưởng giả cầu con nói ở trước:

–Lành thay! Thưa Thiên chủ, cúi xin Đại thiên dùng phương
tiện trí tuệ cấp tốc sớm cho trưởng giả sinh một
cậu con trai kháu khỉnh, đừng để cây này của con bị tàn phá.
Lúc
ấy Đại vương Thiên chủ Đế Thích bảo Thọ thần:

–Này Thọ thần chớ nói lời như vậy. Vì cớ sao? Vì ta
cũng không thể vì người thế gian mà quyết định cho
họ sinh con trai hay con gái. Những người ấy có con
trai hay con gái là do nhân làm phước của họ. Này
Thọ thần, lý ấy tuy nhiên như vậy, phải nhẫn nại
một chút thử xem, chớ nên ưu sầu khổ não, ta sẽ
quán sát vị trưởng giả kia có nhân duyên gì chăng?

Đế
Thích liền quán sát thấy cõi trời Đao-lợi có một
Thiên tử tướng ngũ suy hiện ra, biết chắc chẳng
bao lâu sẽ đọa trần gian.
Tướng
ngũ suy hiện ra là:
1.Hoa đẹp trên đầu bỗng nhiên úa vàng.
2.Ở dưới nách bỗng nhiên đổ mồ hôi.
3.Y phục dính bụi bặm chẳng sạch.
4.Thân thể tự biến đổi, mất hào quang.
5.Bỗng nhiên không ưa thích giường bằng ngọc đẹp đẽ
là nơi mình nằm mà lại bỏ đi đây đó.
Lúc
đó Thiên chủ Thích Đề-hoàn Nhân bảo Thiên tử:

–Này Thiên tử, may mắn thay! Nếu người biết phải lúc,
người có thiện duyên, đã trồng các nhân lành,
thường không phóng dật, cẩn thận biết sợ tội,
không có tội lỗi, không tạo các đều sai trái, lại
cũng chưa từng tạo các ác nghiệp sâu nặng, cho đến
tật đố. Người sẽ rời bỏ chốn này, quyết định
sinh trong một nơi tốt đẹp dưới trần gian.
Vị
Thiên tử bạch Đế Thích:

–Tôi muốn biết nơi ấy?
Thích
Đề-hoàn Nhân đáp:
–Ở hạ phương cõi Diêm-phù-đề có một thành lớn tên
Ba-la-nại, thành này có một vị đại trưởng giả
tên Thiện Giác, gia đình trưởng giả giàu có, rất
nhiều của cải, có nhiều thế lực, không có gì
thiếu hụt, nhưng không có con, Thiên tử nên phát
tâm đến thành Ba-la-nại làm con trưởng giả.
Vì
vị Thiên tử này trong đời quá khứ làm thân
Thiên tử, trồng các căn lành, tạo nhân duyên giải
thoát sinh tử, bỏ phiền não hướng về Niết-bàn,
không thọ sinh trong các hữu vi nơi tam giới. Nên sự
tái sinh một lần nữa của Thiên tử là muốn dứt
sạch hữu lậu, muốn chứng Thánh đạo, nên Thiên tử thưa:

–Thiên vương hoàn hảo! Tôi nay không muốn sống ở gia đình
để thọ hưởng dục lạc thế gian. Lại nữa chẳng
bao lâu Đức Đại Só Hộ Minh Bồ-tát sẽ từ cung
trời Đâu-suất giáng thần xuống cung vua Tịnh Phạn
thuộc dòng họ Thích thành Ca-tỳ-la, vào thai bằng
hông bên phải của Đại phu nhân. Đủ tháng Ngài
sinh ra và sau đó rời bỏ vương vị mà xuất gia,
chứng Vô thượng Bồ-đề. Sau khi đắc đạo, Ngài
sẽ chuyển pháp luân vô thượng. Ý tôi muốn tu
hành phạm hạnh ở chỗ bậc Bồ-tát ấy. Nhưng trưởng
giả kia có nhiều tài sản quý giá, nhiều thế lực,
đầy đủ không thiếu gì cả. Vả lại, gia đình như
vậy là nơi phóng dật, nên ý tôi không muốn sinh vào nhà ấy.
Thiên
chủ Đế Thích bảo vị Thiên tử:

–Ngươi chỉ cầu mong sinh vào nhà ấy. Không lâu nữa, Bồ-tát
Hộ Minh sẽ thành Chánh giác, rồi chuyển pháp luân
vô thượng. Khi ấy ta sẽ tạo thiện duyên đầy đủ
cho ngươi xuất gia và cũng giúp đỡ cho việc xuất gia của ngươi.
Vị
Thiên tử nói với Đế Thích:

–Lành thay! Thưa Thiên vương, nếu lúc ấy ngài giúp đỡ
cho tôi có điều kiện phát tâm và được xuất gia
thì tôi sẽ sinh vào nhà ấy.
Thiên
chủ Đế Thích bảo thần cây Ni-câu-đà:

–Này thần cây hiền thiện, đã đến lúc, ngươi hãy báo
cho trưởng giả ấy biết với lời thế này: “Lành
thay trưởng giả! Theo lời cầu xin của ông, không bao
lâu nữa sẽ sinh được một bé trai đẹp, sau đó
không lâu sẽ xuất gia làm Sa-môn.”
Nghe
lời của Đế Thích, vị thần cây vô cùng vui mừng,
vội đến nhà trưởng giả, ẩn thân trên không trung, bảo:

–Rất tốt! Này trưởng giả, chắc chắn ông sẽ sinh một
bé trai xinh đẹp, có phúc đức trí tuệ. Nhưng khi
sinh ra rồi, chẳng bao lâu nhất định sẽ xuất gia làm Sa-môn.
Khi
ấy, trưởng giả thưa thọ thần:

–Lành thay Thiên thần! Tôi chỉ mong được sinh con, sẽ dùng
phương tiện ngăn không cho nó xuất gia làm Sa-môn.
Thiên
tử ấy từ cung trời Đao-lợi giáng xuống trần gian
đầu thai vào bụng của vợ Đại trưởng giả. Khi
người vợ trưởng giả biết mình mang thai, liền nói với trưởng giả:

–Này trưởng giả, rất tốt đẹp! Hãy vui mừng vì thiếp đã mang thai.
Khi
trưởng giả nghe vợ mình báo tin như vậy, liền vì
vợ sắm đủ thứ tiện nghi: giường nằm thật đẹp,
mền chăn tuyệt hảo, trang hoàng lộng lẫy, người
hầu hạ rành nghề, thức ăn cao lương mỹ vị, phục
sức hàng hảo hạng…, cung cấp cho phu nhân, mặc tình nàng sử dụng.
Khi
ấy bên ngoài bốn cửa thành Ba-la-nại, nơi ngã tư
đường đông người qua lại trưởng giả lập hội
Vô giá, hễ có ai cầu xin thức ăn cho thức ăn, xin
nước uống cho nước uống, xin tràng hoa cho tràng hoa,
xin hương cho hương, cần sáp thơm cho sáp thơm, cần đồ
nằm cho đồ nằm, cần đồ nuôi dưỡng thân… tất
cả đều được cung cấp đầy đủ. Lúc bấy giờ bao
nhiêu tài vật trong nhà đều thâu cất vào kho, tất
cả quán rượu và lò sát sinh đều giải tán.
Khi
vợ trưởng giả mang thai chín đến mười tháng, thai
nhi đã đầy đủ, hạ sinh một bé trai hết sức kháu
khỉnh thật dễ thương trong thế gian ít có người thứ
hai, thân thể màu vàng giống như thỏi vàng, đầu
tròn trịa giống như chiếc lọng, như chim Anh võ, cánh
tay duỗi dài, chi tiết trên người đều xinh đẹp,
sáu giác quan toàn vẹn, bắp thịt mềm mại giống như
khối bơ. Sau khi cậu bé chào đời, tự nhiên xuất
hiện một chiếc lọng bằng bảy báu tuyệt vời, che
trên thân hài nhi. Bấy giờ mọi người thấy vậy
đều lớn tiếng nói:
–Thật kỳ lạ! Từ xưa đến nay chưa từng thấy!
Lúc
ấy vị trưởng giả vì đồng tử thuê bốn bà vú:
Một bà bồng bế, một bà tắm rửa, một bà cho bú
mớm, một bà làm trò vui. Sau khi đồng tử sinh ra,
trưởng giả lập hội Vô giá (như đã nói ở
trên) ở đầu các ngã đường ngoài bốn cửa
thành, lại nhóm họp quyến thuộc nội ngoại thưa:

–Tôi sinh được một cháu trai như vậy, xin quý vị đặt tên cho cháu bé.
Họ
hàng quyến thuộc cùng nhau bàn luận: “Đứa trẻ
này khi mới sinh, tự nhiên xuất hiện một chiếc
lọng bằng bảy báu che trên người. Vì sự việc này
tiếng đồn khắp tất cả mọi nơi.” Do vậy, đứa bé
được tên là Da-du-đà (nhà Tùy dịch Da-du-đà
là Thượng Tán). Thượng Tán sống bên cha mẹ,
vì là con một nên cha mẹ rất thương yêu chẳng rời
một chút, mắt luôn luôn theo dõi sự nuôi dưỡng
hàng ngày, làm cho cậu ta lớn lên như ý muốn.
Có kệ:
Người
đầy phước đức mau khôn lớn
Như
hạt mọc ở đất phì nhiêu
Bạc
phận thiếu duyên không nơi dựa
Giống
tợ cây con trồng đầu đường.
Đồng
tử lần lần biết đi, biết chạy lớn khôn, sau đó
y gia pháp học tập các nghề, như là văn chương,
toán số, ấn lý, xuất của cho người, thu nạp của
bên ngoài, trao đổi buôn bán, nhuộm các màu sắc,
cắt may y phục, phân biệt các loại hương thơm biết
rõ ngũ cốc, bảy loại ngọc quý và bảo vật. Tất
cả đều lão luyện, thông suốt các nghề, thông minh
lanh lợi, đều vẹn toàn, không ai sánh bằng. Khi đến
tuổi trưởng thành, anh ta thích ở riêng.

Bấy
giờ trưởng giả vì con xây ba tòa nhà: Một tòa để
nghỉ trong mùa đông; một tòa để nghỉ trong hai mùa
xuân, thu; một tòa để nghỉ trong mùa hạ. Tòa nhà
nghỉ về mùa đông hoàn toàn ấm áp. Tòa nhà nghỉ
về mùa hạ hoàn toàn gió mát. Tòa nhà nghỉ về hai
mùa xuân, thu, được xây dựng ở nơi không nóng không lạnh.
Những
dụng cụ trang trí trong ba tòa đều bằng vật quý,
những thức ăn uống ngon ngọt rất thích khẩu vị, y
phục toàn bằng hàng tốt đẹp, lại bày biện các
thứ phấn sáp hương thơm, chọn những cô gái nhan
sắc kiều diễm dễ thương, để giúp vui cho đồng tử.
Trong cung ấy, mặt trước tòa nhà chính đều có cầu
thang, mỗi cầu thang đều có năm trăm người, bày
năm trăm bậc thang quý báu, sáng sớm thì bày ra
chiều tối thu dọn mang đi. Chung quanh mỗi tòa nhà đều
bố trí năm trăm người, bảo vệ mặc chiến giáp
kiên cố, tay cầm đủ loại binh khí: dao, gậy, thiết
luân, chỉa ba, giáo mác… để canh phòng, vì sợ đồng
tử Thượng Tán thình lình bỏ nhà xuất gia. Các cửa
ngõ ra vào trong cung đều có cánh cửa chốt khóa
kiên cố. Mỗi khi đóng hay mở các cửa này, tiếng
động vang đến nửa do-tuần.

Thuở
ấy, đồng tử Thượng Tán ở trong nhà ấy tiêu dao
vui đùa, thọ hưởng đầy đủ năm thứ dục lạc.

Khi
Thế Tôn lần đầu tiên ở thành Ba-la-nại chuyển vô
thượng pháp luân, thì vua trời Đế Thích giáng
xuống trong cung điện đồng tử Thượng Tán, đến nơi
thức tỉnh đồng tử:

–Này Nhân giả Thượng Tán, đã đến lúc, không bao lâu
nữa quyết phải xuất gia.
Đồng
tử Thượng Tán khi nghe lời kêu gọi của vua trời
Đế Thích, im lặng nhận lời. Sáng sớm hôm sau, sai
người đánh xe ngựa giỏi đi đến vườn cây, để
ngắm nhìn chỗ đất xinh đẹp.
Buổi
sáng, Đức Thế Tôn đắp y, mang bình bát ung dung đi
vào thành Ba-la-nại khất thực, với Trưởng lão
Điều Mã làm thị giả. Đồng tử Thượng Tán từ
xa trông thấy Đức Như Lai đi về phía trước, dáng
đi trầm lặng, oai nghi đoan chánh, thân thể đầy đủ,
các tướng trang nghiêm, giống như bầu trời ban đêm
đầy các vì sao sáng. Thấy rồi, chàng sinh tâm thanh
tịnh vui mừng, do trong tâm hoan hỷ thanh tịnh, Thượng
Tán bước xuống xe đảnh lễ dưới chân Phật, rồi
đi quanh Đức Phật ba vòng, nhiễu xong lên xe mà đi.
Đồng tử Thượng Tán được gặp Đức Phật và ra
đi trong thời gian ngắn.
Khi
ấy, thấy được tâm đồng tử thanh tịnh, Đức Phật
mỉm cười tỏa ra ánh sáng. Bấy giờ Trưởng lão
Điều Mã sửa y, trịch áo vai bên phải, đầu gối
phải quỳ sát đất, chắp tay hướng về Đức Như Lai bạch:

–Hy hữu thay! Bạch Đức Thế Tôn, do nguyên nhân gì Ngài
mỉm cười phóng ánh sáng?
Đức Phật bảo:

–Này Tỳ-kheo, thầy có thấy đồng tử Thượng Tán đến
đảnh lễ dưới chân Ta, đi quanh ba vòng, rồi lui bước
lên xe hay không?
Điều Mã bạch Phật:

–Thưa Đức Thế Tôn, con có thấy.
Đức Phật lại bảo:

–Thầy nên lắng nghe, Đại thiện nam tử Thượng Tán này,
đêm nay nhất định bỏ nhà xuất gia, đến xin Ta làm
Sa-môn, chẳng bao lâu chứng quả A-la-hán.
Khi
ấy đồng tử Thượng Tán vào trong khu vườn ngắm
nhìn chỗ đất xinh đẹp, đi tản bộ. Lúc ấy Đế
Thích dùng sức thần thông biến ra một thây đàn bà
chết, sình chương to gần rã nát, bị các thứ côn
trùng ruồi giòi rúc rỉa khắp thân. Đồng tử thấy
tử thi hôi thúi tan rã, nên sinh tâm nhờm gớm tự
nghó: “Cái thân thúi rã này, không có gì đáng
vui thích để tham đắm phóng dật! Tại sao ở trong đó
tưởng là khoái lạc, nay đã tan rã.” Đồng tử liền nói lên:

–Ta nay không ham thích khoái lạc xú uế như vậy, muốn trở về nhà.
Sau
khi Thượng Tán ra khỏi khu vườn, về tại cung điện
của mình. Đầu hôm đêm ấy, khi chàng sắp ngủ, trời
Đế Thích dùng sức thần thông khiến các cô gái
đẹp đều ngủ say, mà trong nhà chỗ nào cũng thắp
đèn, ngọn đèn to như cánh tay, chiếu khắp mọi nơi
trong nhà, ánh sáng không gián đoạn.
Vào
đêm ấy, Đức Thế Tôn suy nghó: “Đêm nay Đại
thiện nam tử Thượng Tán nhất định dũng mãnh bỏ
nhà xuất gia, cầu làm Sa-môn.” Nghó như vậy, Ngài
đến sông Ba-la-na (nhà Tùy dịch là Đoạn Trừ),
vượt qua sông đến bờ bên kia, tự lấy cỏ làm
tòa, sau khi trải tòa rồi, ngồi kiết già trên đó.
Vì lòng Từ bi thương tưởng đến Thượng Tán, nên
Ngài muốn ngủ ở đây một đêm.
Đêm
đó, đồng tử Thượng Tán đang ngủ say, bỗng nhiên
thức giấc, thấy mọi nơi trong nhà thắp nhiều ngọn
đèn sáng lớn và các cô gái đẹp đang ngủ say.
Có nàng cổ gác trên chiếc trống nhỏ, có nàng cặp
nách chiếc đàn sắt hay tỳ bà, có nàng cặp nách
ngũ huyền cầm, có nàng ôm lấy đàn không hầu, có
nàng ôm lấy chiếc trống, có nàng ôm lấy những
nhạc cụ khác như ống địch, ống sáo…, có nàng để
lộ bán thân thở khò khè mà ngủ, có nàng xõa
tóc, nằm nghiêng mà ngủ, có nàng chảy ra những
bất tịnh như mũi, dãi… mà ngủ, có nàng nghiến
răng mà ngủ, có nàng úp mặt mà ngủ, có nàng
ngửa mặt mà ngủ. Đồng tử Thượng Tán thấy các
cô gái nằm ngủ ngổn ngang dưới đất, giống như
thây chết. Thấy rồi, đồng tử ghê tởm xa lìa, lại
tưởng đến cái vui Niết-bàn, ý hướng đến
Niết-bàn đã được phát sinh. Đồng tử suy nghó:
“Nơi đây là chỗ khủng bố lớn! Nơi đây thật là
nhiễu loạn chẳng an!”
Đồng
tử Thượng Tán thấy vậy, từ giường nằm ngồi
dậy, chân xỏ vào đôi giầy da được nạm bằng
ngọc quý, đáng giá hai trăm ngàn. Mang giày rồi,
đồng tử thầm nghó từ nền nhà bước xuống sân
không có cầu thang, liền khi ấy Đế Thích hiện chiếc
cầu thang bắt trước nhà, thân Đế Thích tỏa ánh sáng khắp nhà.

Lúc
ấy đồng tử Thượng Tán theo ánh sáng ra khỏi nhà,
dần dần đi đến phòng của cha và phòng các thể
nữ. Đến trong phòng thấy cha mình đang nằm ngủ, dùng
dầu thật thơm làm đèn thắp sáng, tim đèn lớn như
cánh tay, đặt mọi nơi dưới đất và bên cái trụ.
Chàng nhìn sang thể nữ, thấy chúng ôm lấy các nhạc
cụ nằm ngủ say… giống như tử thi ngoài bãi tha ma
(như đã nói ở trên). Thấy vậy đồng tử
rất nhàm chán… đến nổi hết sức sợ sệt.
Thượng
Tán rời khỏi phòng phụ thân tiến lần đến cửa
ngoài, thấy cửa đóng, chốt khóa kiên cố, mà mỗi
khi mở cánh cửa thì tiếng động vang đến nửa
do-tuần. Khi ấy Đế Thích vội vã mở cửa, làm cho
không phát sinh tiếng động, vì sợ làm trở ngại
việc xuất gia của đồng tử.
Khi
Thượng Tán ra khỏi nhà đi đến cửa lớn của
thành, cửa này được gọi là Bạt-đà-la-bà-đề
(nhà Tùy dịch là Hiền Chủ), thấy cửa thành
Hiền chủ đóng khóa cẩn thận, mở cửa tiếng động
cũng vang xa nửa do-tuần. Khi ấy Đế Thích trong thời
gian ngắn, mở được cửa này, không làm người
khác nghe được tiếng động. Đế Thích nghó rằng:
“Chớ có để người làm trở ngại sự xuất gia
của Thượng Tán.”
Thượng
Tán ra khỏi thành này, lần lần đi đến sông
Ba-la-na. Lúc ấy nước sông bỗng nhiên dâng cao tràn
ngập đến bờ sông, tất cả các loài chim uống nước
không phải cúi đầu. Khi ấy Đế Thích thâu mất ánh
sáng. Thượng Tán đến dừng lại bên bờ sông,
than: “Tai hại to lớn này, ôi thật khủng khiếp!”
Khi
ấy Đức Thế Tôn đang đi kinh hành tại khoảng đất
trống bên kia bờ sông. Vì thương đồng tử nên
thân phóng hào quang, Ngài đưa cánh tay sắc vàng
hướng về phía Đồng tử vẫy tay nói:
–Lành thay đến đây! Lành thay đến đây! Này Thượng Tán,
nơi đây không có hoạn nạn, nơi đây không có sợ
sệt, nơi đây an lạc, nơi đây tự do.
Có kệ rằng:
Như
Lai biết rõ tâm đồng tử
Ngài
cất tiếng gọi như thế này:
Đồng
tử Thượng Tán người lại đây
Đi
đường Niết-bàn không sợ sệt.
Thế
Tôn không gì mà chẳng thấy
Thế
Tôn không gì mà chẳng biết
Do
vậy nên biết tâm niệm người
Nên
nói Thế Tôn đủ các minh.
Khi
Thượng Tán nghe Đức Thế Tôn nói như vậy, trút
hết nỗi lo khổ âu sầu, tâm được an tịnh. Ví như
lữ hành đi trong mùa hạ, bị nắng đốt, thêm đói
khát khổ cực vô cùng, bỗng nhiên gặp được ao
nước trong mát, người này vào ao uống nước và
tắm rửa, tất cả các khổ nóng bức đều tiêu tan.
Đúng vậy! Đúng vậy! Đại thiện nam tử Thượng
Tán này nghe được lời an ủi của Đức Phật, tất
cả ưu tư khổ não đều tiêu diệt, tâm được an định.
Bấy
giờ Đại thiện nam tử Thượng Tán hớn hở vui
mừng vô cùng, tràn ngập toàn thân không thể tự
chế, cởi bỏ đôi giầy da nạm quý báu trị giá hai
trăm ngàn, lội xuống sông Ba-la-na, giống như người
khạc nhổ đàm dãi, không chút luyến tiếc quay lưng
bỏ đi. Đúng vậy! Đúng vậy! Đồng tử vứt bỏ
đôi giày cũng lại như vậy. Khi đồng tử lội qua
sông, lúc ấy nước sông cạn thấp.
Đồng
tử Thượng Tán sau khi lội qua sông, đến được bờ
bên kia rồi, trông thấy Đức Thế Tôn oai đức đoan
nghiêm, dung mạo đẹp đẽ, các căn tịnh tónh, tâm ý
chánh định, cho đến ba mươi hai tướng tốt hết sức
trang nghiêm, giống như bầu trời ban đêm đầy tinh
tú. Thấy rồi, chàng sinh tâm thanh tịnh hoan hỷ, hướng
đến trước Đức Phật đầu mặt đảnh lễ sát chân
Ngài, rồi lui đứng về một bên.
Đức
Thế Tôn thấy Thượng Tán lui đứng về một bên
rồi liền tuần tự thuyết các pháp như bố thí, trì
giới luật, lại nói pháp nhân duyên sinh vào cõi
trời, các tội khổ của ngũ dục, các lậu hoặc chưa
hết thì còn sinh phiền não, tán thán pháp xuất gia
thanh tịnh. Đức Thế Tôn biết đồng tử đã sinh tâm
hoan hỷ nhu hòa, không chướng ngại, nên có thể thọ
lãnh các pháp này. Lúc bấy giờ Đức Thế Tôn đem
lời hoan hỷ, chân thật thuyết pháp về bốn chân lý
Khổ, Tập, Diệt và Đạo… cho đồng tử nghe.
Đức
Phật thuyết những pháp như vậy, đồng tử Thượng
Tán ngay tại chỗ ngồi lìa trần cấu, diệt sạch phiền
não. Sau khi diệt sạch phiền não rồi, đối với các
pháp sinh pháp nhãn tịnh, bao kết hoặc đều được
tiêu trừ, biết các pháp đúng như thật, như áo
trắng sạch không chút nhơ, rất dễ nhuộm màu. Đúng
vậy! Đúng vậy! Thiện nam Thượng Tán ngồi ngay tại
chỗ lìa trần cấu, hết các phiền não… đối với
tất cả các pháp đều biết như thật.
Nói
về vợ đồng tử Thượng Tán, đêm ấy thức vậy
nằm trên giường bỗng nhiên không thấy chồng mình.
Nàng nghó đến đồng tử càng thêm khát ngưỡng ân
ái nhớ mong, nên vội vã đến báo tin cho mẹ chồng:

–Thưa thánh mẫu, mẹ có biết Thượng Tán, ái tử của
mẹ đang ở đâu chăng? Đêm hôm, con mới thức
giấc bỗng nhiên không thấy đồng tử, không biết
chàng đi đâu?
Thánh
mẫu nghe như vậy, vì lòng thương yêu nghó nhớ đến
con, nên kêu khóc thảm thiết. Bà ta vội vã chạy
đến chỗ đại trưởng giả cha của Thượng Tán, đến nơi thưa:

–Thưa đại trưởng giả, nay ngài có biết ái tử của
ngài ở đâu chăng?

Bà
thuật lại tất cả lời của nàng dâu mới thưa.
Trưởng giả nghe nói trong cung mất Thượng Tán, vì
lòng thương nhớ con, liền bảo các sứ giả:

–Các ngươi phải cấp tốc đi đến các nơi, chỗ của hàng
trí thức, nhà toán số, nơi sòng bạc, các thanh lâu,
tìm kiếm con ta đem về đây.
Lúc
ấy sứ giả đi đến ngã tư đường trong thành
Ba-la-nại rung linh rao lên:

–Nếu có ai đến báo với ta: “Tôi thấy Thượng Tán,
tôi biết chỗ và làm việc của Thượng Tán” để
ta thấy được và tìm biết được Thượng Tán, sẽ
ban cho người này vật có giá trị trăm ngàn.

Vào
cuối đêm đó, trưởng giả ra lệnh mở cửa thành,
cho sứ giả cấp tốc đi loan tin khắp mọi nơi: “Này
mọi người ngoài thành, mau mau đi tìm Thượng Tán
cho ta.”
Đêm
ấy trời vừa mờ sáng, vị trưởng giả, thân phụ
Thượng Tán, đang ưu sầu khổ não, kêu khóc lệ
trào, vội vã đi về cửa thành Bạt-đà-la-đề. Khi
ra khỏi cửa thành, trưởng giả đi tới phát hiện
được dấu chân giày da của đồng tử, rồi lần
theo dấu chân giày, tận cùng dấu chân giày thì thấy
đôi giày da giá trị hai trăm ngàn để bên bờ
sông. Trưởng giả an tâm phần nào, thầm nghó:
“Thượng Tán đứa con yêu dấu của ta, hiện nay có
lẽ chưa chết.”

Ông
ta thở phào nhẹ nhõm, suy nghó: “Nếu con ta chết thì
đôi giày có lẽ mất từ lâu.” Khi thấy được
đôi giày da, trưởng giả chẳng quan tâm đến, bỏ
đó mà đi, giống như người ta thấy đờm dãi,
không nghó tưởng, vội vàng đi qua. Đúng vậy! Đúng
vậy! Thân phụ thiện nam tử Thượng Tán thấy đôi
giày da làm bằng bảy báu, bỏ lại đi qua, vội vã
lội qua sông Ba-la-na đi tìm đồng tử.
Lúc
ấy Đức Thế Tôn ở trên bờ sông trông thấy
thân phụ thiện nam tử Thượng Tán đang đi hướng về mình.
Thấy
rồi, Đức Thế Tôn liền nghó: “Thân phụ thiện nam
tử Thượng Tán này đã đến đây tìm con, do vì
lòng thương nhớ, sẽ vội vàng ôm lấy thân thiện
nam tử Thượng Tán mà không để ý gì đến tốt
xấu. Vậy Ta có thể vận dụng thần thông biến hóa
làm cho thân phụ thiện nam tử Thượng Tán chỉ ở
tại chỗ nhìn thấy đồng tử, mà không thể nào
đụng đến đồng tử được.”
Khi
thân phụ thiện nam tử Thượng Tán trông thấy Đức
Thế Tôn oai nghi tề chỉnh, đẹp đẽ thật dễ mến…
như trên hư không các vì tinh tú tô điểm vầng nhật
nguyệt, thì rất hoan hỷ. Khi đó trưởng giả đến
bên Đức Phật, bạch Phật:

–Lành thay! Lành thay! Đại Sa-môn có thấy Thượng Tán con
tôi đến đây không?
Đức
Phật bảo trưởng giả:

–Này Đại trưởng giả, nếu ngài vui lòng an tọa trong giây
lát, chẳng bao lâu ngài sẽ thấy được Thượng Tán.
Nghe
Đức Phật nói, trưởng giả thầm nghó: “Vị Đại
Sa-môn này có lẽ không nói dối, lời nói chân
thật”, nên vui mừng hớn hở tràn ngập toàn thân
không thể tự chế, liền đảnh lễ dưới chân Phật,
rồi đứng lui về một bên.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn vì trưởng giả nên dùng phương
tiện tuần tự thuyết pháp như thật, như thuyết pháp
bố thí, làm cho các pháp kết sử của vị ấy đều
diệt sạch, biết các pháp đúng như thật, ví như
chiếc áo trắng sạch dễ nhuộm các màu… Đúng như
vậy! Đúng như vậy! Trưởng giả liền ngay tại chỗ
ngồi, xa lìa trần cấu, biết các pháp đúng như thật,
đối các pháp chứng pháp nhãn thanh tịnh, qua khỏi
biển phiền não sinh tử, vượt các chướng ngại,
tâm nghi không còn, chứng được vô úy, không phải
nghe giáo pháp từ người khác mà từ nơi Đức
Phật, rồi thọ ba pháp quy y: Phật, Pháp, Tăng và thọ năm cấm giới.
Bấy
giờ ở trong loài người, đại trưởng giả Thiện
Giác là vị Ưu-bà-tắc đầu tiên. Với ba lần bạch
liền thành tựu ba pháp quy y là thân phụ thiện nam
tử Thượng Tán này. Trong khi nghe Đức Phật thuyết
pháp, vị ấy chứng biết như vậy, quán hạnh như vậy,
đắc đạo tích như vậy, thấy các kết lậu dứt
sạch, đối với các pháp tâm được giải thoát.
Thế
Tôn thầm nghó: “Thân phụ thiện nam tử Thượng Tán
nghe pháp chứng biết, các kết lậu dứt sạch, tâm
được giải thoát, không còn thọ năm thứ dục lạc
như khi còn tại nhà, Ta hãy thu thần thông lại.”
Khi
ấy Đức Thế Tôn liền thu thần thông. Sau khi Đức
Phật thu nhiếp thần lực, thân phụ Thượng Tán đang
ngồi tại chỗ, thấy được con mình. Thấy rồi, trưởng
giả bảo Thượng Tán:
–Này con Thượng Tán, mẹ con nhớ con nên khổ não vô
cùng, vì con mà buồn khóc, không nên để bà vì con
mà bỏ mạng, con nên về đem lại sự sống cho mẹ con.

Trưởng
giả nói như vậy rồi, thiện nam tử Thượng Tán đưa
mắt nhìn Như Lai.
Đức
Thế Tôn bảo phụ thân Thượng Tán:

–Này Đại trưởng giả, ý ông nghó sao, nếu như có người
là bậc hữu học, đã học các trí, đã học thấy
các pháp, khi nghe pháp chứng biết, các kết lậu
diệt sạch, tâm được giải thoát, người này có
thể thoái tâm trở về nhà mà thọ hưởng thú vui
ngũ dục lại hay không?
Trưởng giả đáp:
–Thưa Thế Tôn, không có như vậy.
Đức
Thế Tôn lại bảo trưởng giả:

–Thiện nam tử Thượng Tán này đã có tri kiến của bậc
hữu học, đã chứng các pháp như trưởng giả
không khác. Ngày nay, Thượng Tán khi nghe thuyết pháp,
chứng được đạo tích, kết lậu đã diệt sạch,
tâm được thanh tịnh giải thoát.

Đức
Phật lại bảo trưởng giả:

–Thiện nam tử Thượng Tán này ngày nay không thể trở về
nhà thọ hưởng ngũ dục như thuở trước.
Bấy
giờ trưởng giả liền bạch Phật:

–Hay lắm Thế Tôn! Nay Thượng Tán khéo ở trong đời
được nhiều lợi ích, khéo sống trong thế gian mà
các kết lậu đã diệt sạch, tâm được giải thoát.
Lúc
bấy giờ Đức Thế Tôn thấy trên thân thiện nam tử
Thượng Tán còn trang điểm bằng các chuỗi ngọc anh
lạc, liền nói kệ:
Thân
trang sức bằng ngọc anh lạc

Nhưng
tâm chứng pháp được tịch định
Điều
phục các căn đều thanh tịnh
Khởi
lòng đại bi thương chúng sinh
Đạt
được hạnh chân thật như vậy
Thì
được gọi là chân phạm hạnh
Cũng
gọi Sa-môn dòng họ Thích
Như
vậy cũng gọi Tỳ-kheo Tăng.
Thân
phụ thiện nam tử Thượng Tán liền bạch Phật:

–Hay thay! Bạch Thế Tôn, con nguyện cúng dường ẩm thực
cho Đức Thế Tôn và thiện nam tử Thượng Tán…,
xin Ngài nhận lời.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn vì thương tưởng trưởng giả,
nên im lặng nhận lời mời. Trưởng giả Thiện Giác
thấy Đức Thế Tôn im lặng nhận lời mời, từ chỗ
ngồi đứng vậy, đảnh lễ dưới chân Phật, đi quanh
ba vòng từ tạ ra về.
Trưởng
giả Thiện Giác ra về chưa được bao lâu, đại thiện
nam tử Thượng Tán từ chỗ ngồi đứng vậy đảnh
lễ dưới chân Phật, quỳ gối chắp tay, bạch:

–Lành thay! Bạch Đức Thế Tôn, cúi xin Đức Thế Tôn cho
con xuất gia thọ giới Cụ túc.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn bảo Thượng Tán:

–Lành thay! Đến đây Tỳ-kheo! Người hãy ở trong giáo
pháp của Ta, tu phạm hạnh dứt sạch các kết lậu.
Đức
Phật nói lời như vậy rồi, Trưởng lão Thượng
Tán liền thành người xuất gia, được giới Cụ
túc làm vị Sa-môn. Lúc bấy giờ, trong thế gian có
bảy vị A-la-hán: Đức Thế Tôn là một, năm anh em
Kiều-trần-như và Thượng Tán.
Buổi
mai hôm sau, Đức Thế Tôn đắp y mang bình bát, bảo
Thượng Tán làm thị giả, đi thẳng về nhà trưởng
giả Thiện Giác, đến nơi trải tòa an tọa. Khi ấy mẹ
và vợ của Trưởng lão Thượng Tán, đồng đến
lễ dưới chân Đức Phật, đảnh lễ xong lui về một
bên. Sau khi hai mẹ con đứng về một bên rồi, Đức
Phật vì họ mà tuần tự thuyết các pháp bố thí…
thanh tịnh. Đức Như Lai đều biết họ sinh tâm hoan hỷ,
thanh tịnh, ôn hòa, không có chướng ngại.
Đức
Thế Tôn thuyết các pháp làm cho chư Phật hoan hỷ đó
là: chân lý về khổ, chân lý về nguyên nhân của
khổ, chân lý về diệt khổ và chân lý về sự
diệt khổ đắc đạo. Nghe Đức Thế Tôn thuyết pháp,
hai vị ấy tại chỗ ngồi xa lìa các trần cấu, được
trí thanh tịnh, bao nhiêu cấu trược bị diệt trừ, tất
cả kiến chấp thảy đều tiêu diệt. Đúng vậy! Đúng
vậy! Những quyến thuộc này ngay tại tòa xa lìa trần
cấu, bao nhiêu cấu trược diệt sạch, chứng biết như
thật. Hai vị ấy đã thấy các pháp, chứng biết một
cách sâu xa. Đối với các pháp vượt qua phiền não
nhiều kiếp, không nghi ngờ sợ sệt, pháp này không
phải nghe do từ người khác nói, mà ở trong giáo
pháp Thế Tôn chứng được tri kiến, quy y Phật,
Pháp, Tăng cùng thọ năm giới cấm.

Bấy
giờ ở thế gian, ngay ngày ấy, người trước tiên
trong loài người thọ Tam quy và Ngũ giới thành
Ưu-bà-di đó là mẹ và vợ của Trưởng lão Thượng
Tán cùng tất cả quyến thuộc của họ.
Bấy
giờ Đại phú trưởng giả Thiện giác thấy Đức
Thế Tôn vì hàng quyến thuộc tùy căn cơ mà thuyết
pháp nên hết sức hoan hỷ, bày biện các món ăn.
Trưởng giả và vợ trưởng giả cùng nàng dâu, tự
tay bưng lấy thức ăn cao lương mỹ vị dâng lên cho
Đức Phật và Thượng Tán…, đủ các thức ăn
mềm, dẻo. Thức ăn uống… đều đầy đủ, tự ý thọ dụng no đủ.
Lúc
ấy trưởng giả Thiện Giác, cha của Trưởng lão
Thượng Tán, cùng vợ và nàng dâu, thấy Đức
Phật ăn xong, thâu cất y bát, rửa tay chân, rồi an
tọa một cách thanh tịnh, mỗi người lấy một chiếc
nệm ngồi nhỏ theo thứ lớp ngồi trước Đức Phật.
Thấy
trưởng giả Thiện Giác cùng quyến thuộc đúng như
pháp đến ngồi phía trước xong, Đức Như Lai từ
mẫn muốn độ họ thoát kết sử, lìa khổ não, nên
thuyết các pháp thích hợp với họ. Các vị ấy nghe
pháp rồi, sinh hoan hỷ, tín tâm vững mạnh, oai đức tăng trưởng.
Khi
nghe pháp xong, tất cả mọi người đều hoan hỷ, biết
đúng như pháp. Đức Thế Tôn rời tòa đứng vậy
ra về, có Thượng Tán đi theo sau.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP

<卷 id="50096290">QUYỂN 36</卷>
<詞 id="50096291">Phẩm 39: NHÂN DUYÊN ĐỜI TRƯỚC CỦA DA-DU-ĐÀ</詞>
Thuở
ấy, tại thành Ba-la-nại thuộc xứ Thiên trúc có
bốn thiện nam đặc biệt hơn người, là nhà đại
phú trưởng giả. Những vị đó là:
Người
thứ nhất tên là Tỳ-la-ma (nhà Tùy dịch Vô Cấu).
Người
thứ hai tên là Tu-bà-đầu (nhà Tùy dịch Thiện Tý).
Người
thứ ba tên là Phú-lan-na (nhà Tùy dịch Mãn Túc).
Người
thứ tư tên là Già-bà-bạt-đế (nhà Tùy dịch Ngưu Chủ).
Bốn
vị này nghe người ta nói đại thiện nam Da-du-đà
(Thượng Tán) theo Sa-môn tu phạm hạnh. Nghe vậy,
họ suy nghó: “Việc này thật hy hữu, phạm hạnh trong
pháp của Đại Sa-môn Cù-đàm này phải hội đủ sự
bền vững không lay đọâng và vượt trên các pháp
khác, thật là bậc nhất! Đó là lý do tại sao đại
thiện nam Da-du-đà theo Sa-môn xuất gia tu phạm hạnh.
Chúng ta ngày nay cũng đến Sa-môn cầu tu phạm hạnh.”

Cùng
nhau thảo luận xong, họ rủ nhau đến chỗ Da-du-đà.
Gặp mặt nhau, họ dùng lời tốt đẹp hỏi han chúc
tụng, tâm ý mỗi người đều hoan hỷ cung kính, rồi
ngồi qua một bên. Bốn vị Trưởng lão cùng nhau thưa Da-du-đà:

–Hạnh thanh tịnh này quyết phải bền vững, nhất định vượt
hơn các pháp khác. Pháp này hội đủ những đặc
tính như vậy, nên đáng kính đáng quý. Như Tôn giả
ngày nay ở nơi Đại Sa-môn Cù-đàm tu hạnh thanh
tịnh, chúng tôi cũng biết cầu Đại Sa-môn xin tu hành phạm hạnh.

–Bấy giờ Trưởng lão Da-du-đà liền cùng với bốn vị
trưởng giả thành Ba-la-nại đồng đi đến Đức
Phật, đảnh lễ dưới chân Phật, sau khi đảnh lễ
xong rồi, liền ngồi một bên. Da-du-đà liền bạch Đức Phật:

–Thưa Đại Giác Thế Tôn, bốn vị trưởng giả này đều
là bạn cũ hết sức thân mật của con khi còn tại
gia. Các vị thiện nam tử này là Vô Cấu, Thiện Ý,
Mãn Túc và Ngưu Chủ, ngày nay đến đây quy y Thế
Tôn. Lành thay Thế Tôn! Cúi xin Ngài theo căn cơ bốn
trưởng giả này, mà thuyết pháp giáo hóa chỉ dạy.
Đức
Thế Tôn vì bốn vị trưởng giả này mà thuyết các
pháp vi diệu. Những pháp đó là Bố thí, Trì giới,
Tinh tấn, Nhẫn nhục… thuyết các pháp môn. Những
trưởng giả này được dạy các pháp như vậy, liền
ngay tại chỗ ngồi xa lìa trần cấu, cho đến tất cả
bao nhiêu pháp tập khởi đều biết rõ và tướng
pháp tịch diệt cũng biết như thật. Như chiếc áo
trắng sạch không vết nhơ, dễ nhuộm màu sắc.
Đúng
vậy! Đúng vậy! Bốn vị trưởng giả này ngay tại
chỗ ngồi… biết tất cả về tướng pháp tập khởi
và tịch diệt các phiền não, chứng biết đúng như
thật. Bốn vị trưởng giả này đều thấy tướng các
pháp, được tướng các pháp, chứng tưởng các
pháp, thể nhập tướng các pháp, vượt qua phiền
não, tâm không chướng ngại, vượt khỏi lưới
nghi, trừ diệt kết sử, được sự vô úy, chẳng
phải biết từ người khác, hành theo Phật pháp. Họ
dứng dậy, đảnh lễ dưới chân Phật. Ở trước
Phật, họ quỳ gối chắp tay thưa Đức Phật:

–Bạch Đấng Đại Giác Thế Tôn, ngày nay chúng con đến cầu
xin Thế Tôn cho chúng con được xuất gia, nương theo
Phật pháp, thọ giới Cụ túc.
Bấy
giờ, Đức Thế Tôn liền bảo bốn vị trưởng giả:

–Này các Tỳ-kheo, thanh tịnh đến đây, vào trong giáo pháp
của Ta tu phạm hạnh để diệt các khổ.
Khi
Đức Thế Tôn nói những lời như vậy, bốn vị
trưởng giả ở thành Ba-la-nại, tóc và râu đều
rụng giống như vừa mới cạo cách đây bảy hôm,
trên thân tự nhiên mặc ba pháp y, tay cầm bình bát.
Bốn vị này liền thành người xuất gia thọ giới Cụ túc.
Bốn
vị trưởng giả xuất gia thọ giới Cụ túc như vậy
chưa được bao lâu, ở yên một chỗ, bỏ các việc
thế gian, giữ gìn thân khẩu không dám phóng dật,
siêng năng tinh tấn, ở nơi vắng lặng tu các thiện
pháp, đứng ngồi một mình chưa từng gián đoạn như
cứu lửa cháy đầu.
Bấy
giờ, bốn vị thiện nam tử ở chỗ vắng lặng, vì
chánh tín nên xuất gia cầu đạo, chẳng bao lâu liền
được vô thượng phạm hạnh, tự thấy tướng các
pháp, tự chứng thần thông, vô úy, tự xướng
lên: “Đã đoạn sinh tử, đã được quả báo phạm
hạnh, việc làm đã xong, không còn tái sinh đời
sau.” Họ tự biết, tự chứng. Bốn vị trưởng giả
này đồng một lúc chứng quả A-la-hán, tâm hoàn
toàn giải thoát. Bấy giờ, ở thế gian có mười
một vị A-la-hán: Thứ nhất là Thế Tôn, thứ hai là
anh em Kiều-trần-như, thứ ba là Da-du-đà và bốn vị
thiện nam tử đại trưởng giả bằng hữu thân thiết
của Da-du-đà khi còn tại gia.
Bấy
giờ có năm mươi bạn bè khi xưa còn ở tại nhà
của Da-du-đà, từ các nước hợp lại, trong đó có
những người từ nhỏ đến lớn cùng sống chung với
Da-du-đà, nghe Da-du-đà theo Đại Sa-môn Cù-đàm tu
phạm hạnh. Họ cùng nhau thảo luận: “Phạm hạnh này
quyết phải là pháp tinh anh thù thắng, gồm đủ sự
bền vững, nên Da-du-đà mới theo Đại Sa-môn Cù-đàm
cầu tu phạm hạnh.” Năm mươi người này bàn luận
như vậy, rồi cùng nhau kéo đến chỗ Da-du-đà. Sau khi
họ gặp nhau, cung kính chào hỏi lẫn nhau, dùng những
lời tốt đẹp đàm luận với nhau. Sau khi chào hỏi
xong rồi, họ liền lui về một bên. Năm mươi vị bạn
hữu này đều là hàng tối đại trưởng giả của
mỗi nước khác nhau, là bạn cũ thân thiện của
Da-du-đà khi còn ở tại nhà. Bấy giờ họ cùng thưa Da-du-đà:

–Bạch Nhân giả Da-du-đà, ngày nay phạm hạnh này chắc có
lẽ là pháp tốt đẹp thù thắng hơn những pháp
khác, nên Trưởng lão mới theo Đại Sa-môn Cù-đàm
tu phạm hạnh. Ý chúng tôi cũng hoan hỷ cùng nhau
đồng muốn đến chỗ Đại Sa-môn Cù-đàm tu phạm hạnh.
Lúc
ấy Da-du-đà cùng năm mươi vị thiện hữu ngày xưa
khi còn ở tại nhà đồng đến chỗ Đức Phật, đảnh
lễ dưới chân Phật, rồi lui về ngồi một bên.
Da-du-đà bạch Đức Thế Tôn:

–Bạch Đại Thiện Thế Tôn, con thuở xưa ở nhà có năm
mươi vị bằng hữu tri thức, người lớn, người
nhỏ, tất cả đều là hàng thiện nam tử, ý họ đều
muốn quy y Như Lai. Xin Đức Thế Tôn đại từ thương
mến mà nói pháp yếu, giáo hóa chỉ dạy cho họ.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn vì họ, tùy thuận nói các pháp.
Những vị trưởng giả này nghe những lời giáo hóa
của Đức Phật nói ra…, đối với tất cả các
pháp đều biết như thật. Các vị trưởng giả này
đều thành lậu tận A-la-hán, tâm hoàn toàn giải thoát.
Thời
ấy, ở trong thế gian có sáu mươi mốt vị A-la-hán.
Đó là: Thế Tôn, năm vị Tỳ-kheo Kiều-trần-như…,
Da-du-đà, bốn vị thiện hữu của Da-du-đà ở thành
Ba-la-nại: Vô Cấu, Thiện Tý, Túc Mãn và Ngưu Chủ,
cùng các vị Đại trưởng lão bằng hữu tại gia của
Da-du-đà là năm mươi vị đều từ các nước khác
nhau hợp lại, là những thiện nam tử hoặc lớn hoặc nhỏ.
Tại
Lộc uyển thuộc thành Ba-la-nại đã độ những người
như vậy, Đức Thế Tôn muốn du phương hóa độ, nên
bảo Trưởng lão Da-du-đà:

–Này Da-du-đà, thầy ở lại đây, chớ nên theo Ta. Tại
sao? Vì thầy từ nhỏ đến giờ thân chưa từng chịu
khổ, lại nữa da thịt của thầy mịn màng, không thể
ăn khổ, mặc áo thô, thầy ở lại đây thọ sự
cúng dường của cha mẹ, tùy ý thọ dụng đồ ăn
mặc tốt đẹp. Cha mẹ thầy có thể cúng dường cho thầy.
Da-du-đà
vâng lời Đức Phật dạy, đứng cung kính bạch Phật:

–Y theo lời Thế Tôn chúng con không dám trái.

Da-du-đà
vâng lời Đức Phật dạy ở lại trong thàønh
Ba-la-nại, nhất định không dời bước.
Thuở
đó, ở thành Ba-la-nại thuộc xứ Thiên trúc, có
năm trăm vị thương nhân trưởng giả cũng lại là
bạn bè của Da-du-đà khi còn ở nhà. Các thương
nhân này vào biển tìm ngọc quý, sau khi trở về
cùng hỏi thăm chỗ ở Da-du-đà. Họ hỏi thăm biết
Da-du-đà ngày nay theo Đại Sa-môn Cù-đàm tu phạm
hạnh. Nghe như vậy, họ cùng nhau bàn luận: “Phạm
hạnh này phải là giáo pháp vô thượng vi diệu hơn
những pháp khác. Nếu chẳng phải như vậy thì tại
sao thiện nam tử Da-du-đà ngày nay hướng về Đại
Sa-môn Cù-đàm tu phạm hạnh. Chúng ta ngày nay cũng
nên cùng nhau đến Đại Sa-môn Cù-đàm cầu tu phạm
hạnh.”
Lúc
ấy năm trăm vị thương nhân đại trưởng giả cùng
nhau đến chỗ Da-du-đà, Đến nơi, họ đồng bạch Da-du-đà:

–Thưa nhân giả Da-du-đà, từ lâu chúng ta không gặp mặt
nhau, anh em chúng tôi đi vào biển, nay mới trở về
nhà, nghe Nhân giả xuất gia, cho nên cùng nhau kéo đến
đây vấn an. Nhân giả có được an ổn khoái lạc
không? Có phiền não hay không?

Bao
lời niềm nở tốt đẹp cùng nhau an ủi như vậy.
Chào hỏi qua lại xong rồi, họ cùng nhau cung kính đứng lui về một bên.
Năm
trăm vị thương nhân trưởng giả bạch Trưởng lão Da-du-đà:

–Thưa nhân giả Da-du-đà ở đây rất tốt đẹp.
Da-du-đà liền trả lời:

–Đúng vậy, đúng vậy. Ở đây hết sức tốt đẹp.
Lúc
bấy giờ, năm trăm vị thương chủ trưởng giả liền
theo Trưởng lão Da-du-đà bỏ tục xuất gia thọ giới
Cụ túc. Nhưng họ trải qua thời gian khá lâu mà không đắc đạo.
Đức
Thế Tôn du hóa các nước, rồi quay về ngự tại
tinh xá vườn cây Kỳ-đà thuộc thành Xá-bà-đề.
Khi ấy Trưởng lão Da-du-đà đã trải qua thời gian
ở Lộc uyển khá lâu, sau khi mãn hạ cùng năm trăm
Tỳ-kheo rời khỏi vườn Nai. Nghe Đức Phật hiện ngự
tại tinh xá Kỳ-đà, muốn yết kiến Đức Phật, các
khách tăng này đi đến vườn Kỳ-đà. Bấy giờ,
các Tỳ-kheo cựu trú nơi đây, có người tiếp bát,
có người tiếp y, khăn, nên trong căn phòng lúc này
xôn xao ồn ào lớn tiếng.
Lúc
ấy, tuy Đức Thế Tôn biết nhưng vẫn hỏi Trưởng lão A-nan:

–Này A Nan, trong căn phòng ấy hôm nay vì cớ gì to tiếng
xôn xao ồn ào như vậy?
Tôn
giả A-nan bạch Phật:

–Bạch Như Lai Thế Tôn, hiện có năm trăm Tỳ-kheo khách
đến, mà Trưởng lão Da-du-đà là vị thủ chúng.
Chúng con thấy Tỳ-kheo khách đến, các vị Tỳ-kheo cựu
trụ nơi đây cùng nhau hỏi thăm qua lại và tiếp
rước y bát cất trong phòng, nên phát ra tiếng nói lớn.
Bấy
giờ, Đức Thế Tôn bảo Tôn giả A-nan:

–Này Trưởng lão A-nan, đã đúng lúc vì Ta mời các
Tỳ-kheo khách đến đây.
Trưởng
lão A-nan nghe theo lời Phật dạy, liền đến báo các Tỳ-kheo khách:

–Thưa các vị Tỳ-kheo khách, hiện giờ Đức Thế Tôn gọi
tất cả chư vị Tỳ-kheo khách đến.
Tất
cả Tỳ-kheo khách nghe A-nan nói như vậy, liền thưa với Tôn giả A-nan:

–Như lời Ngài dạy, chúng tôi xin vâng.
Năm
trăm vị khách Tăng vâng lời chỉ dạy của Tôn giả
A-nan cùng nhau đến chỗ Đức Phật, đảnh lễ dưới
chân Phật, lễ bái xong, lui về đứng một bên. Các
Tỳ-kheo khách lui về một bên rồi, đều đứng im lặng.
Bấy
giờ, Đức Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo khách:

–Này các thầy, vì cớ gì các thầy nói lớn tiếng như
vậy, giống như người thế gian cãi nhau la lên: “Hô
hô! Ha ha!.” Tiếng ấy giống như người câu cá la
lên mỗi khi họ cùng nhau theo rượt đuổi bắt cá.
Này các thầy Tỳ-kheo, các thầy nên trở về chỗ
cũ, không được ở nơi đây cùng Ta, Ta đuổi các
thầy ra khỏi chỗ này.
Bấy
giờ, năm trăm vị tân Tỳ-kheo khách nghe Đức Phật
nói như vậy, đồng bạch Phật:

–Chúng con xin y theo lời Phật dạy.

Năm
trăm Tỳ-kheo khách này nghe lời Phật đuổi, đảnh
lễ dưới chân Phật, nhiễu quanh Đức Phật ba vòng,
rồi từ tạ ra đi. Họ mang y bát ra khỏi tinh xá, đi
đến một bờ sông, sông này tên là Bà-la-cù-ma-đế
(nhà Tùy dịch là Tú-mị-chủ). Họ ở tại bờ
sông Tú-mị này ngày đêm siêng năng không nghỉ,
đầu đêm cuối đêm không nằm không ngủ, dụng tâm
dũng mãnh chí nguyện mong cầu tu tập, để chứng được
các pháp trợ đạo. Họ dụng tâm không ngừng nghỉ,
trong thời gian chẳng bao lâu sự tu tập được kết
quả. Những thiện nam tử này đều chánh tín xả tục
xuất gia, lại chuyên tu tập phạm hạnh vô thượng,
công năng tu tập đã xong, hiện tiền thấy được
thật tướng các pháp, chứng được các phép thần
thông, liền đoạn trừ tất cả kết sử, tự xướng
lên: “Sinh tử đã dứt, được hoàn tất phạm
hạnh, việc làm đã xong, lại không thọ sinh đời
sau, tự chứng tự biết.” Tất cả những Trưởng
lão này đều thành A-la-hán, tâm giải thoát hoàn
toàn, không còn lo sợ.
Thuở
ấy, Đức Thế Tôn đang ngự tại tinh xá
Xá-bà-đề-kỳ-đà trong thời gian ngắn, Ngài sắp du
hóa các thôn xóm còn lại, từ xóm làng này dần
đến xóm làng khác. Khi đến thành Tỳ-da-ly, hướng
về ao Di-hầu, trên bờ ao có tinh xá bằng cỏ, Ngài
dừng nghỉ ở nơi đây.
Vào
một hôm, mặt trời đã xế bóng, Đức Thế Tôn từ
thiền định dậy, ra khỏi thảo tinh xá, đến chỗ đất
trống trải tọa cụ ngồi. Các vị Tỳ-kheo bao vây chung
quanh tả hữu trước sau. Khi ấy Đức Thế Tôn bảo
Trưởng lão A-nan:

–Này Trưởng lão A-nan, Ta thấy các Tỳ-kheo ở bờ sông
Bà-la-cù-ma-đế, nơi đấy có hào quang rực rỡ, mà
ở trên bờ sông Bà-la-cù-ma-đế là năm trăm vị Tỳ-kheo.

Đức
Phật nói như vậy ba lần. Đức Phật bảo Tôn giả A-nan:

–Thầy hãy đến gọi các Tỳ-kheo ấy tới gặp Ta.
Tôn
giả A-nan nghe Đức Phật sai như vậy, liền đến chỗ
một Tỳ-kheo niên thiếu, đến nơi bảo Tỳ-kheo đó:

–Lành thay! Này Trưởng lão, thầy mau đến bờ sông
Bà-la-cù-ma-đế, nơi đó đang có các Tỳ-kheo. Thầy
đến thưa các vị Trưởng lão đó: “Đức Thế Tôn
muốn gặp các vị Trưởng lão. Nếu các vị thấy đúng
lúc, nên mau đến yết kiến Thế Tôn.”
Vị
Tỳ-kheo niên thiếu nghe Trưởng lão A-nan dặn như vậy,
liền thưa Tôn giả A Nan:

–Y như Tôn giả dạy, tôi xin vâng lời.
Khi
ấy Tỳ-kheo trưởng lão niên thiếu, cấp tốc đi trong
khoảnh khắc như tráng só duỗi cánh tay. Đúng vậy,
đúng vậy, khi vị Tỳ-kheo-niên thiếu mất dạng từ
thành Tỳ-da-ly để đi đến bờ sông Bà-la-cù-ma-đế,
xuất hiện nơi các Tỳ-kheo đó. Đến nơi, vị Tỳ-kheo
niên thiếu liền thưa các vị Tỳ-kheo kia:

–Lành thay! Các vị Trưởng lão, ngày nay nếu các vị thấy
hợp thời, Đức Thế Tôn muốn gặp các vị Trưởng
lão, quý vị nên biết, mau đến hầu Thế Tôn.
Khi
ấy, các vị Tỳ-kheo ở bên bờ sông kia thưa vị
Tỳ-kheo niên thiếu:

–Như Trưởng lão dạy, chẳng dám sai lời.

Bấy
giờ, các vị Tỳ-kheo nghe vị Tỳ-kheo niên thiếu nói
như vậy, trong thời gian như tráng só duỗi cánh tay,
đều khuất bóng tại bờ sông Bà-la-cù-ma-đế và
xuất hiện tại thảo tinh xá bên bờ ao Di-hầu trong thành Tỳ-da-ly.
Khi
ấy, Đức Thế Tôn đang nhập vào Bất đọâng
tam-muội, Trưởng lão Da-du-đà và năm trăm Tỳ-kheo
cũng nhập vào Bất đọâng tam-muội. Canh một đêm
ấy, Tôn giả A-nan đứng dậy, trịch áo vai bên phải,
sửa sang y phục chắp tay hướng về Đức Thế Tôn thưa:

–Cúi xin Đức Thế Tôn biết cho, đêm nay đã đến canh
một, Ngài có thể hỏi chuyện an ủi các Tỳ-kheo khách.

Đức
Thế Tôn như vậy cho đến nửa đêm, Tôn giả A-nan
lại thỉnh:… Đức Thế Tôn im lặng không nói. Lúc
bấy giờ, đã hết canh ba, Tôn giả A-nan lại thưa
thỉnh:… Đức Thế Tôn vẫn im lặng.
Cho
đến cuối đêm, sắp đến giờ điểm trống thức,
sao mai sắp mọc, Trưởng lão A-nan lại đứng dậy,
trịch áo vai bên phải, sửa sang y phục chắp tay hướng
về Đức Thế Tôn, bạch:

–Xin Đức Thế Tôn biết cho, đã đến cuối đêm, chẳng
bao lâu nữa trống canh báo thức sẽ điểm, sao mai
sắp mọc, bạch Thế Tôn nay có thể giáo huấn an ủi
các Tỳ-kheo khách, lại e chư Tỳ-kheo ngồi đã lâu
nên thân thể mệt mỏi.
Khi
ấy Đức Thế Tôn bảo Tôn giả A-nan:

–Này Trưởng lão A-nan, người không biết sự việc này.
Vì lý do gì? Này Trưởng lão A-nan, nếu thầy biết
sự việc này thì không nên thưa thỉnh vì chánh định
này không phải là cảnh giới của thầy. Tại sao?
Này A-nan, Ta đang nhập vào chánh định Bất động, năm
trăm vị Tỳ-kheo khách này cũng như Trưởng lão
Da-du-đà đều nhập vào chánh định Bất động, mà
Da-du-đà là người đứng đầu. Ta tự biết việc này là như vậy.

Bấy
giờ, Đức Thế Tôn bằng giọng sư tử rống nói kệ:
Đã
vượt vũng bùn dục phiền não
Các
gai kết sử đã nhổ xong
Đến
chỗ tham si đều diệt sạch
Chẳng
ở trong vòng khổ với vui.
Vượt
qua được đến bờ bên kia
Như
vậy mới thật là dũng mãnh
Cũng
gọi Tỳ-kheo phá hết ác
Cũng
gọi người giải thoát hoàn toàn.
Khi
Đức Thế Tôn nói kệ rồi, năm trăm vị Tỳ-kheo cho
là việc hy hữu chưa từng có. Do sinh tâm hy hữu
chưa từng có, họ cùng nhau nói:
–Các vị Trưởng lão, việc này thật hy hữu! Trưởng lão
Da-du-đà này có thần thông lớn nên mới khiến
tất cả năm trăm Tỳ-kheo chúng ta, như Da-du-đà. Xưa
ở tại nhà là bằng hữu nay cũng như nhau. Cha mẹ
thân tộc của vị ấy đều có phước đức.
Bấy
giờ năm trăm vị Tỳ-kheo đều sinh nghi, muốn hỏi Đức
Thế Tôn để giải bày, nên cùng nhau bạch Phật:

–Thưa Đức Thế Tôn, Trưởng lão Da-du-đà này trong quá
khứ trồng các căn lành gì mà thời hiện tại sống
trong nhà giàu có phước đức như vậy? Nhiều tài
sản như vậy? Nhiều ngọc quý như vậy? Gia súc đầy
đủ như vậy? Sinh trong nhà đầy đủ như vậy? Khi mới
sinh có chiếc lọng báu che trên thân ngài như vậy?
Cha mẹ vì ngài kiến tạo ba tòa nhà như vậy? Xưa
trồng nghiệp gì mà nay được quả báo như vậy? Lại
đối với các cô gái đẹp lại tưởng như thây ma
và nhân gì được gặp Đức Phật xuất gia thọ cụ
túc giới thành A-la-hán? Nhân gì mà mẹ và vợ
ngài đều được Thánh pháp? Nhân duyên gì thân
bằng quyến thuộc cùng thương chủ triều đình các
nước thành năm trăm Tỳ-kheo, ở tại bờ sông
Bà-la-cù-ma-đế đồng chứng quả A-la-hán?

Thưa
hỏi như vậy rồi, họ đều yên lặng.
Khi
ấy, Đức Thế Tôn liền bảo năm trăm vị Tỳ-kheo khách:

–Này các thầy Tỳ-kheo, chú ý lắng nghe! Ta nhớ thuở quá
khứ ở thành Ba-la-nại này, có một người sắp
kinh doanh nhiều sự nghiệp, nghó thế này: “Nếu sự
việc này của ta thành tựu, ta lại làm việc khác.
Việc khác này được thành tựu rồi, ta lại làm
việc khác nữa. Nếu tất cả những sự việc đều
được thành tựu rồi thì sau đó sẽ ta sắm sửa
đầy đủ thức ăn uống cao lương mỹ vị, như đồ ăn
uống mềm, cứng…, mỗi thứ đều được đầy đủ,
đem cúng dường Sa-môn, hay Bà-la-môn, để họ ăn
uống thật no đủ.”
Người
này do nhân duyên thiện nghiệp ý chí dũng mãnh, lại
được nhiều phước đức, nên tất cả các việc
kinh doanh nhờ đó đều được thành tựu. Người
này thấy sự nghiệp đã thành tựu, nên vào một
buổi sáng mai nọ, thức dậy sửa soạn đầy đủ các
thức ăn uống cứng mềm và mang đầy đủ thức ăn
uống này đi đến cửa thành. Đến nơi bày biện xong
xuôi, ông ta thầm nghó: “Nơi cửa thành này, nếu
gặp Sa-môn hay Bà-la-môn đầu tiên, ta sẽ đem nhiều
thức ăn uống… cứng mềm để hiến dâng.”
Thuở
ấy, ngoài cửa thành có vị Bích-chi-phật hiệu là
Na-dà-la Thi-khí (nhà Tùy dịch là Thạnh Kế)
thường ở tại thành Ba-la-nại. Vị Tôn giả
Bích-chi-phật này vào buổi sáng sớm hôm ấy, đắp
y mang bình bát, đi bộ chậm rãi hướng về thành
Ba-la-nại để khất thực.
Vị
thương gia này thấy vị Bích-chi-phật oai nghi khoan thai,
đi đứng trang nghiêm, bước đi thong thả không có
nghiêng lệch, không liếc nhìn hai bên, bước đi chậm
rãi nhìn thẳng về trước, giữ gìn oai nghi không
nhanh không chậm, phục sức tương xứng, trong ngoài
nghiêm chỉnh, ai cũng thích chiêm ngưỡng. Vị thương
gia này thấy rồi, tâm sinh thanh tịnh, hết sức hoan
hỷ, đem thức ăn dâng cúng vị Bích-chi-phật.
Bấy
giờ, vị Bích-chi-phật thầm nghó: “Ta được bố thí
thức ăn mỹ vị, mà giờ thọ trai chưa đến, còn thì
giờ trống, cần phải tọa thiền nhất tâm buộc
niệm.” Suy nghó như vậy rồi, ngài liền lui bước
hướng thẳng đến bờ sông. Nơi đấy có một tàng
cây, ngài liền ngồi kiết già dưới gốc cây ấy,
thân thể ngay ngắn ý tưởng chánh định, nhất tâm
tịch tónh không lay, không động, an trú như vậy.

Thuở
ấy, vị vua cai trị thành Ba-la-nại tên là
Bà-lam-ma-đạt-đa (nhà Tùy dịch là Phạm Đức)
sửa soạn bốn binh xe cộ, kéo ra khỏi cửa thành.
Ngay lúc ấy bỗng nhiên có một người từ trong xóm
tay cầm chiếc lọng đi ngược chiều nhà vua. Người
này từ xa trông thấy Quốc vương Phạm Đức từ
trước đi lại, nên thầm nghó: “Ta phải lánh mặt
đừng để vua trông thấy.”

Người
này suy nghó như vậy rồi, liền lánh xuống mé đường,
rẽ đi một lối khác, đường rẽ này dẫn đến bờ
sông Ba-la-nại. Người ấy đi xuôi theo dòng sông,
chưa được bao xa, bỗng nhiên thấy một vị
Bích-chi-phật đang ngồi kiết già dưới tàng cây nọ
bên bờ sông, chánh niệm tư duy, thân không lay động.
Thân vị Bích-chi-phật bị ánh nắng nên cả mình đều
ướt đẫm mồ hôi. Người này thấy vậy, suy nghó:
“Vị Tiên này chắc có lẽ là người trì giới
thanh tịnh, nhất định người sẽ chứng thật tướng
các pháp, nay ánh sáng rọi vào thân thể, làm nóng
bức khó chịu.” Nghó như vậy rồi, người này tay
cầm chiếc lọng đến che mát trên thân Bích-chi-phật.
Lúc
ấy vị Bích-chi-phật biết giờ thọ trai sắp đến, nên
suy nghó: “Giờ ăn của ta đã đến, nên phải xả
thiền đứng dậy.”
Khi
vị Bích-chi-phật xuất thiền, bỗng thấy có người
cầm lọng che mát thân mình. Thấy rồi vì thương tưởng
người này, ngài bay vọt lên hư không hiện mười
tám sự biến hóa, ở trong hư không biến dạng những
hành động tới lui: hoặc quỳ, hoặc đứng, hoặc
nằm, hoặc ngồi, hoặc bốc khói nóng, hoặc phóng hào
quang, hoặc khi biến ra nước, lúc vọt lên, khi chìm
xuống, lúc ẩn lúc hiện… Vị Bích-chi-phật thị hiện
vô lượng, vô biên những thần thông như vậy.
Bấy
giờ, người này liền đối với vị Bích-chi-phật
Na-dà-la Thi-khí sinh tín tâm thanh tịnh, chắp tay chí
thành đảnh lễ, phát nguyện: “Tôi nguyện đời sau
được gặp Thánh nhân như thế này hay hơn thế này.
Gặp rồi, những giáo pháp ngài nói ra, tôi nguyện
ở trong giáo pháp ấy được mau chứng biết, nguyện
đời vị lai không đọa vào ác đạo.” Rồi người
này lại thưa thỉnh vị Bích-chi-phật:

–Xin thỉnh ngài dùng cơm.

Liền
đó vị ấy lại thưa hỏi:
–Tôn giả hiện giờ ở đâu?
Đáp:
–Ta ở chỗ đó… Ta đi xứ kia…
Sau
đó, vị ấy lại tìm đến thảo am, chỗ vị Bích-chi-phật
ở. Tới nơi vị ấy rưới nước quét dọn trong
ngoài, dùng bùn tô đắp, dọn dẹp cỏ rác xong, rồi
thỉnh ý Bích-chi-phật:

–Ý con muốn dâng bốn sự nhu cầu cúng dường, những gì
ngài cần con sẽ cung cấp đầy đủ tất cả y phục,
thực phẩm…
Cung
phụng vị Bích-chi-phật như vậy rồi, về nhà đối với
cha mẹ, vợ con, thân tộc, vị ấy trình bày lại sự việc như trên:

–Ta thấy một vị Tiên nhân như vậy, giới hạnh như vậy,
thanh tịnh chứng diệu pháp như vậy. Thưa các vị, nếu
thấy hợp thời các vị nên đến đó cúng dường tôn trọng.
Bấy
giờ cha mẹ, vợ con, thân bằng quyến thuộc nghe xong,
liền đồng nhau đi đến chỗ vị Bích-chi-phật Na-dà-la
Thi-khí, đem tâm thanh tịnh cung kính cúng dường.
Vị
ấy trải qua một thời gian ngắn phát sinh thiện niệm
thế này: “Ở tại gia bị nguy hiểm lớn vì phiền
não trói buộc, xuất gia được an lạc lớn và giải
thoát vô vi; tại gia không thể hoàn tất việc giải
thoát, cũng không thể hoàn toàn vô cấu, cũng không
thể hoàn toàn vô nhiễm cho đến cả cuộc đời này,
muốn thanh tịnh vô cấu hoàn toàn cũng không thể
được, vậy ta nên đến vị Tiên nhân kia xin xuất
gia.”
Nghó
như vậy rồi, vị ấy đi đến thưa vị Bích-chi-phật
Na-dà-la Thi-khí:

–Lành thay! Thưa Đại tiên, xin ngài cho con được xuất gia.

Vị
Bích-chi-phật không đồng ý. Vị ấy lại thưa thỉnh
lần thứ hai, rồi cho đến lần thứ ba:

–Lành thay! Thưa Đại tiên, xin ngài cho con được xuất gia.
Bấy
giờ, vị Bích-chi-phật Thi-khí thương tưởng vị ấy vì
đã ba lần thưa thỉnh, liền bảo:
–Này thiện nam tử, hôm nay ông muốn xuất gia, thì cách
đây chẳng bao xa có vị ngoại đạo tên Ba-lê-bà-la-xà
(nhà Tùy dịch
Hành Hành Phục Hành) ông
nên đến đó tu tập điều phục thân tâm, lấy đó
làm nhân duyên để đời sau xuất gia ở trong chánh
pháp. Ông nên nguyện cầu, ở đời vị lai có môït
Đức Phật xuất hiện, hiệu là Thích-ca Mâu-ni Như
Lai, nguyện gặp được Phật, gặp rồi chớ bỏ lỡ
cơ hội, ở trong giáo pháp của Như Lai, được xuất
gia thệ nguyện lìa xa các khổ.
Bấy
giờ vị ấy vâng lời vị Bích-chi-phật Na-dà-la
Thi-khí, tuân hành không dám trái ý, thỉnh vị
Bích-chi-phật trọn đời nhận tứ sự cúng dường.
Bấy giờ Tôn giả Bích-chi-phật Na-dà-la Thi-khí, tùy
duyên trụ ở đời, thọ mạng đã mãn, nhập vào
Niết-bàn. Vị ấy thấy vị Bích-chi-phật nhập Niết-bàn,
liền cùng tất cả quyến thuộc nhóm họp liệm thân
ngài làm lễ hỏa táng cúng dường đúng như pháp.
Nghóa là xây tháp thờ xá-lợi, trên đảnh tháp
xây bánh xe hình tròn úp xuống, treo các bảo linh,
phướn lọng, hoa thơm và các ngọn đèn thắp sáng
liên tục để cúng dường.
Vị
ấy trải qua thời gian cúng dường chư Phật, liền
xuất gia ở trong pháp ngoại đạo Bà-la-bà-la-xà. Sau
khi xuất gia, vị ấy trở vào rừng tu tập, thường
vào mỗi buổi sáng đi vào thành Ba-la-nại khất thực độ nhật.
Một
hôm, khi vào Ba-la-nại khất thực, tới nơi khu rừng
nọ, vị ấy bỗng thấy một tử thi nữ vì bệnh nặng
mà chết, da ngã màu xanh gần tan rữa, giòi tửa chui
rúc khắp các lỗ trên thân. Thấy rồi, đứng gần
bên đường quan sát tường tận, vị ấy sinh tưởng
bất tịnh, rồi đi. Vị ấy buột niệm thân bất tịnh như
vậy, nghó nhớ chẳng quên, lại luôn quán tưởng
cực nhọc thành tựu, tâm đắc tứ thiền. Vị ấy
lại phát lời nguyện: “Nguyện đời vị lai gặp được
Đức Phật Thích-ca xuất hiện ở đời, ngày ấy tôi
gặp Phật, nguyện làm đồng tử ở bên Phật xuất
gia tu phạm hạnh, những giáo pháp Đức Như Lai nói
ra, nghe rồi tôi nguyện mau chứng biết.”
Vị
ấy tùy tuổi thọ sống ở đời một thời gian rồi
tạ thế. Sau khi qua đời sinh lên cung Phạm thiên. Vị
ấy từ cõi Phạm thiên giáng sinh xuống nhân gian,
trải qua nhiều kiếp số như vậy, thân tối hậu sinh
vào nhà trưởng giả cự đại phú trong thành
Ba-la-nại, mà vị trưởng giả này có nhiều tiền của
tài sản, y phục ngọc ngà, cho đến tất cả không có gì thiếu hụt.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn lại bảo các thầy Tỳ-kheo:

–Lại còn các nhân duyên khác Ta sẽ nói đầy đủ.
Cũng
tại thành Ba-la-nại này, có một nước tên là
Ca-thi, vua nước này tên là Kỳ-lê-thi (nhà Tùy
dịch là Tổn Sấu). Sau khi Đức Phật Thi-khí nhập
Niết-bàn, vua Kỳ-lê-thi dùng bảy báu: vàng, bạc,
pha lê, lưu ly, mã não, san hô, hổ phách xây tháp
cúng dường, bên ngoài xây thành bằng đá bao bọc
bảo tháp, tháp cao một do-tuần, rộng nửa do-tuần.
Tháp mà Quốc vương Kỳ-lê-thi xây tên là
Đà-xa-bà-lê-dà (nhà Tùy dịch là Thập Tướng).
Luân tướng của tháp: Tầng thứ nhất vua Kỳ-lê-thi
làm. Tầng thứ hai do đại phi của vua làm. Tầng thứ
ba do trưởng tử của vua làm. Tầng thứ tư do công
chúa của vua tên là Ma-lê-ni (nhà Tùy dịch Tiểu
Man) làm. Tầng thứ năm do con trai thứ hai của vua
Kỳ-lê-thi làm. Tầng thứ sáu do con trai thứ ba của
vua Kỳ-lê-thi làm. Tầng thứ bảy do con trai thứ hai
của vua Kỳ-lê-thi làm.
Này
các Tỳ-kheo, phải biết lúc bấy giờ con thứ ba của
vua Kỳ-lê-thi vì thờ xá-lợi của Đức Phật
Ca-diếp Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác mà xây
tầng tháp thứ sáu, nay là Tỳ-kheo Da-du-đà vậy.
Đức
Phật bảo các thầy Tỳ-kheo:
–Trong thời quá khứ, vị ấy cầm lọng che mát Bích-chi-phật
và trang nghiêm luân tướng trên tầng tháp xá-lợi
của Phật Ca-diếp sáng rực, nên nay thành tựu quả
báo, vừa mới sinh tự nhiên có lọng báu che trên đầu.
Lại
nữa, thuở xưa Da-du-đà tạo nghiệp cất thảo am cho
Bích-chi-phật Na-dà-la Thi-khí và đem đủ thứ tài
vật: Y phục, đồ ăn uống… cúng dường vị
Bích-chi-phật này, nên nay hưởng quả sinh trong nhà
giàu có, khi tuổi thành niên cha mẹ kiến tạo ba tòa
nhà, thọ hưởng phước báo một cách tự tại.
Lại
nữa, trong quá khứ Da-du-đà do vì tạo thiện nghiệp:
Từng ở trong rừng thấy nữ tử thi, sinh tưởng
bất tịnh tâm hồn luôn tưởng nhớ thân bất tịnh,
nên ngày nay được quả báo sống tại gia đối với
hàng gái đẹp mà tưởng như bãi tha ma.
Lại
nữa, trong quá khứ Da-du-đà do vì gây thiện duyên
đối trước vị Bích-chi-phật Na-dà-la Thi-khí phát lời
thệ nguyện: “Ta nguyện đời đời về sau không sinh
trong ác đạo.” Do sức thiện nghiệp này nên các
đời về sau không trải qua các ác thú, chỉ từ cõi
trời sinh xuống cõi người, hoặc từ cõi người
sinh lên cõi trời hưởng quả báo an lạc.
Lại
nữa, trong quá khứ Da-du-đà do vì nhân duyên ở
trước vị Bích-chi-phật Na-dà-la Thi-khí phát lời thệ
nguyện vị lai: “Gặp bậc Tôn giả đại tiên như thế
này, hoặc gặp các bậc Tối thắng hơn. Nếu Đức
Tôn nói ra các pháp yếu vi diệu, ta nguyện nghe là
thọ trì tất cả, nghe rồi đều chứng biết.” Nhờ
phước lực đó, nên nay được phước báo gặp Ta
là Đức Thế Tôn Tối Thắng, lại ở trong giáo pháp
của Ta xuất gia chứng quả lậu tận A-la-hán.
Lại
nữa, trong quá khứ Da-du-đà do vì nhân duyên lần
đầu tiên gặp vị Bích-chi-phật Na-dà-la Thi-khí, tâm
sinh hoan hỷ, vì hoan hỷ nên trở về nhà truyền lại
cho cha mẹ, vợ con, lục thân quyến thuộc, xưng dương
tán thán vị Bích-chi-phật đại tiên Na-dà-la Thi-khí
có nhiều công đức. Thân bằng quyến thuộc nghe lời
tán thán này, tâm sinh hoan hỷ kính tín cung kính bội
phần. Họ cùng nhau sắm sửa các thứ cúng dường,
đến chỗ Bích-chi-phật lễ bái thiết lễ tứ sự
cúng dường đầy đủ. Nhờ thiện nghiệp đó nên
nay được phước báo là cha mẹ vợ con cùng thân
bằng quyến thuộc của Tỳ-kheo Trưởng lão Da-du-đà,
ở trong pháp của Ta đều được Thánh pháp; lại
hàng thiện hữu tri thức của Da-du-đà khi còn tại
nhà, đến bên bờ sông Bà-la-cù-ma-đế, năm trăm
vị Tỳ-kheo ở đây một thời gian lâu đều chứng
A-la-hán. Những người trong quá khứ gặp vị
Bích-chi-phật, mỗi người đều đồng nguyện, đồng
tâm phát lời thệ rằng ở chỗ bậc Đại tiên
Thánh nhân trồng các thiện nghiệp như vậy, nên nay
họ được quả báo ấy.
Khi
ấy, Đức Thế Tôn lại nói kệ:
Cúng
dường chân Thánh như thế ấy
Được
đại quả báo số vô lượng
Bích-chi
Thi-khí cùng Thế Tôn
Cùng
bậc lậu tận A-la-hán,
Lại
còn cúng dường Bậc Thập Lực
Đầy
đủ Vô uý đầy tướng tốt
Các
Bậc Thánh trí đại từ bi
Hưởng
được quả báo không cùng tận.
Cúng
dường ruộng phước Phật Duyên giác
Và
các Thanh văn chúng giải thoát
Hiện
thọ quả báo cõi trời người
Sau
chứng tịch diệt đại Niết-bàn.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP

<卷 id="50096292">QUYỂN 37</卷>
<詞 id="50096293">Phẩm 40: PHÚ-LÂU-NA XUẤT GIA</詞>
Trong
thời quá khứ, cách thành Ca-tỳ-la-bà-tô chẳng bao
xa có làng Kiều-tát-la, trong làng này có một xóm,
xóm ấy có vị đại Bà-la-môn, là vị Quốc sư của
vua Tịnh Phạn, gia đình rất giàu có nhiều của báu,
cho đến phòng nhà đều giống như cung trời của
Tỳ-sa-môn ở phương Bắc. Vị Bà-la-môn này có một
người con tên là Phú-lâu-na Di-đa-la-ni Tử (đời
Tùy dịch là Mãn Túc Từ) hết sức khôi ngô
tuấn tú, có tướng Đại trượng phu, hiếm có người
thứ hai, mọi người đều ưa thích ngắm nhìn, trí tuệ
lanh lợi thông minh, tâm ý chín chắn, thấu triệt tất
cả luận Phệ-đà, tự mình thông hiểu rồi dạy lại
cho người khác. Vị ấy thông suốt ba bộ Phệ-đà,
thông suốt luận Ni-càn-đà, thông suốt luận
Kỳ-chu-bà và thông suốt luận Phá tự; lại giảng
giải luận Ngũ minh, dầu là một câu nửa câu hay
một bài kệ đều phân tích rõ ràng, lại thông suốt
luận Thọ ký, thông thạo sáu mươi cách biện giải
trong thế gian, có tướng của bậc Đại nhân.
Ngày
Đại vương Tịnh Phạn sinh Thái tử Tất-đạt-đa, cũng
chính là ngày Di-đa-la-ni Tử chào đời. Bản tánh
của Phú-lâu-na Di-đa-la-ni Tử nhàm chán thế gian, chí
cầu giải thoát, luôn kinh sợ phiền não, tâm thường
tịch định. Người đã nhiều đời trong quá khứ
từng gặp chư Phật ra đời, trồng các căn lành ở
chỗ các Đức Phật, tạo nhiều phước nghiệp, huân
tập trong tâm, chí cầu pháp môn Niết-bàn, không
thích phiền não. Đối với tất cả pháp sinh tử, vị
này đều xa lìa, việc làm đã xong, phiền não tiêu
diệt. Do sức nhân duyên này, căn tánh được thuần
thục, chứng được Thánh pháp.
Phú-lâu-na
ngồi một mình, tư duy: “Cha ta làm Quốc sư cho Đại
vương Du-đầu-đàn (Tịnh Phạn), phải lo đủ mọi việc,
tài ba đa diện, đối với vương pháp thì thay vua xử
đoán. Rồi đây, Thái tử Tất-đạt-đa nhất định
sẽ như Đại vương Du-đầu-đàn, nghóa là nhất định
làm Chuyển luân thánh vương. Đến khi thân phụ ta qua
đời, ta chắc chắn sẽ thay cha làm Quốc sư cho Chuyển
luân thánh vương Tất-đạt-đa. Cha ta làm Quốc sư cho
một Tiểu vương mà còn bận rộn không chút thì giờ
rảnh rang huống chi làm Quốc sư của Đại vương Chuyển
luân thánh vương, mà hoàn tất mọi việc trong nước
để được rảnh rang thì không có việc như vậy!
Ngày nay ta phải tính toán trước, phải làm việc gì
đây? Phải có giải pháp gì? Ta chỉ có một việc duy
nhất là xả tục xuất gia!”
Phú-lâu-na
quyết định như vậy rồi, ngay đêm Thái tử
Tất-đạt-đa xuất gia, vào lúc nửa đêm, chàng
không thưa cha mẹ, cùng bằng hữu ba mươi người bỏ
nhà ra đi, trực chỉ Tuyết sơn, đến nơi Tiên nhân
Ba-lê-bà-giá-ca cầu xin xuất gia, ở trong pháp của
Tiên nhân này tu khổ hạnh. Những vị ấy tinh tấn
dũng mãnh không tạm dừng nghỉ, nên ba mươi người
đồng một lúc chứng được Tứ thiền và năm pháp thần thông.
Bấy
giờ, Tiên nhân khổ hạnh Phú-lâu-na suy nghó: “Ta
phải quán sát Thái tử Tất-đạt-đa đã chứng
Thánh vị nào chưa?” Phú-lâu-na liền dùng Thiên
nhãn quán sát thấy Đức Thế Tôn đã chứng Vô
thượng Chánh đẳng Chánh giác đang ở trong vườn
Nai thuộc nước Ba-la-nại, chuyển pháp luân vô thượng
vi diệu, Ngài vì chư Thiên nhân loại diễn thuyết các
pháp. Phú-lâu-na thấy rồi, liền đi đến các bằng hữu nói với họ:

–Thái tử Tất-đạt-đa xuất gia nay đã chứng Vô thượng
Chánh đẳng Chánh giác đang ở trong vườn Nai thuộc
thành Ba-la-nại, vì khai thị cho chư Thiên nhân loại,
nên đã chuyển pháp luân vô thượng thanh tịnh. Ngày
nay các vị phải hết sức vui mừng hớn hở, chúng
ta nên cùng nhau đến cầu Ngài xin tu phạm hạnh.
Bấy
giờ, các vị bằng hữu của Phú-lâu-na đều hoan hỷ và nói:
–Hay thay lời nói của Nhân giả! Chúng tôi đều tùy thuận.
Khi
ấy, Tiên nhân tu khổ hạnh Phú-lâu-na cùng với ba
mươi bằng hữu, từ dưới chân Tuyết sơn bay lên hư
không, giống như nhạn chúa bay bổng lên trời, đến
vườn Nai trong thành Ba-la-nại. Đoàn người đến
trước Đức Phật, đồng đảnh lễ dưới chân Thế
Tôn, hai tay ôm và đặt đầu vào chân Phật một
cách thành kính, ngước đầu nói:
–Ôi bàn chân Như Lai!
Họ
quỳ trước Đức Phật dùng kệ tán thán:
Thuở
xưa, Ngài ở trời Đâu-suất
Chánh
niệm hiện hình làm Bạch tượng
Thân
nương thai tạng Thánh Ma-da
Sinh
nhà họ Thích làm Thái tử.
Như
hoa sen đẹp chẳng dính bùn
Thai
trong bụng mẹ không ô uế
Thánh
mẫu hoan lạc thật vô biên
Ngũ
dục chẳng màng chỉ vui pháp
Chỉ
làm việc thiện bỏ điều ác.
Thấy
Ngài trong thai như vàng luyện
Vui
mừng hớn hở không biết chán
Ngắm
không thấy chán rồi lại nhìn
Ở
trong thai tạng thường thuyết pháp
Khởi
tâm thương xót chúng trời người
Tất
cả vui mừng uống pháp dược.
Thế
Tôn mới sinh, nói diệu ngữ:
Ta
vượt sinh tử độ chúng sinh.
Sinh
hông bên phải, đi bảy bước
Tợ
sư tử chúa thật oai hùng
Ta
là Như Lai diệt sạch khổ.

Ao
tắm Thiện Thệ lúc đản sinh
Nước
không lạnh, nóng vừa tràn đầy
Tắm
xong thoa hương trang phục sức
Bỗng
nhiên tàn lọng hiện che thân
Thế
gian thấy việc chưa từng có
Do
vậy chúng con đảnh lễ Ngài.
Phú-lâu-na
cùng với các vị Tiên nhân nói kệ rồi, đồng thanh
thưa Đức Phật cầu xin xuất gia:

–Cúi xin Đức Thế Tôn thương tưởng chúng con, tâm nguyện
chúng con muốn được xuất gia, xin Ngài thương tưởng
độ cho chúng con.
Đức
Phật bảo Phú-lâu-na:

–Này Phú-lâu-na, các ông hãy đứng dậy, tùy theo ý các
ông, ta sẽ cho các ông được toại nguyện.
Phú-lâu-na
cùng hai mươi chín người bạn được Phật cho phép
xuất gia thọ giới Cụ túc. Các vị Trưởng lão này
sau khi được xuất gia thọ giới Cụ túc rồi, sau đó
chẳng bao lâu mỗi người đi, đứng, nằm, ngồi một
mình, dũng mãnh tinh tấn, kinh hành thiền tọa nơi vắng
vẻ, mỗi người đều dụng tâm cẩn thận, chưa từng
phóng dật, luôn luôn ở chỗ yên tónh. Các vị thiện
nam vì cầu điều lợi ích lớn, chánh tâm chánh tín,
bỏ tục xuất gia, vì muốn tu phạm hạnh vô thượng,
nên trải qua thời gian ngắn diệt sạch ái dục, thấy
được thật tướng các pháp, muốn tu thần thông
liền được chứng đắc, đã đoạn tái sinh, được
quả báo phạm hạnh, việc làm đã xong, không còn
thọ thân đời sau. Các Trưởng lão này chứng biết
được thật tướng các pháp, đều thành quả
A-la-hán. Với tâm hoàn hảo được giải thoát hoàn
toàn, thành bậc Đại đức, làm tất cả đại sự,
lợi ích cho chúng sinh.
Bấy
giờ, Đức Thế Tôn tuyên bố trước chúng Tỳ-kheo:

–Này đại chúng, các vị phải biết, trong hàng thuyết pháp,
Phú-lâu-na là người đứng đầu.
Có kệ nói:
Thế
Tôn ở thành Ba-la-nại
Dùng
lời vi diệu bảo Tỳ-kheo:
Chân
thật Tỳ-kheo Mãn Từ Tử
Trong
hàng Giảng sư, người bậc nhất.
Lúc
bấy giờ, trong thế gian gồm có chín mươi mốt vị
A-la-hán. Đó là Đức Thế Tôn, năm vị Tỳ-kheo
Kiều-trần-như…, Trưởng lão Da-du-đà, bốn vị
trưởng giả tuyệt vời: Tỳ-ma-la, Thiện Ký, Mãn Túc
và Ngưu Chủ, bạn cũ đồng sinh tại thành Ba-la-nại
của Da-du-đà, là năm mươi thương nhân bạn cũ của
Da-du-đà, Trưởng lão Phú-lâu-na Di-đa-la-ni Tử và
hai mươi chín người bạn.

<詞 id="50096294">Phẩm 41: NA-LA-ĐÀ XUẤT GIA (Phần 1)</詞>

Bấy
giờ, ở phía Nam xứ Thiên trúc thuộc cõi Diêm-phù,
có một nước quốc hiệu là A-bàn-đà, trong nước
này có làng Di-hầu-thực, trong thôn Di-hầu có một
Bà-la-môn rất giàu tên là Ca-chiên-diên, gia tài
của người này như châu báu, tôi trai tớ gái, lục
súc, lúa nếp đậu mè, nhà cửa, vườn rừng, tất
cả đều dồi dào… giống như cung trời Tỳ-sa-môn.
Bà-la-môn này trí tuệ thông minh, thọ trì đọc tụng
ba bộ luận Vệ-đà, luận Kỳ-chu-bà, thông suốt các
sự vật, một việc có mười tên gọi của luận
Kỳ-chu-bà, văn cú tự luận, thông hiểu tất cả
việc quá khứ, một câu nửa câu, nửa luận Ngũ
minh đều biết rõ, luận phân biệt thọ ký ở thế
gian và sáu mươi loại, tướng Đại trượng phu, biết
rõ đầy đủ, đọc tụng thông suốt, là vị đại
Quốc sư cho vua Nghiêm Xí.
Lúc
ấy, trưởng tử của Quốc sư Bà-la-môn, từ giã
gia đình du học các nước, hăng say học hỏi không
biết nhàm chán, đi khắp mọi nơi cầu thầy học tập.
Khi thông hiểu các luận và kỹ thuật thành tựu, về
cố hương thăm lại thân phụ, vị ấy thưa:

–Lành thay thân phụ, học vấn của con ngày nay đã được
thông đạt, cha hãy vì con cho nhóm họp đại chúng,
để con đọc tụng các luận Vệ-đà và trình bày
tài năng kỹ thuật.
Quốc
sư nghe thưa rất vui mừng, liền cho tập họp đại
chúng. Người con thấy đại chúng nhóm họp xong, liền
ở trước mọi người tụng tất cả luận Vệ-đà
và trình bày tài năng kỹ thuật, tất cả đều thông
suốt không chút mơ hồ nên được đại chúng tôn
kính, suy cử lên hàng Thượng tọa. Quốc sư liền đem
đủ các thứ ngọc ngà châu báu tặng cho trưởng tử.
Vị
Quốc sư này còn một người con thứ hai tên là
Na-la-đà (nhà Tùy dịch là Khiếu). Quốc sư bảo Na-la-đà:

–Này Na-la-đà, nay con nên rời gia đình du học các nước,
tập tụng các luận Vệ-đà như anh của con vậy.
Khi
nghe người anh đọc tụng tất cả các luận Vệ-đà
qua một lần, thì đồng tử Na-la-đà thuộc tất cả.
Nghe cha bảo như vậy, Na-la-đà thưa:

–Lành thay! Thưa cha, con đã thông hiểu các luận Vệ-đà
cùng các chú thuật, cha có thể vì con mà triệu tập
đại chúng. Trước đại chúng con sẽ đọc tụng tất
cả luận Vệ-đà và trình bày tài năng kỹ thuật.
Quốc
sư nghe con nói như vậy, cho là việc chưa từng có,
nên nhóm họp đại chúng, an trí các thứ cần dùng.
Khi ấy Na-la-đà ở trước đại hội đọc tụng các
luận Vệ-đà. Đại hội nghe rồi đều hoan hỷ và tán thán đồng tử:

–Hay thay! Hay thay! Đồng tử là bậc Đại trí, đọc tụng
các luận Vệ-đà một cách lưu loát.

Quốc
sư lại đem đủ thứ quý báu thưởng cho đồng tử.
Ngược
lại anh cả nghe em mình đọc thông thạo các luận
Vệ-đà, thì buồn bã, ảo não, nghó: “Ta bỏ nhiều
năm chu du các nước học tập các luận tụng chú,
dụng tâm lao nhọc mới thọ trì đọc tụng các thuật
chú như vậy. Tại sao Na-la-đà chỉ nghe thoáng qua mà
tiếp thu hết sạch, người còn nhỏ tuổi mà tài cao
như vậy, nếu sau này nó trưởng thành nhất định sẽ
kế vị Quốc sư. Do đó ta phải dùng cách gì để ám
hại nó, như vậy ta mới được lợi ích lớn, nếu
không thì nó sẽ đoạt địa vị của ta.”
Bấy
giờ, Quốc sư biết được lòng dạ của trưởng tử,
có ác ý với Na-la-đà. Quốc sư biết rồi liền suy
nghó thế này: “Đứa bé thông minh dễ thương này,
chớ để người anh ám hại, phải dùng phương pháp
nào đừng cho nó biết.”
Phương
Nam có một tòa thành tên là Ưu-thiền-da-ni, cách
thành này chẳng bao xa có núi Tần-đà, có Tiên
nhân A-tư-đà đang tu tập trong đó. Vị Tiên này
thông suốt các luận Vệ-đà và các luận khác, đã
đạt được Tứ thiền và đầy đủ Ngũ thông, lại
là cậu của Na-la-đà. Lúc ấy Quốc sư đại
Bà-la-môn cùng phu nhân đem Na-la-đà đến núi nọ,
xin Tiên A-tư-đà cho con mình được làm đệ tử.
Tiên
A-tư-đà sau khi thâu nạp Na-la-đà làm đệ tử, dạy
bảo hướng dẫn, chẳng bao lâu Na-la-đà thành tựu
Tứ thiền, đủ năm pháp thần thông.
Sau
đó Tiên nhân Phạm chí A-tư-đà cùng đệ tử
Na-la-đà rời khỏi núi, đi về ngoài thành Ba-la-nại
dựng một thảo am. Ở nơi thảo am này, ngày đêm
sáu thời lớn tiếng dạy đệ tử như thế này:

–Lành thay! Lành thay! Này Na-la-đà, ngày nay Phật đã ra đời
cho nên con đến đó cầu xin xuất gia tu phạm hạnh,
quyết sẽ mãi mãi được lợi ích lớn, được an
lạc lớn, lợi mình và lợi người. (nói như vậy ba lần).
Tiên
A-tư-đà dạy bảo đệ tử Na-la-đà những lời như
vậy, chẳng bao lâu sau từ giã cuộc đời. Sau khi
Tiên A-tư-đà lìa trần, thì bao nhiêu danh tiếng và
lợi dưỡng của người có được ở thế gian này,
Na-la-đà được thừa hưởng. Khi ấy Na-la-đà thọ
hưởng lợi dưỡng và danh tiếng, nên sinh tham đắm,
đánh mất chánh niệm, lại không có chí hướng mong
cầu thăng tiến, không tin Phật, Pháp, Tăng.
Thuở
ấy, có Long vương Y-la-bát (nhà Tùy dịch là Hoắc
Hương Diệp), mang thân rồng, tâm rất nhàm chán,
muốn cầu thoát ly, chẳng thích cảnh giới này, tưởng
là độc ác uế trược, nên nhớ lại: “Thuở quá
khứ Đức Phật Ca-diếp Như Lai Vô Thượng Chánh
Đẳng Chánh Giác đã thọ ký cho ta: “Này Đại long
vương, từ đây trở về sau, trải qua chừng ấy năm,
ngàn vạn ức năm sẽ có một Đức Phật xuất thế
hiệu là Thích-ca Như Lai Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh
Giác.” Nay đã trải qua vô lượng, vô biên ngàn
vạn ức năm, không biết Đức Phật Thích-ca Như Lai
đã ra đời hay chưa?”
Lại
có một Long vương tên là Thương Khư (nhà Tùy dịch
là Loa), cung điẹân của Long vương này thường là
tụ điểm hội họp Long chúng, cũng là nơi hội họp
trăm ngàn Long vương, cũng có sự hiện diện của
Long vương Y-la-bát. Trong cuộc hội họp này, có mặt
vua Dạ-xoa tên Kim Tề, là thiện hữu của Long vương Y-la-bát.
Long
vương Y-la-bát ở trong chúng, thưa hỏi vua Dạ-xoa:

–Thưa Nhân giả, ngài có biết Đức Thế Tôn Thích-ca Như
Lai Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác đã xuất hiện
ở đời hay chưa?
Vua Dạ-xoa đáp:
–Lành thay! Long vương, tôi thật không biết Đức Thích-Ca Như
Lai ra đời hay chưa. Này Long vương, tuy nhiên tôi chỉ
biết, ở đồng hoang kia có một tòa thành. Thành đó
vốn là điện của Dạ-xoa tên là A-la-ca-bàn-trà
(nhà Tùy dịch là Khoáng dã cung điện). Cung
điện này từ trước nay có hai bài văn kệ ghi
rằng: “Nếu Phật chưa xuất hiện ở đời, thì không
có người đọc được kệ này, dầu có đọc được
đi nữa cũng không hiểu nghóa lý. Nếu Phật đã
xuất hiện ở thế gian, thì có người đọc được,
nhưng không hiểu nghóa, chỉ có Như Lai Vô Thượng
Chánh Đẳng Chánh Giác mới giải thích được nghóa
này, hoặc có người được nghe Phật giải thích mới
hiểu.”
Bấy
giờ Long vương Y-la-bát thưa Dạ-xoa:

–Thưa nhân giả, ngày nay ngài có thể đến đọc bài kệ
ấy rồi đem về đây được chăng?
Vua
Dạ-xoa Kim Tề nhận lời Long vương Y-la-bát, nhận lời
rồi liền đi đến cung điện A-la-ca-bàn-trà đọc bài
kệ, rồi vội vã trở về long cung, đến nơi thưa với
Long vương Y-la-bát:

–Hay thay! Long vương, ngày nay tâm ngài chắc chắn sẽ được
vui mừng. Vì lý do gì? Vì Đại Thánh Thích-ca Như Lai
Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác đã ra đời. Tại
sao được biết? Vì khiến tôi đọc được bài kệ
và đã đem về đây. Nếu có người nào hiểu được
ý kệ này lại có thể thuyết giải, thì người đó
chính là Đức Phật.
Lúc
ấy Long vương Y-la-bát hết sức vui mừng, hớn hở
tràn ngập cả thân không thể làm chủ được, nhận
lấy bài kệ từ vua Dạ-xoa Kim Tề. Thuở ấy Long vương
Thương Khư có một công chúa tên là Thường Phân,
dung nhan xinh đẹp dễ thương, nhan sắc tuyệt vời mọi
người nhìn thấy đều ưa thích, thế gian không có người thứ hai.

Tại
buổi hội họp, các vị Long vương đề nghị: “Vào các
ngày mùng tám, mười bốn, mười lăm, hăm ba, hăm
chín và ba mươi mỗi tháng, bảo Long nữ trang sức
bằng chuỗi anh lạc tuyệt đẹp, tay bưng hai bát vàng
và bạc tuyệt đẹp đựng đầy lúa bạc và vàng,
từ cung điện này đi đến bờ sông Hằng đặt ở
chỗ đất trống, rồi đọc hai bài kệ này để mọi người đều biết:
Do
đâu được tự tại?
Say
đắm gọi là nhiễm.
Sao
gọi là thanh tịnh?
Sao
gọi là ngu si?
Người
ngu có gì mê?
Sao
gọi là người trí?
Hợp
giải rồi biệt ly?
Gọi
là nhân duyên hết.
Long
vương đọc bài kệ này rồi thông báo khắp thế
gian: “Nếu ai đọc và giải nghóa được hai bài kệ
này, chúng tôi sẽ hiến dâng hai bát vàng và bạc
đựng đầy lúa bạc, lúa vàng cùng với Long nữ
và xem người ấy như Phật; hoặc có người nghe lại
từ người khác, rồi đến đây diễn giải, ta cũng
hiến dâng như vậy.”
Bấy
giờ, các Long vương Thương Khư và Y-la-bát… muốn
gặp Đức Phật, khát ngưỡng Thế Tôn, nghó tưởng
đến Thế Tôn, nên thường vào các ngày mùng tám,
mười bốn, mười lăm… mỗi tháng có trăng và
không trăng đem bát vàng quý đựng đầy lúa bạc,
bát bạc đựng đầy lúa vàng và Long nữ trang điểm
lộng lẫy, đồng đến bên bờ sông Hằng, đứng yên
nơi đất trống, hai Long vương cùng nói hai bài kệ:
Do
đâu được tự tại?
……
Gọi
là nhân duyên hết.
Rồi lại nói:
–Nếu ai hiểu được ý nghóa hai bài kệ này, chúng tôi
sẽ đem hai bát vàng bạc… và Long nữ dung nhan đoan
chánh khả ái, hiến dâng cho vị ấy.
Khi
Long vương thông báo khắp việc này, tiếng đồn tám
phương, khắp những nơi rừng rú, sông nước, đất
bằng, có những vị Bà-la-môn, trưởng giả cùng nhau
thảo luận: “Thường vào sáu ngày mỗi nửa tháng
có trăng và không trăng, hai vị Long vương xuất hiện
từ dưới nước sông Hằng, đem theo hai bát vàng và
bạc đựng đầy lúa bạc và vàng cùng một Long nữ
trang sức đầy anh lạc, lên đứng trên bờ sông, nói hai bài kệ:
Do
đâu được tự tại?
……
Gọi
là nhân duyên hết.
Lại
nói thế này: “Nếu ai đọc và giải nghóa hai bài
kệ này, chúng tôi sẽ hiến dâng hai bát vàng và
bạc cùng Long nữ.”
Khi
ấy, các vị Bà-la-môn và trưởng giả nghe Long vương
nói vậy, từ tám phương tranh nhau tụ tập trước
Long vương, mỗi người tự xưng rằng tôi có thể
đọc giải nghóa được hai bài kệ này. Khi đến
trước Long vương, họ không hiểu nghóa và cũng không
đọc được kệ, có người đọc được lại hỏi
hai Long vương, kệ này thế nào? Ý nghóa ra sao?
Thuở
ấy Tiên nhân đồng tử Na-la-đà cư ngụ tại nước
Ma-dà-đà được dân chúng tôn là bậc Đạo sư,
nam nữ trong nước tôn trọng cung phụng, tám thán ca
ngợi Tiên nhân. Họ nói: “Tiên nhân Na-la-đà đem
điều ngài đã biết, dạy lại cho người khác biết,
đem điều ngài đã thấy chỉ lại cho người khác
thấy.”

Bấy
giờ nam nữ dân chúng trong nước Ma-dà-đà đều
nghó: “Tiên nhân đồng tử Na-la-đà, đã tự biết,
tự thấy đem dạy lại cho người khác cũng biết
cũng thấy. Chúng ta ngày nay nghe hai bài kệ nơi hai
Long vương, không có người đọc được cũng không
có người giải nghóa được. Chúng ta có thể đến
trình việc này cho đồng tử Na-la-đà.”

Suy
nghó như vậy rồi, tất cả các vị Bà-la-môn, trưởng
giả trong nước Ma-dà-đà đồng đến chỗ đồng tử
Na-la-đà. Sau khi đến nơi, họ cùng nhau bạch rõ ràng
cho đồng tử Tiên nhân Na-la-đà:

–Nhân giả nếu thấy hợp thời, trên bờ sông Hằng có
hai vị Long vương, một tên là Thương Khư, một tên là
Y-la-bát, thường vào sáu ngày trong mỗi tháng có
trăng và không có trăng, xuất hiện từ dưới sông
Hằng lên trên bờ sông, đem theo hai bát vàng bạc
đựng đầy lúa bạc và vàng, cùng một Long nữ.
Nếu ai giải được bài kệ này, họ sẽ hiến dâng
những thứ này cho người giải kệ.
Do
đâu được tự tại?
……
Gọi
là nhân duyên hết.
Bấy
giờ đồng tử Tiên nhân Na-la-đà thầm nghó: “Tất
cả dân chúng nước này đều cúng dường ta, họ
tôn trọng vâng thờ khâm phục ta. Họ lại cho rằng
những điều ta tự biết, tự thấy đều đem dạy lại
cho người khác. Nếu nay ở trước công chúng, ta
nói không hiểu hai bài kệ này, thì dân chúng trong
nước sẽ chê bai ta. Tất cả lợi dưỡng và danh dự
sẽ bị giảm sút, ta đều mất cả hai.”
Tiên
nhân Na-la-đà nghó như vậy rồi, liền bảo các vị
Bà-la-môn, đại trưởng giả nước Ma-da-đà:

–Ta cùng các vị cùng nhau đi đến hai vị Long vương xin hỏi
bài kệ để xem ý nghó thế nào.
Bấy
giờ đồng tử Tiên nhân Na-la-đà cùng các
Bà-la-môn, trưởng giả và dân chúng nước
Ma-dà-đà đi hai bên tả hữu, suy tôn đồng tử
Tiên nhân Na-la-đà là bậc Thượng thủ, đến chỗ
hai vị Long vương thưa:

–Thưa hai vị Long vương, xin các vị vì chúng tôi nói hai bài
kệ, để chúng tôi nghe rồi nhận ra nghóa lý.
Lúc
ấy hai vị Long vương Thương Khư…, nói hai bài kệ:
Do
đâu được tự tại?
……
Gọi
là nhân duyên hết.
Đồng
tử Tiên nhân Na-la-đà bảo hai Long vương:

–Ta nhận hai bài kệ nơi hai Long vương, từ nay trở đi
hết bảy ngày, ta sẽ trở lại giải đáp ý nghóa hai
bài kệ cho các vị.
Hai Long vương thưa:

–Như lời Nhân giả dạy, xin làm như vậy.
Nhận
hai bài kệ từ hai vị Long vương, rồi Na-la-đà về
thảo am. Tất cả nhân dân nước Ma-dà-đà, nước
Kiền-tát-la, nước Cưu-ưu, nước Bàn-giá… nghe tin
đồn đồng tử Tiên nhân Na-la-đà nhận hai bài kệ
từ hai Long vương Thương Khư và Y-la-bát và nói rằng
qua bảy ngày sau sẽ trở lại nơi ấy, giải đáp ý
nghóa hai bài kệ cho Long vương. Do đó, họ sửa soạn
xe cộ như xe voi, xe ngựa, xe trâu và người đi bộ
tụ tập về sông Hằng. Bấy giờ trên hai bên bờ
sông Hằng tụ tập chật ních đến tám vạn bốn ngàn
người, đủ các thành phần, đồng muốn nghe Tiên
nhân Na-la-đà giải thích kệ cho hai Long vương.
Bấy
giờ hàng lục sư ngoại đạo ở thành Ba-la-nại đều
tự cho mình là Tôn sư. Hàng lục sư gồm có Phú-lan
Ca-diếp, Na-tát-ca-lê-cù-xa-ca-lê-ca,
A-kỳ-đa-kỳ-xa-ca-ma-la, Ba-la-phù-đa-ca-giá-gia-na,
San-xa-di-tỳ-la-sư-thùy-phú-đa-la và
Ni-càn-tha-nhã-kỳ-phú-đa-la.
Khi
ấy đồng tử Tiên nhân Na-la-đà đi đến gặp lục
sư ngoại đạo, để hỏi ý nghóa hai bài kệ. Khi được
hỏi, lục sư ngoại đạo đã không hiểu được ý
nghóa của kệ, ngược lại còn làm cao, tức giận,
hỏi ngược lại Tiên nhân Na-la-đà:

–Hai bài kệ nào có ý nghóa gì?
Thuở
ấy Đức Thế Tôn vừa thành đạo, đang ngự trong
vườn Nai, khu rừng chư Thiên đời trước ở, thuộc
thành Ba-la-nại. Đồng tử Tiên nhân Na-la-đà suy
nghó: “Có Sa-môn đang ở trong vườn Nai, khu rừng
chư Thiên đời trước ở, thuộc thành Ba-la-nại, ta
hãy đến đó hỏi hai bài kệ này.” Rồi ông lại
suy nghó: “Từ các vị Sa-môn, Bà-la-môn xuất gia đã
lâu, tuổi cao đức trọng, đã từng giữ chức Quốc
sư cho các vương triều như Phú-lan Ca-diếp,
Ni-càn-đà-nhã-kỳ-phú-đa-la… Ta đến hỏi, họ đều
không biết, không thể giải đáp được, huống chi
Sa-môn thiếu niên này, chẳng bao nhiêu tuổi, lại vừa
mới xuất gia, nếu ta đến hỏi ý nghóa hai bài kệ
này, làm sao người đáp được.” Rồi miên man nghó
tiếp: “Chẳng nên vội khinh vị Sa-môn, Bà-la-môn trẻ
tuổi. Lý do tại sao? Vì Sa-môn niên thiếu kia, hay
Bà-la-môn niên thiếu kia cũng có khi trí tuệ họ
thông minh lanh lợi. Vậy ta nay nên đến vị Đại
Sa-môn kia hỏi ý nghóa hai bài kệ này.”
Lúc
ấy đồng tử Tiên nhân Na-la-đà liền đi đến gặp
Đức Phật, cùng nhau gặp mặt chào hỏi bằng những
lời tốt đẹp. Nói chuyện thăm hỏi xong, đồng tử
Tiên nhân Na-la-đà ngồi về một bên, bạch Phật:
–Thưa Tôn giả Sa-môn Cù-đàm, tôi muốn thưa hỏi Tôn giả
một việc, không biết Tôn giả có bằng lòng hay
không?
Đức
Phật bảo đồng tử:
–Này đồng tử, tùy ý ông muốn hỏi việc gì, Ta sẽ giải đáp cho ông.
Được
Phật cho phép đồng tử Tiên nhân Na-la-đà dùng kệ hỏi:
Tại
sao được tự tại?
Say
đắm gọi là nhiễm?
Sao
gọi là thanh tịnh?
Sao
gọi là ngu si?
Người
ngu cớ gì mê?
Sao
gọi là người trí?
Hợp
gì phải biệt ly?
Gọi
là nhân duyên hết?
Đức
Thế Tôn nghe đồng tử nói kệ xong, Ngài dùng kệ
giải đáp cho đồng tử Na-la-đà:
Do
thứ sáu tự tại
Vua
nhiễm gọi là nhiễm.
Không
nhiễm mà có nhiễm
Do vậy gọi là si.
Bị
chìm trong nước lớn
Nên
gọi hết phương tiện.
Thông
tất cả phương tiện
Nên
gọi là người trí.
Bấy
giờ đồng tử Tiên nhân Na-la-đà nghe được bài
kệ của Phật như vậy, tâm ý sáng suốt, hết sức
vui mừng hớn hở tràn ngập toàn thân, không tài
nào diễn tả. Nghe rồi, ông đi đến gặp hai Long vương và bảo họ:
–Này hai vị Long vương hãy nói kệ hỏi ta!
Hai
Long vương liền dùng hai bài kệ hỏi đồng tử Tiên nhân Na-la-đà:
Tại
sao được tự tại?
……
Gọi
là hết nhân duyên?
Đồng
tử Tiên nhân Na-la-đà dùng hai bài kệ của Đức
Phật giải đáp Long vương:
Do
thứ sáu tự tại
……
Nên
gọi là người trí.
Khi
Long vương Y-la-bát nghe bài kệ này rồi, suy nghó: “Ta
đã gặp được Đấng Thế Tôn Vô Thượng, ta nay
gặp được Đấng Thiện Thệ Tối Thắng, ta nay đã
biết Thế Tôn xuất hiện. Ta biết Thiện Thệ, biết
Đại Thánh Thế Tôn vì ta mà đản sinh, vì ta mà xuất
thế, vì ta mà giác ngộ.” (lập lại hai lần như vậy).
Khi
ấy Đại Long vương Y-la-bát và Thương Khư nghó như
vậy rồi, bạch Đồng tử Na-la-đà:

–Thưa Nhân giả đồng tử, hai bài kệ mà ngài giải đáp
cho chúng tôi, thật là sức biện tài tự ý của
ngài, hay là ngài nghe lại từ người khác, rồi
biện giải lại nghóa này. Thưa đồng tử Tiên nhân,
chúng ta thật chẳng thấy trong thế gian này, cho đến
Thiên giới, có Sa-môn, Bà-la-môn, hoặc trời người
mà có khả năng biện tài luận thuyết thông đạt
được hai bài kệ này, thật không có việc như vậy.
Chỉ có Đức Như Lai Thế Tôn Vô Thượng, hoặc đệ
tử của Ngài, thường hầu bên Phật, nghe Ngài nói
mới biện giải được như vậy mà thôi.
Bấy
giờ đồng tử Tiên nhân Na-la-đà dùng kệ bảo hai
Long vương Y-la-bát và Thương Khư:
Long
vương nói đúng, chẳng phải ta
Đại
Thánh Thế Tôn đã xuất hiện
Thân
đủ tướng tốt tự trang nghiêm
Ngài
mới biện tài thuyết như vậy.
Bấy
giờ Long vương Y-la-bát dùng kệ bạch đồng tử Tiên nhân Na-la-đà:
Đại
tiên nói rằng Phật nói kệ
Phải
chăng nằm ngủ nghe trong mộng
Hay
là đối diện nghe rõ ràng
Xin
ngài nói lại cho thật rõ.
Theo
những điều mắt thấy, đồng tử Tiên nhân Na-la-đà
lại dùng kệ đáp lời Long vương:
Trượng
phu tự tại giữa trời, người
Đang
ở vườn Nai, Ba-la-nại
Đã
chuyển pháp luân vô thượng rồi
Như
sư tử rống giữa rừng đẹp.
Long
vương Y-la-bát dùng kệ bạch đồng tử Tiên nhân Na-la-đà:
Nhân
giả nói về Phật Thế Tôn
Xưa
ta chẳng nghe, nay mới biết
Nghe
rồi cùng ngài đến chỗ Phật
Chiêm
ngưỡng tướng tốt khó nghó bàn.
Xưa
thấy, ngày nay lại được thấy
Tướng
tốt Như Lai Bậc Chánh Giác
Ngày
nay mới hiện lại thế gian
Khó
gặp giống như hoa đàm bát
Trải
qua nhiều kiếp hiện một lần.
Trong
sáng như trăng giữa hư không
Kim
thân đoan chánh nhiều tướng tốt
Chánh
giác Tối thượng đại Bồ-đề
Diệu
âm nhiều kiếp chẳng được nghe
Trong
trẻo giống như giọng Phạm thiên
Nếu
ai nghe được tiếng của Ngài
Theo
Phật đi vào cửa giải thoát.
Sau
khi Long vương Y-la-bát tán thán Đức Phật Thế Tôn,
lại thưa hỏi Tiên nhân Na-la-đà:
–Thưa Tiên nhân, ngài nói về Phật như vậy chăng?
Khi
đồng tử Tiên nhân đáp lời Long vương:

–Ta nói về Phật như vậy<註 n="5"/>5.

Long vương lại nói:
–Thưa Tiên nhân Na-la-đà, như ngài nói bậc Minh sư khó
xuất hiện ở đời, đó là Phật Thế Tôn phải
không? Thưa Tiên nhân Na-la-đà, Đấng A-la-hán Vô
Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác nay ở đâu?
Bấy
giờ, đồng tử Tiên nhân Na-la-đà sửa y phục,
trịch áo vai phải, chắp tay hướng về chỗ Đức Phật
ở để chỉ cho Long vương và nói:
–Các vị Long vương, nếu các ngài muốn biết chỗ ở của
Đức Phật Như Lai Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh
Giác, thì hiện giờ Đức Phật đang ở chỗ đó.

Khi
Long vương biết chỗ ở của Đức Phật rồi, liền
sửa y phục trịch áo vai bên phải, đầu gối phải
quỳ sát đất, chắp tay hướng về chỗ ở của Đức
Phật, xướng lên ba lần thế này: “Đảnh lễ Thế
Tôn Như Lai Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác.”
Long
vương Y-la-bát thưa đồng tử Tiên nhân Na-la-đà:

–Đồng tử Tiên nhân có thể cùng tôi đến chỗ Đức Thế
Tôn được không?
Đồng
tử Na-la-đà nhận lời Long vương:
–Tốt lắm Long vương! Chúng ta cùng đi.
Hai
vị Long vương Y-la-bát và Thương Khư, cùng với quyến
thuộc vô lượng long chúng, cùng đồng tử Tiên
nhân Na-la-đà… tất cả tám vạn bốn ngàn người
sắp đi đến chỗ Phật.
Bấy
giờ, Long vương Y-la-bát suy nghó: “Nếu ta đem thân
hình biến hóa, để lễ Phật thì ta là người không
biết điều, ta nên dùng báo thân sẵn có xưa nay để
đến chiêm ngưỡng Phật.” Nghó thế rồi, Long vương
Y-la-bát trở về long cung, tự dùng báo thân để đi
chiêm bái Phật. Từ thành Xoa-thi-la ở phía Bắc
Thiên trúc hướng về nước Ba-la-nại hơn ba trăm
sáu mươi do-tuần. Lúc ấy Long vương muốn ra khỏi long
cung để đi chiêm bái Phật, đầu Long vương đã đến
chỗ Đức Phật mà đuôi còn ở tại long cung, đầu
giống như chiếc thuyền độc mộc, cổ như vòi voi phun
nước, tai giống như chiếc bát bằng đồng của nước
Kiền-tát-la, miệng phun ra ngọn lửa sáng giống như
điện chớp phát ra từ đám mây đen, tiếng nói như
sấm rền phát ra âm thanh vi diệu, quyến thuộc cùng đi
với Y-la-bát là tám vạn bốn ngàn người.
Y-la-bát
từ xa trông thấy Đức Như Lai hết sức đoan chánh
sáng chói phi thường, nên rất hoan hỷ…, giống như
những vì sao lấp lánh tô điểm cho bầu trời về
đêm, thấy rồi sinh tâm thanh tịnh chánh tín, vui mừng
hớn hở tiến về phía Đức Phật.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn trông thấy Long vương Y-la-bát
đang từ từ tiến đến. Thấy rồi, Ngài nói:
–Lành thay! Hãy đến đây! Xa cách đã lâu, ngày nay thân
thể nhà vua có an ổn không? Ít bệnh ít phiền não
không? Và tất cả quyến thuộc có khỏe mạnh chăng?

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP

<卷 id="50096295">QUYỂN 38</卷>
<詞 id="50096296">Phẩm 41: NA-LA-ĐÀ XUẤT GIA (Phần 2)</詞>
Bấy
giờ Long vương Y-la-bát suy nghó: “Đức Thế Tôn đã
biết danh tánh ta.” Nên đối với Như Lai, Long vương
càng thêm hoan hỷ, tâm được thanh tịnh, hết lòng
ái kính. Khi ấy Y-la-bát ẩn hình rồng lại hóa thành
thân đồng tử đứng trước Thế Tôn đảnh lễ
dưới chân Phật, rồi lui đứng về một bên, liền
đọc hai bài kệ hỏi Phật:
Vua
nào được tự tại?
Say
đắm gọi là nhiễm?
Sao
gọi là thanh tịnh?
Sao
gọi là ngu si?
Người
ngu cớ gì mê?
Sao
gọi là người trí?
Hợp
gì phải biệt ly
Gọi
là nhân duyên hết?
Lúc
ấy, Đức Thế Tôn lại dùng kệ đáp:
Do
thứ sáu tự tại
Vua
nhiễm gọi là nhiễm
Không
nhiễm mà có nhiễm
Do vậy gọi là si.
Bị
chìm trong nước lớn
Nên
gọi hết phương tiện
Thông
suốt hết phương tiện
Nên
gọi là người trí.
Long
vương Y-la-bát lại dùng kệ bạch Phật:
Giữ
gìn giới gì, tu hạnh gì
Lại
do nhân duyên tạo nghiệp gì
Thọ
thân tối thắng hơn trời người
Tu
tập tối thượng lợi vô biên?
Đức
Thế Tôn nói kệ đáp lại Long vương:
Phụng
dưỡng người già chớ mắng người
Muốn
gặp Tôn trưởng phải đúng lúc
Thường
hành ái ngữ tu thiện pháp
Thường
nghe chân thật nói điều lợi,
Thích
pháp nhớ kỹ đến Bồ-đề
Trí
tuệ phân biệt tư duy nghóa
Thật
ngữ tinh cần tu phạm hạnh
Thường
hành bố thí với mọi người,
Chất
trực cần cù soi xét kỹ
Nói
năng khóc cười đều lánh ác
Ngạo
mạn dèm pha đều lánh xa

Chớ
kết oán thù cùng người khác
Chánh
niệm nói ra lời hoàn hảo
Hoặc
nghe, hoặc biết tâm ý định.
Như
người thường sống theo phóng dật
Không
chánh tư duy, chẳng nghe pháp
Nếu
hay tu hành nhân chánh đạo
Khẩu
nghiệp thanh tịnh cũng từ đây
Nhẫn
nhục chánh niệm, chánh tư duy
Nhờ
vào học rộng trí đa văn.
Nghe
Đức Thế Tôn nói bài kệ này rồi, đồng tử
Na-la-đà tâm lìa ái dục. Long vương Y-la-bát gặp Đức
Phật, nghe pháp chiêm ngưỡng tôn nhan vui buồn lẫn lộn.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn hỏi Đại long vương Y-la-bát:
–Cớ gì ông vừa gặp Ta, tươi cười rồi bỗng nhiên buồn
khóc ròng thế?
Long
vương Y-la-bát bạch Phật:
–Thưa Đức Như Lai Thế Tôn, con nhớ đời quá khứ có
Đức Phật ra đời hiệu là Ca-diếp Như Lai Vô Thượng
Chánh Đẳng Giác. Khi ấy con ở trong giáo pháp của
Ngài làm người xuất gia tu phạm hạnh. Thưa Thế Tôn,
thuở ấy con thấy một cây cỏ tên là Y-la, dùng tay
bẻ cây cỏ này, rồi cầm đi đến chỗ Phật Ca-diếp,
bạch Phật: “Thưa Thế Tôn, nếu có Tỳ-kheo bẻ cỏ
Y-la có mắc quả báo gì không?”
Đức
Thế Tôn đáp: “Này Tỳ-kheo, ông phải biết, nếu
Tỳ-kheo cố ý bẻ cỏ này, thì người ấy sẽ đọa
vào địa ngục kiên cố.”
Thưa
Thế Tôn, lúc ấy con được Đức Phật Ca-diếp Như
Lai Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác dạy lời như
vậy, nhưng trong tâm không tin, nên không cho là việc
hy hữu quá ư đặc biệt. Do vì không nghe Phật Ca-diếp
dạy, không nhận sự chỉ giáo của Như Lai, lại suy
nghó rằng ta chỉ bẻ gãy cây cỏ Y-la, làm gì có quả báo như vậy.
Thưa
Thế Tôn, khi ấy con đã phạm tội đọa mà không tin
quả báo tội đọa, lại không xả bỏ tà kiến này,
nên sau khi qua đời con liền sinh trong loài rồng trường
thọ. Vì lý do ấy mà con có tên là Y-la-bát. Bấy
giờ, con trở lại chỗ Đức Phật Ca-diếp bạch: Thưa
Đại Thánh Thế Tôn, không biết chừng nào con thoát
khỏi thân rồng xấu xí này? Khi nào con trở lại
thân người?” Thưa như vậy rồi con đứng im lặng.
Lúc
ấy, Đức Phật Ca-diếp Như Lai Vô Thượng Chánh Đẳng
Chánh Giác liền bảo con: “Này Đại long vương, ông
phải biết, qua chừng ấy năm, chừng ấy trăm năm,
chừng ấy ngàn năm, chừng ấy trăm ngàn vạn ức
năm về sau, sẽ có Đức Phật ra đời hiệu là
Thích-ca Như Lai Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác.
Đức Phật Thích-ca sẽ thọ ký cho ông được làm
thân người. Thưa Thế Tôn, vừa rồi con nghó rằng
trong quá khứ, vì không tin, chống lại giới pháp
của Đức Phật Ca-diếp, nên sinh làm thân rồng, nay
nhờ chút ít thiện duyên nên được gặp Ngài mà
không thể trì giới. Thưa Thế Tôn, con tự thấy tội
lỗi như vậy, quở trách tự thân, nên buồn khóc
ràn rụa cả mặt mày. Còn con thấy Thế Tôn nên hoan
hỷ, đó là lý do khiến con tươi cười. Thưa Thế
Tôn, con nghó: “Hy hữu thay! Hy hữu thay! Chưa từng
có pháp nào như vậy, chỉ có Đức Phật Thế Tôn
mới có pháp như vậy! Nghóa là không có hai lời.”
Như Đức Phật Ca-diếp thọ ký cho con: “Này Đại
long vương, trải qua chừng ấy năm… chừng ấy ức
năm, ở tương lai có Đức Phật ra đời….” Nay y
như lời Ngài đã thọ ký không sai khác. Thưa Thế
Tôn do nhân duyên đó, nay con xin hỏi Thế Tôn:
–Chừng nào con thoát khỏi thân rồng? Chừng nào con được
trở lại thân người?
Đức
Thế Tôn bảo Đại long vương Y-la-bát:

–Này Đại long vương, từ nay trở đi trải qua chừng ấy
năm,… chừng ấy ức năm (như đã nói trước)
vào đời vị lai có Đức Phật ra đời hiệu là
Di-lặc Như Lai Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác.
Lúc ấy Đại vương sẽ được thân người, được
Đức Phật Di-lặc độ cho xuất gia, tu phạm hạnh, diệt sạch các khổ.
Bấy
giờ, Đức Thế Tôn lại vì Y-la-bát thuyết diệu
pháp, khiến Long vương được hoan hỷ. Ngài khuyến khích dạy:

–Long vương hãy đến đây, quy y Phật, Pháp, Tăng và thọ
trì năm cấm giới, thì Đại long vương sẽ được
lợi ích an lạc vô cùng lâu dài.
Long
vương Y-la-bát nghe Đức Phật dạy những lời như
vậy, liền bạch Phật:

–Vâng lời Thế Tôn dạy, con xin quy y Phật, quy y Pháp, quy y
Tăng và thọ trì năm giới.
Bấy
giờ, Đức Thế Tôn lại bảo Y-la-bát:

–Này Đại vương, đã đến lúc.
Y-la-bát
thưa với đồng tử Na-la-đà:

–Mời đồng tử lại đây, đồng tử cần bao nhiêu vàng
bạc châu báu, tùy ý nhân giả, tôi sẽ dâng đủ
cho nhân giả, còn Long nữ này nhân giả không nên
dùng. Vì sao? Vì hơi thở của Long nữ có thể làm
cho thân người thế gian biến thành tro bụi.
Na-la-đà
trả lời Long vương:

–Này Đại long vương, ta không cần vàng bạc ngọc báu,
cũng không cần ngọc nữ của Long vương. Lý do tại
sao? Vì ta được ở bên Đức Phật nghe kệ, nên đối
với ái dục đã nhàm chán xa lìa.
Long
vương Y-la-bát đảnh lễ dưới chân Phật nhiễu quanh
ba vòng rồi tạ từ ra về.
Đức
Phật tuần tự dạy bảo cho tám vạn bốn ngàn chúng
mà Na-la-đà là bậc Thượng thủ những giáo pháp
như bố thí, trì giới, sinh lên trời… lại chỉ bày
nhiều sự đau khổ do lòng tham dục, khiến họ nhàm
chán xa lìa để chứng lậu tận. Ngài lại tán thán
công đức xuất gia là yếu tố trợ giúp trên đường giải thoát.

Đức
Phật biết các đại chúng mà Na-la-đà là vị thượng
thủ, đều vui mừng hớn hở, thân tâm thư thái
không còn chướng ngại. Bấy giờ Đức Phật dạy
pháp trọng yếu chân chánh để đại chúng sinh hoan
hỷ đó là pháp bốn chân lý: Khổ, Tập, Diệt và
Đạo. Đức Thế Tôn dùng tất cả phương tiện để
thuyết, giải thích, chứng minh, xiển dương phân tích,
kiến lập phương pháp thực hành tu tập; như thế này
là khổ, như thế này là nguyên nhân của khổ, là
diệt khổ và như thế này là pháp chứng đạo.
Đức
Thế Tôn đem bốn chân lý chân thật này, bằng các
nhân duyên, diễn thuyết chứng minh… dạy phương pháp
tu hành. Khi ấy đại chúng liền ngay tại chỗ xa lìa
trần cấu, dứt sạch phiền não, đối với các pháp
được con mắt trí tuệ thanh tịnh, bao nhiêu nguyên
nhân đau khổ đều trừ diệt, hiểu biết các pháp
một cách như thật, ví như áo sạch không có chút dơ
bẩn, không chỉ đen, khi muốn nhuộm màu gì thì thành
màu đó. Đúng vậy! Đúng vậy! Na-la-đà và đại
chúng này ngay tại chỗ ngồi xa lìa phiền não, các
nguyên nhân khổ đều diệt, biết thật tướng các
pháp, kiến lập vô úy, vượt khỏi lưới nghi, chẳng
phải nghe từ người khác nói, biết được là do
Thế Tôn dạy, tất cả đều quy y Tam bảo: Phật, Pháp,
Tăng và thọ lãnh năm cấm giới. Bấy giờ, tám
vạn bốn ngàn đại chúng này liền từ chỗ ngồi
đứng dậy, đảnh lễ sát chân Phật đi nhiễu quanh ba
vòng rồi từ tạ ra về.
Lúc
đó đồng tử Tiên nhân Na-la-đà đã thấy các
pháp, đã được các pháp, đã chứng thật tướng
các pháp rồi, vượt qua các nghi, thoát khỏi mê
hoặc, lại không mắc vào lưới nghi, đã được vô
úy, chẳng phải nghe từ người khác, đã biết giáo
pháp sâu kín của Thế Tôn, liền đứng dậy đảnh
lễ dưới chân Phật và bạch:
–Cúi xin Đức Thế Tôn cho con được xuất gia thọ Cụ túc
giới!
Bấy
giờ Đức Phật bảo đồng tử:

–Lành thay! Đến đây Tỳ-kheo, vào trong giáo pháp của Ta tu
phạm hạnh, sẽ chấm dứt khổ đau, đến được bờ Niết-bàn.

Liền
khi ấy, đồng tử thành người xuất gia thọ giới Cụ túc.
Khi
Trưởng lão Tỳ-kheo Na-la-đà đã xuất gia rồi, thành
tựu giới Cụ túc chưa được bao lâu, đi đứng
thiền tọa một mình, xa lánh nơi đông đảo ồn ào,
giữ gìn thân khẩu chưa từng phóng túng, tinh tấn
dũng mãnh chưa bao giờ trễ nãi. Thiện nam này được
xuất gia tu phạm hạnh vô thượng, chưa được bao lâu
đã tiến đến bờ giải thoát, hiện thấy thật tướng
các pháp, tự chứng các pháp thần thông, chứng
rồi tự biết, tự thấy, tự giác ngộ rồi nói lên
thế này: “Sinh tử đã dứt, phạm hạnh đã lập,
việc làm đã xong, không thọ thân đời sau.” Biết
rõ như vậy, Trưởng lão này liền thành A-la-hán
đắc tâm hoàn toàn giải thoát, tuệ hoàn toàn giải
thoát. Tỳ-kheo Na-la-đà này đắc quả Vô trước
A-la-hán, ở riêng chỗ vắng lặng suy nghó: “Ta có
thể đến bên Đức Phật, dùng bài kệ hỏi ngài.”
Buổi
sáng nọ, Trưởng lão Tỳ-kheo Na-la-đà từ phòng ra
đi hướng đến chỗ Đức Phật. Đến nơi, vị ấy
đảnh lễ dưới chân Phật, rồi lui ra một bên. Bấy
giờ Na-la-đà liền dùng kệ hỏi Đức Phật về các nghóa:
Con
nay mới biết A-tư-đà
Nói
lời chân thật không sai khác
Nay
lại được nghe Thế Tôn dạy
Bơi
trong biển pháp đến Niết-bàn
Rời
khỏi thế tục được xuất gia
Trì
bát khất thực nuôi mạng sống
Tu
hành pháp ấy được quả gì?
Nay
con xin hỏi Phật Thế Tôn.
Đức
Thế Tôn nói kệ đáp Trưởng lão Na-la-đà:
Ông
hỏi quả báo tu phạm hạnh
Việc
này vô thường khó biết được
Ta
nay vì ông giải thích rõ
Cần
phải tinh tấn thật vững bền.
Hễ
người tu só vào làng xóm
Được
khen, bị chê xem như nhau,
Đề
phòng những nơi làm loạn ý
Sẽ
chứng tịch tịnh vô thượng quả.
Hành
giả phải quán lời đường mật
Giống
như lửa mạnh phừng phực cháy
Thấy
người phụ nữ thân kiều diễm
Cần
phải xa lìa chớ nhiễm tâm.

Do
vì ái dục không tham đắm
Do
mình và người không ái nhiễm
Không
nhiễm tức không sinh tranh đấu.
Bao
nhiêu chủng loại ở thế gian
Thân
mình, thân người không có khác
Mạng
sống ai ai cũng giống nhau
Chín
chắn tư duy quán như vậy.
Khi
sân chớ có giết, hại nhau Tham,
mạn các thứ nên tiêu diệt
Tất
cả phàm phu chấp đắm thân

Người
có mắt tuệ nên lìa oán
Như
uống độc dược, đều bị chết.
Nếu
vào xóm làng xin vật thực

Chẳng
xem việc đời, tâm tán loạn
Tránh
xa những nơi gây tham đắm
Do
vì không đắm nên giải thoát.
Đêm
vắng tọa thiền không mơ tưởng
Lánh
xa làng xóm cũng chớ màng.
Sáng
ra đến giờ đi khất thực
Chánh
niệm tư duy bước vào làng
Trầm
tónh mặc nhiên đi trong xóm
Khất
thực thứ lớp trải từng nhà,

Du
hành trong xóm đừng giỡn cợt
Không
nên thô lỗ nói với người
Tay
nâng bình bát đi khất thực
Dù
có hùng biện chỉ làm thinh.
Khất
thực dù ít chẳng nên buồn
Chẳng
nên mạ lî người cho ít
Được
họ dâng cúng thật là tốt
Với
kẻ không cho, chớ nên buồn.
Đối
hai người ấy tâm bình đẳng
Về
lại gốc cây, dùng tùy ý
Ăn
xong trở lại vào trong núi
Kiết
già tọa thiền dưới gốc cây,
Giống
như Tiên nhân ngồi nệm cỏ
Thân
khẩu và tâm đều thu nhiếp
Khủng
bố chẳng sợ, giữ tâm ý
Thế
sự chẳng màng, vui rừng núi.
Dưới
cây an tọa khéo tư duy
Lưỡi
ép chân răng, thở nhè nhẹ
Ngoài
ra, điều phục hết các căn
Tâm
ý chẳng được duyên các pháp.
Tâm
ý không vướng vào cảnh giới
Các
pháp uế trược phải xa lìa
Chân
tâm thanh tịnh tu phạm hạnh
Lời
hay lẽ phải cần siêng học.
Thông
minh đa trí phải phụng thờ
Người
lìa ái dục ưa tịch tónh
Những
người như vậy nên gần gũi
Đến
về bên họ, tâm tín thuận
Tin
rồi cung kính như Thế Tôn.
Chẳng
nói việc tốt xấu nhà người
Không
được chê người, khen ngợi mình
Không
được cao giọng nói lớn lời
Như
lửa phừng cháy, xa cũng nghe.
Tư
duy như vậy dứt ái triền
Tỳ-kheo
xuất gia là như thế.
Việc
làm, không làm, thân chẳng vướng
Bình
đẳng như vậy mọi việc an
Hạnh
tu Thánh nhân phải như vậy.
Phải
biết nghiệp báo như xe lăn
Giảng
nói Thánh pháp cho một người
Người
ấy tư duy thì chứng biết
Ngồi
nơi vắng, điều phục các căn
Điều
phục căn rồi tâm thanh tịnh
Về
sau tiếng tốt truyền mọi nơi.
Hạnh
này chỉ có trong rừng vắng
Hoặc
ngồi trong núi dưới gốc cây
Hoặc
tại bờ sông, bên ao suối
Nên
ngồi tư duy chỗ như vậy.
Trí
tuệ yếu kém thường ngủ nghỉ
Định
lực dồi dào sinh giác ngộ
Như
suối, như ao, như biển cả
Người
tu thiền định cũng như vậy.
Người
ngu như nửa bình nước cơm
Kẻ
trí nào khác ao nước đầy
Người
trí dầu có nói năng nhiều,

Tuy
vậy mọi lời đều đúng lúc
Có
người hùng biện lý luận nhiều
Hoặc
người ít nói mà hiểu đúng
Ít
nói như vậy cũng là trí
Như
vậy gọi là Tiên thánh nhân
Cũng
là chân thật tu Trung đạo
Đó
là tịch tónh được giải thoát.
Đức
Thế Tôn nói bài kệ này rồi, Trưởng lão Na-la-đà
tâm ý được khai ngộ. Lại có vị sư nói: “Họ
của Trưởng lão Na-la-đà thuộc dòng Ca-chiên-diên,
nên còn gọi là Trưởng lão Ca-chiên-diên.”
Đức
Phật đã từng thọ ký: “Này các Tỳ-kheo, các
thầy phải biết, trong chúng Thanh văn này của Ta,
người hiểu ý nghóa Phật pháp một cách nhanh chóng
bậc nhất, hoặc nghe Ta nói nhiều mà thông minh lãnh
hội hết, hoặc khi Ta nói cô đọng cũng lãnh hội rõ
ràng, rồi vì người khác diễn giải. Đó là Tỳ-kheo
Đại Ca-chiên-diên này.”
Bấy
giờ chúng Tỳ-kheo nghe Đức Phật nói vậy, cho là
việc hy hữu, nói với nhau:

–Tôn giả Tỳ-kheo Đại Ca-chiên-diên trong hội này thật là
ít có, đại chúng nghi ngờ lại không có người
giải thích mối nghi ngờ cho chúng ta. Người rõ ý
nghóa mọi pháp chỉ có Thế Tôn mà thôi.

Họ
liền đi đến chỗ Đức Phật, đồng bạch:

–Lành thay! Bạch Thế Tôn, Trưởng lão Đại Ca-chiên-diên
này đời trước trồng những căn lành gì, mà ngày
nay đến với Phật liền được xuất gia thọ giới
Cụ túc, chứng quả A-la-hán? Rồi Đức Thế Tôn lại
thọ ký ở trong chúng Thanh văn này là người có
trí tuệ lanh lợi đệ nhất, Phật nói tóm lược mà
người lại hiểu chi tiết, Phật nói rộng dài mà
người lại hiểu được tóm lược, đó là Đại
Ca-chiên-diên này vậy? Chúng con nguyện muốn được nghe.
Đức
Thế Tôn bảo đại chúng Tỳ-kheo:

–Này các thầy Tỳ-kheo, phải chí tâm lắng nghe, Ta nhớ
thời quá khứ trong hiền kiếp, khi chúng sinh sống hai
vạn tuổi, bấy giờ có Đức Như Lai xuất hiện ở
đời hiệu là Ca-diếp Như Lai Vô Thượng Chánh Đẳng
Chánh Giác. Khi Đức Phật Ca-diếp Như Lai chuyển pháp
luân dựng ngọn cờ pháp rồi, nguyện xưa của Ngài
đã viên mãn, lợi lạc tự tại, khai thị giáo hóa
chúng sinh, tất cả việc làm của bậc Đại trượng
phu và độ tất cả chúng sinh trong chúng Liên Hoa tám
vạn bốn ngàn ức loại, đều được sinh lên cõi
trời. Sau khi Đức Phật Ca-diếp nhập Niết-bàn, các
Tỳ-kheo ở trong vườn Nai, chỗ chư Tiên đời trước
ở, thuộc thành Ba-la-nại, kiến lập pháp môn giải
thoát, đều ở nơi đây mà thuyết pháp.
Thuở
ấy, tại thành Ba-la-nại có một thiẹân tín Ưu-bà-tắc
thọ trì ngũ giới. Vị Ưu-bà-tắc này thông suốt
ngũ minh và phân biệt các luận ở thế gian một
cách rành rẽ. Vị Ưu-bà-tắc này chỗ vị Tỳ-kheo ở
trong vườn Nai hỏi về các ý nghóa sơ lược. Được
hỏi như vậy, các Tỳ-kheo liền thuyết giải rộng rãi.
Vị Ưu-bà-tắc này nghe các Tỳ-kheo giải thích các
nghóa rộng rãi như vậy, tâm rất vui mừng, phát
nguyện thế này: “Hay thay! Thật là hy hữu! Tôi
nguyện ở đời vị lai được pháp giáo hóa như thế
này, cũng có thể vì người khác theo thứ lớp
phân tích rõ ràng cũng như các vị Tỳ-kheo này.”
Đức
Phật bảo các thầy Tỳ-kheo:

–Các thầy phải biết, vị Ưu-bà-tắc thọ ngũ giới thuở
ấy nay là đồng tử Ca-chiên-diên. Do ở nơi Đức
Phật Ca-diếp thọ ngũ giới, Ca-chiên-diên làm
Ưu-bà-tắc hiểu rõ các pháp Ngũ minh một cách vi
tế lại vì người khác diễn thuyết phân tích rõ
ràng, thuở đó lại phát nguyện: “Nguyện đời vị
lai thành tựu tất cả các pháp, rồi lại vì người
khác diễn thuyết rộng rãi.”
Lại
nữa, này các thầy Tỳ-kheo, các thầy phải biết,
Tỳ-kheo Ca-chiên-diên này do tâm hoan hỷ trồng các
căn lành như vậy, nhờ nhân duyên đó nên ngày nay
đến gặp Ta liền được xuất gia thành A-la-hán. Ta
thọ ký ở trong chúng Thanh văn của Ta, là bậc đệ
nhất đối với nghóa tóm tắt, có thể giải bày
rộng rãi; đối với nghóa rộng rãi có thể tóm
tắt, đó là Tỳ-kheo Đại Ca-chiên-diên.
Bấy
giờ, ở trong nhân gian có chín mươi hai vị A-la-hán:
Thứ nhất là Đức Thế Tôn, năm vị Tỳ-kheo
Kiều-trần-như…, Trưởng lão Da-du-đà; bốn vị
Trưởng lão Vô Cấu, Thiện Tý, Mãn Túc, Ngưu Chủ,
là những vị thiện nam rất giàu, trưởng giả tuyệt
vời trong số các trưởng giả tuyệt vời bạn cũ
của Da-du-đà; năm mươi vị thương chủ thanh niên, bạn
bè của Da-du-đà từ các phương, Trưởng lão
Phú-lâu-na Di-đa-la-ni Tử và hai mươi chín bạn bè,
cuối cùng là Trưởng lão Ca-chiên-diên.


<詞 id="50096297">Phẩm 42: TA-TỲ-DA XUẤT GIA (Phần 1)</詞>
Thuở
xưa, ở phía Bắc Thiên trúc có một tòa thành tên
Đặc-xoa-thi-ca (nhà Tùy dịch là Tước Thạch).
Bấy giờ, trong thành có một gia đình, người vợ
bỗng nhiên sinh song thai, một trai một gái; vợ chồng
mời tướng sư danh tiếng đến xem tướng. Tướng sư
xem tướng nói rằng bé gái không có tướng tốt,
không có điềm lành lợi ích. Cha mẹ bé gái nghe
tướng sư nói như vậy, mới nghó: “Con mình đã
không có tướng tốt, lại không có điềm lành, nếu
để nó trưởng thành thì ai chịu cưới nó làm vợ.”
Cha mẹ bàn luận như vậy rồi, liền đưa bé gái đến
một nữ đạo só tên là Ba-lê-bà-xà (nhà Tùy
dịch là Hành Hành) thưa như thế này:

–Nay vợ chồng chúng tôi đến đây xin bà nhận nuôi
giùm đứa bé gái này, dạy cho nó đạo pháp được
tăng tiến, bao nhiêu nhu cầu đời sống chúng tôi xin cung cấp.
Lúc
ấy nữ đạo só Ba-lê-bà-xà nhận lời nuôi dưỡng
bé gái, chăm sóc bé gái đến mười lăm tuổi, trí
khôn đầy đủ, liền dạy tất cả kỹ năng chú
thuật. Bé gái trí tuệ thông minh thông suốt các
luận, đối với tất cả môn học đều được thành
tựu. Khi đến tuổi trưởng thành nhan sắc tuyệt vời
ít ai sánh kịp, mặt mày đẹp đẽ hơn người, thân
hình mềm mại, cốt cách đoan trang hình dung cân đối
rất vẹn toàn, mọi người đều hoan hỷ, ai cũng thích nhìn.
Bấy
giờ, trên thân đồng nữ mặc một chiếc xiêm và
khoác trên vai một chiếc áo choàng đều bằng vỏ
cây, tay cầm giá thau, để khi cần thì đặt bình nước
tắm rửa, du hành khắp mọi nơi, vương môn, quốc
thành, thôn ấp, xóm làng các nước… để tìm luận
sư tranh tài, vì muốn thu phục họ. Trải qua nhiều ngày
tháng, cô ta tình cờ gặp được đạo nhân
Ba-lê-bà-xà tên là Tối Diệu Tự Tại Thắng Tha từ
phía Nam Thiên trúc du hành qua nhiều xứ hướng về
phía Bắc Thiên trúc. Đạo nhân này cũng dễ thương
hình dung đoan chánh không ai bằng, tuổi còn tráng
niên, khí lực sung mãn, mặt mày cũng đẹp đẽ hơn
người, tay chân xinh đẹp. Trong hàng luận sư thì
người này danh tiếng bậc nhất. Bấy giờ đạo nhân
thấy đồng nữ Ba-lê-bà-xà với hình dung kiều diễm
nhan sắc tuyệt vời, rất dễ thương được mọi người
thích ngắm trông như vậy nên để tâm yêu mến. Khi
ấy đồng nữ Ba-lê-bà-xà cũng có tâm luyến ái
đạo nhân Ba-lê-bà-xà. Rồi cả hai cảm mến luyến ái nhau.
Bấy
giờ, đạo nhân Ba-lê-bà-xà nói với đồng nữ Ba-lê-bà-xà:

–Này nhân giả thiện nữ, ta nay rất muốn cùng nàng làm việc thế gian.
Đồng nữ cũng đáp lại:

–Tôi cũng thích cùng nhân giả ở chung một chỗ.
Đạo
nhân Ba-lê-bà-xà bảo đồng nữ:

–Hai người chúng ta đều là kẻ xuất gia tu đạo, nếu ở
trong phép đạo, làm việc thế gian như vậy, mà mọi
người biết được chúng ta làm việc này, thì họ
hủy nhục chê trách chúng ta. Vậy chúng ta phải lập
kế, ở trước công chúng tranh luận với nhau, lập
lời giao ước nếu ai thua cuộc thì phải hầu hạ
người thắng cuộc.
Đồng nữ lại nói:
–Nếu như em thắng mà anh thua, thì việc này không tốt,
không hợp lý, lẽ nào đấng trượng phu mà hầu hạ
nữ nhi hay sao! Còn nếu em thua thì em phụng sự anh,
đây là việc tốt vì thuận lý.
Khi
ấy đạo nhân liền bảo đồng nữ:

–Hay thay! Hiền nữ, lời nói của nàng thật là chí lý,
sẽ làm theo lời nàng.
Bấy
giờ, đạo nhân Ba-lê-bà-xà ở trước công chúng
đánh trống nghị luận rao rằng ở xứ này có người
nào cùng ta tranh luận hay không? Hoặc có đồng nam
Ba-lê-bà-xà, hoặc là đồng nữ Ba-lê-bà-xà, ai
có thể vấn đáp với ta? Nếu có được thì tốt.

Khi
xướng lên như vậy cho đến lần thứ ba, thì đồng
nữ Ba-lê-bà-xà ở trong đại chúng nghe lời rao như vậy, liền đáp:
–Ta có thể cùng người nghị luận hỏi đáp qua lại.
Trước
đại chúng với dung nghi yểu điệu, đồng nữ đưa ra
câu hỏi. Đạo nhân Ba-lê-bà-xà giải đáp thông
suốt. Rồi đạo nhân lại hỏi đồng nữ. Đồng nữ
cũng giải đáp thông suốt. Hỏi qua lại như vậy đến
lượt thứ hai, cả hai đều hỏi đáp thông suốt.
Đến lần thứ ba đạo nhân Ba-lê-bà-xà hỏi đồng
nữ. Đồng nữ đủ sức giải đáp thông suốt, nhưng
vì trong tâm yêu đạo nhân Ba-lê-bà-xà, muốn làm
người hầu hạ, nên giả đò không thông hiểu, đứng
nín thinh không giải đáp. Như vậy, ở trước đại
chúng đạo nhân Ba-lê-bà-xà đã chinh phục đồng nữ.
Bấy
giờ đồng nữ đã bị đạo nhân Ba-lê-bà-xà chinh
phục, liền ở trước đại chúng nhận lấy dép da
và giá ba chân từ nơi tay của đạo nhân mà đi theo
hầu. Hai người này sống dưới hình thức như vậy,
tâm cấu uế loạn động không thể rời nhau, cùng ở
chung một chỗ. Vì hai người đã sống chung với nhau,
nên đồng nữ đã có mang. Khi đồng nữ có mang mất
đi nhan sắc không còn tươi thắm như xưa. Đạo nhân
Ba-lê-bà-xà thấy đồng nữ nhan sắc không còn như
thuở nào, liền sinh tâm nhàm chán mà nói với đồng nữ:

–Ta nay không thể cùng nàng sống chung một chỗ.
Lúc
ấy đồng nữ thưa với đạo nhân Ba-lê-bà-xà:

–Hai chúng ta đều là đạo nhân, vì cả hai đánh mất
chánh niệm, tôi sống bên chàng nay đã mang thai,
chàng thấy tôi giờ này hoa sắùc không còn bỏ tôi
ra đi, thì tôi lập tức sẽ chết theo, còn nếu chưa
chết thì sẽ khổ não vô cùng.
Bấy
giờ, đạo nhân Ba-lê-bà-xà tâm đã quyết định ra
đi, nên trao cho đồng nữ một chiếc nhẫn bằng vàng
dùng làm vật kỷ niệm và bảo đồng nữ:

–Nếu nàng sinh con gái thì đem bán chiếc nhẫn này để
nuôi con, còn nếu sinh con trai thì trao chiếc nhẫn này
làm tín vật và bảo nó đi tìm ta.

Ông
trao chiếc nhẫn rồi bỏ đồng nữ ra đi, về hướng
Nam Thiên trúc. Đồng nữ Ba-lê-bà-xà đi bộ khắp
đó đây, lần lần đến làng Ma-hầu. Bên làng này
có một vùng đất tên là Bạch vân, nàng nương
sống ở nơi này hạ sinh một bé trai. Khi bé trai chào
đời bao nhiêu dân chúng trong huyện đều lấy làm
cảm động xót thương, hoặc có người cho sữa, hoặc
có người cho dầu, ngoài ra những gì cần dùng đều
được họ bố thí. Đồng nữ Ba-lê-bà-xà nghó thế
này: “Ta đã sinh bé trai ở trong huyện này, có thể
lấy địa danh này để đăït tên cho nó, để nhớ
nơi mở mắt chào đời.” Nên cô ta đặt tên đứa
bé là Ta-tỳ-da (nhà
Tùy dịch là Huyện Quan).
Khi
ấy Ba-lê-bà-xà theo đúng phương pháp nuôi dưỡng
bú mớm để bé Ta-tỳ-da được mau lớn. Trải qua
năm tháng Ta-tỳ-da lần lần lớn khôn sắp đến tuổi
trưởng thành, được nữ nhân Ba-lê-bà-xà dạy
cho các môn văn thơ, hội họa, toán số, ấn ký, chú
thuật ngoài ra các luận khác đều dạy, khiến đồng
tử được thành tài. Đồng tử thông minh lanh lợi,
nên đối với các môn học đều được thành tựu,
không có môn nào là không biết.
Vào
ngày nọ Ta-tỳ-da hỏi mẹ:

–Thưa mẹ, cha con là ai? Nay ở đâu?
Người mẹ đáp:
–Này con Ta-tỳ-da, cha con hiện nay đang ở phương Nam Thiên
trúc, con nên đến đó để tìm kiếm cha con.

Khi
ấy Ba-lê-bà-xà trao cho con chiếc nhẫn, mà trước
khi đi đạo nhân đã trao cho bà làm vật kỷ niệm,
trao rồi bảo con:

–Con đem vật kỷ niệm này đi tìm cha con.
Ta-tỳ-da liền đáp:
–Như lời mẹ dạy, con sẽ đi tìm cha.
Khi
ấy Ta-tỳ-da nhạân vật kỷ niệm, rồi dần dần đi về
phía Nam Thiên trúc, từ thôn này đến thôn khác,
rồi làng kia qua làng nọ, thành này đến thành khác,
lần hồi đã đến miền Nam xứ Thiên trúc. Đến đâu
anh cũng thắng những người luận nghị. Dần dần
Ta-tỳ-da đến chỗ người cha mà không biết là cha
mình, cũng không cần hỏi han. Đến nơi, anh ta liền
đánh trống nghị luận, rao lên thế này:

–Xứ này có đạo nhân Ba-lê-bà-xà hay nữ đạo só
Ba-lê-bà-xà nào cùng với ta hỏi đáp nghị luận
hay không?
Khi
ấy đạo nhân Ba-lê-bà-xà vừa thấy đồng tử
Ta-tỳ-da, tự nhiên trong tâm sinh ra tình cảm cha con.
Đạo nhân hỏi đồng tử Ta-tỳ-da:

–Này thiện đồng tử, người là ai? Từ đâu đến đây?
Đồng
tử nói nguyên do lai lịch một cách chi tiết với đạo
nhân Ba-lê-bà-xà, rồi đưa nhẫn cho đạo nhân xem.
Khi đạo nhân thấy chiếc nhẫn, nói với đồng tử
rằng người là con của ta.
Khi
Ba-lê-bà-xà được con, liền dạy thêm các chú
thuật, kỹ nghệ mà xưa nay đạo nhân đã từng tu
các thiền định, như vậy theo thứ lớp dạy các
thiền định cho con mình. Sau đó, chẳng bao lâu đạo
nhân Ba-lê-bà-xà qua đời. Sau khi cha qua đời,
Ta-tỳ-da đi đến bờ biển, dựng một thảo am, trong
cảnh vắng lặng tọa thiền tư duy, chẳng bao lâu chứng
được bốn thiền và năm phép thần thông. Sau khi
chứng đắc, đồng tử nghó thế này: “Trong thế gian
này được bao nhiêu vị A-la-hán, đã tự xưng đã
chứng đắc A-la-hán đạo, đối với họ ta cũng là
A-la-hán không khác.”
Mẹ
của đồng tử sau khi qua đời sinh vào cõi trời Ba
mươi ba. Ngay sau khi Đức Thế Tôn thành đạo Vô
thượng Chánh đẳng Chánh giác, ở trong vườn Nai
chuyển pháp luân vô thượng, khi ấy chư Thiên Địa
cư tán thán, lần lượt chuyển dần lên đến cõi
trời Ba mươi ba, thiên nữ mẹ của đồng tử ở
cõi trời Ba mươi ba nghe lời tán thán này, trong tâm
suy nghó: “Con ta ngày nay ở chỗ nào?” Rồi vị ấy
chánh niệm quán sát, thấy con mình ở bên bờ biển.
Lúc
ấy, vị trời với thân hình đẹp đẽ hơn chư Thiên
khác, ngay giữa đêm phóng hào quang chiếu xuống và
đi đến chỗ ở của con mình. Vị trời Ba-lê-bà-xà
đi đến bên Ta-tỳ-da bảo:

–Này Ta-tỳ-da, ông chẳng phải là La-hán, cũng chưa nhập
đạo A-la-hán và pháp A-la-hán, ông cầu pháp
A-la-hán không có thứ lớp.
Ta-tỳ-da hỏi Thiên nữ:

–Chư Thiên là người gì? Thiên nữ là A-la-hán phải
không? Có pháp chứng nhập đạo quả A-la-hán không?
Và có giáo pháp để dạy tôi tu tập chứng quả
A-la-hán không?
Thiên nữ liền đáp:
–Này Ta-tỳ-da, hiện nay có Đức Thế Tôn Như Lai Vô Thượng
Chánh Đẳng Chánh Giác đang ở vườn Nai, nơi chư
Thiên đời trước ở, thuộc thành Ba-la-nại, Đức
Thế Tôn này chính là Bậc A-la-hán, đã vào đạo
quả A-la-hán, tự hiểu biết rồi dạy lại cho người
khác cũng đắc quả A-la-hán.
Khi
ấy Ta-tỳ-da hỏi Thiên nữ:

–Thưa nhân giả Đại thiên, tôi thật vô trí, nên dùng
cách gì để biết người đó là Như Lai Vô Thượng
Chánh Đẳng Chánh Giác.
Thiên nữ dạy Ta-tỳ-da:
–Này Ba-lê-bà-xà, ông muốn hỏi về ý nghóa pháp cần
phải hỏi người đó như thế này: “Ông nhận tên
Tỳ-kheo như vậy là gì? Sao gọi là điều phục? Sao
gọi là hành thiện? Sao gọi là Phật? Sao gọi là
Tỳ-kheo? Sao gọi là Sa-môn và Bà-la-môn? Sao gọi là
thanh tịnh? Sao gọi là trí và biết ruộng phước? Sao
gọi là hiểu rõ phương tiện thiện xảo? Sao gọi là
Tiên? Sao gọi là danh văn? Sao gọi là tùy thuận? Sao
gọi là tinh tấn? Sao gọi là rồng? Sao gọi là lãnh
thọ? Sao gọi là Thánh? Sao gọi là tu hành? sao gọi
là cầu đạo? Này Ta-tỳ-da, ông hỏi người nào như
vậy, họ giải thích từng vấn đề một khiến ông
hoan hỷ, lúc ấy ông nên ở chỗ người đó để tu phạm hạnh.
Bấy
giờ Ta-tỳ-da Ba-lê-bà-xà nghe lời Thiên nữ chỉ
dạy như vậy, ghi nhớ kỹ, liền du hành trải qua các
quốc gia, thành ấp, thôn xóm nơi nơi đánh trống
muốn cầu người luận nghị. Ông ta lại rao lên: “Có
Sa-môn hay Bà-la-môn nào có thể giải thích nghóa cây
hỏi của ta… như thế này chăng?’
Lúc
ấy chỗ nào Ta-tỳ-da đi đến thì chỗ đó không có
người nào có thể luận nghị, giải đáp những câu
hỏi như vậy. Chỗ nào Ta-tỳ-da đi đến, hoặc có
những người đang ngồi tư duy các pháp, hoặc các
bậc luận sư, hễ nghe Ta-tỳ-da đi đến chỗ mình, đều
tẩu tán, rốt cuộc không có người nào dám cùng
với Ta-tỳ-da tranh luận.

Thuở
ấy, Ta-tỳ-da Ba-lê-bà-xà cứ tuần tự mà đi lần
hồi đến thành Ba-la-nại. Trong thành này có sáu đại
luận sư, mỗi vị đều tự xưng là người bậc nhất
trong thiên hạ. Các vị đó là: Phú-lan-na, ba anh em
Ca-diếp, Ni-kiền Tử…

Ta-tỳ-da
đến Phú-lan-na, chào hỏi thăm viếng lẫn nhau, rồi
lui đứng sang một bên.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP

<卷 id="50096298">QUYỂN 39</卷>
<詞 id="50096299">Phẩm 42: TA-TỲ-DA XUẤT GIA (Phần 2)</詞>
Bấy
giờ Ta-tỳ-da Ba-lê-bà-xà hỏi đại luận sư
Phú-lan-na Ca-diếp… các nghóa lý đã nói trên, như:
“Sao gọi là Tỳ-kheo? Sao gọi là cầu đạo?.”
Ta-tỳ-da hỏi Ca-diếp… các lời như vậy. Nghe câu
hỏi rồi tâm ý Ca-diếp rối loạn không thể trả
lời. Do không hiểu ý nghóa các câu hỏi của
Ta-tỳ-da, nên mặt hiện rõ ba nét là châu mày, cau
mặt, nhăn trán, rất oán hờn, sân hận, phẫn nộ
không nói lên được một lời. Ta-tỳ-da Ba-lê-bà-xà
suy nghó: “Vị Trưởng lão này không giải đáp được
mảy may ý nghóa các câu hỏi của ta, họ lại hiểu
sai lầm ý của ta nên không thể giải thích được,
lời nói lập cập càng thêm xấu hổ, nên oán hận.
Ôi thật là bất tài!”
Khi
ấy Ta-tỳ-da Ba-lê-bà-xà nhàm chán, bỏ Phú-lan-na
Ca-diếp để đi đến Ma-ta-ca-lê-cù-xa-lê và Ni-kiền
tử. Sau khi đến gặp Ni-kiền tử, dùng lời tốt đẹp
chào hỏi, an ủi hỏi han xong rồi, Ta-tỳ-da Ba-lê-bà-xà
thưa hỏi Ni-kiền tử như những câu hỏi trên:
“Tỳ-kheo là nghóa gì? Sao gọi là cầu đạo?”
Ni-kiền-tử bị Ta-tỳ-da hỏi những câu như vậy, tâm
ý rối loạn không thể trả lời.
Ta-tỳ-da
suy nghó: “Những Trưởng lão này đối với các
nghóa không hiểu được mảy may, đối với những
câu hỏi của ta tâm họ mờ mịt rối loạn không thể
hiểu được, lại sinh sân hận… như nói ở trên.”
Rồi Ta-tỳ-da lại nghó: “Trong thế gian này có người
nào, hoặc Sa-môn, hoặc là Bà-la-môn mà mọi người
tôn xưng là La-hán có tất cả trí tuệ chân thật.
Nếu có được người như vậy ta sẽ đến hỏi họ
những gì nghi ngờ trong tâm, nếu họ đáp được ta
sẽ đảnh lễ cúng dường thờ phụng ngày đêm
chẳng rời.”
Bấy
giờ Ta-tỳ-da Ba-lê-bà-xà lại suy nghó: “Hiện nay,
có vị Sa-môn trong vườn Nai, là chỗ Tiên nhân đời
trước ở, thuộc thành Ba-la-nại. Người đời cho vị
Sa-môn này là bậc trí tuệ Đại A-la-hán hết sức
thông minh. Ta sẽ đến vị A-la-hán này hỏi các điều
mình ngờ vực.” Ông lại suy nghó tiếp: “Những vị
Sa-môn, Bà-la-môn niên cao đức trọng trong xứ này,
đã từng trải qua nhiều năm tu phạm hạnh cho đến
nay, các vị đó giữ chức Quốc sư cho các vua, người
đời đều tôn xưng là bậc Đại A-la-hán, hết sức
thông minh trí tuệ. Những vị đó là Phú-lan-na,
Ca-diếp, Ni-kiền tử… Ta hỏi họ còn chưa biết huống
là vị Sa-môn này, tuổi trẻ xuất gia chưa được bao
lâu. Nếu ta đến hỏi làm sao người có thể trả
lời được?” Rồi Ta-tỳ-da nghó trở lại: “Không
thể xem thường, không thể xem thường vị Sa-môn đó.
Tại sao? Vì biết đâu những vị Sa-môn trẻ tuổi lại
có trí tuệ thông minh, ta nào lường được. Vậy ta
nên đi đến vị Sa-môn ở vườn Nai để hỏi những
điều thắc mắc trong tâm.
Sau
đó Ta-tỳ-da Ba-lê-bà-xà đi đến chỗ Đức Phật,
từ xa trông thấy Đức Thế Tôn giống như các vì
sao tô điểm trên nền trời ban đêm, hiện đang
thuyết giảng pháp cho đại chúng. Thấy rồi, vị ấy
hết sức tin tưởng: Đây chính là Đức Thế Tôn
Như Lai Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác đã từng
được nghe không sai lầm. Ta-tỳ-da liền tiến về phía
Đức Phật, đến nơi gặp mặt Thế Tôn, dùng lời
tốt đẹp khéo léo chào hỏi thăm viếng. Hỏi thăm
xong, lui về ngồi một bên, Ta-tỳ-da Ba-lê-bà-xà dùng kệ hỏi Đức Phật:
Ta
là đạo nhân Ta-tỳ-da
Từ
phương xa tìm đến chốn này
Mang
theo điều nghi hỏi Đại trí
Cúi
xin vì tôi giải rõ ràng.
Tâm
tôi ngờ vực nếu giải trừ
Xin
Ngài tỉ mỉ giải từng mục
Giải
theo thứ lớp từng câu hỏi
Giải
thích rõ ràng chớ sai ngoa.
Ta-tỳ-da
nói kệ rồi, đứng yên lặng. Nói về thường pháp
của chư Phật có ba thứ thần thông, nếu thấy người
hóa độ được thì hóa độ. Ba thứ thần thông đó
là: Một, xuất hiện thần thông. Hai, giáo thị thần
thông. Ba, giáo hạnh thần thông.
Đức
Thế Tôn biết được tâm nghi của Ta-tỳ-da
Ba-lê-bà-xà nên nói kệ giải đáp cho Ta-tỳ-da:
Này
Ta-tỳ-da đường xa đến
Tâm
người nghi hoặc muốn hỏi Ta
Ngươi
hãy hỏi ra Ta sẽ giải
Tùy
ý hỏi gì Ta đáp cho.
Đúng
như câu hỏi chẳng sai ngoa
Này
Ta-tỳ-da, hãy hỏi đi!
Cứ
hỏi tự do chớ ngại ngùng
Theo
từng câu hỏi Ta giải rõ.
Ta-tỳ-da
Ba-lê-bà-xà nghe Đức Thế Tôn nói kệ, thầm nghó:
“Ta trước kia đã từng hỏi các vị Sa-môn,
Bà-la-môn tuổi cao đức trọng xuất gia đã lâu, có
thể làm Quốc sư, được thế gian tôn xưng là bậc
A-la-hán trí tuệ thông minh. Những điều ta hỏi, họ
đều rối loạn không thể giải đáp, nên lấy làm
xấu hổ, trên mặt hiện rõ ba tướng sân hận chau
mày, cau mặt, trán nhăn, không thể nói lên được
một lời.” Khi ấy Ta-tỳ-da Ba-lê-bà-xà cho là việc
hy hữu: “Đại Sa-môn này đối với câu hỏi của
ta không sân hận phẫn nộ, mà ngược lại sắc mặt
tăng thêm trong sáng tươi vui, sắc mặt không biến
lại thêm vui vẻ. Đối với câu hỏi của ta, Người
hứa giải đáp. Ta thấy người này các căn tịch
định không có sai lầm.”
Ta-tỳ-da
biết như vậy, hết sức vui mừng hớn hở, tràn
ngập toàn thân không thể tự chế. Với tâm hoan
hỷ, ông dùng kệ thưa hỏi Đức Phật những điều nghi ngờ:
Sao
gọi Tỳ-kheo, thưa Đại Thánh?
Chư
Thánh thu phục những thứ gì?
Biết
được những gì gọi là giác?
Cúi
xin Thế Tôn giải đáp cho.
Đức
Thế Tôn dùng kệ giải đáp cho Ta-tỳ-da:
Khổ
hạnh không ngại cầu tuệ giác
Vượt
các lưới nghi hướng Niết-bàn Có,
không cả hai đều buông bỏ
Phạm
hạnh lậu tận gọi Tỳ-kheo.
Buông
bỏ tất cả, hành chánh niệm
Sống
trong thế gian, không sát hại
Hoàn
toàn thanh tịnh không nhiễm ô
Thoát
khỏi buộc ràng là điều phục.
Căn
trần trong ngoài, đều thu nhiếp
Hàng
phục như vậy là chân chánh
Đời
này, đời sau đều nhàm chán
Cầu
quả Niết-bàn gọi thiện hạnh.
Ở
trong nhiều kiếp tu khổ hạnh
Hai
đường sinh tử tùy nghiệp nhân
Không
còn cấu trược lìa ràng buộc

Dứt
cảnh luân hồi, giác ngộ sinh.
Ta-tỳ-da
Ba-lê-bà-xà nghe Đức Phật nói như vậy, vô cùng
hoan hỷ, rồi nói kệ hỏi Phật:
Những
gì gọi là tu phạm hạnh?
Sa-môn
thanh tịnh phải thế nào?
Những
gì Đại trí phải điều phục?
Nay
xin Thiện Thệ giải đáp cho.
Đức
Thế Tôn lại dùng kệ giải đáp câu hỏi của Ta-tỳ-da:
Do
tội lìa cấu không ràng buộc
An
trụ hoàn toàn trong thiền định
Một
mình vượt khỏi biển phiền não
Gọi
là phạm hạnh, bậc Thánh nhân.
Tích
tập phước đức bỏ điều tà
Hiện
tại, tương lai biết phiền não
Các
khổ sinh tử cũng chẳng còn
Chứng
được như vậy gọi Sa-môn.
Bao
nhiêu nghiệp báo đều tiêu diệt
Tất
cả trong ngoài nơi thế gian
Tất
cả trời người không xâm phạm
Như
vậy gọi là thân thanh tịnh.
Phiền
não chẳng còn, ràng buộc hết
Trong
ngoài thế giới khắp mọi nơi Tham,
si, sân hận đều vượt khỏi
Phật
nói như vậy Bậc Đại trí.
Bấy
giờ Ta-tỳ-da Ba-lê-bà-xà nghe Đức Phật giải đáp
như vậy, lại dùng kệ hỏi tiếp:
Chư
Phật lấy gì làm ruộng phước?
Thế
nào là biết thiện phương tiện?
Tiên
nhân thế nào gọi Đại Thánh?
Cúi
xin Thế Tôn giải đáp cho.
Đức
Thế Tôn lại dùng kệ giải đáp cho Ta-tỳ-da:
Tất
cả các cõi đều biết rõ
Đáng
nhận cúng dường chư Thiên, Phạm
Không
còn lệ thuộc nơi quả báo
Nếu
được như vậy là ruộng phước.
Quả
báo phát sinh từ gốc nghiệp
Chư
Phạm, chư Thiên nghiệp khác nhau
Dùng
sức các nhẫn trừ gốc nghiệp
Được
vậy mới là thiện trí tuệ.
Phân
biệt đó đây nhân thanh tịnh
Tất
cả thế gian có trong ngoài
Không
ngã, không chấp, không xứ sở
Phương
tiện thiện xảo là như thế.
Biết
rõ có, không của các pháp
Biết
rõ trong, ngoài khắp thế gian
Hiện
được người, trời thường cung kính
Giải
thoát không ngại gọi là Tiên.
Bấy
giờ Ta-tỳ-da Ba-lê-bà-xà nghe Đức Phật giải đáp
như vậy, dùng kệ hỏi Phật:
Đạt
được những gì gọi là nghe?
Tùy
thuận, tinh tấn là thế nào?
Tại
sao gọi là loài rồng lớn?
Cúi
xin Thế Tôn giải đáp cho.
Đức
Thế Tôn lại dùng kệ giải đáp câu hỏi của Ta-tỳ-da:
Tất
cả các pháp, đều nghe biết
Công
đức tội phước, gồm tất cả
Vượt
trên nghi hoặc hết khổ đau
Tất
cả không đắm, gọi là nghe.
Danh
sắc đều là nhân giả dối
Căn
trần nội ngoại: gốc khổ đau
Bao
nhiêu việc ấy được giải thoát
Nên
Phật gọi là tâm tùy thuận.
Xa
lìa tất cả duyên các tội
Lìa
khổ địa ngục, cần dũng mãnh
Thoát
khỏi mọi thứ chẳng nhiễm trước
Vậy
mới gọi là người tinh tấn.
Tham
ái thế gian phải xa lìa
Luân
hồi giải thoát đều đoạn tuyệt
Các
lậu diệt sạch hết khổ đau
Đạt
được như vậy gọi là rồng.
Khi
ấy Ta-tỳ-da nghe Đức Phật giải đáp như vậy, dùng kệ hỏi Phật:
Những
lý do gì gọi là thọ?
Tại
sao nói Thánh là đi qua?
Duyên
gì gọi là người cầu đạo?
Xin
hỏi, Thế Tôn giải đáp cho.
Đức
Thế Tôn lại dùng kệ giải đáp cho Ta-tỳ-da:
Nắm
rõ từng phần luận Vệ-đà
Hoặc
nơi Sa-môn, Bà-la-môn
Đều
được lãnh hội và chứng biết
Đối
với pháp họ đều lãnh thọ.
Cắt
đứt tà kiến, đoạn lưới nghi
Người
trí chẳng còn thọ bào thai
Ba
tướng vọng tưởng đã diệt trừ
Không
còn phân biệt gọi là Thánh.
Chứng
được tất cả pháp thần thông,
Biết
được các pháp đều bình đẳng
Đạt
đến Thiện Thệ giữa thế gian
Biết
được như vậy là đi qua.
Bao
nhiêu khổ báo của các pháp
Hoặc
trên, hoặc dưới, hoặc trung gian
Cảnh
giới danh sắc đều thông đạt
Người
nào được vậy gọi cầu đạo.
Lúc
ấy, Ta-tỳ-da Ba-lê-bà-xà đem bao nhiêu ý nghóa thưa
hỏi Đức Thế Tôn, đều được Ngài giải đáp vừa
ý nên rất hoan hỷ, đảnh lễ dưới chân Phật, chắp
tay chiêm ngưỡng tán thán Thế Tôn:
–Lành thay! Bạch Đức Thế Tôn, trong thế gian có sáu mươi
hai luận thuyết đều vô dụng, ở trong thế gian các
thuyết này đều là giả dối. Nay con xin quy y Đấng
Thế Tôn Vô Thượng, chỉ có Thế Tôn mới biết
được tất cả các pháp một cách phân minh, là bậc
Đại Trượng Phu, chỉ có Thế Tôn mới giảng rõ các
pháp, chỉ có Thế Tôn mới biết rõ các Đạo, chỉ
có Thế Tôn mới vượt qua được biển khổ, chỉ có
Thế Tôn mới dứt sạch các lậu, chỉ có Thế Tôn
mới có oai đức rất lớn, chỉ riêng Thế Tôn mới
có nhiều trí tuệ, chỉ có Thế Tôn mới chứng được
Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác.

–Ta-tỳ-da nói kệ tán thán:
Con
xin đảnh lễ Đại Trượng Phu
Minh
hạnh hào quang tỏa khắp nơi
Đối
với người, trời trong vũ trụ
Mở
cửa cam lộ, đánh trống pháp.
Tâm
con thuở trước nghi hoặc nhiều
Chỉ
có Thế Tôn làm con hiểu
Thế
Tôn là Bậc Tiên Đại Giác
Trần
cấu dẹp sạch không mảy may
Tương
lai không thọ thân sau nữa
Tất
cả nghiệp nhân đều tiêu diệt.
Thế
Tôn đã đến chỗ thanh lương
Tâm
tịnh thực hành hạnh tri túc

Vì
vậy Thế Tôn như Rồng chúa.
Tối
Đại trượng phu giảng lời vàng
Tất
cả chư Thiên cùng Đế Thích
Tiên
nhân Thánh giả đều muốn nghe
Thế
Tôn đích thật chân giác ngộ.
Thế
Tôn khéo dạy khắp mọi loài
Thế
Tôn thu phục các ma quân
Thế
Tôn đoạn sạch các kết sử.
Ngài
tự giải thoát lại độ người
Đối
kẻ tội, phước tâm bình đẳng
Vượt
qua tất cả không tham đắm
Thế
gian trời người, Ngài biết rõ,.
Chỉ
Phật Chí Chân Vô Thượng Tôn
Vượt
qua tất cả các tà đạo
Các
nhân hữu lậu đều trừ diệt
Giống
như đêm rằm trăng sáng tỏ
Bao
nhiêu tinh tú khắp hư không
Như
vậy soi sáng trong thế giới
Thọ
mạng, danh sắc, thức các loại.
Dân
chúng ở trong thành Vương xá
Có
núi tên là Tỳ-phú-la
Cảnh
trí đẹp hơn tất cả núi
Lại
như Tuyết sơn hơn các núi,
Hư
không rất cao, khó bay tận
Các
sông, nước biển sâu hơn hết
Ở
trong đám sao, trăng sáng tuyệt
Nếu
muốn nương tựa người điều phục
Chỉ
nên quy y Vô Thượng Tôn
Nương
tựa Tối Thắng Tôn trong đời
Nương
tựa Điều Ngự hơn loài người
Nương
tựa Thiện Thệ Vô Thượng Tôn
Nương
tựa Chí Chân không ai bằng.
Ví
như tế tự lửa hơn hết
Ý
luận thì chú thuật đứng đầu

Vua
quyền lực nhất trong nhân dân
Các
sông, biển cả rộng hơn nhiều
Các
sao, chỉ trăng sáng hơn hết
Ánh
sáng mạnh nhất chỉ mặt trời.
Trên
dưới sáu đường cõi thiện ác
Đó
là ba cõi các thế gian
Trời,
người, hữu tình cùng các loại
Chỉ
có Thế Tôn là tối thượng.
Do
vậy con nay chắp tay lễ
Đầu
mặt cúi lạy Vô Thượng Tôn.
Ta-tỳ-da
nói kệ tán thán Như Lai như vậy rồi, lại bạch Phật:

–Lành thay! Bạch Thế Tôn, cúi xin Thế Tôn từ bi thương
xót cho con được xuất gia và thọ giới Cụ túc.
Lúc
ấy Đức Phật bảo Ta-tỳ-da:
–Lành thay đến đây! Lành thay đến đây! Này Ta-tỳ-da, đến
với pháp của Ta nói ra thì chấm dứt các khổ, được giải thoát.
Khi
ấy thân Trưởng lão Ta-tỳ-da liền thành Tỳ-kheo đầy
đủ giới Cụ túc. Ta-tỳ-da xuất gia thọ giới Cụ
túc chưa được bao lâu, đi đứng nằm ngồi một
mình, hoàn toàn không giao hữu, chưa từng đắm
nhiễm, giữ gìn thân khẩu không dám buông lung, coi
việc cầu đạo như cứu lửa cháy trên đầu. Trong
thời gian ngắn hành trì như vậy, thiện nam này chánh
tín dũng mãnh, xả tục xuất gia muốn cầu phạm hạnh
thanh tịnh vô thượng, thấy rõ tướng các pháp, tự
tâm chứng biết. Trưởng lão nói lên: “Ta không
còn sinh tử, phạm hạnh đã hoàn tất, không còn
thọ thân đời sau, việc cần làm đã làm, tự biết
như vậy.” Ta-tỳ-da đã chứng biết như vậy rồi,
đắc quả A-la-hán, tâm hoàn toàn giải thoát. Bấy
giờ trong thế gian có chín mươi ba vị A-la-hán, đứng
đầu là Thế Tôn và cuối cùng là Ta-tỳ-da.
Sau
khi Đức Thế Tôn thành đạo, Ngài ở trong vườn
Nai thuộc thành Ba-la-nại, an cư mùa hạ bắt đầu vào
ngày mười sáu tháng sáu kể cả Phật chỉ có tám
người, đến ngày mười tháng chín giải hạ gồm
tất cả chín mươi ba người.

<詞 id="50096300">Phẩm 43: GIÁO HÓA BINH TƯỚNG (Phần 1)</詞>
Bấy
giờ người khắp mọi phương, hoặc từ các miền
thành ấp xóm làng cho đến các lân quốc, nói với
nhau có ý muốn xuất gia cầu thọ giới Cụ túc. Họ
kéo nhau về thành Ba-la-nại đến bên Đức Phật bạch:

–Cho con xuất gia thọ giới Cụ túc.

Vì
lý do này các vị Tỳ-kheo tiếp đón mệt nhọc, tiếng
ồn ào của những người cầu xin xuất gia làm mất
sự yên tónh nơi Đức Thế Tôn ở.
Một
lúc khác, Đức Thế Tôn đang tónh tọa trong tịnh
thất, suy nghó: “Nay người trong xóm làng, thành ấp
và các lân bang từ khắp bốn phương kéo về đây,
cầu Như Lai cho họ được xuất gia thọ giới Cụ túc.
Do đó các người có ý cầu xin xuất gia này từ
phương xa tới đây vừa mệt mỏi, vừa làm mất sự
yên tónh. Nay Ta có thể cho các vị Tỳ-kheo đi đến
các xóm làng thành ấp tha phương để giáo hóa mọi
người. Có người nào cầu xin xuất gia thọ giới
Cụ túc, nên đúng như pháp mà trao cho họ.”
Nghó
như vậy rồi, vào buổi sáng, Đức Như Lai ra khỏi
phòng, cho họp tất cả các Tỳ-kheo. Sau khi đại chúng
vân tập đông đủ, Ngài tuyên bố:

–Này các thầy Tỳ-kheo, các thầy nên biết, Ta ở trong tịnh
thất vắng lặng suy nghó thế này… các thầy nên đi
đến các phương khác, đúng như pháp cho họ xuất gia
thọ giới Cụ túc (như đã nói trên) chớ để
họ đến đây đường xa khổ nhọc, lại làm mất sự yên tónh.

Ngài
tuyên bố như vậy, rồi vẫn lặp lại:

–Ta bảo các thầy Tỳ-kheo nên đến các xóm làng thành
ấp phương khác, nếu có người đến cầu xin xuất
gia thọ giới Cụ túc, các thầy cho họ xuất gia thọ giới Cụ túc.

Ngài
lại bảo các thầy Tỳ-kheo:

–Nếu có người đến cầu xin xuất gia, các thầy phải làm
các việc sau: Trước tiên cạo bỏ râu tóc cho họ,
tiếp đó dạy cho họ đắp y ca-sa hoại sắc. Khi họ
phục sức chỉnh tề, dạy họ trịch áo vai bên hữu,
ở trước đại chúng đầu gối bên phải quỳ sát
đất, chắp tay đảnh lễ dưới chân Tỳ-kheo, lễ rồi
họ đứng dậy, rồi bảo họ ngồi xổm chắp tay trước
chư Tỳ-kheo và dạy họ đọc lên thế này: “Con tên…
quy y Phật, quy y Pháp, quy y Tăng.” Các thầy kể từ
nay trở đi, y vào lời Ta chỉ dạy, nếu có người
nào đến cầu xin xuất gia, thọ giới bằng cách đọc
Tam quy thì đắc giới Cụ túc.
Bấy
giờ vào mùa hạ, Đức Thế Tôn an cư tại vườn
Nai trong thành Ba-la-nại. Ngài bảo các thầy Tỳ-kheo như thế này:

–Này các thầy Tỳ-kheo, nếu biết rằng Ta đã được giải
thoát thì các thầy phải giáo hóa hàng trời người
để cho nhiều người trong thế gian được lợi ích,
được an lạc, hoặc khiến cho người trong thế gian
cầu được lợi ích an lạc ở đời vị lai. Các
thầy muốn đi đến các làng xóm khác thì được
phép đi một mình không cần phải đi hai người. Lại
nữa, các Tỳ-kheo, các thầy đi đến các xóm làng
khác, vì số đông người nên thương xót giúp đỡ
họ, phải thuyết các pháp trước, giữa và sau đều
thiện, nghóa lý vi diẹâu, đầy đủ không thiếu sót.
Này các thầy Tỳ-kheo, phải nói các phạm hạnh, có
chúng sinh nào ít trần cấu, kết sử mỏng ít, các
căn được thuần thục, mà họ không được nghe
chánh pháp thì không biết được thật tướng của các pháp.
Đức
Phật bảo các thầy Tỳ-kheo:
–Từ ngày hôm nay, Ta sẽ đi lần về xóm Ưu-lâu-tần-loa
nơi thôn Binh Tướng, thuyết pháp giáo hóa cho họ.

Đức
Thế Tôn liền nói kệ: Tỳ-kheo,
Ta đã vượt các khổ.
Tự
mình lợi lạc, lợi người khác
Nhiều
người còn khổ trừ diệt
Nay
sẽ vì họ khởi lòng thương.
Do
vậy, hỡi các thầy Tỳ-kheo!
Mỗi
người hành đạo về mỗi xứ
Nay
Ta cũng sẽ rời nơi đây
Hướng
về Tần-loa nơi thôn ấy.
Khi
đó Ma vương Ba-tuần ẩn thân đi đến bên Đức
Phật, dùng kệ nói:
Ông
bị các phiền não trói buộc
Cũng
như trời, người không có khác
Đã
bị tất cả dây ràng buộc
Sa-môn
người chưa thoát khỏi lưới.
Khi
Thế Tôn nghe bài kệ này, suy nghó: “Đây là lời
nói của Ma vương Ba-tuần.” Ngài liền dùng kệ đáp lại:
Ta
thoát ràng buộc đã từ lâu Trời,
người thuộc hữu, Ta không còn
Thân
Ta đâu còn vướng trong lưới
Ngươi
bị thu phục còn nói gì?
Đức
Thế Tôn lại dùng kệ cảnh tỉnh Ma vương Ba-tuần:
Tất
cả sắc thanh, hương, vị, xúc
Là
pháp ngũ dục, người say đắm
Ta
nay đã loại trừ tất cả
Đã
thu phục ma Ba-tuần ác.
Lúc
ấy Ma vương Ba-tuần nghe kệ rồi, suy nghó: “Sa-môn
Cù-đàm đã biết ý ta.” Nên ma rất khổ não, hết
sức hối hận, bỗng nhiên biến dạng không còn ở đó.
Khi
ấy chư Tỳ-kheo bạch Phật:
–Lành thay! Bạch Thế Tôn, nếu có người đến chỗ chúng
con hỏi: “Thưa Tôn giả Tỳ-kheo, sao gọi là Sa-môn
và Bà-la-môn?” Tỳ-kheo chúng con nghe hỏi như vậy
phải giải đáp như thế nào?
Đức
Phật bảo các thầy Tỳ-kheo:

–Nếu có người hỏi sao là Sa-môn, Bà-la-môn? Tỳ-kheo
xuất gia phải như thế nào? Này các thầy, nên biết
là lúc đó cần phải có chánh trí và cần phải có
chánh tâm để quán sát.
Đức
Thế Tôn vì nhân duyên này, theo thứ tự câu hỏi
mà Ngài nói kệ trả lời cho các Tỳ-kheo:
Trừ
diệt dua nịnh và ngã mạn
Tham
sân dục hết, chẳng tham gì
Thể
tánh thanh tịnh thường như vậy
Mới
gọi Sa-môn hoặc Tỳ-kheo.
Phạm
chí lậu hoặc phải diệt trừ
Sa-môn
cần tinh tấn, khổ hạnh
Trừ
sạch cấu nhiễm vượt trần lao
Là
chân xuất gia phá các ác.
Các
vị Tỳ-kheo nghe bài kệ này rồi, lại bạch Đức Phật:

–Hay thay! Bạch Thế Tôn, khi Tỳ-kheo chúng con khất thực
phải nói lời gì? Hoặc nói cho tôi thức ăn? Hoặc
nói thẳng rằng hãy bố thí thức ăn? Chúng con dùng
phương tiện gì để khất thực?
Đức
Thế Tôn bảo các thầy Tỳ-kheo:

–Này các thầy Tỳ-kheo, chẳng phải nói như lời các thầy.
Lý do tại sao? Vì Tỳ-kheo phải giữ gìn thân tâm. Khi
ấy Đức Thế Tôn dùng kệ bảo các thầy Tỳ-kheo:
Người
trí khất thực không nên nói
Cũng
không chỉ bảo cho ta ăn,
Thánh
giả chánh niệm đứng im lặng
Mới
gọi Tỳ-kheo chân khất thực.
Nếu
là người trí đi khất thực
Chỉ
nên chăm chú đứng một bên
Thí
chủ thấy được như vậy rồi
Liền
biết Sa-môn hành khất thực.
Các
thầy Tỳ-kheo hỏi Đức Phật:

–Nếu có người sinh tín tâm cho thức ăn, họ cung kính
chúng con, Tỳ-kheo chúng con phải nói những lời thế
nào? Phải chăng nói với họ: “Người được tốt
đẹp, lợi ích lớn?” Hay phải nói với họ: “Người
được an ổn lớn, được công đức lớn?” Hay
phải nói với họ: “Ta nhận thức ăn rồi người
sẽ được phước đức lớn?” Hay nói: “Không có
phước?” Tỳ-kheo chúng con phải nói gì? Cúi xin Đức Thế Tôn chỉ dạy.
Đức
Thế Tôn bảo các thầy Tỳ-kheo:

–Này các thầy không nên nói những lời như vậy. Ta nay
phương tiện chỉ dạy các thầy phải nói lời thế
này. Thế Tôn nói:
Bố
thí tăng thêm phước đức lớn
Nhẫn
nhục thì không có oán thù
Người
tốt nên vứt bỏ sai lầm
Ly
dục tự nhiên được giải thoát.
Tu
phước thường được vui an ổn
Sở
nguyện dễ thành nhiều lợi lạc
Hiện
đời dễ được tâm tịch tịnh
Về
sau chứng đắc quả Niết-bàn.
Đức
Thế Tôn tóm lược bằng bài kệ này, để dạy cách
thức chú nguyện trong khi thọ thực cho các Tỳ-kheo.

Bấy
giờ các vị Tỳ-kheo nhận được lời chỉ dạy của
Đức Phật như vậy, liền từ chỗ ngồi đứng dậy
đảnh lễ dưới chân Phật, đi nhiễu quanh ba vòng,
rồi tùy ý mỗi vị ra đi.
Sau
khi các vị Tỳ-kheo mỗi người ra đi mỗi nẻo, thì các
vị thần nơi đây như thần rừng, thần cây, thần kinh hành, thấy khu rừng vắng bóng Tỳ-kheo, dưới mỗi
gốc cây và nơi kinh hành cũng trống trải. Họ tưởng
nhớ ái mộ các Tỳ-kheo, nên đồng đến chỗ Đức
Phật dùng kệ hỏi:
Các
thần chúng con thật ái mộ
Thấy
rừng cây vắng bóng Tỳ-kheo
Tỳ-kheo
đa văn chúng Tăng ấy
Đệ
tử Cù-đàm nay ở đâu?
Đức
Thế Tôn dùng kệ đáp lời các vị thần hộ cây rừng:
Tỳ-kheo
điều phục các căn xong
Du
hành giáo hóa, độ chúng sinh
Có
người đi đến Kiều-tát-la
Hoặc
đến thành ấp Tỳ-da-ly
Hoặc
đến quốc gia A-du-xà
Hoặc
đến địa phương lớn Kim cương
Giải
quyết nghi hoặc cho mọi người
Tùy
thuận thời cơ mà thuyết pháp.
Sau
khi Đức Thế Tôn an cư tại thành Ba-la-nại, Ngài ở
lại đó thời gian ngắn, một lần nữa Ngài nhắc
nhở các thầy Tỳ-kheo tùy duyên du phương giáo hóa.
Thế Tôn cũng rời thành Ba-la-nại, lần lần đi về
chỗ thuở xưa Như Lai tu khổ hạnh, đó là thôn
Ưu-lâu-tần-loa, thôn này có vị đại Bà-la-môn tên
là Binh Tướng. Đến đây Ngài đi theo con đường cũ
để đến giáo hóa vị ấy.
Khi
Đức Thế Tôn đi trên con đường cũ, dọc đường
thấy một khu lâm viên tươi tốt khả ái. Đức Thế
Tôn rẽ sang đường tắt tiến sâu vào rừng, đi từ
cây này đến cây kia, thấy có một cây ngay thẳng
tươi đẹp, liền đến ngồi dưới gốc cây, ở lại
một ngày để nghỉ ngơi.
Bấy
giờ trong rừng có đám đàn ông bè bạn gồm ba
mươi người trong đó hai mươi chín người có gia
đình, một chàng còn độc thân. Tuy được hai mươi
chín người bạn cùng hỏi vợ cho anh ta, nhưng không
có một nàng nào anh ta vừa ý. Bỗng hôm ấy, có
một dâm nữ đi lại, chàng trai không gia đình này
cùng nàng hợp ý với nhau, nên nàng dâm nữ này
cùng anh ta mặc tình hoan lạc, hành việc thế tục.
Nàng ta chờ cơ hội ba mươi chàng trai này ngủ say,
nàng lựa những vật quý giá rồi trốn đi.
Khi
ba mươi chàng trai thức dậy, cùng nhau tìm kiếm dâm
nữ, đi khắp cả khu rừng mà không gặp. Bỗng nhiên,
từ xa thấy Đức Thế Tôn ngồi dưới gốc cây với
tôn nhan đẹp đẽ dễ thương, mọi người ai cũng
thích ngắm trông, các căn điều phục tâm ý tịch
tónh, đã chứng được pháp nhãn tối thượng tối
thắng, giống như voi chúa tốt đẹp tuyệt vời, giống
như ao lớn tràn ngập nước mát mẻ, có hào quang
tỏa rộng một tầm, ánh như vàng ròng, thân hình đủ
các tướng tốt như cây Ta-la dày đặc cả hoa, cho
đến giống như tinh tú trong vòm trời đêm tối.
Các
thanh niên thấy vậy, liền đến trước Đức Phật bạch:

–Thưa Tôn giả, ở nơi đây Ngài có thấy một dâm nữ
hình dạng như vậy hay không?
Đức Phật hỏi lại:
–Này các anh, người phụ nữ mà các anh hỏi là người
đàn bà nào vậy? Người đàn bà ấy vì lý do gì
đi đến đây?
Lúc
ấy đám chàng trai cùng đáp:
–Thưa Đại Thiện Tôn giả, anh em chúng tôi gồm ba mươi
người đều là dân lương thiện, dừng ở trong rừng
này. Hai mươi chín người đã lập gia đình, chỉ còn
một người chưa lập gia đình độc thân không vợ.
Chúng tôi cùng nhau tìm một dâm nữ làm vợ anh ta,
để anh ta tạm thời khoái lạc. Thấy chúng tôi hoan
lạc quá độ, ngủ say, nàng ấy trộm lấy bảo vật
của chúng tôi rồi trốn mất. Chúng tôi muốn tìm
lại vật của người bạn này và của mình, nên đến
đây kiếm người dâm nữ.
Bấy
giờ Đức Phật bảo các chàng trai:

–Này các chàng trai, Ta hỏi các người, ý các người
nên nghó thế nào, hiện giờ đây các người nên
tìm nơi chính mình hay tìm người dâm nữ, trong hai
việc đó việc nào lợi ích hơn?
Các
chàng trai đồng đáp:
–Hay lắm! Thưa Thế Tôn, nếu chúng tôi tìm nơi chính mình
là tốt nhất, không nên đi tìm người phụ nữ kia.
Đức Thế Tôn lại bảo:

–Này các chàng trai, nếu được như vậy xin các người
hãy ngồi xuống đây! Ta sẽ nói pháp cho các người.
Lúc
ấy ba mươi chàng trai đồng bạch Đức Phật:

–Xin vâng Đức Thế Tôn, chúng con sẽ y theo thánh giáo
không dám trái lời.

Cả
ba mươi người đều đảnh lễ dưới chân Đức Phật
rồi lui qua ngồi một bên.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn tuần tự theo căn cơ của họ mà
thuyết pháp bố thí, trì giới, nhiếp phục… các
pháp đều là tướng hoại diệt, quán sát như thật,
chứng biết được rồi, giống như chiếc áo trắng
sạch, không lộn chỉ đen, không dính vết bẩn, tùy ý
muốn nhuộm sắc gì thì thành sắc đó. Đúng vậy!
Đúng vậy! Ba mươi chàng trai này ngay tại chỗ ngồi
xa lìa trần cấu, diệt sạch tất cả phiền não, ở
trong chánh pháp được pháp nhãn thanh tịnh, bao nhiêu
pháp bất tịnh đều là tướng diệt. Quán sát biết
được như vậy, các thiện nam tử này thấy tướng
các pháp như vậy, hiểu, chứng và thể nhập được
pháp tướng ấy, trừ diệt nghi ngờ, không mê đắm,
đạt đến vô úy, không làm theo người khác. Khi
hiểu được chánh pháp do Đức Thế Tôn dạy, tất
cả đứng dạy lễ dưới chân Đức Phật, bạch:
–Lành thay! Bạch Thế Tôn, cúi xin Thế Tôn cho chúng con được
xuất gia thọ giới Cụ túc.
Bấy
giờ, Đức Thế Tôn bảo các thiện nam:

–Này các thiện nam, hãy đến đây! Vào trong giáo pháp
của Ta tu phạm hạnh thì dứt hết nguyên nhân đau khổ
và diệt được trạng thái khổ đau.
Bấy
giờ các thiện nam liền thành các vị Trưởng lão
xuất gia đầy đủ giới Cụ túc. Đức Thế Tôn ân
cần dạy bảo các Trưởng lão này về các pháp
yếu. Họ được Đức Phật thuyết pháp một lần
nữa. Thời gian chẳng bao lâu, các thiện nam có chánh
tín xả tục xuất gia, chí cầu tối thắng phạm hạnh,
tự mình hiện chứng đắc thần thông, mỗi người
tự nói lên: “Ta đã được quả báo tu phạm hạnh,
việc làm đã xong, không còn thọ thân đời sau
nữa.” Ngay khi biết như vậy, các Trưởng lão này
đều chứng A-la-hán tâm giải thoát hoàn toàn.
Sau
khi giáo hóa ba mươi vị Trưởng lão bằng hữu này
chứng đạo quả rồi, Thế Tôn du hành đó đây, đi
ngang qua khu rừng bạch diệp. Đến đó, Ngài tiến sâu
vào trong rừng, thấy một cây vừa ý, trong lòng hoan
hỷ, liền ngồi nghỉ dưới gốc cây này trải qua một
ngày. Bấy giờ ở trong rừng này bỗng có sáu mươi
người dòng họ Vân đi ngang qua. Từ xa họ trông
thấy Thế Tôn đang ngồi dưới gốc cây đoan nghiêm
dễ mến, ai cũng thích ngắm trông… giống như những
vì sao trên bầu trời đêm. Thấy rồi, họ chánh tín
thanh tịnh, hết sức hoan hỷ. Vì hoan hỷ nên họ đi
đến chỗ Đức Phật, đến nơi đảnh lễ dưới chân
Thế Tôn, lui ngồi về một bên rồi im lặng.
Bấy
giờ Đức Phật vì sáu mươi người họ Vân này
tuần tự thuyết các pháp như dạy thực hành bố
thí, trì giới… chứng biết. Tất cả những vị
Trưởng lão đều chứng A-la-hán, tâm hoàn toàn giải thoát.
Khi
giáo hóa sáu mươi vị Trưởng lão Tỳ-kheo họ Vân
khiến họ phát tâm xong, Đức Phật rời nơi đó du
hành đến phương khác.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096301">QUYỂN 40</卷>
<詞 id="50096302">Phẩm 43: GIÁO HÓA BINH TƯỚNG (Phần 2)</詞>
Đức
Thế Tôn dần dần đi về hướng sông Hằng. Khi Ngài
gần đến bờ sông, ông lái đò từ xa trông thấy
Đức Thế Tôn đi lại, liền vội vã đứng dậy, đến
trước để đón tiếp Thế Tôn. Ông lái đò đến
trước mặt Thế Tôn bạch:
–Lành thay! Đức Thế Tôn đã đến đây! Ngài từ phương
xa nào đến đây vậy? Thưa Thế Tôn, nếu Ngài thương
tưởng con, xin Ngài bước vào thuyền, con sẽ đưa
Thế Tôn qua bờ bên kia mà con không lấy tiền đò.
Đức
Thế Tôn liền lên đò. Ngồi vào đò rồi, Ngài nói
kệ dạy bảo ông lái đò:
Ông
giữ thuyền này được khô ráo
Thì
thuyền sẽ nhẹ đi được nhanh
Nếu
ông lìa dục, tham, sân, não
Nhất
định mau đến được bờ kia.
Ông
dùng từ tâm làm khô thuyền
Khiến
được nhẹ nhàng, mau qua sông
Nếu
ông lìa được tham, sân nhuế

Chắc
chắn mau được chứng Niết-bàn.
Ông
dùng lòng bi làm khô thuyền

Khiến
được nhẹ nhàng mau qua sông
Nếu
ông lìa được tham, sân nhuế
Chắc
chắn mau được chứng Niết-bàn.
Ông
dùng tâm hỷ làm khô thuyền
Khiến
được nhẹ nhàng mau qua sông
Nếu
ông lìa được tham, sân nhuế
Chắc
chắn mau được chứng Niết-bàn.
Ông
dùng tâm xả làm khô thuyền
Khiến
được nhẹ nhàng mau qua sông
Nếu
ông lìa được tham, sân nhuế
Chắc
chắn mau được chứng Niết-bàn.
Nếu
có Tỳ-kheo hành tâm từ
Tin
chắc giáo pháp Phật Thế Tôn
Mau
chóng chứng được cảnh tịch định
Không
lâu, đến Niết-bàn vắng lặng.
Nếu
có Tỳ-kheo hành tâm bi
Tin
chắc giáo pháp Phật Thế Tôn

Mau
chóng chứng được cảnh tịch định
Không
lâu, đến Niết-bàn vắng lặng.

Nếu
có Tỳ-kheo hành tâm hỷ

Tin
chắc giáo pháp Phật Thế Tôn

Mau
chóng chứng được cảnh tịch định
Không
lâu, đến Niết-bàn vắng lặng.
Nếu
có Tỳ-kheo hành tâm xả
Tin
chắc giáo pháp Phật Thế Tôn

Mau
chóng chứng được cảnh tịch định
Không
lâu, đến Niết-bàn vắng lặng.

Đức
Thế Tôn nói bài kệ này rồi, lại bảo ông lái đò:

–Này thiện nam, hãy tát nước cho thuyền khô ráo.
Ngài
nói lời này rồi thì bao nhiêu hình thức thế tục
nơi người lái đò đều biến mất. Tay trái người
lái đò tự nhiên bưng bình bát bằng đất, râu tóc
trên đầu đều rụng, giống như Tỳ-kheo cạo tóc cách
đó bảy ngày, oai nghi đi lại giống như vị Thượng
tọa một trăm hạ, thành tựu như vậy, được xuất
gia thọ giới Cụ túc.
Bấy
giờ Đức Như Lai muốn Tỳ-kheo lái đò tăng sự
hoan hỷ nên Ngài lại thuyết pháp một lần nữa.
Chẳng bao lâu sau, thiện nam này do tu phạm hạnh đầy
đủ, hiện chứng các pháp, được các pháp thần
thông, muốn thoát khỏi sinh tử, tu hành thanh tịnh,
việc làm đã xong, tự nói: “Ta không còn thọ thân
đời sau.” Rồi Trưởng lão này thành A-la-hán, tâm
giải thoát hoàn toàn.
Đức
Phật giáo hóa vị Trưởng lão này xong, liền dạy
Trưởng lão đi truyền bá giáo pháp hóa độ chúng
sinh. Trưởng lão Tỳ-kheo lái đò nhận lời chỉ dạy
của Đức Phật, ra đi du phương giáo hóa. Đức Phật
chỉ còn một mình không có người thứ hai để làm
bạn. Ngài lần lần đi về xóm Ưu-lâu-tần-loa.
Lúc
ấy Đế Thích, vua trời Đao-lợi, thầm nghó: “Không
biết giờ đây Đức Như Lai đang hoằng hóa xứ
nào?” Vị ấy quán sát, thấy Đức Như Lai một mình
đang hướng về xứ Ưu-lâu-tần-loa. Thấy vậy, Đế
Thích liền ẩn thân biến thành đồng tử Phạm chí
đẹp đẽ dễ thương, mọi người đều thích trông
ngắm, trên đầu để búi tóc dùng thế chiếc mão,
thân mặc áo vàng, tay trái bưng bình nước rửa
bằng vàng ròng, tay phải cầm chiếc gậy quý báu,
hiện trước mặt Đức Thế Tôn, rước lấy ba y và
bình bát của Đức Phật rồi làm người hướng đạo.

Đế
Thích đi trước, khi nào ngang qua châu, huyện, xóm
làng, thành ấp, dùng thần thông bay vọt lên hư
không, lượn quanh trên mỗi châu, huyện, xóm làng,
thành ấp ấy ba vòng, rồi đứng trên hư không. Khi
đồng tử biến hóa với hình dáng đẹp đẽ dễ
thương như vậy làm mọi người thích trông ngắm uy
đức như vậy. Thấy thế, hàng ngàn vạn người đủ
các thành phần kéo nhau tụ tập, cùng hỏi đồng tử:
–Này đồng tử, ngươi là người gì? Nhà ở đâu? Thuộc
dòng họ nào? Anh em tên họ là chi? Lý do gì đến
đây?
Đồng
tử liền dùng kệ đáp các câu hỏi của quần chúng:

Trượng
phu biết đủ ở thế gian

Tự
mình giác ngộ, đời không bằng
Hiệu
A-la-hán khéo độc hành
Ta
đang làm đệ tử của Ngài.

Chúng
sinh chìm đắm biển phiền não
Khốn
khổ không sao lên bờ được
Ngài
đang làm người lái thuyền pháp
Ta
mình qua khỏi, muốn chở người.
Nếu
Ngài du hóa độ thế gian
Ta
nguyện theo hầu làm đệ tử
Ngài
đã dẹp sạch tham sân si
Hắc
ám vô minh cũng xé nát
Hữu
lậu thế gian đều trừ diệt.
Ta
làm đệ tử cung phụng Ngài
Tuyệt
diệu trong đời không ai bằng

Làm
gì có kẻ hơn Ngài được?
Như
Lai Thế Tôn nay xuất hiện
Ta
theo hầu cận khắp đó đây
Bậc
Vô Thượng Tôn trong thế gian.
Ngày
nay Ngài sắp đến xứ này.
Khi
Đế Thích nói kệ này rồi, Như Lai Thế Tôn hiện ra
trước mặt. Mọi người thấy dung nhan Thế Tôn khả
ái, rất đặc biệt, được mọi người ưa thích
trông ngắm. Thân thể Ngài giống như bầu trời đêm
được những vì sao tô điểm. Thấy vạây dân chúng nói với nhau:
–Vị thầy như vậy mới có đệ tử như vậy. Đệ tử như
vậy mới có vị thầy như vậy.
Vì
đại chúng, Đức Thế Tôn bằng lời vi diệu khéo
léo phương tiện thiện xảo thuyết nghóa lý các pháp.

Bấy
giờ những người trong hội này nghe Như Lai thuyết
diệu pháp, có người phát tâm cầu xin xuất gia,
hoặc có người chứng quả Tu-đà-hoàn, quả
Tư-đà-hàm, quả A-na-hàm, quả A-la-hán, có người
gây nhân duyên chủng tử Thanh văn thừa ở đời
vị lai, có người gây nhân duyên chủng tử Duyên
giác thừa ở đời vị lai, hoặc có người gây
nhân duyên chủng tử Bồ-tát thừa ở đời vị lai,
cũng có người thọ pháp Tam quy và Ngũ giới.
Bấy
giờ, Đức Thế Tôn bảo Thiên chủ Đế Thích ra về
vì đã đến giờ khất thực. Thế Tôn đắp y, mang
bình bát, một mình ra đi khất thực, lần lần đi đến
thôn Phạm chí Binh Tướng. Vào thôn, Ngài đi thẳng
đến nhà Phạm chí. Đến nhà, Đức Phật tiến vào
bên trong ngõ, trải tòa mà an tọa.
Lúc
đó nhà vị Bà-la-môn có hai người con gái: một
tên là Nan-đà, một tên là Ba-la. Khi ấy hai nàng
đến chỗ Đức Phật, đồng đảnh lễ sát chân Phật
rồi lui đứng về một bên. Bấy giờ Đức Thế Tôn
biết ý hướng của hai nàng, kết sử đã nhẹ yếu,
biết các giới và các nhập nên Ngài nói pháp Bốn
chân lý. Khi hai nàng nghe Đức Phật giảng pháp Bốn
chân lý như vậy, phá tan được hai mươi lớp núi
kiến chấp, ngay khi đó họ được chứng quả
Tu-đà-hoàn. Hai nàng đã thấy được thật tướng
các pháp, xin Đức Phật thọ pháp Tam quy và Ngũ
giới. Hai nàng đắc giới rồi, liền rước bình bát
từ nơi tay của Đức Phật, đem các thức ăn uống
đầy đủ sắc hương mỹ vị đựng đầy trong bát, đem
hiến dâng cho Phật. Đức Phật nhận thức ăn rồi
liền rời khỏi thôn này.
Thuở
ấy đại Bà-la-môn Đề-bà nghe người khác nói:
“Hiện giờ, Đại Sa-môn Cù-đàm đang ở xứ này.”
Nghe rồi, ông ta thầm nghó: “Xưa ta thỉnh vị Sa-môn
này cúng dường đồ ăn uống chừng ấy. Ngày nay ta
sa sút, tài sản thiếu hụt, khốn khổ, ta không biết
tính sao đây?!.” Đại Bà-la-môn Đề-bà nghe tin này
và suy nghó như vậy, vội vã trở về nhà nói với vợ:
–Thuở xưa, vị Đại Sa-môn ở thôn Ưu-lâu-tần-loa, tu khổ
hạnh. Lúc ấy ta nguyện cúng dường Đại Sa-môn.
Ngày nay, Ngài trở lại xứ này, chúng ta phải tính
cách gì?
Người vợ đáp:
–Xin phu quân cho phép em nói. Em nhớ thuở xưa tuổi còn
thanh xuân, lúc ấy đại Bà-la-môn Binh Tướng thường
trêu ghẹo em, van em cùng người làm việc thế tục.
Lúc ấy em không đồng ý, người ấy chỉ dùng tay
chạm vào mình. Nếu ngày nay Thánh phu quân đồng ý
để em cùng Binh Tướng làm việc thế sự, em sẽ đòi
ông ta nhiều ít tiền của, đem sắm thức ăn cúng
dường Đại Sa-môn.
Đại
Bà-la-môn Đề-bà đáp:
–Việc này không được, theo lý của Bà-la-môn không được
làm chuyện như vậy.
Nhưng
đại Bà-la-môn suy nghó một kế. Ngay khi ấy, Đề-bà
đi đến nhà Bà-la-môn Binh Tướng. Đến nơi, vị ấy
thưa với đại Bà-la-môn Binh Tướng:

–Lành thay Binh Tướng! Xin ngài cho tôi mượn năm trăm
tiền. Nếu tôi trả được thì tốt, còn bằng không
thì hai vợ chồng tôi cùng nhau đến nhà ngài làm người phục dịch.

Khi
ấy đại Bà-la-môn Binh Tướng liền cho Đề-bà mượn
đủ số năm trăm tiền và nói:
–Ông đem tiền đi tùy ý sử dụng. Sự việc nếu xong thì
trả lại cho ta, nhưng không được mượn tiền người
khác trả cho ta. Đúng như lời giao ước của ông,
thân ông ra sức để kiếm tiền trả lại cho ta.
Lúc
ấy đại Bà-la-môn Đề-bà y theo lời giao kèo, nhận
năm trăm tiền từ nơi Binh Tướng, liền trở về
nhà giao số tiền này cho vợ và bảo:
–Em nên sắm thức ăn uống trong sạch, mùi vị thật ngon.
Đề-bà
đích thân đi ra ngoài rừng, tìm đến chỗ Đức
Phật, đến gặp Đức Phật, chào hỏi, an ủi, liền
lui đứng về một bên, ý muốn thỉnh Như Lai.

Khi
ấy, Đại Bà-la-môn Đề-bà bạch Phật:

–Lành thay! Bạch Đại đức Sa-môn Cù-đàm, cúi xin Ngài
sáng mai nhận sự cúng dường trai phạn của con.
Đức
Thế Tôn im lặng nhận lời. Đại Bà-la-môn Đề-bà
biết Đức Phật im lặng nhận lời mời của mình nên
rời chỗ ngồi đứng dậy, nhiễu quanh Đức Phật ba vòng rồi về nhà.
Đêm
hôm đó, mọi đường trong thành phố bán đủ các
thức ăn nấu chín. Đêm ấy, đại Bà-la-môn Đề-bà
sắm đầy đủ các thức ăn cao lương mỹ vị như thức
ăn uống cứng, mềm.

Qua
đêm, trời vừa bừng sáng, trong nhà rưới nước
quét dọn dạch sẽ, trần thiết giường tòa… Xong,
Đề-bà đi đến chỗ Đức Phật, quỳ, thưa:
–Lành thay! Bạch Sa-môn, trai phạn sắm sửa xong rồi, xin mời
Ngài đến nhà con thọ thực.
Bấy
giờ, thấy đến giờ thọ trai, Thế Tôn đắp y, mang
bình bát, ung dung đi bộ hướng về nhà Bà-la-môn
Đề-bà. Đến nhà rồi, Ngài ngồi vào tòa đã
thiết sẵn. Bấy giờ vợ chồng Bà-la-môn Đề-bà
thấy Đức Phật đã an tọa, liền tự tay bưng đủ
thức ăn uống sạch sẽ thơm ngon, đứng trước Phật,
dâng cúng Thế Tôn, cúi xin Đức Như Lai tự ý thọ dụng.
Hầu
Đức Phật thọ trai xong, Đề-bà ngồi trên tọa cụ
cạnh Như Lai. Thấy Đề-bà ngồi rồi, tùy căn cơ của
vị đại Bà-la-môn này, Ngài thuyết các pháp, chỉ
dạy khiến cho Đề-bà được hoan hỷ. Sau đó Như Lai
rời chỗ ngồi ung dung ra về.

Khi
ấy đại Bà-la-môn Đề-bà theo hầu đưa Đức Phật
ra về. Vợ của Đề-bà mượn áo của người khác
mặc để dâng cúng thức ăn cho Phật. Cúng dường
cho Phật, nàng thấy Đức Phật ra về, liền cởi áo
để một nơi, lo quét dọn nhà cửa. Lúc ấy, có một
tên trộm lấy chiếc áo mang đi. Vợ Đề-bà thấy
mất áo, hết sức sầu não.
Khi
Đề-bà đưa Đức Phật xong trở về, thấy vợ mình
ưu sầu khổ não, liền hỏi:
–Vì sao em buồn rầu như vậy?

Người vợ đáp:
–Thưa thánh phu phải biết, chiếc áo em mượn của người
ta, không biết bị kẻ nào đánh cắp, bỗng nhiên mất dạng.
Đề-bà
nghe nói như vậy, tinh thần mờ mịt, chẳng biết làm sao, nói lên:

–Ta mượn năm trăm tiền của Binh Tướng để sắm đồ
cúng dường. Nàng thì mượn áo của người khác
mặc, nay bị đánh cắp. Nhà ta nghèo khó, làm sao trả
đủ số tiền? Sẽ tính kế gì đây?
Khi
ấy Đề-bà muốn tự tử, liền vào trong rừng thây
ma, trèo lên một đại thọ, muốn lao mình xuốâng đất
nhưng không thể rơi, lại càng thêm sầu não.

Nói
về kẻ trộm, sau khi đánh cắp được chiếc áo, đi
vào rừng thây ma, tình cờ tên lưu manh đến dưới
gốc cây mà Đề-bà đang ở trên đó, đào đất
chôn chiếc áo, đại tiện lên rồi bỏ đi. Đề-bà
từ trên cây nhìn xuống, thấy tự sự như vậy, sau
khi tên lưu manh đi rồi, ông từ trên cây trèo
xuống, đào đất lấy chiếc áo rồi trở về nhà.
Nói
về người vợ, khi quét dọn trong nhà, quét sạch
từng nơi, ở một góc nhà tự nhiên đất nứt ra.
Nàng cúi đầu nhìn xuống, thấy một chiếc bình bằng
đồng đỏ, bên trong đựng đầy vàng. Nói sơ lược
cho đến bình thứ hai, bình thứ ba, bình thứ tư đều
là bình đầy vàng như vậy. Dưới các bình này lại
thấy có một chum bằng đồng đỏ cũng đựng đầy
vàng như vậy. Rất đổi kinh ngạc, nàng kêu cho chồng hay:
–Thánh phu! Thánh phu! Hãy đến đây gấp! Đến đây gấp! Em
đã được rồi!
Khi
nghe vợ mình kêu như vậy Đề-bà, suy nghó: “Người
vợ đáng thương này vì sao đến nổi đãng trí mà
nói lời điên cuồng, là “em được rồi”, nhưng
được vật gì vậy? Chiếc áo trước kia nàng mượn
của người khác đã bị đánh mất, giờ này ta lấy
lại, hiện còn ở đây. Vì cớ gì vợ ta lại la
lên: “Em được rồi!”” Khi ấy Đề-bà cầm áo đi vào nhà, hỏi vợ:
–Này vợ hiền, em nói được vật gì vậy?
Người
vợ vừa chỉ vàng vừa nói:
–Thánh phu, em được vật này đây.
Đề-bà lại nói với vợ:
–Áo em đánh mất, anh cũng được lại đây.

Rồi
người vợ đem chiếc áo trả lại cho chủ nó mà
mình đã mượn khi trước. Bấy giờ đại Bà-la-môn
Đề-bà suy nghó: “Ta nay không thể giấu riêng tiêu
hết số vàng nhiều như vậy.” Nghó rồi, liền mang
năm trăm tiền đi trả lại Bà-la-môn Binh Tướng.
Đến
nơi, ông nói với đại Bà-la-môn Binh Tướng:
–Tôi đã mượn ngài năm trăm tiền, nay xin hoàn lại cho ngài.
Binh
Tướng nói với Đề-bà:
–Trước tôi đã nói với anh không được mượn tiền người
khác trả cho tôi, chỉ dùng sức mình kiếm tiền trả cho tôi mà thôi.
Đề-bà nói:
–Tôi không vay mượn của người khác.
Binh Tướng hỏi:
–Ông từ đâu mà có?
Đề-bà đáp:
–Tôi được một kho vàng dưới đất.

Binh
tướng không tin việc này. Khi ấy Đề-bà liền đưa
Binh Tướng về nhà mình để chỉ kho vàng. Khi Binh
Tướng vào thì thấy kho vàng của Đề-bà là một
đống tro, nên nói với Đề-bà:
–Ông có điên chưa mà nói với ta đống tro này là vàng!
Lúc
ấy Đề-bà lại một lần nữa nói với Bà-la-môn Binh Tướng:
–Đây là vàng thật, không phải là tro lửa.
Nói
như vậy đến hai, ba lần, rồi dùng tay đặt vào bình vàng mà nói lên:
–Đây là vàng, không phải tro!
Đề-bà
lại phát lời thệ nguyện: “Nếu do sức nhân duyên
thiện nghiệp của tôi được vàng này, xin hiện ra
cho Bà-la-môn Binh Tướng thấy!” Vừa dứt lời,
Binh Tướng thấy vàng không phải là tro. Bấy giờ
Binh Tướng thấy kho dưới đất toàn là vàng, nên hỏi Đề-bà:

–Nhân giả cúng dường ai? Là trời hay là Tiên nhân, hay
là thiện nhân nào mà vị ấy ban cho nhân giả được
phước báo như vậy?
Đề-bà đáp:
–Gia đình tôi ngày hôm nay chỉ cúng dường Đại Sa-môn,
rước về nhà hiến dâng trai phạn. Hay là nhờ công
đức này nên cảm lấy quả báo như thế.

Lúc
ấy Binh Tướng nói với Đề-bà:
–Nhân giả ngày nay được kho vàng này đều do nhân duyên
thiện nghiệp cúng dường Sa-môn, cho nên được quả
báo này. Không người nào có thể cướp được,
không người nào có thể làm mất được. Nhân giả
chẳng nên nghi ngờ, an ổn mà thọ hưởng.
Bấy
giờ Đề-bà lại nghó: “Ta do cúng dường trai phạn
cho Sa-môn mà được quả báo công đức như vậy.”
Ông ta hết sức vui mừng hớn hở tràn ngập toàn
thân, không thể tự chế. Sau đó ông ta đi đến chỗ
Đức Phật, đến nơi dùng lời tốt đẹp chào hỏi,
sau khi hỏi thăm, lui ngồi về một bên và thỉnh Phật một lần nữa:
–Cúi xin Đại Sa-môn sáng mai nhận sự cúng dường của con.
Đức
Thế Tôn im lặng nhận lời thỉnh. Đề-bà thấy Đức
Phật im lặng nhận lời thỉnh của mình, liền rời chỗ
ngồi đi nhiễu quanh Đức Thế Tôn ba vòng rồi từ
tạ ra về. Khi về đến nhà, trong ngày đó tất cả
đường phố đều bán năm thứ thức ăn đã nấu
chín (như đã nói ở trên), cho đến sau khi dâng
cúng trai phạn cho Phật xong rồi, hai vợ chồng cùng
trải chỗ ngồi trước mặt Đức Phật muốn nghe giáo pháp.
Đức
Phật biết căn tánh hai người, kết sử đã yếu
kém nên Ngài vì họ thuyết các pháp tướng của
bốn chân lý. Họ nghe rồi, trừ sạch hai mươi lớp
núi chấp ngã, liền chứng quả Tu-đà-hoàn. Họ đã
thấy được thật tướng các pháp liền thọ ba pháp
quy y và phụng trì năm giới cấm.

Bấy
giờ Đức Thế Tôn rời chỗ ngồi đứng dậy, thư
thái ra về. Sau đó các thầy Tỳ-kheo đều suy nghó,
cùng hỏi nhau: “Đại Bà-la-môn Đề-bà và vợ của
người trước kia đã tạo nghiệp gì mà ngày nay
được quả báo gặp được Như Lai liền chứng Thánh
pháp như vậy? Và lại tạo nghiệp gì mà đang bần
cùng bỗng nhiên trở thành đại phú?” Chư Tỳ-kheo
đặt nghi vấn như vậy, cùng nhau đến chỗ Đức Phật, thưa hỏi:
–Lành thay! Bạch Thế Tôn, đại Bà-la-môn Đề-bà và vợ
xưa đã tạo nghiệp gì mà ngày nay được quả báo
gặp Phật, chứng Thánh pháp? Lại tạo nghiệp gì mà
trước nghèo bỗng nhiên sau một ngày giàu như vậy?
Lúc
bấy giờ Đức Thế Tôn bảo các thầy Tỳ-kheo:

–Này các thầy Tỳ-kheo, nếu muốn nghe, hãy chú ý theo dõi.
Đại Bà-la-môn Đề-bà do tạo hai nghiệp quá khứ và hiện tại.
Nghiệp
quá khứ như thế nào?

Này
các Tỳ-kheo phải biết, Ta nhớ thuở quá khứ trong
thời Hiền kiếp, bấy giờ tuổi thọ của chúng sinh
là hai vạn tuổi, có Đức Phật ra đời hiệu là
Ca-diếp, đầy đủ mười hiệu Như Lai, Vô Thượng
Chánh Chánh Đẳng Giác… Khi Đức Phật Ca-diếp viên
mãn bổn nguyện thành Bậc Tối Thượng Trượng Phu,
trở lại trong vườn Nai, là chỗ chư Thánh đời
trước ở, thuộc thành Ba-la-nại, chuyển pháp luân
độ chúng sinh qua đến bờ giải thoát, dựng ngọn
cờ pháp, khai hóa vô lượng ngàn ức chúng sinh
trụ vào thiện đạo.

Thuở
ấy, tại thành Ba-la-nại có một người đến chỗ
Đức Phật Ca-diếp cầu thọ Tam quy và Ngũ giới,
nhưng suốt cuộc đời họ không biết làm việc. Khi
lâm chung, họ phát nguyện thế này: “Tôi nghe Đức
Phật Ca-diếp đã thọ ký cho một vị Bồ-tát tên là
Hộ Minh, rằng vị Bồ-tát này ở vào đời tương
lai, khi tuổi thọ của chúng sinh một trăm tuổi, sẽ
thành Phật hiệu là Thích-ca Mâu-ni Như Lai Vô Thượng
Chánh Đẳng Chánh Giác. Tôi nguyện gặp được Đức
Thế Tôn này.”
Theo
nhân duyên này, các thầy phải biết, vị Ưu-bà-tắc
thọ Tam quy, Ngũ giới mà không bố thí lúc đó nay
là Bà-la-môn Đề-bà. Vị ấy lúc đó thọ Tam quy,
trì Ngũ giới làm người Ưu-bà-tắc, khi lâm chung
phát lời nguyện gặp Ta. Do nhân duyên này nên nay
được gặp Ta. Lại do lúc đó không làm việc bố
thí nên nay mắc quả báo nghèo cùng. Đây là tạo
tác nghiệp quá khứ.

Thế
nào là nghiệp hiện tại?
Này
các Tỳ-kheo phải biết, khi xưa Ta tu khổ hạnh sáu
năm, Đề-bà tùy nghi đem cho Ta thức ăn uống. Nay Ta
thành Vô thượng Bồ-đề, vị ấy lại thỉnh về nhà
cúng dường trai phạn. Do nhân duyên này hiện đời
được quả báo như vậy. Do vậy, các Tỳ-kheo cần
phải biết, đối với Phật, Pháp, Tăng sinh tâm hy
hữu cung kính sẽ được quả báo như vậy. Cũng như
Bà-la-môn Đề-bà hiện nay được phước báo kho
vàng. Còn trước kia không được quả báo tốt là
do bỏn sẻn, tham lam không chịu bố thí nên nửa đời
trước bị quả báo bần tiện, khốn khổ. Các thầy
phải học như vậy.

Đức
Thế Tôn từ thành Ba-la-nại đến xóm Ưu-lâu-tần-loa,
trong khoảng thời gian này có tám vạn người được
Đức Phật giáo hóa, đi vào Phật pháp.

<詞 id="50096303">Phẩm 44: BA ANH EM CA-DIẾP (Phần 1)</詞>
Một
hôm, Đức Thế Tôn suy nghó: “Ta nên giáo hóa một
người đã thông suốt trước, làm cho họ hoan hỷ.
Nếu người này được hoan hỷ rồi, sau đó Ta tuần
tự giáo hóa khắp quần chúng.”
Bấy
giờ, trong làng Ưu-lâu-tần-loa có ba vị tiên Phạm
chí để búi tóc. Người thứ nhất tên là
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp, là bậc thượng thủ giáo
huấn năm trăm đệ tử búi tóc tu học pháp tiên,
là bậc hướng dẫn mẫu mực trên hết. Người thứ
hai tên là Na-đề Ca-diếp, thống lãnh ba trăm đệ tử
búi tóc, là bậc hướng đạo hàng đầu. Người
thứ ba là Dà-da Ca-diếp, thống lãnh hai trăm đồ
chúng, là người hướng đạo hàng đầu. Tổng cộng
đồ chúng theo học ba vị tiên này là một ngàn người.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn suy nghó: “Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp
này, danh tiếng ông ta vang khắp cõi nước Ma-kiệt-đà.
Tất cả dân chúng trong ngoài nước này đều tôn
xưng ông là A-la-hán, vậy Ta phải giáo hóa
Ưu-lâu-tần-loa trước, khiến ông được hoan hỷ.
Nếu ông hoan hỷ rồi sẽ có nhiều người thọ giáo
pháp Ta.” Đức Phật lại nghó: “Những vị tiên này
lấy gì làm trọng? Lại hành pháp gì?.” Ngài liền
biết các vị tiên này chỉ lấy việc khổ hạnh làm
chính, kế đến lấy việc lãnh chúng làm trọng.

Nghó
như vậy rồi, Đức Thế Tôn liền ẩn thân Phật,
biến thành Tiên nhân tu khổ hạnh, trên đầu để
búi tóc, lấy búi tóc làm chiếc mũ. Lại hóa ra
năm trăm đồng tử Phạm chí đồ chúng, tất cả đều
có hình dung đoan chánh, dễ thương, không ai sánh
bằng, được mọi người ưa thích ngắm trông, theo
hầu hạ xung quanh. Ngài dùng thần thông bay đến chỗ
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp. Đến nơi, Ngài hạ xuống đứng trên đất.
Bấy
giờ tất cả chư Tiên thấy các sự biến hóa của
Đức Phật, đều vội vàng chạy khắp đó đây. Có
người trải tòa ngồi, có người múc nước rửa
chân, có người chạy vào am quét dọn chỉnh đốn,
có người lấy cỏ trải làm chiếu, có người lấy
nước để tắm rửa. Mọi người đều nói:
–Các vị bỗng nhiên từ đâu đến đây, chẳng cho ta biết
trước? Các vị sao chẳng sai sứ giả đến nói với
ta là sắp đến? Nếu ta biết trước thì đã chuẩn bị
đâu đó rồi, do vậy các vị phải đứng chờ một
chút để chúng ta sửa soạn cho xong.
Đức
Thế Tôn biết tâm niệm của tất cả chư tiên đều
hoan hỷ, tất biết Ta rồi, liền thâu nhiếp thần
thông, hiện thân như cũ, đứng một mình. Lúc ấy
chư Tiên thấy Đức Thế Tôn cạo bỏ râu tóc, thân
đắp ca-sa hoại sắc. Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp thầm nghó:
“Đại Sa-môn này có đại thần thông, có đại oai
đức nhưng chưa chứng quả A-la-hán như ta.”

Đây
là lần thứ nhất Như Lai hiện thần thông đứng ở nơi đây.
Bấy
giờ Ưu-lâu-tần-loa bạch Phật:
–Lành thay! Thưa Đại Sa-môn, Ngài từ phương xa nào đến
đây? Nếu ngày nay Nhân giả thích ở chỗ chúng tôi,
tùy theo nhu cầu của Tôn giả, tôi sẽ cung cấp. Lại
như ý Nhân giả muốn đi, đứng, nằm, ngồi ở chỗ
nào thì đây là thảo am, đây là thảo đường…
mặc tình Nhân giả chọn lấy.
Đức
Phật nói với Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp như thế này:
–Lành thay! Này Ca-diếp, nếu Nhân giả không từ chối, kính
trọng tôi, tôi muốn vào nhà tế thần lửa để ở.
Nói
lại chuyện thuở trước, trước kia Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp có một đệ tử, người này mắc bệnh kiết
lî từ lâu. Do vì bị bệnh nên đi chảy làm ô uế
thảo am. Tất cả các đệ tử khác thấy ô uế làm
bất tịnh thảo am nên tức giân đuổi đi ra ngoài.
Lúc đó, đồng tử bệnh bị đuổi đi, suy nghó: “Thảo
am này là do tất cả người búi tóc xây dựng. Tại
sao thấy ta bệnh hoạn, đi kiết lî lại đuổi ta ra bên
ngoài? Ta nguyện sau khi xả báo thân này, được thọ
thân khác, ta sẽ báo thù sự việc các người
này.” Người bệnh nguyện báo thù như vậy rồi,
liền sau đó qua đời. Sau khi qua đời, người này
liền thọ thân rồng độc lớn, sống trong thảo am
này. Nếu có người hay súc sinh lai vãng đến đây
đều bị con rồng này sát hại. Vì chuyện này, từ
đó về sau thảo am này bỏ trống, không có người ở.
Lúc
đó Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp suy nghó: “Làm sao đối
trị hàng phục rồng độc này? Chỉ có lửa mới có
thể khuất phục nó mà thôi.” Nghó như vậy rồi
liền đem thần lửa tôn trí trong thảo am, thường y
như pháp, cúng tế đúng lúc.

Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp liền bạch Phật:

–Lành thay! Thưa Đại Sa-môn, thật sự tôi không từ chối,
cũng không tiếc thảo am đó, nhưng vì thảo am có Long
vương hết sức oai hùng độc ác hiện ở trong đó.
Rồng này có đại thần thông, rất độc ác, có khí
độc rất mạnh, chẳng chỉ hại Nhân giả mà cũng hại luôn cả tôi.
Đức
Thế Tôn lại một lần nữa nói với Ca-diếp:

–Nếu Nhân giả không từ chối, cũng không quý trọng căn
nhà thì xin Nhân giả cho tôi ở trong thảo am ấy.

Ca-diếp đáp:
–Ý tôi không muốn Nhân giả ở trong nhà thờ lửa. Lý
do tại sao? Vì hiện nay trong nhà đó có đại độc
long oai hùng độc ác. Tôi e nhân giả cùng tôi đều
bị độc long làm hại. Thưa Sa-môn Thiện Đại, căn
nhà đó từ lâu đến nay thầy trò chúng tôi đều
bỏ hoang, không ai dám vào.
Đức
Thế Tôn lại nói với Ca-diếp đến lần thứ ba:
–Thưa Nhân giả Ca-diếp, giả sử có nhiều độc long ở
đầy trong nhà này, chúng cũng không làm hại đếân
một sợi lông của Ta, huống gì chỉ có một con rồng
như vậy. Thưa Nhân giả Ca-diếp, Nhân giả đồng ý
là được. Tôi tự nhiên sẽ vào trong nhà đó,
miễn Nhân giả không từ chối, không quý trọng căn
nhà, rồng hoàn toàn không làm hại đến tôi.
Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp vì thấy Đức Phật ân cần nài nỉ đến ba lần nên nói:
–Lành thay! Thưa Đại Sa-môn, tôi không từ chối, cũng
không quý trọng căn nhà đó. Tôi trình bày như
vậy, nếu Ngài không nghi thì tùy ý Ngài ở trong
đó. Hãy luôn luôn đề phòng, đừng để bị tổn hại.
Đức
Thế Tôn được Ca-diếp chấp nhận rồi, tay Ngài cầm
một bó cỏ, bước vào nhà thờ thần lửa. Vào
bên trong rồi, Ngài rải bó cỏ, lấy y Tăng-già-lê
gấp làm bốn lớp, đặt trên thảm cỏ. Ngài kiết
già, chánh thân đoan tọa trên y Tăng-già-lê, tâm
ý không động, xả bỏ tất cả sự khủng bố trong
ngoài, toàn thân không run sợ, an nhiên thiền định.

Khi
Đức Thế Tôn vào nhà nhằm lúc độc long ra ngoài,
đi khắp đó đây để tìm thức ăn. Ăn no trở về,
nó bò vào nhà thờ thần lửa. Từ xa trông thấy
Như Lai ngồi trong nhà, rồng suy nghó: “Ta đang còn
sống mà lại có người nào vào trong nhà của ta.”
Rồng vốn sẵn tâm độc ác, liền phun chất độc để
làm hại Thế Tôn. Khi miệng rồng phun ra khói lửa,
ngay lúc đó Như Lai cũng ở trong Tam-muội như vậy
nên thân Ngài cũng phun ra khói. Rồng thấy Như Lai
phun khói lại càng tức giận nên lại phun lửa mạnh
cực nóng. Đức Như Lai cũng nhập vào Hỏa quang
tam-muội, thân Ngài tỏa ra ngọn lửa mạnh. Đức
Phật và độc long đều phun ra ngọn lửa mạnh. Vì
vậy, căn nhà lúc bấy giờ đầy ánh lửa rực rỡ,
vì lửa cháy dữ dội nên thấy thảo đường cháy
đỏ, giống như đống lửa lớn.
Đức
Thế Tôn suy nghó: “Ta có thể dùng loại thần thông
mà không hại mạng sống của Long vương, chỉ cần đốt
da thịt, xương gân khiến đều sạch sẽ.” Liền khi
ấy, Thế Tôn dùng đến thần thông này khiến cho
mạng căn của Long vương không tổn hại, chỉ khiến
thân thể bị đốt sạch. Đức Phật vận dụng thần
thông này rồi, Ngài lại từ trên thân phóng các
đạo hào quang đủ màu sắc xanh, vàng, đỏ, trắng,
đen. Phóng quang như vậy rồi, chỉ chiếu xuống đất
một tầm để soi sáng chỗ Long vương.
Bấy
giờ Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp đứng cách nhà thờ
thần lửa chẳng bao xa, thấy trong nhà lửa cháy dữ dội, liền nói:
–Ôi thôi! Ôi thôi! Đại Sa-môn này nay bị độc long đốt
chết. Đáng thương! Đáng tiếc! Vì người không nghe
lời chân thật hiền hòa của thầy trò ta.

Trong
chúng của Ca-diếp có một đồng tử tên là
A-la-đà-kỳ-lê-ca (nhà Tùy dịch là Thấp Thọ Y Bì)
thấy hỏa đường như vậy cũng áo não. Ngoài ra,
các đồng tử khác cũng đều xướng lên:
–Thật khủng khiếp!

Họ
đều cùng nhau than thở. Những vị đó là Ca-tra
Mâu-ni (nhà Tùy dịch là Khổ Hạnh Tiên),
Da-ma-kỳ-ni (nhà Tùy dịch là Song Hỏa),
A-lị-ni-tỳ-xa-da-na (nhà Tùy dịch là Lập Ngôn),
Tỳ-la-ba-la (nhà Tùy dịch là Trượng Phu Quang),
Xa-ma-la-da-na (nhà Tùy dịch là Tạp Sắc Nhãn),
Ba-la-da-na (nhà Tùy dịch là Năng Độ Bỉ Ngạn),
Ca-tra-da-na (nhà Tùy dịch là Tương Thọ Hành),
Cù-đàm Tánh (nhà Tùy dịch là Ám Ngưu),
Mục-kiền-liên Chủng (nhà Tùy dịch là Bạch
Phủng), Bà-tư-tra Tánh (nhà Tùy dịch là Hóa
Trụ), Phả-la-đọa (nhà Tùy dịch là Trọng
Tủng). Những vị này đều la lên:
–Nhanh lên! Nhanh lên! Đại Sa-môn đang bị độc long thiêu
đốt, chúng ta nên đến giúp sức dập tắt ngọn lửa.

Các
đồng tử nghe tiếng la lên như vậy, có người mang
bìønh nước, có người vội vã vác thang chạy đến.
Đến nơi, họ bắt thang lên mái nhà lớn thờ thần
lửa, ở trên dội nước xuống để dập tắt ngọn
lửa. Vì ngọn lửa đó là do oai thần của Thế Tôn
nên càng thêm cháy mạnh. Khi ấy những vị đồng tử
này đều rời mái nhà, trở xuống đứng bên nhà
thờ thần lửa. Họ nói với nhau:
–Đại Sa-môn<註 n="6"/>6
xinh đẹp dễ thương mà bị độc long sát hại!
Bấy
giờ, trong chúng có đồng tử Thấp-thọ-y-bì buồn
rầu nói kệ khóc Thế Tôn:
Ôi
thôi đoan chánh đẹp tuyệt vời
Tóc
xanh đen mượt, tay mành lưới
Bảy
chi đầy đặn, mắt tròn đầy
Bị
rồng bao phủ mờ nhật nguyệt!
Có
một đồng tử khác buồn thương nói kệ than khóc Thế Tôn:
Ôi
thôi sinh trong dòng các vua

Hơn
người, tối thượng, dòng Cam Giá

Thế
gian không ai hơn họ này

Nay
bị độc long thiêu đốt thân!
Có
đồng tử khác buồân thương nói kệ than khóc Thế Tôn:
Ba
hai tướng tốt, thân xinh đẹp
Mình
đã giải thoát lại độ người
Điều
phục sân hận chẳng động thân
Nay
bị lửa dữ độc long đốt!

Có
một đồng tử khác buồn thương nói kệ than khóc Thế Tôn:
Thân
hình đoan chánh rất cân đối
Vua
dòng Cam Giá, Ngài hơn hết
Thân
như trụ vàng Diêm-phù-đàn
Nay
lửa độc long đốt cháy thân!
Có
một đồng tử khác buồn thương nói kệ than khóc Thế Tôn:
Chư
Tiên nghe danh, tâm hoan hỷ
Bố
thí, trì giới tối phước điền
Thân
thể yêu kiều thật tốt đẹp
Ôi
thôi, nay bị lửa rồng hại!
Lúc
ấy cũng có mặt Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp ở đấy,
đứng yên cách hỏa đường chẳng bao xa. Lúc đó
có một đồng tử đến bạch Ưu-lâu-tần-loa:
–Thưa Hòa thượng, ngài xem thử sao bổn mạng của Đại
Sa-môn, xem Đại Sa-môn thuộc sao nào? Lại có bị ác
tinh khác làm xúc phạm hay không? Sao xúc phạm Đại
Sa-môn đó là sao nào?
Bấy
giờ Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp liền ngước mặt lên
trời xem sao, rồi nói với đồng tử:
–Này đồng tử, nay ngươi phải biết, bổn mạng của Đại
Sa-môn nhằm vào sao Quỷ, mà sao Quỷ thì không bị các
sao khác bức xúc được. Này đồng tử, nghóa là
sao của Đại Sa-môn hết sức chói sáng. Theo chỗ ta
thấy tướng mạo sao này, thì biết hiện giờ Đại
Sa-môn đang chiến đấu với độc long. Tướng mạo
này quyết định Đại Sa-môn chiến thắng, thu phục
được độc long, không có nghi ngờ.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096304">QUYỂN 41</卷>
<詞 id="50096305">Phẩm 44: BA ANH EM CA-DIẾP (Phần 2)</詞>
Bấy
giờ độc long thấy bốn mặt nhà thờ thần lửa
cùng một lúc lửa tràn ngập bốc cháy ngùn ngụt,
chỉ riêng chỗ ngồi của Như Lai bình yên, không có
một ánh lửa. Thấy vậy, độc long lần lần hướng
đến chỗ Phật, liền phóng mình chui vào trong bát của Như Lai.
Có kệ nói:
Nếu
người trăm ngàn vạn ức năm
Thành
tâm cúng tế hỏa thần này
Hạng
ấy không sao diệt được sân

Như
nay Thế Tôn tối nhẫn nhục.
Tất
cả trời, người trong thế gian
Thế
Tôn duy nhất Đại Trượng Phu

Ai
bị bệnh sân nó ràng buộc
Thế
Tôn ban cho thuốc nhẫn nhục.
Phần
cuối đêm đã hết, trời vừa hừng sáng, Đức
Thế Tôn tay bưng bình bát có chứa độc long, đi đến
chỗ Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp đang ngồi. Đến nơi, Ngài
liền nói với Ca-diếp:

–Thưa Nhân giả Ca-diếp, con độc long này làm các vị sợ
không dám vào nhà thờ thần lửa. Con độc long này
đã bị oai lực của Ta diệt trừ lửa độc của nó,
nên nay Ta mang đến cho các người thấy.
Các
vị Phạm chí nói kệ:
Thuở
ấy phần đêm vừa qua khỏi
Như
Lai đến chỗ ngài Ca-diếp
Tay
bưng bình bát chứa độc long
Đặt
trước Ca-diếp đại chúng tường.
Lúc
ấy Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp suy nghó: “Đại độc long
này tự nó chui vào trong bình của Sa-môn, hay do thần
lực của Sa-môn bảo độc long vào trong đó?.”
Đức
Thế Tôn biết tâm niệm của Ca-diếp, liền khi đó
chiếc bát ở trên tay Ngài bỗng nhiên chuyển hướng
đến chỗ Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp. Lúc ấy độc long
chín đầu cất cổ to, muốn bò đến chỗ Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp. Ca-diếp thấy rồng muốn bò đến chỗ mình,
tâm sinh sợ hãi, co mình đứng yên, lấy hai tay che mặt.
Đức
Thế Tôn nói với Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp:
–Này Nhân giả Ca-diếp, cớ gì mà co mình như vậy? Tâm
ông kinh hãi, hoảng hốt như vậy sao?
Ca-diếp trả lời:
–Đúng vậy! Đúng vậy! Thưa Đại đức Sa-môn, tôi thật sự rất sợ.
Đức
Phật nói với Ca-diếp:
–Này Nhân giả Ca-diếp, người đừng có sợ.
Rồi
Ngài dùng kệ nói với Ca-diếp:
Hôm
qua rồng này tôi giáo hóa
Dạy
nó không nên khủng bố người
Nếu
nay nó muốn hại Nhân giả

Thế
gian việc ấy hoàn toàn không.
Giả
sử mặt trời rơi xuống đất
Ví
dầu quả đất nát thành tro
Tu-di
chuyển động, rời chỗ củ
Lời
nói chư Phật thật không ngoa.
Bấy
giờ Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp suy nghó: “Vị Sa-môn này
có sức đại thần thông, có đại công năng mới
có thể dùng ngọn lửa thần lực như vậy để tiêu
diệt được ngọn lửa độc ác của độc long. Việc
ấy tuy như vậy nhưng vị ấy vẫn chưa chứng quả
A-la-hán như ta ngày nay.”

Lúc
đó Đức Thế Tôn bắt độïc long thả ngoài biển
cả, nơi núi Thiết vi. Khi ấy Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp bạch Phật:
–Thưa Đại đức Sa-môn, hiện nay độc long này sẽ để nó
sống ở đâu?
Đức
Phật bảo Ca-diếp:
–Này Nhân giả Ca-diếp, con độc long ấy ta đã thả nó nơi
núi Thiết vi rồi.
Ca-diếp
thấy Đức Phật hiện thần thông như vậy lấy làm
hoan hỷ, liền bạch Phật:
–Thưa Đại đức Sa-môn, xin Ngài ở luôn nơi đây, tôi
sẵn sàng cúng dường thức ăn.
Đức
Thế Tôn im lặng nhận lời mời của Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp.
(Hoặc
lại có Sư nói Đức Phật bảo Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp: “Nếu các nhân giả có thể đến giờ ăn
đến báo cho Ta, nếu được vậy Ta sẽ nhận lời mời
của Nhân giả.” Ca-diếp thưa: “Chúng tôi sẽ báo
giờ ăn cho Sa-môn”).
Chư
Thiên Tịnh cư cõi Sắc liền nói kệ:
Do
lòng đại từ của Thế Tôn
Có
tài hàng phục đại độc long
Ba
tiên Ca-diếp thờ thần lửa
Bao
sức tinh tấn sẽ tiêu diệt.
Khi
Đức Thế Tôn thọ thực ở nhà Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp xong, Ngài tản bộ từ từ đi đến khu rừng
Sai-ni-lê-ca (nhà Tùy dịch là Chước Chi Tức Xuất
Nhũ Trấp), cách chỗ ở của Ca-diếp chẳng bao xa.
Ngài đi kinh hành và nghỉ trong khu rừng này. Vào lúc
nửa đêm hôm ấy có bốn vị Đại thiên vương trấn
bốn phương giáng xuống trần gian, ánh sáng từ thân
Thiên vương chiếu sáng khắp khu rừng. Các Thiên
vương bay đến chỗ Đức Phật, đến nơi chắp tay đảnh
lễ dưới chân Ngài, rồi lui đứng về một bên,
khom lưng cúi đầu hướng về Đức Phật đảnh lễ,
giống như khối lửa lớn phát ra ánh sáng chiếu
khắp khu rừng Ni-ca.
Đêm
hết, bình minh xuất hiện, Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp liền
đi đến chỗ Đức Phật, thưa:
–Bạch Đại đức Sa-môn, giờ ăn sắp đến, thức ăn dọn
xong. Và kính thưa Sa-môn, không biết bốn vị đêm hôm
qua là ai mà thân sáng rực, vào nửa đêm đi đến
chỗ Sa-môn, chiếu sáng cả rừng cây này. Họ chắp
tay cúi đầu đứng yên cung kính, giống như khối lửa
tỏa ánh sáng chói lọi?

Đức
Phật bảo Ca-diếp:
–Này Nhân giả Ca-diếp, bốn vị ấy là bốn vị Thiên vương.
Họ đến với Ta vì muốn thưa hỏi giáo pháp.
Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp thầm nghó: “Vị Đại Sa-môn này có oai thần
lớn, có oai đức to mới có bốn vị Thiên vương
giáng hạ đến bên Ngài học hỏi giáo pháp. Tuy
Sa-môn có oai lực như vậy, nhưng chưa chứng quả
A-la-hán như ta ngày nay.”
Hôm
sau Đức Thế Tôn cũng đi đến chỗ Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp thọ thực. Sau khi thọ trai xong, Ngài trở vào
trong rừng đi kinh hành và an trú trong tịch tónh. Nửa
đêm hôm đó Đế Thích, vua trời Đao-lợi, đi đến
chỗ Đức Phật, thân phóng hào quang tối thượng vi
diệu làm sáng cả rừng cây. Đến nơi, vị ấy lễ
dưới chân Đức Phật rồi lui về một bên, đứng
yên, chắp tay hướng về Thế Tôn, giống như đống
lửa lớn phát ra ánh sáng rực rỡ gấp bội phần
ánh sáng của thân hình Tứ Thiên vương đêm trước,
ánh sáng chói lọi không gì sánh bằng.
Đêm
ấy qua rồi, Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp đi đến chỗ Phật, bạch Phật:
–Thưa Đại đức Sa-môn, giờ ăn đã đến, thức ăn đã
dọn xong. Và kính thưa Sa-môn, không biết nửa đêm
vừa rồi, người tỏa ra ánh sáng hết sức chói
lọi, đi đến đảnh lễ Ngài rồi chắp tay đứng về
một bên… ánh sáng rực rỡ gấp bội phần ánh
sáng trên thân hình Tứ Thiên vương, là người nào
vậy?
Đức
Phật đáp lời Ca-diếp:
–Này Nhân giả Ca-diếp, đó là Đế Thích, chủ cõi trời
Đao-lợi, đi đến chỗ Ta để nghe giáo pháp.
Ca-diếp
thầm nghó: “Vị Đại Sa-môn này có oai đức lớn,
cho đến trời Đế Thích cũng đến nghe pháp. Tuy có
oai lực như vậy nhưng vị ấy vẫn chưa chứng quả
A-la-hán như ta ngày nay.”
Rồi
ngày hôm sau, khi Đức Thế Tôn thọ trai ở chỗ
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp xong, Ngài trở lại trong rừng,
đi kinh hành và an trú trong đó. Vào nửa đêm hôm
đó có trời Dạ-ma, thân phóng hào quang chói lọi,
đi đến chỗ Phật, chắp tay đảnh lễ, rồi lui về một
bên (nói sơ lược)…. “Đại Sa-môn này có nhiều
oai lực, có đại oai thần khiến đến nỗi trời
Dạ-ma đến xin nghe pháp. Tuy có oai đức như vậy,
nhưng vị ấy vẫn chưa chứng quả A-la-hán như ta ngày
nay.”
Hôm
sau, khi Đức Thế Tôn thọ trai ở chỗ Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp xong, trở lại trong rừng đi kinh hành và an
trú trong đó. Nửa đêm hôm ấy có trời Đâu-suất,
thân phóng hào quang, đi đến chỗ Đức Phật… (nói
sơ lược…) “Đại
Sa-môn này có oai lực lớn, có đại oai thần khiến
đến nỗi trời Đâu-suất-đà đến xin nghe pháp. Tuy
có oai đức như vậy, nhưng vị ấy vẫn chưa chứng
quả A-la-hán như ta ngày nay.”
Lại
hôm sau, Đức Thế Tôn thọ trai nơi Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp xong, Ngài trở vào trong rừng, đi kinh hành
và an trú trong đó. Vào nửa đêm hôm đó có trời
Hóa lạc, thân phóng hào quang, đi đến chỗ Phật…
(nói sơ lược) “Đại Sa-môn này có đại oai
thần, khiến đến nỗi trời Hóa lạc đến nghe pháp.
Tuy oai đức như vậy, nhưng vị ấy vẫn chưa chứng
A-la-hán.”
Khi
Đức Thế Tôn thọ trai ở chỗ Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp xong rồi, Ngài trở vào trong rừng đi kinh hành và an trú trong đó. Vào nửa đêm hôm ấy có
trời Tha hóa tự tại, thân phóng hào quang đi đến
chỗ Đức Phật… (nói
sơ lược)… “Đại
Sa-môn này có đại oai thần, có đại oai lực, khiến
đến nỗi trời Tha hóa tự tại đến xin nghe pháp.
Tuy oai đức như vậy, nhưng vị ấy chưa chứng quả
A-la-hán như ta ngày nay.”
Hôm
sau nữa, khi Đức Thế Tôn thọ trai ở chỗ
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp xong, Ngài trở lại vào rừng
rừng đi kinh hành và an trú trong đó. Vào nửa đêm,
có Đại phạm Thiên vương, chủ thế giới Ta-bà,
thân phóng hào quang tỏa khắp khu rừng, đi đến chỗ
Phật, chắp tay đảnh lễ rồi lui về một bên, đứng
yên lặng hướng về Phật, giống như khối lửa lớn,
phát ra ánh sáng chói lòa, sáng hơn gấp trăm ngàn
lần ánh sáng chư Thiên cõi Dục nói ở trước.
Không có ánh sáng nào sánh bằng.
Đêm
đã đi qua, Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp đi đến chỗ Đức
Phật, đến nơi bạch:

–Thưa Đại đức Sa-môn, giờ ăn đã đến, thức ăn đã
dọn xong. Và thưa Đại Sa-môn, không biết đêm vừa
rồi, người phát ra hào quang chói lọi, sáng cả khu
rừng đi đến chỗ Sa-môn chắp tay đảnh lễ, rồi lui
đứng về một bên… hơn ánh sáng chư Thiên cõi
Dục ở trước, là người nào vậy?
Đức
Thế Tôn liền bảo Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp:
–Này Nhân giả Ca-diếp, người đến đó là Đại phạm
Thiên vương, chủ thế giới Ta-bà này, đến chỗ Ta
muốn nghe giáo pháp.
Ca-diếp
thầm nghó: “Vị Đại Sa-môn này có đại oai lực,
có đại thần lực, khiến đến nỗi Đại phạm Thiên
vương, chủ thế giới Ta-bà đến cầu xin nghe pháp.
Tuy oai đức như vậy, nhưng vị ấy vẫn chưa chứng quả
A-la-hán như ta ngày nay.”
Hôm
sau, khi Đức Thế Tôn thọ trai ở chỗ Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp xong, Ngài trở vào trong rừng đi kinh hành và
nghỉ lại trong đó. Hôm sau, gặp ngày thường niên,
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp và người xứ đó lập pháp
tế tự. Thời giờ đã đến, tất cả dân chúng
nước Ma-già-đà mang đến đủ thứ ẩm thực thượng
vị, như đồ nuốt, đồ nhai, đồ liếm, đồ nhấm…
Sáng hôm đó họ đều muốn đến chỗ Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp.
Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp trong đêm trước hôm ấy, ở trong phòng một
mình, suy nghó: “Ngày mai tất cả dân chúng nước
Ma-già-đà sắm đầy đủ vô lượng thức ăn uống,
tập trung bên ta cầu pháp tế tự, mà Đại Sa-môn
Cù-đàm này xuất hiện trước chúng hội, hiển bày
các pháp thần thông thù thắng như bấy lâu nay. Nếu
vậy thì danh dự và lợi dưỡng của ta đều dồn về
người, thì đối với ta sẽ bị giảm bớt. Cúi xin
Đại Sa-môn, Ngài dùng phương tiện sáng mai đừng
về đây.”
Lúc
ấy Đức Thế Tôn biết tâm niệm của Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp nên sáng ra Ngài đi đến châu Uất-đơn-việt,
khất thực xong, Ngài đi đến bờ ao lớn A-nậu-đạt
thọ thực. Ăn xong, Ngài ở bên bờ ao này tónh
lặng nhiếp tâm trong chốc lát rồi trở về khu rừng
cũ, đi kinh hành và an trú trong đó.
Qua
ngày tiếp theo, Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp sau giờ ăn
mới đi đến chỗ Phật, đến nơi liền bạch Phật:
–Thưa Đại đức Sa-môn, giờ ăn đã tới, thức ăn cũng
dọn xong, không biết vì cớ gì Sa-môn không đến. Tuy
vậy, tôi vẫn không quên, có bao nhiêu thức ăn
thượng vị, tôi nay vì Nhân giả vẫn để lại một phần.
Đức
Thế Tôn bảo Ca-diếp:
–Này Nhân giả Ca-diếp, đêm hôm qua ông ngồi một mình
trong phòng yên tónh, có phải ông suy nghó thế này
chăng: “Ngày mai chỗ ở của ta theo thường niên tổ
chức pháp tế tự, tất cả dân chúng nam nữ nước
Ma-kiệt-đà đem đủ thứ ẩm thực đến dâng cho ta
mà e Đại Tỳ-kheo Cù-đàm này ở trước chúng hội
xuất hiện thần thông, hiển bày pháp thượng nhân
thì bao nhiêu danh dự, lợi dưỡng của ta đều dồn
về Đại Sa-môn này, ta sẽ bị giảm bớt”? Trong tâm
ông muốn Ta sáng ngày chớ đến. Này Nhân giả
Ca-diếp, Ta ngay lúc ấy biết tâm niệm của ông như
vậy nên sáng ngày hôm sau bay đến châu Uất-đơn-việt,
khất thực xong, Ta đến bờ ao A-nậu-đạt như pháp
mà thọ trai. Tùy thời gian nhiều ít, Ta đi kinh hành
nơi đó rồi trở về khu rừng này an nghỉ cho đến giờ này.
Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp thầm nghó: “Vị Đại Sa-môn này có đại
thần lực, có đại oai quyền. Tuy cảm biết và biến
hóa như vậy nhưng vị ấy vẫn chưa chứng quả A-la-hán
như ta ngày nay.” (Đoạn này Ni-sa-tắc nói).
Bấy
giờ, ở chỗ Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp hằng năm có
một ngày đại hội gọi là ngày Dực tú. Ngày hội
này dân chúng nước Ma-già-đà tụ tập số đến
ngàn vạn người. Nhưng ngày hội này cũng có ngày
hội chợ để dân chúng tùy ý mua sắm. Lúc ấy
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp suy nghó: “Ngày mai nơi đây
nếu có Sa-môn đến, tất cả dân chúng đều chiêm
ngưỡng người, chẳng vì ta sắm các món trai soạn.”
Suy nghó như vậy rồi, liền đi đến chỗ Đức Phật bạch:
–Thưa Đại đức Sa-môn, sáng mai chỗ Ngài tu hành trong
rừng của tôi sẽ tổ chức đại hội, có trăm ngàn
dân chúng tập họp đông đúc, hết sức huyên náo,
mà Đại Sa-môn thì thích cảnh vắng vẻ, thường đi
kinh hành chỗ thâm u thanh tịnh, nên Sa-môn có thể
rời chỗ này đi tìm chỗ vắng lặng mà an trụ. (Đoạn
này Tăng-kỳ nói )
Đức
Thế Tôn từ khu rừng của Ca-diếp liền dời đến
rừng Sai-lê-ca. Đến nơi, tâm Ngài nghó đến bốn vua
Ca-lâu-la tên là Khả Xúc, bốn Long vương
Đề-đầu-lại-tra, bốn rồng thủy thần, Tứ đại
Thiên vương, Thiên chủ Đế Thích và tất cả chư
Thiên Dục giới; Đại Phạm thiên, chủ thế giới
Ta-bà…
Lúc
ấy bốn vua Ca-lâu-la Khả Xúc… biết tâm niệm của
Đức Phật liền xuất hiện trận cuồng phong, từ chỗ
ở của Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp phi hành trên hư
không, lập tức đến rừng Sai-lê-ca. Đến nơi, họ
đảnh lễ dưới chân Đức Phật, chắp tay đứng lui
về một bên, từ xa hướng về Đức Phật mà đảnh lễ.
Bốn
Long vương Đề-đầu-lại-tra, bốn vua thủy thần cũng
biết ý Đức Phật, kéo mây đổ trận mưa lớn, từ
chỗ ở của Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp bay trên hư không,
hướng về rừng Sai-lê-ca. Đến nơi, họ đảnh lễ
dưới chân Đức Phật, chắp tay lui về một bên, từ
xa hướng về Phật cung kính.
Tứ
đại Thiên vương ở bốn phương cũng biết ý Phật,
hiện hình hết sức đoan chánh, mọi người thích
trông ngắm, oai quang hiển hách, tự thân chiếu sáng,
đều cỡi bạch tượng từ dưới đất vọt lên, từ
chỗ ở của Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp đi đến rừng
Sai-lê-ca. Đến nơi, họ đảnh lễ dưới chân Thế
Tôn, từ xa cung kính chắp tay hướng về Đức Phật.
Đế
Thích, vua trời Đao-lợi, chư Thiên cõi Dục và Đại
phạm Thiên vương, chủ thế giới Ta-bà đều biết ý
Phật, thân phóng hào quang chiếu sáng cõi đất này,
từ chỗ ở của Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp cùng một
lúc bay trên hư không, đi đến rừng Sai-lê-ca. Đến
nơi, họ đảnh lễ dưới chân Thế Tôn, từ xa cúi
đầu cung kính Phật.
Bấy
giờ tất cả dân chúng ở nơi đây thấy những
hiện tượng của chư Thiên, Long…, tâm họ sợ sệt,
toàn thân dựng chân lông, liền đồng đến hỏi
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp:
–Thưa Đại đức Hòa thượng, những hiện tượng kỳ lạ
này là do những vị thần nào biến hóa? Phải chăng
là điều tai ương? Hoặc có tật dịch gì chăng? Hoặc
có điều khủng bố dữ dội nào chăng? Hoặc báo
hiệu xảy ra đại chiến chăng? Hoặc quỷ Ca-tra
Phú-đơn-na và quỷ Hắc Ám muốn đến đây chăng?
Lúc
ấy Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp nghó: “Việc này chắc là
do oai lực của Đại Sa-môn thể hiện thần thông biến
hóa như vậy”, liền bảo quần chúng:
–Này tất cả mọi người, chớ nên sợ sệt, chớ nên
kinh hãi. Đây chẳng phải là tai biến, cũng không
phải tật dịch, cũng không phải các quỷ mị đến đấu
tranh. Sẽ không có điều gì phải sợ hãi, sẽ hết
sức an ổn, không có điều quái lạ xảy ra, cũng
không có điều khủng bố và tật bệnh. Này các
người, những hiện tượng đó hết sức an ổn,
không có các điều khổ. Những hiện tượng đó hết sức tốt đẹp.
Rồi
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp thầm nghó: “Ta nay cũng nên đi
đến chỗ Đại Sa-môn để xem xét việc này, cần
phải biết lý do gì xảy ra các hiện tượng như vậy.”
Ông ta suy nghó như vậy rồi liền đi đến chỗ Thế
Tôn. Khi sắp gần đến nơi, Đức Như Lai bỗng nhiên
hiện sức thần thông biến thành một hòn núi cao
lớn chắn ngang trước mặt Ca-diếp. Ông ta muốn qua
nhưng không tài nào qua được, nên đến chân núi
rồi quay trở về. Qua đến ngày hôm sau Ca-diếp đi
đến chỗ Đức Phật, đến nơi ông bạch Phật:
–Thưa Đại đức Sa-môn, tại sao ngày hôm qua xuất hiện
những hiện tượng kỳ lạ như vậy? Tôi từ xưa đến
nay ở nơi đây chưa từng thấy việc này.
Đức
Thế Tôn vì Ca-diếp nói rõ việc này. Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp nghe việc này cho là điều quá ư đặc biệt,
hết sức hy hữu: “Ta nhiều năm ở đây luôn luôn
tế tự thần lửa, chưa từng có ngọn gió lốc đến
bên ta, huống hồ là các vị thần khác. Nhưng hôm nay
Sa-môn Cù-đàm có đại oai đức, tất cả chư Thiên
hướng đến bên Người.” Thầm nghó như vậy rồi,
đối với Đức Phật ông sinh tâm kính tín, sinh tâm
hy hữu, liền thỉnh Phật bằng tâm niệm: “Kính xin
Đại Sa-môn giờ ăn sáng mai xin Ngài đến chỗ tôi
thọ cúng dường thức ăn uống vi diệu. Nếu Phật
là Bậc Nhất Thiết Trí, sẽ biết tâm tôi.”

Khi
ấy Đức Như Lai biết tâm niệm của Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp thầm thỉnh như vậy nên Ngài im lặng nhận tâm
thỉnh của Ca-diếp.
Ca-diếp
về lại chỗ ở của mình. Sáng hôm sau bảo các đồng tử:
–Các người hãy đến chỗ Đại Sa-môn xem thử Đại
Sa-môn đang đắp y sắp đi khất thực hay an tọa im
lặng?
Các
đồng tử vâng lời Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp, liền đi
đến rừng Sai-lê-ca. Đến nơi, thấy Đức Phật ngồi
im lặng tư duy dưới gốc cây trong rừng, thân tỏa
hào quang sáng khắp một vùng. Đối với việc ăn tự
lấy biết đủ, yên lặng mà ngồi, không đi khất thực.

Các
vị đồng tử thấy vậy liền tiến đến gần Đức
Phật, đến nơi họ đồng bạch Phật:
–Thưa Đại Sa-môn, Nhân giả ngày nay sao không đi khất
thực?
Đức
Thế Tôn bảo các đồng tử:
–Này các đồng tử, Ta nay có người thỉnh rồi.
Các đồng tử lại hỏi:
–Thưa Đại đức Sa-môn, người thỉnh đó là ai?
Đức Phật đáp:
–Người thỉnh đó là Hòa thượng của các ông.
Các
đồng tử hết sức ngạc nhiên, cho việc thật hy hữu,
thật hy hữu! Vị Sa-môn này đối với điều chưa nói
thành lời mà biết được trong tâm niệm người ta.
Mọi người hết sức vui mừng hớn hở tràn ngập
châu thân, không thể tự chế.
Các
đồng tử quay trở về chỗ ở của Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp. Về đến nơi, họ thưa:
–Bạch Hòa thượng Tôn sư, chúng con biết chắc rằng vị Đại
Sa-môn này là Bậc Nhất Thiết Trí. Vì Hòa thượng
im lặng dùng tâm niệm thỉnh Ngài, Ngài liền biết ý
Hòa thượng nên đã nói với chúng con: “Ta đã
nhận tâm thỉnh của Hòa thượng các ông.”
Khi
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp nghe thưa lời như vậy liền
trải tòa rộng lớn, trải xong liền phát tâm: “Nếu
ngày nay Sa-môn Cù-đàm quả thật là Bậc Nhất Thiết
Trí, liền ứng với tâm niệm của tôi, hiện ngay nơi
tòa này!”
Lúc
ấy Đức Thế Tôn liền biết tâm niệm của
Ưu-lâu-tầân-loa Ca-diếp, liền khi ấy hiện thân ngồi
tại tòa. Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp thấy Đức Thế Tôn
ngồi đoan trang trên tòa, hết sức hoan hỷ, tự tay
mang lấy đủ các đủ các thức ăn thượng vị, nào
là đồ cứng, đồ mềm, đồ cắn, đồ nhấm… dâng
cúng cho Đức Phật tùy ý thọ dụng. Rồi lại nghó:
“Thật hy hữu! Thật hy hữu! Đại Sa-môn này có
đại oai đức, có đại oai thần mới có thể biết
được tâm niệm của ta. Tuy có oai thần như vậy nhưng
vị ấy chưa chứng quả A-la-hán như ta ngày nay.”
Đức
Thế Tôn thọ thực ở chỗ Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp
xong, Ngài trở lại trong rừng Sai-lê-ca, đi kinh hành
và an trú trong đó. Thuở ấy, chiếc ca-sa đắp trên
mình của Thế Tôn đã rách nát. Ngay lúc ấy có một
người thuộc thôn của Bà-la-môn Binh Tướng mạng
chung, người nhà đem bỏ nơi rừng tử thi. Bấy giờ
Đức Thế Tôn ở trong rừng thấy vậy liền đến
nhặt chiếc áo phấn tảo của tử thi. Đức Thế Tôn
lấy rồi lại thầm nghó: “Ta nên giặt sạch chiếc áo
phấn tảo này ở chỗ nào?”
Khi
ấy vua trời Đao-lợi biết được tâm niệm của Thế
Tôn nên Đế Thích ở trước Đức Phật dùng tay
đào đất thành một cái ao nước trong sạch. Ao hoàn
thành, Đế Thích lại bạch Phật:

–Hay thay! Bạch Đức Thế Tôn, xin Ngài dùng nước ao này
giặt áo phấn tảo.
Đức
Thế Tôn thấy nước trong ao rồi thầm nghó: “Nay tuy
có nước rồi, không biết giặt áo trên cái gì?”
Đế Thích biết ý Đức Phật nên mang một tảng đá
lớn từ núi Thiết vi đặt nơi ao trước mặt Đức
Phật. Đặt tảng đá rồi, Đế Thích lại bạch Phật:

–Xin Đức Thế Tôn giặt chiếc áo trên tảng đá này.
Đức
Thế Tôn lại thầm nghó: “Nay tuy có tảng đá rồi,
không biết vin vào cái gì để đứng đạp giặt
chiếc áo này?.” Lúc bấy giờ bên bờ ao sẵn có
một cội cây từ trước, tên là Ca-câu-bà (nhà
Tùy dịch là Phong). Lúc ấy nơi cội cây này có
một thọ thần biết ý Đức Phật nên đè một cành
cây cong sát đất, rồi bạch Phật:
–Cúi xin Đức Thế Tôn vin vào cành cây này để đạp
giặt áo phấn tảo.
Đức
Phật lại nghó: “Ta giặt xong chiếc áo này lại phải
phơi trên cái gì?.” Bấy giờ Đế Thích biết ý Đức
Phật liền mang một tảng đá hết sức rộng lớn từ
núi Thiết vi đến đặt trước mặt Đức Phật. Đặt
xong, vị ấy liền bạch Phật:
–Cúi xin Đức Thế Tôn phơi chiếc áo trên tảng đá này.
Khi
đó Đức Thế Tôn liền đem chiếc áo phấn tảo phơi
trên tảng đá. Sáng hôm sau, Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp
đi đến chỗ Đức Phật. Đến nơi, bạch Phật:

–Thưa Đại đức Sa-môn! Giờ ăn đã đến. Thức ăn đã dọn xong.
Rồi lại bạch Phật:
–Thưa Đại đức Sa-môn, nơi đây trước kia không có cái
ao này, vì cớ gì hôm nay bỗng nhiên có cái ao đầy
nước? Nơi đây vốn trước kia không có hai tảng
đá, nay lại từ đâu đếân? Cây này trước kia
không có cành cong xuống, ngày nay vì lý do gì cành
rũ xuống như vậy? Không biết nguyên do gì bỗng nhiên
có những hiện tượng như vậy?

Ca-diếp
thưa hỏi những lời như vậy rồi đứng im lặng. Đức
Thế Tôn bảo Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp:
–Này Nhân giả Ca-diếp, ở nơi đây Ta được chiếc áo
phấn tảo. Lúc bấy giờ Ta thầm nghó: “Lấy nước
ở đâu giặt chiếc áo phấn tảo này?”, thì ngay
lúc ấy trời Đế Thích biết được ý Ta, người
dùng tay đào đất thành cái ao này. Rồi người thưa
Ta: “Xin Thế Tôn dùng nước ao này giặt áo phấn
tảo.” (Vì lý do này nên truyền đến ngày nay,
gọi là Ao tay Đế Thích đào).
Sau
khi có nước ao, Ta lại thầm nghó: “Ta sẽ giặt chiếc
áo phấn tảo trên cái gì?” Lúc ấy trời Đế Thích
biết ý Ta, người mang một tảng đá lớn từ núi
Thiết vi đến đặt nơi đây và thưa với Ta: “Cúi
xin Thế Tôn giặt chiếc áo trên tảng đá này.” (Vì
lý do đó mà ngày nay gọi tảng đá này là Tảng
đá phi nhân ném). Lúc bấy giờ Ta lại thầm nghó:
“Tay Ta vin vào cái gì để đạp giặt chiếc áo này?”
Lúc ấy có vị thần cây Ca-câu-bà biết được tâm
niệm Ta, người dùng tay đè cành cây này cong xuống
và thưa với Ta: “Cúi xin Đức Thế Tôn, tay Ngài
vin vào cây này, dùng gót chân đạp chiếc áo.” Vì
nguyên do này, cành cây từ trên cao cong xuống như vậy.
Có
cành để vin rồi, Ta thầm nghó: “Nay phơi chiếc áo
này trên cái gì?.” Lúc bấy giờ Đế Thích biết
được ý Ta, người mang một tảng đá rộng lớn từ
nơi núi Thiết vi đến đặt trước mặt Ta và thưa:
“Cúi xin Đức Thế Tôn, chiếc áo giặt xong đem phơi
trên tảng đá này.” (Vì lý do này, ngày nay
người ta đặt tên là Tảng đá phi nhân ném).
Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp thầm nghó: “Vị Đại Sa-môn này có oai lực
lớn, có sức thần thông lớn, đến nỗi chúa trời
Đế Thích đến cung phụng. Tuy có sự biến hiện như
vậy, nhưng vị Sa-môn này chưa chứng quả A-la-hán như
ta ngày nay.”
Khi
Đức Thế Tôn thọ trai ở chỗ Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp xong, Ngài trở về rừng, đi kinh hành và an trú trong đó.
Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp sáng ngày hôm sau đi đến chỗ Đức Phật.
Đến nơi, vị ấy thưa:
–Bạch Đại Sa-môn, giờ ăn đã đến, thức ăn đã dọn xong..
Đức
Thế Tôn bảo Ca-diếp:
–Này Nhân giả Ca-diếp, người về trước, Ta sẽ đi sau.
Khi
Đức Thế Tôn bảo Ca-diếp ra về rồi, Ngài liền vận
thần thông bay đến núi Tu-di. Lúc ấy nơi núi này
có một cây Diêm-phù. (Do nhân duyên cây Diêm-phù
này bởi vậy mới có danh từ Diêm-phù-đề).
Ngài hái quả cây này rồi trở về trước, ngồi
đoan nghiêm trong nhà thờ thần lửa của Ca-diếp, mà
sau đó Ca-diếp mới về. Ca-diếp thấy Như Lai đã
ngồi sẵn trong nhà thờ thần lửa, hết sức ngạc
nhiên, liền bạch Phật:

–Thưa Đại Sa-môn, sau khi tôi ra về, Nhân giả còn ở trong
rừng, không biết Nhân giả đi đường nào mà bỗng
nhiên về trước tôi, an tọa trong nhà thờ thần lửa
như vậy?
Đức
Phật bảo Ca-diếp:
–Này Ca-diếp, sau khi ông ra về, Ta đến núi Tu-di, nơi đó
có một cây tên là Diêm-phù, do vậy nên cõi này
đặt tên là Diêm-phù-đề. Trên cây này có quả,
Ta hái mang về để trong nhà này.
Rồi
Đức Phật chỉ cho Ca-diếp thấy quả Diêm-phù hình
dáng đẹp đẽ, màu sắc tươi tốt, hương vị thơm tho,
ăn thật tuyệt vời. Ông nay có thể lấy quả ngọt này mà ăn thử.
Ca-diếp liền bạch Phật:
–Thưa Đại đức Sa-môn, việc này không nên. Nhân giả
phải ăn quả ngọt này, còn tôi không được phép.
Liền
lúc ấy Ca-diếp lại nghó: “Đại Sa-môn này có đại
thần thông, có đại oai đức mới có thể bảo ta
về trước rồi sau đó người đi đến núi Tu-di hái
quả Diêm-phù, rồi trở về ngồi trong nhà thờ thần
lửa trước ta. Tuy việc ấy như vậy nhưng vị ấy chưa
chứng quả A-la-hán như ta ngày nay.”
Khi
Đức Thế Tôn thọ trai ở chỗ Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp xong, Ngài vội trở về trong rừng, đi kinh hành.
Qua
ngày hôm sau, khi trời hừng sáng, Ca-diếp đi đến
chỗ Đức Phật, bạch:
–Thưa Đại đức Sa-môn, nếu Ngài thấy đúng giờ, cơm
nước đã dọn xong.
Đức
Thế Tôn bảo Ca-diếp:
–Này Ca-diếp, Nhân giả về trước, Ta sẽ đến sau.
Khi
ấy Đức Phật bảo Ca-diếp về trước, sau đó Ngài
trở lại núi Tu-di, cách cây Diêm-phù chẳng bao xa
có một cội cây tên là Am-bà-la, Ngài hái một quả
Am-bà-la rồi trở về trước, ngồi trong nhà thờ
thần lửa của Ca-diếp, mà sau đó Ca-diếp mới về.
Ca-diếp thấy Thế Tôn an tọa trong nhà thờ thần lửa
như vậy, liền bạch Phật:
–Thưa Đại đức Sa-môn, Ngài đi đường nào mà về ngồi
trong nhà thờ thần lửa trước tôi?
Đức
Phật bảo Ca-diếp:
–Ta bảo người về trước rồi sau đó ta đi đến núi
Tu-di hái trái Am-bà-la đem về đây….

…bảo
Ca-diếp ăn quả này. Ca-diếp bạch Phật:
–Tôi không dám ăn.
Lúc
ấy Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp thầm nghó thế này: “Vị
Đại Sa-môn này có đại thần thông, có đại oai
lực… mới có thể bảo ta về trước rồi sau đó
người đi đến núi Tu-di hái trái Am-bà-la, về ngồi
trong nhà thờ thần lửa của ta. Tuy việc ấy như vậy,
nhưng vị ấy vẫn chưa chứng quả A-la-hán như ta ngày
nay.”

Khi
Đức Thế Tôn thọ trai ở nhà Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp xong, Ngài trở lại trong rừng đi kinh hành.
Qua
ngày sau, khi trời hừng sáng, Ca-diếp đi đến chỗ Đức Phật bạch:
–Thưa Đại Sa-môn, nếu Ngài thấy đúng giờ, cơm nước đã dọn xong.
…Cách
cây Diêm-phù chẳng bao xa có cây Ha-lê. Ngài hái
quả cây này rồi về trước, ngồi trong nhà thờ
thần lửa của Ca-diếp…
…
“Đại Sa-môn có đại thần thông. Tuy việc ấy như
vậy nhưng vị ấy vẫn chưa chứng quả A-la-hán như ta
ngày nay.”
Rồi
ngày tiếp theo, khi Đức Thế Tôn thọ trai xong trở
lại trong rừng đi kinh hành… cách cây Diêm-phù
chẳng bao xa có một cây tên là Tỳ-lê-lặc, Ngài
hái một quả cây này, rồi về trước, ngồi trong
nhà thờ thần lửa… như đã nói ở trước… “Vị
Đại Sa-môn này có đại thần thông, bảo ta về
trước, sau đó người đi hái quả. Tuy việc ấy như
vậy, nhưng vị ấy vẫn chưa chứng quả A-la-hán như ta
ngày nay.”

Hôm
sau, khi Đức Thế Tôn thọ trai xong, trở vào trong
rừng đi kinh hành… cách cây Diêm-phù chẳng bao xa
lại có một cây tên là Am-ma-lặc. Ngài hái quả
cây này rồi trở về trước, ngồi trong nhà thờ
thần lửa… “Vị Sa-môn này có Đại thần thông,
bảo ta về trước, sau đó người đi hái quả trở
về ngồi trong nhà thờ thần lửa. Tuy việc ấy như
vậy nhưng vị ấy vẫn chưa chứng quả A-la-hán như ta
ngày nay.”
Qua
ngày kế tiếp, khi Đức Thế Tôn thọ trai xong, trở
lại trong rừng đi kinh hành.
Qua
ngày hôm sau, Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp đi đến chỗ
Phật. Đến nơi, bạch Phật:
–Thưa Đại đức Sa-môn, nếu biết đúng giờ, cơm nước đã dọn xong.
Đức
Phật bảo Ca-diếp:
–Ông về trước, Ta sẽ về sau.
Khi
Đức Thế Tôn bảo Ca-diếp đi rồi, Ngài đi đến
châu Cù-da-ni. Đến đây, Ngài xin đầy bát sữa rồi
trở về trước, ngồi trong nhà thờ thần lửa.
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp thấy vậy, bạch Phật:
–Thưa Đại đức Sa-môn, Ngài đi đường nào về ngồi
trong nhà thờ thần lửa trước tôi như vậy?
Đức
Phật bảo Ca-diếp:
–Ta bảo người đi rồi, sau đó Ta đi đến châu Cù-da-ni
xin được một bát sữa đầy rồi về ngồi ở đây.
Này Ca-diếp, sữa này màu sắc vi diệu, hương vị thơm
ngon. Nếu ý ông muốn, nên lấy sữa này mà dùng.
Ca-diếp bạch Phật:
–Tôi không dám uống, xin Sa-môn hãy tự dùng.
Lúc
ấy Ca-diếp thầm nghó: “Vị Đại Sa-môn này có đại
oai thần, bảo ta về trước rồi sau đó người đi
đến nước Cù-da-ni xin một bát sữa đầy rồi về
ngồi trong nhà thờ thần lửa trước ta. Tuy việc ấy
như vậy, nhưng vị ấy vẫn chưa chứng quả A-la-hán như
ta ngày nay.”

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096306">QUYỂN 42</卷>
<詞 id="50096307">Phẩm 44: BA ANH EM CA-DIẾP (Phần 3)</詞>
Bấy
giờ Đức Thế Tôn thọ trai xong, trở lại trong rừng đi kinh hành.
Ngày
hôm sau, Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp đi đến chỗ Đức
Phật. Đến nơi, ông bạch:
–Thưa Đại đức Sa-môn, nếu thấy đúng giờ, cơm nước đã dọn xong.
Đức
Phật bảo Ca-diếp:
–Nhân giả về trước, Ta sẽ đến sau.
Đức
Thế Tôn bảo Ca-diếp đi về trước rồi, Ngài liền
lên cung trời Đao-lợi. Đến nơi, Thế Tôn lấy một
cành hoa Ba-lê-xà-đa-ca (nhà Tùy dịch là Bỉ Ngạn
Sinh). Lấy rồi về đến nhà thờ thần lửa trước.
Ca-diếp đến sau, thấy Đức Phật đã an tọa, liền bạch:
–Thưa Đại đức Sa-môn, Ngài đi đường nào về nhà thờ
thần lửa trước tôi?
Đức
Phật bảo Ca-diếp:
–Ta bảo Nhân giả về trước, rồi sau đó Ta lên cung
trời Đao-lợi lấy một cành hoa Ba-lê-xà đem về nơi
nhà thờ thần lửa này. Cành hoa Ba-lê-xà-đa-ca này
màu sắc tuyệt đẹp, hương khí thơm tho. Nếu ông thích
nên lấy hoa này thưởng thức hương khí.
Ca-diếp bạch Phật:
–Thưa Đại Sa-môn, mùi thơm hoa này vi diệu, tinh hảo. Sa-môn
tự cất lấy, tôi không được phép ngửi.

Khi
ấy, Ca-diếp thầm nghó: “Đại Sa-môn này có đại
oai lực, có đại thần thông mới có thể bảo ta về
trước, rồi sau đó người lên cung trời Đao-lợi
lấy một cành hoa Ba-lê-xà-đa-ca rồi trở về ngồi
trong nhà thờ thần lửa trước ta. Tuy nhiên, vị ấy
vẫn chưa chứng quả A-la-hán như ta ngày nay.”
Bấy
giờ các vị Phạm chí Loa kế ở chỗ Ca-diếp muốn
bửa một cây củi mà không được. Nếu dựng thì
cây chẳng đứng, nếu để nằm thì cây chẳng thẳng,
nếu dùng búa bửa thì bửa chẳng ra. Các Phạm chí
Loa kế suy nghó: “Đây là do thần thông của Đại
Sa-môn, không còn gì phải nghi ngờ. Làm cho bọn ta
ngày nay không thể bửa cây củi này, hết sức cực
nhọc.”
Đức
Thế Tôn bảo tất cả các Phạm chí của Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp:
–Này các đồng tử, nay các người muốn bửa cây củi
này phải không?
Ca-diếp bạch Phật:
–Thưa Đại đức Sa-môn, chúng tôi thật sự muốn bửa
cây củi này mà không làm sao bửa được.

Khi
Đức Thế Tôn hỏi lời như vậy rồi thì liền sau đó
các Phạm chí bửa một cách dễ dàng. Lúc ấy
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp thầm nghó: “Đại Sa-môn này
có đại oai lực, có đại thần thông. Tuy vậy nhưng
vị ấy vẫn chưa chứng quả A-la-hán như ta ngày nay.”
Hôm
sau, khi Đức Thế Tôn thọ trai xong, liền trở về
trong rừng đi kinh hành. Lúc ấy các Phạm chí ở chỗ
của Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp muốn đốt lửa nhưng
không cháy. Các Phạm chí Loa kế suy nghó: “Việc này
là do thần thông của Đại Sa-môn tạo ra, không còn
gì phải nghi ngờ, khiến chúng ta cực nhọc đốt lửa
không được.”
Đức
Thế Tôn bảo các Phạm chí Loa kế của Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp:
–Các người muốn đốt lửa phải không?
Các
đồng tử của Ca-diếp thưa:
–Thưa Đại đức Sa-môn, chúng tôi muốn đốt lửa.
Khi
Đức Phật hỏi rồi, lửa liền cháy thành năm trăm đống.
Bấy
giờ Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp thầm nghó: “Đại Sa-môn
này có đại oai lực, có đại thần thông, có thể
khiến vật đốt cháy được làm cho không cháy. Nếu
Sa-môn muốn cháy thì bùng cháy. Tuy vậy, vị ấy vẫn
chưa chứng quả A-la-hán như ta ngày nay.”
Hôm
sau, khi Đức Thế Tôn thọ trai xong, Ngài về lại trong
rừng đi kinh hành. Khi các Phạm chí Loa kế muốn tắt
lửa mà không tắt được. Các Phạm chí Loa kế đều
nghó: “Đây là do sức thần thông của Đại Sa-môn,
khiến ta tắt lửa không được.”

Lúc
ấy Đức Thế Tôn bảo các đồng tử của Ca-diếp:
–Này các đồng tử, có phải các người muốn tắt ngọn
lửa này chăng?
Ca-diếp bạch Phật:
–Thưa Đại đức Sa-môn, tôi nay muốn dập tắt ngọn lửa
này mà không được.

Khi
Đức Phật hỏi lời này rồi, năm trăm ngọn lửa
liền dập tắt. Ca-diếp thầm nghó: “Đại Sa-môn này
có đại oai lực, có đại thần thông. Sức của
người muốn lửa tắt thì tắt, muốn lửa cháy thì
liền cháy. Tuy việc ấy như vậy nhưng vị ấy vẫn chưa
chứng quả A-la-hán như ta ngày nay.”
Ngày
kế tiếp, khi Đức Thế Tôn thọ trai xong, Ngài trở
về trong rừng, đi kinh hành và an trú trong đó. Thuở
ấy vào mùa đông, trời hết sức giá lạnh; khí
trời vào nửa đêm hay phần sau đêm lạnh buốt. Các
Phạm chí Loa kế xuống sông Ni-liên-thiền cúi tắm
trong đó. Lúc ấy Đức Thế Tôn dùng thần lực
biến thành năm trăm đống lửa cháy đỏ rực trên
bờ sông. Các Phạm chí Loa kế lên sông, lạnh run
lập cập, đều đến các đống lửa trên bờ để
sưởi ấm. Tâm họ đều nghó: “Năm trăm đống lửa
này bỗng nhiên xuất hiện là do sức thần thông của
Đại Sa-môn biến hóa nên ngọn lửa không khói, để
chúng ta từ dưới nước lạnh lên, đến sưởi
ấm.”

Lúc
ấy Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp thầm nghó: “Sa-môn này
có đại oai lực, có đại thần thông nên mới hóa
ra năm trăm lò lửa không khói này để cho năm
trăm đệ tử Loa kế từ dưới sông lạnh lên, đến
ngồi sưởi ấm. Tuy việc ấy như vậy nhưng vị ấy vẫn
chưa chứng quả A-la-hán như ta ngày nay.”
Hôm
sau, khi Đức Thế Tôn thọ trai xong, Ngài trở lại
trong rừng đi kinh hành và an trú trong đó. Bấy giờ
các Phạm chí Loa kế mỗi người cầm bình nước và
bình quân trì đi lấy nước nhưng không sao cầm lấy
bình được, nên các Phạm chí đều nghó: “Việc này
là do Đại Sa-môn khiến chúng ta không thể cầm bình
nước và bình quân trì được.”
Lúc
ấy Đức Thế Tôn bảo Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp và
năm trăm Phạm chí Loa kế:

–Này Ca-diếp, các ông muốn cầm bình nước và bình quân
trì đi lấy nước, phải không?
Ca-diếp bạch:

–Hay thay! Thưa Sa-môn, năm trăm Phạm chí Loa kế muốn cầm
bình nước và bình quân trì đi lấy nước.
Đức
Phật hỏi như vậy rồi thì năm trăm Phạm chí Loa kế
đều cầm bình nước và bình quân trì lấy được
nước. Lúc ấy Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp thầm nghó: “Hy
hữu thay! Hy hữu thay! Đại Sa-môn này có đại oai
lực, có đại thần thông mới có thể khiến cho năm
trăm Phạm chí Loa kế cho lấy nước liền múc được
nước, không cho thì không lấy được. Tuy nhiên vị
ấy vẫn chưa chứng được quả A-la-hán như ta ngày
nay.”
Ngày
tiếp theo, khi Đức Thế Tôn thọ trai xong, trở về
trong rừng đi kinh hành và an trú trong đó. Bấy giờ
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp theo thường lệ trước khi tế
tự thần lửa, lên ngồi trên cây Thất-đa-la, rồi
sau đó mới cúng tế, nay muốn leo lên cây Thất-đa-la
lại không thể leo lên được. Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp
thầm nghó: “Nhất định việc này là do thần thông
của Đại Sa-môn, không còn gì phải nghi ngờ, không
cho ta leo lên cây Đa-la tế thần lửa.”
Ca-diếp
lại suy nghó tiếp: “Đại Sa-môn này có đại oai
lực, có đại thần thông mới có thể không cho
chúng ta leo lên cây thì chúng ta không thể leo lên
được. Tuy nhiên vị ấy vẫn chưa chứng quả A-la-hán
như ta ngày nay.”
Hôm
sau, Đức Thế Tôn thọ trai xong, Ngài trở lại trong
rừng đi kinh hành và an trú trong đó. Khi ấy
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp lên cây Thất-đa-la để tế
tự. Lên rồi nhưng ngồi chỗ cũ không được an ổn.
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp thầm nghó: “Việc này nhất
định là do thần thông của Đại Sa-môn, không còn gì
phải nghi ngờ, khiến ta ngày nay ngồi không an ổn nơi
chỗ cũ trên cây Thất-đa-la.” Ông ta bạch Thế Tôn:
–Lành thay! Thưa Sa-môn, xin Ngài cho chúng tôi ngồi vào chỗ
cũ trên cây Thất-đa-la này để tế thần lửa.
Khi đó Đức Phật nói:
–Được rồi!
Ca-diếp
và các Phạm chí liền ngồi an ổn trên cây
Thất-đa-la. Lúc bấy giờ Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp thầm
nghó: “Vị Đại Sa-môn này có đại oai lực, có đại
thần thông mới có thể cho ta ở trên cây thì ta
mới ở được trên cây, còn không cho thì không
được. Tuy vậy vị ấy vẫn chưa chứng quả A-la-hán
như ta ngày nay.”
Hôm
sau, khi Đức Thế Tôn thọ trai xong, Ngài trở lại
trong rừng đi kinh hành và an trú trong đó.
Khi
ấy Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp tế thần lửa xong, muốn
phủ lấp ngọn lửa nhưng không thể được.
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp thầm nghó: “Việc này là do
thần thông của Sa-môn Cù-đàm khiến chúng ta không
phủ lấp được ngọn lửa.” Khi đó Ca-diếp liền bạch Phật:

–Hay thay! Thưa Sa-môn, xin Ngài cho chúng tôi phủ lấp ngọn lửa này.

Nói
lời này rồi liền dập tắt được ngọn lửa. Lúc
ấy Ca-diếp thầm nghó: “Đại Sa-môn này có đại oai
lực, có đại thần thông, cho phép thì ta dập tắt
được ngọn lửa, còn không cho phép thì không dập
tắt được. Tuy nhiên vị ấy chưa chứng quả A-la-hán
như ta ngày nay.”
Ngày
kế tiếp, khi Đức Thế Tôn thọ trai xong liền trở
vào khu rừng cũ đi kinh hành và an trú trong đó. Khi
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp đang tế thần lửa thì các
dụng cụ dùng để tế thần di động khắp đó đây,
không nằm yên một chỗ. Lúc ấy Ca-diếp thầm nghó:
“Việc này nhất định là do Sa-môn Cù-đàm làm ra,
khiến những dụng cụ tế thần lửa chạy khắp đó
đây, giống như bị người rượt đuổi, không thể ở
yên.” Vị ấy liền bạch Phật:

–Lành thay! Thưa Sa-môn, xin Thế Tôn khiến cho những dụng cụ
tế thần của chúng tôi đứng yên một chỗ.
Đức
Phật bảo Ca-diếp:

–Như ý các ông muốn.
Liền
khi ấy các dụng cụ tế thần lửa an trụ một chỗ.
Do vì nhân duyên này, Ca-diếp thầm nghó: “Đại
Sa-môn này có đại oai lực, có đại thần thông
nên mới có thể cho phép các đồ tế thần lửa
đứng yên thì mới đứng yên, còn không cho thì
không đứng yên. Tuy nhiên, vị ấy vẫn chưa chứng
quả A-la-hán như ta ngày nay.”
Hôm
sau, khi Đức Thế Tôn thọ trai xong, Ngài trở về
trong rừng, đi kinh hành và an nghỉ trong đó.
Lúc
ấy ở xứ này không phải là mùa mưa mà bỗng
nhiên trên hư không nổi đám mây đen khổng lồ,
giáng xuống trận mưa dữ dội nhưng chỗ ngồi của
Phật không có một giọt nước. Bấy giờ Đức Thế
Tôn thầm nghó: “Ta nay có thể biến nước mênh mông
mà thấy Ta ở trong đó đi kinh hành qua lại nơi đất
khô ráo nổi bụi.” Nghó như vậy rồi, Đức Phật
hiện chỗ khô ráo nổi bụi như đã nói ở trên,
Ngài đi kinh hành qua lại trong đó.
Ca-diếp
nghó: “Nay không nhằm thời tiết mưa, tại sao trong hư
không tự nhiên nổi mây giáng xuống trận mưa to như
vậy? Có lẽ chỗ ở của Phật cũng bị nước tràn
ngập không khác.” Nghó như vậy rồi lại bảo các
Phạm chí Loa kế dùng thuyền đi khắp mọi nơi, lần
đến chỗ Phật, đến nơi họ đứng yên. Ca-diếp thấy
bốn bên chỗ Phật đầy nước, chỉ riêng khoảng đất
Đức Phật đang đi kinh hành là khô ráo nổi bụi.
Thấy vậy Ca-diếp bạch Phật:
–Thưa Đại đức Sa-môn, hiện giờ Ngài ở trong nước
tràn ngập phải không?
Đức Phật đáp:
–Ta nay đang đứng nơi đây.
Nói
lời này rồi, Ngài liền bay lên hư không rồi hạ
xuống đứng trên thuyền của Ca-diếp. Vì nguyên nhân
này Ca-diếp thầm nghó: “Vị Sa-môn này có đại thần
thông, có đại oai lực mới có thể ở trên nước
biến ra con đường đi như vậy. Tuy nhiên vị ấy vẫn
chưa chứng quả A-la-hán như ta ngày nay.”
Ma-ha
Tăng-kỳ nói: “Đức Như Lai vì Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp và các Phạm chí hiện năm trăm phép thần
thông mà Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp đối với mỗi lần
thị hiện thần thông đều cho rằng: ‘Đại Sa-môn này
có đại oai lực, có đại thần thông. Tuy có khả
năng biến hiện như vậy vị ấy hoàn toàn không chứng
quả A-la-hán như ta ngày nay.’”
Bấy
giờ Đức Thế Tôn nghó: “Người ngu si này đối
với vô lượng lần đều có ý nghó: ‘Đại Sa-môn
này có đại oai lực, có đại thần thông. Tuy nhiên
chưa chứng quả A-la-hán như ta ngày nay’, nên nay Ta
vì Ca-diếp và các đệ tử của ông ta khiến họ mở
con mắt tuệ, phát sinh tâm xa lìa tà chấp.” Rồi Đức
Thế Tôn bảo Ca-diếp:
–Này Ca-diếp, ông nay chẳng phải là A-la-hán, cũng chưa
từng đi trên con đường để đến A-la-hán, mà ông
thật chưa phải tướng A-la-hán, huống lại là ở
trong quả A-la-hán.
Vì
lời nói này, lúc ấy Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp sinh
tâm hổ thẹn, toàn thân dựng chân lông, đảnh lễ
dưới chân Phật mà bạch:
–Hay thay! Bạch Đức Thế Tôn, xin cho con xuất gia và được thọ giới Cụ túc.
Đức
Thế Tôn bảo Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp:
–Này Đại Ca-diếp, năm trăm Phạm chí Loa kế sống y chỉ
vào ông, thuận theo pháp hạnh của ông, ông có thể
cùng họ thảo luận phải trái và báo cho họ biết
điều này. Nếu như tâm ý họ hoan hỷ việc xuất gia
như vậy thì ông mới xuất gia.
Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp nghe lời Đức Phật chỉ dạy như vậy, liền đi
đến chỗ năm trăm vị Phạm chí Loa kế, đến nơi bảo họ:

–Này năm trăm đồng tử Phạm chí, từ xưa đến nay các
ông nương theo ta sống ở nơi đây. Hiện giờ nhà
thờ thần lửa và các dụng cụ tế tự tùy ý các
ông phân chia sử dụng. Còn ta ngày nay hướng về
Đại Sa-môn tu phạm hạnh.
Năm
trăm đệ tử Phạm chí Loa kế đồng thưa
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp:

–Thưa Hòa thượng, từ khi thầy gặp Sa-môn Cù-đàm cho
đến nay chúng con đã nhiều lần tâm muốn hướng về
Đại Sa-môn tu phạm hạnh, mà do vì trong tâm còn kính
mến Hòa thượng nên chưa bộc lộ thành lời. Nếu
nay Hòa thượng muốn hướng về Đại Sa-môn tu phạm
hạnh thì chúng con cũng xin theo thầy đồng hướng về
Sa-môn, nương vào giáo pháp của Ngài.
Rồi
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp và các đệ tử của ông
đồng đi đến chỗ d Phật, đến nơi đứng lui về một
bên. Lúc ấy Đức Phật bảo Ca-diếp và các đệ tử:
–Này các Phạm chí, các ông hãy bỏ chiếc áo nai, bình
quân trì, gậy và các tạp vật trên búi tóc cùng
các bồn dùng tế lễ thần lửa. Thu dọn tất cả mang
đến bờ sông Ni-liên-thiền, vứt xuống nước.
Các
Phạm chí bạch Phật:
–Chúng tôi sẽ y theo lời Đại Đức Sa-môn dạy, không dám làm trái.
Liền
khi ấy các Phạm chí đem áo da nai cho đến thu dọn các
đồ vật, đi đến bờ sông, ném tất cả vào nước.
Khi các vật ném xuống dòng nước rồi, phát ra đủ
thứ tiếng, hoặc “tất tất”… rồi theo dòng sông
cuốn đi. Các Phạm chí Loa kế thấy những việc kỳ
lạ như vậy trong tâm càng thêm hoan hỷ, đồng đảnh
lễ dưới chân Phật mà bạch:
–Cúi xin Đức Thế Tôn cho chúng con được xuất gia và thọ giới Cụ túc.
Đức
Thế Tôn bảo các Phạm chí:
–Này các Tỳ-kheo, đến đây, vào trong pháp của Ta tu phạm
hạnh, dứt sạch các khổ!
Lúc
ấy năm trăm vị Trưởng lão ứng theo lời Phật nói
liền thành người xuất gia thọ giới Cụ túc.
Bấy
giờ Phạm chí Loa kế Na-đề Ca-diếp đang tu bên bờ
sông, nơi hạ lưu sông Ni-liên-thiền, thấy các vật
áo da nai và những đồ tế tự thần lửa trôi ven
bờ sông. Thấy vậy, tâm rất đổi kinh hãi, bồi hồi lo sợ mà la lên:
–Chao ôi, việc quái lạ! Chỗ ở của anh ta phải chăng bị
giặc cướp? Phải chăng đồ chúng bị giặc giết hết?
Ta nay phải đến đó quan sát xem thử tai họa kỳ quặc
gì mà bỗng nhiên xảy ra như vậy!

Na-đề
Ca-diếp nghó như vậy liền sai các Phạm chí Loa kế:
–Hãy đi ngược dòng đến đó trước, quan sát lành dữ
thế nào, dò xem có điều quái lạ gì? Việc ấy như
thế nào, trở về báo lại cho ta biết.
Các
đệ tử Phạm chí vâng lệnh liền đi đến nơi quán
sát rồi trở về báo cáo:
–Tất cả các vị đều được bình an và đang phụng thờ Cù-đàm.
Sau
đó Na-đề Ca-diếp đem ba trăm đệ tử hầu hạ hai
bên, đồng đi đến chỗ Trưởng lão Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp. Đến nơi, thấy thầy trò Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp đã cạo bỏ râu tóc, mặc áo ca-sa. Thấy
vậy, trong tâm hết sức bất bình. Đối với người
anh, Ca-diếp nói kệ:
Thần
lửa anh bỏ chẳng phụng thờ
Pháp
tu khổ hạnh cũng bỏ qua

Ngày
nay đã bỏ khổ hạnh này
Giống
như rắn nọ bị lột da.
Phạm
chí Loa kế Na-đề Ca-diếp liền hỏi anh mình là Trưởng
lão Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp:
–Pháp này tối thắng sao?
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp đáp:
–Pháp này thật sự tối thắng. Nên tu hạnh này vì hạnh này tối diệu.
Phạm
chí Loa kế Na-đề Ca-diếp bảo ba trăm vị Phạm chí Loa
kế, đệ tử của mình:
–Này các đồng tử Phạm chí Loa kế, chỗ ở của ta có
bao nhiêu suối ao và tất cả đồ dùng, tự ý các
ông phân chia. Ta nay muốn ở bên Đại Sa-môn tu phạm hạnh.
Ba
trăm vị đệ tử Phạm chí Loa kế thưa bổn sư Na-đề Ca-diếp:
–Bạch Hòa thượng, nếu nay Hòa thượng muốn theo Đại
Sa-môn tu phạm hạnh thì chúng con cũng xin theo Hòa
thượng cùng đi đến chỗ Đại Sa-môn tu phạm hạnh.
Na-đề
Ca-diếp và các đệ tử đồng đi đến chỗ Phật,
đến nơi đứng lui về một bên. Đức Phật bảo các Phạm chí:
–Này các Phạm chí, ngày nay có thể đem các áo da nai trên
thân các ông, bồn và các dụng cụ tế tự thần
lửa có thể ném xuống dòng sông Ni-liên-thiền hay
không?
Các
Phạm chí liền bạch Phật:

–Chúng con y theo lời chỉ dạy của Sa-môn, không dám làm trái.
Rồi
các Phạm chí này cũng như các Phạm chí trước, đem
tất cả các đồ dùng ném trong dòng nước, phát ra
tiếng “tất tất”, theo dòng nước cuốn đi. Lúc ấy
các Phạm chí Loa kế thấy việc hy hữu như vậy, lòng
càng thêm phấn khởi… Các Trưởng lão Tỳ-kheo này
ứng theo lời Phật nói liền thành người xuất gia thọ giới Cụ túc.
Bấy
giờ Phạm chí Loa kế Già-da Ca-diếp sống ở hạ lưu
sông Ni-liên-thiền, chợt thấy áo da nai, bồn và tất
cả dụng cụ tế tự thần lửa cuốn theo dòng sông.
Thấy vậy, tâm rất đổi kinh hãi mà la lên:
–Chao ôi, việc quái lạ! Chỗ ở của anh ta có thể đã bị
giặc cướp phá hoại chăng? Hay bị giết hại chăng?
Ta nay phải đi đến chỗ đó quan sát tai họa như thế nào.
Nói
vậy rồi liền bảo một số đệ tử Phạm chí Loa kế
ngược dòng đi đến xem trước:
–Các ông nên quán sát có điều quái lạ, việc ấy thế
nào, lành dữ ra sao, về đây báo lại cho ta biết.
Các
đệ tử vâng lời ra đi, rồi trở về báo cáo
giống như ở trước. Sau đó, Phạm chí Loa kế Già-da
Ca-diếp đem hai trăm đệ tử của mình hầu hạ hai
bên, đồng đi đến chỗ Trưởng lão Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp và Na-đề Ca-diếp. Đến nơi, thấy hai anh mình
cạo bỏ râu tóc, thân đắp ca-sa. Thấy vậy, trong tâm
rất đổi bất bình, nên vị ấy đối với hai anh
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp và Na-đề Ca-diếp nói kệ:
Thần
lửa từ trước anh không thờ
Pháp
tu khổ hạnh cũng bỏ qua
Ngày
nay hai anh bỏ pháp ấy
Giống
như rắn nọ bị lột da.
Lúc
ấy hai Trưởng lão Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp và Na-đề
Ca-diếp đều dùng kệ trả lời người em:
Thần
lửa từ trước ta không thờ
Pháp
tu khổ hạnh cũng bỏ qua
Ngày
nay chúng ta bỏ pháp ấy
Thật
như rắn nọ bị lột da.
Lúc
ấy Phạm chí Loa kế Già-da Ca-diếp lại hỏi
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp và Na-đề Ca-diếp:
–Thưa hai anh, pháp này tối thắng sao?
Hai
Trưởng lão Ca-diếp đồng trả lời:
–Pháp này thật tối thắng! Nên tu pháp này. Pháp này tối diệu.
Phạm
chí Loa kế Già-da Ca-diếp bảo hai trăm vị đệ tử Phạm chí:
–Này các đồng tử Phạm chí, chỗ ở của ta có bao nhiêu
suối ao và tất cả đồ dùng, tự ý các ông phân
chia sử dụng. Ta nay muốn ở chỗ Đại Sa-môn tu phạm hạnh.

Hai
trăm vị đệ tử Phạm chí Loa kế đồng thưa bổn sư,
Phạm chí Loa kế Già-da Ca-diếp:
–Bạch Hòa thượng, nếu nay Hòa thượng muốn theo Đại
Sa-môn tu phạm hạnh thì chúng con cũng xin theo Hòa
thượng cùng đến chỗ Đại Sa-môn tu phạm hạnh.
Phạm
chí Loa kế Già-da Ca-diếp và các đệ tử cùng đi
đến chỗ Đức Phật. Đến nơi, đứng lui về một
bên mà bạch Phật:
–Thưa Đại Sa-môn, thầy trò chúng tôi ngày nay muốn ở
trong giáo pháp của Sa-môn. Đối với tất cả pháp,
chúng tôi sẽ y theo đó mà vâng giữ.
Đức
Thế Tôn bảo các Phạm chí Loa kế:
–Các ông hãy làm các việc là đem áo da nai, bồn và
dụng cụ tế tự thần lửa của tất cả các ông,
tất cả thứ đó đều ném xuống dòng sông Ni-liên-thiền.
Các
Phạm chí Loa kế đáp:
–Chúng tôi y theo lời chỉ dạy của Sa-môn, không dám làm trái.
Tất
cả Phạm chí Loa kế liền đem áo da nai và tất cả
dụng cụ tế thần lửa ném xuống sông. Khi các vật
như áo da nai, bình quân trì, bình nước rửa… ném
xuống sông, cuộn theo dòng nước, chúng phát ra các
âm thanh “tất tất”, “xướng hu”. Các Phạm chí
thấy việc hy hữu như vậy, trong lòng lại càng thêm
phấn khởi mà bạch Phật:
–Lành thay! Bạch Thế Tôn, xin cho chúng con được xuất gia
và thọ giới Cụ túc.
Đức Phật liền bảo:
–Này các Tỳ-kheo, đến đây! Vào trong pháp của Ta tu hành
phạm hạnh để dứt các khổ.
Ứng
với lời nói của Phật, các Trưởng lão ấy liền
thành người xuất gia đầy đủ giới Cụ túc.
Trong
khoảng thời gian qua, Đức Thế Tôn ở trong thôn của
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp, giờ đây không muốn ở nơi
đây nữa, nên Ngài đi dần về thành Già-da. Như Lai
đem theo một ngàn đồ chúng Tỳ-kheo lên ở trên núi
Tượng đầu, dạy tu tập ba loại thần thông: Thân
thần thông, khẩu thần thông và ý thần thông.
Bấy
giờ Đức Như Lai muốn thị hiện thân thần thông,
nghóa là: Đối với một thân hiện thành nhiều thân,
rồi nhiều thân trở lại thành một thân; ẩn phương
trên, hiện phương dưới; ẩn phương dưới, hiện
phương trên; ẩn phương Đông, hiện phương Tây; ẩn
phương Tây, hiện phương Đông; ẩn phương Nam, hiện
phương Bắc; ẩn phương Bắc, hiện phương Nam. Chui qua
gộp núi vách đá không chướng ngại, vào trong đất
như vào trong nước, đi trên nước như đi trên đất.
Ngồi kiết già dưới đất bay thẳng lên hư không
giống như chim bay, thân tỏa khói lửa như đống lửa
lớùn. Hết tỏa lửa rồi phun ra nước, hết phun nước
rồi phun ra lửa. Năng lực mặt trời, mặt trăng như
vậy mà Ngài dùng tay va chạm hay nắm lấy, cho đến
hành động tự do như Phạm thiên. Đây là thân thần
thông biến hóa của Như Lai.
Đức Phật dạy:
–Này các Tỳ-kheo, nay lẽ ra các thầy phải biết phân biệt
như thế này, lẽ ra chẳng sinh phân biệt như thế này,
lẽ ra phải biết quán sát tư duy như thế này, lẽ ra
chẳng nên quán sát tư duy như thế này. Này các
Tỳ-kheo, nên làm thế này, chẳng nên làm thế này.
Đây là Như Lai hiện khẩu nghiệp thần thông.
Này
các thầy Tỳ-kheo, nay các thầy phải biết, Như Lai
hiện ý thần thông là: đối với tất cả các pháp
đều thiêu đốt. Ta nói là thiêu đốt nghóa là nhãn
căn cũng thiêu đốt, sắc chất cũng thiêu đốt,
nhãn thức cũng thiêu đốt. Nhãn căn tiếp xúc sắc
trần thiêu đốt. Do nhãn căn tiếp xúc sắc trần,
sinh các cảm thọ hoặc vui, hoặc khổ, hoặc chẳng khổ
chẳng vui. Những cảm thọ này cũng thiêu đốt. Tại
sao đốt cháy như vậy? Tại vì lửa phiền não Dục
thiêu đốt, tại vì lửa phiền não Sân thiêu đốt,
tại vì lửa phiền não Ngu si thiêu đốt. Ta nói các
đau khổ của nhãn căn như vậy.
Cũng
vậy, nhó căn thiêu đốt, thanh trần thiêu đốt. Nói
sơ lược cho đến tỷ căn và hương trần thiêu đốt,
thiệt căn và vị trần thiêu đốt, thân căn và xúc
trần thiêu đốt, ý căn và pháp trần thiêu đốt.
Nguyên nhân ý căn tiếp xúc pháp trần sinh các cảm
thọ hoặc khổ, hoặc vui, hoặc chẳng khổ chẳng vui…
những cảm thọ này cũng thiêu đốt. Tại sao bị
thiêu đốt? Tại vì lửa phiền não Dục thiêu đốt,
tại vì lửa phiền não Sân hận thiêu đốt, tại vì
lửa phiền não Ngu si thiêu đốt. Ta nói sự đau khổ
của nhó, tỷ, thiệt, thân căn và các trần như vậy.

Lại
nữa, có người học rộng, có thể quán sát sâu xa
thế này: người này có thể xa lìa nhãn căn, xa lìa
nhãn thức, xa lìa tác dụng của nhãn căn. Hoặc nhân
nơi nhãn căn tiếp xúc với sắc trần sinh các cảm
thọ hoặc khổ, hoặc vui, hoặc chẳng khổ chẳng vui.
Trong các cảm thọ đó cũng nên xa lìa. Đây gọi là lìa nhãn căn.
Lại
nữa, xa lìa nhó căn, xa lìa thanh trần. Nói sơ lược
cho đến xa lìa tỷ căn và hương trần, xa lìa thiệt
căn và vị trần, xa lìa thân căn và xúc trần, xa lìa
ý căn và pháp trần. Hoặc do ý căn tiếp xúc pháp
trần sinh ra cảm thọ: hoặc khổ, hoặc vui, hoặc chẳng
khổ chẳng vui. Những cảm thọ này cũng phải xa lìa.
Đã xa lìa rồi tức không đắm nhiễm. Đã không đắm
nhiễm liền được giải thoát. Đã được giải
thoát rồi, liền bên trong có trí tuệ thanh tịnh. Tự
biết thế này: “Ta nay đã dứt sinh tử, việc làm
đã xong, không thọ thân đời sau.” Đây là ý
thần thông của Như Lai.
Khi
Đức Thế Tôn nói ba loại thần thông để giáo hóa
các Tỳ-kheo như vậy, đồ chúng này gồm một ngàn
Tỳ-kheo các lậu đều dứt sạch, chứng pháp vô vi,
đối với các pháp tâm được giải thoát, mà có kệ:
Khô
dòng ái dục, dứt sinh tử
Phạm
hạnh đã thành, được tự lợi
Việc
làm của mình đã hoàn tất
Lại
không thọ lấy thân đời sau.
Lúc
bấy giờ một ngàn vị Tỳ-kheo nghe Đức Thế Tôn nói
lời như vậy xong, đối các pháp hữu lậu không tạo
tác, trong tâm liền được giải thoát hoàn toàn, xả
bỏ các pháp Phạm chí, được gọi là Thanh văn Tăng.


<詞 id="50096308">Phẩm 45: ƯU-BA-TƯ-NA (Phần 1)</詞>
Thuở
ấy, ba anh em Ca-diếp có người cháu kêu bằng cậu
là Phạm chí Loa kế tên Ưu-ba-tư-na (nhà Tùy dịch
là Tối Thượng Chinh Tướng) sống trên một hòn
núi tên là A-tu-la, thường cùng với hai trăm năm
mươi đệ tử Phạm chí Loa kế tu học đạo tiên.
Ưu-ba-tư-na nghe ba người cậu của mình và các đệ
tử đi đến bên Đại Sa-môn, tất cảû đều cạo bỏ
râu tóc xuất gia. Nghe vậy, vị ấy hết sức kinh ngạc,
rất đổi bất bình mà la lên:
–Các ông cậu ta thật lạ thay! Bao năm nay tế tự thần
lửa, giờ đây bỗng nhiên theo làm đệ tử Sa-môn.
Ta nay đến đó quở trách mới được. Vì cớ gì
làm điều bất thiện như vậy?

Rồi
vị ấy đi đến chỗ ba người cậu với trong lòng
hậäm hực, cổ họng nghẹn ngào không nói thành
lời. Đến nơi thấy ba người cậu đã cạo bỏ râu
tóc, mặc áo ca-sa. Thấy vậy, vị ấy đối với ba
người cậu mà nói kệ:
Các
cậu thờ lửa chẳng trọn đời
Lại
không tu hành pháp khổ hạnh
Ngày
nay đồng bỏ pháp tu này
Giống
như rắn nọ bị lột da.
Lúc
ấy ba người cậu Ca-diếp dùng kệ đáp lại người
cháu Ưu-ba-tư-na:
Thần
lửa từ xưa nay không thờ
Pháp
tu khổ hạnh cũng bỏ qua
Ngày
nay chúng ta bỏ pháp ấy

Thật
như rắn nọ bị lột da.
Phạm
chí Loa kế Ưu-ba-tư-na nghe kệ rồi lại hỏi ba cậu:
–Pháp này tối thắng thật vậy sao?
Ba
người cậu trả lời:
–Pháp này thật tối thắng, nên tu pháp này vì pháp này vi diệu.
Bấy
giờ Phạm chí Loa kế Ưu-ba-tư-na bảo hai trăm năm mươi
vị đệ tử Phạm chí Loa kế:
–Này các đồng tử Phạm chí, bao nhiêu vật sở hữu chỗ
ở của ta như suối, ao và các vật dụng, các ông
tùy ý phân chia. Ta nay muốn theo Đại Sa-môn tu phạm hạnh.
Hai
trăm năm mươi vị Phạm chí Loa kế đồng bạch Phạm
chí Loa kế Ưu-ba-tư-na:
–Nếu ngày nay Hòa thượng muốn theo Đại Sa-môn tu phạm
hạnh, chúng con cũng theo Hòa thượng đồng đi đến
Đại Sa-môn cùng tu phạm hạnh.
Phạm
chí Ưu-ba-tư-na và đồ chúng đồng đi đến chỗ Đức
Phật. Đến nơi, Phạm chí bạch Phật:
–Thưa Đại đức Sa-môn, ngày nay con cùng đồ chúng xin vào
trong pháp của Sa-môn. Đối với tất cả giáo pháp
của Ngài, chúng con y theo đó mà vâng giữ.
Đức
Thế Tôn bảo các Phạm chí Loa kế:

–Nếu các ông có thể làm được các việc như thế này:
phải đem tất cả áo da nai của các ông và những
dụng cụ tế tự thần lửa vứt bỏ hoàn toàn.
Các Phạm chí thưa:
–Đúng như lời dạy của Sa-môn, chúng con không dám trái ý.

Rồi
các Phạm chí trở về chỗ ở của mình, vứt bỏ
tất cả dụng cụ thờ thần lửa. Sau khi Phạm chí đã
vứt xong những dụng cụ ấy, liền trở lại chỗ
Phật, đến nơi đảnh lễ dưới chân Thế Tôn mà bạch:
–Thưa Thế Tôn, lành thay! Xin Thế Tôn cho chúng con xuất gia thọ giới Cụ túc.
Đức
Phật bảo các Phạm chí:
–Này các Tỳ-kheo, lại đây! Hãy vào trong pháp của Ta tu
phạm hạnh để diệt các khổ.
Ứng
với lời nói của Đức Phật, họ liền thành hai
trăm năm mươi Trưởng lão xuất gia thọ giới Cụ
túc. Đức Thế Tôn vì các Trưởng lão này lại
thuyết thêm giáo pháp, cũng lại như trên, dùng ba
loại thần thông chỉ dạy, được lợi ích an vui. Lúc
ấy các Tỳ-kheo diệt sạch các lậu, ở trong pháp vô
vi, tâm được giải thoát.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn lần đầu tiên tập họp chúng
Tỳ-kheo gồm đủ một ngàn hai trăm năm mươi người,
tất cả đều từ dòng Phạm chí xuất gia, tất cả
đều được tự lợi, chứng quả A-la-hán, luôn
luôn theo hầu bên Phật, có mặt trong các hội thuyết pháp.
Lại
nữa, về sau có các Tỳ-kheo bạch Phật:
–Hay thay! Bạch Thế Tôn, thầy trò các Phạm chí Loa kế
trong đời quá khứ trồng căn lành gì mà ngày nay
được xuất gia thọ giới Cụ túc, tất cả đều
chứng quả A-la-hán? Xưa tạo nghiệp gì mà ngày nay
được phước báo như vậy? Lại nữa, tại sao Trưởng
lão Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp đối với năm trăm vị
Phạm chí Loa kế, chỉ có một mình Trưởng lão là
người đứng đầu tối diệu, tối thắng, tối thượng,
tối tôn? Tại sao Na-đề Ca-diếp đối với ba trăm đệ
tử, người là bậc đứng đầu tuyệt diệu hơn hết?
Tại sao Già-da Ca-diếp đối với hai trăm đệ tử,
người là bậc đứng đầu tuyệt diệu hơn hết? Lại
nữa, Trưởng lão Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp thuở xưa
tạo nghiệp gì mà ngày nay Đức Thế Tôn đem các
pháp khai thị, giáo hóa khó khăn như vậy? Ngoài ra
các Phạm chí khác thì giáo hóa dễ dàng?
Thưa
lời này rồi, các Tỳ-kheo đứng yên lặng chờ Đức
Phật chỉ dạy. Lúc bấy giờ Đức Thế Tôn bảo các thầy Tỳ-kheo:
–Này các thầy, hãy chú ý lắng nghe. Ta nhớ thuở quá
khứ, lại cũng ở trong Diêm-phù-đề này, có một
ngàn thương nhân, trong số thương nhân này có ba anh
em đều là thương chủ. Thương chủ thứ nhất cũng
có tên là Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp chỉ huy năm trăm
thương nhân. Thương chủ thứ hai cũng có tên là
Na-đề Ca-diếp chỉ huy ba trăm thương nhân. Thương chủ
thứ ba cũng có tên là Già-da Ca-diếp, cũng chỉ huy
hai trăm thương nhân.
Thuở
ấy, ba vị đại thương chủ và các thương nhân cùng
nhau đi vào biển. Để cuộc hành trình được an toàn,
nên họ phải chuẩn bị lương thực và các dụng cụ
trang bị. Tổn phí cuộc hành trình lên đến ba trăm
ngàn vạn tiền vàng gồm: Một trăm ngàn vạn lo về
lương thực. Một trăm ngàn vạn lo cho các thương
nhân để dùng vào việc trả công mướn tay nghề.
Một trăm ngàn vạn dùng vào việc sắm các vật dụng
trên thuyền buồm.

Trang
bị đầy đủ rồi, họ lần lần đi đến bờ biển. Khi
đến nơi, thiết lễ cúng tế thần Đại Hải. Ngoài
việc sắm sửa thuyền buồm, còn thuê năm người
với giá gấp bội để lo vào các việc là một
người có tài sửa chữa tàu bè. Một người quán
sát bốn phương. Một người chuyên lặn dưới nước.
Một người chuyên bơi ở trên mặt nước. Một
người điều chỉnh buồm.
Sau
khi thuê xong năm người như vậy, ba thương chủ đồng
xướng lớn tiếng: “Ai có khả năng vào biển?” (
Nói như vậy ba lần )
Sau
khi xướng lớn tiếng ba lần như vậy, liền ngồi trong
thuyền đồng ra khơi. Vì tìm bảo vật nên đoàn người
đã đi sâu vào đại dương. Bỗng gặp trận cuồng
phong, trận gió thổi giạt chiếc thuyền tấp vào một
hòn đảo mà tàu vẫn đứng yên ổn…

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096309">QUYỂN 43</卷>
<詞 id="50096310">Phẩm 45: ƯU-BA-TƯ-NA (Phần 2)</詞>
Lúc
ấy thương chủ và các thương nhân đã đến một
hải đảo, gặp được đủ thứ châu báu, họ nhặt
lấy chứa đầy các thuyền, rồi đoàn người trở
lại bờ biển, thu xếp bảo vật, sắp sửa trở về bổn quốc.
Trên
đường về, gặp được bảo tháp thờ xá-lợi của
Đức Thế Tôn Ca-diếp Như Lai Ứng Cúng Chánh Đẳng
Giác. Tháp này bị đổ nát, nền móng và các tầng
đều bị sụp đổ. Thấy vậy, vị thương chủ trưởng
đoàn bảo hai vị thương chủ kia và các thương nhân:
“Này các anh em, như các người đã biết, chúng ta
vì tìm châu báu nên hy sinh thân mạng đi vào biển
cả. Ngày nay ở trên biển ta được nhiều tài lợi.
Trên đường về đến đây, nay chúng ta cũng nên
cùng nhau tạo nhân duyên thiện nghiệp để lại lợi
ích cho đời tương lai. Như bậc trí đời xưa có kệ dạy:
Sức
mạnh phước đức thành nhiều lợi
Thường
tình được lợi sinh phóng dật
Phóng
dật thì tâm không kiềm chế
Do
vậy đời sau đọa địa ngục.”
Thương
chủ đọc bài kệ như vậy rồi, lại bảo: “Các anh
em phải biết, do vì nhân duyên này, ngày nay chúng ta
động viên tinh thần, tùy ý mỗi người đóng góp
ít nhiều tiền của để lo trùng tu ngôi bảo tháp của
Đức Phật Ca-diếp.”
Hai
thương chủ kia và các thương nhân đồng thưa vị
thương chủ trưởng đoàn: “Hay thay! Đại thương chủ,
ngài làø người đứng ra thu nhận tiền đóng góp,
sẽ đứng ra làm chủ công trình, còn chúng tôi tùy
tâm hưởng ứng ít nhiều.”
Vị
thương chủ trưởng đoàn nói: “Một mình ta không
đủ sức trông coi việc xây cất. Vì sao? Vì ta còn
bận nhiều công việc, không thể một mình đứng ra
trùng tu ngôi tháp đổ nát này. Nếu ta đứng ra
trông coi việc trùng tu này thì công việc sinh hoạt
gia đình ta sẽ bỏ phế.”
Hai
thương chủ kia và các thương nhân nhiều lần cùng
nhau ân cần nài nỉ thưa thỉnh vị thương chủ trưởng
đoàn đứng ra coi tái thiết. Lúc ấy các thương
nhân hăng hái tùy sức đóng góp nhiều ít tiền
của giao nộp cho vị thương chủ trưởng đoàn.
Bấy
giờ thương chủ Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp lãnh trách
nhiệm trùng tu bảo tháp. Tầng thứ nhất riêng
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp trang trí. Tầng thứ hai do Na-đề
Ca-diếp trang trí. Tầng thứ ba do Già-da Ca-diếp trang trí.
Thứ
lớp các tầng tháp xá-lợi của Phật Ca-diếp là do
tiền của ba thương chủ và các thương nhân cùng nhau
xây dựng. Ngôi tháp đổ nát lúc ấy đã được
hoàn thành hết sức trang nghiêm, không khác nào
ngôi tháp thuở trước.
Xây
cất xong, ba thương chủ và các thương nhân phát
nguyện: “Chúng tôi nguyện ở trong đời vị lai lại
cùng nhau gặp được Đức Như Lai như thế này. Sau
khi gặp được, sẽ ở trong giáo pháp của Đức Thế
Tôn đó, chúng tôi nguyện mau chứng ngộ và nguyện
đời đời kiếp kiếp không đọa vào ba ác bốn
thú.”
Đức
Phật bảo các thầy Tỳ-kheo:
–Các thầy phải biết, ba thương chủ Ca-diếp và một ngàn
thương nhân thuở ấy, nay là ba Trưởng lão và một
ngàn Tỳ-kheo này. Lại nữa, này các thầy Tỳ-kheo,
thương chủ Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp thuở ấy do vì
nhiều thương nhân ân cần thưa thỉnh mới chịu đứng
ra chỉ huy xây dựng bảo tháp. Vì nguyên nhân ấy mà
ngày nay đối trước mặt Ta, Ta phải bỏ rất nhiều
thời gian người mới nhận sự giáo hóa của Ta.
Thuở
ấy thương chủ Na-đề Ca-diếp và Già-da Ca-diếp cùng
các thương nhân vừa nghe lời nói “Tùy tâm nhiều
ít”, họ sốt sắng đóng góp tiền của xây dựng
bảo tháp. Do nguyên nhân này nên ngày nay họ vâng
lãnh sự giáo hóa của Ta một cách dễ dàng.
Thuở
xưa Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp làm vị thương chủ trưởng
đoàn, trước tiên dùng bảo vật cúng dường trên
tầng tháp xá-lợi thứ nhất Đức của Như Lai Thế
Tôn Ca-diếp. Do nhân duyên này, nay được phước
báo đối với năm trăm Phạm chí là người tối
thắng, tối diệu, tối tôn đệ nhất.
Na-đề
Ca-diếp do nhân duyên dùng bảo vật cúng dường tầng
tháp xá-lợi thứ hai của Đức Như Lai Thế Tôn
Ca-diếp nên ngày nay được phước báo đứng đầu
trong nhóm ba trăm Phạm chí.
Già-da
Ca-diếp do nhân duyên dùng bảo vật cúng dường tầng
tháp xá-lợi thứ ba của Đức Như Lai Thế Tôn
Ca-diếp nên ngày nay đứng đầu trong nhóm hai trăm Phạm chí.
Thuở
ấy thương chủ và các thương nhân đồng phát
nguyện: “Ta nguyện đời đời kiếp kiếp ở vị lai
không rơi vào các đường ác, cho đến địa ngục.”
Do nhân duyên này họ được phước báo không đọa
vào các đường ác cho đến địa ngục, thường được
sinh vào loài trời và loài người, thọ hưởng
khoái lạc. Lại nữa, họ đồng thấy tháp của Đức
Ca-diếp đổ nát, cùng nhau tu sửa được trang nghiêm
như cũ. Và họ lại đồng phát tâm: “Chúng tôi
nguyện đời vị lai lại gặp được Đức Thế Tôn
như vậy. Nếu gặp được rồi, chúng tôi nghe Thế
Tôn thuyết pháp mau chứng ngộ.” Do vì nhân duyên
này, ngày nay họ gặp được Ta, liền được xuất
gia thọ giới Cụ túc, chứng quả A-la-hán.
Bấy
giờ các Tỳ-kheo lại bạch Phật:
–Hy hữu thay! Bạch Thế Tôn, tại sao Thế Tôn biết được
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp rơi vào tà đạo nên Thế Tôn
mới dùng phương tiện thị hiện năm trăm phép thần
thông để giáo hóa, rồi sau đó họ mới chứng quả
A-la-hán?
Thưa
lời này xong, các Tỳ-kheo đứng yên lặng chờ Phật
chỉ dạy. Đức Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
–Này các thầy Tỳ-kheo, chẳng phải chỉ có ngày hôm nay Ta
mới thấy Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp rơi vào tà đạo
mà Ta tinh cần dũng mãnh thị hiện năm trăm phép
thần thông giáo hóa để thu nhiếp, mà ngay cả trong
thời quá khứ Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp đã từng rơi
vào tà đạo, Ta cũng chịu khó nhọc giáo hóa nhiếp phục được.
Các
thầy Tỳ-kheo liền bạch Phật:
–Hay thay! Bạch Thế Tôn, việc ấy thế nào, xin Ngài dạy rõ.
Đức
Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Này các thầy, hãy chú tâm lắng nghe. Ta nhớ vào thời
quá khứ có một quốc gia tên là Tỳ-đề-hà (nhà
Tùy dịch là Phi chánh thân) được trị vì bởi
dòng vua Sát-đế-lợi tên là Ương-già-đà (nhà
Tùy dịch là Thân Phần) làm lễ quán đảnh lên
ngôi. Nhà vua có thế lực mạnh, có nhiều binh chủng,
kho tàng đầy ắp của cải, tiền tài, lúa gạo…
Thuở
ấy Quốc vương sinh tâm tà kiến. Vào một đêm rằm
trăng tròn, ánh sáng chiếu diêïu. Đầu đêm hôm
ấy, vua ra lệnh họp các đại thần, trong số này có
ba vị đại thần đứng đầu. Vị đại thần thứ nhất
tên là Tỳ-xà-da (nhà Tùy dịch là Nan Thắng),
vị đại thần thứ hai tên là Tô-ma-na (nhà Tùy
dịch là Thiện Ý), vị đại thần thứ ba tên là
A-la-ba-đa (nhà Tùy dịch là Tiền Ngôn).
Nhà
vua ra lệnh triệu tập tất cả các vị đại thần rồi
phán: “Này các khanh, suốt đêm nay chúng ta cùng
nhau vui chơi không ngủ và mỗi khanh phải phát biểu ý
kiến của mình.”
Đại
thần Tiền Ngôn tâu vua: “Theo thiển kiến của hạ
thần thì cần phải tổ chức bốn binh chủng một cách
hoàn chỉnh. Những lân bang nào chưa hàng phục thì
ngày nay phải hàng phục. Còn quốc gia nào đã hàng
phục rồi thì ngày nay đặt nền thống trị.”
Đại
thần Thiện Ý lại tâu vua: “Theo thiển ý của hạ
thần, ngày nay đối với tất cả nước thù địch,
tất cả đều đã hàng phục xong, không còn gì phải
lo sợ, nên việc làm hôm nay của chúng ta là mặc
tình thọ hưởng thú vui ngũ dục.”
Đại
thần Nan Thắng lại tâu vua: “Đại vương phải biết,
ngũ dục là việc tầm thường, chúng ta thọ hưởng
hằng ngày, có gì hy hữu, có gì đặc biệt? Nhưng
ngày nay Đại vương tìm được một vị Sa-môn hay
Bà-la-môn trì giới tinh tấn, đầy đủ phạm hạnh,
trí tuệ đa văn, nếu tìm được người như vậy, Đại
vương nên tôn thờ, cúng dường. Tại sao phải làm
như vậy? Do vị này mang sự giác ngộ cho mọi người.”
Quốc
vương liền bảo đại thần Nan Thắng: “Chỉ có lời
nói này của khanh là đại thiện, là hay hơn hết.
Vậy nay khanh nên quan sát và dò xét tường tận, ở
đâu có vị Sa-môn hay Bà-la-môn tuyệt hảo, trì giới
tinh tấn, trí tuệ đa văn như vậy, trẫm sẽ đến đó
tôn thờ, cúng dường.”
Đại
thần Tiền Ngôn liền thưa nhà vua: “Nếu Đại vương
cần người như vậy thì nay hạ thần biết chỗ ở
của một người như vậy. Hiện nay ở tại vườn Nai
có một vị tinh tấn, đa văn tên là Ca-diếp, thuộc
phái tu lõa hình. Người dạy nhiều pháp môn vi diệu.
Đại vương có thể đến đó tôn thờ.”
Bấy
giờ nhà vua cho trang hoàng xe tứ mã hết sức lộng
lẫy, rồi nhà vua ngồi trên xe với y phục màu trắng,
thân mang chuỗi anh lạc bằng bạch ngọc. Quần thần
hầu hạ hai bên cũng phục sức toàn thân màu trắng
theo hầu nhà vua. Chân nhà vua mang giày trắng, tay cầm
thủ phất trắng, cán được nạm bằng ngọc ma-ni
trắng để tạo oai thế cho nhà vua. Đức vua cùng các
quần thần hộ vệ trước sau đồng đi đến chỗ tu só
lõa hình Ca-diếp. Khi đến nơi, nhà vua cung kính đảnh
lễ rồi ngồi về một bên để thưa hỏi những điều chưa biết.
Trước
hết vua Ương-già-đà vấn an tôn sư Ca-diếp lõa hình:
“Thưa Tôn giả, tứ đại có an ổn không? Trải qua
bốn mùa có hòa thuận không? Đời sống vật chất
có đầy đủ không? Áo cơm được dễ dàng, không
bị thiếu hụt phải không? Không bị nhiễu loạn phải
không?”
Lúc
ấy tôn sư Ca-diếp lõa hình liền trả lời vua
Ương-già-đà: “Thưa Đại vương, tôi nay hoàn toàn
không bị thiếu thốn, thân tôi cũng được an ổn,
không có bệnh hoạn. Còn thân Đại vương đi lại có
được an hòa hay không? Việc thiện lợi có tăng
trưởng không? Dân chúng trong nước có sung túc, an
lạc không? Việc chính trị của nhà vua thi hành có
được nghiêm chỉnh công bằng không?”
Sau
khi vua Ương-già-đà cùng đạo sư hỏi thăm sức
khỏe, trong tâm nhà vua có điều nghi, người liền
thưa hỏi: “Thưa Tôn giả, tất cả các vị Sa-môn,
Bà-la-môn đều có chủ thuyết riêng của mình. Vậy
trong đó có gì chí chân, xin Tôn giả hãy vì trẫm
mà giải bày.”
Khi
nghe lời hỏi như vậy tôn sư Ca-diếp lõa hình, liền
bảo nhà vua: “Xin Đại vương chú ý lắng nghe. Đây
là nghóa chân thật trong chỗ chí chân thật của giáo
pháp. Tôi nay sẽ nói mà trong đó có những câu kệ
người độn căn không thể hiểu:
Thế
gian tăm tối kẻ ngu si
Hoặc
thật, hoặc hư, hoặc vọng ngữ
Do
vì người đời không trí tuệ
Nói
năng không thể luận rõ ràng.
Tất
cả nghiệp nhân đều không có
Quả
báo thiện ác cũng trống không
Dạ-xoa
các loài cũng chẳng thật
Huống
lại chư Thiên ở cõi trời.
Song
thân phụ mẫu lại cũng không
Đời
này đời sau đều dứt tuyệt

Tất
cả Sa-môn, Bà-la-môn
Hai
hạng người này thảy đều không.
Sư
trưởng thế gian lại không có
Lại
không có gì để điều phục
Hạng
người ngu si dạy người làm
Người
trí nghe vậy tâm không phục.
Nếu
hay khéo gạt lấy của người
Họ
thật ngu si khoe rằng trí
Những
gì phải chết nó tự chết
Bố
thí rồi sau không quả báo.
Thân
này tiếp diễn được thường tồn
Nếu
nói đoạn diệt thật chẳng đúng

Bao
nhiêu đất, nước và gió, lửa
Không
khổ, không vui và khổ vui.
Thứ
bảy là gốc của sinh mạng
Thứ
này làm sao mà sát hại
Ở
giữa thân căn và mạng sống
Binh
khí từ trong tự vận hành.
Người
ngu thế gian không hay biết
Nói
rằng tánh mạng bị thương vong
Người
ngu không trí sợ như vậy.
Nếu
được mệnh danh người trí tuệ
Trải
qua tám vạn bốn ngàn đời
Mới
được thoát ra vòng luân chuyển
Như
vậy phiền não mới diệt trừ.
Giáp
vòng tám vạn bốn ngàn đời
Thời
gian lưu chuyển không thay đổi
Giống
như ba đào nương nước biển
Pháp
ấy thứ lớp nói như vầy
Ngày
nay Đại vương cần phải biết.
Đại
thần Tiền Ngôn sau khi nghe bài kệ như vậy liền bạch
đại sư Ca-diếp lõa hình: “Đúng như vậy! Đúng như
vậy! Thưa đại nhân Ca-diếp, đúng như lời ngài đã
nói. Tại sao như vậy? Thưa Tôn giả, vì tôi biết đời
trước của tôi: Nhớ thuở xưa tôi ở thành
Câu-thiểm-di, từng làm kẻ đồ tể. Lúc ấy tôi
sát hại vô lượng vô biên bò, trâu, dê, heo, dê
đen, ngựa, bán thịt chúng để sinh sống. Tôi tạo ác
nghiệp như vậy, sau khi bỏ mạng ấy, nay được sinh
vào nhà Đại tướng đầy đủ của cải, vì cớ ấy
nên tôi biết không có quả báo thiện ác.”
Lúc
ấy vị đại thần thứ nhất của vua Ương-già-đà
tên là Nan Thắng đang đứng sau lưng nhà vua, nghe nói
lời như vậy buồn khóc rơi lệ, nghẹn ngào ấm ức.
Vua Ương-già-đà mới hỏi đại thần: “Vì cớ gì
khanh buồn khóc như vậy?”
Đại
thần Nan Thắng thưa: “Tâu Đại vương, ngài phải
biết ý nghóa bài kệ của đạo nhân Ca-diếp và lời
nói của đại thần Tiền Ngôn không sai. Đại vương
phải biết, hạ thần cũng nhớ trong thời quá khứ,
ở tại thành Câu-thiểm-di, hạ thần đã từng làm
vị trưởng giả, lại là đại thí chủ, có bao nhiêu
tiền của đều phân phát cho người khác tiêu dùng
và vào các ngày ba mươi, mùng tám, mười bốn và
rằm của mỗi tháng không trăng và có trăng, luôn
luôn thọ trì bát quan trai giới, siêng năng tinh tấn
giữ gìn thân khẩu ý, hạ thần lúc ấy tạo nghiệp
thanh tịnh như vậy, nay đầu thai trong nhà nô tỳ hạ
tiện, lớn lên làm tôi tớ. Đại vương phải biết,
do đó hạ thần nghe lời nói của hai vị đạo nhân
Ca-diếp và đại thần Tiền Ngôn, liền buồn khóc
không cầm được nước mắt. Thế nên biết thế gian
không có thiện đạo.”
Vua
Ương-già-đà nghe đạo nhân Ca-diếp lõa hình nói
lời như vậy liền rời chỗ ngồi trở về hoàng
cung. Qua hôm sau nhóm họp tất cả đại thần bá quan
mà bảo: “Này ba đại thần và tất cả các khanh, ta
nay tuyển chọn ba vị đại thần Nan Thắng, Thiện Ý và
Tiền Ngôn làm người thay thế cho ta lo việc triều
chính vì ba vị này trí tuệ thông minh. Từ nay trở đi,
nếu có các việc thiện ác, trộm cắp… xảy ra, nhớ
chớ tâu ta.”
Vua
Ương-già-đà tuyên bố lời như vậy rồi, nhà vua
vào sống trong một cung điện tên là Diệu sắc. Nơi
đây nhà vua trải qua bảy ngày mặc tình thọ hưởng
thú vui ngũ dục. Mãn sau bảy ngày, công chúa Ý Hỷ
của vua Ương-già-đà với y phục màu sắc sặc sỡ
cùng với chuỗi anh lạc bằng bảy báu trang điểm
trên thân, đi đến cung điện Diệu sắc, nơi phụ vương
đang ở. Đến nơi, công chúa đảnh lễ dưới chân
phụ vương rồi lui ra ngồi một bên giữ vẻ im lặng.
Khi
ấy vua Ương-già bảo công chúa: “Hay thay! Này ái
nữ Ý Hỷ, con đã từng du ngoạn trong hoa lâm viên
hay chưa? Trong đó có nhiều hoa thơm cỏ lạ, cây cối
nặng tróu hoa quả, lại có nhiều cầm thú kêu hót.
Ý con có thích vào trong đó không? Ý con muốn những
gì hãy nói cho cha biết, cha sẽ làm vừa lòng con.”
Nhà
vua hỏi những sự cần dùng của công chúa như vậy.
Lúc bấy giờ công chúa Ý Hỷ bạch phụ vương: “Hay
thay! Thưa phụ vương, trên thân con gái của cha không
thiếu vật gì, chỉ xin phụ vương môït việc. Cúi xin
phụ vương cho phép con trình bày.”
Rồi nàng nói kệ:
Phụ
vương, con nay muốn bố thí

Vào
ngày mười lăm, tháng có trăng
Cho
con số đến ngàn tiền vàng
Bố
thí Sa-môn, Bà-la-môn.
Vua
Ương-già-đà nghe con mình nói lời như vậy, liền
dùng kệ bảo công chúa Ý Hỷ:
Thiện
nữ, con nay lắng tai nghe
Cha
nghe bậc trí nói thế này:
Dù
có bố thí nhiều tiền của
Tất
cả đều không quả báo gì
Con
nay vì sao nghó như vậy?

Mê
hoặc người ngu ở thế gian
Hiện
tại, vị lai đều vô bổ
Cần
gì con phải chịu nhọc nhằn!
Con
sao nay chẳng nghe người nói:
Ca-diếp
thuyết pháp chẳng sai lầm
Nghiệp
nhân người tạo thảy đều không
Quả
báo thiện ác cõi trời người Dạ-xoa,
quỷ, thần đều chẳng có,
Cha
mẹ, quyến thuộc lại cũng không
Nói
tóm, tám vạn bốn ngàn đời
Phiền
não như vậy mới diệt sạch.
Nếu
vượt tám vạn bốn ngàn này
Lưu
chuyển tâm không bị rối loạn
Giống
như sóng biển chẳng định kỳ
Trong
đó chưa đến không đoán trước
Mặc
cho trôi nổi đợi thời gian
Cố
gắng làm chi đời rắc rối.
Lời
nói Ca-diếp con phải thông
Việc
này chân thật chẳng điêu ngoa
Hiện
tại, vị lai đều không có
Nay
con chớ tự làm khổ mình.
Công
chúa Ý Hỷ nghe phụ vương nói như vậy, trong lòng
chẳng vui, lại dùng kệ thưa:
Cha
nay làm chủ quốc gia này
Nên
dùng chánh pháp trị dân chúng

Ác
thần dua nịnh lời bất chánh

Khuyên
cha thờ phụng kẻ ngu si
Ba
vị đại thần cùng Ca-diếp

Lời
nói của họ thiếu chánh chân.

Thưa
cha, họ đều ác tri thức
Nay
giả hiện trò kẻ thông minh
Mình
tu tà đạo lại dụ người
Hạ
tiện ngu si nào có khác
Chẳng
mang an lạc đến cho vua
Ngược
lại bày vua hành bất thiện.
Con
xưa từng biết việc thế này
Hiện
tại thân con tự chứng biết
Vì
cớ ngu si sinh đến đó
Thân
sau cũng lại bị ngu si
Ra
khỏi tối tăm, vào tăm tối
Rồi
sau trở lại chỗ tối tăm.
Ca-diếp
đã là kẻ vô trí

Ý
người ngu si hợp lời nói
Phụ
vương lãnh chúa trị bốn phương
Thông
hiểu thế gian các nghóa lý
Tại
sao chẳng khác bọn trẻ thơ
Đi
vào đường hẻm hành tà đạo?
Ý
cha tùy thuận người thân cận
Học
hỏi với nhau bị xấu lây
Như
tên bị máu làm nhơ bẩn
Buộc
chung tên khác lại dính lây.
Người
trí giao du cần thận trọng
Đối
với bạn ác phải đề phòng
Tuy
mình không làm điều tội lỗi
Nhưng
thường gần ác, thành kẻ ác
Gần
gũi lâu ngày thành thói quen
Về
sau tự nhiên lây tánh ác.
Giống
như mô đất tập bắn kia

Người
trí sợ lây ác cũng vậy
Chẳng
nên giao kết bọn ác tri
Nên
thường gần gũi thiện trí tuệ.
Thân
nghiệp chúng sinh nếu thanh tịnh
Trải
qua tám vạn bốn ngàn đời
Với
tên đồ tể giết sinh mạng
Cùng
người săn thú, kẻ thả câu
Ca-diếp
nào khác hạng người này
Hạng
này cũng như lũ Ca-diếp

So
sánh cả hai đồng một loại
Không
hơn không kém, chẳng khác nhau.
Do
vì Ca-diếp không tỏ ngộ
Ngu
si mờ mịt uổng xuất gia
Lấy
nhân giả dối cho thanh tịnh
Mãn
phần tám vạn bốn ngàn đời
Điên
đảo sai lầm hành bất chính
Vô
trí ngu si tâm mê muội.
Nếu
khi chúng sinh hành thanh tịnh
Chẳng
thọ tám vạn bốn ngàn đời
Còn
như giặc cướp hại người vật
Làm
ác cùng nhau tạo oán thù.
Ca-diếp
với họ chẳng hơn kém
Họ
cùng Ca-diếp không có khác.
Chúng
sinh nếu tu nhân thanh tịnh
Tại
sao tám vạn bốn ngàn đời
Còn
như hạng người hành thiện ác
Gieo
nhân tốt xấu với trung bình
Tất
cả ngang nhau không hơn kém
Đời
sống lại cũng không khác nhau?
Nếu
nói chúng sinh tu thanh tịnh
Trải
qua tám vạn bốn ngàn đời?
Người
ấy ngu si, không trí tuệ
Giống
như Ca-diếp uổng xuất gia.
Ví
như lửa hồng thiêu nóng bỏng
Đốt
sạch tất cả vật cúng thờ
Do
vì vô trí ngu si vậy
Tự
đốt tất cả núi công đức.
Đại
thần Tiền Ngôn biết vị lai
Làm
điều tội lỗi không quả báo
Đời
trước chúng sinh tu phước thiện
Nên
nay tâm được hưởng an vui.
Nếu
trước người làm điều tội lỗi
Hết
phước tự nhiên thọ tai ương
Như
thuyền lênh đênh trên mặt nước
Chìm
sâu chẳng nổi vì chở nặng.
Người
nào không thể vượt lên bờ
Chìm
sâu trong nước đều tan rã
Giống
kẻ thường xuyên gây tội ác
Gây
mãi chẳng thôi, tội chất chồng
Người
ấy chết rồi đọa địa ngục
Thưa
cha, Tiền Ngôn này cũng vậy
Do
tội ông ta chưa chín muồi
Chín
muồi tự biết chẳng mấy hồi
Tội
thành liền rơi vào địa ngục
Giống
như thuyền nọ chìm trong nước
Bị
lớp rêu xanh phủ bên ngoài
Lớp
rêu tự mọc không thể cản
Thuyền
lâu như vậy càng dày đặc
Người
tạo tội lỗi chẳng khác nào
Càng
lâu tội lỗi càng thêm nặng
Còn
như người tạo nghiệp nhân lành
Người
ấy mau sinh lên Thiên giới.
Xưa
làm tất cả điều tội lỗi
Ngày
nay như giống gieo trên đất
Tội
nghiệp hết rồi lại liền sinh
Nếu
như thiện nghiệp được vun trồng
Tức
được quả lành sinh Thánh cảnh.
Sau
khi công chúa Ý Hỷ nói kệ rồi, lại một lần nữa tâu phụ vương:
–Xin phụ vương biết cho, con tự tư duy cũng biết kiếp quá
khứ. Việc ấy thế nào? Việc ấy thế này: “Con nhớ
trong thời quá khứ đã bảy lần sinh trong thành Vương
xá, thuộc nước Ma-già-đà. Lúc đó do ác tri kiến
lôi cuốn, con làm nhiều điều tội lỗi, hành tà
hạnh, xâm phạm trinh tiết thê thiếp của người, thọ
vui như cõi trời. Đại vương nên biết, lúc ấy con
tạo các nghiệp dữ, che giấu tội lỗi mà sống,
giống như lửa lấp trong tro.

“Lại nữa thưa phụ vương, sau khi mãn báo thân ở thành
Vương xá, con lại đầu thai vào một nhà phú quý
thuộc làng Kim cang. Sống ở nơi đây con gặp được
thiện tri thức, thường vào các ngày mùng tám,
mười bốn và rằm của mỗi nửa tháng không trăng
và có trăng, thọ trì tám pháp trai giới thanh tịnh.
Phụ vương phải biết, khi con ở nơi đây đã tạo
các thiện nghiệp, ví như chôn giấu kho tàng khắp nơi
cho đến mé biển, niêm phong kiên cố, lại cứ như vậy mà thi hành.
“Lại nữa thưa phụ vương, con cũng bỏ thân mạng nơi làng
Kim cang. Do nhân duyên quá khứ tạo ác nghiệp còn
lại nên liền khi đó đọa vào địa ngục Kêu la. Ở
trong địa ngục này chịu cực khổ trải qua nhiều ngàn năm.
“Lại nữa thưa phụ vương, khi tội địa ngục hết rồi, bỏ
thân này liền thọ thân con dê đực trắng ở trong
nước Tần-na-câu-tra, sống ở nơi đây hoặc bị kéo
xe, hoặc bị thắng yên cương để các vương tử cỡi.
“Lại nữa thưa phụ vương, con sống ở nước Tần-na-câu-tra
đã thoát khỏi thân dê đực trắng lại sinh vào
nước Đà-tỳ-la, cũng mang lấy thân dê. Ở nơi đây
thân dê chết rồi lại thọ lấy thân trâu. Cũng ở
nơi đấy xả báo thân trâu, lại thọ lấy thân khỉ,
sống trong rừng núi.
“Lại nữa thưa phụ vương, khi con ở trong rừng núi, xả
bỏ thân khỉ, trở lại sinh trong nước Kim cang thọ
thân người chẳng phải nam chẳng phải nữ. Sau khi
nghiệp báo hết rồi, xả thân phi nam phi nữ ở nước
Kim cang, liền sinh trong hoa viên Hoan hỷ, nơi cung trời
Đao-lợi, làm người hộ vệ cho trời Đế Thích.
“Lại nữa thưa phụ vương, sau khi con xả báo thân nơi cung
trời Đao-lợi, do xưa mỗi tháng giữ gìn lục trai
thanh tịnh nên ngày nay được sinh vào nhà Đại vương,
của cải dẫy đầy chẳng thiếu thứ gì. Ngày nay phụ
vương không tự quán nhân duyên này, không biết từ
đâu mà được công đức như vậy, không thể không
do đời trước tạo nghiệïp mà ngày nay thọ phước
báo như thế này hay chăng?”

Trong
khi vua Ương-già-đà và công chúa Ý Hỷ đối thoại
như vậy, ngay lúc đó có một Thiên tiên tên là
Bất-na-la-đà (nhà Tùy dịch là Bất Khiếu Hoán)
từ Thiên giới giáng xuống quán sát cõi
Diêm-phù-đề, từ trên hư không từ từ hạ xuống,
nhằm chính cung điện của nhà vua Ương-già-đà.
Khi
công chúa Ý Hỷ thấy Thiên tiên từ trên hư không
giáng xuống như vậy, liền đứng dậy đi tôn trí một
tòa cao lớn mời Thiên tiên an tọa trên đó. Khi
Thiên tiên an tọa xong, công chúa đảnh lễ dưới
chân Thiên tiên rồi chắp tay hướng về Thiên tiên thưa:
–Thưa Tôn giả Thiên tiên, ở trong thế gian tạo các nghiệp
có các quả báo thiện ác hay không? Có các loài
Dạ-xoa và chư Thiên hay không? Có cha mẹ không? Có
đời này, đời khác không? Cúi xin Thiên tiên vì
tôi giải thích rõ ràng, vì phụ vương tôi không tin các việc ấy.
Đại
tiên Bất-na-la-đà lại hỏi vua Ương-già-đà:
–Thưa Đại vương, ngày nay Đại vương thật sự không tin
những việc như vậy phải không?
Nhà vua liền đáp:
–Tôi tin việc ấy là như vậy.
Thiên tiên nói tiếp:
–Đại vương phải biết, tất cả quả báo thiện ác đều có
và cho đến cũng có chư Thiên, Dạ-xoa, cha mẹ, đời
này, đời sau, Sa-môn, Bà-la-môn… Đại vương phải
biết, ta từ Thiên giới giáng xuống đây.
Vua
Ương-già-đà nói với Thiên tiên:
–Thưa Tôn giả Thiên tiên, nếu có đời sau thì ngày hôm
nay xin Tôn giả cho tôi mượn năm trăm tiền vàng,
rồi vào đời sau tôi sẽ trả lại Tôn giả đến
một ngàn tiền vàng.
Thiên
tiên Bất-na-la-đà đối với nhà vua nói kệ:
Ta
nay cho vua năm trăm tiền
Thân
vua cần phải giữ cấm giới
Tâm
vua nếu không hành thiện pháp
Lấy
gì đời sau trả ngàn tiền?
Đời
này có người nói dua nịnh
Đời
sau mong sống cảnh giới nào?
Người
trí không bạn với người này
Như
vậy làm sao hòng vay mượn.
Sau
đọa địa ngục cháy phừng phừng
Hoặc
bị loài chim bao vây mổ
Sau
lại làm sao trả nợ ta?
Khi
đọa địa ngục chịu các khổ
Dao
bén cắt xén chẳng toàn thây
Phân
thây từng mảnh máu tuôn trào
Khổ
não triền miên không tạm nghỉ
Làm
sao ngàn tiền trả cho ta?
Tay
cầm dao bén lột da gân
Chặt
chẻ xác thân như róc mía
Thân
phần cơ thể nát tơi bời
Làm
sao trả ta tiền gấp bội?
Chó
đen hung dữ thân nhơ nhớp
Rảo
đi khắp xứ xé thịt ăn
Làm
cho tội nhân thân không thịt
Đời
sau làm sao trả bội phần?
Địa
ngục có chỉa lớn bén nhọn
Ngục
tốt thường rượt phóng lên thân
Tội
nhân trong ngục bị treo ngược
Làm
sao trả ta một ngàn tiền?
Địa
ngục có rừng nhiều dao kiếm
Mỗi
kiếm trên đầu mười sáu dao
Trên
đó thân thủng chẳng tạm dừng
Làm
sao trả ta tiền gấp bội?
Địa
ngục sông tro nước nóng sôi
Chảy
nhanh như gió, như tên bắn
Rơi
vào trong đó chịu khổ đau
Làm
sao trả ta tiền gấp bội?
Ở
trong địa ngục hòn sắt nóng
Hoặc
là địa ngục nước đồng sôi
Trong
đó tội nhân khổ bức xúc
Làm
sao trả ta tiền gấp bội?
Địa
ngục có tay như mưa xối
Đều
phóng lửa nóng cháy phừng phừng
Cắt
xẻ từng phần không tạm nghỉ
Làm
sao trả ta tiền gấp bội?
Địa
ngục tăm tối thật kinh hoàng
Nhật
nguyệt sáng soi không chiếu đến
Ngu
si vô trí sống ở trong
Làm
sao trả ta tiền gấp bội?
Đại
vương nên bỏ điều phi pháp
Vua
nên thực hiện pháp chánh chân
Pháp
ấy như vậy vua tu tập
Mai
sau địa ngục khỏi sa vào.
Sa-môn
Phạm chí khắp bốn phương
Hễ
họ đến cầu xin vật thực
Vua
dâng ẩm thực thật dồi dào
Y
phục, thuốc thang, phòng, đồ ngủ
Vì
bậc Phạm hạnh hành tinh tấn.
Lời
nói Sa-môn, Bà-la-môn
Có
thể giúp vua khỏi khổ não
Giống
như tàng lọng che mưa nắng.

Khi
vua thực hiện thiện nghiệp này
Có
nhiều bằng hữu theo tùy hỷ
Đi
đường hoàn mỹ đến an lành
Trong
các thần thông đây trên hết.
Như
trâu lội nước thẳng ngang sông
Ai
nắm đuôi trâu cũng qua được
Tất
cả thế gian đều như vậy
Gieo
nhân tà chánh, quả tà chánh
Ở
trong số người hành chánh pháp
Hễ
ai thực tập kẻ đó hơn.
Khi
vua Ương-già-đà nghe nói như vậy, lại dùng kệ thưa
Thiên tiên Na-la-đà:
Thiên
tiên Đại phạm thương xót tôi
Giống
như cha mẹ thương con đỏ
Cúi
xin vì tôi thường lai vãng
Gặp
được người trí thấy điều lành.
Cúi
xin Tôn giả bày lối thoát
Phiền
não biển sâu con hụp lặn
Con
nay như người không đất đứng
Xin
ngài cho con về tựa nương.
Cúi
xin Đại phạm cứu hộ con
Nay
con mờ mịt rơi hố thẳm
Hằng
sa địa ngục khổ vô cùng
Nay
vâng Tôn giả chẳng dám sai.
Lúc
ấy Đại tiên Na-la-đà lại dùng kệ bảo vua Ương-già-đà:
Vua
nay tạo tội nếu chẳng thôi
Ganh
ghét Sa-môn và Phạm chí
Điên
đảo chấp đoạn lại chẳng trừ
Ta
không bao giờ gặp trở lại.
Nếu
vua ra sức hành chánh pháp
Phụng
thờ Sa-môn, Bà-la-môn
Tinh
tấn, trì giới, bố thí, thiền
Ta,
vua cùng nhau thường hội ngộ.
Khi
Thiên thần đại tiên Na-la-đà vì vua Ương-già-đà
thuyết pháp, giảng dạy khiến cho nhà vua sinh chánh
kiến, nhà vua hồi tâm, ý rất hoan hỷ, chắp tay đảnh
lễ Thiên tiên, đi nhiễu quanh bên phải ba vòng, rồi
Na-la-đà rời khỏi chỗ ngồi, từ giã vua Ương-già-đà
trở về Thiên giới.

Khi
ấy Đức Phật bảo các thầy Tỳ-kheo:
– Này các thầy, Thiên tiên Na-la-đà thuở ấy tức là
thân Ta ngày nay, còn vua Ương-già-đà thuở ấy nay
là ông Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp.
Rồi
Đức Phật nói tiếp:
–Này các thầy, thuở xưa Ta thấy Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp
tà kiến quá nặng, rơi vào con đường điên đảo.
Ta lúc ấy phát tâm tinh tấn giáo hóa khiến người
đi vào chánh đạo. Ngày nay cũng vậy, Ta thấy ông ta
điên đảo, rơi vào tà kiến, nên Ta phát tâm đại
tinh tấn, thị hiện năm trăm phép thần thông biến
hóa để giáo hóa, khiến ông ta an trú Vô thượng
Bồ-đề, không còn sinh tử, đạt đến cảnh giới
vô úy, chứng quả Niết-bàn.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096311">QUYỂN 44</卷>
<詞 id="50096312">Phẩm 46: HIẾN CÚNG RỪNG TRE (Phần 1)</詞>
Thuở
ấy, Đức Thế Tôn trú trên núi Tượng đầu, trải
qua một thời gian ngắn rồi sau đó Ngài du hành lần
lần hướng về thành Vương xá. Ngài rời làng
Ưu-lâu-tần-loa chưa được bao lâu đã đến thành
Vương xá, nơi đây có khu rừng Pháp vũ, là chỗ ở
của các Tiên nhân. Trong khu rừng này có thảo am
của các vị Tiên nhân, trong thảo am này có đến năm
trăm đạo nhân tu khổ hạnh, tất cả đều được
thần thông. Đầu tóc họ đều bạc còn lơ thơ một
ít sợi, răng long, lưng gù, da dẻ trên thân trổ đồi
mồi, da yết hầu thòng như yếm bò, dung mạo khô gầy,
hình hài bại hoại, đi đứng nhờ gậy, hơi thở khò
khè, muốn đứng dậy đi thì liền té quî, dầu muốn
bước tới trước một bước vẫn không thể dời
chân, chỉ còn da bọc xương, gân cốt tiều tụy. Tất
cả họ đều trăm tuổi nên không thể đi đâu được.
Do vì đời trước các Tiên nhân này đã trồng căn
lành nên chỉ một đời này, hễ gặp được Phật
thì liền tín thuận. Nhưng vì họ chưa nghe pháp nên
chưa vào Niết-bàn, hiện đều tọa thiền trong hang núi.
Lúc
ấy Đức Thế Tôn vì lòng từ mẫn, muốn hóa độ
các Tiên nhân khổ hạnh nên Ngài đến trước miệng
hang, chỗ ở của các Tiên nhân mà nói kệ bảo họ:
Nếu
có người dù nói trăm câu
Văn
nghóa, danh tự ý chẳng hợp

Thà
nói một câu hơn ngàn vạn
Làm
cho thính giả được định tâm.
Nếu
người nói ra trăm câu kệ

Câu
văn què quặt nghóa lý sai
Thà
nói một câu thật tối thắng
Nghe
rồi tự nhiên được tịch định.
Nếu
người thiện xảo thuật chiến đấu
Một
người chiến thắng trăm vạn người
Nếu
hay hàng phục được chính mình
Mới
là thiện chiến trong nhân loại.
Nếu
người một tháng đấu ngàn lần
Mỗi
lần hơn địch gấp trăm lần
Nếu
hay quy tín Phật Thế Tôn

Thì
hơn người trước mười sáu lần.
Nếu
người một tháng đấu ngàn lần
Mỗi
lần hơn địch gấp trăm lần
Nếu
hay quy tín Pháp chánh chân
Thì
hơn người trước mười sáu lần.
Nếu
người một tháng đấu ngàn lần
Mỗi
lần hơn địch gấp trăm lần
Nếu
hay quy tín tất cả Tăng

Thì
hơn người trước mười sáu lần.
Nếu
người một tháng đấu ngàn lần
Mỗi
lần hơn địch gấp trăm lần
Nếu
hay tư duy Pháp tánh không
Thì
hơn người trước mười sáu lần.
Giống
như trẻ thơ thường học tập
Kiến
thức nhiều như đầu cỏ tranh
Nếu
người quy kính Phật Như Lai

Thì
hơn người trước mười sáu lần.
Nếu
người quy kính Pháp, Tăng bảo
Và
lại tư duy Pháp tánh như
Đức
tin người ấy thật khó lường
Thì
hơn người trước mười sáu lần.
Như
người thờ lửa ở thế gian
Trải
qua trăm năm thờ nghiêm túc
Nếu
được nhất tâm quy Tam bảo
Phước
này hơn kia trăm ngàn vạn.
Phước
đó toán số khó tính cùng
Dùng
lời diễn tả cũng không xiết
Do
vì kiên cố tâm chất trực
Nên
được phước báo lớn như vậy.
Nếu
người tuổi thọ đến trăm năm
Ở
trong rừng núi thờ thần lửa
Nếu
thấy Điều phục thượng nhân đến
Bỏ
ít thì giờ cúng dường Ngài
Phước
ấy vượt hơn thờ thần lửa
Đầy
đủ tất cả trọn một đời.
Nếu
người tuổi thọ đến trăm năm
Phá
giới, tâm không được tịch định
Ai
hay kiên trì nhẫn tinh tấn
Chỉ
sống một ngày hơn trăm năm.
Nếu
người tuổi thọ đến trăm năm
Tâm
thường ngu si sinh tán loạn
Ai
được trí tuệ và thiền định
Chỉ
sống một ngày hơn trăm năm.
Nếu
người tuổi thọ đến trăm năm
Đui
điếc mù mờ không nghe thấy
Ai
hay thấy Phật và nghe pháp
Chỉ
sống một ngày hơn trăm năm.
Nếu
người tuổi thọ đến trăm năm
Ngây
ngô rối loạn không tỉnh giác

Ai
hay thấy rõ đường sinh tử
Chỉ
sống một ngày hơn trăm năm.
Nếu
người tuổi thọ đến trăm năm
Không
hay thế gian thường biến đổi
Ai
hay rõ được thân chẳng thật
Chỉ
sống một ngày hơn trăm năm.
Nếu
người tuổi thọ đến trăm năm
Không
xét thế gian chỗ an lạc
Ai
hay biết được cảnh an nhàn
Chỉ
sống một ngày hơn trăm tuổi.
Khi
Đức Thế Tôn nói bài kệ nghóa lý vi diệu như vậy,
tất cả Tiên nhân tu khổ hạnh nghe bài kệ này, mọi
người đều chứng sáu phép thần thông.
Bấy
giờ, các Tiên nhân khổ hạnh ra khỏi hang đảnh lễ
dưới chân Phật Thế Tôn. Sau khi lễ rồi, mọi người
đều bay lên hư không để xả thọ mạng, nhập vào
Niết-bàn, thân tuôn ra nước lửa để tự thiêu
thân thể. Thiêu thân rồi, tất cả xá-lợi từ hư
không đều rơi xuống đất.
Khi
ấy Đức Thế Tôn thâu xá-lợi của năm trăm
A-la-hán, gom lại một đống, bắt đầu xây tháp. Trong
lúc ấy các Tỳ-kheo phụ giúp Thế Tôn bưng đất đá
làm tháp. Với bàn tay mành lưới thần diệu của
Ngài, Đức Thế Tôn tự xây tháp và trang trí trên
ngọn tháp xá-lợi đủ các thứ nên ngôi tháp
hoàn thành trang nghiêm thật đẹp mắt.
Sau
khi tháp hoàn thành, Đức Thế Tôn cùng các Tỳ-kheo
tuần tự đi về nước Ma-già-đà. Đồ chúng theo
Ngài gồm có một ngàn người đều là các Phạm chí
Loa kế thuở trước, nay xuất gia, rồi như vậy lần
lượt đi về thành Vương xá.
Khi
Đức Thế Tôn cùng các Tỳ-kheo đến thành Vương
xá, trú trong rừng Trượng lâm. Trong rừng này có
một ngôi tháp tên là Thiện an trú, trên tháp có đề bài kệ:
Lúc
ấy đại chúng vây chung quanh
Thế
Tôn lần đến Vương xá thành
Ở
trong Trượng lâm rừng vi diệu
Như
Lai muốn đến ở nơi đây.
Bấy
giờ tiểu vương nước Ma-già-đà thuộc dòng vua Túc
Tán tên là Tần-đầu-sa-la nghe mọi người đồn:
“Sa-môn Cù-đàm con dòng Cam Giá, thuộc họ Thích,
xả tục xuất gia. Ngày nay Ngài cùng đồ chúng gồm
đủ một ngàn Tỳ-kheo đều là các Phạm chí Loa kế
xuất gia, đồng đến du hóa trong nước Ma-già-đà.
Hiện giờ Ngài cùng đồ chúng dừng nghỉ nơi tháp
Thiện an trú, trong rừng Trượng lâm, bên cạnh thành
Vương xá, mà danh tiếng của vị Sa-môn này vang khắp
trong thế gian. Đấng Như Lai, Ứng Cúng, Chánh Đẳng
Chánh Giác, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Điều Ngự
Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật Thế Tôn này hiện
nay có nhân duyên giáo hóa ở đây. Lại nữa, Đức
Thế Tôn đối với tất cả các hàng Trời, Người,
Ma, Phạm, Sa-môn, Bà-la-môn… trong thế gian, Ngài tự
dùng thần thông khiến mọi người đều giác ngộ.
Sau khi giác ngộ rồi, họ nói lên thế này: “Sinh tử
đã dứt, phạm hạnh đã lập, việc làm đã xong,
hoàn toàn không còn thọ thân đời sau.” Đức Thế
Tôn thuyết pháp phần đầu thiện, phần giữa thiện,
phần sau thiện, nghóa lý vi diệu. Chỉ riêng giáo pháp
của Ngài mới được đầy đủ, rốt ráo thanh tịnh
như vậy. Đối với các Bậc Vô Thượng Chánh Giác
như vậy, nếu ai muốn đến chiêm ngưỡng thì người
này thật là may mắn.” Vua suy nghó: “Ta nay cũng nên
đến chỗ Đại Sa-môn để chiêm ngưỡng Thế Tôn.”
Vua
Tần-đầu-sa-la nước Ma-già-đà ra lệnh sửa sang xa
giá thật hoàn chỉnh tốt đẹp, rồi nhà vua lên xe
cùng với các vị Bà-la-môn, trưởng giả, cư só,
gồm tất cả là mười hai na-do-tha người hầu hạ
trước sau, ra đi từ thành Vương xá, hướng về
rừng Trượng lâm để chiêm ngưỡng Đức Thế Tôn.

Thuở
ấy, ở thành Vương xá có một dâm nữ tên là
Bà-la-bạt-đế, hình dung kiều diễm khả ái, thế gian
không ai sánh bằng, mọi người thế gian ai cũng thích
trông ngắm. Tất cả các môn ca múa, xướng hát, âm
nhạc đều rành. Nàng có đoàn kỹ nữ gồm sáu mươi
bốn người đầy đủ tài năng. Khi ấy, dâm nữ
cũng nghe người ta nói: “Hiện giờ ở thành này
có Sa-môn Cù-đàm, dòng họ Thích, thuộc vương tộc
xuất gia”, nên nàng mới nghó: “Ta nên đến yết
kiến vị Sa-môn này.”
Lúc
dâm nữ thực hiện ý định yết kiến Đức Thế
Tôn, vừa ra khỏi ngõ nàng lại nghó: “Ta nay nên
đến Đức Thế Tôn trước Đại vương Tần-đầu-sa-la.”
Rồi lại nghó tiếp: “Do vua Tần-đầu-sa-la có nhiều
nhân lực dọn đường đi đến Sa-môn, lại đoàn
người đông đảo ồn ào, sợ họ ngăn chận làm ta
không đi được. Ta nay nên đập phá chỗ tường
thành vắng người đi, phải cấp tốc đến yết kiến
Thế Tôn trước.” Dâm nữ nghó như vậy rồi thuê
nhiều người, bảo họ:

–Ai đậïp phá tường thành nhanh, ta sẽ trả cho người đó nhiều tiên.
Các
người làm thuê chỉ trong một thời gian ngắn liền
phá xong bờ tường và dọn sạch ngói đá, gai góc,
thành lối đi bằng phẳng.
Dâm
nữ Bà-la-bạt-đế liền sai người sửa soạn xe cộ
nghiêm chỉnh tốt đẹp, rồi nàng lên xe ra khỏi nhà.
Trên con đường bằng phẳng, nàng đi thẳng đến tháp
Thiện an trú, trong rừng Trượng lâm để cung kính
đảnh lễ yết kiến Thế Tôn.
Lúc
ấy Đức Thế Tôn biết tâm niệm của dâm nữ
Bà-la-bạt-đế, Ngài liền thầm nghó: “Nếu nàng dâm
nữ này đến yết kiến ta trước, nhà vua Tần-đầu
lại đến sau, thấy dâm nữ đứng trước mặt ta,
nhà vua sẽ sinh tâm nghi kî.” Nghó như vậy rồi, Ngài
liền vận dụng thần thông khiến dâm nữ không thể
đi đến trước vua. Còn vua Tần-đầu muốn đi đến
trước, nhưng xe nhà vua đứng yên một chỗ, nhất
định không thể chuyển bánh được. Đại vương
Tần-đầu-sa-la sinh tâm sợ sệt kinh hoàng, lông tóc
dựng ngược. Nhà vua lại thầm nghó: “Ta nay bị quỷ
thần hay tai họa gì làm trở ngại, khiến ra nông nổi
thế này?”
Lúc
đó ở nơi đây có một Thiên thần biết tâm niệm
vua Tần-đầu-sa-la nên ẩn hình trên hư không mà bảo nhà vua:
–Này Đại vương, nay ngài không nên lo sợ. Này Đại
vương, nay ngài không gặp tai nạn, cũng không có
điều quái lạ, quỷ thần biến hiện. Tuy nhiên, nhà
vua hiện giờ có giam cầm một người vô tội, tên
họ như vậy, tại một nơi trong thành Chiêm-ba. Nhà vua
nên mau thả người ấy ra thì xe ngài liền chuyển bánh.
Đại
vương Tần-đầu-sa-la nghe Thiên thần nói như vậy, lập
tức ra lệnh cho sứ giả về phóng thích người kia.
Khi phóng thích xong, đoạn đường nào thông suốt thì
đi xe, còn đoạn đường nào không thông suốt thì đi
bộ, tiến vào trong rừng để đến chỗ Đức Phật.
Khi đến nơi, nhà vua đảnh lễ dưới chân Đức Phật
rồi ngồi về một bên.
Lúc
ấy tất cả dân chúng, cư só, trưởng giả ở nước
Ma-già-đà, hoặc có người đảnh lễ rồi ngồi về
một bên, hoặc có người cùng với Phật chào hỏi
thân thiện rồi lui về ngồi một bên, hoặc có người
đến trước Đức Phật tự xưng tên họ rồi lui
ngồi về một bên, hoặc có người hướng về Đức
Phật chắp tay rồi lui ngồi về một bên, hoặc có
người ngồi đối diện trước Đức Phật im lặng,
rồi lui ngồi về một bên.
Sau
khi tất cả dân chúng, cư só, trưởng giả ngồi về
một bên, họ lại thầm nghó: “Hiện giờ trong số
đạo nhân này vừa có Đại Sa-môn, vừa có
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp, những vị Quốc sư của chúng
ta, không biết Sa-môn Cù-đàm theo Ca-diếp học phạm
hạnh, hay Ca-diếp theo Sa-môn học phạm hạnh?”
Đức
Thế Tôn biết được tâm niệm của tất cả dân
chúng, trưởng giả, cư só nước Ma-già-đà nên
dùng kệ bảo Trưởng lão Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp như thế này: Ca-diếp,
ông thấy việc thế nào?
Trước
tại bờ sông tu khổ hạnh
Vì
Ta và chúng nói ý này

Bỏ
việc tế tự như thế nào?

Trưởng
lão Phạm chí Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp vâng lời Phật
dạy, dùng kệ đáp: Sắc,
thanh, hương, vị và xúc, pháp
Ngũ
dục thế gian họ mong cầu
Ái
nhiễm như vậy ngập thiên hạ
Vì
tham việc ấy tôi tế tự.
Khi
ấy, tất cả dân chúng, trưởng giả, cư só và các
Bà-la-môn nước Ma-già-đà này thầm nghó: “Sa-môn
tự nói một bài kệ và Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp lại
nói một bài kệ nhưng chúng ta hoàn toàn không biết
hai người này ai là thầy, ai là trò?”
Đức
Thế Tôn biết tâm niệm mọi người thầm nghó như
vậy, Ngài dùng kệ hỏi Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp: Sắc,
thanh, hương, vị và xúc, pháp
Trong
đó Ca-diếp có thích không?
Ở
trong nhân gian và thiên thượng

Ông
thích những gì nói Ta nghe.
Trưởng
lão Phạm chí Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp lại vâng lời
Phật dạy, dùng kệ đáp:
Tôi
biết tịch tónh Không vô ngại
Tướng
Không vô ngại, không nên chấp
Điều
không thay đổi thì không dối
Điều
ấy tâm tôi thích tế tự.
Khi
ấy tất cả dân chúng, trưởng giả, cư só nước
Ma-già-đà thầm nghó: “Đại Sa-môn tự nói hai bài
kệ, rồi Ưu-lâu-tần-loa lại nói hai bài kệ, hiện
giờ đây chúng ta vẫn chưa biết ai là thầy, ai là
trò?”
Chư
Phật Thế Tôn mười phương đều có cùng một phương
pháp là nếu không làm cho tất cả đại chúng sinh
tâm hoan hỷ và hy hữu thì không nên thuyết pháp.
Lúc
bấy giờ Đức Thế Tôn vì muốn đại chúng sinh tâm
hoan hỷ và hy hữu nên bảo Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp:
–Này Ca-diếp, nếu ngày nay ông thấy đúng lúc, nên vì
tất cả dân chúng, trưởng giả, cư só và Bà-la-môn
nước Ma-già-đà xuất hiện thần thông, thể hiện
pháp thượng nhân.
Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp khi nghe Đức Phật bảo như vậy, liền bạch Phật:

–Y theo lời Thế Tôn chỉ dạy, con chẳng dám trái lời.

Liền
khi ấy, Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp từ chỗ ngồi đứng
dậy, xuất hiện thần thông bay lên hư không một cách
tự tại: Hoặc đi kinh hành, hoặc đứng, hoặc ngồi,
hoặc lại nằm ngủ, thân phát ra khói lửa, hoặc lại
ẩn hiện, biến hiện đủ loại thần thông như vậy,
rồi từ hư không hạ xuống, đứng trên mặt đất,
đến đảnh lễ dưới chân Phật và thưa:
–Đức Thế Tôn thật là Giáo thọ sư của con. Con nay thật
là đệ tử Thanh văn của Đấng Vô Thượng Thế Tôn.
Rồi vị ấy nói kệ:
Thần
thông vi diệu thu nhiếp rồi
Đảnh
lễ dưới chân Tối Thắng Tôn

Bổn
phận đệ tử con hoàn tất
Thế
Tôn thật sự là Thầy con.
Bấy
giờ đại chúng Bà-la-môn, cư só, trưởng giả và
tất cả nhân dân nước Ma-già-đà tâm nghó thế
này: “Ngày nay Ưu-lâu-­tần-loa Ca-diếp là đệ
tử của Sa-môn Cù-đàm, theo Sa-môn tu học phạm
hạnh.” Biết như vậy rồi, họ đối với Thế Tôn
sinh tâm hy hữu kính tín.
Đức
Thế Tôn biết tâm đại chúng hoan hỷ cho rằng việc
chưa từng có, Ngài liền vì đại chúng theo thứ lớp
thuyết các pháp; dạy hành bố thí, trì giới, nói
nhân duyên phước báo sinh lên cõi trời, nói việc
xa lìa ngũ dục, nói nguyên nhân dứt các lậu, nói
phiền não lậu hoặc, tán thán công đức xuất gia,
tán trợ việc giải thoát. Đức Thế Tôn biết các
hàng Bà-la-môn, cư só và tất cả đại chúng nước
Ma-già-đà sinh tâm hoan hỷ nhu thuận, không có tâm nhiễm ô.
Đức
Thế Tôn biết đại chúng này cần nên đắc đạo,
Ngài lại biết tất cả chư Phật Thế Tôn biết các
chúng sinh, hoặc có chúng sinh tán thán mà đắc đạo
pháp… nên Ngài liền vì thích ứng căn cơ đại
chúng, đúng như pháp mà nói. Những pháp đó là
Khổ, Tập, Diệt, Đạo. Đức Thế Tôn cũng vì đại
chúng thuyết giảng các pháp tướng.

Lúc
ấy trong chúng hội mà vua Tần-đầu-sa-la là người
đứùng đầu: Ngoài ra, còn có trên mười một
na-do-tha người cùng một lúc lãnh ngộ. (Có
Sư cho: Gồm mười hai na-do-tha người xa lìa trần cấu,
dứt sạch phiền não, tâm được thanh tịnh, đối với
các pháp sinh pháp nhãn thanh tịnh, đối với bao nhiêu
pháp phiền não đều là tướng tịch diệt, chứng
biết như thật, ví như áo sạch không vết nhơ, không
dính mồ hôi, không một điểm đen, thì tùy ý nhuộm
màu gì sẽ thành màu đó.)
Đúng vậy! Đúng vậy! Tất cả nhân dân, trưởng
giả, cư só, Bà-la-môn nước Ma-già-đà đang ngồi
tại chỗ xa lìa trần cấu, cho đến các pháp Khổ, Tập
đều là tướng tịch diệt, chứng biết như vậy. Trong
số này lại có một na-do-tha người phát tâm thanh
tịnh, thọ giới Ưu-bà-tắc.
Lúc
bấy giờ vua Tần-đầu-sa-la nước Ma-già-đà thấy
tướng các pháp, đã biết tướng các pháp, đã
chứng nhập các pháp, ở trong các pháp vượt qua
các nghi, hoàn toàn không ngăn ngại, đối với các
pháp đã được vô ngại, lại không còn sợ sệt.
Ở trong giáo pháp của Thế Tôn không còn phải theo
người khác, không còn phải học hỏi nơi người
khác. Đối với các pháp biết như vậy rồi, tự
tại vô ngại. Khi ấy vua Tần-đầu-sa-la liền bạch Phật:
–Thưa Đức Như Lai Thế Tôn, lúc trước, khi con còn là
đồng tử phát năm lời nguyện mà ngày nay con đã
được thành tựu hoàn toàn. Năm điều đó là gì?
Một
là khi con còn thiếu niên sớm lên vương vị. Thưa
Thế Tôn, đây là nguyện đầu tiên, nay con đã được thành tựu.

Thứ
hai, lại nguyện trong khi con cai trị dân chúng có Đức
Phật ra đời. Đây là điều tâm nguyện thứ hai, nay
con đã thành tựu.
Thứ
ba, lại nguyện có Đức Phật xuất thế rồi, con thiết
lễ cúng dường Đức Phật này, khiến được hoan
hỷ. Đây là điều tâm nguyện thứ ba, ngày nay con
đã được thành tựu.
Thứ
tư, lại nguyện đối với Đức Thế Tôn, con sinh tâm
hoan hỷ, rồi Đức Phật vì con thuyết pháp. Đây là
điều tâm nguyện thứ tư, ngày nay con đã được thành tựu.
Thứ
năm, lại nguyện đối với tất cả giáo pháp của
Thế Tôn đã thuyết cho nghe, con được chứng biết
tất cả. Đây là điều tâm nguyện thứ năm, ngày
nay con đã được thành tựu.
Lại
nữa bạch Đức Thế Tôn, thuở trước con còn là
đồng tử, tâm con phát nguyện thế này: “Nguyện
những gì con làm đều được thành tựu.” Thưa Đức
Vô Thượng Thế Tôn, ngày nay nguyện con đều được
viên mãn, như con khéo học tập thi thơ, nên ngày nay
con giỏi hơn tất cả. Ví như người lưng gù thì được
ngay thẳng, người lén lút chạy trốn thì được tự
do, người không biết lối đi thì gặp được hướng
đạo, nơi tối tăm thì được sáng tỏ, người mù
mắt thì được thấy các vật. Thưa Đức Vô Thượng
Thế Tôn, con nay cũng vậy, như nay Đức Thế Tôn vì
con dùng tất cả phương tiện thuyết pháp.
Lại
nữa bạch Đức Thế Tôn, con từ nay trở đi quy y
Thế Tôn, quy y Pháp bảo và quy y Thánh tăng. Từ nay
trở đi, con luôn luôn giữ hạnh Ưu-bà-tắc. Xin Đức
Thế Tôn chứng minh cho con điều này. Bạch Đức Như
Lai Thế Tôn, con từ nay trở đi cho đến trọn đời,
con thề không sát sinh, ngược lại con bảo hộ mạng
sống của chúng sinh như mạng sống của con, làm chỗ
nương tựa của chúng sinh. Con nguyện thọ trì năm
giới cấm và mười thiện nghiệp như vậy. Cúi xin
Đức Thế Tôn và chúng Tỳ-kheo sáng mai nhận sự
cúng dường trai phạn của con.

Đức
Thế Tôn vì Đại vương Tần-đầu-sa-la nước
Ma-già-đà im lặng nhận lời mời. Vua Tần-đầu thấy
Đức Phật im lặng, biết Phật đã nhận lời nên liền bạch Phật:
–Hay thay! Bạch Thế Tôn, xin Ngài ngồi trên xe này vào
thành Vương xá, con tự làm người đánh xe cho Thế Tôn.

Đức
Phật nghe mời như vậy, liền bảo nhà vua:
–Lành thay! Này đại vương, cầu chúc đại vương thường
được an lạc. Ta không cần dùng xe.
Vua
Tần-đầu từ chỗ ngồi đứng dậy, đảnh lễ dưới
chân Phật, đi nhiễu quanh Phật ba vòng rồi từ tạ ra về.
Vua
Tần-đầu-sa-la về chưa được bao lâu, các vị Tỳ-kheo liền bạch Phật:
–Hy hữu thay! Bạch Thế Tôn, tại sao ngày nay vua nước
Ma-già-đà dâng xe cho Thế Tôn đi, nhà vua lại tình
nguyện làm người đánh xe. Việc này như thế nào?

Các
Tỳ-kheo thưa lời như vậy rồi, đứng yên lặng. Đức
Phật bảo các thầy Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo, các thầy phải lắng nghe. Đại vương
Tần-đầu, nước Ma-già-đà chẳng những ngày nay
dâng xe cho Ta đi và vì Ta làm người đánh xe, mà
ngày xưa người cũng đã từng dâng xe cho Ta như vậy.
Các
Tỳ-kheo lại bạch Phật:
–Cúi xin Đức Thế Tôn vì chúng con nói việc ấy như thế
nào?
Đức
Phật bảo các Tỳ-kheo:

–Ta nhớ đời quá khứ, ở nước Ca-thi có một vị vua
tên là Thiện Ý Nhạo Pháp. Nhà vua đem chánh pháp
trị dân. Thuở ấy, Đế Thích muốn gặp vua Thiện Ý
Nhạo Pháp nên bảo vị Thiên thần đánh xe tên là
Ma-đa-lê: “Này Ma-đa-lê, khanh đến nước Ca-thi chở
vua Thiện Ý đến gặp ta. Khanh thay lời ta nói với
vua Thiện Ý: ‘Này nhân giả Thiện Ý, Đế Thích, vua
trời Đao-lợi muốn gặp nhân giả. Xin nhân giả chớ
từ chối, cần phải tới gấp!’.”
Thiên
thần đánh xe Ma-đa-lê liền bạch Thiên đế: “Như
Thiên chủ dạy, chẳng dám trái lời.”
Ma-đa-lê
sau khi nhận sứ mạng, liền sửa soạn xa giá thật
hoàn chỉnh, xe được thắng bởi ngàn con ngựa. Sau
khi trang bị xong, liền bay xuống cõi Diêm-phù-đề, đến
nước Ca-thi của vua Thiện Ý. Đến nơi, đứng trên
hư không dùng kệ thưa vua Thiện Ý:
Nhân
giả ngày nay lên xe này

Xe
trời tốt đẹp chẳng ai bằng
Chư
Thiên nghó nhớ đến nhân giả
Đó
là Thiên chủ Ba mươi ba.
Lúc
ấy Thiện Ý nghe vậy rồi
Liền
từ phía Đông bước lên xe

Xe
này tuyệt đẹp không gì sánh

Nhắm
hướng cõi trời tôn thắng đến
Chư
Thiên xa thấy vua tới nơi
Đứng
dậy nghinh tiếp nói, thế này:
Lành
thay! Pháp vương trong nhân loại
Cùng
trời Đế Thích tọa nơi đây.
Đế
Thích Thiên chủ liền khi ấy
Xa
thấy vua đến liền đứng dậy
Đón
rước và nói với vua:
Lành
thay Đại vương trong thế gian!

Nay
ở nơi đây trời tự tại
Nên
nương oai lực cõi trời này
Ở
đây bao lâu tùy ý muốn
Mặc
tình thọ dụng đều thỏa mãn.
Thuở
ấy vua Thiện Ý lưu lại cung trời Đao-lợi một thời
gian khá lâu, tâm ý chẳng vui, thầm nghó: “Ta nay e
thọ mạng giảm bớt.” Nghó như vậy rồi liền dùng
kệ thưa Đế Thích:
Đầu
tiên tôi thích lên Thiên giới
Ở
đây âm nhạc thật tuyệt vời
Tôi
nay e sợ thọ mạng chung
Không
thích Thiên giới nên trở lại.
Đế
Thích, chủ cõi trời Đao-lợi, đáp lời vua Thiện Ý:
Vua
nay tuổi thọ chưa suy giảm
Lâm
chung ngày ấy vẫn còn xa
Do
vì vua nay thiện nghiệp ít
Do
vậy chẳng thích sống ở đây.
Nhân
giả trước đến do tự lực
Giờ
này thiện nghiệp chẳng có dư
Do
vì tội nghiệp tâm mê muội
Vì
vậy tâm chẳng thích cõi trời.
Nếu
nay muốn thọ thế lực trời
Liền
hưởng thiên lạc như thuở trước
Như
ngồi ở trong xe vi diệu
Hoặc
như thích thú diệu lâm viên
Vua
nay nếu khởi tâm như vậy
Vua
liền thích sống cõi trời này.
Vua
Thiện Ý nghe kệ như vậy, liền nói với trời Đế Thích:
–Rất lành thay! Thiên vương, tôi từ giã cõi trời này
trở lại nhân gian phải tu nhiều phước nghiệp như
hành bố thí, tu khổ hạnh, làm việc lành, nói năng
chân thật, thọ trì trai giới. Sau khi tôi làm các
thiện nghiệp như vậy rồi, sẽ trở lại lên sống
trên cõi trời này.
Đế
Thích bảo vua Thiện Ý:
–Đúng vậy! Đúng vậy! Đúng như lời nhân giả nói. Nhân
giả ngày nay từ biệt cõi trời này để trở lại
nhân gian phải tạo nhiều công đức, phải tu nhiều
thiện nghiệp, cho đến bố thí, thọ trì trai giới…
như vậy. Nhân giả tạo các thiện nghiệp như vậy xong
rồi mới trở lại lên sống nơi đây.
Vua
Thiện Ý sống trên Thiên giới thời gian khá lâu,
rồi sau đó mới trở lại cõi Diêm-phù-đề, đi
đến vương cung. Nơi cung nội không thấy thể nữ, hậu
phi, vương tử, đại thần bá quan, cho đến tất cả
những người thân thuộc. Tất cả đều chết hết
không còn một ai. Do không thấy được người xưa
nên nhà vua không vui, ưu sầu khổ não, nói kệ:
Đây
là y phục của người thân
Bông
tai, nhẫn xuyến và anh lạc
Bình
sinh tiếc giữ không bố thí
Nay
chết vật còn, thân ở đâu?
Do
vật trang hoàng nhiều như vậy
Giường
nệm, mền chăn ren tuyệt mỹ
Hương
sơn, ao nước với lâm viên
Bỗng
nhiên buông bỏ còn để lại.
Tất
cả dân chúng đã chẳng còn

Bao
nhiêu cung điện thảy trống không
Vợ
con quyến thuộc đều không có
Như
vậy làm sao ta vui được!
Trí
tuệ phú hào thật tôn quý
Oai
đức như vậy dòng đại tộc
Ác
quỷ chủ mạng không hộ trì
Lần
hồi tất cả đều ly tán.
Hoặc
giàu, hoặc sang, hoặc bần tiện
Hoặc
thông, hoặc tuệ, hoặc ngu si
Hoặc
lớn, hoặc nhỏ, hoặc lão thành
Nếu
đến thời tiết thọ mạng chung
Ác
quỷ chủ mạng không thể hộ
Tất
cả đều bắt khiến tiêu ma.
Bao
nhiêu Sát-lợi, Bà-la-môn Tỳ-xá,
Thủ-đà hàng quý tiện
Hoặc
bọn hèn hạ Chiên-đà-la
Đến
khi mạng chung không lựa chọn
Lôi
đi tất cả chẳng có chừa
Kéo
lôi giống như dòng nước dốc
Cuốn
các cây cối mọc mé sông. Già,
bệnh, chết đến cũng như vậy
Nuốt
chững mạng căn thân các loài
Bà
con thân thuộc chỉ đứng nhìn.
Thiên
vương trấn giữ ở bốn góc
Cung
trời Đao-lợi thứ Ba ba
Một
cuộc du hành thật thích thú
Qua
bảy ngày đêm trong mấy chốc.
Ta
cùng Đế Thích sống nơi đây
Thiên
vương với ta thường đối diện
Nơi
đây ta thấy chư Thiên khác
Thường
thấy ở đấy việc như vậy.
Ta
nay chỉ tạo các phước lành
Kiên
trì giới luật và bố thí
Tinh
tấn, nhẫn nhục, trí tuệ, thiền
Thề
chẳng mong cầu ngôi vương vị.
Lúc
bấy giờ Đức Phật bảo các vị Tỳ-kheo:
–Này các thầy phải biết, vua Thiện Ý lúc ấy là thân Ta
ngày nay, còn Thiên thần Ma-đa-lê đánh xe thuở ấy
nay là vua Tần-đầu nước Ma-già-đà. Lúc ấy người
đem xe rước Ta và làm người đánh xe cho Ta. Ngày
nay cũng vậy, dâng xe cho Ta, cũng muốn đích thân làm
người đánh xe. Thệ nguyện ấy vốn đã có từ xưa là như vậy.
Vua
Tần-đầu-sa-la về đến cung điện của mình, ra lệnh
sắm đầy đủ tất cả thức ăn uống cao lương mỹ
vị. Những thức ấy như đồ ăn cứng, đồ ăn mềm,
đồ uống, đồ nhắm… tất cả đều được đầy đủ.
Sáng ngày hôm sau, vua cho rưới nước quét dọn cung
điện, sắp đặt chỗ ngồi, rồi sai sứ giả đi thỉnh
Thế Tôn. Sứ giả đến nơi bạch:
–Lành thay! Bạch Thế Tôn, giờ thọ trai sắp đến. Nơi cung
điện đã bày biện thức ăn xong rồi.
Vào
buổi sáng hôm ấy, Đức Thế Tôn đắp y, mang bình
bát cùng đông đủ một ngàn Tỳ-kheo, đều là cựu
Phạm chí Loa kế xuất gia, hầu hạ hai bên Thế Tôn như
đôi cánh, cùng nhau đi vào thành Vương xá.
Lúc
ấy Đế Thích, vua cung trời Đao-lợi, liền biến thân
trời thành hình đồng tử, dung mạo khôi ngô, dễ
thương, mọi người thích trông ngắm, đầu để búi
tóc làm mũ, thân mặc áo vàng, tay trái bưng bình
nước rửa bằng vàng, tay phải cặp lấy tích trượng
làm bằng nhiều thứ ngọc quý, đi trước chúng
Tỳ-kheo của Đức Phật, chân đi cách đất hai gang.
Lúc ấy đồng tử Đế Thích nói kệ:
Phật
tự điều phục, lại điều người
Cùng
ngàn Tỳ-kheo gốc Loa kế

Sắc
thân vàng chói tuyệt như vậy

Vô
Thượng Thế Tôn nay vào thành.
Tự
mình tịch tịnh, tịch tịnh người
Cùng
ngàn Tỳ-kheo gốc Loa kế
Sắc
vàng óng ánh đẹp như vậy
Vô
Thượng Thế Tôn nay vào thành.
Tự
mình đã độ, độ người khác
Cùng
ngàn Tỳ-kheo gốc Loa kế
Sắc
thân vàng chói tuyệt như vậy
Vô
Thượng Thế Tôn nay vào thành.
Tự
mình giải thoát, giải thoát người
Cùng
ngàn Tỳ-kheo gốc Loa kế
Sắc
thân vàng chói tuyệt như vậy
Vô
Thượng Thế Tôn nay vào thành.
Ngày
nay thuyết giảng mười pháp môn
Đầy
đủ mười lực, mười vô thắng
Một
ngàn Tỳ-kheo vây chung quanh
Vô
Thượng Thế Tôn nay vào thành.
Tất
cả dân chúng trong thành Vương xá thấy Đế Thích, họ đều la lên:
–Hy hữu thay! Hy hữu thay! Đồng tử này hình dung hết
sức khôi ngô, thật rất dễ thương, không ai sánh
bằng, mọi người đều thích trông ngắm. Người này
hầu hạ ai? Cung phụng ai?
Lúc
ấy Đế Thích, vua trời Đao-lợi, liền dùng kệ đáp
lời tất cả dân chúng:
Chư
Phật có tài hàng tất cả
Tịch
tónh vô thượng Tối Thắng Tôn
Ứùng
Cúng thế gian khắp trời, người
Ta
nay hầu hạ Đức Thế Tôn.
Trượng
Phu tối đại hàng phục người
Thiên
hạ không ai hơn Đức Phật

Ứng
Cúng thế gian khắp trời, người
Ta
nay hầu hạ Đức Thế Tôn.
Bấy
giờ, Đức Thế Tôn ung dung đi vào cung điện vua
Tần-đầu-sa-la. Đến nơi, Ngài trải tòa an tọa. Đại
vương Tần-đầu-sa-la thấy Thế Tôn và đại chúng an
tọa xong rồi, nhà vua tự tay bưng đủ các thức ăn
sơn hào hải vị đồ ăn cứng, đồ ăn mềm, đồ
nhắm… dâng lên Đức Phật và đại chúng Tỳ-kheo một cách đầy đủ.

Khi
Đức Thế Tôn và chư Tăng thọ trai xong và rửa tay
chân thì nhà vua cùng tất cả quần thần, mỗi người
trải một tòa nhỏ ngồi trước Đức Phật. Ngồi
xong, vua ở trước Đức Phật thầm nghó: “Ngày nay
ta phải thỉnh Đức Phật ở chỗ nào để cho đừng
cách thành quá gần hay quá xa, làm chỗ an trú cho
người xuất gia đúng như pháp mà hành đạo.” Rồi
vua Tần-đầu-sa-la lại nghó thêm: “Vườn Trúc của
ta gần kinh thành, tới lui dễ dàng, đi lại không cực
nhọc, đường bằng phẳng dễ đi, mọi người đều ưa
thích, muốn cầu lợi ích dễ được không khó, lại
thêm ít muỗi mòng, bọ cạp, độc trùng… Ban ngày
vắng vẻ không người đi lại, ban đêm cũng được
yên tónh, ít tiếng ồn, gần kề hồ ao, lui tới không
chướng ngại. Đây là chỗ rất tốt cho người xuất
gia an trú tu học. Ta nay nên đem rừng tre này hiến
cúng cho Đức Thế Tôn làm nơi an trú.”
Vua
Tần-đầu nghó như vậy rồi, lại bạch Phật:
–Bạch Đại Thánh Thế Tôn, rừng tre này cách thành Vương
xá chẳng xa chẳng gần, là chỗ rất tốt cho người
xuất gia ở tu học. Cúi xin Đức Thế Tôn dạy cho con
cách nào để hiến cúng rừng tre này cho Thế Tôn làm nơi an trú.
Đức
Phật bảo vua Tần-đầu:
–Này Đại vương, nếu muốn hiến cúng rừng tre này cho Ta
thì nên hiến cúng làm vật sở hữu cho chư Tăng bốn phương.

Vua
Tần-đầu liền bạch Phật:
–Y theo lời Thế Tôn dạy.
Rồi
nhà vua đứng dậy, tay cầm bình bằng vàng dâng nước
cho Thế Tôn mà bạch:
–Hay thay! Bạch Thế Tôn, rừng tre này ở gần bên
thành…, là chỗ rất tốt cho người xuất gia ở tu
học. Con nay hiến cúng cho chư Phật Thế Tôn làm vật
sở hữu cho chư Tăng bốn phương. Cúi xin Thế Tôn
thương xót con mà nạp thọ và sau khi hiến cúng xong,
xin Ngài sử dụng.

Đức
Phật Thế Tôn vì thương xót nhà vua nên Ngài nạp
thọ. Do vì nhân duyên này, Đức Thế Tôn dùng kệ chú nguyện:
Bao
nhiêu cây cối ở trong rừng
Đều
dùng xây dựng cầu v.v… Sông,
ao, giếng, suối để giúp đời
Thuyền
bè chuyên chở người qua lại
Bao
nhiêu thứ đó suốt ngày đêm
Phước
báo luôn luôn tăng không ngớt
Phạm
hạnh trì giới chẳng khác gì
Tín
kính kiên cố tức sinh thiên.
Đức
Thế Tôn vì vua Tần-đầu chú nguyện xong, liền đứng
dậy trở về rừng Trượng lâm. Về đến nơi, vì
nhân duyên nhà vua cúng rừng tre nên Thế Tôn họp
đại chúng tuyên bố cho các Tỳ-kheo biết:
–Này các thầy Tỳ-kheo, từ ngày nay trở đi, các thầy
được phép nghỉ trong rừng tre. (Sư Ni-sa-tắc nói:
“Do nhân duyên được vườn tre.”)

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096313">QUYỂN 45</卷>
<詞 id="50096314">Phẩm 46: HIẾN CÚNG RỪNG TRE (Phần 2)</詞>
Thuở
ấy, trong đại thành Vương xá có một trưởng giả
tên là Ca-lan-đà, là hàng đại phú trong nước, có
nhiều tài sản, đông đúc kẻ hầu hạ, cho đến nhà
cửa giống như cung điện của Tỳ-sa-môn ở phương
Bắc. Trưởng giả Ca-lan-đà có một rừng tre, cách
thành Vương xá không xa, có thể làm chỗ ở cho bậc
thiện nhân, nên các đạo nhân thường lai vãng đến
tu tập trong khu rừng này. Các đạo nhân đó là
A-kỳ-tỳ-già (nhà Tùy dịch là Tà Mạng).
Sư Ca-diếp-di nói:
Lúc
ấy có bốn vị Đại thiên vương trấn bốn phương,
bảo Dạ-xoa thân màu xanh:

–Các ngươi cấp tốc đến vườn tre của Ca-lan-đà, rưới
nước quét dọn tất cả sỏi sạn, đất đá, gai góc
phẩn uế; các mô đất đều được san bằng, không
còn hầm hố, sao cho sạch sẽ vì hôm nay Đức Thế
Tôn sắp an cư kiết hạ trong vườn này.
Chúng
Dạ-xoa màu xanh nương theo oai lực của bốn vị Đại
thiên vương dạy như vậy, liền bạch:

–Y theo lời Thiên vương dạy.
Rồi
lập tức đi đến vườn tre, tưới nước quét dọn
sạch sẽ… đều được bằng phẳng, hết sức trang nghiêm.
Vào
buổi sáng sớm hôm đó, khi sao mai vừa xuất hiện,
một đạo nhân A-kỳ-tỳ-già thấy có bốn vị Dạ-xoa
màu xanh đến vườn tre, rưới nước quét dọn. Thấy
vậy, vị ấy liền đến hỏi bốn vị ấy:
–Các Trưởng lão làm gì? Các ngài là ai?
Các Dạ-xoa đáp:
–Thưa nhân giả, chúng tôi là những Dạ-xoa màu xanh, được
Tứ Thiên vương sai đến vườn tre này quét dọn,
rưới nước…, dọn dẹp bằng phẳng, vì hôm nay Như
Lai sắp đến đây an cư trải qua mùa hạ này. Vì lý
do đó, chúng tôi đến quét dọn.
Sáng
ngày, đạo nhân A-kỳ-tỳ-già vội vã đi đến chỗ
trưởng giả Ca-lan-đà. Đến nơi, đạo nhân báo tin
cho trưởng giả biết:
–Này đại trưởng giả, nay trưởng giả phải biết, khi
trời gần sáng, sao mai xuất hiện, tôi thấy có bốn
vị Dạ-xoa màu xanh tưới nước quét dọn nơi vườn
tre. Thấy vậy tôi đến hỏi họ: “Các vị Trưởng
lão là ai?” Họ đáp: “Chúng tôi là Dạ-xoa màu
xanh, được Tứ Thiên vương sai đến quét dọn vườn
này.” Và họ cũng nói: “Chúng tôi đến vườn
tre này quét dọn, sửa san bằng phẳng sạch sẽ, vì
Đức Thế Tôn hôm nay sắp đến đây để an cư, cho
nên chúng tôi đến đây quét dọn, sửa soạn.”
Rồi
đạo nhân A-kỳ-tỳ-già nói với trưởng giả Ca-lan-đà:
–Trưởng giả nên đến vườn tre trước, để hiến dâng vườn
này cho Sa-môn Cù-đàm thọ dụng. Tôi e rằng sau này
vua Tần-đầu-sa-la đoạt vườn tre này hiến dâng cho
Cù-đàm. Này trưởng giả, ngay lúc bấy giờ tôi
sợ mất công đức bố thí này nên trưởng giả
không được lơ đểnh bỏ qua cơ hội.
Đại
phú trưởng giả Ca-lan-đà nghe đạo nhân A-kỳ-tỳ-già
nói như vậy, liền đi đến gặp Đức Phật. Trên
đường đi ngược chiều, trưởng giả Ca-lan-đà còn
cách Phật nửa do-tuần, xa xa trông thấy Đức Thế
Tôn từ trước tiến lại, tôn nhan đoan chánh, mọi
người đều thích trông ngắm, cho đến các tướng
tốt trang nghiêm trên thân, giống như bầu trời ban
đêm được các vì sao tô điểm. Thấy vậy, trưởng
giả liền đến trước Thế Tôn đảnh lễ dưới chân
Phật, tay cầm bình vàng, rót nước sạch trên tay Thế Tôn.

Bấy
giờ trưởng giả thưa:
–Hay thay! Bạch Thế Tôn, con ở thành Vương xá, tên là
Ca-lan-đà, con có một vườn tre, cách thành Vương xá
không xa, có thể làm chỗ an trú cho bậc thiện nhân.
Con nay muốn đem khu vườn này dâng cúng cho Thế Tôn.
Xin Ngài rủ lòng thương xót tiếp nhận vườn tre này.
Đức
Phật bảo trưởng giả Ca-lan-đà:

–Nếu có người bố thí cúng dường Phật hoặc khu vườn,
hoặc nhà đất, hoặc y phục, hoặc những của cải
khác. Các vật ấy được đem bố thí vô điều kiện
cho Phật rồi, thì các vật ấy trở thành chùa tháp
trong trời người, những kẻ khác không được dùng.
Đức Phật bảo:

–Ngày nay trưởng giả nên đem vườn tre này cúng cho chư
Tăng bốn phương. Như vậy, tất cả đại chúng hiện
tại hay vị lai đều được sử dụng.

Đức
Như Lai khuyên dạy công đức bố thí to lớn như vậy.
Trưởng giả Ca-lan-đà nghe Đức Phật dạy như vậy, liền bạch Phật:
–Y theo lời Thế Tôn dạy, con không dám trái lời.
Rồi
trưởng giả lại bạch Phật:

–Thưa Đức Thế Tôn, con nay đem vườn tre này hiến cúng
cho tất cả chư Tăng trong ba đời được tùy ý sử
dụng. Cúi xin Đức Thế Tôn rủ lòng thương xót thọ
dụng khu vườn này.
Đức
Thế Tôn vì thương xót trưởng giả Ca-lan-đà nên
thọ nạp khu vườn này, rồi Thế Tôn vì thương xót
trưởng giả nên nói kệ chú nguyện, bài kệ y như ở trên:
Bao
nhiêu cây cối ở trong vườn
…
…
Tín
kính kiên cố được sinh Thiên.
Đây
là lần đầu tiên Đức Thế Tôn thọ nhận cúng
dường vườn tre. Lúc ấy, Đức Thế Tôn cùng một
ngàn đại Tỳ-kheo đều là cựu Tiên nhân Phạm chí
Loa kế xuất gia, ở trong vườn tre Ca-lan-đà, tại thành Vương xá.

<詞 id="50096315">Phẩm 47: NHÂN DUYÊN CỦA ĐẠI CA-DIẾP (Phần 1)</詞>
Có
một vị sư nói thế này: Thuở ấy cách thành Vương
xá chẳng gần chẳng xa, có một thôn tên là Tân thụ lập.

Sư
Ma-ha Tăng-kỳ lại nói: “Tại thành Vương xá, nước
Ma-già-đà có một làng tên là Ma-ha Sa-đà-la (nhà
Tùy dịch là Đại trạch điền), nơi đây có một
thôn Bà-la-môn, thôn này lại mang tên là Ma-ha
Sa-đà-la. Trong thôn này có một vị Bà-la-môn đại
phú tên là Ni-câu-lô-đà-yết-ba (nhà Tùy dịch
là Kham Dụng Thọ). Vị đại trưởng giả này hết
sức giàu có, nhiều người hầu hạ phục dịch, cho
đến nhà cửa giống như cung trời Tỳ-sa-môn ở
phương Bắc. Vị Bà-la-môn này thống lãnh năm trăm
thôn, phân chia cho các thuộc hạ quản lý.”
Lúc
bấy giờ vua Tần-đầu-sa-la, nước Ma-kiệt-đà có
một ngàn con bò cày, còn trưởng giả
Ni-câu-lô-đà-yết-ba đàn bò chỉ thiếu một con là
đủ ngàn con. Vì sao vậy? Vì sợ Đại vương Tần-đầu
sinh tâm ganh tî, do đó đàn bò của Bà-la-môn này
ít hơn. Nhưng Bà-la-môn lại có đàn lục súc không
thể đếm được số lượng, chỉ biết tổng quát
nhiều ít mà thôi. Kho tiền vàng của trưởng giả
tổng cộng tất cả hai mươi lăm kho.
Thuở
ấy, người vợ của đại phú Bà-la-môn du ngoạn vui
chơi nơi thượng uyển, nhân tiện bà đến ngồi dưới
gốc cây Tất-bát-la. Người đàn bà này đang mang
thai, lúc ấy bà ta hạ sinh một đồng tử ở dưới
gốc cây này. Đồng tử hình dung đoan chánh, khôi
ngô, đẹp như tượng vàng, ai cũng thích trông ngắm,
thế gian không ai sánh bằng. Khi sinh đồng tử, dưới
gốc cây này xuất hiện một thiên y tuyệt đẹp. Vì
cha mẹ đồng tử thấy thiên y xuất hiện nên thầm
nghó: “Thiên y này nhất định là do phước của đồng
tử mà ra.” Do điềm này mà đặt tên cho đồng tử
là Tất-bát-la-da-na (nhà Tùy dịch là Thọ Hạ
Sinh). Vì nhân duyên đồng tử sinh dưới gốc cây
này nên lấy đó mà đặt tên, tương truyền gọi là
Tất-bát-la-da-na.

Rồi
cha mẹ giao đồng tử cho bốn bà vú nuôi. Một bà
vú lo bồng bế, một bà vú lo bú mớm, một bà vú
dẫn đi chơi và một bà vú chăm sóc việc nuôi
dưỡng. Bốn bà vú lo các việc nuôi dưỡng, tắm
rửa, bồng bế, mua vui và cho bú mớm, mong sao cho đồng
tử mau lớn khôn. Vì vợ chồng đại phú trưởng
giả Bà-la-môn chỉ có một đồng tử Tất-bát-la-da-na
rất yêu quý, không cho rời xa dù trong giây lát.
Nếu có chuyện phải xa đồng tử thì trong lòng họ chẳng vui.
Đồng
tử do nhân duyên phước đức nên trong thời gian
nuôi dưỡng chẳng bao lâu, đồng tử lần lần khôn
lớn, biết đi biết chạy, trí tuệ phát triển. Đến
khi vừa tròn tám tuổi, cha mẹ liền cho đồng tử
thọ giới pháp Bà-la-môn. Sau khi đồng tử thọ giới
pháp rồi, cha mẹ lại phú chúc gia nghiệp và dạy
các nghề, pháp thức tế tự, cùng dạy đồng tử
các môn thơ phú, toán số, hội họa, khắc ấn, bốn
bộ Vi-đà cùng các pháp thọ ký, biện luận thế
gian, thọ trì các pháp binh trượng, các pháp đại
chú thuật, luận Xiển-đà, các môn văn chứng, ngũ
hành, tinh tú, toán số, âm dương, đoán trước thời
vận trong mỗi ngày đêm có bao nhiêu điềm tốt xấu.
Lại nữa, đồng tử biết tất cả các loại tiếng:
Tiếng tướng đất chuyển động, tiếng sấm, tiếng
sét, tiếng kêu của loài cầm thú, tiếng động của
loài chim bay, thú chạy. Biết hết các tướng trạng,
biết tất cả các sự chuyển biến, biết coi các
tướng, biết tướng nghề nghiệp, biết tướng nam
nữ, biết tướng lục súc, biết pháp tẩy tịnh thanh
tịnh, biết pháp lấy nước, biết pháp xối rửa,
biết pháp lấy tro, biết cách xướng ca chúc tụng,
biết tướng tốt xấu, thịnh suy, biết cách giải trừ
tai ương, biết pháp cúng tế thần lửa và chư Thiên
đại nhân…, tất cả đều được hoàn bị.

Đồng
tử tự học rồi lại có khả năng dạy lại người
khác. Đồng tử học pháp khi tiếp nhận vật của
người hay ban vật cho người. Mọi việc trong thế gian
không gì là không rõ, không nơi nào là không biết,
lanh lợi, sáng suốt, trí tuệ thông minh, có tài lý
luận đanh thép, căn tánh nhạy bén khôn ngoan. Đồng
tử bản tánh chất trực, thường nhàm chán việc
thế gian, nhận thức được ái dục là điều bất
tịnh nên sinh tâm xa lìa. Do trong đời quá khứ đã
gặp chư Phật Thế Tôn, ở nơi chư Phật này đã
trồng các thiện căn, tu nhiều công đức đã được
thành tựu, nên đồng tử biết tất cả các pháp
thế gian là giả dối, tâm ưa thích hướng về cửa
Niết-bàn, thường mong cầu ra khỏi phiền não, chẳng
nhiễm pháp hữu vi thế gian, không thọ nghiệp chướng,
hệ phược tiêu trừ. Do trí lực này nên được
địa vị Nhất sinh bổ xứ.
Đồng
tử Tất-bát-la-da-na trải qua năm tháng, lần lần lớn
khôn, đến tuổi trưởng thành, có thể hưởng dục
lạc thế gian. Cha mẹ đồng tử thấy vậy liền bảo đồng tử:
–Này con Tất-bát-la-da-na, cha mẹ muốn chọn người con gái
sánh đôi với con để về hầu hạ.
Đồng
tử Tất-bát-la-da-na nghe cha mẹ nói như vậy, liền thưa:
–Kính thưa song thân, tâm con không muốn cưới vợ, ý
nguyện chỉ muốn tu phạm hạnh.
Khi
ấy cha mẹ đồng tử Tất-bát-la-da-na bảo đồng tử:
–Này con yêu quý của ta, việc đầu tiên trong cuộc đời
này là con phải có con để nối dõi gia thế, rồi sau
đó con mặc tình tu phạm hạnh. Vì sao? Vì việc này có
nghe nói trong truyện Tương Thừa: Nếu người không
con, không có người nối dõi thì kẻ ấy không được sinh lên trời.
Đồng
tử lại thưa cha mẹ:
–Kính thưa song thân, con nay không cần việc tiếp nối sự
nghiệp ở đời, cũng không cần kế tục đời sau.
Con chỉ cần tu phạm hạnh.
Rồi
cha mẹ đồng tử đôi ba phen nói với
Tất-bát-la-da-na:

–Con yêu quý của ta cần phải lập gia đình. Vì sao? Vì cha
mẹ e rằng nhà chúng ta sẽ bị tuyệt tự.
Lúc
ấy đồng tử Tất-bát-la-da-na bị cha mẹ ép buộc đến
ba lần nên đồng tử lấy vàng Diêm-phù-đàn bảo
thợ khắc thành một hình phụ nữ. Khi người thợ
khắc xong, đồng tử mang đến đưa cho cha mẹ và thưa:
–Kính thưa cha mẹ, con không thích thọ hưởng thú vui ngũ
dục, nguyện tu phạm hạnh. Nếu cha mẹ quyết định cưới
vợ cho con để duy trì gia thế thì cha mẹ phải tìm
được người con gái có nhan sắc giống như tượng
vàng Diêm-phù-đàn này.
Cha
mẹ đồng tử thấy việc như vậy, ưu sầu khổ não
chẳng vui, tâm nghó thế này: “Ta phải tìm ở xứ
nào để có được một người phụ nữ hình sắc
như vàng Diêm-phù-đàn?” Khi ấy đại Bà-la-môn
Câu-lô-đà ngồi im lặng trên lầu, trong lòng chẳng vui.
Thuở
ấy nhà này có một thầy Bà-la-môn khác thường
lai vãng đến nhà Bà-la-môn đại phú. Khi đến nhà
Bà-la-môn đại phú thầy Bà-la-môn đọc lời chú nguyện:

–Nguyện đại thí chủ tiền của được tăng thêm, hưởng
quả báo tốt đẹp, không có thứ gì thiếu hụt, thê
thiếp, con cháu được đông đúc…
Rồi
lại hỏi gia nhân:
–Chủ nhà của ngươi hiện giờ ở đâu?
Gia nhân đáp:
–Đại Bà-la-môn của chúng tôi hiện giờ đang ngồi lặng
thinh trên lầu, lòng ngài rất buồn rầu áo não chẳng vui.
Thầy
Bà-la-môn liền đến chỗ Bà-la-môn đại phú, thưa thế này:
–Nguyện đại thí chủ gia nghiệp tăng trưởng. Những ngày
trôi qua như thế nào? Ăn có ngon không? Đêm ngủ có
được không? Lại đêm đêm cùng với ái nhân vui
chơi có được thỏa tình khoái lạc hay không?

Bao
nhiêu câu hỏi như vậy mà chủ nhà Bà-la-môn đại
phú ngồi im lặng không đáp một lời. Thầy
Bà-la-môn lại hỏi:
–Nhân giả vì cớ gì ngày nay ngồi im lặng không đáp? Từ
nhỏ đến giờ ta cùng nhân giả đồng chung khổ vui,
ngày nay nhân giả vì lý do gì không bày tỏ cho ta
biết?
Khi
ấy đại Bà-la-môn Câu-lô-đà thuật lại sự việc
cho thầy Bà-la-môn hay. Nói như vậy rồi, đại
Bà-la-môn lại than:
–Ngày nay ta biết xứ nào có người con gái nhan sắc như
tượng vàng Diêm-phù-đàn!
Thầy
Bà-la-môn nói với vị đại Bà-la-môn:

–Này thí chủ đại phú Bà-la-môn, chớ nên ưu sầu khổ
não. Nhân giả đã vì tôi làm vị đại thí chủ, bao
nhiêu nhu cầu như y phục, thực phẩm, đồ cần dùng…
của tôi đều do nhân giả cung cấp. Tôi nay sẽ vì
đại thí chủ đi tìm người con gái có nhan sắc như
vàng Diêm-phù-đàn. Nhân giả chớ nghi, tôi quyết
định sẽ tìm được. Tôi nay cần lương thực và
người đi đường, để tôi cùng họ đi khắp bốn phương tìm kiếm.
Đại
phú Bà-la-môn nghe thầy Bà-la-môn nói như vậy, liền
đem lương thực và bạn đi đường, theo như lời đòi
hỏi của thầy Bà-la-môn, đáp ứng một cách đầy
đủ. Thầy Bà-la-môn nhận được tất cả lương thực
và người đi đường rồi, liền làm tán lọng Thần
minh bốn màu, trang hoàng đủ thứ. Ở trước lập
Thần minh, chung quanh trước sau trổi đủ thứ âm
nhạc. Hoặc có tán lọng ở dưới dùng vàng làm
mặt Thần minh, hoặc dùng bạc làm mặt Thần minh, hoặc
dùng pha lê làm mặt Thần minh. Làm rồi, sai người
đem ba tán lọng đi ba phương khác nhau, chỉ còn một
cái đi theo mình. Thầy Bà-la-môn dạy các người đi phương khác:
–Các người khi đến các thôn ấp đều thông báo cho các
thôn nữ: “Đây là Thần minh các nàng nên thiết
lễ cúng dường. Nếu người nào cúng dường thì
người đó mọi sự cầu nguyện đều được thành
tựu như ý.” Các ông nên quán sát trong các nàng
ấy, nếu thấy nàng nào có nhan sắc màu vàng, các
ông nên hỏi tên họ và địa chỉ của cô gái ấy,
rồi lập tức đến báo tin cho ta biết.
Thầy
Bà-la-môn dặn dò như vậy rồi, họ liền ra đi các
phương khác nhau. Còn thầy Bà-la-môn tự mình đem
theo một tán lọng Thần minh đặt trong một cái hộp
và hành trang đi đến tha phương, hoặc thôn xóm, châu
huyện, thành ấp, cung vua, đường sá… Đến nơi nào
đều trổi nhạc Thần minh, tất cả phụ nữ ở nơi
đó đều tụ tập đến quán sát.

Lúc
thầy đại Bà-la-môn thấy phụ nữ tụ tập liền từ
trong hộp lấy ra một hình Thần minh đưa cho các phụ nữ xem và bảo:
–Này các nàng! Các nàng nên cúng dường vị Thần minh
này. Nếu người nào cúng dường “Thần minh” thì
người ấy tùy theo sở nguyện sẽ được thành tựu.

Bấy
giờ các phụ nữ từ nhà mang đến các thứ hương
thoa, hương bột, tràng hoa, hoa rải… đến cúng dường
Thần minh. Với phương tiện này, thầy Bà-la-môn lần
lần đi đến thành Tỳ-da-ly.

Thuở
ấy, cách thành Tỳ-da-ly chẳng bao xa có một thôn lớn
tên là Ca-la-tỳ-ca (nhà Tùy dịch là Xích huỳnh
sắc), trong thôn có vị đại Bà-la-môn cự phú
tên là Sắc-ca-tỳ-la (nhà Tùy dịch là Huỳnh Xích).
Bà-la-môn này giàu có của cải, người giúp việc
đông đúc, cho đến nhà cửa giống như cung điện
Tỳ-sa-môn ở phương Bắc. Bà-la-môn này có một
người con gái tên là Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da (nhà
Tùy dịch là Hiền Sắc Huỳnh Nữ), hình dung khả
ái, nhan sắc tuyệt vời, người đời thích trông
ngắm, thế gian không ai sánh bằng, người không cao
không thấp, không mập không gầy, nước da không
trắng không đen, không xanh không đỏ, tuổi độ thanh
xuân, đáng làm bảo vật ngọc nữ cho thiên hạ.
Lúc
ấy trong thành Tỳ-da-ly nhằm ngày hội đốt lửa,
trong ngày hội này có năm trăm phụ nữ nhóm họp.
Nàng Bạt-đà-la cũng có mặt trong hội này. Bấy giờ
thầy Bà-la-môn đem tán cái Thần minh đi đến đám
phụ nữ. Đến nơi, Bà-la-môn lấy từ hộp ra một
tượng Thần minh đưa cho các phụ nữ xem và nói với họ:
–Này các phụ nữ, đây là tượng vị Thiên thần tối
diệu tối thắng. Các người nên tế lễ cúng dường.
Nếu nàng nào cúng dường vị thần này, tùy theo tâm
nguyện sẽ được thành tựu.
Tất
cả phụ nữ đều đem đủ các thứ hương bột, hương
thoa, tràng hoa và hoa rải… vội vã đi đến đi đến
trước Thần minh và khấn vái:

–Ngày nay con cúng dường vị trời Thần minh này.
Chỉ
riêng nàng Bạt-đà-la không đến chỗ Thần minh. Tất
cả bạn gái ôm lấy Bạt-đà-la kéo đến bên Thần
minh, nên nàng cũng hiện diện nơi đây. Do sức oai
quang của nàng, liền làm cho tượng vàng Diêm-phù-đàn
mất đi ánh sáng vốn có của nó.
Nàng
Bạt-đà-la dùng hết sức mạnh, thoát khỏi tay các
bạn gái, chạy về nhà thưa với cha mẹ:
–Kính thưa cha mẹ, chớ nên đem con giao cho người đó. Vì
sao? Vì ngày nay con không muốn lấy người đó làm
chồng. Trong tâm con muốn tu phạm hạnh.

Lúc
ấy các anh em của nàng nói với Bạt-đà-la:

–Này chị ơi, này em ơi, chúng ta thật sự không muốn xa
nhau, nhưng vì anh em chúng ta không gả em (chị) đi lấy
chồng, thì không hợp với đạo lý thế gian, hoặc
sẽ bị người đời họ nói: “Anh em của Bạt-đà-la
ở gần với nhau quyết có tâm tà tư, vì vậy không
gả nàng cho người khác.” Chúng ta e nhằm với ý nghi này.
Anh
em nàng Bạt-đà-la lại nói tiếp:
–Em (chị) đừng có sầu muộn, chúng ta nên hứa gả em
(chị) cho người ta, nhưng đòi hỏi họ phải nạp nhiều
tiền của theo sự đòi hỏi của em (chị). Nếu người
cầu em (chị) làm vợ không đáp ứng đủ số tiền
nhiều như vậy thì em (chị) khỏi rời ngôi nhà này.
Mà nếu có người đến cầu em (chị) làm vợ, thì
anh em ta sẽ nói với họ thế này: “Nếu người
muốn cầu em (chị) gái ta làm vợ thì phải đem số
vàng ròng nhiều bằng thân em (chị) ta. Được vậy, ta
sẽ gả cho.”
Lúc
thầy đại Bà-la-môn đi tìm cầu người phụ nữ,
mang theo tượng phụ nữ làm bằng vàng Diêm-phù-đàn,
ông ta đã thấy nàng Bạt-đà-la, liền hỏi các phụ nữ khác:
–Cô gái ấy là ai? Nhà cô ấy ở đâu?

Các
phụ nữ đáp lời Bà-la-môn khách:

–Ở xứ này có một vị Bà-la-môn cự phú tên là
Ca-tỳ-la, con gái ấy là con của ông ta.
Vị
Bà-la-môn khách nghe biết tung tích như vậy, vào lúc
hoàng hôn, mặt trời sắp lặn, ông liền đi lần lần
đến nhà Bà-la-môn cự phú kia. Khi đến nơi, ông
xin ngủ trọ, gia nhân của đại Bà-la-môn cự phú
đồng ý, mời người ở trong nhà khách. Bà-la-môn
khách ngủ ở đây qua một đêm, đến ngày hôm sau,
trời vừa tảng sáng, người đi đến gặp Bà-la-môn
Ca-tỳ-la. Khi đến nơi, người đứng trước mặt
Ca-tỳ-la, chú nguyện:
–Cầu nguyện gia đình nhân giả Bà-la-môn này luôn luôn
tăng trưởng tốt đẹp.
Sau
khi chú nguyện xong, lui ngồi về một bên. Ca-tỳ-la hỏi Bà-la-môn khách:
–Thưa nhân giả, đêm hôm như thế nào? Có được an ổn
không?
Vị
Bà-la-môn khách đáp:
–Đêm qua tôi rất được an ổn, vui sướng, không có phiền não.
Sáng
sớm hôm ấy, nàng Bạt-đà-la sau khi thức dậy, đi
đến đảnh lễ dưới chân phụ thân, rồi đứng lui
về một bên. Khi ấy Bà-la-môn khách đi tìm cầu
người phụ nữ, thưa với Bà-la-môn cự phú Ca-tỳ-la:
–Lành thay! Thưa nhân giả, cô gái này là ai?
Ca-tỳ-la đáp:
–Cô gái này là con của tôi.
Vị
Bà-la-môn khách lại hỏi:
–Thưa nhân giả, cô gái này ông bà đã đính hôn chỗ
nào chưa?
Ca-tỳ-la đáp:
–Con gái tôi chưa hứa gả cho ai cả.
Khi
ấy vị Bà-la-môn khách đi tìm cầu người con gái
liền bạch chủ nhân Ca-tỳ-la:
–Thưa đại phú nhân giả, nước Ma-già-đà có làng tên
là Ma-ha Sa-đà-la, trong làng này có một thôn cũng
tên Ma-ha Sa-đà-la. Trong thôn có đại Bà-la-môn tên
là Ni-câu-lô-đà-yết-ba, rất giàu có của cải.
Người lại có một cậu con trai tên là
Tất-bát-la-da-na. Đồng tử hiểu thông các nghóa, lại
dạy cho người khác, đối với ba bộ Vi-đà đều
thông suốt, lại thấu rõ luận Nhất Sự Thập Danh và
các thơ luận Ni-kiền-chu, luận Vãng Sự Ngũ Minh…
Một câu, nửa câu, một bài kệ, nửa bài kệ đều
phân tích rõ ràng, giải rõ lời sấm thế gian, biết
rõ sáu mươi loại luận, biết rõ các tướng căn
bản của bậc đại nhân. Tất cả kỹ nghệ không yếu
kém một nghề nào.

Bà-la-môn khách lại thưa:
–Thưa chủ nhân, nay xin nhân giả đem cô gái này gả làm
vợ đồng tử Tất-bát-la-da-na.
Đại
phú Bà-la-môn và các con trai ông ta nói với Bà-la-môn khách:
–Cô con gái này nếu đi lấy chồng, cần phải nạp nhiều
tiền của. Ai được như vậy mới gả.
Bà-la-môn khách hỏi:
–Nhiều tiền của là bao nhiêu?
Các
người trong nhà đáp:
–Vàng phải tương xứng với thân hình của cô ta. Chúng
tôi chỉ đòi hỏi chừng ấy thôi.
Bà-la-môn
khách liền từ trong túi lấy ra một pho tượng phụ
nữ bằng vàng Diêm-phù-đàn, đưa ra cho cha mẹ, anh
em của cô Bạt-đà-la xem, rồi nói:
–Pho tượng bằng vàng Diêm-phù-đàn này tương xứng
với cô gái, các người nên nhận lấy, rồi trao cô gái này cho ta.
Bấy
giờ cha mẹ, anh em cô Bạt-đà-la suy nghó như thế
này: “Đối với người xứ họ, nghe con gái của
chúng ta dung nhan đoan chánh thế này nên tom góp vàng
Diêm-phù-đàn nhiều chừng ấy, để tạo pho tượng
phụ nữ khiến to chừng ấy.” Rồi cha mẹ, anh em cô
gái bàn luận: “Nếu ngày nay chúng ta nhận lấy pho
tượng bằng vàng Diêm-phù-đàn này mà không quán
sát gia đình họ tiền của nhiều ít, lại cũng không
biết rõ về lễ nghóa, phép nước của họ văn minh
hay lạc hậu, thì con gái ta về nhà họ có thể sẽ
gặp phải khổ não. Vậy nay ta nên cho mật sứ đến
quán sát gia đình họ.”
Thảo
luận như vậy rồi, họ liền nói với Bà-la-môn
khách tìm cầu phụ nữ:
–Lành thay! Thưa sứ giả đại Bà-la-môn, ta nay muốn cho sứ
giả đến nhà đàng trai xem xét lễ nghi phong tục thế
nào, rồi sau đó ta suy tính có gả con gái hay không?
Vị
Đại Bà-la-môn khách thưa:
–Như vậy, tùy ý cho người thăm hỏi.
Vị
Đại Bà-la-môn khách nói lời ấy rồi, liền từ
tạ chủ nhà trở về bổn quốc. Về đến nhà
Bà-la-môn Ni-câu-lô-đà-yết-ba thưa với ông ta:
–Thưa nhân giả đại Bà-la-môn, chuyến đi hết sức tốt
đẹp. Ngài nên vui vẻ, vì tôi đã tìm ra người con
gái có sắc vàng như pho tượng Diêm-phù-đàn. Nàng
hết sức đoan chánh, thùy mị vô song, mọi người
đều thích trông ngắm.
Khi
ấy Bà-la-môn đại phú hỏi vị Bà-la-môn đi tìm cầu con gái:
–Này Bà-la-môn, nhân giả gặp nàng ta ở xứ nào?
Thầy Bà-la-môn đáp:
–Cách thành Tỳ-da-ly chẳng bao xa, có một thôn tên là
Ca-tỳ-la. Trong thôn này có một Bà-la-môn thật giàu
có cũng mang tên là Ca-tỳ-la. Bà-la-môn sinh ra nàng
con gái này, tên là Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da. Đó là
quê quán của cô ta.
Cha
mẹ đồng tử Tất-bát-la-da-na khi nghe sự việc như
vậy, trong tâm rất vui mừng tràn ngập châu thân,
không thể tự chế. Lúc ấy đại Bà-la-môn
Ni-câu-lô-đà-yết-ba liền bố trí trên con đường
từ bổn thôn, liên tiếp cho đến thành Tỳ-da-ly, cứ
mỗi khoảng đường nửa do-tuần thiết lập một bầy
bò và dựng lên căn nhà khách. Mọi nơi đều bày
biện như vậy xong, khi ấy đại Bà-la-môn
Ni-câu-lô-đà-yết-ba bảo các người coi bò:
–Các người phải chuẩn bị như thế này: nếu có người
từ thành Tỳ-da-ly đến, nếu họ cần những vật gì,
các người phải tiếp đón, cung phụng, chớ để thất lễ.

Khi
anh em nàng Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da ra khỏi nhà, hướng
về nước Ma-già-đà, đi đến thành Vương xá, họ
gặp địa điểm đàn bò đầu tiên. Các người ở
đây đều hạ mình nghinh tiếp và nói:
–Tốt thay quý khách từ phương xa đến đây!

Rồi
liền mời vào nhà khách, lấy nước nóng hương thơm
để tắm rửa. Lại dùng đủ thứ hương thơm để
thoa vào mình. Lại đem các thứ y phục vô giá mời
họ mặc. Lại dùng các hoa thơm kết tràng để họ
trang sức trên đầu. Rồi sau đó đem đủ thức ăn
uống sơn hào hải vị ngon ngọt thết đãi. Những thứ
ẩm thực đó như đồ ăn cứng, đồ ăn mềm, đồ
nhắm, đồ uống… Tất cả thức ăn mỹ vị như vậy
đều đầy đủ, họ mặc tình thưởng thức no nê.
Các người đó thưa:
–Đây là căn nhà của những người coi bò chúng tôi. Xin
quý khách có thể dừng chân lại đây một đêm,
sáng mai sẽ tùy ý lên đường.
Đoàn
khách hỏi người coi bò:
–Nhà nuôi bò này của ai?
Người giữ bò đáp:
–Nhà nuôi bò này là của Bà-la-môn đại phú
Ni-câu-lô-đà-yết-ba. Vì ông ta sợ các nhân giả
lữ hành đi đến mỏi mệt, đói khát cực khổ,
thiếu thốn vật dụng và tiện nghi nên xây cất ngôi nhà này.
Đoàn
lữ hành an nghỉ ở đây qua đêm, sáng ngày hôm sau
ra đi. Cứ như vậy, tuần tự gặp nhà bầy bò thứ
hai, thứ ba, thứ tư, thứ năm, thứ sáu, thứ
bảy… họ đều ra nghinh tiếp và thưa:
–Này các nhân giả, quý khách từ phương xa đến, dừng
chân lại đây một đêm, ngủ nghỉ khỏe khoắn rồi
sớm mai sẽ tùy ý lên đường.
Đoàn
lữ hành hỏi người chủ:
–Có bao nhiêu nhà trông coi bò như thế này?

Người coi bò trả lời:
–Từ thôn Ma-ha Sa-đà-la đến đây rồi cứ như vậy cho
đến tận thành Tỳ-da-ly, cứ trong nửa do-tuần đặt
một nhà trông coi bò.
Lúc
ấy anh em của nàng Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da đồng nghe
nói lời như vậy, liền suy nghó: “Nhà coi bò của
người này còn nhiều chừng ấy, ngoài ra tiền của
chẳng cần phải nói. Chúng ta nên từ chỗ này quay
về nhà, nên đem em (chị) gả làm vợ người này.”
Anh
em của họ sau khi về nhà, liền sai sứ giả đến báo
tin cho Bà-la-môn đại phú:
–Quý ngài có thể đến rước em (chị) của chúng tôi về làm vợ.
Sứ
giả báo tin rồi, liền quay trở về. Đồng tử
Tất-bát-la-da-na nghe sứ giả nói như vậy, được
người con gái hợp ý của mình, nghe rồi liền nghó:
“Ta nay phải đi đến xem người con gái kia thật có
đức hạnh, trí tuệ hay không.” Đồng tử
Tất-bát-la-da-na liền đến bên cha mẹ quỳ gối thưa:
–Thưa cha mẹ, tâm con thật không thích ngũ dục, nguyện tu
phạm hạnh, mà nay đấng song thân đã ép con lập gia
đình. Do vậy, ngày nay con phải theo thứ lớp đi khất
thực đến xứ ấy để xem người con gái kia có
đúng sự thật như lời sứ giả nói hay không.
Cha mẹ liền bảo:
–Nếu thấy hợp thời, con cứ tự ý ra đi.
Rồi
đồng tử từ giã quê nhà, đi khất thực theo thứ
lớp, lần lần đi đến thôn Ca-la-tỳ-ca. Theo tục lệ
nước này, nếu có Sa-môn hay Bà-la-môn đến khất
thực, thì tự tay con gái bưng đồ ăn đến dâng.
Lúc ấy nàng Bạt-đà-la từ trong nhà mang thức ăn
ra trao tận tay khách đồng tử. Lúc bấy giờ đồng
tử Tất-bát-la-da-na thấy cô ta, tâm chàng tự nghó:
“Đây chính là nàng Bạt-đà-la.” Tự tay nàng
dâng thức ăn cho đồng tử rồi lại đảnh lễ dưới
chân, đứng lui về một bên.
Đồng tử hỏi:
–Này nhân giả thiện nữ, nàng đã kết duyên với ai
chưa?
Cô ta liền đáp:
–Thưa nhân giả đồng tử, nước Ma-già-đà có một làng
nọ tên là Ma-ha Yết-ba. Xứ ấy có một thôn
Bà-la-môn, trong thôn ấy có một Bà-la-môn cự phú
tên là Ni-câu-lô-đà-yết-ba. Bà-la-môn này có
một ngườøi con trai tên là Tất-bát-la-da-na, cha mẹ
tôi đã hứa gả tôi cho đồng tử ấy.
Đồng
tử Tất-bát-la-da-na liền đáp lời cô Bạt-đà-la:
–Này thiện nữ, ta nghe nói đồng tử ấy trong tâm không
thích ngũ dục, chỉ muốn tu phạm hạnh.
Khi
ấy nàng ta liền thưa đồng tử:
–Thật rất hoan hỷ, vì tôi cũng không thích ngũ dục, chỉ
muốn tu phạm hạnh mà thôi. Ngày nay cha mẹ hứa gả
tôi, đó là ý của người thế gian, tôi thật không
muốn. Nay cha mẹ ép tôi, tôi cũng tùy thuận tình
đời mà kết duyên với đồng tử kia vậy.
Đồng
tử Tất-bát-la-da-na nghe nói vậy liền hỏi cô ta:
–Này nhân giả thiện nữ, cô từ trước đến giờ có
thấy đồng tử Tất-bát-la-da-na hay chưa?
Cô ta đáp:
–Thưa thiện đồng tử, tôi chưa từng gặp mặt.
Đồng
tử lại nói với cô ta:
–Này thiện nữ, ta chính là đồng tử Tất-bát-la-da-na. Ta
thật không thích ngũ dục, nay trong tâm ta chỉ muốn tu
phạm hạnh. Việc vợ con là ý của cha mẹ quyến
thuộc. Chính cha mẹ ta đã ép ta cưới nàng làm vợ.
Nàng
Bạt-đà-la nghe nói như vậy, liền bạch đồng tử:

–Hay thay! Thưa nhân giả đại đồng tử, tôi nghe lời này
hết sức vui mừng. Nếu nhân giả quyết định không
thích ngũ dục, nay xin nhân giả chẳng để lâu, nên
mau mau đến rước tôi, chớ để khiến có người
thế gian khác không phạm hạnh đến cầu tôi làm vợ.
Đồng
tử Tất-bát-la-da-na nghe vậy rồi liền quay trở về
nhà, đi đến bên cha mẹ, quỳ mọp bạch:
–Thưa cha mẹ, con thật sự không thích ngũ dục thế gian, chỉ
muốn tu phạm hạnh. Vì song thân muốn cưới vợ cho
con nhưng phải mau mau rước dâu về nhà.
Khi
ấy cha mẹ đồng tử Tất-bát-la-da-na liền cùng đại
Bà-la-môn Ca-tỳ-la-ca lập tờ giao kết nạp tiền sính
lễ, tùy sự đòi hỏi ít nhiều, sắm đủ các thức
ăn uống cao lương mỹ vị, chuỗi anh lạc vô giá, y
phục diệu hảo… rồi chọn ngày lành tháng tốt đem
nhiều tài bảo đi nạp lễ để rước nàng Bạt-đà-la
Ca-tỳ-lê-da về kết duyên với con mình.
Sau
khi rước cô dâu về nhà, ở trong một căn phòng
đã bày sẵn hai chiếc giường mà đồng tử và cô
dâu ở trong phòng này, nhưng cả hai đều thúc liễm
thân tâm, không xúc nhiễm với nhau.
Khi
cha mẹ đồng tử Tất-bát-la-da-na biết được chuyện
này mới suy tính: “Hai trẻ ở trong một phòng mà
không xúc nhiễm với nhau, ta phải tìm cách nào để
cho hai trẻ gần gũi nhau? Nếu cất bớt một chiếc
giường, chỉ để lại một cái, hai người phải ngủ
chung một giường thì tự nhiên chúng nó đụng chạm
với nhau.”
Nhưng
hai người vẫn không đụng chạm. Nếu đồng tử
Tất-bát-la-da-na nằm ngủ, thì nàng Bạt-đà-la đứng
dậy đi kinh hành. Nếu nàng Bạt-đà-la nằm ngủ thì
đồng tử Tất-bát-la-da-na lại đứng dậy đi kinh hành. Cứ như vậy trải qua nhiều năm, hai người
hoàn toàn không nằm ngủ chung với nhau.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096316">QUYỂN 46</卷>
<詞 id="50096317">Phẩm 47: NHÂN DUYÊN CỦA ĐẠI CA-DIẾP (Phần 2)</詞>
Vào
một hôm, chính lúc nàng Bạt-đà-la đang nằm ngủ,
còn chồng của nàng thì đứng dậy đi kinh hành. Ngay
khi ấy có con hắc xà sắp bò ngang qua mà nàng đang
ngủ say, có một cánh tay thòng khỏi thành giường,
Tất-bát-la-da-na thấy rắn nọ bò gần đến cánh tay
nàng, trong tâm nghó: “Sợ rắn độc cắn vào tay
nàng”, nên Tất-bát-la-da-na liền dùng áo bao lấy
tay mình, rồi cầm cánh tay nàng Bạt-đà-la đặt lên
giường. Do vì xúc chạm vào cánh tay nên nàng
Bạt-đà-la liền thức dậy, lo sợ, buồn rầu, tâm
sinh ngờ vực chẳng vui, liền thưa hỏi
Tất-bát-la-da-na:
–Thưa thánh tử hiền thiện, lúc trước nhân giả nói với
tôi lời thề kiên cố: “Ý ta không muốn thọ hưởng
ngũ dục, chỉ mong tu phạm hạnh.” Vì cớ sao hôm nay
thánh tử lại móng tâm như vậy?
Tất-bát-la-da-na đáp:
–Đúng như vậy! Tâm tôi không muốn ái dục.
Bạt-đà-la lại hỏi:
–Nếu thánh tử không muốn ái dục, tại sao hôm nay lại
nắm tay tôi?
Lúc
ấy Tất-bát-la-da-na cứ như sự thật thuật lại:

–Lúc nãy có một con hắc xà bò ngang qua đây. Ta thấy tay
nàng thòng xuống dưới giường. Khi ấy tâm ta sợ
rắn phun nọc độc cắn tay nàng nên dùng áo bao lấy
bàn tay ta, rồi mới nắm tay nàng để trên giường.
Thật sự không cố ý va chạm.
Cứ
như vậy, hai người thay nhau ngủ và đi kinh hành. Trải
qua mười hai năm ở trong một phòng, ngủ chung một
giường mà không xúc chạm nhau. Sau một thời gian,
cha mẹ Tất-bát-la-da-na qua đời. Vì gia nghiệp to lớn,
lại phải đứng ra điều hành, Tất-bát-la-da-na đích
thân trông coi việc bên ngoài ruộng vườn…, còn
nàng Bạt-đà-la trông coi tất cả tài sản, công việc trong nhà.
Vào
một hôm, Tất-bát-la-da-na bảo Bạt-đà-la:
–Này nhân giả hiền thiện, nàng hãy bảo người phục dịch
ép mè đen, ta nay muốn lấy dầu cho bò uống.
Nàng
Bạt-đà-la liền thưa:
–Y như đồng tử dạy, chẳng dám trái lời.
Nàng
nghe bảo như vậy, liền kêu các bà phục dịch và bảo họ:
–Này các chị em, nên mau mau ép mè đen lấy dầu, vì thánh
tử muốn đem dầu này cho bò uống.
Khi
các bà phục dịch nghe nàng Bạt-đà-la dạy lời như
vậy, liền đem mè đen phơi nắng, họ thấy trong mè có
trăm ngàn sâu lúc nhúc. Thấy vậy họ bàn luận với nhau:

–Chúng ta sẽ bị vô lượng tội.
Hoặc có người bảo:
–Ta biết ngày nay chúng ta đâu có tội gì. Tội lỗi này
là do Bạt-đà-la, vì người sai ta làm việc ấy.
Nàng
Bạt-đà-la khi nghe các bà phục dịch nói như vậy,
nàng liền bảo các người phục dịch:
–Nếu biết có tội như vậy thì chị em chẳng nên ép dầu.
Khi
ấy nàng sai người thâu cất mè đen, rồi trở vào
phòng đóng cửa, ngồi gục đầu yên lặng, trong tâm
buồn bã chẳng an. Khi Tất-bát-la-da-na đi kiểm tra đồng
ruộng, vì thấy cảnh chúng sinh nơi đồng nội chịu vô
lượng các thứ khổ não, như thấy sự cực nhọc
của bò cày, bị nông dân đuổi mãi cho không tạm
nghỉ. Thấy vậy, tâm sinh khổ não, cúi đầu làm thinh
suy nghó thế này: “Ôi thôi! Tất cả chúng sinh chịu
khổ não như vậy!
Rồi
Tất-bát-la-da-na trở về nhà, trong tâm rất ưu sầu,
dung mạo buồn bã, ngồi cúi đầu suy nghó. Nàng
Bạt-đà-la thấy chồng mình ngồi cúi đầu ưu sầu tư
duy như vậy, liền đến bên cạnh thưa:
–Thưa thánh tử, vì cớ gì hôm nay người ngồi cúi đầu,
trong tâm ưu sầu không vui như vậy? Hay là nay nhân
giả nghó: “Ta bảo Bạt-đà-la cho người ép dầu mà
nàng chẳng nghe lời ta cho người ép dầu.” Do đó
nên tâm thánh tử chẳng vui chăng?
Tất-bát-la-da-na nói:
–Này nhân giả hiền thiện, ta nay chẳng phải vì lý do đó
mà ngồi cúi đầu trong tâm chẳng vui. Này thiện nữ,
vào sớm mai này, ta từ nhà ra đi, kiểm tra sự canh
tác, thấy các chúng sinh đi đứng qua lại chịu các
khổ não không ngừng. Lại thấy những con bò cày
chẳng từng tạm nghỉ. Ta thấy vậy rồi suy nghó thế
này: “Ôi thôi! Ôi thôi! Tất cả chúng sinh chịu
tất cả khổ não.” Do vậy, ta ngồi cúi đầu, trong tâm chẳng vui.
Khi
ấy nàng Bạt-đà-la thưa với chồng:
–Thưa thánh tử thiện nhân, tôi nay cũng thấy việc rất đau khổ như vậy.
Người chồng hỏi:
–Này nhân giả hiền thiện, nàng thấy sự đau khổ gì?
Người
vợ Bạt-đà-la theo thứ lớp trình bày nhân duyên
như trên. Tất-bát-la-da-na mới nói với nàng Bạt-đà-la:
–Này nhân giả hiền thiện, ở tại gia khó tu phạm hạnh
thanh tịnh, khó thoát khỏi khuyết điểm sai lầm tổn
hại sinh linh, trọn đời không thể chấm dứt. Chi
bằng một mình một bóng tu phạm hạnh mới được vừa lòng.
Nàng Bạt-đà-la thưa:

–Bạch thánh tử, rõ ràng như vậy. Hai chúng ta phải xả tục xuất gia.

Tất-bát-la-da-na
liền nói với Bạt-đà-la:
–Này nhân giả hiền thiện, nàng nay nên ở tại nhà để
ta đi tìm thầy. Nếu tìm được rồi sẽ báo tin cho
nàng biết, nàng sẽ xả tục xuất gia sau.

Tất-bát-la-da-na
liền kêu tất cả người phục dịch nam nữ trong nhà và bảo họ:
–Này tất cả các người, tiền của và những gì ta hiện
có như lúa, gạo… đều thuộc quyền sở hữu của
các người, ta nay đều buông bỏ, muốn xuất gia tu
phạm hạnh, nhàm chán nó.
Rồi
Tất-bát-la-da-na lấy chiếc áo nỉ màu trắng vô giá
của mình làm thành y Tăng-già-lê và nhờ người
xuống tóc. Khi xuống tóc, ông ta nói thế này:
–Ở thế gian có thể có vị Đại A-la-hán xuất gia. Ta nay
theo vị ấy mà tu học.
Bấy
giờ ở thế gian chưa có A-la-hán xuất gia, chỉ trừ
Đức Thế Tôn Như Lai Ứng Cúng Chánh Đẳng Chánh Giác.
Vào
một buổi sáng ngày kia, mặt trời vừa ló dạng,
Đức Thế Tôn chứng Vô thượng Chánh đẳng Chánh
giác, cũng chính lúc ấy đêm hôm trước đã qua,
mặt trời vừa xuất hiện, Tất-bát-la-da-na tìm lối xuất gia.
Tất-bát-la-da-na
sinh trong dòng họ Đại Ca-diếp nên trong nhân gian gọi
Tất-bát-la-da-na là Đại Ca-diếp. Sau khi xuất gia rồi,
Đại Ca-diếp tuần tự vào trong các xóm làng, theo
thứ lớp mà đi khất thực.
Một
thuở nọ, Đại Ca-diếp theo thứ lớp du hành, đi đến
nước Ma-già-đà, rồi đến làng Ma-già-đà, tiếp
đến thôn Na-đồ-đà, thuộc thành Vương xá. Ở nơi
đây Đại Ca-diếp bỗng nhiên thấy Đức Thế Tôn ở
chỗ thờ thần kỳ, vị thần này tên là Đa Tử,
ngồi sau Đức Thế Tôn. Thân hình Thế Tôn hết sức
đoan chánh, giống như các vì sao tô điểm bầu trời
ban đêm. Đại Ca-diếp thấy vậy, tâm liền thanh tịnh,
không có nghi ngờ: “Ta, ngày hôm nay quyết định
thấy được Giáo Sư. Ta, ngày hôm nay quyết định
thấy Bậc Vô Thượng. Ta ngày hôm nay quyết định
thấy Bậc Nhất Thiết Trí. Ta ngày hôm nay quyết định
thấy được Thế Tôn Nhất Thiết Trí. Ta thấy được
Thế Tôn. Ta thấy được Đấng Vô Ngại Tri Kiến. Ta
thấy được Phật.”
Tâm
Đại Ca-diếp được thanh tịnh như vậy, luôn luôn
chánh niệm không tán loạn, đảnh lễ dưới chân
Thế Tôn, rồi ở trước Phật quỳ gối bên phải sát đất, thưa:
–Bạch Đức Thế Tôn, con là đệ tử Thanh văn của Ngài.
Cúi xin Thế Tôn làm thầy con, con là đệ tử Thanh văn của Thế Tôn.
Nên
luận giả có bài kệ:
Nơi
cây Đa tử người thấy Phật

Giống
như tượng vàng sáng chói lọi
Tâm
người phát sinh Nhất thiết trí
Chắp
tay hoan hỷ hướng Thế Tôn

Ở
nơi rừng nọ lễ chân Phật

Chắp
tay trước Phật bạch thế này:

Cúi
xin Đức Phật làm thầy con

Giống
như chỗ tối đèn soi sáng.
Lúc
ấy Đức Phật bảo Đại Ca-diếp:
–Này Đại Ca-diếp, nếu có đệ tử Thanh văn nhất tâm
chánh niệm như vậy rồi, xưng vị ấy là thầy mình,
đem tâm cung kính cúng dường như vậy, mà vị Giáo sư
không biết nói biết, không thấy nói thấy. Vị Giáo
sư vì lời nói hư vọng, thọ sự tôn trọng cúng
dường của người ta, thì đầu của vị Giáo sư đó
sẽ vỡ làm bảy mảnh.
Này
Đại Ca-diếp, nhưng Ta ngày nay thật biết nói biết,
thật thấy nói thấy. Khi Ta vì các đệ tử Thanh văn
giảng dạy các pháp, nói nhân duyên chẳng phải là
không nhân duyên, không phải không khai giá, chẳng
phải chỉ khai giá, cũng hiện thần thông chẳng phải
chỉ hiện thần thông, cũng có khai giá chẳng phải không khai giá.

Lại
nữa, này Đại Ca-diếp, ở lúc ấy Ta nói nhân
duyên… cũng có khai giá chẳng phải không có khai
giá. Theo giáo pháp của Ta giảng dạy nên vâng giữ
thực hành, không được trái phạm. Nếu người nào
tùy thuận lời nói của Ta thì đời vị lai ở trong
đêm dài được sự lợi ích hết sức an lạc.
Lại
nữa, này Đại Ca-diếp, ông nên như vậy tu học. Này
Đại Ca-diếp, nếu ông muốn tu học hạnh như vậy, đối
với các bậc phạm hạnh thượng, trung và hạ nên
sinh tâm kính trọng, tàm quý. Này Đại Ca-diếp, ông nên học như vậy.
Lại
nữa, này Đại Ca-diếp, ông ở lúc ấy luôn luôn
khởi chánh niệm, không được tạm thời gián đoạn.
Này Đại Ca-diếp, đối với việc này ông lại cần phải tu tập.
Lại
nữa, này Đại Ca-diếp, ông ở lúc ấy nên quán
tướng sinh diệt trong thân ngũ ấm, nghóa là: “Đây
là sắc, đây là sắc sinh, đây là sắc diệt, đây
là thọ, đây là tưởng, đây là hành, đây là
thức. đây là thức sinh, đây là thức diệt.”
Này Đại Ca-diếp, ông nên đối với ngũ ấm đó mà tu tập.
Trưởng
lão Đại Ca-diếp được Đức Phật chỉ dạy như vậy,
đối với thân ngũ ấm sinh tâm bất tịnh, thường đi
khất thực mà sống, trải qua bảy ngày cho đến tám
ngày, y như pháp tu hành, được sinh trí tuệ.
Sau
khi Đức Thế Tôn dạy cho Đại Ca-diếp như vậy rồi,
từ tòa đứng dậy ra đi. Trưởng lão Đại Ca-diếp
theo hầu Thế Tôn. Khi ấy Đức Thế Tôn đi chưa được
bao lâu, Ngài ghé lại dưới gốc cây bên đường.
Lúc đó Trưởng lão Đại Ca-diếp lấy y Tăng-già-lê
của mình gấp làm bốn lớp đặt trên đất rồi thưa với Thế Tôn:
–Bạch Đức Thế Tôn, con vì Ngài mà trải tòa này. Cúi
xin Thế Tôn thương xót con, ngồi trên ấy.
Đại
Ca-diếp nói lời như vậy rồi, Đức Thế Tôn ngồi
trên tòa của Đại Ca-diếp. Sau khi an tọa xong, Đức
Phật bảo Trưởng lão Đại Ca-diếp:
–Này Đại Ca-diếp, y Tăng-già-lê này mềm mại, hết sức
vi diệu tối thắng.
Trưởng
lão Đại Ca-diếp bạch Đức Thế Tôn:
–Thưa Thế Tôn, hay thay! Hay thay! Ngày nay do Thế Tôn thương
xót con mà thọ dụng tòa này.
Đức
Thế Tôn bảo Trưởng lão Đại Ca-diếp:
–Này Đại Ca-diếp, ông nay có thể thọ trì chiếc y phấn
tảo của Ta đang mặc hay không?
Trưởng
lão Đại Ca-diếp bạch Đức Phật:
–Dạ vâng, thưa Thế Tôn, con nay có thể thọ trì y phấn
tảo của Như Lai đang mặc.
Đức
Thế Tôn khi ấy liền trao cho Trưởng lão Đại Ca-diếp
chiếc y phấn tảo thô xấu của mình, Thế Tôn lại
nhận lấy chiếc y tốt đẹp của Đại Ca-diếp. Trong
thế gian có nghi vấn: Có thể Thế Tôn vì thương xót
chúng sinh, thể hiện lòng phước đức đại lợi ích
nên Ngài trước đã xả bỏ thế lực giàu sang mà
mặc y phấn tảo, nhưng nay đổi lấy y tốt của Đại
Ca-diếp. Điều nghi đó phải nên được giải thích
như sau: Chỉ có Đại Ca-diếp là đệ tử Thanh văn có
khả năng nhận lãnh y phấn tảo của Như Lai, vì từ
khi Trưởng lão Đại Ca-diếp chứng quả A-la-hán cho
đến trọn đời, Trưởng lão Đại Ca-diếp không bỏ
ý tưởng khổ hạnh. Do vậy, Đức Thế Tôn mới thọ
ký: “Này các Tỳ-kheo, nếu muốn biết đệ tử Thanh
văn của ta thiểu dục tri túc, tu hạnh đầu đà một
cách đầy đủ, đó là Tỳ-kheo Trưởng lão Đại
Ca-diếp này vậy.”

Một
thuở nọ, Đức Thế Tôn ngự tại rừng cây Kỳ-đà,
vườn Cấp cô độc, thuộc thành Xá-vệ. Lúc bấy
giờ Đức Thế Tôn bảo các thầy Tỳ-kheo:
–Này các thầy Tỳ-kheo, Ta ở trong quá khứ lìa các pháp
ác dục bất thiện, có giác, có quán, được ly sinh
hỷ lạc nhập vào Sơ thiền. Lúc ấy Tỳ-kheo Đại
Ca-diếp cũng lại như Ta, xa lìa các pháp ác dục bất
thiện, có giác, có quán, được ly sinh hỷ lạc nhập
vào Sơ thiền. Khi Ta diệt các giác quán, trong tâm
thanh tịnh, định tại một chỗ, không giác, không quán,
được định sinh hỷ lạc nhập vào Thiền thứ hai thì
lúc ấy Tỳ-kheo Đại Ca-diếp cũng lại như vậy, diệt
giác, diệt quán… nhập vào Thiền thứ hai.
Này
các Tỳ-kheo, khi Ta ly hỷ, hành xả, nhớ nghó chánh
trí, thọ cái vui nơi thân, là điều Hiền thánh khen
ngợi, đã xả bỏ các việc, trụ trong an lạc, nhập
vào Thiền thứ ba, thì lúc ấy Tỳ-kheo Đại Ca-diếp
cũng lại như vậy, ly hỷ, hành xả, nhớ nghó chánh
trí, thọ cái vui nơi thân, là điều Hiền thánh khen
ngợi, xả bỏ các việc rồi, trụ trong an lạc, nhập
vào Thiền thứ ba.
Này
các Tỳ-kheo, khi Ta muốn đoạn các khổ, dứt bỏ các
vui, trước tiên diệt ưu hỷ, không còn khổ, không
còn vui, được xả niệm thanh tịnh, nhập vào Thiền
thứ tư, thì lúc ấy Tỳ-kheo Đại Ca-diếp cũng lại
như vậy, dứt khổ dứt vui, trước tiên diệt ưu hỷ,
không còn khổ, không còn vui, được xả niệm thanh
tịnh nhập vào Thiền thứ tư.
Này
các Tỳ-kheo, khi Ta đang vận dụng tâm từ biến khắp
một phương, an trú trong định. Phương thứ nhất, phương
thứ hai, phương thứ ba, cho đến phương thứ tư cũng
vậy, phương trên phương dưới cũng vậy. Đối với
tất cả xứ, tất cả thế gian Ta dùng tâm từ biến
mãn cùng khắp, an trú trong định, rộng lớn vô
lượng, không có oán hận, không sinh độc hại, thì
lúc ấy Tỳ-kheo Đại Ca-diếp cũng lại như vậy…
không có oán hận, không có tâm độc hại, buồn vui.
Này
các Tỳ-kheo, khi Ta dùng tâm xả biến mãn một phương,
an trụ trong định. Phương thứ nhất, phương thứ hai,
phương thứ ba, cho đến phương thứ tư cũng như vậy,
phương trên phương dưới cũng như vậy. Đối với
tất cả xứ, tất cả thế gian, Ta dùng tâm xả biến
cùng khắp, an trú trong định, rộng lớn vô lượng,
không có oán hận, không sinh độc hại, thì lúc ấy
Tỳ-kheo Đại Ca-diếp cũng lại như vậy… không sinh độc hại.
Này
các Tỳ-kheo, khi Ta vượt qua tất cả sắc tướng,
diệt tất cả tướng đối hiện, không nghó, không
tưởng đến tất cả các tướng khác nhau, nghó đến
chỗ Hư không vô biên, liền chứng vào định Không
vô biên xứ, thì lúc ấy Tỳ-kheo Đại Ca-diếp cũng
lại như vậy, vượt qua tất cả sắc tướng… nhập
vào định Không vô biên xứ.
Này
các Tỳ-kheo, khi Ta ở cảnh giới Hư không vô biên,
tưởng đến cảnh giới Thức vô biên, liền nhập
vào định Thức vô biên xứ, thì lúc đó Tỳ-kheo
Đại Ca-diếp cũng lại như vậy… nhập vào định Thức vô biên xứ.
Này
các Tỳ-kheo, khi Ta vượt qua tất cả thức tướng,
tưởng đến tướng vô sở hữu, liền nhập vào
định Vô sở hữu xứ, thì lúc ấy Tỳ-kheo Đại
Ca-diếp cũng lại như vậy… nhập vào định Vô sở hữu xứ.
Này
các Tỳ-kheo, khi Ta vượt qua tất cả tướng vô sở
hữu, nhập vào định Phi hữu tưởng phi vô tưởng
xứ, thì lúc ấy Tỳ-kheo Đại Ca-diếp cũng lại như
vậy… liền nhập vào định Phi hữu tưởng phi vô tưởng xứ.
Này
các Tỳ-kheo, khi Ta vượt qua định Phi hữu tưởng phi
vô tưởng xứ thì lúc ấy Tỳ-kheo Đại Ca-diếp cũng lại như vậy.
Này
các Tỳ-kheo, khi Ta nhập vào tám định giải thoát
nghịch thuận, xuất nhập, nhập rồi lại xuất, xuất
rồi lại nhập, thì lúc ấy Tỳ-kheo Đại Ca-diếp cũng
lại như vậy… nhập rồi lại xuất, xuất rồi lại nhập.
Này
các Tỳ-kheo, khi Ta nhập vào tám thắng xứ
nghịch-thuận, nhập-xuất, nhập rồi lại xuất, xuất
rồi lại nhập, thì lúc ấy Tỳ-kheo Đại Ca-diếp cũng
lại như vậy… nhập rồi lại xuất, xuất rồi lại nhập.
Này
các Tỳ-kheo, khi Ta nhập vào mười một xứ, nhập
rồi lại xuất, xuất rồi lại nhập, thì Tỳ-kheo Đại
Ca-diếp cũng lại như vậy… nhập rồi lại xuất, xuất rồi lại nhập.
Này
các Tỳ-kheo, khi Ta du hý tất cả cảnh giới thần
thông, nghóa là một thân hiện ra nhiều thân, hợp
nhiều thân thành một thân, từ ngoài vào trong, từ
trong ra ngoài, từ trên xuống dưới, từ dưới lên
trên, xuyên qua núi non vách đá không ngăn ngại, ra
vào trong đất không khác trong nước. Mặt trời, mặt
trăng có đại oai đức, có đại thần lực mà Ta
có thể dùng tay nắm lấy, giống như lửa cháy nóng
liền tắt, thân được tự tại bay đến cõi Phạm thiên.
Này
các Tỳ-kheo, khi ấy Tỳ-kheo Đại Ca-diếp cũng lại như
vậy, cũng du hý tất cả cảnh giới thần thông, có
thể dùng một thân phân ra nhiều thân, lại nhiều
thân hợp thành một thân… thân được tự tại
bay đến cõi Phạm thiên.
Này
các Tỳ-kheo, khi Ta dùng nhó căn thanh tịnh của chư
Thiên hơn nhó căn của loài người, nghe được các
loại tiếng, hoặc tiếng chư Thiên, hoặc tiếng nhân
loại… tất cả đều nghe được rõ ràng, thì lúc
ấy Tỳ-kheo Đại Ca-diếp cũng lại như vậy, lại cũng
dùng nhó căn thanh tịnh của chư Thiên hơn nhó căn của
nhân loại… nghe tất cả tiếng đều được rõ ràng.
Này
các Tỳ-kheo, khi Ta dùng Tha tâm trí biết tất cả tâm
niệm của chúng sinh, tức biết thật có tâm niệm như
vậy. Nếu có tâm nguyện tức biết thật có tâm
nguyện như vậy. Nếu không có tâm nguyện, tức biết
thật không có tâm nguyện như vậy. Nếu có tâm sân,
tức biết thật có tâm sân như vậy. Nếu không có
tâm sân, tức biết thật không có tâm sân như vậy.
Nếu có tâm si, tức biết thật có tâm si như vậy.
Nếu không có tâm si, tức biết thật không có tâm
si như vậy. Nếu có tâm ái, tức biết thật có tâm
ái như vậy. Nếu không có tâm ái tức biết thật
không có tâm ái như vậy. Nếu có tâm hữu vi, tức
biết thật có tâm hữu vi như vậy. Nếu có tâm vô
vi, tức biết thật có tâm vô vi như vậy. Tâm hẹp
hòi hay khoan dung, tâm rộng rãi hay keo kiết, tâm loạn
động hay không loạn động, tâm vô lượng hay tâm
vô biên, có tâm tăng thượng hay không có tâm
tăng thượng, tâm nhập định hay tâm không nhập định,
tâm trụ trong định hay không trụ trong định, tâm giải
thoát hay tâm không giải thoát… đều biết một cách
như thật, thì lúc ấy Tỳ-kheo Đại Ca-diếp cũng lại
như vậy, cũng có Tha tâm trí biết tất cả tâm niệm
của chúng sinh, tức biết thật tâm niệm như vậy.
Nếu có tâm nguyện hay không tâm nguyện… biết thật
tâm giải thoát hay không giải thoát như vậy.
Này
các Tỳ-kheo, khi Ta nhớ tất cả việc trong đời quá
khứ hoặc một đời, hoặc hai đời, hoặc ba đời,
hoặc bốn đời, hoặc năm đời, hoặc mười đời,
hai mươi đời, ba mươi đời, bốn mươi đời, năm
mươi đời, hoặc một trăm đời, hoặc một ngàn
đời, hoặc trụ trong một kiếp, hoại rồi trụ, trụ
rồi hoại. Hoặc biết vô lượng kiếp hoại, thành
rồi họai, hoại rồi thành. Ta ở trong các kiếp ấy
tên tuổi như vậy, dòng họ như vậy, đời sống như
vậy, ăn uống như vậy, vui như vậy, khổ như vậy,
hưởng thụ như vậy, tuổi thọ bao nhiêu. Ta chết ở
xứ kia, sinh đến xứ này. Ta chết xứ này sinh đến
xứ kia, hình dáng như vậy, tướng mạo như vậy, tất
cả đời sống trong quá khứ Ta đều nhớ biết, thì
lúc ấy Tỳ-kheo Đại Ca-diếp cũng lại như vậy, cũng
dùng con mắt thanh tịnh hơn chư Thiên và nhân loại
thấy sự việc trong đời quá khứ; hoặc một đời…
tướùng mạo hình dạng như vậy, tất cả đời sống
trong quá khứ đều nhớ biết.
Này
các Tỳ-kheo, khi Ta dùng Thiên nhãn thanh tịnh vượt
hơn con mắt chư Thiên và nhân loại, Ta thấy tất cả
chúng sinh chết ở chỗ kia sinh ra ở chỗ này, hoặc
tốt hoặc xấu, hoặc sinh thiện đạo, hoặc sinh ác
đạo, tùy theo nghiệp báo của chúng sinh, cho đến
thật biết các chúng sinh này hoặc thân làm đủ
việc ác, miệng nói đủ điều ác và hủy báng Hiền
thánh, tà kiến điên đảo. Do các nhân duyên tạo
nghiệp này thành thục, thân hoại mạng chung đọa
trong ác đạo. Hoặc có các chúng sinh thân làm đủ
việc lành, miệng nói đủ lời lành, ý nghó đủ
điều lành, không hủy báng Hiền thánh. Do nhân duyên
tạo nghiệp chánh kiến, thân hoại mạng chung sinh trong
thiẹân đạo. Những việc như vậy do dùng Thiên nhãn
thanh tịnh vượt hơn con mắt của chư Thiên và nhân
loại, thấy chúng sinh chết ở chỗ kia, sinh ra ở chỗ
này, hoặc thù thắng hoặc hạ liệt, hoặc tốt hoặc
xấu, hoặc thiện đạo hoặc ác đạo, theo nghiệp thọ
báo, tất cả đều biết rõ ràng. Thì lúc ấy Tỳ-kheo
Đại Ca-diếp cũng lại như vậy, thật biết như vậy,
thật thấy như vậy.
Này
các Tỳ-kheo, khi Ta các lậu đã dứt sạch, ở trong
vô lậu tâm được giải thoát, tuệ được giải
thoát, hiện ở trong các pháp thần thông tự tại,
được chứng an lạc, xướng lên thế này: “Sinh tử
đã dứt, phạm hạnh đã thành, việc làm đã xong,
không còn thọ thân đời sau”, thì lúc ấy Tỳ-kheo
Đại Ca-diếp cũng lại như vậy, đã dứt sạch các
lậu hoặc… việc làm đã xong, không còn thọ thân
đời sau.”
Bấy
giờ các Tỳ-kheo bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, Trưởng lão Ca-diếp nay sinh trong gia đình
giàu sang, đầy đủ của cải… việc làm đã xong,
thân tướng đoan nghiêm, mọi người thích trông
ngắm, thếù gian không ai sánh bằng, hình dung tốt đẹp,
vượt trên mọi người, sắc thân như vàng ròng, là
do thuở xưa tạo nghiệp gì? Lại được xuất gia thọ
giới Cụ túc, chứng quả A-la-hán, rồi được Phật
thọ ký: “Trong hàng Tỳ-kheo, người thiểu dục tri
túc, khổ hạnh bậc nhất là Tỳ-kheo Đại Ca-diếp”,
là do tạo nghiệp nhân gì?
Các
Tỳ-kheo bạch Phật như vậy rồi, Đức Phật bảo các Tỳ-kheo:

–Ta nhớ vào thời quá khứ có một vị Bích-chi-phật
tên là Đa-già-la-thi-khí, luôn luôn ở tại thành
Ba-la-nại, gặp lúc nạn đói, lúa gạo đắt đỏ, dân
chúng chết đói, xương trắng ngổn ngang, người xuất
gia ra đi khất thực khó khăn. Lúc bấy giờ vị
Bích-chi-phật vào một buổi mai, khi mặt trời phương
Đông vừa ló dạng, đắp y mang bình bát vào thành
Ba-la-nại theo thứ lớp khất thực, không ai cúng
dường, mang bát không trở về như khi mới ra đi.
Lúc
ấy trong thành Ba-la-nại có một người gia đình nghèo
khổ, nhưng có để dành chút ít thực phẩm. Người
nghèo khổ này thấy vị Bích-chi-phật Đa-già-la-thi-khí
lần lần tiến bước, oai nghi chững chạc, chăm chú
nhìn xuống đất mà đi, tới lui đúng pháp, ung dung
tiến tới, đầy đủ oai nghi, tâm ý chánh niệm.
Người nghèo khổ thấy Bích-chi-phật, tâm được
thanh tịnh, lần đến bên Bích-chi-phật mà bạch:
–Lành thay! Thưa Đại tiên, Ngài ở trong thành này khất
thực có được vật thực không?
Tôn giả đáp:
–Cám ơn nhân giả, tôi ở trong thành khất thực không được gì.
Người
nghèo khổ bạch Bích-chi-phật:
–Lành thay! Thưa Đại tiên, xin mời Ngài về nhà tôi.

Lúc
đó, trong nhà người ấy chỉ có một thăng gạo đã
nấu thành cơm. Người ấy liền đưa vị Bích-chi-phật
về nhà, trải tòa mời ngồi rồi dâng cơm.
Phương
pháp thông thường của các vị Bích-chi-phật là dùng
sức thần thông giáo hóa chúng sinh, không dùng các
pháp khác. Vị Bích-chi-phật sau khi thọ thực nơi nhà
này xong, vì thương xót người nghèo khổ nên bay lên hư không mà đi.
Người
nghèo khổ thấy Tôn giả Bích-chi-phật bay đi trên hư
không, vui mừng hớn hở tràn ngập châu thân, chắp
tay trên đầu, cung kính đảnh lễ sát đất, phát lời
thệ nguyện: “Nguyện đời tương lai tôi gặp được
vị Thánh nhân Bích-chi-phật như vậy, hoặc giả hơn
thế nữa. Nếu vị Thánh nhân đó có nói pháp yếu,
tôi nguyện được nghe và thọ trì, mau được giải
ngộ. Lại nguyện đời đời kiếp kiếp không đọa
vào các đường ác.”
Này
các Tỳ-kheo, các thầy phải biết, người nghèo khổ
ở thành Ba-la-nại mời vị Bích-chi-phật Đa-già-la về
nhà cúng dường thức ăn, đó là Tỳ-kheo Đại
Ca-diếp vậy. Người nghèo khổ lúc ấy dành dụm
được một ít thực phẩm, vì nhân duyên hảo tâm
cúng dường vị Bích-chi-phật Đa-già-la một bữa ăn
mà được phước báo ngàn lần sinh vào châu
Uất-đơn-việt, trải qua vô lượng đời thường sinh
trong dòng đại tánh Sát-lợi, dòng Bà-la-môn hay đại gia cư só.
Do
nhờ sức nhân duyên nghiệp báo ấy nên vào thời
kỳ Đức Phật Ca-diếp ra đời, được làm con vua
Ngật-lợi-thi, nước Ca-thi. Con vua Ngật-lợi-thi, nước
Ca-thi cúng dường tôn trọng Đức Như Lai Ca-diếp Vô
Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác. Sau đó Đức Phật
Ca-diếp xả báo thân, nhập vào Niết-bàn, vua nước
Ca-thi xây tháp bằng bảy báu thờ xá-lợi. Bảy báu
đó là vàng, bạc, pha lê, lưu ly, hổ phách, mã não,
xa cừ. Dùng bảy báu trang hoàng bên trong, còn bên
ngoài dùng thềm đá bao quanh bảo tháp. Bảo tháp
trang nghiêm cao đến một do-tuần, rộng nửa do-tuần.
Vương tử tên là Xa-bà-lăng-già (nhà
Tùy dịch là Phan Duyên) làm
chiếc lọng bằng bảy báu che phủ trên tháp.
Lại
có thuyết cho rằng vương tử xây tháp làm tám
phần, cúng dường đồ ăn uống, y phục, giày dép
cho Tỳ-kheo Tăng. Cúng rồi, lại phát nguyện: “Nguyện
đời tương lai gặp được Thánh nhân như thế này.
Giáo pháp mà vị này nói ra, tôi liền tỏ ngộ.”
Lại nguyện: “Chẳng sinh trong các ác đạo. Hễ sinh ở
đâu, thân sắc cũng được màu vàng.” Nguyện như
vậy rồi lại xin cha mẹ đi xuất gia, cha mẹ không đồng
ý. Sau khi cha mẹ qua đời mới xuất gia. Xuất gia rồi,
tụng đọc kinh điển, thiền định thuần thục. Sau khi
mạng chung, nhiều kiếp sinh trong cõi nhân thiên, vô
lượng kiếp trải qua như vậy. Báo thân sau cùng, tức
là ngày nay, sinh vào nhà Bà-la-môn Ni-câu-đà-yết-ba,
một gia đình cự phú, rất nhiều của cải, cho đến
mọi phương tiện không thiếu một thứ gì.
Rồi
sau đó, Đại Ca-diếp làm một chiếc lọng bằng bảy
báu che trên tháp xá-lợi của Phật Ca-diếp, do sức
nhân duyên tôn trọng cúng dường nên được sắc
thân màu vàng. Lúc ấy lại nguyện: “Nguyện tôi
chẳng sinh vào ác đạo.” Nhớ sức nhân duyên
nghiệp báo này mà từ đó đến nay chẳng đọa ác
đạo, thường sinh vào chốn nhân thiên hưởng thụ
sự vui sướng vô lượng vô biên.
Nhưng
Đại Ca-diếp lúc ấy lại nguyện: “Nguyện đời sau
con được gặp Thánh nhân như vậy. Sau khi gặp vị ấy
rồi, vị ấy chớ bỏ con. Hoặc gặp vị Thánh nhân hơn
vị này, nếu Thánh nhân này có thuyết pháp, con nghe
rồi liền giải ngộ.” Do sức nghiệp báo nhân duyên
như vậy, nên nay gặp được Ta giáo hóa, liền được
xuất gia, thọ giới Cụ túc, chứng quả A-la-hán và
Ta thọ ký: “Trong hàng Tỳ-kheo, người thiểu dục tri
túc tức Thượng tọa Tỳ-kheo Đại Ca-diếp này vậy.”
Này
các Tỳ-kheo, vị Đại Ca-diếp này do sức nhân duyên
nghiệp báo tạo công đức đời trước nên nay sinh
trong nhà Bà-la-môn cự phú… không thiếu một thứ
gì, thân tướng đoan trang, hết sức đẹp đẽ, dung
nhan như pho tượng vàng, lại được xuất gia thọ
giới Cụ túc, chứng quả A-la-hán, cho nên Ta thọ
ký: “Người thiểu dục tri túc, tu khổ hạnh bậc
nhất là Tỳ-kheo Đại Ca-diếp.”
Trải
qua thời gian khá lâu, có một hôm Đức Thế Tôn bảo Đại Ca-diếp:
–Này Đại Ca-diếp, thời niên thiếâu đã qua lâu rồi,
giờ này tuổi đã quá già mà ông đắp lấy chiếc
y phấn tảo bằng vải gai thô xấu, nên bỏ chiếc y ấy
đi. Nay nên lấy chiếc y hết sức tốt đẹp của Ta mà
đắp. Này Ca-diếp, từ trước đến giờ ông mặc
như vậy, nay Ta có vải mềm mỏng của trưởng giả
cúng, ông nên lấy dao cắt may thành y mà mặc, nên
thường ở bên Ta nhận lời thỉnh của trai chủ,
chẳng được xa Ta.
Đại
Ca-diếp nghe Đức Phật dạy như vậy liền bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, con suốt cuộc đời sống nơi yên tónh
và cũng thường ca ngợi pháp yên tónh. Con suốt đời
đi khất thực tự sống, cũng lại ca ngợi công đức
khất thực. Con suốt đời đắp y phấn tảo, cũng lại
ca ngợi công đức đắp y phấn tảo. Con suốt đời
không ăn phi thời, cũng lại ca ngợi pháp không ăn
phi thời. Con suốt đời ngày ăn một bữa, cũng lại
ca ngợi pháp ăn một bữa. Con suốt đời chỉ thọ
một loại đoàn thực và tiết chế sự ăn uống,
cũng lại ca ngợi pháp thọ một loại đoàn thực và
tiết chế sự ăn uống. Con suốt đời sống ở gò
mả, cũng lại ca ngợi pháp sống ở gò mả. Con suốt
đời sống ngoài trời, cũng lại ca ngợi pháp sống
ngoài trời. Con suốt đời sống dưới gốc cây,
cũng lại ca ngợi pháp sống dưới gốc cây. Con suốt
đời giữ pháp đi kinh hành, cũng lại ca ngợi pháp
đi kinh hành. Con suốt đời thường ngồi không nằm,
cũng lại ca ngợi pháp thường ngồi không nằm. Con
suốt đời chỉ chứa ba y, cũng lại ca ngợi pháp
chứa ba y. Con suốt cuộc đời thiểu dục tri túc,
cũng lại ca ngợi pháp thiểu dục tri túc. Con suốt
cuộc đời thích chỗ vắng lặng, cũng lại ca ngợi
pháp vắng lặng. Con suốt cuộc đời không thích nói
lời vô ích, cũng lại ca ngợi pháp không thích nói
lời vô ích. Con suốt đời tu hạnh tinh tấn, cũng
lại ca ngợi pháp tinh tấn. Con suốt đời thành tựu
chánh niệm, cũng lại ca ngợi pháp thành tựu chánh
niệm. Con suốt đời thành tựu chánh định, cũng lại
ca ngợi pháp thành tựu chánh định. Con suốt đời
thành tựu trí tuệ, cũng lại ca ngợi pháp thành
tựu trí tuệ. Con suốt đời nhập vào thiền định,
cũng lại ca ngợi pháp nhập vào thiền định.
Đức
Phật bảo Đại Ca-diếp:

–Này Đại Ca-diếp, ông thấy lợi ích gì mà suốt cuộc
đời tự sống một mình nơi vắng lặng, cũng lại ca
ngợi pháp sống một mình nơi vắng lặng… suốt cuộc
đời nhập vào thiền định, cũng lại suốt đời ca
ngợi pháp nhập vào thiền định?
Lúc
ấy Đại Ca-diếp bạch Phật:
–Thưa Đức Thế Tôn, do vì con thấy suốt cuộc đời sống
nơi yên tónh, lại cũng ca ngợi người sống nơi yên
tónh… Suốt đời thường nhập định, lại cũng ca
ngợi người thường nhập định, có hai lợi ích. Hai
lợi ích đó là gì? Một là ngày nay con được pháp
hạnh an lạc. Hai là sinh tâm thương xót chúng sinh đời
sau. Mong rằng chúng sinh đời tương lai thấy đời
sống của con rồi, họ học hạnh của con nên họ nói
thế này: “Ở trong đời quá khứ có bậc kỳ túc
Thượng tọa Tỳ-kheo Thanh văn suốt đời thích sống
cảnh yên tónh và ca ngợi pháp sống cảnh yên tónh…
thường nhập vào thiền định, lại cũng ca ngợi
người thường nhập thiền định. Rồi họ nói: “Chúng
ta làm sao học hạnh của vị ấy… tự nhập vào thiền
định, lại cũng ca ngợi người thường nhập thiền
định.’
Thưa
Đức Thế Tôn, do con thấy hai lợi ích ấy nên suốt
đời sống nơi yên tónh, lại cũng ca ngợi người
sống nơi yên tónh… thường nhập vào thiền định,
lại cũng ca ngợi người thường nhập vào thiền định.
Đức
Phật nói với Đại Ca-diếp:
–Hay thay! Hay thay! Này Đại Ca-diếp, người vì chúng sinh
đời vị lai làm điều đại lợi ích, đại an lạc,
làm điều đại an ổn cho chư Thiên, nhân loại. Do
vâïy, ngày nay tùy ý thích, người sống nơi yên
tónh, người tùy thời muốn gặp Như Lai thì cứ đến gặp.
Bấy
giờ các vị Tỳ-kheo bạch Phật:
–Hy hữu thay! Bạch Thế Tôn, Trưởng lão Đại Ca-diếp vì
lý do gì làm cho nhiều chúng sinh được lợi ích
lớn?
Sau
khi các Tỳ-kheo hỏi như vậy rồi, Đức Phật bảo các thầy:

–Này các Tỳ-kheo, vị Đại Ca-diếp này chẳng chỉ một đời
này khiến nhiều chúng sinh được lợi ích lớn, mà
ở trong quá khứ cũng vì chúng sinh tạo nhiều điều lợi ích lớn.
Các
vị Tỳ-kheo bạch Phật:
–Cúi xin Đức Thế Tôn nói về nhân duyên ấy.
Đức
Phật bảo các thầy Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo, Ta nhớ trong thời quá khứ, Đại
Ca-diếp này đã từng làm vua trời Đế Thích, trong
thời ấy không có Đức Phật ra đời, cũng không
có Bích-chi-phật xuất hiện. Tất cả con người ở
trong nhân đạo sau khi mạng chung, xả bỏ thân người,
phần nhiều đọa vào ác đạo, ít kẻ được sinh vào
nhân gian hay Thiên giới. Cũng vậy, chư Thiên các
cõi trời Đao-lợi, Dạ-ma, Đâu-suất, Hóa lạc, Tha
hóa tự tại và Phạm thiên, sau khi họ xả bỏ thân
chư Thiên rồi, phần nhiều sinh vào ác đạo, ít kẻ
sinh vào cõi trời hay nhân gian. Lúc ấy cõi trời
và nhân gian phần nhiều trống vắng.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096318">QUYỂN 47</卷>
<詞 id="50096319">Phẩm 47: NHÂN DUYÊN ĐẠI CA-DIẾP (Phần 3)</詞>
Bấy
giờ vua trời Đế Thích suy nghó: “Ta ngày nay cũng
nên xuống cõi Diêm-phù-đề, thọ sinh trong nhân gian
để răn dạy, giáo hóa chúng sinh ở nơi đây được
thành tựu.” Suy nghó như vậy rồi, Đế Thích gọi Tứ
Thiên vương đến bảo: “Ta muốn cùng các khanh xuống
nhân gian để giáo hóa, răn dạy chúng sinh. Lúc ấy
ta hiện hình sư tử chúa, còn các khanh biến thành
bầy sư tử thường theo hộ vệ, đem theo nhiều quyến
thuộc hầu hạ chung quanh. Sau khi hiện thân rồi chúng
ta cùng nhau du hành trong thôn xá, thành ấp, xóm
làng. Khi chúng ta du hành, nếu dân chúng nơi đó có
hỏi các khanh: “Ngày nay chúng tôi nên thường đem
vật gì dâng cho các ông?”, thì các khanh nên bảo
dân chúng: “Dâng riêng cho sư tử chúa này một
trăm người.” Nếu họ lại hỏi các khanh: “Cần
người lớn hay trẻ con? Cần con trai hay con gái?” Các
khanh nên đáp: “Nếu có những kẻ hay sát sinh thì
mỗi ngày nên nạp một trăm người như vậy cho sư
tử chúa này ăn thịt. Hoặc những kẻ trộm cắp,
hoặc những kẻ tà dâm, hoặc những kẻ nói dốâi,
hoặc những kẻ nói hai lưỡi, hoặc những kẻ nói
lời thô ác, hoặc những kẻ nói lời thêu dệt,
hoặc những kẻ hay tham lam, hoặc những kẻ hay sân
hận, hoặc những kẻ tà kiến, thì mỗi ngày cần
phải nạp cho sư tử chúa này một trăm người ác
như vậy. Còn nếu hạng người không sát sinh thì các
ngươi không nên cung cấp, vì Sư tử chúa không ăn
thịt hạng người này. Như vậy cho đến các người
không trộm cắp…, không tà kiến thì các ngươi chớ
nạp, vì sư tử chúa không ăn thịt hạng người như
vậy.” Rồi nên dạy họ mỗi gia đình cần phải có
một người xuất gia.”
Khi
trời Đế Thích và Tứ Thiên vương suy tính phương
pháp khéo giáo dục như vậy rồi, liền giáng xuống
cõi Diêm-phù-đề. Lúc ấy Đế Thích biến thành con
sư tử cao lớn một câu-lô-xá, giống như sư tử
thật không khác. Có những người ở sau sư tử
chúa, bị sư tử chúa đòi ăn thịt nên đi theo. Mọi
việc y theo lời chỉ dẫn của Đế Thích lúc trước.
Lúc
ấy dân chúng vì sợ sư tử, nên hối cải không
còn sát sinh, không còn trộm cắp, cũng không còn
tà dâm cho đến không còn tà kiến. Họ đều tu
thiện nghiệp một cách đầy đủ, mỗi gia đình đều
có một người xuất gia học đạo, tu bốn phạm hạnh,
sau khi qua đời sinh lên cung Phạm thiên. Trong số người
này, nếu những ai chỉ tu thập thiện mà không xuất
gia, phần nhiều được sinh trong cõi trời và người.
Lúc
ấy Đại Ca-diếp dùng phương tiện như vậy đi khắp
đó đây, vì chúng sinh mà làm điều lợi ích lớn.
Do vì sức nhân duyên kiếp quá khứ, ngày nay cũng
như vậy, nghóa là Đại Ca-diếp vì chúng sinh mà làm
điều đại lợi ích.

Này
các Tỳ-kheo, Tỳ-kheo Đại Ca-diếp này sẽ ở trong
pháp hội của Đức Thế Tôn Di-lặc đời vị lai cũng
vì chúng sinh làm điều lợi ích lớn.
Các
vị Tỳ-kheo bạch Phật:
–Bạch Thế Tôn, ngài Đại Ca-diếp ở vào đời Đức Phật
Di-lặc sẽ làm điều lợi ích gì?
Đức
Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Này các thầy, vị Đại Ca-diếp này, sau khi Ta nhập
Niết-bàn rồi, giữ gìn giáo pháp và giới luật
của Ta khiến được tồn tại lâu dài ở thế gian.
Suốt đời, tổ chức pháp hội, đến khi lâm chung đi
vào trong núi, dùng sức thần thông duy trì thân này
và phát nguyện: “Nguyện khi thân này của ta chớ hư
hoại, cho đến khi Đức Như Lai Di-lặc Thế Tôn Chánh
Đẳng Chánh Giác ra đời thấy được thân ta.”
Phát nguyện rồi mới xả thân mạng, nhập vào Vô dư
Niết-bàn. Sau khi vào Niết-bàn rồi, hai hòn núi hợp
lại. Về sau, vào đời Đức Phật Di-lặc Vô Thượng
Chánh Đẳng Chánh Giác vị ấy sẽ xiển dương giáo pháp.
Lúc
ấy Đức Thế Tôn Di-lặc nhớ đến xá-lợi của
Đại Ca-diếp bảo các vị Tỳ-kheo: “Này các Tỳ-kheo,
các thầy muốn thấy xá-lợi của ngài Đại Ca-diếp
là đệ tử Thanh văn thiểu dục tri túc, tu hạnh đầu
đà bậc nhất của Đức Phật Thích-ca Mâu-ni Vô
Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác hay không?”
Các
vị Tỳ-kheo bạch Phật: “Bạch Thế Tôn, chúng con muốn
thấy.”
Đức
Di-lặc Như Lai Ứng Cúng Chánh Đẳng Chánh Giác cùng
với vô lượng ngàn người bao vây chung quanh, đồng
đi đến núi nọ. Khi đến nơi, hai hòn núi tự nhiên
mở ra. Đức Di-lặc Như Lai Chánh Đẳng Chánh Giác
thấy xá-lợi Tỳ-kheo Đại Ca-diếp còn nguyên vẹn,
còn mặc y Tăng-già-lê. Thấy vậy, Ngài liền bảo
các Tỳ-kheo: “Đây là đệ tử Thanh văn tu hạnh
đầu đà bậc nhất của Đức Phật Thích-ca Như Lai Vô
Thượng Chánh Đẳng Chánh giác, tên là Đại
Ca-diếp, chính là người này.”

Bấy
giờ tại chỗ ấy, Đức Di-lặc Như Lai Chánh Đẳng
Chánh Giác vì các Tỳ-kheo mà nói pháp: “Này các
Tỳ-kheo, hạnh tu của Tỳ-kheo Đại Ca-diếp là như vậy.
Ta cũng dạy pháp ấy. Các thầy nên học hạnh Tỳ-kheo
Đại Ca-diếp.”
Bấy
giờ ở trong chúng có hàng ngàn Tỳ-kheo nương giáo
pháp này tu hành, giống như Tỳ-kheo Đại Ca-diếp đã
tu. Trong chúng có vô lượng ngàn Tỳ-kheo nhờ tu
pháp ấy, chứng được pháp nhãn thanh tịnh.
Đức
Phật Thích Ca bảo các Tỳ-kheo:
–Tuần tự như vậy, Tỳ-kheo Đại Ca-diếp sẽ làm điều lợi
ích lớn cho chúng sinh đời vị lai. Này các Tỳ-kheo,
Ta khuyên các thầy nên học theo hạnh Tỳ-kheo Đại
Ca-diếp. Ta mong các thầy nên tu theo hạnh Tỳ-kheo Đại Ca-diếp.

<詞 id="50096320">Phẩm 48: NHÂN DUYÊN VỢ CHỒNG BẠT-ĐÀ-LA</詞>
Nói
về nàng Bạt-đà-la do không tìm được Thiện sư nên
theo ngoại đạo Ba-ly-bà-xà-ca xuất gia học đạo. Nàng
tu tập tinh cần, thành tựu pháp ngoại đạo, chứng
được Thiền thứ tư, đủ năm phép thần thông. Do
thành tựu oai lực nên danh tiếng đồn khắp.

Bấy
giờ Đức Thế Tôn đã cho phép phái nữ xuất gia.
Khi ấy Ma-ha Ba-xà-ba-đề cùng năm trăm người phụ
nữ dòng họ Thích đều được xuất gia. Bà kiến
lập chúng Tỳ-kheo-ni để phát huy Phật pháp.

Lúc
ấy Trưởng lão Đại Ca-diếp suy nghó, nhớ lại: “Ta
thuở trước ra đi xuất gia, có hứa với nàng
Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da, nếu tìm được Thiện giáo
sư, cần phải cho nàng biết để nàng được xuất gia
học đạo.” Rồi ngài lại nghó: “Hiện giờ nàng
Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da ở đâu?” Trưởng lão nhập
định tìm kiếm, dùng Thiên nhãn thanh tịnh vượt hơn
mắt loài người, thấy nàng ta xuất gia tu học với
ngoại đạo Ba-ly-bà-xà-ca, đang hành đạo tại bờ
sông Hằng. Đại Ca-diếp liền kêu Tỳ-kheo-ni đắc
thần thông đến bảo:
–Hay thay! Này ni cô, nếu cô thấy hợp thời, hiện giờ
Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da xuất gia tu học với ngoại
đạo Ba-ly-bà-xà-ca tại bờ sông Hằng. Hay thay! Này
ni cô, cô nên đến đó nói rằng: “Hay thay! Này nữ
tu só, Đại Ca-diếp, chồng của chị cùng tôi xuất gia
tu học một thầy. Chị cũng có thể đến đó cầu
thầy ta xin xuất gia học đạo, tu tập phạm hạnh.”
Lúc
ấy vị Tỳ-kheo-ni đắc thần thông nghe Trưởng lão
Đại Ca-diếp dạy như vậy, ví như lực só duỗi cánh
tay, trong khoảnh khắc vị Tỳ-kheo-ni như gió thổi mạnh,
biến dạng ở thành Xá-vệ, liền hiện trước mặt
nữ ngoại đạo Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da,
Ba-ly-bà-xà-ca, rồi lui đứng về một bên. Tỳ-kheo-ni
liền vấn an nữ tu só ngoại đạo Ba-ly-bà-xà-ca. Vấn
an xong, Tỳ-kheo-ni lại nói:
–Lành thay! Này nữ tu só, chị nên biết, Đại Ca-diếp, chồng
của chị cùng với tôi xuất gia tu tập phạm hạnh,
học đạo đồng một thầy. Ngày nay chị cũng có thể
đến gặp ngài, xin thầy tôi cho xuất gia học đạo, tu
tập phạm hạnh, có được không?

Bấy
giờ nữ tu só Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da thuộc ngoại
đạo Ba-ly-bà-xà-ca, hỏi vị Tỳ-kheo-ni:

–Lành thay! Thưa ni cô, vị giáo sư của quý cô như thế nào?
Vị
Tỳ-kheo-ni nghe hỏi như vậy, đáp lời nữ ngoại đạo
Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da:
–Hay thay! Này nữ tu só, vị Giáo sư của chúng tôi có ba
mươi hai tướng trang nghiêm, đầy đủ tám mươi vẻ
đẹp, mười tám pháp bất côïng của Phật, mười
lực, bốn vô úy, đại từø đại bi, đầy đủ vô
biên giới, đầy đủ vô biên định, đầy đủ vô
biên trí tuệ, đầy đủ vô biên giải thoát, đầy
đủ vô biên giải thoát tri kiến. Tất cả đệ tử
Thanh văn của Đại sư chúng tôi cũng như vậy đầy
đủ giới, đầy đủ định, đầy đủ trí tuệ, đầy
đủ giải thoát, đầy đủ giải thoát tri kiến.

Vị
Tỳ-kheo-ni ở trước nữ tu só Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da
tán thán công đức của Phật và hàng đệ tử
Thanh văn của Phật như vậy… như vậy…
Nữ
ngoại đạo Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da nghe Tỳ-kheo-ni tán
thán công đức của Đức Phật và hàng đệ tử
Thanh văn, tâm được thanh tịnh. Sau khi tâm đã được
thanh tịnh rồi, cô ta thưa với Tỳ-kheo-ni:
–Hay thay Tỳ-kheo-ni! Nếu đúng như vậy, tôi sẽ xin đi theo cô.
Tỳ-kheo-ni
nói với nữ tu só ngoại đạo Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da:
–Hay thay nữ tu só! Hãy nương theo thần thông của tôi, cùng nhau mà đi.

Nữ tu só nói:
–Lành thay! Thưa chị, tôi cũng có thần thông.
Bấy
giờ vị Tỳ-kheo-ni cùng nữ tu só Bạt-đà-la
Ca-tỳ-lê-da đồng khởi hành. Trong khoảng thời gian
rất ngắn như lực só duỗi cánh tay, biến dạng ở
sông Hằng, bỗng chốc xuất hiện ở rừng Kỳ-đà,
đi đến chỗ Đức Phật.
Nữ
tu só Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da từ xa trông thấy Đức
Thế Tôn, tôn nhan đoan chánh, đẹp đẽ tuyệt vời…
giống như bầu trời ban đêm có các vì sao tô điểm.
Thấy rồi, tâm nàng thanh tịnh, đến trước mặt Đức
Phật, đảnh lễ dưới chân Ngài mà bạch:
–Lành thay! Bạch Thế Tôn, xin Ngài cho con xuất gia thọ giới Cụ túc.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn bảo Tôn giả A-nan:
–Này Trưởng lão A-nan, thầy dẫn nữ tu só ngoại đạo
Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da giao cho Ma-ha Ba-xà-ba-đề
Kiều-đàm-di và dặn: “Cho nữ tu só ngoại đạo
Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da này được xuất gia và thọ
giới Cụ túc. Nữ tu só này đã chứng thần thông,
đầy đủ oai lực.”

Lúc
ấy Trưởng lão A-nan nghe lời Phật dạy, bạch Phật:
–Như Thế Tôn dạy, con xin vâng lời.
Ngài
A-nan liền dẫn nữ tu só ngoại đạo đến chỗ
Tỳ-kheo-ni Ma-ha Ba-xà-ba-đề Kiều-đàm-di và trình bày
như lời Phật dạy.
Bấy
giờ Tỳ-kheo-ni Ma-ha Ba-xà-ba-đề Kiều-đàm-di độ cho
nữ tu só ngoại đạo Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da được
xuất gia và thọ giới Cụ túc. Nữ tu só thọ giới
Cụ túc chưa được bao lâu, nàng đi đến chỗ vắng
vẻ, tự sống một mình, mau lìa cấu trược, siêng
năng tu khổ hạnh, tâm không phóng dật, trụ trong tư duy.
Nữ
tu só Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da đã được xuất gia thọ
giới Cụ túc, tâm không phóng dật, trụ trong tư
duy… Không lâu sau, ở trong đại chúng, vị thiện nữ
chánh tín xuất gia, cầu phạm hạnh vô thượng, thấy
được các pháp, chứng được thần thông, việc
làm đã xong, trụ trong cảnh an lạc, tự xướng lên:
“Sinh tử đã dứt, phạm hạnh đã lập, việc làm
đã xong, không thọ thân đời sau.”
Vị
nữ trưởng lão này thấy biết như vậy, liền chứng
quả A-la-hán, tâm được giải thoát, Đức Phật thọ ký:
–Này các Tỳ-kheo, trong hàng Tỳ-kheo-ni chứng Túc mạng
thông thì Tỳ-kheo-ni Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da này là
người bậc nhất. Phàm những điều thưa hỏi của
các Tỳ-kheo-ni khác, người đều biết trước.

Bấy
giờ chúng Tỳ-kheo-ni cho việc hết sức hy hữu, mọi
người đều ca ngợi: “Tỳ-kheo-ni Bạt-đà-la
Ca-tỳ-lê-da này thật là hy hữu! Thật là hy hữu!
Trong chúng Tỳ-kheo-ni có những vị xuất gia đã lâu,
tu tập phạm hạnh, chưa ai được mau chứng thần thông
như Tỳ-kheo-ni Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da.”

Bấy
giờ chúng Tỳ-kheo-ni có ý nghó phân vân nên đến
chỗ Đức Như Lai xin giải trừ phân vân, để hiểu
rõ tất cả sự thật. Đến nơi, họ đảnh lễ dưới
chân Phật, đảnh lễ rồi lui đứng về một bên và bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, Tỳ-kheo-ni Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da
trong quá khứ đã tạo thiện nghiệp gì mà ngày nay
sinh trong nhà đại phú đầy đủ của cải… không
thiếu một vật gì, dung nhan lại đẹp đẽ, mọi người
thích ngắm chẳng chán, ở thế gian ít ai có đầy đủ
tướng tốt như vậy? Do nhân duyên gì lại được
xuất gia, đầy đủ giới hạnh, mau chứng thần thông,
được Thế Tôn thọ ký: “Ở trong chúng đệ tử
Thanh văn Tỳ-kheo-ni, người chứng Túc mạng thông
bậc nhất là Tỳ-kheo-ni Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da?”
Đức
Phật nghe thưa như vậy, liền bảo các Tỳ-kheo-ni:
–Này các Tỳ-kheo-ni, Ta nhớ vào thời quá khứ, trong
thành Ba-la-nại có hai người phụ nữ kết bạn thân
với nhau: Một là trưởng giả nữ giàu có, hai là
Bà-la-môn nữ dòng họ cao quý. Một hôm, người
phụ nữ thuộc dòng đại tộc Bà-la-môn đi đến nhà
của vị nữ đại phú trưởng giả để mời bạn.
Bấy giờ Đức Như Lai Ca-diếp Thế Tôn Chánh Đẳng
Chánh Giác cũng đi đến nhà của vị nữ đại phú
trưởng giả. Nữ đại phú trưởng giả thấy Đức
Như Lai Ca-diếp đi đến nhà mình, nàng liền ra khỏi
nhà nghinh tiếp Thế Tôn. Thấy vị nữ Bà-la-môn
không đón rước, vị nữ đại phú trưởng giả mới
nói với vị nữ Bà-la-môn: “Lành thay! Này chị, vì
cớ gì chị không đi đón rước Thế Tôn?”
Người
phụ nữ Bà-la-môn đáp: “Lành thay! Thưa chị, trong
tay tôi không có vật gì cả, làm sao tay không đi
rước Thế Tôn? Nay đến tiếp rước Thế Tôn phải
dùng vật gì để nghinh đón Đức Phật.”
Vị
nữ đại phú trưởng giả bảo vị nữ Bà-la-môn:
“Hay thay! Này chị, chị cứ đi nghinh tiếp thì Đức
Như Lai sẽ vào nhà.”
Lúc
ấy vị nữ Bà-la-môn liền làm một chiếc lọng bằng
các vật trang sức, dùng nỉ mỏng lợp lên trên, lại
có đủ các loại tràng hoa treo rũ chung quanh.

Đức
Như Lai Ca-diếp Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác
vào buổi sáng sớm, mặt trời còn ở phương Đông,
vì thương tưởng vị nữ Bà-la-môn, Ngài đắp y, mang
bình bát đi đến nhà vị nữ đại phú trưởng giả.
Khi ấy vị nữ đại tộc Bà-la-môn đem chiếc lọng
quý dâng cúng Đức Như Lai Ca-diếp Vô Thượng Chánh
Đẳng Chánh Giác rồi dùng kệ bạch Phật:

Lọng
bằng ngọc quý, cán bằng vàng
Vải
mỏng tuyệt đẹp hoa bao phủ
Nghinh
rước Trượng phu oai đức lớn

Cúi
xin Thế Tôn thương nạp thọ.
Lúc
bấy giờ Đức Ca-diếp Như Lai Vô Thượng Chánh Đẳng
Chánh Giác vì thương tưởng vị nữ Bà-la-môn nên
nhận lấy chiếc lọng quý.
Này
các Tỳ-kheo-ni, chớ có nghi ngờ, người phụ nữ
cúng chiếc lọng quý cho Đức Phật Ca-diếp lúc đó
đâu phải người nào khác, nay chính là Tỳ-kheo-ni
Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da này vậy.
Này
các Tỳ-kheo-ni, lại có nhân duyên:
Ta
nhớ thời quá khứ, cũng tại thành Ba-la-nại này
có một đại phú trưởng giả, vị phú trưởng giả
này có một đầy tớ gái. Lúc đó có một vị
Bích-chi-phật ở trong thành Ba-la-nại. Một buổi sáng
sớm, khi mặt trời còn ở phương Đông, vị
Bích-chi-phật đắp y, mang bình bát đi vào nhà vị đại
phú trưởng giả khất thực. Lúc ấy người đầy
tớ gái thấy vị Bích-chi-phật lần lần hướng đến
với oai nghi chững chạc, tới lui đúng phép, khiến
tâm nàng được thanh tịnh. Tâm được thanh tịnh rồi,
nàng vội vã chạy vào nhà, đến bên bà chủ thưa:

–Lành thay! Thưa thánh nữ, hiện giờ ngoài ngõ có một vị
Tỳ-kheo khất thực.
Bà
trưởng giả lúc ấy đang ngồi chải tóc, với bàn
tay trái vẹt tóc, trông thấy vị Bích-chi-phật thân
hình xấu xí, không được khôi ngô. Bà ta thấy vậy, liền bảo tỳ nữ:
–Ta không thích người không có dung mạo khôi ngô, xấu
xí như vậy, huống chi cho thức ăn.
Vị tỳ nữ lại thưa:
–Lành thay! Thưa thánh nữ, nên cúng thức ăn đến vị Tiên
nhân này. Người như vậy, hà tất phải khôi ngô,
chỉ cần tâm hiền thiện.
Bà
trưởng giả lại nói:
–Ta thật không thích người như vậy. Làm sao bảo ta bố
thí thức ăn!
Vị tỳ nữ lại thưa:
–Nếu hôm nay thánh nữ quả thật không vui khi dâng thức
ăn cho Tiên nhân, xin bà cho phần ăn một ngày của
con để con đem dâng cúng cho vị Tiên nhân này.
Bà
trưởng giả lại nói:
–Lành thay, chị là người phục dịch trong nhà ta, chị có thể
lấy phần ăn của mình, tùy ý cho.
Khi
ấy vị tỳ nữ nhận phần ăn của mình ở nơi bà
trưởng giả, rồi đem hiến cúng cho vị Bích-chi-phật.
Các
vị Bích-chi-phật chỉ có pháp dùng sức thần thông
giáo hóa chúng sinh, không dùng các pháp khác. Lúc
ấy vị Bích-chi-phật vì thương tưởng người tỳ nữ
nên thọ thức ăn cúng dường, rồi ở trước mặt
tỳ nữ bay vọt lên hư không mà đi.
Vị
tỳ nữ thấy sức thần thông của vị Bích-chi-phật
bay đi trong hư không, nên thân tâm vui mừng hớn hở
tràn ngập toàn thân, không thể tự chế. Cô ta chắp
tay hướng về vị Bích-chi-phật, đảnh lễ và phát
nguyện xướng lên:
–Con nguyện đời sau gặp được bậc thầy tốt đẹp như
vậy, hoặc hơn thế nữa. Giáo pháp của các Ngài
nói ra, nguyện con mau lãnh ngộ, đời đời kiếp kiếp
không đọa vào các đường ác, chớ bị thân hình
xấu xí không đoan chánh như vị Tiên nhân này. Tại
sao? Vì thân hình xấu xí, đi khất thực khó khăn.
Nguyện bất cứ sinh ở đâu và bất cứ trong thời
gian nào, con được thân hình đoan chánh dễ thương,
mọi người ưa trông ngắm.
Bấy
giờ bà trưởng giả thấy Tôn giả Bích-chi-phật
hiện thần thông như chư Thiên, bay đi trên hư không nên bảo tỳ nữ:
–Lành thay! Này tỳ nữ, nàng cho ta công đức này, ta sẽ
cho nàng phần ăn nữa.
Vị
tỳ nữ thưa bà trưởng giả:
–Lành thay! Thưa thánh nữ, con không thể cho được!
Bà
trưởng giả lại nói:
–Lành thay! Này tỳ nữ, xin nàng cho ta công đức này, ta
sẽ cho nàng gấp hai phần ăn.
Vị tỳ nữ thưa:
–Cũng không thể được!
Bà
trưởng giả lại cũng nói như vậy. Cho gấp ba, bốn
phần, năm phần, mười phần, hai mươi phần, ba mươi
phần, bốn mươi phần, năm mươi phần…, nhưng nàng tỳ nữ vẫn nói: –Không thể được.
Bà
trưởng giả lại bảo tỳ nữ:
–Lành thay! Này tỳ nữ, nếu nàng cho ta công đức này, ta
sẽ cho nàng một trăm phần ăn.
Vị tỳ nữ vẫn thưa:
–Cũng không thể được!
Bà
trưởng giả lúc ấy liền nổi giận, nói:
–Tại sao mày cố trái lời ta?
Rồi
bà ta cho người bắt trói, đánh tỳ nữ. Vị tỳ nữ
vì đau khổ nên kêu khóc lớn tiếng. Khi ấy ông
trưởng giả từ ngoài vào nhà, thấy tỳ nữ kêu
khóc như vậy, hỏi:
–Hiền giả vì cớ gì kêu khóc như vậy?
Vị
tỳ nữ liền kể lại sự tình vừa qua. Khi ấy ông
trưởng giả tức giận, liền gọi vợ mình đến và
ra lệnh cởi bỏ chuỗi anh lạc cùng y phục, nói:
–Ta đã bảo nàng trông coi tài sản, nay có Sa-môn hay
Bà-la-môn đến nhà khất thực mà nàng không cho. Vì
lý do đó, nay ta đuổi nàng ra ở ngoài căn phòng
nhỏ tồi tệ và không còn quản lý tài sản nữa.
Trưởng
giả bảo vị tỳ nữ tắm rửa và đem y phục, chuỗi
anh lạc của vợ mình trao cho tỳ nữ. Ông mở kho và
chỉ cho tỳ nữ tài sản bảo vật, nói:
–Này hiền nữ, trong số tiền bạc bảo vật như vậy, nếu
có Sa-môn, Bà-la-môn đến khất thực, tùy theo nhu
cầu mặc tình cung cấp không có giới hạn.
Này
các Tỳ-kheo, ý các thầy nghó sao? Vị tỳ nữ trong
nhà trưởng giả lúc ấy đâu phải người nào
khác, nay chính là Tỳ-kheo-ni Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da,
chớ nên nghi ngờ. Vị tỳ nữ lúc ấy vì cúng dường
vị Bích-chi-phật, sinh tâm thanh tịnh, tùy theo thọ mạng,
sau khi qua đời sinh lên cõi trời Đao-lợi, hình dung
đoan chánh, hết sức đẹp đẽ, mọi người thích
trông ngắm, so với hàng ngọc nữ ở trong cung trời
Đao-lợi không ai hơn nàng. Có bốn vị Thiên tử cõi
này đều tranh nhau cầu nàng làm vợ, mỗi Thiên tử đều nói:
–Ngọc nữ này hãy kết duyên với ta.
Khi
ấy Thiên chủ Đế Thích thấy bốn Thiên tử tranh nhau
như vậy, liền bảo:
–Này các Thiên tử, nếu các Thiên tử muốn cầu ngọc
nữ này làm vợ, thì mỗi Thiên tử tùy ý làm
một bài kệ. Hễ bài kệ người nào hay nhất, ta sẽ gả ngọc nữ cho.
Bấy
giờ bốn vị Thiên tử đồng bạch Đế Thích:
–Hay thay! Thưa Thiên vương, cúi xin Thiên vương nói kệ
trước, rồi chúng tôi sẽ nói kệ sau.
Lúc
ấy Đế Thích nói kệ: Đi,
ngồi thường nhớ nghó
Nằm
ngủ cũng không yên
Khi
ta nằm ngủ say
Lúc
ấy mới quên nàng.
Một
vị trong bốn vị Thiên tử nói kệ:
Thiên
vương ngài khoái lạc
Ngủ
nghỉ được an ổn
Như
trống chiến giục vang
Khuấy
động mãi tâm tôi.
Vị
Thiên tử thứ hai nói kệ:
Như
trống chiến thúc dục
Tiếng
ấy đổ liên hồi
Như
quậy lạc bên tai
Khuấy
động mãi không thôi.
Vị
Thiên tử thứ ba nói kệ:
Như
quậy sữa thành lạc
Càng
lúc càng nhanh hơn
Tôi
bị dục náo loạn
Như
nắng mặt trời thiêu.
Vị
Thiên tử thứ tư nói kệ:
Các
người đều an lạc
Nên
mới nói được kệ
Còn
ta chẳng biết ta
Đang
sống hay đã chết.
Lúc
bấy giờ Đế Thích thấy Thiên tử thứ tư say đắm
ái dục, nên nói kệ:
Người
này sắp bỏ mạng
Chẳng
bao lâu lâm chung
E
bỏ vui cõi trời

Nên
trao ngọc nữ ngay!
Lúc
ấy chư Thiên cùng nhau bình luận, liền trao ngọc nữ cho vị thứ tư.
Đức Phật nói:
–Vị tỳ nữ từ đó đến nay không đọa vào các đường
ác, xoay vần trong cõi trời, người trải qua vô
lượng kiếp, kiếp cuối cùng sinh trong nhà Bà-la-môn
Ca-tỳ-la rất nhiều của báu, tài sản vô lượng.
Tỳ-kheo-ni
Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da khi sinh làm người phụ nữ
trong nhà đại Bà-la-môn, đã cúng chiếc lọng làm
bằng nhiều vật quý báu cho Đức Như Lai Ca-diếp
Chánh Đẳng Chánh Giác. Lại trong thời quá khứ làm
tỳ nữ trong nhà trưởng giả, đã cúng cho Tôn giả
Bích-chi-phật một bữa ăn và phát nguyện: “Nguyện
thân con đời sau đẹp đẽ dễ thương, mọi người
đều thích trông ngắm.” Do sức nhân duyên tạo
nghiệp trong quá khứ nên được quả báo đời đời
sinh ở đâu, thân hình được xinh đẹp dễ thương,
mọi người thích trông ngắm, hết sức tuyệt vời,
ai ai cũng ái mộ.

Do
đời quá khứ lại nguyện: “Đời tương lai con
không bị rơi vào đường ác.” Do sức nhân duyên
nghiệp báo này nên đời đời không sinh trong ba
đường ác, thường qua lại trong cảnh nhân thiên,
thọ hưởng khoái lạc.
Do
đời quá khứ lại nguyện: “Nguyện đời tương lai
con gặp được vị Giáo sư như vậy hay hơn thế nữa,
tùy theo giáo pháp của Ngài nói ra đều được lãnh
ngộ.” Do sức nhân duyên nghiệp báo này nên ngày
nay gặp được Ta, lại được xuất gia thọ giới Cụ
túc, cũng lại mau chứng thần thông, được Ta thọ
ký: “Ở trong chúng Tỳ-kheo-ni Thanh văn, người được
Túc mạng thông bậc nhất là Tỳ-kheo-ni Bạt-đà-la
Ca-tỳ-lê-da.”
Này
các Tỳ-kheo-ni, Tỳ-kheo-ni Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da xưa
trồng căn lành như vậy. Do sức nhân duyên thiện
căn nên ngày nay Tỳ-kheo-ni Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da
sinh trong nhà đại Bà-la-môn, hình dung đoan chánh dễ
thương…, trong chúng Tỳ-kheo-ni Thanh văn của Ta là
người nhớ kiếp trước bậc nhất.
Bấy
giờ các Tỳ-kheo bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, hy hữu thay Thế Tôn! Tỳ-kheo-ni Bạt-đà-la
Ca-tỳ-lê-da khéo tùy thuận cho Trưởng lão Đại
Ca-diếp được xuất gia và tùy theo pháp để được xuất gia.
Sau
khi các Tỳ-kheo nói lời ấy rồi, Đức Phật liền bảo các Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni Bạt-đà-la Ca-tỳ-lê-da chẳng
phải chỉ một đời này thuận theo Đại Ca-diếp xuất
gia, mà trong quá khứ cũng thuận theo Đại Ca-diếp xuất gia.
Các
Tỳ-kheo bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, việc này thế nào? Xin Ngài dạy rõ.
Đức
Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Ta nhớ thời quá khứ có một người nông dân nghèo
khổ đang làm ruộng ngoài đồng. Vợ anh ta từ nhà
mang cơm ra đồng cho chồng. Nàng ta đi đến bờ sông
thấy một vị Bích-chi-phật đang ngồi thẳng thân chánh
niệm dưới gốc cây, thân tâm không lay động. Vợ
người nông dân nghèo này thấy vị Bích-chi-phật,
sinh tâm thanh tịnh, đến trước Bích-chi-phật cung kính
chắp tay, cúi đầu đảnh lễ sát chân.

Người
chồng ở ngoài ruộng, xa xa trông thấy vợ mình ra
khỏi nhà, đã đến mé sông mà không lội qua sông,
trong tâm liền nghi: “Không biết vợ ta cùng với ai
đứng tại mé sông làm việc gì mà chẳng thấy đến,
để ta giờ này đói khát, hết sức khó chịu?” Anh
ta muốn vợ đến ngay. Vì cớ đó, người chồng hết
sức tức giận, buồn bã chẳng vui, cầm gậy chạy
đến. Khi tới nơi, chàng thấy vị Bích-chi-phật an tọa
thiền định. Thấy vậy, anh ta liền nghó: “Nhất định
vợ ta cùng với Sa-môn này làm việc thế gian.”
Lúc
ấy anh ta tức giận vô cùng, cầm gậy đánh vị
Bích-chi-phật. Bích-chi-phật lúc ấy vận dụng thần
thông, từ bờ sông bay lên, đi trong hư không.

Khi
ấy vợ người nông dân nghèo liền thưa với chồng:
–Hỡi ôi! Anh làm việc hết sức tội lỗi như vậy! Tiên
nhân không lỗi, vì cớ gì anh ngang nhiên não loạn
như vậy! Vị Đại tiên này đầy đủ giới đức, tu
hành diệu pháp, có oai đức lớn, đầy đủ thần thông.

Người
nông dân sau khi đánh vị Bích-chi-phật liền hối hận.
Vì hối hận nên anh ta nói với vợ:

–Hay thay! Này thiện nữ, ta nay cùng nàng đồng đi xuất
gia, cùng tu phạm hạnh. Lý do tại sao? Vì ta phạm tội,
không thể lấy một chút ít nhân duyên thiện pháp
mà diệt trừ được!
Người
vợ liền thưa với chồng:
–Hay thay! Thưa thánh tử, tôi chẳng dám trái lời. Ngày
nay hai chúng ta xả tục xuất gia.
Khi
ấy hai người đồng tâm xuất gia. Sau khi xuất gia rồi,
hai người tu tập, thành tựu tâm từ. Sau khi qua đời,
cả hai sinh lên cõi Phạm thiên.
Này
các Tỳ-kheo, ý các thầy nghó thế nào? Người nông
dân nghèo khổ làm ruộng thuở ấy đâu phải người
nào khác, chính là Tỳ-kheo Đại Ca-diếp này. Người
vợ của chàng nông dân nghèo thuở nọ đem phần cơm
của chồng cúng cho Bích-chi-phật… thành tựu tâm
từ, sau khi qua đời sinh lên cõi Phạm thiên đâu
phải là ai khác, chính là Tỳ-kheo-ni Bạt-đà-la
Ca-tỳ-lê-da này. Do thuở ấy thuận theo ý chồng xuất
gia nên nay cũng thuận theo Đại Ca-diếp đi xuất gia, không trái lời.


<詞 id="50096321">Phẩm 49: NHÂN DUYÊN XÁ-LỢI-PHẤT VÀ MỤC-KIỀN-LIÊN (Phần 1)</詞>
Vào
một thuở nọ, vùng Ma-ha-đà cách thành Vương xá
chẳng xa, có một thôn nhỏ tên là Na-la-đà. Trong
thôn này có một đại Bà-la-môn cự phú tên là
Đàn-nương-da-na (nhà Tùy dịch là Cát Chí).
[Lại có thuyết khác nói: Bà-la-môn này tên là
Đàn-na-đạt-đa (nhà Tùy dịch là Tài Dự)].
Bà-la-môn
này là một đại cự phú, có nhiều của cải, nhà
cửa giống như cung điện Tỳ-sa-môn ở phương Bắc.
Bà-la-môn này có tám người con trai. Người con thứ
nhất tên là Ưu-bà-đê-sa, người con thứ hai tên
là Đại Tất, người con thứ ba tên là Thuần Đà,
người con thứ tư tên là Khương-xoa-hiệt-lợi-bạt-đa,
người con thứ năm tên là Xiển-đà, người con
thứ sáu tên là Diêm-phù-ha-ca, người con thứ bảy
tên là Kiều-trần-ni, người con thứ tám tên là
Tô-đạt-ly-xá-na, đó là tên tám người con trai.

Bà-la-môn
lại có một người con gái tên là Tô-thi-di-ca. Nàng
này xuất gia tu học trong pháp của ngoại đạo Ba-ly-bà-xa.
Các
vị Sư Ma-ha Tăng-kỳ lại nói: Bà-la-môn này có bảy
người con trai: Người con thứ nhất tên là Đạt-ma,
người con thứ hai tên là Tô-đạt-ma, người con
thứ ba tên là Ưu-ba-đạt-ma, người con thứ tư tên
là Đê-sa, người con thứ năm tên là Ưu-ba-đê-sa,
người con thứ sáu tên là Hiệt-ly-­đạt-na,
người con thứ bảy tên là Ưu-ba-ba-ly-bạt-đa. Đây
là tên của bảy người con.
Trong
số các anh em, có đồng tử Ưu-ba-đê-sa là người
giỏi nhất vì đồng tử khéo hay tụng tập và dạy
lại các người khác. Đối với bốn bộ Vệ-đà,
không nghóa lý nào là không thông hiểu, tụng tập
thành tựu, khéo hay giải thích. Ngoài ra, các luận
khác như Ni-kiền-đà, Kê-thơ-bà…, cho đến các danh
tự, người này đều giải thích rõ ràng, biết việc
quá khứ, có tài phân biệt, đối với ngũ minh am
tường không chướng ngại, Thọ ký biệt luận ghi
nhớ trong tâm, có tài thành tựu sáu mươi bốn
pháp một cách đầy đủ, hiểu rõ các tướng bậc
Đại trượng phu. Đồng tử bản tánh nhu hòa, hiền
từ, chất trực, thường có lòng từ bi, ngao ngán
thế sự, luôn hối hận tội lỗi đã làm. Vì trong
quá khứ đồng tử đã gặp được chư Phật, trồng
nhiều căn lành, thành tựu các pháp, khéo hay huân
tập, thường thích siêng năng, đối việc ăn uống
thì biết đủ, xa lìa phiền não, hướng đến
Niết-bàn, thuận lý không ngăn ngại, không thích các
cõi, thành tựu các hạnh, phiền não kết phược
tiêu tan, đến được địa vị thành thục, chỉ còn
một đời, thông minh tài giỏi, suy nghó chín chắn,
hiểu rõ mọi việc. Đối với công việc kinh doanh, cha
mẹ đều hỏi đồng tử rồi mới thực hiện.
Bấy
giờ cách thành Vương xá chẳng bao xa cũng có một
làng tên là Câu-ly-ca, trong thôn này có một cư só
dòng đại Bà-la-môn. Trong thôn, cư só là hàng cự
phú, giàu có của cải…, nhà cửa giống như cung
điện Thiên vương Tỳ-sa-môn không khác. Bà-la-môn
này sinh một con trai tên Câu-ly-đa, dung nhan tuấn tú,
mọi người đều thích nhìn ngắm, thông suốt tất cả
kinh luận, lại có thể dạy lại người khác…, hiểu
rõ các tướng bậc Đại trượng phu…
Thuở
ấy đồng tử Ưu-ba-đê-sa kết giao thân hữu với
đồng tử Câu-ly-đa, hai người yêu mến lẫn nhau,
luôn luôn hoan hỷ, nhan sắc tươi vui hòa nhã. Nếu
phải xa nhau trong giây lát thì hết sức nhớ nhung, vì
hai người này trong ngàn đời về trước đã thân ái với nhau.

Có kệ:
Nhân
quả đời trước quyện với nhau
Hai
người với nhau tâm thân mật
Do
vì tâm ái là như vậy
Giống
như hoa sen mọc trong nước. Ưu-ba-đê-sa,
Câu-ly-đa
Hai
người với nhau rất ái kính
Giả
sử xa nhau trong giây lát
Trong
lòng áo não tự buồn phiền.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096322">QUYỂN 48</卷>
<詞 id="50096323">Phẩm 49: NHÂN DUYÊN XÁ-LỢI-PHẤT VÀ MỤC-KIỀN-LIÊN (Phần 2)</詞>
Thuở
ấy cách thành Vương xá chẳng bao xa có các ngọn
núi: Ngọn núi tên Kỳ-ly-cừ-ha, nơi núi này thường
tổ chức đại hội. Hội này được mang tên
Kỳ-ly-cừ-ha. Lại có núi tên Ly-sư-kỳ-ly, cũng
thường tổ chức đại hội và hội này cũng được
mang tên núi Ly-sư-kỳ-ly. Lại có một núi khác tên
là Bội-ha-la. Ngoài ra, còn có các núi khác như
Bàn-đồ và Tỳ-phú-la. Các núi này cũng vậy; mỗi
núi đều có tổ chức đại hội và đại hội cũng
mang tên núi là Bàn-đồ và Tỳ-phú-la.
Núi
Kỳ-ly-cừ-ha đến ngày lễ thì tổ chức đại hội.
Vào những ngày hội, quần chúng tụ họp rất đông,
có ngày đến vô lượng ngàn người. Có ngày đến
vô lượng trăm ngàn người. Có ngày đến vô
lượng ức ngàn người. Họ từ tám phương kéo về
xem đại hội dưới nhiều phương tiện voi, ngựa, xe, bộ.
Lúc
ấy tất cả dân chúng trong thành đều ra khỏi thành
để dự hội. Ngoài thành Vương xá có hai thôn
Na-la-đa và Câu-ly-ca, cách nhau khoảng nửa do-tuần.

Đồng
tử Ưu-ba-đê-sa suy nghó: “Hôm nay ta có thể đến
núi Kỳ-ly-cừ-ha để xem hội. Khi đến đó, nhất định
ta sẽ được một việc là nhàm chán thế gian.”
Đồng tử Ưu-ba-đê-sa đi xe tứ tượng, từ thôn
Na-la-đa đi đến đại hội Kỳ-ly-cừ-ha để quan sát.
Khi
ấy đồng tử Câu-ly-đa cũng nghó: “Hôm nay ta nên
đi đến đại hội Kỳ-ly-cừ-ha… sinh tâm nhàm chán
thế gian.” Ngồi trên thớt voi đi chậm rãi, phía
trước có người ca, có người múa để giúp vui,
đồng tử khởi hành từ thôn Câu-ly-ca đi đến đại hội để quan sát.
Bấy
giờ hai đồng tử hình dáng tuấn tú, làm đẹp lòng
người, cho đến tất cả kỹ nghệ, không nghề nào
là không thông hiểu, đáng bậc đứng đầu trong thiên hạ.
Lúc
ấy trong hội có tôn trí những tòa cao, hai người
đến nơi đều lên tòa này. Đồng tử Ưu-ba-đê-sa
thấy đại chúng trình diễn đủ trò vui. Nào trổi
các loại nhạc, hoặc ca, hoặc múa, vui chơi thỏa thích.
Đồng tử thấy vậy suy nghó: “Việc này thật là hy
hữu, chưa từng thấy như vậy. Ngày nay dân chúng có
thể ở trong sự đau khổ, ở trong cảnh nhơ nhớp,
già yếu, uế trược mà tham đắm, phóng dật. Bệnh
khổ nhơ nhớp, không an ổn như vậy, già chết, uế
trược, mạng sống chẳng bao lâu, thế mà dân chúng
cho là an vui nên buông lung phóng dật, ca múa xướng
hát, tấu đủ âm nhạc, thọ hưởng vui chơi.”

Rồi
Ưu-ba-đê-sa tiếp tục quan sát chúng hội, lại nghó:
“Qua một trăm năm sau, tất cả những người trong
hội này không còn một ai.” Khi nghó như vậy, liền
sinh hối hận, không thấy thích thú, chàng liền rời
tòa cao, từ từ đứng dậy, lần lần ra khỏi đại
hội, đi đến rừng vắng, ngồi dưới một gốc cây,
buồn rầu áo não, đóng chặt các căn, tư duy thiền định.
Bấy
giờ trong đại hội có một diễn viên giúp vui cho
khán giả. Đồng tử Câu-ly-đa thấy đại chúng cười
“ha ha” lớn tiếng, liền thầm nghó: “Tất cả quần
chúng này sau một trăm năm, liệu bộ xương còn có
liên kết với nhau hay không?!” Nghó như vậy rồi,
chàng hết sức buồn rầu khổ sở, không thích vui
chơi, liền rời khỏi chỗ ngồi, đi tìm đồng tử
Ưu-ba-đê-sa, với ý nghó: “Giờ này không biết
đồng tử Ưu-ba-đê-sa ở đâu?” Đưa mắt nhìn chung
quanh, chàng xa xa trông thấy đồng tử Ưu-ba-đê-sa
đang ngồi yên tư duy tại một rừng cây, tâm chẳng
vui, đóng chặt các căn, tư duy thiền định. Đồng tử
Câu-ly-đa thấy vậy, liền tiến đến hỏi:
–Anh vì sao ngồi một mình ở nơi đây tư duy, trong tâm
chẳng vui như vậy? Hay bị những điều phiền não khổ
sở, tai biến bất thường gì chăng?
Câu-ly-đa liền nói kệ: Đàn,
trống, các âm nhạc
Tiếng
nam nữ ca ngâm
Nên
nghe tiếng du dương
Cớ
sao tâm lại buồn?
Lúc
này nên hoan hỷ
Vì
sao lại âu sầu?
Chính
đây lúc hưởng lạc
Chẳng
nên buồn kêu khóc.
Chỉ
nghe âm thanh này
Như
giọng hát thiên nữ
Hội
này như hội trời
Cớ
gì tâm chẳng vui?
Đồng
tử Ưu-ba-đê-sa nói với đồng tử Câu-ly-đa:
–Này thân hữu, thật lạ thay! Anh có thấy những việc
trong hội này chăng? Tất cả quần chúng trong đại
hội đang nghe những tiếng âm nhạc, ca vịnh thật vui
đùa. Một trăm năm sau, không còn một ai.
Rồi
Ưu-ba-đê-sa nói kệ:
Mọi
người tham cảnh ái
Cảnh
ấy đâu giải thoát
Muôn
vật không lâu bền
Hạng
ngu cớ gì vui?
Những
hạng chúng sinh này
Tâm
tham đắm ngũ dục
Chẳng
lâu đọa địa ngục
Qua
đời thành tro bụi.
Tâm
ta ngày nay không chút vui
Lo
sợ âu sầu càng tăng trưởng
Âm
nhạc các người tuy có vui

Ý
ta chỉ thấy vui với pháp. Trời,
người, Tu-la thần nhạc trời
Trong
tâm thường hưởng cảnh hoan lạc
Chẳng
chịu nhàm chán rồi qua đời
Do
vậy ta nay tu pháp hạnh.
Đồng
tử Câu-ly-đa lại nói với đồng tử Ưu-ba-đê-sa:
–Này anh Ưu-ba-đê-sa, ý tôi cũng vậy.
Chàng liền nói kệ:
Khổ
sướng cũng giống nhau
Buồn
vui nào có khác
Điều
bậc trí ngợi khen
Tôi
cũng đồng như bạn.
Điều
bạn nghó tốt đẹp
Ý
tôi cũng làm theo
Thà
chết đồng với bạn
Chẳng
muốn sống xa nhau.
Đồng
tử Câu-ly-đa hỏi đồng tử Ưu-ba-đê-sa:

–Ngày nay chúng ta nên làm gì?
Đồng
tử Ưu-ba-đê-sa trả lời đồng tử Câu-ly-đa:
–Này bạn thân, nếu vậy thì ngày nay chúng ta cần phải
xuất gia, cầu pháp cam lộ thù thắng.

Câu-ly-đa bảo Ưu-ba-đê-sa:

–Như ý muốn của bạn, tôi cũng vậy. Này Ưu-ba-đê-sa,
chúng ta đã ra khỏi nhà, hãy từ đây đi cầu xuất gia luôn.
Đồng
tử Ưu-ba-đê-sa nói với đồng tử Câu-ly-đa:
–Bạn nên biết, chúng ta ngày nay mọi người đều biết,
nếu cha mẹ không cho phép thì vị Đạo sư nào độ cho
chúng ta? Vị ấy sẽ sợ cha mẹ chúng ta làm trở
ngại. Chi bằng ngày nay chúng ta nên về xin phép cha mẹ.
Hai
đồng tử giã từ đại hội trở về nhà. Đồng tử
Ưu-ba-đê-sa về đến nhà, thưa với cha mẹ:
–Lành thay! Thưa cha mẹ, ý con ngày nay muốn xuất gia. Cúi xin cha mẹ cho phép.
Khi
ấy cha mẹ đồng tử bàn riêng với nhau: “Ngày nay
trong nhà chúng ta, ai là người sẽ thừa kế làm
chủ tất cả tài sản? Chúng ta rất thương yêu đồng
tử này, mà nó lại muốn bỏ ta xuất gia cầu đạo.
Chúng ta lòng nào để nó biệt ly?” Cha mẹ bàn
riêng như vậy rồi, bèn bảo đồng tử Ưu-ba-đê-sa:
–Này đồng tử, cha mẹ ngày nay tuy có nhiều con, nhưng tình
cảm phần nhiều dồn về con, nên vắng bóng con trong
giây lát đủ làm cha mẹ hết sức ưu sầu, thường
muốn gần bên con, không muốn xa lìa. Hơn nữa, con từ
khi sinh ra cho đến ngày nay chưa từng chịu khó nhọc.
Theo ý của cha mẹ, khi cha mẹ qua đời còn không muốn
rời con, huống chi là ngày nay cha mẹ còn sống mà
để con xuất gia, hoàn toàn không có việc như vậy.
Đồng
tử Ưu-ba-đê-sa cứ như thế thưa đến lần thứ hai,
rồi đến lần thứ ba mà cha mẹ cũng không cho phép.
Đồng
tử Ưu-ba-đê-sa đã ba lần xin phép như vậy mà cha
mẹ vẫn không cho. Vì không được cha mẹ cho phép,
nên vào một hôm nọ đồng tử không chịu ăn uống,
cho đến bảy ngày. Lúc ấy tấât cả quyến thuộc
cùng những người thân quen tập họp trước mặt cha
mẹ đồng tử, thưa với ông bà:
–Lành thay! Thưa thánh giả, ông bà nên để đồng tử
Ưu-ba-đê-sa xuất gia. Nếu đồng tử được phép xả
tục xuất gia, sẽ vui sống trên con đường cầu đạo.
Như vậy thân mạng vẫn còn, lo gì ông bà không gặp
mặt. Còn nếu đồng tử không vui với đạo thì
người sẽ tự trở về nhà. Chẳng lẽ để đồng
tử phải chịu bỏ mạng trước hay sao?
Bấy
giờ cha mẹ đồng tử liền nói:
–Nếu như vậy, chúng ta đồng ý.
Nói
về đồng tử Câu-ly-đa, lúc ấy cũng về nhà, đến thưa cha mẹ:
–Lành thay! Thưa cha mẹ, ngày nay con muốn xả tục xuất gia.
Cúi mong cha mẹ cho phép.
Cha
mẹ Câu-ly-đa chỉ có một người con, lại càng thêm
quý trọng, không muốn tạm rời. Trong giây lát không
thấy mặt con, tâm rất ưu sầu, nhưng vì thuở trước
cha mẹ Câu-ly-đa đối với người trong nhà đã có
lời thề quan trọng: “Này các ngươi, mọi người
lớn nhỏ trong nhà đối với những gì đồng tử
Câu-ly-đa làm không được cản trở. Hễ lời gì
đồng tử nói ra đều phải làm theo.” Bấy giờ cha
mẹ và người trong nhà nhớ rõ điều này, nên nói
với đồng tử Câu-ly-đa:
–Tùy ý muốn của đồng tử, hãy làm theo ý mình.
Thuở
ấy, trong đại thành Vương xá có một ngoại đạo
tên là Ba-ly-xà-bà San-xà-da, cùng năm trăm quyến
thuộc ở trong thành này. Khi ấy đồng tử Ưu-ba-đê-sa
cùng đồng tử Câu-ly-đa chưa có chỗ nương tựa,
không biết đi đâu, nên lúc ấy hai đồng tử đến
chỗ ngoại đạo San-xà-da (nhà Tùy dịch là Bỉ
Thắng) cạo bỏ râu tóc xuất gia học đạo.
Khi
ấy hai đồng tử căn cơ lanh lợi, thiểu dục tri túc,
trí tuệ sâu xa nên con của San-xà-da là Tỳ-la-sắt-trí
(Tỳ-la-sắt-trí nhà Tùy dịch là Biệt Dị Trượng)
đối với hai người này dạy đạo thuật của mình
như các kỹ thuật, phương thuốc, thảo dược, thiền định Phi tưởng.
Khi
ấy hai đồng tử được chỉ dạy rồi, ở trong bảy
ngày đêm, tất cả đều thông đạt. Sau khi hai đồng
tử thông đạt rồi, làm vị Giáo thọ sư trong ngoại
đạo Ba-ly-bà-xà-ca và năm trăm quyến thuộc. Khi ấy
hai đồng tử thay nhau làm chủ thống lãnh đại chúng.
Tuy được như vậy, trong tâm vẫn chưa an tịnh nên
đồng tử Ưu-ba-đê-sa bảo Câu-ly-đa Ba-ly-bà-xà-ca
(nhà Tùy dịch là Viễn Ly):
–Lành thay! Này Câu-ly-đa, giáo pháp của San-xà-da
Ba-ly-bà-xà-ca không diệt tận sự đau khổ. Này
Câu-ly-đa, anh nên cùng tôi đi cầu bậc Thiện sư khác.
Khi
ấy đồng tử Câu-ly-đa Ba-ly-bà-xà-ca nói với đồng
tử Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca:
–Như lời bạn nói, tôi thuận theo lời. Tuy nhiên, vị thầy
này chúng ta cũng không nên từ bỏ hẳn để tìm thầy khác.
Khi
ấy hai người đồng tâm lập thệ:
–Hai chúng ta, ai gặp được vị thầy thù thắng vì chúng
ta dạy đạo cam lộ thù thắng, thì phải bảo với nhau.
Thuở
ấy, giáo hóa vua Tần-bà-sa-la và mười hai na-do-tha
người xong, Đức Thế Tôn ngự trong vườn trúc
Ca-lan-đà, tại thành Vương xá cùng chúng đại
Tỳ-kheo một ngàn người, đều xuống tóc xả tục
xuất gia. Lúc ấy trong đại chúng có một Tỳ-kheo tên
Ưu-ba-tư-na, oai nghi trang nghiêm bậc nhất. Vào buổi
sáng sớm, vị ấy đắp y mang bát vào thành Vương
xá, ở trong thành theo thứ lớp khất thực. (Đây
là thuyết của sư Ma-ha Tăng-kỳ).
Ngoài
ra, các vị khác nói thế này: Khi ấy Tỳ-kheo A-thấp-ba
Du-kỳ-đa (nhà Tùy dịch là Mã Thị), vào buổi
mai, khi mặt trời còn ở phương Đông, đắp y mang
bình bát vào thành khất thực. Trong thành, Tỳ-kheo
mặc y nội và đắp y Tăng-già-lê, mang bình bát, oai
nghi tề chỉnh, thu nhiếp các căn, định tâm nhìn bên
ngoài, tư duy các pháp, chánh niệm, đi thẳng, tuần tự khất thực.
Bấy
giờ tất cả nhân dân trong đại thành Vương xá
thấy vậy đều cùng nhau bàn luận nói kệ:
Giữ
vững các giác quan
Đi
đứng thường tịch định
Mỉm
cười giọng hòa nhã
Đây chắc đệ tử Phật.
Bấy
giờ đồng tử Ưu-ba-đê-sa thấy Trưởng lão Tỳ-kheo
A-thấp-ba Du-kỳ-đa ở trong thành, mặc y nghiêm chỉnh,
khéo thu thúc các giác quan, định tâm nhìn bên ngoài,
tư duy các pháp, chánh niệm, ung dung tiến bước, theo
thứ lớp khất thực. Vì vậy dân chúng mới nói
kệ như trên. Đồng tử Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca
liền nghó: “Trong thế gian có các vị A-la-hán, tất
cả các Thánh nhân và bậc đang hướng đạo, Đại
đức này chắc là một trong số đó. Ta nên đến
gặp vị ấy để thưa hỏi những điều nghi.”
Bấy
giờ Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca lại nghó thế này:
“Nếu đến thưa hỏi thì không đúng lúc. Tại sao
vậy? Vì Tỳ-kheo đang khất thực. Phàm người cầu
pháp phải dẹp bỏ ngã mạn, nên ta phải theo dõi
Tỳ-kheo đi về chỗ nào?”
Ưu-ba-đê-sa
Ba-ly-bà-xà-ca nghó như vậy rồi, liền đi theo sau xem
Tỳ-kheo đi về đâu. Khi Tỳ-kheo A-thấp-ba Du-kỳ-đa
khất thực xong, mang thức ăn ra khỏi đại thành Vương
xá. Khi ấy Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca liền đi đến
chỗ Đại đức Tỳ-kheo A-thấp-ba Du-kỳ-đa, cùng
Trưởng lão thăm hỏi, chào hỏi lẫn nhau, rồi lui đứng về một bên.
Khi
ấy Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca bạch Đại đức
Tỳ-kheo A-thấp-ba Du-kỳ-đa:
–Thưa nhân giả, ngài chính là bậc đạo sư hay là đệ tử
Thanh văn của bậc nào khác?
Trưởng
lão A-thấp-ba Du-kỳ-đa nghe hỏi như vậy, nói với
Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca:
–Có Đại sư khác, tôi chỉ là một trong số các đệ tử
Thanh văn của Ngài.
Ưu-ba-đê-sa
Ba-ly-bà-xà-ca lại hỏi Đại đức A-thấp-ba Du-kỳ-đa:
–Bạch Đại đức, Thầy của nhân giả là ai? Nương vào ai
xuất gia? Vui pháp hạnh gì?
(Nói
về Đức Thế Tôn khi mới thành đạo, mọi người
đều gọi Phật là Đại Sa-môn, tức là dịch từ
Ma-ha Sa-môn mà ra).
Đại
đức Tỳ-kheo A-thấp-ba Du-kỳ-đa nói với Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca:
–Lành thay! Thưa nhân giả, có Đại Sa-môn họ Thích, thuộc
dòng Thích-ca. Tôi xuất gia nơi Ngài, Ngài là thầy
của tôi. Tôi đã theo Ngài xuất gia, vui sống trong
giáo pháp của Ngài.
Ưu-ba-đê-sa
Ba-ly-bà-xà-ca lại bạch Đại đức A-thấp-ba Du-kỳ-đa:
–Lành thay! Thưa nhân giả, Đại sư của nhân giả tôn nhan
có đoan chánh hơn nhân giả hay không? Tài đức có
hơn nhân giả không?
Bấy
giờ Trưởng lão A-thấp-ba Du-kỳ-đa nói kệ:
Hạt
cải so Tu-di
Dấu
chân trâu so biển
Muỗi
mòng sánh đại bàng
Tôi
so Phật cũng vậy.
Giả
sử Thanh văn đã giải thoát
Các
quả thành tựu vẫn đệ tử
Không
được dự vào hàng chư Phật
Uy
đức khác với Phật Thế Tôn.
Thầy
của tôi đối với các pháp trong ba đời đều biết
rõ ràng, chứng được trí vô ngại. Này nhân giả,
Thầy của tôi đối với tất cả pháp, mọi việc đều
được thành tựu trí vô ngại.
Bấy
giờ Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca thưa Đại đức
A-thấp-ba Du-kỳ-đa:
–Thầy của ngài nói những pháp gì? Luận những việc gì?
Rồi
chàng liền nói kệ:
Tôi
thấy oai nghi Ngài
Thân
tâm rất tịch định
Do
vậy, tôi phân vân
Xin
ngài nói việc này
Nay
ngài chớ từ nan
Tâm
tôi luôn ngờ vực:
Thầy
ngài dạy pháp gì?
Xin ngài nói rõ cho.

Thấy
Bà-la-môn bày
Cung
kính hỏi như vậy.
Đáp
lại: Thầy của ta
Đại
tộc dòng Cam Giá
Tối
thắng Nhất Thiết Trí
Thầy ta Vô Thượng Sư.
Bấy
giờ Đại đức A-thấp-ba Du-kỳ-đa nói với
Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca:
–Thưa nhân giả, tôi còn nhỏ tuổi, Phật pháp học hỏi
chẳng được bao nhiêu, hiểu biết cạn cợt, đâu có
thể trình bày rộng rãi được, nên tôi chỉ nói
tóm lược cho nhân giả mà thôi.
Ưu-ba-đê-sa
Ba-ly-bà-xà-ca thưa A-thấp-ba Du-kỳ-đa:
–Lành thay! Thưa Đại đức, xin ngài nói chỗ cốt yếu, tôi
không thích nghe nói dài.
Rồi chàng nói kệ:
Tôi
chỉ nhận chân lý
Không
thích mặt từ chương
Người
trí quý nghóa thật
Theo
nghóa tôi tu hành.
Bấy
giờ Đại đức A-thấp-ba Du-kỳ-đa nói với
Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca:
–Này nhân giả, Đại sư của tôi dạy pháp Nhân duyên,
giảng con đường Giải thoát. Thầy tôi nói kệ thế
này: (Đây là lời nói của các thầy trong bộ phái
Ma-ha Tăng-kỳ. Còn các thầy thuộc bộ Ca-diếp nói
cách khác: “Nghóa ấy thế nào?” Đại đức
A-thấp-ba Du-kỳ-đa nói: “Này nhân giả, Thầy tôi
nói câu pháp thế này:
Các
pháp từ nhân sinh
Các
pháp theo nhân diệt
Gọi
là sinh và diệt
Sa-môn nói như vậy.
Lúc
ấy Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca hiểu rõ nghóa pháp qua
văn tự. Đại đức Tỳ-kheo A-thấp-ba Du-kỳ-đa hiểu
rõ văn nghóa, lại nắm lấy ý nghóa và văn tự.
Vậy cần gì phải nói nhiều.)
Các
pháp từ nhân sinh
Pháp
ấy theo nhân diệt
Nhân
duyên diệt là Đạo
Đại sư dạy như vậy.
Khi
ấy Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca quán thấy pháp hạnh
này như vậy, ngay tại chỗ ấy xa lìa trần cấu, diệt
sạch phiền não, chứng được pháp nhãn tịnh, quán
sát biết được tướng diệt của các pháp hữu vi.
Giống như chiếc áo sạch không dính vết đen, không
thấm mồ hôi nhơ bẩn thì dễ nhuộm các màu sắc.
Đúng vâïy! Đúng vậy! Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca
quán các pháp hạnh này, liền ngay lúc đó xa lìa
trần cấu… quán biết thật tướng các pháp như
vậy. Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca quán biết thật tướng
các pháp như vậy rồi, được các pháp rồi, chứng
các pháp rồi, nhập vào các pháp rồi, vượt qua
các pháp rồi, không còn nghi ngờ, tâm chấp phải
trái đều diệt, được địa vị vô úy, không do sự
chỉ dạy của người khác, tự nhiên biết được
pháp của Như Lai rồi liền nói kệ:
Pháp
hành là như vậy
Là
điều tôi chứng được
Na-do-tha
số kiếp
Chưa
từng được pháp này.
Khi
Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca đã thấy thật tướng các
pháp, đã được các pháp, phát sinh trí tuệ, xả
bỏ ngã mạn, liền sửa sang y phục, đảnh lễ dưới
chân A-thấp-ba Du-kỳ-đa, đứng dậy nhiễu quanh bên
phải ba vòng, rồi từ giã trở về chỗ Câu-ly-đa Ba-ly-bà-xà-ca.

Đến
nơi, từ xa Câu-ly-đa Ba-ly-bà-xà-ca trông thấy
Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca gương mặt thanh tịnh, dung
nghi tươi sáng, nên hỏi:
–Nhân giả Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca, hiện nay các căn của
bạn thanh tịnh, da dẻ tươi sáng, vẻ mặt tươi vui.
Phải chăng bạn đã chứng cam lộ? Hay là chứng đạo
cam lộ?
Ưu-ba-đê-sa
Ba-ly-bà-xà-ca nói với Câu-ly-đa Ba-ly-bà-xà-ca:
–Thưa nhân giả, tôi đã gặp thắng pháp cam lộ, đã được đạo cam lộ.
Câu-ly-đa
nói với Ưu-ba-đê-sa:
–Nhân giả được pháp cam lộ ở nơi vị nào?
Ưu-ba-đê-sa
Ba-ly-bà-xà-ca đáp:
–Thưa nhân giả, tôi được pháp này nơi Đại Sa-môn.
Câu-ly-đa
Ba-ly-bà-xà-ca thưa:
–Thưa nhân giả, Đại Sa-môn đó nói những pháp gì? Luận
về những pháp gì? Ngày nay nhân giả làm sao được
thắng đạo cam lộ?

Ưu-ba-đê-sa
Ba-ly-bà-xà-ca dùng kệ trả lời nhân giả Câu-ly-đa Ba-ly-bà-xà-ca:
Các
pháp từ nhân sinh
Pháp
ấy theo nhân diệt
Nhân
duyên diệt là Đạo
Đạo Sư dạy như vậy.
Câu-ly-đa
Ba-ly-bà-xà-ca nghe bài kệ này rồi, liền ngay chỗ ấy
xa lìa trần cấu, sạch các phiền não, được pháp
nhãn thanh tịnh, chứng được tướng tịch diệt của
tất cả pháp, biết như thật, hiểu như thật. Ví như
chiếc áo sạch không dính vết đen, không thấm mồ
hôi thì dễ nhuộm các màu, cho đến quán biết như
thật, rồi nói kệ:
Pháp
hành là như vậy
Là
điều tôi chứng được
Na-do-tha
kiếp số
Chưa
từng được pháp này.
Câu-ly-đa
Ba-ly-bà-xà-ca lại dùng kệ nói với Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca:
Vì
anh được cam lộ
Mặt
anh tươi như hoa
Anh
tuyên dương pháp ấy
Tôi
nghe, chứng tịnh nhãn.
Câu-ly-đa
Ba-ly-bà-xà-ca nói với Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca:
–Lành thay! Thưa nhân giả, mau đến đó, mau từ giã nơi đây
đi đến chỗ Đại Sa-môn để tu phạm hạnh. Đức
Phật Thế Tôn là thầy của chúng ta.
Ưu-ba-đê-sa
Ba-ly-bà-xà-ca nói với Câu-ly-đa Ba-ly-bà-xà-ca:

–Này nhân giả, ngày nay chúng ta không nên vô ân, nên
đến gặp San-xà-da. Vì sao? Vì thầy trước đã đem
lại cho ta nhiều lợi ích, ta mang trọng ân vì thầy đã
độ cho ta xuất gia, nên phải đến thưa lời từ
biệt. Lại nữa, năm trăm đồ chúng của thầy theo ta
tu học pháp hạnh, ta thông báo cho họ biết, nếu họ
muốn thì cùng đi với chúng ta.

Ưu-ba-đê-sa
Ba-ly-bà-xà-ca cùng Câu-ly-đa Ba-ly-bà-xà-ca đi đến
chỗ thầy San-xà-da Ba-ly-bà-xà-ca. Đến nơi, cả hai bạch:
–Lành thay! Thưa nhân giả, ngày nay chúng tôi muốn đến chỗ
Đại Sa-môn Phật Thế Tôn để tu phạm hạnh.
Khi
ấy San-xà-da Ba-ly-bà-xà-ca bảo Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca:
–Này nhân giả, chẳng nên đến nơi đó. Ta cùng hai người
lãnh đạo đại chúng này.
Như
vậy, lần thứ hai Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca lại
cũng nói với San-xà-da Ba-ly-bà-xà-ca:
–Hay thay! Thưa nhân giả, chúng tôi muốn đến chỗ Đại
Sa-môn Phật Thế Tôn để tu phạm hạnh.
Khi
ấy San-xà-da Ba-ly-bà-xà-ca lại nói với Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca:
–Này nhân giả, chẳng nên đến đó. Bao nhiêu đệ tử
của ta đều giao cho người. Ta sống riêng một mình,
hoàn toàn không dự vào.
Như
vậy, lần thứ ba Ưu-ba-đê-sa Ba-ly-bà-xà-ca và
Câu-ly-đa Ba-ly-bà-xà-ca đồng thưa với San-xà-da Ba-ly-bà-xà-ca:
–Chúng tôi không muốn nhận các đệ tử này. Chúng tôi
chỉ mong muốn đi đến chỗ Bậc Đại Sa-môn kia để tu
phạm hạnh. Bậc Đại Sa-môn kia là Thế Tôn của
chúng tôi, là Giáo Sư của chúng tôi.
Nói
lời này rồi, hai người từ giã San-xà-da ra đi không trở lại.
Lúc
ấy năm trăm chúng ngoại đạo Ba-ly-bà-xà-ca suy nghó:
“Hai nhân giả Ưu-ba-đê-sa và Câu-ly-đa là người
học rộng hiểu nhiều, thông minh trí tuệ. Chúng ta
nhiều năm cần cù khổ sở, đọc tụng chú thuật,
kỹ nghệ… nhưng hai vị này chỉ trong bảy ngày đêm
tinh thông tất cả. Họ không phải là kẻ tầm thường,
họ là kẻ thông minh nên chỗ họ mong cầu phải là
chỗ tối thắng. Như chỗ họ mong cầu, chúng ta cũng
theo đó mà mong cầu. Pháp họ tu hành, chúng ta cũng
theo đó tu hành. Phạm hạnh họ tu tập, ta cũng nên
theo đó tu tập.” Suy nghó như vậy rồi, họ cùng nhau
đi theo Ưu-ba-đê-sa và Câu-ly-đa.
Lúc
ấy San-xà-da Ba-ly-bà-xà-ca lại bảo đại chúng:
–Này các ngươi, chẳng nên đi! Chẳng nên đi!

Tuy
có lời ngăn như vậy mà không thể giữ đại chúng
được, nên họ vẫn đi. Khi ấy San-xà-da
Ba-ly-bà-xà-ca suy nghó: “Nay đại chúng này quyết
định bỏ ta.” Do đại chúng bỏ đi nên San-xà-da
Ba-ly-bà-xà-ca hết sức ưu sầu khổ não, tức giận đau đớn mà chết.
Ưu-ba-đê-sa
cùng với Câu-ly-đa đem năm trăm đồ chúng cùng đi
đến rừng Trúc Ca-lan-đà.

Khi
ấy Đức Phật bảo các vị Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo cần phải biết, phải trải tòa sạch sẽ
trong tu viện này.
Các
vị Tỳ-kheo bạch Phật:
–Dạ vâng! Chúng con xin vâng lời Thế Tôn dạy.
Trong
tu viện, các Tỳ-kheo trải tòa sạch sẽ và Thế Tôn
ngự trên tòa này. Khi ấy Trưởng lão Kiều-trần-như
thấy Ưu-ba-đê-sa và Câu-ly-đa cùng chúng ngoại đạo
vây chung quanh, sắp đến chỗ mình nên bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, nay có Ưu-ba-đê-sa và Câu-ly-đa…,
họ đa văn trí tuệ, có nhiều nghề nghiệp, thông
thạo các đạo thuật, danh tiếng đồn khắp bốn phương
đang đến trước Thế Tôn. Theo như ý con đoán, hai
người này nay đến đây nhất định muốn tranh luận với Ngài.
Nghe
lời này, Đức Phật bảo Trưởng lão Kiều-trần-như:
–Này Kiều-trần-như, Ta biết tâm niệm hai người này, họ
đến đây là cầu pháp thù thắng, không phải đến để tranh luận.
Bấy
giờ Đức Phật Thế Tôn trông thấy Ưu-ba-đê-sa và
Câu-ly-đa nên nói kệ:

Gặp
các Thánh là vui
Chung
sống lại càng vui

Không
gặp kẻ ngu si
Gọi
là thường an lạc.
Đức
Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo, các thầy có thấy hai vị ngoại đạo
Ba-ly-bà-xà-ca không? Một người tên là Ưu-ba-đê-sa
và người kia là Câu-ly-đa.
Các
Tỳ-kheo bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, chúng con có thấy.
Đức
Phật lại bảo các Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo, hai người này sẽ ở trong hàng đệ tử
Thanh văn của Ta, mỗi người đứng đầu về một
phương diện, một người trí tuệ đệ nhất và một
người thần thông đệ nhất.
Có kệ:
Đại
chúng trông thấy hai người đến
Đồ
chúng quyến thuộc vây chung quanh
Tiếng
Phật vang dội bảo Tỳ-kheo

Hai
người như vậy từ ngoại đạo
Nay
đến xin vào đại chúng Ta.
Tỳ-kheo
các thầy nên phải biết
Một
người trí tuệ hơn tất cả
Người
kia thần thông lại đứng đầu.
Bấy
giờ Đức Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Này các thầy, đối với tất cả đệ tử Thanh văn của
chư Phật Thế Tôn Chánh Đẳng Chánh Giác trong quá
khứ không ai sánh bằng hai người này và trong hiện
tại cũng lại như vậy. Này các Tỳ-kheo, nếu có
hàng Thanh văn của chư Phật Như Lai Chánh Đẳng Chánh
Giác ở đời vị lai cũng không thể sánh bằng hai vị
đệ tử Thanh văn này ngày nay của Ta. Này các
Tỳ-kheo, các thầy cũng nên trải tòa mời hai vị ấy ngồi.
Có kệ:
Hai
vị trâu chúa trí sâu xa
Đã
bỏ tất cả các tà đạo
Tuy
chưa đến trong đại lâm này
Thế
Tôn trông thấy liền thọ ký.
Khi
hai người lần lần tiến bước gần Trúc lâm, họ
trông thấy Trưởng lão A-thấp-ba Du-kỳ-đa đang đi
kinh hành dưới một gốc cây, thấy vậy liền đến
đảnh lễ dưới chân và lui đứng về một bên.
Kiều-trần-như bạch Phật:
–Hy hữu thay! Bạch Thế Tôn, tại sao ngày nay Ưu-ba-đê-sa…
không nghó đến đời sống cao thượng và học rộng
của mình mà phát tâm tối thượng, đối với Trưởng
lão A-thấp-ba Du-kỳ-đa hạ mình thấp kém?
Nghe
lời ấy, Đức Phật bảo Trưởng lão Tuệ mạng Kiều-trần-như:
–Phàm người trí đối với người đã khiến mình được
phát sinh trí tuệ thường khởi tâm báo ân, luôn
luôn nhớ nghó chẳng quên. Nếu nhận lấy một ân
nhỏ, thường nhớ chẳng quên, huống nữa là thọ
ân nhiều. Này Kiều-trần-như, Ưu-ba-đê-sa… được
pháp nhãn tịnh là nhờ A-thấp-ba Du-kỳ-đa. Do nhân
duyên đó mà có pháp cú:
Pháp
chư Phật thuyết giảng
Hiểu
được qua người nào
Phải
cung kính người ấy

Như
Phạm chí thờ lửa.
Bấy
giờ Ưu-ba-đê-sa cùng các đồ đệ đồng đến trước
Đức Phật đảnh lễ dưới chân, quỳ xuống bạch:
–Lành thay! Bạch Đức Thế Tôn, ngày nay chúng con muốn ở
trước Thế Tôn xuất gia tu tập. Cúi xin Thế Tôn cho
con xuất gia thọ giới Cụ túc.
Đức Phật bảo:
–Lành thay! Tỳ-kheo đến đây! Hãy đến đây gia nhập vào
giáo pháp mà Ta đã tự chứng để tu tập phạm
hạnh, diệt sạch các khổ.
Đức
Phật nói lời đó xong, các vị ấy tự nhiên râu
tóc đều rụng, giống như đồng tử vừa cạo tóc
cách đấy bảy ngày, thân mặc ba y, tay bưng bình bát,
đều thành Tỳ-kheo, liền được xuất gia thọ giới Cụ túc.
Bấy
giờ Trưởng lão Ưu-ba-đê-sa ở phía tay phải của
Đức Phật, Trưởng lão Câu-ly-đa ở bên tay trái
Đức Phật. Còn bao nhiêu đều ngồi về một bên.
Trưởng
lão Ưu-ba-đê-sa sau khi xuất gia được nửa tháng đã
dứt sạch các kết lậu, hiện sức thần thông và
chứng được thần thông trí tuệ Ba-la-mật, thành
tựu quả A-la-hán. Trong khi đó Trưởng lão Câu-ly-đa
chỉ trải qua bảy ngày dứt sạch các kết lậu, hiện
sức thần thông và thần thông trí tuệ Ba-la-mật,
chứng quả A-la-hán.

Do
nhân duyên như vậy, Trưởng lão Ưu-ba-đê-sa và
Câu-ly-đa cùng năm trăm đồ đệ lúc bấy giờ lần
lượt đều được xuất gia thọ giới Cụ túc.

Thuở
ấy, tên mẹ của Trưởng lão Ưu-ba-đê-sa là Xá-lợi
(nhà Tùy dịch là
Anh Dục), nên
người đời gọi Ưu-ba-đê-sa là Xá-lợi-phất-đa
(Phất-đa nhà Tùy dịch là Tử).
Còn Trưởng lão Câu-ly-đa có họ là Mục-kiền-liên,
do vậy mà người đời gọi Trưởng lão Câu-ly-đa
là Mục-kiền-liên-diên. Đức Thế Tôn lại thọ ký
cho hai vị Tỳ-kheo này:

–Ở trong đệ tử Thanh văn của Ta, người có Đại trí
tuệ là Xá-lợi-phất-đa và người có Thần thông
đệ nhất là Mục-kiền-liên-diên.
Bấy
giờ các Tỳ-kheo bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, hai vị Trưởng lão Xá-lợi-phất và
Mục-kiền-liên ở trong quá khứ đã trồng thiện
căn gì? Nhờ nhân duyên gì mà ngày nay được xuất
gia thọ giới Cụ túc, chứng quả A-la-hán, lại được
Thế Tôn thọ ký: “Ở trong chúng Thanh văn, hàng
đại trí tuệ thì Xá-lợi-phất là hơn hết, trong
hàng thần thông thì Mục-kiền-liên là tối thắng?”
Nghe
các Tỳ-kheo thưa hỏi như vậy, Đức Phật bảo họ:
–Này các Tỳ-kheo, Ta nhớ đời quá khứ, tại thành
Ba-la-nại có hai người. Người anh tên là
Tô-tất-lợi-da (nhà
Tùy dịch là Thiện Ái) và
người em gái cũng tên là Tô-tất-lợi-da. Khi ấy
người anh Thiện Ái xả tục xuất gia. Sau khi xuất gia
rồi, chứng được quả Bích-chi-phật. Còn người em
gái cũng xả tục xuất gia, nhưng theo ngoại đạo
Ba-ly-bà-xà-ca, ở trong thành Ba-la-nại. Vào một hôm,
người anh Thiện Ái Bích-chi-phật đi đến chỗ người
em gái ngoại đạo, đến nơi, tự trải tòa ngồi.
Người em bưng đủ thức ăn trăm vị hiến cúng để
cho vị Bích-chi-phật thọ dụng no đủ, rồi lại đem một
con dao và một cây kim dâng cúng cho người anh
Bích-chi-phật. Vị Bích-chi-phật sau khi ăn uống xong, cầm
con dao và cây kim của em gái Thiện Ái cúng bay đi
trong hư không. Người em gái Thiện Ái thấy vị
Bích-chi-phật bay đi trong hư không, vui mừng hớn hở
khắp cả thân tâm, không thể tự chế, từ xa chắp
tay cung kính đảnh lễ Bích-chi-phật và phát nguyện:
“Nguyện đời sau, tôi gặp được vị Giáo sư như
vậy hay hơn thế nữa. Những giáo pháp của người
dạy làm cho tôi được hiểu rõ và không bao giờ
sinh vào các cõi ác. Như cúng con dao bén, không gì
là không cắt đứt, do nhân duyên cắt đứt này,
khiến cho đời vị lai của tôi không một phiền não
nào là không bị đoạn diệt. Như cây kim có khả
năng xuyên qua tất cả, khiến tất cả phiền não đời
vị lai của tôi đều bị đâm thủng.”
Này
các Tỳ-kheo, Thiện Ái nữ ngoại đạo Ba-ly-bà-xà-ca
cúng cho vị Bích-chi-phật con dao và cây kim thuở ấy
đâu phải là người nào khác, tức là Tỳ-kheo Xá-lợi-phất.

Lại
nữa, này các Tỳ-kheo, Ta nhớ trong quá khứ cũng
tại thành Ba-la-nại có một người bán hàng thường
vào trong biển, bắt ốc bán. Lúc ấy người bán
hàng nghó thế này: “Đời này ta đi tìm của cải
để sống, làm nghề này rất khổ. Ta nên làm việc
công đức để gây nhân cho tương lai.” Thuở ấy,
tại thành Ba-la-nại có một vị Bích-chi-phật thường
trú nơi đây. Vào sớm mai, mặt trời còn ở phương
Đông, vị Bích-chi-phật đắp y mang bình bát vào thành
khất thực. Ở trong thành, vị Bích-chi-phật theo thứ
lớp đi khất thực. Khi ấy người bán ốc từ xa
trông thấy Tôn giả Bích-chi-phật oai nghi chững chạc,
đi đứng chậm rãi, dáng đi thư thái, bình thản bước
tới. Thấy vậy, tâm được thanh tịnh, người này
liền đảnh lễ và mời vị Bích-chi-phật về nhà, rồi
tôn trọng cúng dường các thức ăn sơn hào hải vị
và cung cấp vật cần dùng. Thông thường các vị
Bích-chi-phật không thuyết pháp, chỉ dùng thần thông
làm phương tiện giáo hóa, ngoài ra không có pháp gì khác.
Khi
vị Bích-chi-phật ăn uống xong và nhận lấy vật dụng
của người bán ốc, ngài liền từ dưới đất bay
lên hư không. Khi đó trông thấy Tôn giả
Bích-chi-phật bay trên hư không như vậy, người này
hết sức vui mừng tràn ngập toàn thân, không thể
tự chế, hướng về chắp tay đảnh lễ vị
Bích-chi-phật, phát nguyện: “Ở đời vị lai tôi sẽ
gặp được vị Giáo sư như vậy hay hơn thế nữa.
Giáo pháp người nói ra, tôi mau hiểu rõ, đời đời
sinh ở đâu chẳng rơi vào ác đạo. Những gì Giáo
sư có, tôi nguyện cũng chứng đắc đồng như Thánh
giả. Bích-chi-phật bay đi trong hư không, khiến tương
lai tôi cũng như vậy.”
Này
các Tỳ-kheo, các thầy nghó thế nào? Người bắt ốc
bán thuở ấy, sau cúng dường vị Bích-chi-phật đâu
phải người nào khác, tức là Tỳ-kheo Mục-kiền-liên này.
Này
các Tỳ-kheo, Xá-lợi-phất và Mục-kiền-liên do đời
trước trồng các căn lành nên ngày nay xuất gia
chứng quả A-la-hán, lại được Ta thọ ký: “Trong
số đệ tử Thanh văn của Ta, người có trí tuệ hơn
hết là Xá-lợi-phất và người có thần thông hơn
hết là Mục-kiền-liên.”

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP

<卷 id="50096324">QUYỂN 49</卷>
<詞 id="50096325">Phẩm 50: NHÂN DUYÊN NĂM TRĂM TỲ-KHEO</詞>
Bấy
giờ các Tỳ-kheo bạch Phật:

–Hy hữu thay! Bạch Thế Tôn, tại sao Xá-lợi-phất có
được năm trăm đệ tử của ngoại đạo San-xà-da
Ba-ly-bà-xà-ca. Họ đã rơi vào con đường tà kiến
đầy nguy hiểm, tu hành điên đảo mà Xá-lợi-phất
lại có thể giáo hóa, đem họ quy y Phật, lại được
Đức Phật dạy bảo bỏ con đường tà kiến đầy
nguy hiểm, đang ở trong các khổ mà được giải
thoát?
Nghe
các Tỳ-kheo thưa như vậy, Đức Phật lại bảo các Tỳ-kheo:
–Này các thầy, Xá-lợi-phất chẳng những chỉ ngày nay
giáo hóa, đem năm trăm ngoại đạo San-xà-da
Ba-ly-bà-xà-ca đã rơi vào con đường tà kiến nguy
hiểm, tu hành hư vọng, trở về nương tựa Phật và
được thoát khỏi tà kiến hư vọng điên đảo, ở
trong khổ não mà được giải thoát. Thuở xưa năm
trăm người này đang bị rơi trong ách nạn, khi đó
Xá-lợi-phất cũng hướng dẫn đến với Ta, lúc đó
Ta cũng cứu họ khỏi các khổ não.
Các Tỳ-kheo thưa:
–Cúi xin Thế Tôn vì chúng con nói rõ việc này.
Đức
Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:

–Ta nhớ đời quá khứ có một Mã vương tên là
Kê-thi, hình dạng uy phong, thân thể trắng sạch như
ngọc kha tuyết hay như bạch ngân, như trăng rằm hay hoa
quân trà, lông đầu xanh biếc, phi nhanh như gió, hí
như tiếng trống rền. Thuở ấy, tại cõi Diêm-phù-đề
có năm trăm thương nhân sắp vào biển cả, nên sắm
đủ lương thực, hành trang, mang theo đến ba ngàn vạn
thứ hàng hóa và mười vạn lương thực, dự định
trên đường đi đổi lấy lãi. Lại có tiền riêng,
thuê người lái thuyền.
Sau
khi sắm sửa đầy đủ, đi đến bờ đại dương, họ
thiết lễ tế Thần biển. Ngoài thuyền bè và mọi
dụng cụ đã được đầy đủ, lại phải thuê năm
người: người thứ nhất lái thuyền, người thứ
hai chèo, người thứ ba vá thuyền, người thứ tư
giỏi nghề lặn, người thứ năm là thuyền trưởng.
Các người này lại nói với nhau: “Ai có tội lỗi
cần phải sám hối cho được thanh tịnh.”
Họ
lại dạy nguyên tắc đi biển, rồi sau đó mới nhổ
neo đi vào biển tìm châu báu. Bấy giờ đoàn thương
nhân đang ở giữa biển, bỗng nhiên có trận gió
dữ dội thổi thuyền bè trôi vào nước La-sát.
Nước này có nhiều nữ La-sát. Khi sắp đến bờ
có trận cuồng phong làm tàu bè hư nát. Lúc ấy các
thương nhân dùng tay chân bơi vào bờ.
Nói
về các quỷ nữ La-sát, trước đây nghe trong biển
có tàu vỡ chìm, họ liền đến tiếp cứu, vớt
được thương chủ và năm trăm thương nhân, vui mừng
khôn xiết, đem về cùng nhau vui thú ngũ dục, sinh ra
con trai, con gái. Đến khi các nữ La-sát nghe tin có
tàu chìm trong biển thì họ đem đoàn thương nhân
trước nhốt vào trong thành sắt.

Sau
khi nhốt họ xong, chúng giấu hình dạng thật, hiện
thành những đồng nữ, hoặc hiện những nàng dâu
mới về nhà chồng, hình dung đẹp đẽ, dễ thương hơn
loài người, nào khác chư Thiên. Hóa thân như vậy
rồi, chúng dùng nước thơm tắm gội, dùng hương thơm
thoa vào người, mặc đủ thứ y phục, thân trang sức
bằng những chuỗi anh lạc, đầu đội mũ kết bằng
hoa tuyệt đẹp, khắp thân đeo những tua anh lạc, lại
dùng các hoa đẹp trang điểm trên thân với những
chuỗi hoa, nơi các tràng hoa có gắn linh quý. Chúng
vội vã đi đến chỗ tàu chìm. Đến nơi nói với
các thương nhân: “Này các Thánh tử, chớ nên sợ
hãi! Các Thánh tử chớ nên ưu sầu! Các Thánh tử
đưa bàn tay, khuỷu tay hay cánh tay, chúng tôi sẽ nắm
lấy vớt ra khỏi nước.”
Bấy
giờ các thương nhân chỉ còn bảo vệ mạng sống, lo
sợ bị chết, tưởng các nữ La-sát là người thật
nên đưa cánh tay cho họ. Các nữ La-sát dìu các
thương nhân ra khỏi biển cả. Sau khi ra khỏi biển, các
nữ La-sát dùng lời ngọt ngào tình cảm nói với
các thương nhân: “Lành thay! Này các Thánh tử,
hãy đến đây! Quý vị từ phương xa nào đến? Các
Thánh tử có thể cùng chúng em kết nghóa trăm năm?
Xin thương xót làm chồng, làm chủ chúng em. Ngày nay
chúng em không người yêu thương, để chúng em khỏi
khổ não ưu sầu, vì chúng em làm người gia trưởng,
chúng em sẽ đúng phép hầu hạ, không để thiếu
sót. Mời các Thánh tử về nhà chúng em, hoan hỷ
thọ hưởng thú vui ngũ dục. Các Thánh tử chớ lo
sợ, tất cả việc nhà chúng em sẽ đảm đang hoàn
bị, bao nhiêu nhu cầu chúng em đều có. Vị thần lớn
trong biển cả vì rất thương mến chúng em nên đã đưa
các Thánh tử đến đây.”

Bấy
giờ tất cả thương nhân đồng nói với nữ La-sát:
“Lành thay! Này các chị em, các chị em nên yên tâm,
có thể đợi chúng tôi trong thời gian ngắn, đến
chừng nào hết ưu sầu.” Rồi sau đó, họ sống chung
một căn phòng, buồn bã cất tiếng kêu khóc. Hoặc
có người kêu lên: “Ôi thôi cha mẹ ơi!” Hoặc
có người kêu lên: “Ôi thôi anh em ơi!” Hoặc có
người than: “Ôi thôi chị em ơi!” Hoặc lại than:
“Ôi thôi dòng họ quyến thuộc ơi!” Hoặc lại than:
“Ôi thôi tôn tộc ơi! Chúng tôi ngày nay đã xa lìa
thân thích!” Hoặc lại than: “Nay chúng tôi đã xa
lìa kẻ thân yêu!” Hoặc lại than: “Ôi thôi cảnh
giới Diêm-phù, mảnh đất tuyệt đẹp!”

Họ
buồn rầu cất tiếng khóc than như vậy, rồi lại cùng
nhau nói: “Ôi thôi chúng ta phải chịu đựng!” Nói
lời này xong, họ đều thở ra hơi nóng và cùng nhau
an ủi, dần dần được an tâm. Sau đó họ hướng
lần về thành La-sát. Trên đường đi chưa đến
thành, thấy một vùng đất bằng phẳng rộng rãi,
không có gai góc, sỏi đá, bụi bặm, chỉ thấy những
đồng cỏ xanh rợp mênh mông, bát ngát trông thật hữu tình.

Lại
có những rừng cây xinh xắn, cành lá hoa quả sum
suê, giống như đám mây xanh là là trên mặt đất.
Khu rừng rộng rãi vô biên, đủ các loại cây như
cây Na-ca-đa-ma-la, cây Ca-ni-ca-la, cây A-thấp-ba-tha, cây
Ni-câu-đà, cây Ô-đồ-bà-la, cây Ba-la-xoa, cây
A-xà-ra, cây Ca-ly-ra…
Lại
có những loài hoa thơm mọc khắp cả rừng, những
loài hoa đó là hoa A-đề-mục-đa-la, hoa Chiêm-ba-ca,
hoa A-du-ca, hoa Ba-đa-la, hoa Ba-lợi-sư-ca, hoa Câu-lan-trà,
hoa Câu-tỳ-đà-la, hoa Đàn-nô-sa-ca-lê-ca, hoa
Mục-chân-lân-đa, hoa Tô-ba-na… Những loài hoa này
có thứ mới tượng búp, hoặc có thứ đã thành
búp hoa, hoặc có thứ hé nở, hoặc có thứ nở
tròn đầy, hoặc có thứ sắp héo rụng…
Lại
có những loại trái cây như quả Am-ba-la, hoặc quả
Diêm-phù, hoặc quả Câu-xà, hoặc quả Phá-na-ba,
hoặc quả Chân-đầu-ca, hoặc quả Ha-lê-lặc, hoặc
quả Am-bà-lặc… Những loại trái cây này, hoặc có
thứ còn xanh, hoặc có thứ đã chín, hoặc có thứ
vừa chín có thể ăn được, hoặc có thứ chín mùi
rụng xuống đất. Hoặc có những loại cây ăn trái
vừa ra hoa…
Lại
có vô số những loài chim bay đậu trên các cây như
là chim Anh võ, chim Cù dục, chim Câu-sí-la, chim Khổng
tước cồ, chim Ca-lăng-tần-già, chim Mạng mạng…
Trong
hồ tràn ngập các loài hoa như là hoa sen xanh, hoa sen
hồng, hoa sen vàng, hoa sen trắng…
Trong
ao lại có các loài chim như Hồng hộc, Phù, Nhạn,
Côn lôn, Oan ương… dạo chơi trong đó, làm tăng vẻ
đẹp hồ ao, làm cho du khách thích thú, tiêu tan nỗi ưu phiền.

Bốn
bức tường thành La-sát trắng sạch như ngọc kha
tuyết hay như núi băng. Thành này nằm trên mặt đất,
từ xa trông thấy giống như dải mây trắng từ dưới
đất nổi lên. Lại trên các tường thành có các
lầu gác để đẩy lui quân địch. Lầu gác này bao
quanh như tường. Chung quanh bốn mặt thành có các hào
lũy, trên mỗi hào lũy lại có các lan can bao quanh,
hoặc có các lầu gác, trong mỗi lầu gác lại có
những cửa sổ chắn song. Lại có các cung điện như
chư Thiên được hành lang bao bọc tề chỉnh. Các lối
đi ngay thẳng đẹp đẽ, có bảo trướng giăng che ở
trên. Chung quanh thành có dựng các cờ lọng và
trưng bày các bảo án với những chiếc lư xông đủ
thứ những hương thơm tuyệt hảo.
Bấy
giờ các nữ La-sát đưa các thương nhân đến thành
này rồi, bảo thay y phục cũ, dùng nước nóng thơm
tắm gội thân thể và mời ngồi trên các tòa hết
sức sang trọng, rồi bày đủ trò ngũ dục mà vui
chơi. Ở trước mặt trổi lên những tiếng nhạc ngũ
âm. Sống với những hình thức như vậy trải qua một
thời gian khá lâu, sảng khoái thích thú, cùng nhau
khoái lạc vô cùng.
Sau
đó các nữ La-sát nói với các thương nhân: “Lành
thay! Thưa các Thánh tử, phía Nam thành này có một
chỗ mà các Thánh tử không được đến.’
Khi
ấy trong số thương nhân có thương chủ là người
thông minh lanh lợi, sâu xa vi tế, liền nghi nên suy
nghó: “Vì những lý do gì các nàng này cấm đoán
bọn chúng ta không được phép đi đến địa điểm
phía Nam thành? Ta đợi các nàng này ngủ say, lúc ấy
ta tìm đường đi đến chỗ cấm. Đến nơi ta sẽ quán
sát xem thử việc lành hay dữ. Nếu biết được
rồi, tùy theo sự việc, ta sẽ dùng phương tiện đối
phó.”
Suy
nghó như vậy rồi, thương chủ theo dõi khi thấy các
nữ La-sát nằm ngủ say, liền lén rời khỏi giường
không gây một tiếng động, rồi cầm lấy con dao bén
đi ra khỏi nhà, chăm chú tìm đường tiến tới, lần
hồi đã đến một khu đất nhỏ, thấy một vùng kín
đáo rợn người, vì nơi đây không có thảo mộc,
thật đáng sợ hãi. Lại vọng nghe có tiếng người
kêu la lớn tiếng, giống như tiếng kêu rên trong đại
địa ngục. Nghe vậy, anh ta rất hoảng sợ, toàn thân
lông dựng ngược, nên đứng yên giây lâu, lấy
lại hơi thở, lần lần thân tâm bình tónh, ý chí
phục hồi, rồi tiếp tục tiến lần trên con đường nọ.

Đi
chưa được bao xa, anh ta thấy một tòa thành bằng
sắt. Thành này cao ngất, chính là chỗ phát ra tiếng
rên la. Thương chủ đến nơi, đi giáp vòng bốn phía
thành mà không thấy cửa vào, chỉ có mặt Bắc
thành có một cây tên là Hiệp hoan, mọc gần bờ
thành, cây này cao lớn vượt lên tường thành.
Thương chủ thấy vậy liền leo lên cây để quan sát
nội thành, thấy xác chết số trên trăm người,
hoặc có người đã bị ăn hết nửa thân, hoặc có
người bị cắt phân nửa thân mà chưa chết, hoặc
có người ngồi bị đói khát bức xúc, hoặc có
người gầy ốm chỉ còn gân với xương, đôi mắt
sâu hoắm như hai ngôi sao đặt dưới đáy giếng,
hoặc có người mê muội nằm trên đất, đầu tóc
bù xù, thân đầy đất bụi, hết sức ốm gầy, cùng
nhau cắt thịt mà ăn. Do vì nguyên nhân đó nên họ
rên la, giống như tội nhân thọ đại khổ não nơi
cảnh giới Diêm-la vương.

Thương
chủ thấy cảnh tượng như vậy thật là hãi hùng,
toàn thân lông dựng ngược. Thương chủ hồi lâu
mới lấy lại bình tónh, không còn sợ sệt, khí lực
phục hồi, liền dùng tay lay động cành cây Hiệp hoan.
Khi một cành lay động thì tất cả cành lá toàn cây
phát ra tiếng động. Lúc ấy những người khổ não
ngước mặt nhìn lên thành, thấy thương chủ trên
cây Hiệp hoan. Thấy rồi, họ buồn rầu kêu hỏi:
–Người là ai? Là chư Thiên hay là Rồng? Là Dạ-xoa hay
Càn-thát-bà? Là A-tu-la hay Ca-lâu-la? Là Khẩn-na-la
hay Ma-hầu-la-già? Là Đế Thích hay Kiều-thi-ca? Hay là
Thiên tôn Đại Phạm vương? Phải chăng thấy chúng
tôi đang lâm ách nạn mà đến đây cứu vớt đau
khổ?
Khi
ấy họ chắp tay cúi đầu từ xa đảnh lễ, buồn khóc
lớn tiếng, ngửa mặt thưa:
–Lành thay! Thưa Nhân giả, xin ngài vì thương xót chúng tôi,
sinh lòng đại từ bi cứu chúng tôi khỏi tai nạn
này. Chúng tôi đều là những người xa cách người
thân yêu. Ngày nay xin ngài cứu vớt chúng tôi,
dùng mọi phương tiện đưa chúng tôi trở về nơi thân ái.
Khi
ấy thương chủ nghe lời van xin cầu cứu của những
người này như vậy, thân tâm buồn bã âu sầu, nói:
–Này các người phải biết, ngày nay ta chẳng phải là chư
Thiên, cũng không phải Rồng…, chẳng phải Đại Phạm
thiên, chỉ là người cõi Diêm-phù, vì kinh doanh sự
nghiệp mà vào biển cả tìm tài sản nên mới đến
đây. Khi chúng tôi sắp trở lại đất liền, bỗng
gặp một cơn gió mạnh làm thuyền bè vỡ nát, gặp
các phụ nữ đến cứu vớt. Rồi từ đó đến nay,
chúng tôi cùng với các nàng ấy vui chơi, thọ hưởng
dục lạc. Tôi làm sao cứu được nỗi khổ của các
người!
Rồi
thương chủ hỏi lại:
–Tại sao các người ở đây chịu khổ như vậy?
Các
người bị khổ nạn đáp:
–Lành thay! Thưa Thiện nhân, chúng tôi cũng vậy, từ cõi
Diêm-phù-đề kinh doanh buôn bán, do vì ham tài sản
nên vào đại dương. Sắp đến bờ, bỗng nhiên bị
trận gió ác thổi đến làm tàu bè hư nát. Khi ấy
chúng tôi gặp các quỷ nữ La-sát này cứu nạn,
rồi họ cùng với chúng tôi vui thú ngũ dục. Nhưng
khi chúng nghe tiếng kêu của các vị thì nữ La-sát
liền biết trong biển cả có thuyền bị vỡ đắm. Lúc
ấy chúng lập tức đem chúng tôi nhốt trong thành
sắt này. Chúng tôi cũng có năm trăm bạn đồng
hành, từ khi bị nhốt trong thành này đến nay đã bị
chúng ăn thịt hết hai trăm năm mươi người, nay chỉ
còn hai trăm năm mươi người mà thôi. Chúng tôi
trước đó cũng ăn ở với họ, sinh con trai con gái.
Nữ La-sát ăn nói tế nhị, dịu dàng ủy mị, nhưng
chúng nó ham ăn thịt, nên số nam nữ sinh ra đều bị
chúng ăn sạch. Vậy các người cẩn thận, chớ nên
cùng chúng nó thọ hưởng thú vui năm dục. Vì cớ
sao? Vì chúng nó không có tình thương. Thật đáng
sợ!
Vị
thương chủ lại hỏi:
–Đoàn người các anh có cách nào để thoát khỏi nạn
La-sát hay không?
Họ liền đáp:
–Có một phương pháp.
Thương chủ lại hỏi:
–Phương pháp đó như thế nào? Hay thay! Xin nói giùm cho.
Họ liền trình bày:
–Vào đêm mười lăm tháng tư là ngày hội Đại hỷ lạc.
Khi mặt trời, mặt trăng cùng sao Mão hợp lại, lúc
ấy có một Mã vương tên là Kê-thi (nhà Tùy dịch
là Đa Phát), hình dáng uy phong, ai cũng thích nhìn
ngắm, bộ lông trắng sáng như ngọc kha bối, lông đầu
xanh đen, phi nhanh như gió, giọng hí như tiếng trống
rền vang. Mã vương dừng ở đâu thì tự nhiên có
cháo gạo không lộn thóc, hết sức trắng tươi, đủ
hương vị thơm ngon làm thức ăn cho Mã vương. Khi ăn
xong, Mã vương đi đến mé biển, để lộ bán thân,
nói bằng tiếng người ba lần: “Ai muốn qua khỏi
biển rất mặn, ta nay sẽ chở các người vượt qua
biển, đến bờ bên kia một cách an ổn.” Nếu các
anh gặp được Mã vương này, liền được thoát
nạn. Chỉ một cách này, ngoài ra không còn có phương
pháp nào khác. Nếu các anh muốn thoát nạn, nhất
định không được tiết lộ điều này.
Vị
thương chủ lại hỏi:
–Các anh đã từng gặp Mã vương Kê-thi hay chưa? Nếu các
anh đã gặp tại sao các anh không gần gũi? Nếu các
anh được gần gũi tại sao Mã vương không đưa các
anh qua khỏi biển. Chắc các anh lần đầu tiên nghe
việc này do người khác nói lại, như vậy là giả dối không thật.
Những người kia đáp:
–Lành thay! Thưa Nhân giả, tôi nghe tiếng nói từ hư không
vọng lại thế này: “Các thương nhân trong cõi
Diêm-phù-đề ngu si vô trí. Vì sao? Vì ở vào đêm
rằm tháng tư, khi sao Mão cùng mặt trăng giao hợp,
là tiết hội Đại hoan lạc, họ không đi về con đường
phương Bắc. Nếu đi về hướng đó sẽ gặp được
Mã vương với hình dang uy phong, người nhìn không
chán. Mã vương ăn cháo xong, đi về mé biển, để
lộ bán thân, ngay đó xướng lên ba lần thế này:
“Ai muốn qua khỏi biển mặn, về lại đất liền, ta
có thể đưa họ từ trong biển cả về lại đất liền
một cách an ổn.” Những người nghe rồi, nếu ai tin
tiếng nói từ hư không, thì đi về hướng Bắc, chỗ
của Mã vương. Ai không tin lời nói này, tuy Mã vương
có đến đó cũng trở về. Chúng tôi vì yêu mến
nữ La-sát, cho nên ngày nay bị tai ách thế này.
Vị
thương chủ lại hỏi:
–Các ông có ra đây cùng chúng ta tới chỗ Mã vương hay
không?
Họ đáp:
–Chúng tôi muốn trèo lên thành thì thành cứ cao mãi.
Chúng tôi muốn đào đất để chui ra thì lỗ đào
liền bị đất lấp bít. Chúng tôi ở nơi đây không
có thời kỳ ra khỏi, chúng tôi nhất định bị nữ
La-sát ăn thịt, làm sao gặp lại thân bằng quyến
thuộc. Các anh cẩn thận, chớ nên phóng dật. Chúc
anh trở về được như ý, sớm trở lại quê hương
đoàn tụ với cha mẹ, thân bằng quyến thuộc. Cúi
xin các anh vui lòng giúp tôi một việc. Chúng tôi
vốn sinh xứ ấy, thành ấy, ấp ấy. Lành thay! Khi các
anh đến quê nhà chúng tôi rồi, thay lời chúng tôi
vấn an sức khỏe cha mẹ cùng thân bằng quyến thuộc,
thiện hữu tri thức và sau đó lại dặn bà con: “Này
các thân bằng quyến thuộc, từ nay về sau chẳng nên
có ý muốn đi vào biển cả. Vì sao? Vì trong biển cả
có nhiều sự khủng bố như sóng to, gió lớn, dòng
nước xoáy, dưới đáy biển có nhiều loài giao
long, các quỷ nữ La-sát… Trong biển cả có nhiều
nạn khủng bố như vậy. Bà con nên ở quê nhà làm
các nghiệp thiện tùy nghi sinh sống, dẫu đem sức lực
làm thuê cũng còn tồn tại để đoàn tụ cha mẹ,
vợ con, thân bằng quyến thuộc, khỏi bị phân ly. Bà
con nên thường bố thí, tạo nhiều phước nghiệp,
giữ gìn trai giới.”
Khi
nghe nói như vậy, vị thương chủ hết sức sợ hãi,
liền trèo xuống cây Hiệp hoan. Khi vị ấy xuống khỏi
cây rồi, ngay lúc đó các người ở trong thành cất
tiếng kêu la khóc lóc:
–Ôi thôi quá khổ! Ôi thôi vô cùng đau đớn! Cõi đất
Diêm-phù-đề thật là xinh đẹp! Làm sao gặp lại
mảnh đất này? Nếu trước kia chúng ta biết tai nạn
như thế này, thà ở cõi Diêm-phù-đề đói ăn
phân bò để sống, không vì tài sản mà đến xứ
này!
Sau
khi xuống khỏi cây, vị thương chủ y theo đường cũ
trở về chỗ ngủ của mình. Khi ấy thấy tất cả mọi
người và các quỷ nữ La-sát vẫn còn ngủ say,
thương chủ nằm lại chỗ của mình, ngủ cho đến lúc
trời sáng. Thức dậy, vị ấy nghó thế này: “Làm
cách nào cho đoàn thương nhân biết việc này mà
quỷ nữ La-sát không hay. Nếu ta vội nói việc này
cho chúng biết, thì liền bị bại lộ. Nếu tiết lộ mà
quỷ nữ La-sát hay được, e bị chúng nó đem bọn ta
nhốt vào nơi ách nạn. Vậy ta phải giữ kín việc
này cho đến tháng tư, vào ngày hội Đại hoan lạc,
là ngày Mã vương đến, chừng ấy mới tiết lộ cho
chúng thương nhân biết. Vì cớ sao? Vì xưa có kệ:

Phàm
với điều hiểu biết
Vội
thật tâm nói ra
Việc
ấy bị tiết lộ
Người
nghe truyền cho nhau.



<類>Lại bị nhiều đau khổ</類>

Cho
nên kẻ trí tuệ

Không nói lời tiết lộ.
Khi
ấy vị thương chủ suy nghó như vậy nên giấu kín
chuyện này. Đến tháng tư, vào ngày hội Hoan lạc, vị
ấy mới nói cho các thương nhân hay:
–Lành thay! Này các thương nhân, lúc này các người cẩn
thận, không nên phóng dật, chẳng nên lưu luyến,
chẳng nên sinh tâm ái nhiễm, hoặc tham đắm các phụ
nữ này, hay tham ăn uống và tài sản. Ta hết sức
thương xót các bạn, nên muốn tỏ điều bí mật cùng
nhau. Khi các ông thấy quỷ nữ La-sát ngủ say rồi,
nên cùng nhau tề tựu tại chỗ ấy.
Đoàn
thương nhân nghe vị thương chủ nói như vậy, giống như
sư tử ở sơn lâm bỗng nhiên rống tiếng dữ dội,
bao nhiêu thú khác ở trong rừng nghe tiếng sư tử
rống hết sức sợ hãi. Họ nói với nhau:

–Chúng ta chưa thoát khỏi cảnh đáng ghê sợ nơi đại hải này.
Ngày
đã qua, màn đêm buông xuống, đoàn thương nhân
thấy tất cả quỷ nữ La-sát nằm ngủ say, liền lén
rời khỏi giường, đồng đi đến chỗ đã hẹn. Khi
đến nơi, họ đồng thưa thương chủ:
–Lành thay! Thưa thương chủ, những gì thương chủ mắt thấy,
xin nói cho chúng tôi biết, hoặc thương chủ nghe lại
từ người khác, vì thương xót lợi ích cho chúng
tôi, xin nhân giả nói lại cho chúng tôi cùng nghe.
Khi
ấy vị thương chủ bảo các thương nhân:
–Các người phải biết, giờ đã đúng lúc, việc bí mật
mới được tiết lộ.
Các thương nhân nói:
–Chúng tôi nói thật, khi nghe việc này rồi đều giữ bí mật.
Vị
thương chủ liền nói những việc mình đã chứng
kiến cho các thương nhân nghe. Các thương nhân nghe
thương chủ kể lại những việc như vậy, ưu sầu khổ
não, hết sức buồn bã, run sợ thưa thương chủ:
–Lành thay! Thưa thương chủ, hiện nay chúng ta cần phải lập
tức đi đến chỗ Mã vương, xin ngài đưa chúng ta về
quê hương ở cõi Diêm-phù-đề một cách an toàn.
Liền
khi ấy thương chủ và thương nhân đồng đi về phương
Bắc, tụ họp ở chỗ Mã vương Kê-thi.
Nói
về Mã vương ăn cháo gạo không lộn thóc, thanh tịnh,
hương thơm tự nhiên, ăn rồi đi đến bờ biển, để
lộ bán thân, dùng tiếng người xướng lên ba lần:
“Ai muốn vượt khỏi biển, qua đến bờ bên kia, ta
sẽ đưa giúp các người đến bờ bên kia một cách
an ổn.” Khi ấy đoàn thương nhân nghe Mã vương nói
như vậy, vui mừng hớn hở, toàn thân lông dựng
ngược, chắp tay đảnh lễ Mã vương và thưa:
–Lành thay! Thưa Mã vương, chúng tôi rất muốn qua bờ bên
kia, xin ngài chở chúng tôi từ bờ biển này sang bờ bên kia.
Lúc
ấy Mã vương bảo các thương nhân:
–Các người phải biết, chẳng bao lâu các quỷ nữ La-sát
sẽ đến đây, đem con trai hay con gái hiển hiện trước
mặt các ông, tỏ vẻ thương xót buồn khóc khổ sở.
Khi ấy các ông không nên sinh tâm nhiễm trước,
luyến ái. Nếu khi đó các ông khởi ý nghó thế
này: “Đây là vợ tôi, đây là con trai tôi, đây
là con gái tôi….” Giả sử lúc ấy các ông có
cỡi lên lưng tôi rồi, nhất định rơi xuống, bị
La-sát ăn thịt. Nếu lúc ấy các ông khởi lên ý
nghó thế này: “Họ không phải là của ta. Ta không
phải là vật của họ. Chẳng phải con trai, con gái của
ta.” Giả sử lúc ấy tay các ông bám vào một sợi
lông của ta, thì ta sẽ chở các ông, đưa các ông
từ bờ biển bên này sang bờ biển bên kia một cách an toàn.
Đại
Mã vương dặn lời như vậy rồi, lại bảo các thương nhân:

–Giờ này đã đến lúc các ông có thể cỡi trên lưng
ta, hoặc nắm lấy một phần trên thân thể hay chân tay của ta.
Đoàn
thương nhân, hoặc cởi trên lưng, hoặc nắm giữ một
phần thân thể, bốn chân của Mã vương. Khi ấy Mã
vương chở đoàn thương nhân vừa bay đi trong hư
không nhanh như gió, vừa kêu lên những lời bi cảm.
Nói
về đám quỷ nữ La-sát, đang nằm ngủ bỗng nghe
tiếng bi cảm và tiếng ngựa phi như gió của Mã vương
liền thức dậy, không thấy đoàn thương nhân đâu
hết nên tìm kiếm mọi nơi. Lại xa xa trông thấy đoàn
thương nhân, hoặc có người cỡi trên lưng ngựa,
hoặc có người nắm lấy lông trên thân, đồng nương
hư không mà đi. Thấy vậy chúng vội đưa trai gái
chạy nhanh đến bờ biển, kêu khóc ai oán, với âm
thanh rất khổ não, bằng những lời:
–Các Thánh tử ơi, nỡ bỏ chúng em để đi đâu vậy, làm
cho chúng em mất chồng. Anh là chồng của em, trước
đây bị nạn chìm trong biển cả khủng khiếp, chúng em
vớt lên chỉ muốn cùng nhau kết nghóa vợ chồng.
Ngày nay các anh nỡ bỏ chúng em ra đi về xứ nào?
Các anh là kẻ vô ân bạc nghóa, vì sao bỏ em, không
báo ân? Nếu khi chúng em sống ở bên chồng có điều
gì làm phật ý, nay xin sám hối tạ tội. Từ nay trở
đi, chúng em không dám làm các điều ác. Này các
phu quân, phàm đấng nam nhi không nên giở lòng oán
giận, xin mau trở về. Ngày nay bỏ chúng em đi về
đâu? Này các thánh tử, nếu ngày nay các đức
lang quân không dùng chúng em, còn các đứa con trai,
con gái này hãy mang chúng nó theo!
Khi
các quỷ nữ La-sát nói lời buồn thương ai oán như
vậy, Mã vương Kê-thi vẫn chở năm trăm thương nhân
từ biển cả đến cõi Diêm-phù-đề một cách an ổn.
Này
các Tỳ-kheo, ý các thầy nghó sao? Chớ phân vân về
Mã vương Kê-thi lúc đó. Nào phải là người nào
khác, chớ sinh ý nghó gì khác, chính là thân Ta. Còn
vị đại thương chủ trong số năm trăm thương nhân
đâu phải người nào khác, nay chính là Tỳ-kheo
Xá-lợi-phất. Năm trăm thương nhân đâu phải là
ai khác, nay chính là năm trăm đệ tử của ngoại
đạo San-xà-da Ba-ly-bà-xà-ca vậy.
Thuở
ấy Ta vì năm trăm thương nhân bị ách nạn rơi vào
cảnh giới La-sát. Sau đó nữ La-sát sắp đem năm
trăm thương nhân tùy ý làm hại. Lúc ấy thương
chủ đem năm trăm thương nhân đến chỗ Ta, lúc ấy
Ta chở họ khỏi biển đến đất liền, cứu họ thoát
khỏi khổ ách. Còn ngày nay, Ta cũng vì năm trăm đồ
chúng đi trên con đường hư vọng vào trong đồng
hoang tà kiến nguy hiểm của ngoại đạo San-xà-da,
Xá-lợi-phất ở trong ngoại đạo này giáo hóa họ,
đem đến chỗ Ta, Ta cũng dạy họ đang ở trong đồng
hoang tà kiến ra khỏi biển sinh tử.
Này
các Tỳ-kheo, Như Lai khi chưa thành Phật, đã làm
những việc lợi ích lớn. Do vậy các thầy đối với
Phật cần phải sinh tâm cung kính tôn trọng và sinh
tâm tưởng thán phục, cho nên các thầy cần phải tu học như vậy.


<詞 id="50096326">Phẩm 51: ĐOẠN TRỪ NIỆM BẤT TÍN VỚI VIỆC LÀM</詞>
CỦA
NGƯỜI
Theo
thuyết của các thầy Ma-ha Tăng-kỳ nói: “Lúc ấy
Đức Như Lai độ Trưởng lão Xá-lợi-phất và
Mục-kiền-liên cùng năm trăm môn đồ đều được
xuất gia thọ giới Cụ túc. Sau đó Ngài từ nước
Ma-già-đà tuần tự đi từ làng này đến làng
khác, tùy ý du hành qua các thôn ấp, lần lần đến
thành Vương xá.”
Theo
thuyết của các thầy thuộc bộ Ca-diếp-di lại nói
khác: “Đức Như Lai đến núi phương Nam, du hành các
xứ, rồi sau đó trở về thành Vương xá.”
Thuở
ấy có nhiều thiện nam oai quyền thế lực lớn, ảnh
hưởng rộng rãi trong xã hội, theo Như Lai tu tập phạm
hạnh. Nhưng ngược lại cũng có những người chê
trách Thế Tôn, họ nói:
–Sa-môn Cù-đàm luôn khiến chúng ta không có con cái, khiến
chúng ta tán gia bại sản, làm cho chúng ta tuyệt tự.
Sa-môn Cù-đàm đã độ một ngàn Phạm chí búi tóc
xuất gia. Sa-môn Cù-đàm cũng cướp đoạt năm trăm
đệ tử của San-xà-da Ba-ly-bà-xà-ca khiến họ xuất
gia. Nay tại nước Ma-già-đà cũng có nhiều thiện
nam oai đức thế lực lớn, đang hướng về Như Lai tu phạm hạnh.

Các
người hủy báng này khi thấy các Tỳ-kheo sắp đến
trước mặt mình, họ cùng nhau nói kệ:
Đại
Sa-môn trở lại
Vượt
Nam sơn đến đây
Đã
độ chúng Bà-xà
Sẽ
dụ ai đi đây?
Khi
ấy chúng Tỳ-kheo nghe họ nói những lời như vậy,
lấy làm xấu hổ, trở về Trúc lâm trình lên Phật
bài kệ ấy. Khi đó Đức Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
–Các thầy phải biết, những lời nói như vậy không tồn
tại lâu dài, chỉ trong vòng bảy ngày. Sau bảy ngày,
những lời nói ấy tự tiêu diệt, mọi nơi không
còn nghe. Này các Tỳ-kheo, nếu có người đến với
các thầy nói bài kệ như vầy:
Đại
Sa-môn trở lại
Vượt
Nam sơn đến đây
Đã
độ chúng Bà-xà
Sẽ
dụ ai đi đây?
Nếu
họ nói như vậy thì các thầy dùng kệ như sau đáp lại:
Thế
Tôn Đại Trượng Phu

Như
pháp dẫn người đi
Đã
đi như pháp rồi
Kẻ
trí nào không theo.
Một
hôm, vào lúc bình minh, mặt trời còn ở phương
Đông, các Tỳ-kheo đắp y mang bình bát vào thành
khất thực. Khi ấy các người hủy báng cùng đem
bài kệ chế diễu các Tỳ-kheo:
Đại
Sa-môn trở lại
Vượt
Nam sơn đến đây
Đã
độ chúng Bà-xà
Sẽ
dụ ai đi đây?
Khi
ấy các Tỳ-kheo dùng kệ như trên đáp lại. Lúc ấy
các người kia nghe kệ rồi, suy nghó: “Phàm Sa-môn
Thích tử độ người đều dạy họ thực hành đúng
như chánh pháp, không phải là không đúng chánh
pháp.”

Do
đó, những lời kệ của họ chỉ tồn tại trong bảy
ngày. Qua bảy ngày, tất cả sự việc trên không
còn, ở mọi nơi đều không còn nghe nữa.

<詞 id="50096327">Phẩm 52: NGHI THỨC THUYẾT PHÁP (Phần 1)</詞>
Một
thuở nọ, tại đại thành Vương xá có chúng ngoại
đạo Ba-ly-bà-xà-ca, thường cứ mỗi năm ngày tập
hợp quần chúng thuyết pháp. Thính giả đến nghe pháp
rất đông. Vì vậy, trong thời gian này, hàng ngoại
đạo Ba-ly-bà-xà-ca ấy được cung kính tôn trọng và nhiều lợi dưỡng.

Khi
ấy quốc vương Tần-bà-sa-la ở thành Vương xá, nước
Ma-già-đà rất chánh tín Phật pháp, suy nghó: “Ngày
nay ngoại đạo Ba-ly-bà-ca thường thường cứ mỗi
năm ngày tập họp quần chúng thuyết pháp, thính giả
đến nghe pháp rất đông. Vì vậy hàng ngoại đạo
này được người đời quý trọng, cung kính cúng
dường, được nhiều lợi dưỡng. Ngày nay, ta cũng
tập hợp các thầy Tỳ-kheo, khuyến thỉnh các thầy cứ
mỗi năm ngày thuyết pháp một lần, rồi ta đích thân
đi dự đại hội. Nếu chúng hội thấy ta đến, thì
tất cả dân chúng cũng đều đến dự. Vì vậy sẽ
khiến thầy của ta được người thế gian tôn trọng,
cung kính cúng dường, được nhiều lợi dưỡng.”

Nghó
như vậy rồi, nhà vua liền đem mọi việc đến bạch
Phật. Bấy giờ Đức Thế Tôn nhân sự việc này
tập hợp chúng Tỳ-kheo, bảo:
–Này các Tỳ-kheo, Ta đã hứa với đại vương
Tần-bà-sa-la, cứ mỗi năm ngày các Tỳ-kheo được
phép tổ chức đại hội, vì quần chúng mà thuyết
pháp, luận bàn nghóa lý các pháp.
Các
Tỳ-kheo lúc ấy bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, chúng con sẽ thuyết những pháp gì? Và
không nên thuyết những pháp gì?
Khi
các Tỳ-kheo hỏi như vậy, Đức Phật bảo đại chúng Tỳ-kheo:
–Này các thầy, Ta đã hứa với đại vương Tần-bà-sa-la,
cứ mỗi năm ngày, khi tâïp họp đại chúng xong, các
thầy nên tán thán công đức của Phật, công đức
của Pháp, công đức của Tăng, công đức của
chánh tín, cho đến tán thán sơ lược các công đức
trì giới, đa văn, bố thí, trí tuệ, tri túc, thiểu
dục, đầu đà, xa lìa làng xóm thành ấp, thường ưa
ở chỗ vắng lặng, hành diệu hạnh, lợi ích, tinh
tấn; các công đức cúng dường cha mẹ, tôn trưởng,
Sa-môn và Bà-la-môn, cúng dường thiện hữu tri
thức; tán thán thiện ngôn, tán thán chế ngự các
căn, tán thán ăn uống có tiết độ, tán thán đầu
đêm cuối đêm tỉnh thức không ngủ nghỉ, tán thán
sinh chánh niệm, tán thán cùng phục vụ nhau, tán
thán công đức cùng nhau học hỏi, tán thán công
đức nghe pháp được lãnh ngộ, tán thán công đức
đã làm theo điều đã nghe thầy dạy, không chống
trái; tán thán công đức nghe chánh pháp rồi sinh
chánh tri kiến, nghe pháp rồi tùy thuận tu tập; tán
thán công đức niệm Phật, niệm Pháp, niệm Tăng,
niệm thiên, niệm thí, niệm tịch diệt, niệm quán sổ
tức, niệm thân, thường niệm quán tưởng bất tịnh,
niệm tử tưởng, niệm ăn uống khởi tưởng bất
tịnh. Tán thán quán tưởng thế gian không an lạc,
tưởng vô thường, tưởng khổ không, tưởng vô
ngã. Tán thán công đức của tưởng từ bỏ diệt,
tưởng ly dục, tưởng diệt, tưởng tướng xương
trắng, tưởng xương phân tán, tưởng sình trướng,
tưởng sắp rã nát, tưởng mất nửa thân người,
tưởng thân tan rã. Tán thán tưởng thiêu cháy nửa
thân, tưởng thiêu cháy đỏ, tưởng thân đáng
ghét, cũng nên tán thưởng niệm các công đức.
Cũng nên tán thán tứ chánh cần, tứ như ý túc,
ngũ căn, ngũ lực, thất giác, bát đạo phần, tán
thán pháp môn giải thoát và các phần giải thoát,
tán thán tám thắng xứ, tán thán tam minh. Cũng tán
thán công đức sáu phép thần thông.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP

<卷 id="50096328">QUYỂN 50</卷>
<詞 id="50096329">Phẩm 52: NGHI THỨC THUYẾT PHÁP (Phần 2)</詞>
Bấy
giờ các Tỳ-kheo suy nghó: “Như Lai đã cho phép chúng
ta, cứ mỗi năm ngày nhóm họp quần chúng để tán
thán công đức của chư Phật…, tán thán sáu phép
thần thông.”

Sau
đó, các Tỳ-kheo cứ năm ngày lại nhóm họp một
lần, rồi các thầy thuyết pháp bằng cách đồng thanh
tán thán công đức chư Phật…, tán thán công đức
sáu phép thần thông. Khi ấy thính giả nghe pháp đều
bàn tán chê bai, nói:
–Tại sao các thầy của ta thuyết pháp cùng một âm điệu,
giống như bọn con nít mới tập học, cùng nhau tập đọc.
Các
Tỳ-kheo nghe thính giả chê bai như vậy, đem việc này
về trình lên Phật. Đức Phật dạy các Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo, từ nay trở đi, Ta không cho các thầy
đồng thanh tán thán giáo pháp, chỉ cho phép các thầy
thỉnh một vị nào có biện tài khả năng thuyết pháp.
Lúc
ấy các Tỳ-kheo hoặc thỉnh các thầy kém khả năng,
thiếu uy nghi, giới đức bị hủy phạm, không được
thanh tịnh, làm người thuyết pháp. Thính giả lại chê
bai bằng những lời không vui lòng đẹp ý. Họ chê rằng:
–Các pháp sư mà còn nói lời như vậy, huống gì không
phải pháp sư!
Các
Tỳ-kheo nghe như vậy, trình lại đầy đủ lên Đức
Phật. Đức Phật dạy:
–Này các Tỳ-kheo, từ nay về sau, Ta dạy các đệ tử
không được thỉnh các thầy kém khả năng, thiếu uy
nghi, giới đức không thanh tịnh làm vị pháp sư. Nếu
có thỉnh vị pháp sư thì phải thỉnh thầy đầy đủ
khả năng, phải là thầy ở trong chúng thành tựu giới hạnh.
Cho
đến Đức Phật quy định:
–Cần phải thỉnh thầy hiểu giáo pháp và có tài thuyết
pháp, tuần tự hiểu rõ các kinh A-hàm làm vị Pháp sư.
Trong
chúng có nhiều thầy hiểu các kinh A-hàm, Đức Phật
dạy các thầy Tỳ-kheo:
–Chẳng những chỉ thỉnh các thầy hiểu các kinh A-hàm làm vị
Pháp sư, mà vị ấy cần phải hiểu các luận khác.
Nếu được thế thì mới nên thỉnh vị ấy đại diện
chúng làm Pháp sư. Nếu trong đại chúng có nhiều
Tỳ-kheo hiểu nghóa lý các kinh, luật và luận thì
chọn trong chúng những vị hiểu rõ văn tự, giỏi
diễn giảng. Nếu trong chúng đang có những vị hiểu
rõ văn tự, giỏi cả diễn giảng thì Ta cho phép thỉnh
trong số ấy theo thứ lớp từ hạ tọa lần lên, thay
đại chúng làm vị Pháp sư. Nếu vị thứ nhất bị ốm
yếu thì lại thỉnh vị thứ hai. Nếu vị thứ hai bị ốm
yếu thì thỉnh vị thứ ba. Nếu vị thứ ba bị ốm yếu
thì nên thỉnh vị thứ tư. Nếu vị thứ tư ốm yếu thì
nên thỉnh vị thứ năm. Như vậy lần lượt thỉnh các
thầy Tỳ-kheo có khả năng thuyết pháp, thay đại
chúng làm vị Pháp sư.
Lúc
bấy giờ có những Tỳ-kheo thuyết pháp ngoài trời,
hoặc bị nóng hay bị lạnh. Đức Phật liền cho phép
cất giảng đường ở trong đó thuyết pháp. Tuy có
giảng đường mà không có bốn vách, bị gió thổi
bụi rác làm nhơ nhớp các thầy, Đức Phật lại cho
phép xây tường chung quanh giảng đường ngăn chận bụi rác.

Các
Tỳ-kheo thuyết pháp trong giảng đường như vậy, nhưng
nền giảng đường không bằng phẳng, nên dùng các
thứ đay hoặc cỏ rải trên mặt đất, hoặc dùng bùn
tô trên mặt nền để được sạch sẽ.
Khi
ấy các Tỳ-kheo xây cất giảng đường tráng nền
đất xong, ở trong đó tu tập, đọc tụng, kinh hành.
Bị bụi làm dơ chân nên Đức Phật cho các thầy
Tỳ-kheo được phép rửa chân.
Khi
ấy các Tỳ-kheo thường xuyên rửa chân nên gót bị
đau nhức, Đức Phật mới dạy các Tỳ-kheo nên dùng
nước nóng thơm rưới trên nền để quét sạch bụi.

Sạch
bụi rồi, thì nền nhà khô trở lại, làm dơ chân
nên Đức Phật dạy các Tỳ-kheo:
–Ta nay cho phép các thầy dùng phân bò và nước hương
thơm trét trên nền giảng đường.
Khi
nước hương thơm khô rồi thì phân bò bị bong nát
làm dơ chân như trước. Đức Phật lại bảo các
Tỳ-kheo nên dùng cỏ mềm hoặc đay trải lên mặt nền.
Khi
thấy các Pháp sư đầy đủ biện tài thuyết pháp,
quần chúng liền đem hoa thơm rải trên mình Pháp sư.
Khi ấy các Pháp sư không nhận pháp cúng dường
này, lại xa lánh. Vì sao? Vì Đức Phật cấm người
xuất gia không được dùng hương thơm và các tràng
hoa thơm. Khi ấy thính giả nghe thấy việc như vậy mới
chê trách các Tỳ-kheo này:

–Đối với đồ cúng dường tầm thường như vậy mà không
dám nhận, huống nữa là vật tốt đẹp hơn.
Các
Tỳ-kheo đem việc này trình lên Đức Phật. Đức
Phật dạy các Tỳ-kheo:
–Này các thầy, nếu có đàn việt cư só vì cầu an lành,
hoan hỷ đem các loại hoa thơm, bột thơm và tràng hoa
rải lên người Pháp sư thì các thầy nên thọ lãnh.
Khi
ấy lại có kẻ đàn việt cư só đem của cải quý
giá áo ca-sa cúng dường, vị Pháp sư lo sợ, xấu hổ
nên không nhận lãnh. Người đời thấy vậy bàn tán, chê bai:
–Hàng Sa-môn Thích tử này đối với đồ vật tầm thường
như vậy còn không dám thọ nhận, huống nữa là vật tốt hơn.
Bấy
giờ các Tỳ-kheo nghe việc như vậy, đem việc này
trình lên Đức Phật. Đức Phật dạy các Tỳ-kheo:

–Nếu có người đời đem của cải và ca-sa… dâng cúng
cho vị Pháp sư với tấm lòng hoan hỷ, thì Ta cho phép
các thầy xả thí. Nếu thầy nào cần dùng thì cho
phép nhận lãnh. Nếu thầy nào không cần dùng, thì
được phép cho lại.
Bấy
giờ các Tỳ-kheo trong thời thuyết pháp lại đem bộ
kinh lớn, nên tụng thầm hoặc một tháng mà không
xong, chỉ muốn mau xong, lo sợ xấu hổ, chỉ muốn mong
tụng mau hết, nên thân tâm mỏi mệt.
Khi
ấy các Tỳ-kheo đem việc này trình lên Đức Phật.
Bấy giờ Đức Phật dạy các Tỳ-kheo:
–Vì đại chúng thuyết pháp phải hợp thời.
Thuở
ấy các Tỳ-kheo thuyết pháp dùng giọng truyền cảm,
lời lẽ văn chương diễn thuyết. Khi ấy các Tỳ-kheo
lo sợ, xấu hổ, liền đem việc này bạch lên Phật.
Đức Phật dạy các Tỳ-kheo:
–Ta cho phép các thầy dùng lời văn chương truyền cảm
diễn thuyết nghóa lý các pháp.
Thuở
ấy có các thầy lược lấy các nghóa chính trong kinh mà thuyết pháp cho đại chúng nghe, không thuyết theo
thứ lớp. Khi ấy các Tỳ-kheo lo sợ, xấu hổ, lo
trái với kinh luật, đem đầy đủ việc này trình lên
Đức Phật. Đức Phật dạy các Tỳ-kheo:
–Ta cho phép tùy tiện trích lấy nghóa cốt yếu trong các
kinh, sắp đặt theo câu văn mà thuyết pháp, nhưng
phải lấy đúng nghóa, không được sai ý bổn kinh.
Thuở
ấy các vị Pháp sư trong khi thuyết pháp, vì đại
chúng nhóm họp đông đảo, tiếng thuyết pháp nghe
không được rõ ràng, làm cho đại chúng không được
hoan hỷ vừa lòng. Khi ấy các Tỳ-kheo đem việc này
bạch lên Phật một cách đầy đủ. Đức Phật dạy các Tỳ-kheo:
–Ta nay cho phép ở trong đại chúng được thiết lập tòa
cao, rồi thỉnh Pháp sư thăng tòa thuyết pháp để mọi
thính giả được nghe.
Một
hôm các thầy Tỳ-kheo tổ chức đại hội thuyết
pháp, quần chúng nhóm họp đông đảo, tiếng thuyết
pháp của Pháp sư cũng không cùng khắp. Các Tỳ-kheo
bạch Phật. Đức Phật lại dạy:

–Cần phải thiết tòa cao gấp bội, mời Pháp sư lên tòa ấy thuyết pháp.
Đại
chúng thiết tòa cao gấp nhiều lần mà tiếng của vị
Pháp sư vẫn không vang khắp. Các Tỳ-kheo lại bạch
Phật. Đức Phật dạy:
–Ta cho phép các thầy tùy tiện hoặc đi hoặc đứng mà thuyết pháp.
Thuở
ấy, các Tỳ-kheo tập trung trong một giảng đường mà
có đến hai thầy diễn nói kinh pháp nên làm trở
ngại lẫn nhau. Do đó liền cất hai giảng đường, ở
trong mỗi giảng đường có một Pháp sư thuyết pháp
khác nhau, nhưng vẫn còn trở ngại lẫn nhau. Vì chúng
Tỳ-kheo ở trong giảng đường này đi đến giảng
đường kia, rồi Tỳ-kheo giảng đường này rủ
Tỳ-kheo giảng đường kia thay nhau trở lại giảng
đường này. Hoặc có Tỳ-kheo không thích nghe pháp
môn này nên thính giả có kẻ qua giảng đường này,
kẻ lại giảng đường kia, làm cho pháp hội ồn ào,
sự nghe pháp không được liên tục. Lúc ấy các
Tỳ-kheo đem việc này bạch lên Đức Phật một cách
đầy đủ. Đức Phật dạy các Tỳ-kheo:
–Từ nay trở đi, không được hai người thuyết pháp chung
một giảng đường, lại cũng không được xây cất
hai giảng đường gần nhau khiến tiếng nói giảng
đường này làm ồn giảng đường kia. Cũng không
được chúng giảng đường này đến giảng đường
kia, chúng giảng đường kia đến giảng đường này,
không được chê bai pháp môn, không ưa thích nghe
thuyết. Ai chê bai phải theo đúng như luật mà xử trị.
Một
hôm, trong chúng không có Pháp sư, các Tỳ-kheo đem
việc này bạch lên Phật. Đức Phật dạy các Tỳ-kheo:
–Nếu không có Pháp sư, nên thỉnh một vị lên tòa tụng kinh.
Lúc
ấy trong chúng không có người biết tụng kinh, các
Tỳ-kheo đem việc này bạch lên Phật. Đức Phật dạy các Tỳ-kheo:

–Ta cho phép các thầy theo thứ lớp mà tụng kinh: Hoặc
từ hàng Thượng tọa theo thứ lớp sai tụng kinh,
hoặc từ hàng hạ tọa theo thứ lớp sai tụng kinh,
cho đến đọc một bài kệ bốn câu.

Bấy
giờ có những Pháp sư tụng kinh giống như người
đời, ca ngâm các pháp, nên người nghe bàn luận chê bai:
–Tụng kinh như vậy giống chúng ta ngoài đời ca vịnh. Sa-môn
cạo tóc đâu được ca vịnh như vậy mà nên thuyết pháp.
Các
Tỳ-kheo nghe việc như vậy, liền đem việc này trình
lên Phật. Đức Phật dạy các Tỳ-kheo:
–Nếu thầy Tỳ-kheo dùng giọng ca vịnh theo đời để thuyết
pháp thì mắc phải năm lỗi. Năm lỗi ấy là gì? Một
là nhiễm thói quen giọng ca vịnh. Hai là người nghe
sinh nhiễm tâm, không nhận được nghóa chánh pháp.
Ba là do giọng trầm bổng làm mất chữ trong câu kinh.
Bốn là người đời nghe được, bàn tán chê bai.
Năm là người đời tương lai nghe việc như vậy liền
căn cứ vào việc làm thế gian cho là nguyên tắc thông lệ.
Nếu
có Tỳ-kheo nào dựa vào giọng ca vịnh của thế tục
mà thuyết pháp thì người ấy bị năm lỗi như vậy.
Vì vậy, không được dùng giọng ca vịnh mà thuyết pháp.
Này
các Tỳ-kheo, nếu thầy nào chưa hiểu các pháp như
trên, đến ở nơi nào, trước phải thỉnh ý vị Hòa
thượng hay A-xà-lê…

Khi
ấy các có Tỳ-kheo muốn du hành tha phương đến thành
ấp, xóm làng. Các vị Hòa thượng và A-xà-lê bảo các Tỳ-kheo đó:
–Này các thầy, các thầy không nên đến đó.

Khi
ấy các Tỳ-kheo không tuân lời, cứ ra đi. Khi đi
đến giữa đường gặp phải bọn cướp, chúng bắt
lấy các Tỳ-kheo này. Họ dùng tay chân đánh đâïp,
các thầy đau khổ vô cùng, chỉ còn lại mạng sống
thoi thóp. Bọn cướp đoạt lấy y bát, rồi sau đó
mới thả ra. Sau đó, các Tỳ-kheo trở về chùa, đem
việc này thuật lại đầy đủ với các thầy khác.
Bấy giờ Tỳ-kheo đem việc này bạch lên Phật. Đức
Thế Tôn nhân việc này cho triệu tập chúng Tăng, hỏi các thầy:

–Thật sự các Hòa thượng và A-xà-lê của các thầy
không đồng ý cho các thầy viễn du đến các xóm
làng đó phải không?

Các
Tỳ-kheo đó trả lời:
–Bạch Thế Tôn, thật sự như vậy.
Đức Phật lại hỏi:
–Này các Tỳ-kheo, các thầy phải biết việc làm như vậy
là không tốt. Hòa thượng và A-xà-lê của các
thầy đã không cho, tại sao các thầy tự tiện đi
đến xóm làng ấy?
Đức Phật bảo:
–Này các Tỳ-kheo, vì sao có chuyện như vậy? Ta nhớ trong
quá khứ, ở trong cõi Diêm-phù-đề này, trong đoàn
thương nhân năm trăm người, có một thương chủ
tên là Từ Giả, là người dẫn đầu.
Lúc
ấy các thương nhân tập trung bàn luận với nhau:
–Chúng ta ngày nay nên sắm đầy đủ tất cả dụng cụ lương
thực để đi vào biển cả tìm kiếm bảo vật, quyết
sẽ được nhiều trân bảo như ma-ni, chân châu, kha
ngọc, san hô, vàng, bạc… đem về nhà, khiến bọn
chúng ta giàu có trong bảy đời liên tiếp, trở
thành đại phú gia, giữ lấy tài vật này, nuôi
dưỡng quyến thuộc, kinh doanh sự nghiệp.
Lúc
ấy năm trăm thương nhân sắm đầy đủ các dụng cụ
phương tiện, hàng hóa để đi vào biển, tổn phí lên
đến ba ngàn vạn tiền. Một ngàn vạn lo việc lương
thực trong khi đi đường. Một ngàn vạn cho thương
nhân làm vốn buôn bán. Một ngàn vạn lo vào việc
tu bổ và thuê người lái thuyền.
Chuẩn
bị đầy đủ như vậy rồi, mỗi người đều an tâm
thọ Bát quan trai. Thọ Bát quan trai rồi, mỗi người
đều về nhà mình từ biệt cha mẹ, vợ con, quyến thuộc.
Lúc
ấy thương chủ Từ Giả đem việc này thỉnh ý mẹ.
Khi đó mẹ ông ta đang ở trên lầu, vừa mới tắm
rửa xong, thọ Bát quan trai giới được yên tónh. Từ
Giả đến trước cha mẹ thưa:
–Lành thay! Thưa cha mẹ, con muốn vào đại dương tìm của
báu. Đến nơi đó con tìm được nhiều của cải như
ma-ni, chân châu, pha lê cho đến vàng, bạc, rồi sẽ
trở về, sẽ khiến nhà mình giàu có trong bảy đời,
mọi vật dụng đều được đầy đủ, vô cùng giàu
có, cúng dường cha mẹ, nuôi dưỡng vợ con, lại
đem bố thí tạo các công đức.
Lúc
ấy mẹ của thương chủ Từ Giả bảo:
–Con cần gì phải vào trong biển cả. Trong nhà con ngày nay
đầy đủ tài sản, hết sức giàu có, hễ cần thứ
gì thì đều có đầy đủ, không thiếu hụt đến bảy
đời nữa có thể sinh sống và cứu tế, làm việc
cúng dường và bố thí để tạo các công đức.
Này con yêu quý, trong biển cả có nhiều điều khủng
bố như phong ba bão chướng dữ dội, cá Đê-di-la,
Thần biển gây khủng bố, cùng quỷ nữ La-sát… Này
con yêu quý, trong biển cả có nhiều tai nạn như vậy.
Mẹ tuổi đã già, sự suy yếu đã đến, con yêu quý
nếu ra đi thì việc mẹ con tái ngộ thật khó khăn.
Mạng sống của mẹ ngày nay thật mong manh, ngày chết gần kề.
Mẹ
Từ Giả tha thiết nói ba lần như vậy. Từ Giả lại thưa mẹ:

–Lành thay! Thưa mẹ, con đã quyết định đi vào biển để tìm
của báu. Đến đó, con sẽ thâu được nhiều ngọc
quý rồi quyết định sẽ trở về, mang theo các thứ
ma-ni, chân châu, vàng, bạc… đem dâng cha mẹ, sư
trưởng, cứu tế, bố thí, tạo nhiều công đức.
Nói
lời này rồi, Từ Giả ra đi. Lúc ấy mẹ Từ Giả
rời khỏi chỗ ngồi, đi đến ôm lấy Từ Giả, nói:
–Từ Giả, con yêu quý của mẹ! Mẹ không đồng ý cho con
vào biển tìm châu báu. Vì sao trong nhà mình đang có
rất nhiều của cải mà con còn đi tìm?
Khi
ấy Từ Giả thầm nghó: “Mẹ ta không vui với việc
của ta đã là tổn hại rồi. Hôm nay lại không cho ta
vào biển tìm châu báu thì ta sẽ bị tai họa thất
bại.” Vì vậy, Từ Giả nổi giận, đánh mẹ mình té
nằm trên đất, đạp vào đầu rồi bỏ đi.
Từ
Giả cùng đoàn thương nhân đi đến bờ biển. Đến
nơi, họ tổ chức lễ tế Thần biển. Tế lễ xong, họ
sửa soạn thuyền bè nghiêm chỉnh. Ngoài ra, họ còn
thuê riêng năm người giá gấp ba lần. Năm người
này lo các việc sau: Một người giữ dây buồm, một
người nắm bánh lái, một người tu bổ tàu, một
người có tài bơi lặn, một người có tài đi biển.
Mọi
việc được sắp đặt xong, họ liền lên thuyền ra
khơi, vào trong biển cả để tìm của báu.

Khi
đoàn người đi vào trong biển, tàu bè bị vỡ tan,
năm trăm thương nhân đều bị chết đuối, chỉ còn
một mình thương chủ Từ Giả sống sót. Lúc ấy Từ
Giả bám vào mảnh thuyền vỡ, nương vào mảnh gỗ
này dùng sức tay chân bơi lội hết sức lực, nhờ
sức gió thổi nên sóng đưa vào bờ, lạc đến một
hòn đảo nhỏ tên là Tỳ-thi-đề-bà (nhà Tùy
dịch là Hóa chử).
Lúc
ấy Từ Giả ở trên đảo chỉ ăn trái cây và rau
cỏ. Sống ở đây một thời gian ngắn, sau đó Từ
Giả dạo khắp nơi, đến phía Nam đảo thấy có một
lối đi, liền đi theo lối này chừng một khoảng ngắn,
xa xa trông thấy một thành bằng bạc, thành này rất
hấp dẫn, đẹp đẽ ít có, xem hoài không chán. Nào
lầu gác, vọng gác đẩy lui quân địch, hào lũy bao
quanh, có lan can cửa chắn. Các cửa đó đều làm
bằng ngọc quý, cung điện lầu đài, thềm thang lót
ván, trên giăng bảo trướng, trang hoàng ngọc quý,
treo đủ phướn lọng, dùng những bảo phan, bàn án,
lư hương, xông hương thơm ngát. Chung quanh thành có
nhiều vườn rừng, hồ ao, sông rạch đều là chỗ
đầy đủ thú vui chơi.
Chính
giữa thành có một bảo điện tên là Hỷ lạc. Điện
này được làm bằng bảy báu như là vàng, bạc, lưu
ly, xa cừ, mã não, hổ phách, chân châu… Lúc ấy
có bốn phụ nữ tuyệt thế giai nhân từ trong thành
đi ra, dung nhan kiều diễm, khả ái, trang điểm bằng
chuỗi anh lạc, nhìn hoài không chán. Họ hướng về
thương chủ Từ Giả thưa:
–Lành thay! Từ Giả đã tới đây. Làm sao có thể mạo
hiểm lặn lội đến đây? Thành này vô chủ, lại
đầy đủ của cải không thiếu vật gì. Trong thành có
một bảo điện tên là Hỷ lạc, làm bằng thất bảo.
Chúng em đang sống trong đó. Tối ngủ, sáng thức dậy
tâm ý trong sạch, ăn nói chân thật, dung hạnh thùy
mî, giọng nói dịu hiền. Do vậy, ngày nay chàng có
thể vào thành này, đi lên bảo điện. Nơi đó không
có đàn ông, mặc tình chàng đi, đứng, nằm, ngồi.
Chúng ta cùng nhau hòa hợp thọ hưởng dục lạc.
Chúng em đem tất cả phẩm vật dâng hiến, cung phụng cho chàng.
Khi
ấy Từ Giả liền vào thành, đến cung điện không
có đàn ông, cùng bốn nàng này mặc tình thọ hưởng
năm dục. Sống như vậy trải qua vài năm, rồi trải
qua một trăm năm, trải qua một ngàn năm buông lung
hưởng thụ khoái lạc.
Vào
một hôm, bốn nàng lại thưa với Từ Giả:
–Lành thay! Này Thánh tử, chàng cứ ở trong thành này,
không được đi đến các thành khác.
Từ
Giả liền sinh nghi: “Tại sao các nàng ấy lại nói
với ta lời thế này: “Ngày nay Thánh tử chỉ ở
trong thành này, không được đi đến các thành
khác.” Ta không nên nghe lời các nàng, sẽ lén đi.
Chờ cho các nàng ngủ say, ta theo con đường này đi
khắp mọi nơi để biết việc này đích thực thế
nào, hoặc lành hoặc dữ, khi đó ta tùy nghi xử
lý.”
Từ
Giả chờ các cô gái nằm ngủ say, từ từ đứng
dậy, ra khỏi bảo điện, tuần tự đi ra khỏi cửa
thành phía Đông rồi đi quanh bốn phía thành. Khi đến
mặt phía Nam thành thấy một con đường, liền theo
đường này lần lần tiến tới, lại thấy từ xa
một thành bằng vàng đẹp đẽ, hấp dẫn…, có nhiều
sông ngòi, suối ao đầy nước bao quanh. Trong thành có
một bảo điện tên là Thường túy được làm bằng
bảy báu vàng, bạc, xa cừ, chân châu… nguy nga tráng
lệ đẹp mắt. Lúc ấy có tám cô gái hình dung xinh
đẹp, trang điểm bằng chuỗi anh lạc đẹp đẽ tuyệt
vời từ trong thành này đi ra, hướng về thương chủ Từ Giả thưa:
–Lành thay! Từ Giả, làm sao chàng có thể từ xa đến đây?
Họ
lại thưa thương chủ:
–Thành này làm toàn bằng vàng ròng, đầy đủ tài sản
bảo vật, ở chính giữa thành có một bảo điện
tên là Thường túy, làm bằng bảy báu. Chúng em
tối ngủ sáng dậy…
Từ
Giả cũng vào thành, lên bảo điện, nơi không đàn
ông, cùng với tám nàng này mặc tình vui chơi hoan
lạc thú vui ngũ dục. Như vậy, trải qua vài năm,
trăm năm sống tự do. Một hôm nọ, tám cô gái lại thưa với Từ Giả:
–Này Thánh tử, Thánh tử chớ nên ra khỏi thành này mà
đi đến thành khác.
Khi
ấy Từ Giả cũng lại sinh nghi, rồi tìm cách trốn ra
khỏi thành, du hành quán sát mọi nơi… Lại từ xa
trông thấy một thành làm bằng pha lê, đẹp đẽ hấp
dẫn, xem hoài không chán. Trong thành có một bảo
điện tên là Ý lạc, làm bằng bảy báu vàng, bạc,
lưu ly, chân châu… trang nghiêm tráng lệ, đẹp mắt.
Lúc đó có mười sáu cô gái dung mạo đẹp đẽ
tuyệt vời, với bảo châu anh lạc trang điểm trên
thân, nhìn hoài không chán, từ trong thành đi ra,
hướng về chỗ Từ Giả và cũng thưa:
–Lành thay! Từ Giả, sao chàng lại mạo hiểm đến đây.
Thành này làm toàn bằng pha lê, đầy đủ tài sản
bảo vật. Trong thành có một bảo điện tên là Ý
lạc, cũng làm toàn bằng bảy báu. Mười sáu chúng
em tối ngủ sáng dậy…
…
như trước, thỉnh Từ Giả ở trong bảo điện. Từ
Giả liền vào thành, lên bảo điện, nơi không có
đàn ông, cùng với mười sáu nàng này vui chơi,
thọ hưởng thú vui ngũ dục. Trải qua vài năm, vài
ngàn năm, rồi vào một hôm nọ, các nàng lại thưa với Từ Giả:
–Cẩn thận, chớ nên đi đây đó.
Từ
Giả cũng sinh nghi, liền không nghe lời, ra khỏi thành
này, lần lần tiến bước dạo khắp các nơi. Lại xa
xa trông thấy một thành làm bằng lưu ly, bốn tường
kiên cố, tráng lệ, hấp dẫn, suối ao, sông hồ đầy
nước bao vây. Trong thành có một bảo điện tên là
Phạm đức, làm bằng bảy báu, nguy nga, hấp dẫn. Lúc
ấy có ba mươi hai mỹ nhân trang sức bằng chuỗi anh
lạc, dung nhan đẹp đẽ tuyệt vời, ra khỏi thành này,
hướng đến Từ Giả, thưa:
–Lành thay, làm sao thánh giả từ xa đến đây được?
Họ lại nói:
–Thành này làm bằng lưu ly, đầy đủ của cải vật báu,
chúng em hoàn toàn trong trắng, sống với nhau không
chống trái, hễ làm một việc gì, trước phải hội
ý rồi sau mới thực hiện, tâm ý hòa thuận, lời
nói thanh nhã, phong lưu. Chúng em đến thỉnh thánh tử
vào trong thành, lên bảo điện để cùng chúng em hòa
hợp vui chơi, thọ hưởng thú vui ngũ dục. Hễ Thánh
tử cần những thứ gì, chúng em cung phụng đầy đủ.
Khi
ấy Từ Giả vào thành, lên bảo điện, là nơi không
có đàn ông, cùng với ba mươi hai mỹ nhân thọ
hưởng đủ thú vui ngũ dục. Trải qua vài năm, vài
trăm năm, vài ngàn năm sống cuộc đời thích thú.
Một hôm nọ, ba mươi hai nàng lại thưa Từ Giả:
–Lành thay! Thưa Thánh tử, chàng hãy thận trọng, không
được rời thành này mà đi đến các thành khác.
Lúc
ấy Từ Giả lại sinh nghi, suy nghó: “Tại sao các nàng
lại nói với ta: “Thánh tử nên thận trọng, không
nên rời thành này mà đi đến các thành khác.”
Ta nay có thể chờ các nàng ngủ say, sẽ lén đứng
dậy, theo con đường này mà đi đến đó để biết
việc lành hay việc dữ. Biết rồi tùy nghi xử lý.”
Sau
đó, Từ Giả chờ các nàng ngủ say, lén đứng
dậy, xuống khỏi bảo điện, ra khỏi cửa thành phía
Đông, tuần hành khắp quanh thành. Đến mặt Nam thấy
một con đường, rồi theo đường này mà đi, chỉ
trong chốc lát xa xa chàng trông thấy một tòa thành
bằng sắt, các mặt thành đều có cửa, bên trong
không có một người, hoặc đàn ông hay đàn bà,
đồng nam hay đồng nữ ra nghinh tiếp. Chỉ nghe tiếng như
thế này: “Ai đói, ai khát, ai lõa thân, ai chạy
nhanh, ai đi xa về mỏi mệt, ta nương vào ai!”
Lúc
ấy Từ Giả lại nghó thế này: “Từ trước ta đã
gặp thành bằng bạc, trong thành này có bốn nàng ra
tiếp rước ta. Lại khi ta đi đến thành vàng, trong
thành này có tám nàng ra tiếp rước ta. Lại khi ta
đến thành pha lê, trong thành này có mười sáu
nàng ra tiếp rước ta. Lại khi ta đến thành lưu ly,
trong thành này có ba mươi hai nàng ra tiếp rước ta.
Mà nay thành này không có một người đàn ông hay
đàn bà, đồng nam hay đồng nữ ra tiếp rước ta, chỉ
nghe những tiếng chẳng vui: “Ai đói, ai khát, ai lõa
thân, ai chạy nhanh, ai đi xa về mỏi mệt, ta nương vào
ai.” Ta nên vào thành này coi thử ai nói lời như
vậy.”
Bấy
giờ Từ Giả liền bước vào thành. Vừa vào trong
thành thì bốn cửa thành liền đóng kín. Từ Giả
kinh hồn hoảng vía, toàn thân dựng chân lông, chạy
khắp đó đây kêu la thế này: “Ta nay thất bại
chăng? Ta nay bị hủy hoại chăng?” Trong khi Từ Giả
tìm lối thoát bỗng thấy một người đầu đội bánh
xe sắt, bánh xe đỏ rực giống như lửa hừng đang
bốc cháy, thật đáng kinh hoàng. Từ Giả liền đến hỏi:

–Thưa nhân giả, người là ai? Tại sao trên đầu có bánh
xe xoay chuyển, đốt cháy đỏ rực, đáng sợ, giống
như đống lửa như vậy?
Tội nhân đáp:
–Này nhân giả, người có biết chăng, tôi là thương chủ
Cù-tần-bà.”
Từ Giả lại hỏi:
–Trước kia do nhân duyên tạo nghiệp gì mà ngày nay người bị
vòng sắt đốt cháy đỏ rực xoay chuyển trên đầu
như vậy?
Tội nhân đáp:
–Ngày trước do tôi sân hận đánh, đạp trên đầu mẹ
tôi. Vì nhân duyên tội nghiệp như vậy nên ngày nay
bị bánh xe sắt cháy đỏ rực xoay chuyển trên đầu.
Từ
Giả nghe nói như vậy, buồn khóc kêu la, tự trách,
sám hối, nhớ lại nghiệp mình thuở trước, rồi thốt lên:
–Ta đang bị giam cầm như con nai trong chuồng!
Đang
lúc ấy có một quỷ Dạ-xoa quản thủ thành này tên
là Bà-lưu-ca, đến gỡ vòng sắt trên đầu thương
chủ Cù-tần-bà, đến chụp dính trên đầu Từ Giả.
Lúc đó, vòng sắt đốt cháy đỏ rực làm cho Từ
Giả đau khổ vô cùng, không thể chịu nổi. Chàng
dùng kệ hỏi Dạ-xoa:
Thành
này chu vi có bốn cửa

Thường
rực ánh lửa khủng bố người
Ta
đã bị thành giam hãm rồi
Giống
như nai nọ sập vào bẫy.
Lành
thay! Dạ-xoa, ta xin hỏi:
Vòng
lửa cớ gì dính đầu ta
Bùng
cháy phừng phực như đống lửa
Làm
cho mạng ta sắp từ trần?
Ta
trước trải qua điện Hỷ lạc
Lại
vào thành vàng, cung Thường túy
Đến
thành pha lê, cung Ý lạc
Cuối
cùng đến sống cung Phạm đức.
Trước
vào thành bạc có bốn nàng
Sau
đến thành vàng lại gặp tám
Pha
lê thành nọ mười sáu nàng
Thành
lưu ly ba mươi hai cô
Như
vậy gặp đây, lại gặp kia
Tuần
tự trải qua càng tốt đẹp.
Nay
chẳng may gặp việc thế này
Nay
sao vòng lửa khủng bố ta?
Do
ta tham dục không biết đủ
Nay
gặp khổ ách nạn như đây.
Hay
là trước kia tạo nghiệp gì?
Nay
bị vòng sắt cháy trên đầu
Bốc
cháy đỏ rực như đống lửa
Làm
mạng ta sắp lìa trần.
Xin
vua Dạ-xoa thương nói rõ
Trải
bao nhiêu năm chịu vòng này?
Khi
ấy Dạ-xoa quản thủ thành sắt liền dùng kệ giải đáp cho Từ Giả:
Xưa
kia mẹ ngươi giữ tịnh giới
Ngươi
dùng gót chân đạp đầu bà
Do
vì nhân duyên nghiệp như vậy
Nay
bị vòng sắt xoay trên đầu
Bốc
cháy giống như đống lửa đỏ
Ngọn
lửa cháy đỏ thật ghê mình.
Vòng
lửa chuyển động trên đầu ông

Làm
cho mạng ông chết rồi sống
Như
vậy trải đủ sáu vạn năm
Số
năm như vậy không giảm bớt
Vòng
lửa thường ở trên đầu ông
Sự
thật như vậy quyết không nghi.
Lúc
ấy, Đức Thế Tôn nói kệ:
Như
có người quen giúp ích người
Người
lại đền ân bằng tai họa
Người
ấy về sau mắc tai ương
Giống
như Từ Giả nổi sân si.
Chẳng
nên gây ác lại gây ác
Chẳng
nên tạo tội lại tạo tội
Người
ấy về sau mắc tai ương
Giống
như Từ Giả nổi sân si.
Như
khởi từ tâm sau đổi ý
Với
chỗ ân đức không báo ân
Người
ấy về sau mắc tai họa
Giống
như Từ Giả nổi sân si.
Nghiệp
lực quá khứ dẫn đến nay
Nghiệp
lực hôm nay sẽ tiếp diễn
Nghiệp
lực dẫn người sinh các xứ
Tùy
người tạo nghiệp thọ khổ vui.
Chẳng
phải trong biển, đất, hư không
Cũng
không giữa núi hay trong đá
Không
thể ở bất kỳ chỗ nào
Có
thể thoát ly không thọ nghiệp.
Đức
Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Ý các thầy thế nào? Chẳng nên nghó gì khác. Từ Giả
lúc ấy là thân Ta ngày nay. Lúc ấy, trước khi vào
biển Ta thọ Bát-quan-trai, do vì sức nhân duyên tạo
nghiệp này nên được phước báo là bốn lần gặp
thành báu, tất cả các vật đều được đầy đủ
không thiếu hụt như vậy. Do nhân duyên ác tâm, tức
giận đạp đầu mẹ mình nên tròn sáu vạn năm thọ
quả báo bị vòng sắt đốt cháy rất cực khổ.

Này
các Tỳ-kheo, do nhân duyên nghiệp báo, không phải vô
cớ mà thọ khổ. Chỉ vì chúng sinh tạo nghiệp thiện
ác, rồi theo nhân duyên ấy mà thọ quả báo. Do vậy
các thầy cần phải tạo nghiệp thân khẩu, ý thanh tịnh.
Này
các Tỳ-kheo, nếu thầy nào ngu si không rõ được
tội phước thiện ác, cần phải thưa hỏi Sư trưởng,
Hòa thượng, A-xà-lê, rồi sau đó mới đi vào xóm
làng. Nếu Hòa thượng, A-xà-lê không cho phép mà
tự ý ra đi thì theo pháp mà trị Tỳ-kheo ấy về tội
bất kính không hiếu thuận.

<詞 id="50096330">Phẩm 53: BỔN SINH CỦA PHẬT THI-KHÍ (Phần 1)</詞>
Khi
Bồ-tát còn tu khổ hạnh ở bên bờ sông
Ưu-lâu-tần-loa, ngồi nằm theo hoàn cảnh, mặc áo xấu
cũ, chỉ nhận vật dùng cần thiết. Mỗi ngày chỉ ăn
một hạt mè, hoặc một hạt lúa canh, hoặc một hạt
tiểâu đậu, hoặc một hạt đại đậu, hoặc một hạt
lục đậu, hoặc một hạt đậu đỏ, hoặc một hạt đậïu xanh.

Lúc
đó vua Thâu-đầu-đàn tìm kiếm Bồ-tát, không biết
ở đâu nên hỏi mọi người:

–Hiện giờ con ta ở xứ nào? Làm công việc gì?

Vào
tháng, năm ấy vua thầm sai một sứ giả đi thăm hỏi
chỗ ở của Bồ-tát. Nhà vua dặn sứ giả:
–Khanh ngày hãy tìm kiếm con ta đang ở đâu? Làm việc gì?
Báo tin cho ta biết.
Khi
ấy các sứ giả lãnh sứ mạng, tâu vua:
–Hạ thần sẽ y như lệnh Đại vương dạy, không dám trái lời.

Họ
vội đi khắp nơi hỏi thăm tin tức, lần lần đi đến
xứ Ưu-lâu-tần-loa, thấy Bồ-tát ở nơi đây tu
hạnh khổ hạnh khó tu. Sứ giả vội trở về báo tin
cho vua Thâu-đầu-đàn:
–Bạch Đại vương, lành thay! Hiện nay đồng tử đang tu khổ
hạnh tại xứ Ưu-lâu-tần-loa, chỗ ở của người
đều tùy theo hoàn cảnh, mỗi ngày ăn một hạt đậu
xanh…
Đại
vương Thâu-đầu-đàn nghe tâu như vậy, lòng buồn áo
não không vui, cất tiếng than:
–Ôi thôi, con ta ơi! Thân con mềm mại yếu đuối, vì việc
gì con phải làm như thế!
Tuần
tự trong vòng sáu năm, sứ giả luôn luôn đem những
tin tức lành dữ tâu lên cho Đại vương biết. Thuở
ấy, nàng Da-du-đà-la dòng họ Thích nghe sứ giả tâu:
“Đồng tử đang ở chỗ khổ sở, tu khổ hạnh, chỗ
ở ngủ nghỉ tùy hoàn cảnh, mỗi ngày ăn một hạt
đậu xanh…” Nàng nghe việc như vậy rồi suy nghó: “Vì
sao chồng ta đang tu khổ hạnh mà ta an nhiên hưởng
thọ. Thật là điều không tốt. Ta cũng tùy thuận
pháp tu của đồng tử mà hành khổ hạnh.” Nàng suy
nghó như vậy rồi, liền cởi bỏ tất cả các đồ
trang sức quý giá như chuỗi anh lạc, vàng, bạc, lưu
ly, chân châu, ma-ni, phấn sáp, tràng hoa… rồi mặc
toàn đồ trắng, chỉ để lại búi tóc trên đầu. Đồ
nằm tầm thường, ăn cơm dỡ chỉ sao cho đủ sống.
Người đời khổ hạnh không hơn như vậy được.
Sau
khi Đức Thế Tôn đã thành đạo rồi, Ưu-đà-di bạch Phật:
–Tại sao Da-du-đà-la khi biết Thế Tôn tu khổ hạnh trong rừng
núi, nàng khéo tùy thuận Thế Tôn mà tu khổ hạnh,
các người thế gian không thể sánh bằng?

Đức
Phật bảo Ưu-đà-di:
–Này Ưu-đà-di, nàng Da-du-đà-la dòng họ Thích, chẳng chỉ
mới đời này khi thấy Ta tu khổ hạnh trong rừng
núi, nàng có thể theo pháp của Ta mà tu khổ hạnh,
nhưng trong đời quá khứ, khi thấy Ta lâm ách nạn
nàng cũng theo Ta vào nơi đại khổ nạn.
Ưu-đà-di bạch Phật:
–Việc ấy như thế nào, xin Ngài kể rõ.
Đức
Phật bảo Ưu-đà-di:
–Ta nhớ thuở quá khứ lâu xa, trong vùng núi rừng khe
thác vô cùng vắng vẻ, yên tónh. Ở đó có một
con nai chúa dẫn đầu bầy nai, ăn cỏ lá để sống.
Vào một hôm nọ, nai tuần tự dạo khắp đó đây,
bị sa vào bẫy lưới của một thợ săn. Bầy nai
hoảng hốt bỏ chạy tứ tản. Khi ấy chỉ còn một con
nai cái thấy nai chúa sa bẫy, liền đứng lại không
chạy. Thuở ấy bầy nai biết tiếng người, nên nai
cái dùng kệ nói với nai chúa:
Nai
chúa phải nỗ lực
Đầu
và chân phải mạnh
Thợï
săn rập bủa lưới
Lúc này họ chưa đến.
Nai
chúa dùng kệ đáp lại nai cái:
Ta
nay tuy dùng sức
Không
thể phá bẫy này
Vì
da làm dây lưới
Trói
buộc lại càng chặt.
Núi
rừng cảnh tuyệt đẹp
Suối
ngọt, cỏ xanh ngon
Nguyện
cho đời vị lai
Chẳng
còn tai ương này.
Có kệ:
Thuở
ấy hai nai này
Sợ
hãi lệ tuôn trào
Do
vì thợ săn đến
Cầm gậy lại cầm dao.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096331">QUYỂN 51</卷>
<詞 id="50096332">Phẩm 53: BỔN SINH CỦA PHẬT THI-KHÍ (Phần 2)</詞>
Thấy
thợ săn cầm gậy đến, nai chúa dùng kệ bảo nai cái:
Kia
là thợ săn, họ sắp đến
Mặc
áo da nai, thân đen sạm
Nay
đến quyết lột lấy da ta
Chặt
nhỏ thân ta, họ mang về.
Khi
ấy nai cái ngước nhìn thợ săn đang tiến đến
trước mặt mình, nói kệ:
Lành
thay bác thợ săn!
Nay
nên trải cỏ ra
Trước
mổ da thịt ta
Rồi
giết nai chúa sau.
Thợ săn hỏi nai cái:
–Nai chúa này cùng với ngươi thân thuộc thế nào?
Nai cái đáp:
–Nai chúa này là chồng của tôi, hết sức yêu kính nhau.
Vì vậy nên tôi nghó thế này: “Mong rằng chúng tôi
chẳng bị cảnh ái biệt mà phân ly.” Vì vậy xin bác
giết tôi trước, sau mới giết nai chúa.
Lúc
ấy tên thợ săn nghó: “Hiền phụ này thật là ít
có. Là loài nai mà có lòng chung thủy sâu nặng như
vậy!”

Thợ
săn đối với nai cái hết sức vui lòng, dùng kệ đáp:
Từ
nhỏ đến nay chưa từng nghe
Thấy
có loài thú biết tiếng người
Việc
này thế gian thật ít có
Ta
nào nỡ sinh tâm sát hại.
Ta
nay chẳng những không giết ngươi
Chồng
ngươi ta cũng đều phóng thích

Vậy
mạng hai ngươi đều được sống
Nguyện
vợ chồng ngươi thường đoàn tụ.
Thợ
săn đến chỗ bẫy, thả nai chúa ra. Nai cái thấy
chồng mình được tự do, rất vui mừng hớn hở
toàn thân, không thể tự chế, lại dùng kệ thưa thợ săn:
Lành
thay thợ săn thật cao cả!
Thân
quyến thấy bác đều hoan hỷ
Như
ta thấy được chồng giải thoát
Vui
mừng hớn hở cũng như nhau.
Đức
Phật bảo Ưu-đà-di:
–Thầy phải biết, nai chúa thuở ấy đâu phải người nào
khác, là thân Ta ngày nay. Nai cái thuở đó là tiền
thân của nàng Da-du-đà-la ngày nay. Da-du-đà-la thuở
ấy còn theo Ta chịu đại khổ ách, huống chi là ngày
hôm nay tùy thuận Ta thực hành đại khổ hạnh. Đối
với việc người đời không thể làm được mà
nàng có thể làm được.
Nói
về La-hầu-la, do bị nghiệp nhân quá khứ làm khổ sở
nên ở trong thai mẹ sáu năm. Còn Da-du-đà-la vì
Bồ-tát nên chịu buồn khổ, không trang điểm. Khi Như
Lai mãn sáu năm tu khổ hạnh, chứng quả Vô thượng
Chánh đẳng Chánh giác, vua Thâu-đầu-đàn vẫn sai
sứ giả theo dõi tin tức. Khi sứ giả thấy Đức
Phật Thế Tôn rời chỗ ngồi thì vội vã trở về
hoàng cung, tâu vua Thâu-đầu-đàn:
–Bạch Đại vương, ngày nay Thái tử đã thỏa mãn tâm ý,
rời khỏi chỗ ngồi, không còn tu khổ hạnh nữa.
Vua
Thâu-đầu-đàn nghe tâu như vậy, liền sai sứ giả khác và dặn:
–Các khanh phải đi đến chỗ Thái tử. Đến đó truyền
lời của ta như thế này: “ Con không còn tu khổ
hạnh, vậy mau trở về thống lãnh quốc gia, làm
Chuyển luân thánh vương đầy đủ bảy báu.”
Hai
sứ giả vâng lãnh sắc lệnh, như lời vua dạy theo
đúng sắc lệnh, đi đến chỗ Thái tử. Đến nơi, họ
đầu mặt đảnh lễ sát chân Thái tử, đứng lui về
một bên, bạch Thái tử:
–Lành thay! Thưa Thái tử, Đại vương Thâu-đầu-đàn sai hạ
thần đến đây truyền lời Đại vương cho Thái tử
biết: “Con không còn tu khổ hạnh, nên mau trở về
thống lãnh quốc gia, làm Chuyển luân thánh vương đầy
đủ bảy báu.”
Nghe
hai sứ giả thưa như vậy, Thế Tôn nói kệ:
Người
nào đã điều phục
Người
đời không lay chuyển
Cảnh
chư Phật vô biên
Đến
đi không tung tích.
Nếu
người không sa lưới
Ái
không do đâu sinh
Cảnh
chư Phật vô biên

Đến
đi không tung tích.
Khi
ấy Da-du-đà-la ở trong cung, nghe tin Thái tử hết tu
khổ hạnh, hy vọng chẳng bao lâu chắc chắn sẽ trở
về thọ lãnh vương vị, làm Chuyển luân thánh vương
cai trị dân chúng. Bà lại nghó: “Thái tử làm
Chuyển luân thánh vương, ta sẽ làm đệ nhất phi.”
Vì vậy bà vui mừng hớn hở tràn ngập toàn thân,
không thể tự chế, đem các loại dầu thơm thoa vào
thân, mặc y phục quý giá và trang sức bằng chuỗi
anh lạc, ăn toàn thức ăn thượng vị, nằm ngủ trên
bảo sàng với đồ mềm mại. Làm như vậy là để chờ đón Thái tử.
Khi
La-­hầu-la ở trong thai mẹ đã sáu năm, nghiệp
báo trong quá khứ đã mãn, cũng chính là lúc
Da-du-đà-la tự bổ dưỡng cho mình. Do vậy, La-hầu-la
mới chào đời. Khi La-hầu-la ra đời, mọi người
trong cung vội vã đến tâu lên vua Thâu-đầu-đàn:
–Lạ thay! Tâu Đại vương, Da-du-đà-la đến nay mới sinh
con!
Nhà
vua nghe tâu như vậy, hết sức phẫn nộ, nói:
–Thái tử con ta xả tục xuất gia đã sáu năm, đến nay
Da-du-đà-la mới sinh con, ở đâu có vậy?
Lúc
ấy Thích Đề-bà-đạt-đa thưa:
–Đứa bé đó là con tôi.
Đại
vương Thâu-đầu-đàn lại càng tức giận, liền cho
triệu tập tất cả người trong Hoàng gia, tuyên bố:
–Này các khanh phải biết, Da-du-đà-la không giữ gìn thanh
danh Thái tử con ta, cũng không giữ gìn thanh danh ta,
cũng không giữ danh dự. Tâm ý nàng buông lung làm
ô nhục tôn tộc chúng ta, ngày nay chúng ta phải làm
gì để phạt nó?
Bấy
giờ tất cả hoàng tộc đồng thanh nói:
–Da-du-đà-la
làm ô nhục gia tộc chúng ta. Chúng ta phải đem khổ
nhục pháp của hoàng gia mà trị phạt.
Lúc
ấy trong cuộc họp có một đại thần đề nghị:

–Nên cắt tóc nó! Dùng gậy đánh nó, đánh rồi gây
thương tích trên người.
Lại
có một đại thần khác đề nghị:
–Phải cắt tai, mũi nó quăng đi!
Lại
có một đại thần khác đề nghị:
–Nên móc hai con mắt nó!
Lại
có một đại thần khác đề nghị:

–Đâm lủng thân nó rồi xỏ cột trên cây!
Lại
có một đại thần khác đề nghị:
–Ném nó xuống dưới giếng lạng!
Lại
có một đại thần khác đề nghị:
–Ném nó trong đống lửa!
Lại
có một đại thần khác đề nghị:
–Bắt nó ôm cột sắt nung cháy!
Lại
có một đại thần khác đề nghị:
–Cột tay chân nó rồi cho bầy bò giậm đến chết!
Lại
có một đại thần khác đề nghị:
–Bắt nó nằm trên đất cho voi lớn giậm qua.
Lại
có một đại thần khác đề nghị:
–Dùng cưa xả ra từ đầu đến chân.

Lại
có một đại thần khác đề nghị:
–Chặt thân nó làm tám khúc.
Bấy
giờ Đại vương Thâu-đầu-đàn tuyên bố với các đại thần:
–Ngày nay ta ra lệnh cho Da-du-đà-la và con của nó đều phải chết.
Thuở
ấy Thái tử đã thành đạo Vô thượng Chánh đẳng
Chánh giác, nên nhìn thấy nàng Da-du-đà-la và con
nàng bị ách nạn. Do lòng từ bi nên nơi nào khổ
nạn Ngài cũng đều thấy. Có trời Tỳ-sa-môn cách
Đức Phật chẳng xa, Thiên vương này biết được ý
của Như Lai, liền cầm bút mực và lá kè dâng lên
Như Lai. Lúc ấy tự tay Thế Tôn viết thư cho phụ
vương: “Thưa Đại vương, đứa bé Da-du-đà-la sinh ra
là con của con. Xin phụ vương chớ nghi.”

Lúc
ấy Thiên vương Tỳ-sa-môn vội vã đi đến giữa đám
quần thần của vua Thâu-đầu-đàn, đưa thư này cho
nhà vua. Có bức thư làm chứng rõ ràng, vua
Thâu-đầu-đàn xem xét mới thấy rõ ràng những
dòng chữ trong bức thư này chính là tay Thái tử
Tất-đạt-đa, con mình viết. Vua Thâu-đầu-đàn và
các vị đại thần vì bức thư này mới hoan hỷ đối với Da-du-đà-la.
Thuở
ấy, Da-du-đà-la nghe người nói lại: “Đại vương ra
sắc lệnh sắp giết hai mẹ con mình.” Vì để bảo tồn
thân mạng nên nàng vội vã đi đến cung điện của
Ma-ha Ba-xà-ba-đề Kiều-đàm-di tâu lên:
–Lành thay! Thưa Tôn hậu, việc này con vô tội. Hài nhi này
là dòng máu của Thái tử. Nghe rằng một thời gian
ngắn nữa, Thái tử sẽ trở về. Khi Thái tử về
thì sự vụ này sẽ rõ. Nếu nay tính giết mẹ con con,
thật là oan uổng!

Khi
Ma-ha Ba-xà-ba-đề nghe Da-du-đà-la tâu lên như vậy,
rất hoan hỷ, liền cho tỳ nữ đến thỉnh vua
Thâu-đầu-đàn đến vườn cây A-du-ca. Khi nhà vua
giá lâm thì Ma-ha Ba-xà-ba-đề tâu lên nhà vua:
–Cúi xin Đại vương xét cho. Nay nàng Da-du-đà-la dòng họ
Thích đến đây tâu với thiếp: “Việc này con vô
tội. Hài nhi này là dòng máu của Thái tử. Nếu
Thái tử về đây thì việc này hư thật tự rõ.”
Vì vậy, xin Đại vương đừng ra lệnh giết mẹ con họ.
Cần phải đợi Thái tử về liền biết việc này sự thật thế nào.
Khi
ấy vua Thâu-đầu-đàn nghe Ma-ha Ba-xà-ba-đề tâu
những điều hợp tình hợp lý như vậy, liền bảo
Ma-ha Ba-xà-ba-đề:
–Lời này thật có lý, nên y như lời của tôn hậu, chúng
ta nên đợi Thái tử về. Nếu không đúng như vậy
thì việc này chẳng biết xác định thế nào.
Tuy
như vậy, nhưng nhà vua đối với Da-du vẫn chưa hoan
hỷ. Do vậy, nên chỉ cấp một ít y phục và chuỗi anh
lạc, đồng thời ra lệnh an trí sống một mình.
Sau
đó Da-du-đà-la lại đi đến Ma-ha Ba-xà-ba-đề
Kiều-đàm-di tâu lên:
–Lành thay! Thưa Tôn hậu, ngày nay con muốn đến trong vườn
để tế lễ đền đáp nguyện nhỏ với chư Thiên,
không biết Tôn hậu có cho phép hay không?
Lúc
bấy giờ Ma-ha Ba-xà-ba-đề cùng Da-du-đà-la đem theo
La-hầu-la, sắm đầy đủ lễ vật đi đến đền thờ
Thiên thần. Vị thần này tên là Lô-đề-la-ca nên
lâm viên cũng lấy tên Thiên thần là Lô-đề-la-ca.
Nơi đây thuở xưa, khi còn tại gia Bồ-tát thường
đến vui chơi an nghỉ nơi vườn này. Trong vườn có
một tảng đá lớn, là nơi khi xưa Bồ-tát ngồi trên
đó. Lúc ấy Da-du-đà-la đặt La-hầu-la nằm nghỉ trên
tảng đá này, rồi sau đó xô tảng đá xuống nước, thề nguyện:
–Ta nay phát lời thề chân thật không giả dối. Việc
này chỉ với Thái tử, ngoài ra không với một
người đàn ông nào khác. Đứa con của tôi thật
là dòng máu của Thái tử. Nếu điều này không hư
dối thì khiến tảng đá này nổi lên mặt nước, không chìm.
Lúc
ấy tảng đá lớn đúng như lời thề, nổi trên mặt
nước, giống như tàu lá chuối nổi trên nước, không bị chìm.
Bấy
giờ mọi người thấy việc như vậy cho là điều hy
hữu, xôn xao, vui mừng hớn hở không thôi, reo hò,
ca múa, xướng hát, vung vạt áo, tay áo rồi lại
trổi các kỹ nhạc…
Khi
vua Thâu-đầu-đàn nghe việc này, hết sức vui mừng
tràn ngập toàn thân, không thể tự chế, liền ra
lệnh trong hoàng thành Ca-tỳ-la Bà-tô-đô dọn dẹp
gai góc, sạn sỏi, đất đá và các vật bất tịnh ô
uế… Lại dùng nước thơm rưới mặt đường, quét
dọn sửa sang bằng phẳng, tại các nơi, an trí lư hương
được đốt bằng các loại hương thơm tuyệt diệu.
Xen lẫn giữa các lư hương đặt những bình quý đựng
đầy nước hoa với những cành hoa thơm ngát. Lại
giữa các hư hương và bình hoa có trồng các cây
chuối thành hàng dài, trên đó treo những dải lụa
sặc sỡ, với những cờ phướn đầy đủ màu sắc
cùng những chuỗi ngọc quý tung bay khắp nơi, cùng
với mành lưới gắn linh vàng bủa khắp phía trên.
Lại tạo những hình mặt trời, mặt trăng, tinh tú
treo trên hư không với những chuỗi hoa bằng ngọc rủ
xuống. Lại dùng các đuôi mao ngưu xen lẫn bên trong.
Khi
thành Ca-tỳ-la được trang hoàng xong, tráng lệ giống
như thành Càn-thát-bà. Sau khi trang hoàng xong, nhà vua
liền rước La-hầu-la vào thành. Sau đó vua lại triệu
tập thân bằng quyến thuộc hoàng gia họ Thích, tất
cả đều tề tựu đông đủ rồi mới trần thiết
các vật cần dùng, tài vật, đồ ăn uống… Lại tổ
chức một ngày sinh nhật riêng cho La-hầu-la.
Khi
Da-du-đà-la lâm bồn thì thần La-hầu-la A-tu-la vương
dùng tay che ánh sáng mặt trăng trong khoảng thời gian
ngắn, chốc lát rồi buông ra. Do vậy, các quần thần
quyến thuộc họ Thích nhóm họp lại bàn luận: “Khi
thần A-tu-la che mặt trăng trong thời gian ngắn thì nhằm
lúc sinh đồng tử, vì vậy đặt tên cho đồng tử
là La-hầu-la.”
La-hầu-la
khôi ngô dễ thương, mọi người trông thấy ai cũng
hoan hỷ. Da thịt trắng vàng như màu vàng chân kim, đầu
tròn như chiếc lọng, mũi cao thẳng như chim anh vũ,
đôi cánh tay dài thon duỗi dài quá gối. Tất cả
các bộ phận trên người không có khuyết giảm. Các
căn đều hoàn hảo, không một căn nào là không hoàn bị.

Bấy
giờ vua Thâu-đầu-đàn vì La-hầu-la chọn bốn di mẫu.
Bốn di mẫu làm những gì? Một bà bồng bế, một bà
tắm rửa, một bà bú mớm, một bà dẫn dạo chơi.
Bốn di mẫu này tùy theo thời tiết nuôi dưỡng nên
chẳng bao lâu La-hầu-la đã được khôn lớn.
Thuở
đó Đức Thế Tôn chuyển pháp luân tại thành
Ba-la-nại, tiếng thuyết pháp được chư Thiên các
cõi trời truyền nhau lên đến cõi Phạm đảnh. Khi
ấy vua Thâu-đầu-đàn nghe Thái tử thành đạo, sau
khi thành đạo quả Vô thượng Chánh đẳng Chánh
giác, Thế Tôn đến thành Ba-la-nại chuyển đại pháp
luân, vì chư Thiên và dân chúng mà thuyết giảng diệu pháp.
Bấy
giờ vua Thâu-đầu-đàn đối với Thế Tôn nhớ
nhung gấp bội, suy nghó: “Ta phải dùng phương tiện gì
để khiến Thái tử thương xót quyến thuộc, mau trở
về thành Ca-tỳ-la?.” Rồi vua lại nghó: “Phải sai ai
làm sứ giả? Ai là người có trí lược thông thạo
trong việïc này?” Vua lại nghó thế này: “Ưu-đà-di,
con của Quốc sư, kế đến là Xa-nặc. Hai người này
từ nhỏ đến lớn đã cùng với Tất-đạt-đa luôn
luôn gần gũi thân thiết, giao du với nhau. Hai người
này có khả năng đi đến chỗ Tất-đạt-đa. Vậy nay
ta có thể sai hai người này làm sứ giả.”
Nhà
vua liền đòi Ưu-đà-di con Quốc sư và Xa-nặc đến, bảo:
–Này hai khanh, nay hai khanh phải biết, ngày nay Thái tử đã
thành tựu quả Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác.
Người đã đến thành Ba-la-nại chuyển pháp luân, vì
chư Thiên, dân chúng mà diễn nói các pháp. Nay các
khanh nên mau đến đó, đọc sắc lệnh của ta, truyền
ý muốn của ta: “Ngày nay Thái tử tu khổ hạnh đã
đến chỗ cùng tột, thỏa mãn tâm ý, đã chứng
quả Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác, đã chuyển
Vô thượng pháp luân, vì chư Thiên, dân chúng diễn
thuyết các pháp. Lành thay! Thưa Thái tử, hãy thương
xót quyến thuộc mà trở về thành Ca-tỳ-la.”
Bấy
giờ Ưu-đà-di, con của Quốc sư cùng với Xa-nặc tâu vua:
–Đại vương phải biết, nếu Thái tử Tất-đạt-đa không
về thì chúng tôi không biết phải dùng kế gì?
Đại vương bảo:
–Hai khanh chỉ nghe lời Thái tử dạy bảo. Ưu-đà-di,
con Quốc sư và Xa-nặc liền tâu nhà vua:

–Theo như lời Đại vương dạy, kẻ hạ thần này không dám trái lệnh.

Hai
người lãnh chiếu chỉ, đảnh lễ dưới chân nhà
vua, rồi mỗi người trở về gia đình mình từ giã
cha mẹ, quyến thuộc.

Hai
người lần lần đi đến vườn Nai, chỗ ở của chư
Tiên nhân, thuộc nước Ba-la-nại. Đến nơi, hai người
đảnh lễ dưới chân Thế Tôn rồi đứng lui về một bên và bạch:
–Ngày nay chúng tôi phụng lệnh Đại vương Thâu-đầu-đàn
mang thánh chỉ đến đây. Thánh chỉ dạy: “Lành thay
Thái tử, ngày nay Thái tử tu khổ hạnh đã được
siêu việt, đã mãn nguyện chứng quả Vô thượng
Chánh đẳng Chánh giác, chuyển đại pháp luân, lại
vì chư Thiên, dân chúng diễn thuyết các pháp. Lành
thay Thái tử, nay vì thương xót tất cả thân bằng
quyến thuộc có thể trở về thành Ca-tỳ-la
Bà-tô-đô.”

Đức
Thế Tôn nghe nói như vậy liền nói kệ:
Nếu
người đã điều phục
Người
đời không lay chuyển

Cảnh
chư Phật vô biên
Đến
đi không tung tích.
Nếu
người không sa lưới
Ái
không do đâu sinh
Cảnh
chư Phật vô biên
Đến
đi không tung tích.
Lúc
bấy giờ Ưu-đà-di con Quốc sư và Xa-nặc bạch:
–Thế Tôn muốn chúng tôi nên làm gì?
Đức Phật dạy:
–Các ông có thể học pháp xuất gia như các đệ tử này
của Ta được không?
Tuy
Thế Tôn hỏi hai người như vậy nhưng trước họ đã
đối với Phật có ý ngưỡng mộ xuất gia, nhân đấy họ bạch Phật:
–Hai chúng tôi đều hâm mộ xuất gia.
Khi
ấy Đức Thế Tôn liền cho họ xuất gia thọ giới Cụ túc.
Từ
khi Đức Thế Tôn xuất gia cho đến khi thành đạo,
rời khỏi tòa chưa từng xoay mặt về hướng quê
hương thành Ca-tỳ-la, cho đến khi chưa hóa độ năm
Tỳ-kheo thiện hữu tri thức và cho đến thân bằng
thiện hữu của Da-du-đà, bốn vị trưởng giả ở
thành Ba-la-nại: một là Tỳ-ma-la, hai là Tô-bà-hầu,
ba là Phú-lâu-na và bốn là Bà-bà-bát-đế.
Bấy
giờ Tôn giả Da-du-đà có trên năm mươi bạn thân.
Trưởng lão Phú-lâu-na Di-đa-la-ni Tử có đồ chúng
là ba mươi mốt người. Trưởng lão Ma-ha
Ca-chiên-diên lại có tám vạn bốn ngàn đệ tử.
Trưởng lão Bà-tỳ-da cũng có đệ tử lớn, là ba
mươi người và số bạn thân đồng hành là sáu
mươi người. Tại làng Mê-kỳ-da có Trưởng lão
Na-tỳ-ca-tê-na-da-na.
Lại
một Bà-la-môn có hai người con gái, một người là
Nan-đà, một người là Bà-la. Lại có vợ chồng
Bà-la-môn Đề-bà, Trưởng lão Tần-loa Ca-diếp gồm
có năm trăm Phạm chí Loa kế. Lại có Trưởng lão
Phạm chí Loa kế Na-đề Ca-diếp gồm ba trăm đồ chúng.
Lại có Trưởng lão Dà-da Ca-diếp với số đồ
chúng là hai trăm người. Lại có Trưởng lão
Ưu-ba-tư-na có hai trăm năm mươi người. Lại có năm
trăm Tiên nhân tu khổ hạnh trong rừng Thọ lâm. Vì
họ mà Đức Phật đã tuôn trận mưa pháp. Lại vua
Tần-bà-sa-la và bá quan, dân chúng trong thành Vương
xá gồm có chín mươi hai na-do-tha người. Lại có
Trưởng lão Ma-ha Ca-diếp, Trưởng lão Xá-lợi-phất,
Mục-kiền-liên và năm trăm đệ tử của ngoại đạo
San-xà-da Ba-lê-bà-xà-ca.
Khi
Đức Thế Tôn giáo hóa những người ấy rồi, sau
đó Ngài mới ngồi xoay mặt về hướng quê hương
thành Ca-tỳ-la. Bấy giờ Ưu-đà-di thấy Thế Tôn
ngồi xoay mặt về quê hương thành Ca-tỳ-la. Lúc ấy
chư Thiên thưa Trưởng lão Ưu-đà-di:
–Lành thay! Thưa Tôn giả, giờ đây ngài có thể thỉnh Thế
Tôn về thành Ca-tỳ-la, nơi quê hương, vì thương xót
thân bằng quyến thuộc.
Lúc
ấy Trưởng lão Ưu-đà-di hiểu được thánh ý là
Như Lai sắp về quê, liền rời chỗ ngồi, bày áo vai
hữu, sửa sang y phục, chắp tay khom lưng cúi đầu, nói kệ thưa:

Ví
như cây cối chẳng phải mùa
Muốn
ra hoa, quả đợi thời tiết
Hoa
quả trái thời không tươi tốt

Nay
Phật có thể vượt sông Hằng.
Chính
lúc ngàn cây khoe sắc thắm
Hương
hoa tỏa khắp mười phương cõi
Hoa
nở rồi lại kết quả ngon
Chính
lúc Thế Tôn về đất mẹ.
Lúc
này vi diệu thật tuyệt vời
Sông
hồ nước biếc, hương thanh khiết
Ngàn
nội trăm chim hót ví von

Hân
hoan hạnh phúc chính lúc này.
Xưa
kia họ Thích phát tâm nguyện
Tất
cả đại địa thuộc của ta
Thấy
Ngài xuất gia càng buồn khổ
Không
vừa ý nguyện càng uất hận.
Quyến
thuộc Thế Tôn đang mong đợi
Do
Ngài sinh hạ La-hầu-la

Nguyện
Ngài về lại giải điều nghi
Mọi
người khát ngưỡng trông gặp mặt.
Như
Lai nên nghó ân di mẫu
Vì
bà Ngài khởi lòng thương xót
Nếu
thấy Đại thánh đi xa về
Vui
mừng hớn hở hết ưu tư.
Đại
vương họ Thích Thâu-đầu-đàn
Xưa
nay phát nguyện lòng tha thiết
Ước
sao gặp lại thân vàng ròng
Con
ta trở lại Ca-tỳ-la.
Thời
tiết lúc này trời ấm áp
Hợp
lúc Thế Tôn đi an lạc
Ngàn
vạn thân bằng chờ chiêm ngưỡng
Giống
như sao Tất đợi trăng về.
Đức
Thế Tôn liền bảo Ưu-đà-di:
–Này Ưu-đà-di, nếu việc ấy thật như vậy thì hai thầy về
thành Ca-tỳ-la Bà-tô-đô báo tin trước cho thân
bằng quyến thuộc dòng họ Thích của Ta thế này:
“Việc tu hành khổ hạnh của Thái tử nay đã xong,
vì thương xót quyến thuộc, chẳng bao lâu nữa Thái
tử sẽ trở về.”
Ưu-đà-di
và Xa-nặc được Phật chỉ dạy, liền bạch Phật:
–Cúi xin Đức Thế Tôn, chúng con xin vâng lời.
Hai
người đảnh lễ dưới chân Phật, nhiễu quanh bên
phải ba vòng rồi từ tạ ra đi. Lần hồi đã về đến
thành Ca-tỳ-la Bà-tô-đô, hai người dừng chân lại
trong xóm, nơi khu rừng Ni-câu-đà.
Thuở
ấy, nhằm lúc vua Thâu-đầu-đàn trang hoàng bảo xa
tứ mã, ra khỏi thành, hướng về khu rừng Ni-câu-đà
thưởng ngoạn mảnh đất tươi mát này. Khi ấy nhà
vua từ xa trông thấy Trưởng lão Xa-nặc và Trưởng
lão Ưu-đà-di cạo bỏ râu tóc, thân đắp ca-sa, tay
bưng bình bát. Thấy vậy, nhà vua liền hỏi các đại thần:
–Đó là người gì mà cạo bỏ râu tóc, thân đắp ca-sa,
tay bưng bình bát vậy?
Các
đại thần liền tâu vua:

–Hai người này là môn đồ của Thái tử Tất-đạt-đa.
Khi
ấy trong lòng vua Thâu-đầu-đàn âu sầu áo não chẳng vui, nói:
–Con ta dung nghi đoan chánh dễ thương, giống như tượng
vàng, người ta trông thấy không chán mà ngày nay
thân hình hai người này như vậy, ta chẳng muốn thấy
chút nào! Này các khanh, các khanh phải đuổi hai
người này cho khuất mắt.
Nhà
vua nói vậy rồi mới tiến vào trong hoa viên. Bấy
giờ các đại thần suy nghó: “Hai người này, một
người là con Quốc sư, người thứ hai là kẻ hầu
cận Thái tử Tất-đạt-đa.” Suy nghó như vậy nên
không đuổi họ đi.
Vua
Thâu-đầu-đàn dạo chơi trong vườn, lại muốn trở
ra. Bấy giờ các đại thần sợ vua thấy hai vị Trưởng
lão này mà sinh khó chịu, cho nên đưa hai vị này vào căn nhà trống.
Khi
ấy Đức Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
–Này các thầy, nay phải nhanh chóng sắm đầy đủ y bát. Ta
sắp du hành quan sát xóm làng, thành ấp, các nước.
Nhân đó Ta sẽ ghé thăm quê hương là thành
Ca-tỳ-la Bà-tô-đô, vì thương xót tất cả quyến thuộc.
Bấy
giờ Trưởng lão Xá-lợi-phất rời khỏi tòa, sửa
sang y phục, trịch áo vai bên phải, đầu gối phải quỳ
sát đất, chắp tay hướng về Đức Phật, bạch:

–Hy hữu thay Thế Tôn! Chưa từng có như vậy! Thưa Thế
Tôn, ngày nay chính là lúc Thế Tôn du phương. Thật
là vi diệu! Ngày nay Đức Thế Tôn sắp du hành quán
sát các nước, thật là đúng lúc!
Đức
Phật bảo Xá-lợi-phất:
–Nay thầy muốn nghe việc này chăng? Ta sẽ nói cho thầy
biết. Đức Thế Tôn Thi-khí Như Lai Vô Thượng Chánh
Đẳng Chánh Giác khi sắp du hành thăm quê hương sinh
ra Ngài, quán sát xóm làng thành ấp mọi nơi, lúc
ấy có nhân duyên vi diệu thật là thích thú.
Khi
ấy Xá-lợi-phất bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, nay đã đúng lúc, xin Thế Tôn vì các
Tỳ-kheo mà nói việc Như Lai Thi-khí thuở xưa, khi sắp
về lại quê hương, nơi sinh ra Ngài, quán sát xóm
làng, thành ấp, để các Tỳ-kheo nghe việc đó ghi nhận.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn dùng kệ nói việc Đức Như Lai
Thi-khí du hành mọi nơi, quán sát quê hương sinh ra Ngài:
Hay
thay tuyệt diệu Xá-lợi-phất!
Thầy
nay cần phải nhất tâm nghe
Ngày
xưa Như Lai Phật Thi-khí
Đi
lại quán sát vùng đất mẹ:
Du
hành tất cả thành, thôn ấp

Xưa
thấy Như Lai Phật Thi-khí
Nơi
nơi đều sinh dòng suối ngọt
Nước
đầy mùi vị tám công đức.
Du
hành tất cả thành, thôn ấp
Xưa
thấy Đại Thánh Phật Thi-khí
Nơi
nơi đều có các rừng hoa

Cành
lá sum suê rủ sát đất.
Du
hành ngang qua dưới rừng cây
Như
Lai Thi-khí nghỉ ở đâu
Cây
ấy tự nhiên tuôn hoa đẹp
Phủ
kín một vùng trên mặt đất.
Tất
cả rừng cây Ngài bước đến
Như
Lai Thi-khí đứng ở đâu
Quả
ngọt cây ấy tự nhiên rụng
Cành
lá uốn mình đều sát đất.
Có
cây người ta vừa vói tới
Hoa
quả chen nhau thật tuyệt vời

Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư

Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Cây
nào người ta vói không tới
Hoa
tươi, quả ngọt tự nhiên rơi
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Chư
Thiên trên đất hoặc trên không

Cùng
lúc rải hoa thật tuyệt vời
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở tại hư không
Đều
rải hoa thơm đẹp tươi mát
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở tại hư không
Mưa
hoa tên gọi Mạn-đà la
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở tại hư không
Hoa
Ba-lê-da được rải xuống

Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở tại hư không
Mưa
hoa tên gọi Tỳ-bà-già
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở tại hư không
Rải
xuống loại hoa thơm ngào ngạt

Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở tại hư không
Rải
xuống các hoa thơm tuyệt đẹp
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở tại hư không
Rải
các loài hoa hương tỏa khắp
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở tại hư không
Rải
các hoa thơm nhiều loại khác
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở tại hư không
Rải
toàn hoa vàng màu tuyệt đẹp
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở tại hư không

Rải
hoa bảy báu màu tuyệt đẹp
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở tại hư không
Rải
toàn loại hoa cọng vàng ròng
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở tại hư không
Rải
toàn loại hoa cộng quý báu
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở tại hư không
Rải
toàn hoa cánh Ưu-ba-la
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở tại hư không
Rải
toàn bột thơm gỗ chiên-đàn
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở tại hư không
Rải
bột hoa thơm xích chiên-đàn
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở tại hư không
Rải
toàn bột hương gỗ ngưu đầu
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.

Chư
Thiên hiện ở tại hư không
Tấu
lên các thứ âm nhạc trời
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Phi
nhân hiện ở tại hư không
Tung
vãi các loại y trời đẹp
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.

Chư
Thiên tùy thuận đường Phật đi
Mang
các loại hoa mùi thơm diệu
Hoa
đó long lanh ánh sáng ngời
Mưa
hoa xuống đường ngập đến gối.
Thuở
ấy khí hậu trời ấm áp
Cũng
không ruồi nhặng, các độc trùng
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Đại
địa mọi nơi đều chuyển động
Tất
cả đại hải và núi lớn
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Tất
cả đại địa đều êm dịu
Sạch
sẽ gai góc đều không có
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Bao
nhiêu hầm hố đều bằng phẳng
Núi
non, gò nổng chẳng gồ ghề
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Vua
chúa Sát-lợi đầy oai đức
Số
ấy tám vạn lẻ sáu ngàn
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Đứng
ngồi đây đó theo hầu hạ.
Các
hàng Phạm chí tu tịnh hạnh
Số
ấy tám vạn lẻ sáu ngàn
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Đứng
ngồi đây đó theo hầu hạ.
Trưởng
giả phú quý đầy oai đức
Số
ấy tám vạn lẻ sáu ngàn
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Đứng
ngồi đây đó theo hầu hạ.
Chư
Thiên Địa cư cũng hiện diện
Trang
nghiêm thanh tịnh đẹp tuyệt vời
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Đứng
ngồi đây đó theo hầu hạ.
Lại
có chư Thiên cõi hư không
Oai
đức trang nghiêm thật thù thắng
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Đứng
ngồi đây đó theo hầu hạ.
Bốn
Đại thiên vương và thiên chúng
Oai
đức thù thắng đẹp tuyệt vời
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Đứng
ngồi đây đó, theo hầu hạ.
Các
vị Đại vương trời Hộ thế
Lại
đầy oai thế đẹp tuyệt vời
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Đứng
ngồi đây đó theo hầu hạ.
Chúng
trời Đao-lợi ba mươi ba
Oai
lực vi diệu càng thù thắng
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Đứng
ngồi đây đó theo hầu hạ.
Vua
trời Đế Thích đảnh Tu-di
Cùng
các thân hữu hàng quyến thuộc
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Đứng
ngồi đây đó theo hầu hạ.
Chư
Thiên Thiện phần trời Dạ-ma
Oai
nghiêm thanh tịnh đẹp tuyệt vời
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Đứng
ngồi đây đó theo hầu hạ.
Chư
Thiên Hỷ lạc trời Đâu-suất
Công
đức oai nghiêm thật nhiệm mầu
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Đứng
ngồi đây đó theo hầu hạ.
Lại
có chư Thiên trời Hóa lạc
Công
đức tu hành càng vi diệu
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Đứng
ngồi đây đó theo hầu hạ.
Lại
có chư Thiên trời Tha hóa
Oai
đức trang nghiêm rất rực rỡ
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư

Đứng
ngồi đây đó theo hầu hạ.
Lại
có chư Thiên Đại phạm cung
Màu
sắc oai lực xoay rực rỡ
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Đứng
ngồi đây đó theo hầu hạ.
Bao
nhiêu chư Thiên trời Sắc giới
Tất
cả thần, rồng, chim cánh vàng
Thần
Càn-thát-bà, A-tu-la Dạ-xoa,
quỷ thần và La-sát Ma-hầu-la-già,
Khẩn-na-la
Đầy
đủ oai đức thật nhiệm mầu
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Đứng
ngồi đây đó theo hầu hạ.
Tất
cả chúng sinh nơi thế gian
Đã
kể trên đây và chưa kể
Như
Lai Thi-khí Đại Thánh Sư
Đứng
ngồi đây đó theo hầu hạ.
Thế
Tôn Thi-khí hạnh như vậy
Điều
phục vô lượng chúng trời, người
Chánh
giác nhập vào Đại Niết-bàn
Dứt
hẳn luân hồi không sinh lại.
Đức
Phật lại nói với Xá-lợi-phất:
–Đức Thi-khí Như Lai Ứng Cúng, Chánh Biến Tri, Minh Hạnh
Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Só, Điều
Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật Thế Tôn lần
đầu tiên sắp trở về thăm quê hương của Ngài,
có vô lượng vô biên những sự việc hy hữu như vậy.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP

<卷 id="50096333">QUYỂN 52</卷>
<詞 id="50096334">Phẩm 54: NHÂN DUYÊN ƯU-ĐÀ-DI (Phần 1)</詞>
Bấy
giờ Đức Phật bảo Xá-lợi-phất:
–Này Xá-lợi-phất, Ta sắp du hành các nước, trước
tiên sẽ đến mảnh đất tươi đẹp, nơi quê hương của Ta.
Xá-lợi-phất
liền rời tòa đứng dậy, sửa y phục, bày vai bên
phải, chắp tay bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, khi nào Đức Thế Tôn du hành các nước
để quán sát xóm làng?
Đức
Phật bảo Xá-lợi-phất:
–Này Xá-lợi-phất, vào tháng này, khi kỳ Bố tát giữa
tháng xong, sau đó Ta sẽ du hành các nước.
Sau
khi Đức Thế Tôn Bố-tát giữa tháng xong, Ngài cùng
các Tỳ-kheo đi bộ trải qua các nước. Khi Đức Thế
Tôn đến thành Vương xá, Ngài thọ trai xong, xoay lại
đưa chân bước lên cửa ngoài thành. Khi ấy quả
đất chấn động sáu cách, động rồi lại động, nổi
lên chìm xuống, nổi lên.

Lúc
ấy vua Tần-bà-sa-la cùng với dân chúng nước
Ma-già-đà liền đi đến chỗ Phật rồi theo Phật du
hành các quốc gia để quán sát các xóm làng. Khi
ấy trên hư không có vô lượng ngàn ức chư Thiên
thấy Đức Phật sắp du hành các nước, họ đều
nhóm họp vui mừng hớn hở cả toàn thân không thể
tự chế. Miệng họ xướng lên những âm thanh rất
hay, ca hát, huýt gió vui nhộn, kêu la rộn rịp, ngồi
xoay tròn, múa tay áo, tung rải Thiên y, lại tung rải
các loại hoa sen xanh, hoa sen hồng, hoa sen trắng lớn
trên mình Đức Phật, lại đem các loại phấn thơm,
dầu thơm và các tràng hoa thơm rải đi rải lại trên mình Đức Phật.

Lúc
bấy giờ, quốc gia xứ sở nào mà Đức Thế Tôn
quang lâm đến thì tất cả dân chúng ở vùng ấy
đều cung kính tôn trọng cúng dường. Như Lai đến
chỗ nào đều được các thứ y phục tốt đẹp, đồ
ăn uống, thuốc thang, mền mùng, giường nệm… tất
cả những vật như vậy không thể kể xiết, lợi
dưỡng tuyệt vời không thể thiếu một món gì. Danh
tiếng đồn khắp thế gian, nhưng Đức Phật đối với
danh dự và lợi dưỡng này không sinh tâm tham đắm,
giống như hoa sen mọc nơi bùn lầy.
Bấy
giờ vô lượng oai đức của Thế Tôn như vậy, so
với tất cả oai đức tối thắng trong thế gian, thì
oai đức của Ngài thù thắng đệ nhất.
Bấy
giờ Đức Như Lai, Ứng Cúng, Vô Thượng Chánh Đẳng
Chánh Giác, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải,
Vô Thượng Só, Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân
Sư, Phật Thế Tôn, ở thế giới này hay thế giới
khác, đối với chư Thiên hay Ma, Phạm thiên, Sa-môn,
Bà-la-môn… đối với tất cả cảnh giới thiên
nhân, Ngài đều dùng thần thông chứng biết, nên
Đức Thế Tôn vì thế gian mà thuyết pháp bằng văn
nghóa hay đúng, trước, giữa và sau đều hoàn hảo,
khiến chúng sinh được đầy đủ phạm hạnh thanh tịnh.

Đức
Thế Tôn biết chúng sinh nào có khả năng nhận sự
giáo hóa thì Ngài liền giáo hóa, nơi nào nên kiến
lập Phật pháp thì Ngài dạy bảo kiến lập, tùy họ
ở các xứ sở đều được thành tựu. Ai nên thọ
Tam quy thì Ngài trao cho pháp Tam quy. Ai nên thọ Ngũ
giới thì Ngài trao cho pháp Ngũ giới. Ai nên thọ
pháp Bát quan trai thì Ngài trao cho pháp Bát quan trai.
Ai nên thọ pháp Thập thiện thì Ngài trao cho pháp
Thập thiện. Ai nên xuất gia thì Ngài độ cho xuất gia.
Ai nên thọ giới Cụ túc thì Ngài trao cho giới Cụ
túc. Cứ như vậy, lần lượt trên hành trình, Ngài
đến thành Ca-tỳ-la Bà-tô-đô dừng chân trong hoa lâm viên.

Khi
Đức Thế Tôn đã về đến thành Ca-tỳ-la Bà-tô-đô,
ngự trong hoa lâm viên Ni-câu-đà. Có kệ trình bày
những sự việc hết sức huyền diệu trong khi Ngài du
hành qua các nước:
Như
Lai họ Thích sư tử chúa
Cù-đàm
Bậc Oai Đức Tối Thắng
Thành
ấp, xóm làng Ngài đi đến

Đều
hiện rất nhiều điều kỳ lạ.
Xóm
làng, thành ấp Ngài sắp đến

Vừa
thấy Như Lai Đại Thánh Sư
Tất
cả dân chúng khắp mọi xứ
Cung
kính, tôn trọng đến rước Ngài.
Xóm
làng, thành ấp Ngài sắp đến
Vừa
thấy Như Lai Đại Thánh Sư
Bao
nhiêu cây cỏ, hoa cùng lá
Tất
cả nghiêng mình lễ Thế Tôn.
Cho
đến ngang qua dưới các cây
Thế
Tôn an nghỉ hoặc đứng đi
Cây
ấy tự nhiên tuôn hoa xuống
Vùng
đất nơi đây rực cả hoa.
Dưới
những tàng cây Như Lai đến
Bất
cứ nơi nào Phật nghỉ ngơi
Quả
ngọt cây này tự nhiên rụng
Cành
lá uốn mình rủ sát chân.
Có
cây cao độ cỡ tầm tay
Hoa
quả xen nhau trông đẹp mắt
Thế
Tôn Cù-đàm Đại Thánh Sư
Du
hành cảm ứng việc như vậy.
Có
cây người ta không vói tới
Hoa
thắm quả ngọt tự nhiên rơi
Cù-đàm
dũng mãnh Đại Thánh Sư
Du
hành cảm ứng việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở trên hư không
Mưa
xuống loài hoa Cương-ca-la
Cù-đàm
dũng mãnh Đại Thánh Sư
Du
hành cảm ứng việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở trên hư không
Mưa
xuống loài hoa Mạn-thù-sa
Cù-đàm
dũng mãnh Đại Thánh Sư
Oai
đức cảm ứng việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở trên hư không
Rải
các loài hoa đẹp tuyệt trần
Cù-đàm
dũng mãnh Đại Thế Tôn

Oai
thần cảm ứng việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở trên hư không

Rải
các loài hoa Mạn-đà-la
Cù-đàm
dũng mãnh Đại Thánh Sư
Oai
đức cảm ứng việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở trên hư không
Rải
xuống loài hoa Ba-lợi-da
Cù-đàm
dũng mãnh Đại Thánh Sư
Du
hành cảm ứng việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở trên hư không
Rải
xuống loài hoa Tỳ-bà-la
Sư
tử Cù-đàm Đại Thánh Sư
Du
hành cảm ứng việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở trên hư không
Rải
xuống loài hoa thơm bậc nhất
Sư
tử Cù-đàm trời người trọng
Du
hành oai đức việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở trên hư không
Rải
xuống loài hoa thơm bát ngát
Đại
thánh Cù-đàm mắt trời người
Du
hành oai đức việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở trên hư không
Rải
xuống hoa thơm tỏa khắp nơi
Cù-đàm
dũng mãnh Đại Tôn Thánh
Du
hành oai đức việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở trên hư không
Rải
xuống hoa vàng màu tuyệt diệu
Cù-đàm
dũng mãnh Đại Thánh Sư
Du
hành oai đức việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở trên hư không
Rải
xuống hoa báu màu tuyệt diệu
Đại
Thánh Cù-đàm Đấng Thập Lực
Du
hành oai đức việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở trên hư không
Rải
hoa cộng báu màu tuyệt đẹp
Cù-đàm
dũng mãnh mắt trời người
Du
hành oai đức việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở trên hư không
Rải
hoa sen xanh màu tuyệt đẹp
Cù-đàm
dũng mãnh Thầy trời người
Du
hành oai đức việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở trên hư không
Rải
bột trầm thủy thơm bát ngát
Cu-đàm
ba cõi trời người trọng

Oai
đức cảm ứng việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở trên hư không
Rải
xích chiên-đàn hương vi diệu
Sư
tử Cù-đàm Đại Thánh Sư
Du
hành oai đức việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở trên hư không
Rải
bột ngưu đầu thơm bát ngát
Cù-đàm
dũng mãnh Đại Thế Tôn

Du
hành oai đức việc như vậy.
Chư
Thiên hiện ở trên hư không
Trổi
lên các bản âm nhạc trời
Cù-đàm
dũng mãnh Đại Thánh Tôn
Du
hành oai đức việc như vậy.
Phi
nhân hiện ở trên hư không
Tung
rải các loại Thiên y đẹp
Sư
tử Cù-đàm Đại Thánh Sư
Du
hành cảm ứng việc như vậy.
Chư
Thiên hộ vệ đi theo Phật
Đều
đem theo hoa đầy hương sắc
Vì
Bậc Đại Thánh trời trong trời
Đi
theo rải hoa ngập đầu gối.
Lúc
ấy khí hậu trời ấm áp
Không
có muỗi mòng cùng trùng độc
Đại
Thánh nhiệm mầu nhất chư Thiên
Cảm
ứng phát sinh việc như vậy.
Tất
cả cõi đất đều bằng phẳng
Núi
non, gò nổng chẳng gồ ghề
Cù-đàm
mười lực Đại Thánh Tôn
Du
hành cảm ứng việc như vậy.
Khắp
cõi đại địa thật trong sạnh
Không
có bụi bặm cùng gai độc
Cù-đàm
oai đức nhất trời người
Du
hành cảm ứng việc như vậy.
Khắp
cõi đại địa đều chuyển động
Sông
dài biển cả với núi non
Cù-đàm
cao tột nhất ba cõi
Du
hành cảm ứng việc như vậy.
Tất
cả vua chúa, Bà-la-môn
Cùng
hàng Tỳ-xá, Thủ-đà-la
Số
ấy lớp lớp ngàn vạn chúng
Luôn
luôn hầu cận Đức Thế Tôn.
Lại
trời Địa cư đẹp hơn hết
Sắc
đẹp, sức lực thật oai nghiêm
Cù-đàm
dũng mãnh Đại Thế Tôn

Đi
đứng, nghỉ ngơi đều hầu Phật.
Lại
có bốn vua trời Hộ thế
Đều
có oai lực hơn tất cả
Cù-đàm
vi diệu Đại Thánh Tôn
Đi
đứng, nghỉ ngơi đều hầu Phật.

Vua
trời Đế Thích đảnh Tu-di

Cho
đến Phạm vương, vua Ta-bà
Cù-đàm
đặc biệt thật tối thắng
Chúng
ấy luôn luôn hầu bên Phật.

Lại
có chư Thiên cảnh giới Dục
Cho
đến Tứ thiền, chúng Sắc giới
Cù-đàm
oai mãnh Đại Thánh Sư
Chúng
ấy luôn luôn hầu bên Phật.

Lại
có loài rồng, chim cánh vàng
Thần
Càn-thát-bà, A-tu-la
Cho
đến Dạ-xoa, chúng La-sát
Cùng
nhau theo hầu Đức Như Lai.
Bao
nhiêu chúng sinh ở thế gian

Đã
kể ở trên hoặc chưa kể
Tất
cả theo hầu Đức Thế Tôn

Du
hành các nước và thành ấp.
Như
vậy, Thế Tôn khi du hành
Giáo
hóa vô lượng chúng trời người
Thương
mến quê hương cùng thân tộc
Về
lại thành xưa Ca-tỳ-la.
Lúc
ấy hai vị Trưởng lão Ưu-đà-di và Xa-nặc đồng đi
đến chỗ Phật, đảnh lễ dưới chân rồi đứng lui
về một bên, bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, vua Thâu-đầu-đàn không có tín tâm, không
có tịnh tâm, không muốn thấy các vị Tỳ-kheo…
Thế
Tôn biết sự việc này nên bảo các Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo, thầy nào có khả năng đến giáo hóa
vua Thâu-đầu-đàn, khiến nhà vua sinh tâm thanh tịnh?
Lúc
ấy trong chúng có một Tỳ-kheo bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, Trưởng lão Xá-lợi-phất có khả
năng đến chỗ vua Thâu-đầu-đàn dùng phương tiện
giáo hóa, khiến nhà vua sinh tâm tín kính.
Lại
có Tỳ-kheo bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, Trưởng lão Mục-kiền-liên có khả
năng đến chỗ vua Thâu-đầu-đàn dùng phương tiện
giáo hóa khiến nhà vua sinh tâm tín kính.
Lại
có Tỳ-kheo bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, Trưởng lão Ma-ha Ca-diếp có khả
năng đến giáo hóa, khiến nhà vua sinh tâm kính tín.
Lại
có Tỳ-kheo bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, Trưởng lão Ca-chiên-diên có khả
năng đến giáo hóa khiến nhà vua sinh tâm tín kính.
Lại
có Tỳ-kheo bạch Phật:
–Trong chúng này có Trưởng lão Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp có
khả năng đến giáo hóa khiến nhà vua sinh tâm kính tín.
Lại
có Tỳ-kheo bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, trong chúng này có Trưởng lão Na-đề
Ca-diếp có khả năng đến giáo hóa khiến nhà vua
sinh tâm tín kính.
Lại
có Tỳ-kheo bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, Trưởng lão Ưu-ba-tư-na có khả năng
đến chỗ vua Thâu-đầu-đàn dùng phương tiện giáo
hóa khiến nhà vua sinh tâm kính tín.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn bảo Ưu-đà-di:
–Này Ưu-đà-di, lúc này thầy có thể đến chỗ vua
Thâu-đầu-đàn giáo hóa, khiến nhà vua sinh tâm kính
tín hay không?

Ưu-đà-di bạch Thế Tôn:
–Thưa Thế Tôn, con có thể làm được việc này.
Đức Phật liền bảo:
–Này Ưu-đà-di, thầy nên đến vua Thâu-đầu-đàn dùng
phương tiện giáo hóa khiến nhà vua sinh tâm kính tín.
Khi
ấy, Trưởng lão Ưu-đà-di nghe Thế Tôn dạy như vậy liền bạch Phật:
–Dạ vâng. Thưa Thế Tôn, y như lời Ngài dạy, con xin làm theo.
Vào
sớm mai, mặt trời vừa ló dạng, Ưu-đà-di đắp y,
mang bình bát, đi đến cung điện của vua Thâu-đầu-đàn.
Đến nơi, ngài hỏi người lính gác cổng:
–Thưa nhân giả, người có biết hiện giờ Đại vương
Thâu-đầu-đàn ngự ở đâu chăng?

Tên lính gác thưa:
–Hiện giờ nhà vua ngự tại cung điện Trị lý vương vụ.
Khi
ấy Ưu-đà-di đi đến chỗ vua Thâu-đầu-đàn. Đến
nơi, đứng yên tại hiên nhà. Lúc ấy các vị đại
thần tả hữu thấy Ưu-đà-di đứng một bên hiên,
liền bảo lính gác bốn cửa:
–Mau đến đuổi người xuất gia kia đi ra, không được
đứng ở đây. Đừng để nhà vua thấy mà khó chịu.
Lính
gác cửa nghe các đại thần nói như vậy, vội đến
chỗ người xuất gia. Khi đến nơi mới phát hiện vị
này là con của Quốc sư mà thuở thiếu thời là
bạn thân tình và luôn luôn giao du vui chơi bên cạnh
Thái tử Tất-đạt-đa, nên không nỡ đuổi và đi trở vào.
Khi
ấy, các đại thần hỏi người giữ cửa:
–Tại sao các ngươi không đuổi người xuất gia kia ra khỏi
chỗ này?
Lính gác cửa đáp:
–Thưa các đại thần, vị ấy là con của Quốc sư. Từ khi
sinh ra cho đến ngày nay là bạn tâm giao thường lui
tới vui chơi với Thái tử Tất-đạt-đa. Vì vậy
chúng tôi không nỡ đuổi đi.
Khi
vua Thâu-đầu-đàn ở nơi cung điện bàn việc chánh
trị xong rồi, nhà vua đứng dậy, sắp ra khỏi cửa,
các đại thần hộ vệ hai bên đưa vào nội cung. Lúc
ấy Ưu-đà-di vội đi thẳng đến và nắm lấy tay vua
Thâu-đầu-đàn. Nhà vua im lặng không nói, chỉ suy
nghó: “ Nếu nay ta bảo thì người gác cổng sẽ đuổi
người này ra. Người gác cổng lại nghó: “Các đại
thần tự phải đuổi đi.” Các đại thần lại nghó:
“Kẻ giữ cửa nội cung phải ngăn chận đuổi ra.”
Những kẻ giữ cửa nội cung lại nghó: “Người này
vốn được Đại vương thương tưởng, nay lại cầm
tay nhau mà đi.” Họ đều có ý nghó như vậy nên
không có người nào chịu đuổi đi cả.
Đại
vương Thâu-đầu-đàn tiến lần vào thâm cung rồi
lên nội điện ngự trên ngai vàng. Khi ấy Ưu-đà-di
thấy nhà vua vào nội cung rồi thẳng lên nội điện
thì Trưởng lão cũng đi vào điện này, đứng trước
mặt nhà vua chẳng bao xa. Vua Thâu-đầu-đàn thấy
Ưu-đà-di đứng cách trước mặt mình chẳng bao xa,
thấy vậy tâm sinh bực dọc, thầm than:
–Ôi thôi, đau khổ thay! Con ta hình dung cũng gầy ốm như
thế này chăng? Thật đáng nhàm chán! Các người
nên mau đuổi kẻ xuất gia này. Kẻ nào đã cho phép
nó vào đây?
Lúc
ấy các đại thần tâu:
–Tâu Đại vương, theo bọn hạ thần chúng tôi, đối với
việc này không nên làm như vậy. Đại vương không
nên đuổi người xuất gia này đi. Vì lý do gì? Vì
người này là con của Quốc sư, lại là bạn thâm
tình, thường giao du với Thái tử từ thuở nhỏ.
Khi
ấy Ưu-đà-di dùng lời kệ buồn thương mà không
làm phật ý nhà vua nói:
Muốn
lúa tốt cần cày, giống tốt
Muốn
tìm châu báu phải vào biển
Ý
ta đến đây, ở mãi đây
Chỉ
mong việc ấy mau thành tựu.
Con
đường như vậy thường lợi ích
Hết
nỗi buồn lo, hưởng an lạc
Muốn
đến tha phương cầu lợi ích
Cần
đến Cù-đàm, thành tựu lợi.
Mọi
người luôn luôn cày đất ấy
Luôn
luôn gieo giống trong ruộng này
Chư
Thiên luôn luôn mưa cam lộ

Quốc
gia luôn luôn ngũ cốc đầy,
Khất
só luôn luôn hành khất thực
Thí
chủ luôn luôn hành bố thí
Đời
này luôn luôn làm bố thí

Luôn
luôn được quả tốt trên trời.
Bò
sữa luôn luôn vú căng sữa
Bê
con luôn luôn bên mẹ mình
Đàn
bà luôn luôn mang thai nghén
Sinh
nở luôn luôn bị khổ đau.
Thây
ma luôn luôn chôn nghóa địa
Thân
thích buồn tiễn thường khóc vang
Nếu
chứng thánh đạo hết luân hồi
Ở
trong phiền não chẳng thọ sinh.
Bấy
giờ vua Thâu-đầu-đàn nghe Ưu-đà-di đọc những
lời kệ buồn thương như vậy, nhưng vẫn còn chút ít
nghi ngờ, liền hỏi Ưu-đà-di:
–Tôn giả xuất gia ở nơi vị nào? Đại sư của Tôn giả
là ai?
Ưu-đà-di
dùng kệ đáp lời vua Thâu-đầu-đàn:

Cha
Thầy ta: Vua Thâu-đầu-đàn
Mẹ
của Thầy ta tên Ma-da
Mang
Thầy trong thai qua mười tháng
Sinh
xong mẹ chết, sinh Đao-lợi.
Như
vậy, Thầy ta sinh nhà Ngài

Đại
Thánh đức lớn trời trong trời
Nhà
này bảy đời thường cứu tế
Danh
tiếng lưu truyền khắp mười phương
Trong
hàng Trượng phu thật ít có
Lại
không sinh vào nhà nào khác
Đại
Thánh chỉ sinh nhà như vậy.
Nhà
này hưởng phước thật an nhàn
Thân
tộc họ Thích danh tiếng lớn
Ngài
được trăm phước trang nghiêm thân
Thích
tử như vậy hơn loài trời
Ta
ở bên Ngài xin xuất gia.
Lúc
ấy vua Thâu-đầu-đàn lại hỏi Trưởng lão Ưu-đà-di:
–Hay thay! Này Tỳ-kheo, thầy thật sự theo người nào xuất
gia, mà vị Thầy ấy có chánh tín, có chánh ý tu
phạm hạnh hay không? Thầy của Tôn giả ngồi dưới
gốc cây vắng vẻ, tâm có được an lạc hay không?
Trưởng
lão Ưu-đà-di lại dùng kệ đáp lời vua Thâu-đầu-đàn:
Vua
hỏi theo ai được xuất gia?

Vị
này chánh tín tu phạm hạnh
Ở
đâu, Ngài cũng chẳng lo sợ
Ngồi
dưới gốc cây thường an lạc
Không
sợ tiếng khác, như sư tử
Không
bị lưới ngăn, như gió mạnh
Chỉ
dạy người học, mình không học
Cứu
khổ cho người, mình không khổ.
Vua
Thâu-đầu-đàn lại hỏi Trưởng lão Ưu-đà-di:
–Vị Tỳ-kheo như vậy nay ở đâu?
Ưu-đà-di đáp:
–Theo lời hỏi của Đại vương thì hiện giờ Như Lai Ứng
Cúng Chánh Đẳng Chánh Giác hiện đang ngự trong vườn
Ni-câu-đà, nơi thành Ca-tỳ-la này.

Lúc
ấy vua Thâu-đầu-đàn nghó: “Ưu-đà-di là đệ tử
của con ta. Vì vậy ta phải bảo các đại thần mời
Ưu-đà-di ngồi.” Rồi nhà vua bảo:
–Này các khanh, nay các khanh nên mời vị Tỳ-kheo này lên tòa an tọa.
Các
đại thần nghe vua dạy như vậy, liền tâu:
–Thưa Đại vương, chúng tôi không dám trái lời.

Các
quan liền mời Ưu-đà-di ngồi. Vua Thâu-đầu-đàn lại bảo các quan:
–Này các khanh, nên dọn cơm cho vị Tỳ-kheo này ăn.
Các
quan nghe lời vua dạy, liền mang nước sạch cho Ưu-đà-di
rửa tay rồi dâng thức ăn cho Ưu-đà-di. Ưu-đà-di
nhận thức ăn mà không ăn, ý định đem thức ăn
này về cúng cho Thế Tôn.

Vua
Thâu-đầu-đàn lại hỏi Trưởng lão Ưu-đà-di:
–Tại sao thầy không ăn cơm?
Ưu-đà-di đáp:
–Thức ăn này tôi để dành dâng cúng Thế Tôn, vì vậy mà không ăn.
Khi
ấy vua Thâu-đầu-đàn lại càng áo não, buồn khóc,
nước mắt ràng rụa mà than:
–Ôi thôi! Con ta thân thể mềm mại, xưa ở trong cung thường
hưởng khoái lạc, thân không bị các khổ. Ngày nay
vì cớ gì bị khổ như vậy? Đến nỗi bảo Tỳ-kheo đi
khất thực, được đồ ăn về mới có ăn!

Vua
Tịnh Phạn cất tiếng than vãn như vậy, buồn khóc
nghẹn ngào, lại bảo Ưu-đà-di:
–Thầy cứ dùng phần ăn này. Ta sẽ cho người lấy một
phần ăn khác đem cho Thầy của thầy.

Ưu-đà-di
lại tâu Đại vương:
–Như thế này, thưa Đại vương, phần ăn này tôi đã có
ý định dâng cúng Thế Tôn rồi, thì bất cứ chúng
sinh nào ăn phần ăn này đều không tiêu. Tại sao
vậy? Vì Đức Thế Tôn giới hạnh hơn mọi người,
thiền định hơn mọi người, trí tuệ cũng hơn mọi người.
Khi
ấy vua Thâu-đầu-đàn bảo các đại thần:
–Các khanh nên đem phần ăn khác dâng cho Tỳ-kheo này và
dặn Tỳ-kheo ăn xong nên mau đem phần ăn này cho Thái tử.
Các
đại thần lập tức đem phần ăn khác dâng cho
Ưu-đà-di. Khi Ưu-đà-di ăn xong, lại tâu vua:
–Đúng vậy! Thưa Đại vương, Đức Như Lai Thế Tôn, Ứng
Cúng Chánh Đẳng Chánh Giác là Bậc được hàng vua
chúa cho đến vô lượng vô biên chúng sinh đều cung
kính. Như vậy, ngày nay Đại vương cũng nên đến đó.
Ưu-đà-di
nói như vậy rồi, liền rời chỗ ngồi, định ra khỏi
hoàng cung. Vua Thâu-đầu-đàn lại bạch Trưởng lão Ưu-đà-di:
–Tôn giả về trước báo cho Thái tử Tất-đạt-đa là
chẳng bao lâu ta sẽ đến thăm Thái tử.
Ưu-đà-di
cung kính nhận lời vua. Ưu-đà-di mang phần cơm ra khỏi
thành, về lại rừng Ni-câu-đà. Đến nơi, ngài bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, con đã giáo hóa vua Thâu-đầu-đàn,
khiến nhà vua hoan hỷ nên Đại vương sắp đến thăm Đức Thế Tôn.

Khi
Ưu-đà-di vừa rời khỏi hoàng cung, vua Thâu-đầu-đàn
lại bảo các đại thần:
–Này các khanh phải biết, ngày nay Thái tử Tất-đạt-đa
đã đến thành này rồi. Chúng ta phải làm gì bây
giờ?
Các đại thần tâu:

–Lành thay! Tâu Đại vương, nếu có các Sa-môn khác đến
thành của Đại vương, chúng ta còn phải cúng dường,
cung cấp, huống nữa nay là Thái tử Tất-đạt-đa
cùng với bản thân chúng ta không khác, đâu được
thản nhiên không sinh tâm cung kính. Chúng ta chỉ theo ý
của Đại vương, rồi sau mới đến đó.
Vua
Thâu-đầu-đàn liền ra lệnh rung chuông thông báo
mọi người trong nội thành đều hay biết. Thông báo
rằng: “Ta nay sắp đi đến quán sát chỗ ở của
Thái tử Tất-đạt-đa. Mọi người đều phải trang
hoàng một cách hoàn bị, rồi đi theo ta.”
(Đây
là lời nói của các thầy thuộc bộ Ca-diếp-di. Theo
các thầy thuộc bộ Ma-ha Tăng-kỳ lại nói: “Lúc
bấy giờ vua Thâu-đầu-đàn bạch Ưu-đà-di:
–Theo ý của Tỳ-kheo thì nên làm những món ăn gì để
cúng dường Thái tử?
Ưu-đà-di thưa Đại vương:
–Như thế này, thưa Đại vương, nếu muốn làm thức ăn
cho Thế Tôn, thì nên làm món ăn ngon ngọt, trong sạch thanh khiết.
Khi
ấy vua Thâu-đầu-đàn ra lệnh các đại thần:
–Các khanh phải biết, vì Thái tử các khanh nên mau mau làm
các thức ăn ngon, trong sạch thanh khiết.
Các
đại thần nghe vua phán như vậy, lại tâu:
–Y như lời Đại vương dạy, chẳng dám sai trái.
Họ
cùng nhau làm các món ăn uống sơn hào hải vị ngon
ngọt thơm tho, trong sạch thanh khiết, làm xong giao cho
Ưu-đà-di. Khi Ưu-đà-di ăn xong, mang các thức ăn
uống sơn hào hải vị ngon ngọt thơm tho, trong sạch thanh
khiết vừa mới làm xong, ra khỏi thành Ca-tỳ-la
Bà-tô-đô, trở về rừng Ni-câu-đà. Sau khi đến
nơi, Trưởng lão bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, con đã giáo hóa vua Thâu-đầu-đàn, khiến
nhà vua sinh tâm hoan hỷ. Ngài sắp đến thăm Phật.
Xin Phật nhận lãnh món ăn như pháp này).
Bấy
giờ các Tỳ-kheo bạch Phật:
–Hy hữu thay! Bạch Thế Tôn, tại sao Trưởng lão Ưu-đà-di
giáo hóa được vua Thâu-đầu-đàn, khiến cho nhà
vua được hoan hỷ? Lại có thể khiến nhà vua làm
các món ăn uống sơn hào hải vị ngon ngọt thơm tho,
trong sạch thanh khiết đem về dâng cho Thế Tôn?
Đức
Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Này các thầy, Ưu-đà-di chẳng chỉ ngày nay giáo hóa được
vua Thâu-đầu-đàn và đem món ăn uống ngon ngọt cho
Ta, mà thuở xưa cũng giáo hóa khiến vua Thâu-đầu-đàn
sinh tâm hoan hỷ và đem món ăn ngon ngọt dâng cho Ta.
Khi
ấy các Tỳ-kheo lại bạch Phật:
–Việc ấy như thế nào, cúi xin Đức Thế Tôn vì chúng con
mà kể rõ. Chúng con nay nguyện muốn nghe.
Đức
Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Ta nhớ vào đời quá khứ lâu xa, tại nước Ba-la-nại
có một con chim chúa tên là Tô-phất-đa-la (nhà
Tùy dịch là Thiện tử) cùng bầy chim tám vạn con
hòa hợp với chim chúa đồng sống tại nước này.
Chim chúa có một chim mái tên là Tô-phất-thất-lợi
(nhà Tùy dịch là Thiện nữ). Thuở ấy, chim
mái giao hợp với chim chúa đã có mang, chim mái
bỗng sinh ý nghó: “Ta muốn được thức ăn uống
thơm ngon, trong sạch như thức ăn của vua loài người
ngày nay vậy.” Nhưng vì sợ mơ ước không toại
nguyện nên chim mái lần lần buồn rầu, thân thể
tiều tụy ốm o, đứng run rẩy không vững. Chim chúa
Thiện Tử thấy vợ mình lăn lộn trên đất, buồn
rầu tiều tụy ốm o, đứng run rẩy không vững nên
hỏi: “Vì lý do gì nàng lăn lộn trên đất, thân
thể tiều tụy ốm o, đứng run rẩy không vững như
vậy?”
Chim
mái đáp: “Lành thay! Thưa thánh tử, thiếp đang có
mang, bỗng nghó muốn được thức ăn sơn hào hải vị
thơm ngon trong sạch như thức ăn nhà vua vậy.”
Lúc
ấy chim chúa than với vợ: “Lạ thay! Này hiền thê,
ta làm sao được thức ăn uống thơm ngon như vậy.
Cung vua thì kín đáo sâu xa, không thể đến được.
Nếu ta có vào đó sẽ sa vào tay họ, nhất định bỏ
thây.”
Chim
mái lại thưa với chim chúa: “Này thánh tử, nếu
ngày nay thiếp không được thức ăn uống như vậy,
nhất định sẽ chết và bào thai nhất định sẽ không
còn sống.”
Chim
chúa lại nói với chim mái: “Lạ thay! Này hiền
thê, ngày chết của nàng sắp đến, nên mới nghó
đến thức ăn khó được như vâïy.” Chim chúa nói
như vậy rồi, ưu sầu khổ não đứng suy nghó: “Theo
ý ta nghó, thức ăn uống thơm ngon trong sạch như thức
ăn của nhà vua, thật là khó được.”
Lúc
ấy trong bầy chim của chim chúa có một con thấy sự
việc này, bay đến chỗ chim chúa thưa: “Lạ thay! Thưa
thánh giả, vì cớ gì ngài đứng suy tư sầu não như
vậy?”
Chim
chúa Thiện tử nói rõ chi tiết nguyên nhân sự
việc vừa qua. Chim kia lại thưa với chim chúa Thiện
tử: “Lành thay! Thưa thánh tử, xin chớ ưu sầu.
Tôi nay sẽ vì ngài đi tìm thức ăn sơn hào hải vị
thơm ngon khó tìm của nhà vua.”
Lúc
ấy, chim chúa lại nói: “Lành thay! Này thiện hữu,
nếu người có năng lực vì ta làm việc này, ta sẽ
đền đáp công đức ấy.”
Lúc
bấy giờ chim nọ từ chỗ của chim chúa bay vọt lên
hư không, thẳng đến cung vua Phạm Đức, đậu trên
đọt cây, cách nhà bếp chẳng bao xa để quán sát
thức ăn của vua nơi nhà bếp. Chim thấy thức ăn
nhà vua nấu xong, có một phụ nữ chuẩn bị đầy đủ
các thứ sơn hào hải vị. Đến giờ ăn, nàng mang
sớt vào đồ bằng bạc đầy ắp thức ăn uống, sắp
dâng lên nhà vua. Ngay lúc ấy chim nọ từ trên cây
cao hạ cánh đậu trên đầu người phụ nữ, dùng
mỏ mổ vào mũi cô ta. Nàng này lỗ mũi bị chim mổ
đau nhức nên lỡ tay làm đồ ăn rơi xuống đất.
Khi ấy chim vội đớp lấy thức ăn bay về cho chim
chúa. Chim chúa được thức ăn liền đem cho chim vợ
Thiện nữ. Chim vợ được thức ăn liền ăn no nê,
thân thể an ổn, sau đó sinh nở.
Chim
nọ vào những ngày khác, thường lui tới cung vua
đoạt lấy thức ăn dâng cho chim chúa. Khi ấy, vua
Phạm Đức thường thấy xảy ra việc này nên mới
suy nghó: “ Quái lạ thay! Tại sao con chim này thường
đến đây làm ô uế thức ăn của ta? Lại dùng
móng mỏ làm phụ nữ ta bị thương!” Nhà vua không
chịu nổi việc này, liền kêu thợ bẫy chim đến bảo:
–Các khanh mau mau đi đến đó, bắt sống con chim này cho ta.
Các
thợ bẫy chim nghe lời vua phán, liền tâu:
–Y như lời Đại vương dạy, chúng tôi không dám sai trái.
Các
thợ bẫy chim đến nơi, bắt sống được con chim này
đem giao cho vua Phạm Đức. Vua Phạm Đức hỏi chim:
–Vì cớ gì ngươi thường đến đây làm ô uế thức ăn
của ta? Lại dùng mỏ móng làm thương tổn phụ nữ
của ta?
Chim đáp:
–Lành thay! Tâu Đại vương, xin nhà vua nghe tôi kể việc ấy,
ngài sẽ bằng lòng.
Khi
ấy vua Phạm Đức hoan hỷ, vì lại nghó thế này:
“Việc này thật hy hữu. Tại sao loài chim lại biết
nói tiếng người?” Nghó như vậy rồi, nhà vua bảo chim:
–Hay thay! Hay Thay, người nên vì ta nói ý nghóa việc này
để ta được hoan hỷ.
Bấy
giờ chim dùng kệ đáp lời vua Phạm Đức:
Vua
phải biết, thành Ba-la-nại
Có
chim chúa thường ngày ở đó
Cùng
chim bạn tám vạn bủa vây
Đều
tuân thủ lệnh của vua chim.
Vợ
chim chúa có điều mơ ước
Hướng
đến chồng bày tỏ khúc lòng
Nàng
ước ao cao lương mỹ vị
Đúng
là thức ăn của Đại vương.
Vì
vậy tôi thường bay đến đây
Đoạt
thức ăn mỹ vị của ngài
Nay
vì phục vụ chúa chim tôi
Đến
nỗi bị Đại vương bắt giữ.
Lành
thay! Cầu mong đại thánh vương
Mở
lòng từ bi thả tôi ra

Bởi
vì tôi phụng sự vợ vua chim
Thường
cướp lấy thức ăn của ngài.
Nhớ
từ nhỏ cho đến bây giờ
Chưa
bao giờ làm điều như vậy
Xin
được lệnh Đại vương dung thứ
Mãi
về sau không dám tái phạm.
Khi
vua Phạm Đức nghe chim nói như vậy, trong lòng hoan hỷ
nói: “Việc này thật hy hữu! Loài người đối với
chủ nhân còn không có tâm ái trọng như loài chim
này vậy.”
Nói
như vậy rồi, vua Phạm Đức nói kệ:
Nếu
có những đại thần như vậy
Biết
đáp ân nặng lộc phong hầu

Giống
như chim nọ thật dũng kiện
Vì
chủ tìm mồi chẳng tiếc thân.
Vua
Phạm Đức nói kệ rồi, lại bảo chim:
–Lành thay! Này chú chim, từ nay trở đi ngươi hãy thường
tới đây lấy thức ăn mỹ vị. Nếu có người nào
ngăn đón không cho, ngươi hãy đến báo ta biết, ta
sẽ cho ngươi phần ăn của ta để ngươi đem về.
Đức
Phật nói với các Tỳ-kheo:
–Các thầy phải biết, con chim chúa thuở ấy là thân Ta
ngày nay. Chim đi ăn cắp thức ăn thuở ấy là
Ưu-đà-di ngày nay. Còn vua Phạm Đức thuở ấy tức
là vua Thâu-đầu-đàn ngày nay. Thuở ấy, Ưu-đà-di
làm cho nhà vua hoan hỷ và cũng vì Ta đi tìm thức
ăn. Ngày nay cũng lại như vậy, Ưu-đà-di làm cho vua
Thâu-đầu-đàn sinh tâm hoan hỷ và lại vì Ta mang thức về.
Sau
đó, vua Thâu-đầu-đàn mới ra lệnh rung chuông, rung
linh thông báo tất cả dân chúng trong thành Ca-tỳ-la
Bà-tô-đô không được một ai đến thăm Thái tử
trước. Ai muốn đi thăm Thái tử sẽ cùng đi theo vua đến đó yết kiến.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP

<卷 id="50096335">QUYỂN 53</卷>
<詞 id="50096336">Phẩm 54: NHÂN DUYÊN CỦA ƯU-ĐÀ-DI (Phần 2)</詞>
Bấy
giờ, vua Thâu-đầu-đàn đem tất cả những người
trong cung của mình, những người trong cung của Thái
tử Tất-đạt-đa, ngoài ra còn đem theo các quyến
thuộc khác, là đồng tử dòng họ Thích và các
thuộc hạ, lại đem bốn binh chủng, trăm quan đại
thần, các tướng soái hộ vệ và các cư só, trưởng
giả kỳ cựu nơi các xóm làng, thành ấp. Để thể
hiện oai thế của nhà vua và hiển bày tinh thần đức
độ của mình nên nhà vua đem theo các đại thần,
thân tộc, binh chủng hộ vệ chung quanh như vậy.

Bấy
giờ tôn tộc của họ Thích có chín vạn chín ngàn
người, cùng dân chúng trong thành Ca-tỳ-la-bà-tô-đô
muốn đến chiêm ngưỡng Như Lai.
Đức
Như Lai trông thấy Đại vương Thâu-đầu-đàn cùng
với quần chúng hàng ngũ chỉnh tề đang hướng đến,
nên suy nghó: “Nếu Ta thấy phụ vương mà không đứng
dậy nghênh tiếp thì người ta sẽ cho rằng: “Người
này không đủ đức hạnh quả báo làm người. Tại
sao thấy cha mà không đứng dậy nghênh tiếp?”
Nếu
Ta thấy phụ vương và đại chúng mà đứng dậy
nghênh tiếp thì họ sẽ bị vô lượng tội lớn.
Nếu
Ta giữ tư thế ngồi yên như cũ thì họ đối với Ta
không sinh tâm cung kính.”
Như
Lai suy xét ba trường hợp như trên, thấy mỗi trường
hợp đều có khuyết điểm như vậy. Như Lai suy nghó ý
nghóa của ba trường hợp như vậy rồi, Ngài từ chỗ
ngồi dùng sức thần thông bay vọt lên hư không, ở
trong hư không, Ngài hóa hiện các thứ thần thông,
hoặc đứng, hoặc ngồi, hoặc nằm, hoặc ngủ, hoặc
tỏa khói, hoặc phóng lửa ngọn, hoặc ẩn, hoặc
hiện…
Các
vị thần ở thành Ca-tỳ-la-bà-tô-đô như thần bảo
vệ thành, thần giữ cổng… hiện ra trước mặt vua
Thâu-đầu-đàn rồi đằng vân lên hư không, đảnh
lễ dưới chân Phật, rồi đứng lui về một bên,
nói kệ thưa Thế Tôn:
Hôm
đêm Thái tử đi xuất gia
Các
thần Dạ-xoa hộ mở cửa
Vua
Tỳ-sa-môn dẫn dường đi
Thế
Tôn là Bậc Công Đức lớn.
Khi
ấy Thái tử ra khỏi cửa
Phát
đại thệ nguyện như thế này:
“Nếu chẳng thu phục được ma quân
Thành
này, Ta không vào trở lại.”
Ngày
nay nguyện ấy đã thành công
Thế
Tôn thu phục lũ ma quân
Chứng
quả Bồ-đề Vô thượng đạo
Nguyện
xưa nay đã được viên thành.
Phật
vì làm phước hiện ra đời
Đã
chứng Bồ-đề Vô thượng đạo
Do
vì thương mến hàng thân tộc

Vì
vậy ngày nay lại vào thành.
Khi
ấy vua Thâu-đầu-đàn từ xa trông thấy Thế Tôn
dùng sức thần thông bay lên hư không, thể hiện các
thứ thần thông biến hóa, nên suy nghó: “Ta nhớ
thuở trước Thái tử Tất-đạt-đa xả tục xuất
gia, mà nay đã thành Bậc Đại Tiên có nhiều oai
đức, có đại thần thông.”

Vua
Thâu-đầu-đàn suy nghó như vậy rồi liền xuống xe đi
bộ đến chỗ Phật. Khi nhà vua từ từ tiến gần đến
chỗ Phật ngồi thì Đức Phật cũng từ hư không từ
từ hạ xuống. Khi vua Thâu-đầu-đàn đến sát chỗ
ngồi của Phật, thì ngay lúc đó Đức Phật cũng từ
hư không đã đến chỗ ngồi của mình.
Vua
Thâu-đầu-đàn thấy trên đầu Phật không có mão
thiên quan, lại cạo bỏ râu tóc, thân đắp ca-sa, vì
lòng thương con nên nhà vua ngã xỉu. Trong giây lát
mới tỉnh dậy, vua nằm lăn trên đất buồn khóc,
nước mắt đầm đìa. Lúc ấy chín vạn chín ngàn
người trong hoàng gia cùng với tất cả dân chúng
trong thành cũng như ngoài thành đều ngã xỉu trên
đất, buồn khóc lăn lộn, nước mắt ràn rụa cả
mặt mày, buồn rầu áo não, đau khổ vô cùng.
Khi
ấy đại chúng nói kệ:
Đại
vương dẫn chúng đến bên Phật

Phụ
vương thấy Phật chưa thăm hỏi
Vua
muốn gọi con nhưng e ngại
Muốn
gọi Tỳ-kheo cũng ngượng ngùng.
Vua
thấy Thái tử dạng Sa-môn
Tự
ở ngôi vua thấy hổ thẹn
Than
ngắn thở dài lòng tức giận
Xỉu
ngã trên đất, kể đủ điều.
Như
Lai im lìm ngồi thiền định
Vua
thấy như vậy vẫn ưu sầu
Giống
người khát nước từ xa đến
Đã
thấy nước rồi, vẫn chịu khát.
Bấy
giờ, Đức Thế Tôn lại nghó: “Hoàng gia họ Thích
rất tự thị cống cao ngã mạn. Nếu đặt đầu xuống
đất để lễ Ta thì họ chẳng muốn làm.” Ngài nghó
như vậy, liền bay lên hư không cách đất khoảng một
trượng. Ngài lại nghó: “Nay Ta ở cách đất chừng
ấy, để họ đủ khom người cúi đầu làm lễ.”
Có kệ:
Phật
biết vua tôi lòng ngã mạn
Bay
lên hư không cao một trượng
Thương
mến tất cả người đến đây
Vì
vậy Ngài trú nơi hư không.
Khi
ấy vua Thâu-đầu-đàn từ dưới đất ngồi dậy,
đảnh lễ dưới chân Phật và nói kệ:
Ta
lạy ba lần Đấng Chân Như
Lễ
Phật khi vừa mới đản sinh
Khi
xưa trong cung tướng sư đoán

Khi
ngồi gốc cây che mát thân
Nay
thấy thể hiện việc hơn người
Mặt
mày tươi sáng như hoa nở
Khiến
thân tâm ta rất vui mừng
Thế
nên ta nay lễ ba lạy.
Bấây
giờ, vua Thâu-đầu-đàn đảnh lễ dưới chân Phật,
rồi sau đó tuần tự quyến thuộc hai cung đều lễ
Phật. Kế đến quyến thuộc bên ngoại cũng lễ dưới
chân Phật. Các đồng tử dòng họ Thích cũng lễ
dưới chân Phật. Các tướng só hộ vệ và trăm
quan đại thần cũng tuần tự lễ Phật. Những cư só
dòng đại tộc cũng đảnh lễ dưới chân Phật. Tuần
tự những vị kỳ túc đại phú trưởng giả cũng
lễ dưới chân Phật.

Đức
Thế Tôn có những giáo pháp sâu xa vi diệu nhưng e
ngại đại chúng chưa sinh tâm hoan hỷ, khát ngưỡng,
chưa sinh ý tưởng hy hữu đặc biệt nên Như Lai chưa nói pháp này.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn muốn đại chúng hiện tiền sinh
tâm hoan hỷ kính tin nên Ngài vận dụng thần thông
bay lên hư không, trụ tại phương Đông cao khoảng một
cây Đa-la, rồi Ngài biến hiện các thần thông: một
thân hiện ra nhiều thân, hoặc nhiều thân hợp thành
một thân, đi lại chân không đụng đất, từ dưới
đi lên, từ trên đi xuống, đi xuyên qua núi, vách
đá không bị chướng ngại, vào trong đất như vào
trong nước, đi trên mặt nước như trên mặt đất,
ngồi kiết già trên hư không an nhiên bất động,
hoặc đi kinh hành giống như chim bay, hoặc trên thân
bốc khói, dưới thân phun nước, hoặc thân như đống
lửa lớn, như vầng nhật nguyệt có oai đức lớn,
có thần thông lớn, oai đức lẫy lừng quang minh
chiếu khắp, hoặc có khi dùng tay nắm bắt mặt trời,
mặt trăng, thân hình cao lớn đụng đến cõi Phạm
thiên…
Sau
khi hiện những thần thông như trên, Ngài lại hiện
cùng một lúc hai thần thông đối nhau, nghóa là nửa
thân phía trên bốc khói, nửa thân phía dưới phun
lửa. Hoặc nửa thân phía dưới bốc khói, nửa
thân phía trên phun lửa. Hoặc hông bên trái phun
lửa, hông bên phải tỏa khói. Hoặc hông bên phải
phun lửa, hông bên trái tỏa khói. Hoặc lại nửa
thân phía trên bốc khói, nửa thân phía dưới phun
nước lạnh trong mát. Hoặc nửa thân phía trên phun
nước lạnh trong mát, nửa thân phía dưới bốc
khói. Hoặc hông bên trái bốc khói, hông bên phải
phun nước lạnh trong mát. Hoặc trong chốc lát hông
bên phải bốc khói, hông bên trái phun nước lạnh
trong mát. Hoặc nửa thân phía dưới bốc lửa nóng,
nửa thân phía trên phun nước mát lạnh. Hoặc nửa
thân phía trên bốc lửa nóng, nửa thân phía dưới
phun nước trong mát lạnh. Hông bên trái phun lửa,
hông phải phun nước mát. Hoặc hông bên trái bốc
lửa, hông bên phải phun nước trong mát lạnh. Hoặc
hông bên trái phun nước mát lạnh, hông bên phải
bốc ra lửa đỏ. Hoặc toàn thân bốc lửa, khoảng
giữa hai con mắt phun nước mát lạnh. Hoặc khoảng
giữa hai con mắt bốc lửa đỏ, toàn thân phun nước mát lạnh.

Bấy
giờ Đức Như Lai để hiện nửa thân phía dưới,
ẩn mất nửa thân phía trên mà thuyết pháp. Rồi để
hiện nửa thân phía trên, ẩn mất nửa thân phía
dưới mà thuyết pháp.
Như
Lai nhập vào định Hỏa quang, trên mỗi lỗ chân lông
phát ra các đạo hào quang; có loại hào quang màu
xanh, có loại hào quang màu vàng, có loại hào quang
màu đỏ, có loại hào quang màu trắng, có loại hào
quang màu cỏ biếc, có loại hào quang màu pha lê..
Như
Lai có khi ở trên hư không, cách mặt đất chừng
một cây Đa-la mà hiện thần thông, có khi cách đất
khoảng hai cây Đa-la, hoặc ba, hoặc bốn, hoặc năm,
hoặc bảy cây Đa-la, ở trong hư không mà hiện thần
thông. Những thần thông hiện ra là một thân hiện
ra nhiều thân… hào quang màu pha lê.
Bấy
giờ Như Lai ẩn thân nơi phương Nam, xuất hiện nơi
phương Tây, cao cách mặt đất khoảng một cây Đa-la,
biến hóa đủ các thứ thần thông. Hoặc Thế Tôn
ẩn thân ở phương Tây, hiện nơi phương Bắc, cao
cách đất khoảng một cây Đa la, rồi trụ trong hư
không biến hóa đủ các loại thần thông. Những
thần thông đó như: một thân phân thành nhiều
thân… phóng hào quang màu pha lê. Cho đến mỗi phương
khác cũng như vậy, đều trụ trong hư không cao cách
mặt đất khoảng một cây Đa-la… bảy cây Đa-la, biến
hóa đủ các loại thần thông. Những thần thông đó
như: một thân phân ra nhiều thân… phóng hào quang màu pha lê.
Bấy
giờ, đại chúng thấy Đức Thế Tôn thể hiện những
thần thông như vậy, liền sinh tâm hoan hỷ, tín kính
Đức Phật, cho là việc chưa từng có.
Khi
thấy đại chúng đã hoan hỷ, tín kính, cho là việc
chưa từng có rồi, Đức Thế Tôn mới từ hư không
hạ xuống, trải tọa cụ ngồi trước đại chúng, rồi
vì đại chúng, tuần tự giảng các pháp. Ngài nói:
“Chúng sinh từ lâu ở trong phiền não”, khiến cho
người nghe xa lìa phiền não. Do vậy, Ngài khuyên tu
các pháp bố thí, giữ giới, tinh tấn, nhẫn nhục sẽ
được sinh vào thiện xứ. Ngài lại dạy xa lìa dục
lậu, hữu lậu… để được thoát ly phiền não.
Ngài cũng ca ngợi công đức xuất gia. Ngài tán
thán các pháp giải thoát như vậy.

Khi
Đức Như Lai thuyết pháp, Ngài biết đại chúng vui
mừng hớn hở, nhu hòa và tâm không phóng dật.
Lúc
bấy giờ, Đức Thế Tôn cũng thuyết các pháp
truyền thừa của chư Phật như Khổ, Tập, Diệt, Đạo…
Khi
Đức Thế Tôn vì đại chúng theo phương tiện thị
hiện thần thông, tuyên dương chánh pháp, thì có vô
lượng trăm ngàn ức chúng sinh ngay tại chỗ ngồi xa
lìa trần cấu, không còn phiền não, đoạn các kết
sử, được pháp nhãn thanh tịnh, đối với pháp tập
khởi đều diệt các tướng, chứng được thật trí.
Ví như y phục sạch, không chút vết nhơ, có thể tùy
ý nhuộm màu sắc gì thì thành màu sắc đó.
Đức
Phật nói những pháp như vậy rồi, trong đại chúng
có vô lượng vô biên trăm ngàn vạn ức các
chúng sinh, ngay tại chỗ ngồi xa lìa trần cấu, không
còn phiền não, đoạn các kết sử, được pháp
nhãn thanh tịnh… tịch diệt tất cả tướng, chứng trí
như thật. Đại chúng này tự thấy các pháp, đã
được các pháp, đã chứng các pháp, đã nhập
vào các pháp, vượt qua các nghi, các hoặc đã
diệt, không còn tâm nghi, đã được vô úy, tất
cả nhân duyên sinh ra thân kiến đều diệt sạch. Họ
biết như vậy rồi quy y Phật, Pháp, Tăng, thọ trì năm
giới cấm, làm người cư só.
Vua
Thâu-đầu-đàn vì lưới phiền não thương con bao phủ
nên không chứng quả, ngồi trước Thế Tôn, buồn
thương than thở, nghẹn ngào ấm ức mà nói kệ:
Mũ
bằng bảy báu xưa con đội
Trang
nghiêm đẹp đẽ bỏ nơi nào?
Minh
châu trong tóc lạc đi đâu
Đầu
trần hủy thể không oai đức?
Xưa
mặc Ca-thi áo tuyệt vời
Nay
con cũng bỏ nó ở đâu?
Y
phục vứt bỏ thô xấu này
Con
yêu của ta sao lại mặc?
Đức
Thế Tôn dùng kệ đáp lời vua Thâu-đầu-đàn:
Trung
thần danh tiếng của Đại vương
Ta
gởi thiên quan cho bạn ấy
Vì
muốn trừ bỏ tâm ngã mạn
Lại
muốn thành tựu pháp cam lộ.
Chế
ra ca-sa y hoại sắc
Do
vậy Ta bỏ áo Ca-thi
Thân
này lại mặc y hoại sắc
Chứng
quả Vô thượng diệu Bồ-đề.
Đại
vương Thâu-đầu-đàn lại dùng kệ bạch Như Lai:
Ta
xưa tại cung cầu trăm nguyện
Nguyện
được sinh con làm Chuyển luân
Nay
thấy cạo đầu, tay bưng bát
Con
nói với ta được hơn gì?
Đức
Thế Tôn dùng kệ đáp lời vua Thâu-đầu-đàn:
Luân
vương được cả vẫn không chán
Tuy
được sống lâu không tự tại
Tâm
Ta tự tại không biên giới
Muốn
con Luân vương thật không hay.
Đại
vương Thâu-đầu-đàn lại dùng kệ bạch Thế Tôn:
Giày
da bảy báu xưa con mang
Nệm
êm chăn mịn đủ loại hàng
Cung
điện lầu gác nơi an ổn
Trên
đầu được che tàng lọng trắng
Chân
trắng mềm mại như hoa sen
Làm
sao chịu nổi gai, cát sỏi!
Đức
Thế Tôn dùng kệ đáp lời vua Thâu-đầu-đàn:
Ta
đã chứng Bậc Nhất Thiết Trí
Không
nhiễm các pháp, như hoa sen
Vượt
qua các cõi không tham đắm
Như
vậy, khổ ấy Ta chẳng còn.
Vua
Thâu-đầu-đàn lại dùng kệ bạch Phật:
Xưa
ở cung điện dùng chiên-đàn…
Với
các hương thơm mát như trăng
Tùy
thời thoa ướp trên thân thể

Thoa
xong thân thể thấy lâng lâng.
Ngày
nay hạ đến, bị nóng bức
Rừng
vắng đi bộ khổ dường nào!
Xưa
ở nội cung nhạc êm dịu
Nay
không thể nữ vui với ai?
Đức
Thế Tôn dùng kệ đáp lời vua Thâu-đầu-đàn:
Tôi
có ao pháp nước trong mát
Người
trí hân hoan, chỗ an lạc
Ao
báu công đức rửa sạch thân
Không
bị đắm chìm, lên bờ giác.
Vua
Thâu-đầu-đàn dùng kệ nói:
Xưa
ở trong cung mặc Ca-thi
Thân
xông Chiêm-bặc với hương sen
Nhiều
lớp hoa mềm lót trong áo
Ngự
trong cung điện thật oai nghiêm.
Nay
mặc áo gai vải vứt bỏ
Màu
sắc tùy xứ nhuộm vỏ cây
Chỉ
để che thân thật xấu hổ
Bậc
Đại Trượng Phu sao chẳng chán?
Đức
Thế Tôn lại dùng kệ trả lời vua Thâu-đầu-đàn:
Y
phục, đồ nằm, thức ăn uống…
Xưa
Ta tham đắm các thứ này

Thân
hình kiều diễm sắc đáng yêu
Ta
nay chánh niệm nên không dùng.
Vua
Thâu-đầu-đàn dùng kệ nói:
Xưa
ở trong cung vật bảy báu
Đồ
dùng, bàn án nạm bạc vàng
Sơn
hào hải vị thơm ngon ngọt
Vương
tử tùy ý mặc sức dùng.
Nay
thức ăn dở, lại hôi ê
Nhạt
nhẽo chẳng ngon sao ăn được?
Tại
sao chẳng chê thức ăn này
Chẳng
sinh ý giận vật hôi thối?
Đức
Phật lại dùng kệ đáp lời vua Thâu-đầu-đàn:

Tương
truyền quá khứ đến ngày nay
Cùng
đời vị lai, các Thánh giả
Tuy
ăn đồ dở, vị chẳng ngon
Thương
xót thế gian nên không chê.
Vua
Thâu-đầu-đàn lại dùng kệ nói:
Khi
xưa người ở trong điện ta
Nằm
ngồi trên chỗ thật êm dịu
Vượt
trội thế gian không ai sánh
Tựa
gối vừa ý, chẳng chê bai.
Nay
nằm trên đất, đồ nhám nhúa
Chỉ
trải cỏ rác với lá cây
Tại
sao nằm ngủ mà không chê
Thân
thể mềm mại chẳng đau sao?
Thế
Tôn dùng kệ đáp lời vua Thâu-đầu-đàn:
Ta
đã chứng được trí tự tại
Thoát
khỏi tất cả các khổ đau
Đã
nhổ các gai phiền não khổ
Thương
mến người đời nên chẳng chê.
Vua
Thâu-đầu-đàn lại dùng kệ nói với Phật:
Thuở
xưa người ở nhà vừa ý
Trên
sàn rải các loài hoa đẹp
Phòng
kín không gió, đèn sáng choang

Cho
đến lầu gác và cửa sổ
Vòng
hoa anh lạc trang điểm thân
Thê
thiếp đoan trang như ngọc nữ
Nói
năng dịu ngọt theo hầu hạ
Kính
ngưỡng chẳng trái lệnh phu quân.
Thế
Tôn lại dùng kệ đáp lời vua Thâu-đầu-đàn:
Phụ
vương, Ta có pháp tân học
Phạm
hạnh vi diệu trong cõi trời
Do
Ta chứng được tâm tự tại
Những
gì Ta muốn đều thành tựu.
Vua
Thâu-đầu-đàn lại dùng kệ nói:
Tiếng
trống, không hầu cùng đàn sắt
Ca
ngâm tuyẹât diệu làm người thức
Giống
như Đế Thích tại Thiên cung
Người
ở trong cung xưa cũng vậy.
Đức
Phật lại dùng kệ đáp lời vua Thâu-đầu-đàn:
Lời
kinh, tiếng kệ âm vi diệu

Như
ý giải thoát giác ngộ Ta

Ta
có thiện hữu hạnh thanh tịnh
Đại
vương, Ta sống giữa chúng này.
Vua
Thâu-đầu-đàn lại dùng kệ nói:
Thống
lãnh biên cương cùng sông núi
Hưởng
dục đủ cả ngàn người con
Bảy
báu tuyệt vời sao chẳng tưởng
Tại
sao tu lấy hạnh Sa-môn?
Đức
Phật dùng kệ đáp lời vua Thâu-đầu-đàn:
Tam-muội
trí tuệ đất của Ta

Ngàn
pháp thiền định là con Ta

Bảy
báu giác chi là thất bảo
Đại
vương, pháp ấy Ta chứng đắc.
Vua
Thâu-đầu-đàn lại dùng kệ nói:
Xưa
con đi xe với tuấn mã
Xe
ấy trang hoàng bằng các báu
Tàng
lọng như tuyết để che thân
Quạt
lụa trắng tinh, cán bằng ngọc.
Đức
Phật lại dùng kệ đáp lời vua Thâu-đầu-đàn:
Tôi
lấy chánh cần làm ngựa giỏi
Lấy
tuệ, tư, tàm quý làm xe
Vận
chuyển tinh tấn, dũng mãnh tu
Ta
cỡi xe này vào vô úy.
Vua
Thâu-đầu-đàn lại dùng kệ nói:
Người
xưa tại cung cỡi Kiền-trắc
Bạch
mã trắng tinh hơn tất cả
Yên
cương trang trí bằng bảy báu
Cỡi
ngựa này đi theo ý muốn.
Đức
Phật dùng kệ đáp lời Đại vương:
Bao
nhiêu loài ngựa trong thế giới
Vô
số thế gian người cỡi nó
Chúng
nó đều bị luật vô thường
Quán
xong, tùy ý cỡi thần thông.
Vua
Thâu-đầu-đàn lại dùng kệ nói:
Khi
xưa người ở trong cung điện
Lầu
gác khác nào cảnh chư Thiên
Cung
tên, giáo mác cầm hộ vệ
Thân
mặc chiến bào thật oai nghi.
Nay
ở trong rừng không ai hộ Dạ-xoa,
La-sát thật hãi hùng
Thú
rừng gầm thét trong đêm tối
Làm
sao ở ma không sợ hãi.
Đức
Phật lại dùng kệ đáp lời nhà vua:
Bao
nhiêu Dạ-xoa, Tỳ-xá-giá
Những
loại thú dữ đáng sợ kia
Trong
rừng đêm tối luôn đi lại
Không
thể động đến một lông Ta

Không
sợ tiếng gầm, dù sư tử
Như
gió không thể bị lưới ngăn
Cũng
như hoa sen không dính nước
Ta
ở thế gian nào ô trược.
Bấy
giờ vô lượng đại chúng: Trưởng lão
Mục-kiền-liên, Trưởng lão Ma-ha Ca-diếp, Trưởng
lão Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp, Na-đề Ca-diếp, Già-da
Ca-diếp, Ma-ha Câu-hy-la, Thôn-đà-la, Ly-bà-đa… ngồi
hai bên Đức Phật. Các Đại đức trưởng lão này
do tu khổ hạnh nên thân thể không tươi sáng, ốm
gầy uể oải, sắc diện kém tươi, khí lực sút giảm,
chỉ còn da bọc xương. Lúc ấy, vua Thâu-đầu-đàn bạch Đức Phật:
–Thưa Thế Tôn, những vị ngồi bên phải Thế Tôn, họ từ
đâu theo Thế Tôn xuất gia?
Lúc
ấy Đức Phật đưa cánh tay màu vàng chỉ từng vị
Tỳ-kheo và nêu danh tánh giới thiệu cho vua biết:
–Đây là Xá-lợi-phất, đây là Ma-ha Ca-diếp, đây là
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp, đây là Na-đề Ca-diếp, đây
là Già-da Ca-diếp, đây là Ưu-ba-tư-na, đây là
Ly-bà-đa. Những vị đó đều thuộc dòng họ đại
quý tộc Bà-la-môn ở nước Ma-già-đà.
Vua
Thâu-đầu-đàn lại hỏi:
–Hiện giờ những vị ngồi bên trái là ai? Từ đâu đến
theo Thế Tôn xuất gia?

Đức Phật bảo vua:
–Đây làø Ma-ha Mục-kiền-liên, đây là Ma-ha Ca-chiên-diên,
đây là Ma-ha Thuần-đà… Những vị ấy cũng thuộc
dòng đại quý tộc thuộc nước Ma-già-đà.

Khi
vua Thâu-đầu-đàn nghe Đức Phật giới thiệu như
vậy, trong lòng buồn bã chẳng vui, lại suy nghó: “Con
ta tuy thật là đồng tử thuộc dòng đại quý tộc
Sát-đế-lợi, hình dung khôi ngô giống như tượng
vàng, người ta trông thấy không chán. Nhưng đã là
đồng tử dòng đại tộc Sát-đế-lợi mà để hàng
Bà-la-môn hầu hạ hai bên là điều phi lý. Đã là
đồng tử dòng Sát-đế-lợi cao quý thì lẽ ra phải
có hàng Sát-đế-lợi hầu hạ chung quanh mới phải
lẽ.”

Nghó
như thế rồi, vì muốn việc này được thành tựu,
nhà vua liền rời chỗ ngồi, đứng dậy trở về hoàng cung.

<詞 id="50096337">Phẩm 55: NHÂN DUYÊN CỦA ƯU-BA-LY (Phần 1)</詞>
Sau
khi vua Thâu-đầu-đàn trở về hoàng cung, liền có
một đồng tử tên là Ưu-ba-ly, từ đại chúng ở
trước đi đến chỗ Phật. Người mẹ dắt tay đồng
tử đi đến Đức Phật. Bà ta cất tiếng nói:
–Ưu-ba-ly này đã từng cạo râu tóc cho Thế Tôn.

Khi
đó Ưu-ba-ly liền cạo râu tóc cho Thế Tôn.
Mẹ
đồng tử Ưu-ba-ly bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, đồng tử Ưu-ba-ly cạo râu tóc cho Phật có
khéo không?
Đức
Phật bảo người mẹ của đồng tử Ưu-ba-ly:
–Tuy cạo bỏ râu tóc đã sạch nhưng thân đồng tử cúi quá thấp.
Khi
ấy mẹ đồng tử Ưu-ba-ly lại nói với Ưu-ba-ly:
–Này Ưu-ba-ly, con cạo bỏ râu tóc cho Như Lai, chớ nên cúi
quá thấp khiến tâm Tôn Giả loạn động.
Ngay
khi ấy Ưu-ba-ly nhập vào Sơ thiền.
Mẹ
đồng tử Ưu-ba-ly lại bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, đồng tử Ưu-ba-ly đã cạo râu tóc
cho Thế Tôn có khéo léo không?
Đức
Phật liền bảo mẹ đồng tử Ưu-ba-ly:
–Tuy đã cạo bỏ râu tóc nhưng đồng tử ngước quá cao.
Mẹ
đồng tử Ưu-ba-ly bảo đồng tử:
–Này Ưu-ba-ly, chớ ngước quá cao, khiến tâm Tôn Giả loạn động.
Khi
ấy Ưu-ba-ly nhập vào Thiền thứ hai.
Mẹ
Ưu-ba-ly lại bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, đồng tử Ưu-ba-ly cạo bỏ râu tóc
có khéo léo không?
Đức
Phật bảo mẹ đồng tử Ưu-ba-ly:
–Tuy đã cạo bỏ râu tóc nhưng hơi thở vào quá gấp.
Mẹ
đồng tử Ưu-ba-ly lại bảo đồng tử:
–Con cạo bỏ râu tóc cho Như Lai chớ nên thở vào quá
gấp, khiến cho tâm Tôn Giả loạn động.
Liền
khi ấy Ưu-ba-ly nhập vào Thiền thứ ba.
Mẹ
đồng tử Ưu-ba-ly lại bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, đồng tử Ưu-ba-ly cạo bỏ râu tóc
có khéo léo không?

Đức
Phật bảo mẹ đồng tử Ưu-ba-ly:
–Tuy khéo cạo bỏ râu tóc nhưng hơi thở ra quá gấp.
Khi
ấy mẹ đồng tử Ưu-ba-ly nói với đồng tử:
–Con cạo bỏ râu tóc cho Như Lai, chớ nên thở ra quá
gấp như vậy, khiến tâm Tôn Giả loạn động.
Liền
khi ấy Ưu-ba-ly nhập vào Thiền thứ tư.
Lúc
ấy Đức Phật bảo các thầy Tỳ-kheo:
–Này các thầy, các thầy nên mau đến lấy con dao cạo trong
tay Ưu-ba-ly, chớ để rơi xuống đất. Tại sao? Vì đồng
tử đã nhập vào Thiền thứ tư.

Khi
ấy mẹ Ưu-ba-ly liền lấy con dao từ nơi tay đồng tử.
Khi
vua Thâu-đầu-đàn về đến thành Ca-tỳ-la Bà-tô-đô,
liền triệu tập tất cả hoàng tộc nơi đại điện và tuyên cáo:
–Này tất cả các vị, các vị cần phải biết: Thái tử
Tất-đạt-đa con của trẫm nếu không xuất gia nhất
định sẽ làm Chuyển luân thánh vương thì các khanh
phải phục vụ. Nay, Thái tử xuất gia thành Bậc Vô
Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, đã chuyển pháp
luân Vô thượng hơn tất cả trời người. Đã là
Vương tử dòng Sát-đế-lợi, có dung nhan đoan chánh
giống như tượng vàng, mọi người thích trông ngắm,
tại sao người lại dùng người dòng Bà-la-môn làm
đệ tử hầu hạ. Điều này thật chẳng đúng pháp.
Đã là Vương tử dòng họ Thích Sát-đế-lợi phải
có Sát-đế-lợi họ Thích hầu hạ mới đúng pháp.
Bấy
giờ hoàng tộc cùng nhau tâu vua Thâu-đầu-đàn:
–Thưa Đại vương, ngày nay ý Đại vương muốn chúng tôi
trước phải làm gì?
Lúc
bấy giờ vua Thâu-đầu-đàn bảo các vị Thích tử:
–Này các người dòng họ Thích, nếu các khanh thấy hợp
thời thì mỗi gia đình cần có một người xuất gia.
Hay gia đình họ Thích nào có năm anh em trai thì cho ba
người xuất gia, hai người ở nhà. Nếu có bốn
người thì hai người xuất gia, hai người ở nhà.
Nếu gia đình có ba anh em trai thì hai người xuất gia,
một người ở nhà. Nếu gia đình có hai anh em trai thì
một người xuất gia, một người ở nhà. Nếu gia
đình nào chỉ có một con trai thì không được xuất
gia. Vì sao? Vì không được để dòng họ Thích tuyệt tự.
Bấy
giờ hoàng gia họ Thích đồng tâu vua Thâu-đầu-đàn:
–Thưa Đại vương, nếu như vậy thì phải lập giấy tờ rõ ràng.
Vua
Thâu-đầu-đàn liền triệu tập hoàng gia và tuyên bố:
–Con ta đã xuất gia, có ai theo con ta xuất gia hay không? Nếu
ai muốn xuất gia thì nêu tên mình để ghi danh.
Bấy
giờ có năm trăm đồng tử họ Thích đều tự ghi
danh theo Thái tử xuất gia. Năm trăm đồng tử này
bỏ chuỗi anh lạc trang sức trên thân ra và bàn với nhau:
–Ai là người xứng đáng để nhận lấy chuỗi anh lạc
của chúng ta?
Rồi
họ nghó: “Ưu-ba-ly từ xưa đã trải qua thời gian
dài khó nhọc phụng sự chúng ta nên Ưu-ba-ly là
người xứng đáng nhận chuỗi anh lạc của chúng ta.”
Bấy giờ tất cả năm trăm đồng tử đều cởi
chuỗi anh lạc trao cho Ưu-ba-ly. Sau khi trao xong, mỗi đồng
tử trở về gia đình mình thưa cha mẹ để từ giã.
Khi
ấy Ưu-ba-ly suy nghó: “Nay các đồng tử họ Thích đã
cởi bỏ châu báu và chuỗi anh lạc, nếu ta nhận
dùng thì điều này không nên. Các vị đồng tử họ
Thích có oai đức thế lực lớn, đã xả bỏ của
báu và địa vị quan quyền trọng vọng để đi xuất
gia, còn ta ngày nay vì lý do gì mà không xuất gia?.”

Thuở
ấy Ưu-ba-ly là thợ cắt tóc, thấy các đồng tử
về thưa cha mẹ để từ giã. Ưu-ba-ly cũng bỏ lại
tất cả chuỗi anh lạc đã được các đồng tử bố
thí, đi đến chỗ Phật, đảnh lễ dưới chân Ngài
rồi đứng lui về một bên. Sau khi đứng lui về một
bên, Ưu-ba-ly bạch Phật:
–Lành thay! Bạch Thế Tôn, xin Ngài cho con được theo Phật xuất gia.
Khi
ấy Đức Phật cho phép Ưu-ba-ly xuất gia và thọ giới Cụ túc.
Nói
về năm trăm đồng tử họ Thích, sau khi về nhà từ
giã cha mẹ rồi liền trở lại triều đình thưa vua Thâu-đầu-đàn:
–Tâu Đại vương, nay Đại vương có thể cùng chúng tôi đi
đến chỗ Thế Tôn. Thái tử xuất gia thì chúng tôi
cũng nên theo Thái tử xuất gia.
Vua
Thâu-đầu-đàn cùng với năm trăm đồng tử họ
Thích đồng đi đến chỗ Đức Phật. Đến nơi, họ
đảnh lễ dưới chân Ngài và lui ngồi về một bên.
Sau khi an tọa xong, vua Thâu-đầu-đàn bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, lành thay Đại Đức! Dòng Sát-đế-lợi
không nên dùng người dòng Bà-la-môn hầu hạ chung
quanh, điều này thật không đúng phép. Ngày nay Thế
Tôn lẽ ra đem dòng Sát-đế-lợi trở lại hầu hạ
chung quanh Sát-đế-lợi mới là phải phép. Nay, dòng
họ Thích của Thế Tôn có năm trăm đồng tử muốn
ở trong giáo pháp của Thế Tôn xin xuất gia thọ giới
Cụ túc. Xin Thế Tôn thương mến cho phép họ được
xuất gia thọ giới Cụ túc.
Bấy
giờ, năm trăm đồng tử được Thế Tôn cho phép
xuất gia thọ giới Cụ túc. Ngài lại dạy cho họ các oai nghi và bảo:
–Này năm trăm Tỳ-kheo họ Thích, các thầy đều phải đến
đảnh lễ Tỳ-kheo Thượng tọa Ưu-ba-ly.
Khi
ấy năm trăm vị Tỳ-kheo trước đảnh lễ dưới chân
Phật, rồi sau đảnh lễ Tỳ-kheo Thượng tọa Ưu-ba-ly.
Đảnh lễ xong, họ theo thứ lớp an tọa.

Bấy
giờ Đức Thế Tôn nói với vua Thâu-đầu-đàn:
–Nay Đại vương nên đảnh lễ Ưu-ba-ly, rồi theo thứ lớp
đảnh lễ năm trăm Tỳ-kheo.

Lúc
bấy giờ, nhà vua nghe Thế Tôn dạy như vậy, liền thưa:
–Thưa Thế Tôn, vâng, trẫm không dám trái lời.

Rồi
nhà vua liền đảnh lễ dưới Phật, kế đó lễ
Tỳ-kheo Thượng tọa Ưu-ba-ly và cuối cùng theo thứ
lớp đảnh lễ năm trăm vị Tỳ-kheo. Đức vua theo thứ
lớp đảnh lễ xong, lại trở về ngồi chỗ cũ.
Lúc
ấy nhan sắc của Thế Tôn tươi sáng, Ngài nói:
–Ngày nay dòng họ Thích đã tự chiến thắng được lòng
tự kiêu về dòng họ quý phái và phá tan sự ngạo mạn về bản thân.
Khi
ấy các Tỳ-kheo bạch Phật:
–Hy hữu thay! Bạch Thế Tôn, ngày nay Ưu-ba-ly nhờ Thế
Tôn nên được năm trăm Tỳ-kheo họ Thích và Đại
vương Thâu-đầu-đàn cung kính tôn trọng đảnh lễ.

Nghe
các Tỳ-kheo nói như vậy, Đức Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo, Ưu-ba-ly không chỉ riêng đời này nhờ
Ta mà được năm trăm Tỳ-kheo họ Thích và Đại
vương Thâu-đầu-đàn cung kính tôn trọng lễ bái.
Này các Tỳ-kheo, trong quá khứ, Ưu-ba-ly cũng nhờ Ta
mà đã từng được năm trăm đại thần quỳ lạy
và cũng được vua Phạm Đức thuở ấy cung kính lễ bái.
Các
Tỳ-kheo bạch Phật:
–Việc này như thế nào, cúi xin Thế Tôn vì chúng con nói
rõ bổn nghiệp của Ưu-ba-ly.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
–Ta nhớ thời quá khứ, tại nước Ba-la-nại, có hai
người bạn thân, họ đều nghèo hèn, không có tên
tuổi trong xã hội. Một hôm, hai người này mang theo
một thăng đậu xanh từ nhà mình ra khỏi thành
Ba-la-nại để đi làm mướn. Bấy giờ có một vị
Bích-chi-phật thường lui tới thành Ba-la-nại.
Vào
buổi sớm, vị Bích-chi-phật đắp y, mang bình bát vào
thành khất thực. Hai người bạn nghèo này từ xa
trông thấy vị Bích-chi-phật đi đến, thân đắp y
Tăng-già-lê tề chỉnh ngay ngắn, tay bưng bình bát, ung
dung chậm rãi, im lặng nhìn thẳng, tiến tới trước.
Hai người thấy vậy sinh tâm thanh tịnh, kính tin
Bích-chi-phật, tâm họ hết sức vui mừng nói với nhau:
–Ngày nay chúng ta bần cùng, do đời trước chưa từng gặp
ruộng phước như vậy, hoặc có gặp cũng không chiêm
ngưỡng, cung kính, hầu hạ, cúng dường. Nếu khi ấy
ta gặp được ruộng phước Vô thượng tối thắng
mà biết cung kính cúng dường, thì ngày hôm nay chúng
ta khỏi bị sự khốn khổ không tài sản, luôn luôn
đi làm thuê để độ nhật. Nên hôm nay, ta cần phải
đem một thăng đậu xanh này cúng dường cho Tiên
nhân. Nếu ngài thương xót nạp thọ thì chúng ta
thoát khỏi ách nghèo khổ.
Nghó
như vậy rồi, họ liền đem thăng đậu xanh cúng cho vị
Bích-chi-phật và thưa:
–Cúi xin Tôn giả khởi lòng thương nhận vật cúng dường
này của chúng con.
Vị
Bích-chi-phật thương mến hai người này nên nhận lấy
vật cúng dường. Nhận rồi, nhưng Bích-chi-phật muốn
giáo hóa chúng sinh, chỉ có một pháp duy nhất là thị
hiện thần thông, ngoài ra không có phương tiện nào
khác. Khi ấy vì thương mến hai người này, sau khi thọ
sự cúng dường rồi, vị Bích-chi-phật từ ngay mặt
đất bay lên hư không mà đi.

KINH Phật bản HẠNH tập

<卷 id="50096338">QUYỂN 54</卷>
<詞 id="50096339">Phẩm 55: NHÂN DUYÊN CỦA ƯU-BA-LY (Phần 2)</詞>
Bấy
giờ hai người bạn thân thấy vị Bích-chi-phật bay đi
trong hư không một cách tự do, trong tâm hết sức
hoan hỷ, tràn ngập toàn thân không thể tự chế,
chắp tay cung kính đảnh lễ dưới chân vị
Bích-chi-phật, phát lời thệ nguyện: “Hôm nay, chúng
con nguyện ở đời vị lai thường gặp được vị
Giáo sư như vậy hoặc hơn thế nữa. Những giáo pháp
của Giáo sư nói ra, chúng con nghe rồi đều thông đạt
và nguyện không sinh vào các đường ác.”
Nguyện
như vậy rồi, một trong hai người lại nguyện: “Nguyện
nhờ sức công đức này, ở đời vị lai con thường
sinh trong dòng đại tộc Bà-la-môn, nguyện tụng được
bốn bộ luận Duy-đà và biết sáu thứ kỹ nghệ.”
Có kệ:
Chẳng
phải trực tâm giữ chánh tín
Mà
được gọi là ruộng phước tốt
Cần
phải cúng dường Phật cùng Tăng
Cho
đến nhờ gặp Bích-chi-phật.
Sau
khi hai người này qua đời, một người sinh tại
thành Ba-la-nại, trong dòng Sát-đế-lợi, kế nghiệp
ngôi vua, tên Phạm Đức. Người thứ hai sinh làm
đồng tử trong nhà Bà-la-môn rất thanh tịnh, tên là
Ưu-ba-già, thông hiểu các luận. Đồng tử Ưu-ba-già
có một người vợ tên là Ma-na-tỳ-ca, dung nhan kiều
diễm, mọi người nhìn ngắm không chán, ở thế gian
không ai sánh bằng. Nàng được đồng tử Ưu-ba-già
yêu quý nên vắng mặt trong giây lát thì tâm chàng chẳng an.
Vào
một hôm, nàng Ma-na-tỳ-ca vì có chút hờn giận đồng
tử nên không nói năng với chồng. Đồng tử
Ưu-ba-già buồn rầu khổ não, than thở: “Ngày nay
Ma-na-tỳ-ca không nói gì với ta, làm thinh như vậy!”
Sau
đó, bốn tháng mùa hạ đã qua, đến tiết thu sang,
nàng Ma-na-tỳ-ca thưa với đồng tử:
–Lành thay! Thưa thánh tử, chàng nên đi đến chợ búa mua
sắm các thứ dầu thơm, phấn sáp và tràng hoa thật
đẹp. Tại sao như vậy? Vì tiết mùa thu bốn tháng đã
đến, mọi người cùng nhau hưởng thú ngũ dục,
chúng ta cũng phải trang điểm để hưởng thú vui này.
Đồng
tử Ưu-ba-già nghe vợ nói như vậy, vui mừng hớn
hở khắp toàn thân, không thể tự chế, thầm nghó:
“Ngày nay Ma-na-tỳ-ca vợ ta vì sao bỗng nhiên trò
chuyện với ta?” Trước đó Ưu-ba-già có một tiền
vàng, đã cho người thôn khác mượn nên giữa trưa
hôm ấy, mặt trời chiếu xuống đất, nắng chang chang,
mọi cảnh vật đỏ giống như mào gà, mà đồng tử
vẫn ra khỏi nhà để đến thôn kia đòi nợ. Trên
đường đi, vì dục tâm bức xúc, chàng cất tiếng
hát bài dâm ca. Nơi ấy cách cung vua Phạm Đức chẳng bao xa.
Khi
ấy vua Phạm Đức đang ngủ trưa trên lầu, vừa thức
dậy ngồi hóng mát, bỗng nghe tiếng người bị nhiễm
ngũ dục cất tiếng hát bài dâm ca. Nhà vua nghe như
vậy liền phát khởi dục tâm.
Có kệ:
Hoặc
do thói quen có từ trước
Hoặc
bởi nhân cảnh động tâm tình
Đây
do ái nhiễm nơi sắc dục
Giống
tợ hoa sen từ nước sinh.
Khi
vua Phạm Đức nghe bài dâm ca này, lấy làm kinh ngạc:
“Không biết người này là ai, ở giữa trưa trời
nắng chang chang như thiêu như đốt, mà tâm nhiễm ái
dục, miệng hát dâm ca như vậy?.”

Nhà
vua nghó như vậy rồi, vọng qua cửa sổ, xa xa trông
thấy Ưu-ba-già ở trên đường vừa đi vừa hát
dưới ánh nắng gay gắt của buổi trưa, liền gọi tùy quan đến bảo:
–Khanh mau đến bắt người đang hát kia về đây cho ta.
Vị
quan nghe sắc lệnh, liền tâu Đại vương:
–Chẳng dám trái thánh chỉ.
Vị
quan này đến chỗ Ưu-ba-già nói:
–Này đồng tử, đến đây, đến đây! Ngày nay nhà vua gọi ông đến.
Ưu-ba-già
nghe nói vậy hết sức sợ hãi, toàn thân dựng
chân lông, buồn rầu áo não, thầm nghó: “Nay sao lại
có người biết ta? Không biết ta có lỗi gì với
nhà vua? Điều này thật làm cho ta sầu não!”
Khi
đại thần dẫn Ưu-ba-già đến yết kiến, nhà vua có
tâm thương mến với người này, nên nói kệ:
Giữa
trưa nắng chang chang thiêu đốt
Cảnh
vật đỏ rực như mào gà
Người
đang nhiễm dục hát dâm ca
Tại
sao trong nắng không thấy khổ?
Mặt
trời tung lửa tỏa khắp nơi
Cát
vàng trên đất càng thêm nóng
Ông
đang say đắm hát dâm ca
Tại
sao trong nắng không thấy khổ?
Bấy
giờ đồng tử Ưu-ba-già dùng kệ tâu vua Phạm Đức:
Đại
vương, hôm nay không nóng bức

Trên
trời vầng nhật nóng là bao!
Chỉ
có cầu lợi và mất lợi
Trong
khổ, khổ này là khổ nhất
Ánh
sáng mặt trời tuy nóng bỏng
Khổ
này trong khổ, ít khổ nhất
Kinh doanh tất cả các sự nghiệp
Như
vậy gọi là hết sức khổ.
Bấy
giờ vua Phạm Đức lại hỏi đồng tử Ưu-ba-già:
–Này đồng tử, ông nay kinh doanh sự việc gì mà đi trên
đường trong vùng đất nóng bức như vậy?
Lúc
ấy Ưu-ba-già trình lên nhà vua những sự việc của
mình như trên một cách tường tận. Vua Phạm Đức lại bảo đồng tử:
–Này đồng tử, dừng lại, đừng có đi. Ta nay sẽ cho
ngươi hai đồng tiền (tức tiền vàng bên Ấn độ).
Nhà
vua liền lấy tiền trao cho đồng tử. Đồng tử nhận
hai đồng tiền rồi tâu vua Phạm Đức:
–Lành thay! Thưa Đại vương, tuy được Đại vương cho hai
đồng tiền, tôi lại xin Đại vương một đồng tiền
nữa, tổng cộng trước sau ba đồng tiền, rồi tôi
đến thôn nọ đòi một tiền, cộng với tiền Đại
vương cho, tất cả là bốn đồng tiền, để tôi cùng
với nàng Ma-na-tỳ-ca thọ hưởng ngũ dục trong tiết thu này.
Vua
Phạm Đức lại bảo đồng tử Ưu-ba-già:
–Ngươi dừng lại chớ đi. Ta sẽ cho ngươi tám đồng tiền.
Nhà
vua trao tiền cho đồng tử. Ưu-ba-già nhận tám đồng
tiền rồi lại thưa vua:
–Lành thay! Thưa Đại vương, xin ngài hoan hỷ, nay xin Đại
vương cho tôi một đồng tiền nữa tức thành chín
đồng tiền, rồi tôi đến thôn kia đòi một đồng
tiền nữa, tổng cộng thành mười đồng tiền. Nếu
được như vậy, tôi cùng với nàng Ma-na-tỳ-ca thọ
thú vui ngũ dục trong tiết thu này.
Vua
Phạm Đức lại bảo đồng tử Ưu-ba-già:
–Thôi chớ đi, ngày nay ta sẽ cho ngươi tất cả mười sáu đồng tiền.
Vua
liền trao cho đồng tử mười sáu đồng tiền. Đồng
tử nhận tiền rồi lại thưa vua:
–Lành thay! Lành thay! Thưa Đại vương, ngài đã hoan hỷ cho
tôi mười sáu đồng tiền, nay ngài cho tôi một tiền
thành mười bảy đồng tiền, rồi tôi đến thôn kia
đòi một tiền, tổng cộng thành mười tám đồng
tiền. Nếu được như vậy, tôi cùng với nàng
Ma-na-tỳ-ca thọ thú vui ngũ dục.
Vua
Phạm Đức lại bảo đồng tử Ưu-ba-già:
–Này đồng tử, thôi chớ đi! Ta nay sẽ cho ngươi tổng
cộng ba mươi hai đồng tiền.
Đồng
tử được tiền rồi, lại thưa vua:
–Lành thay! Thưa Đại vương, ngài đã hoan hỷ cho tôi ba mươi
hai đồng tiền, nay lại xin Đại vương cho tôi một
đồng tiền nữa, rồi tôi lại đến thôn kia đòi
một đồng tiền, tổng cộng thành ba mươi bốn đồng
tiền, để cùng với nàng Ma-na-tỳ-ca hưởng thụ thú vui ngũ dục.
Vua
Phạm Đức lại bảo đồng tử:
–Này đồng tử, thôi chớ đi, ta nay cho ngươi sáu mươi bốn đồng tiền.
Khi
ấy Ưu-ba-già nhận tiền rồi, lại bạch nhà vua:
–Lành thay Đại vương! Được ngài hoan hỷ, tôi đã nhận
nơi Đại vương sáu mươi bốn đồng tiền. Nay xin Đại
vương cho tôi một đồng tiền, rồi tôi đến thôn kia
đòi một đồng tiền, tổng cộng thành sáu mươi sáu
đồng tiền để cùng với nàng Ma-na-tỳ-ca hưởng
thụ thú vui ngũ dục trong tiết mùa thu.
Đại
vương Phạm Đức lại bảo Ưu-ba-già:
–Này đồng tử, thôi chớ đi! Ta nay sẽ cho ngươi một trăm đồng tiền.
Ưu-ba-già
nhận tiền rồi, lại thưa vua:
–Lành thay! Thưa Đại vương, tôi đã xin, ngài hoan hỷ cho
tôi một trăm đồng tiền. Nay lại xin Đại vương cho
tôi một đồng tiền, rồi tôi sẽ đến thôn kia đòi
một đồng tiền nữa, tổng cộng là một trăm lẻ hai
đồng tiền. Được vậy, để tôi cùng với nàng
Ma-na-tỳ-ca thọ hưởng thú vui ngũ dục trong tiết mùa thu.
Vua
Phạm Đức lại bảo Ưu-ba-già:
–Này đồng tử, thôi chớ đi. Ta sẽ phong cho ông hưởng lộc một thôn.
Đồng
tử Bà-la-môn này càng được nhà vua cho lại càng
tham, nên thường đến chỗ nhà vua. Do đó nhà vua
chọn một thôn trù phú ban cho đồng tử. Đồng tử
sau khi được phong ấp rồi, cần cù làm việc không
biết mỏi mệt, giống như nô bộc phụng sự nhà vua,
thức khuya dậy sớm, thao tác thuần thục, sự việc
đều hợp với ý vua, tâm ý ngay thẳng. Phụng sự
như vậy hoàn toàn không bị vua quở trách. Vì lý do
đó được lòng nhà vua, khiến cho vua Phạm Đức hoan
hỷ không thôi. Sau đó nhà vua chia hai giang san cho
Ưu-ba-già cai trị, cho đến kho tàng của nhà vua cũng chia hai.
Bà-la-môn
này được vua Phạm Đức sủng ái như vậy, thọ
hưởng đầy đủ thú vui ngũ dục, không có thứ gì
thiếu hụt. Tất cả việc làm tuần tự được nhà
vua kiểm tra mới được hoàn tất. Hễ mỗi lần
Bà-la-môn từ nhà đến hoàng cung, vua thường gối
trên đùi Bà-la-môn này để ngủ.
Về
sau này, vào hôm nọ, vua Phạm Đức nằm gối trên
đùi Ưu-ba-già nên ngủ say. Ưu-ba-già nhân thấy nhà
vua ngủ say, bỗng phát sinh ý nghó: “Làm sao một nước
mà lại có hai vua đồng dùng một oai thế. Trong kho
tàng lại cũng không nên hai người cùng sử dụng.
Nay nhân cơ hội vua Phạm Đức ngủ say, ta ám sát nhà
vua. Nếu sự ám sát thành công, một mình ta giữ
lấy ngôi vua, trị hóa dân chúng.”
Ưu-ba-già
nghó như vậy rồi, khi sắp cầm dao, lại nghó: “Vua
Phạm Đức trước đã vì ta ban cho sự lợi ích lớn,
đã chia hai giang san cho ta cai trị, tất cả kho tàng đều
chia hai cho ta. Nếu nay ta giết vua, thành ra ta là kẻ vô
ân nghóa.”

Lần
thứ hai Ưu-ba-già lại nghó thế này: “Làm sao hai
người đồng cai trị một nước. Lại cũng không nên
hai người đồng sử dụng một kho tàng.”
Cho
đến lần thứ ba cũng nghó như vậy, rồi tự hối:
“Nếu ta giết vua thì nhất định ta thành kẻ vô ân
nghóa.”
Khi
Ưu-ba-già nghó như vậy, cất tiếng khóc vang. Vua Phạm
Đức nghe tiếng khóc vang bỗng nhiên tỉnh giấc, thức
dậy hỏi Ưu-ba-già:
–Này anh, vì cớ gì mà khóc to như vậy?
Ưu-ba-già
trình bày tỉ mỉ mọi việc suy tính của mình vừa rồi.
Vua Phạm Đức không tin Ưu-ba-già có việc như vậy, nên nói:
–Này Ưu-ba-già, nhất định anh không có việc như vậy. Này
Ưu-ba-già, chớ nói lời như vậy!
Ưu-ba-già
vội thưa vua Phạm Đức:
–Đại vương phải tin lời nói của tôi. Thật sự tôi có ác tâm như vậy.
Khi
ấy Ưu-ba-già lại suy nghó: “Ta đang vì sự việc gì
mà bỗng nhiên sinh ác tâm như vậy!” Chánh tư duy
như vậy rồi liền nói:
–Ta sinh việc ác như vậy, chẳng phải là do ngũ dục hay
sao? Hay chẳng phải là do ngôi vua hay sao? Ta cũng không
nên tham ngôi vua này, cũng không ham thú vui thế gian.
Do những việc ấy mà ta sinh tâm ác này. Ta chỉ có
một việc là cần phải xả tục xuất gia.
Ưu-ba-gia
liền thưa với nhà vua:
–Thưa Đại vương, xin ngài biết cho, ngày nay tôi muốn xả tục xuất gia.
Vua
Phạm Đức nói với Ưu-ba-già:
–Chớ nói như vậy! Ta đã chia nửa giang san cho anh cai trị,
kho tàng cũng chia hai. Ta cùng anh rất tâm phúc, không
có được người thứ hai như anh. Nếu nay anh xuất
gia thì ta nhất định không vui.
Ưu-ba-già lại thưa vua:
–Lành thay! Thưa Đại vương, xin ngài thương tình cho tôi xuất
gia. Tôi nay nhất định xuất gia không còn do dự. Đối
với việc làm của tôi, xin Đại vương không nên cản trở.
Vua
Phạm Đức lại nói với Ưu-ba-già:
–Anh hãy thực hiện theo ý thích của mình.
Thuở
ấy, tại thành Ba-la-nại có một người thợ gốm,
xuất gia trước đó, tu hạnh Tiên nhân, hiện cư ngụ
nơi thành này. Tiên nhân ấy có oai đức lớn, đã
chứng năm phép thần thông, có thể dùng tay rờ
mặt trời, mặt trăng. Bấy giờ Ưu-ba-già cạo bỏ
râu tóc xuất gia theo vị tiên này tu học. Sau khi xuất
gia rồi, dũng mãnh tinh tấn đạt được tứ thiền
và chứng năm phép thần thông, có oai đức lớn,
cũng có thể dùng bàn tay rờ mặt trời, mặt trăng.
Vua
Phạm Đức nghe Ưu-ba-già xuất gia thành tựu đại
tiên, có oai đức lớn, cũng có thể dùng tay rờ
mặt trời, mặt trăng. Nghe vậy nhà vua mỉm cười, đi
vào nội cung dùng kệ nói với cung nhân:
Ưu-ba
hành thiện chẳng bao lâu
Mà
được lợi ích kết quả lớn
Lành
thay! Ưu-ba được thân người
Xả
bỏ ngũ dục đi xuất gia.
Khi
các cung nhân nghe vua Phạm Đức nói bài kệ như vậy,
tâm họ đều ưu sầu chẳng vui, đồng tâu vua:
–Đại vương nên biết, người đó trước làm nghề buôn
bán cờ bạc, cầm gậy hành khất để tự nuôi
thân. Kẻ Bà-la-môn này không có thế lực, do vậy
mới xuất gia. Ngày nay Đại vương chẳng nên bắt
chước người ấy, xả bỏ quốc gia mà xuất gia.
Vua
Phạm Đức có một thợ hớt tóc tên là
Căn-già-bà-la, từ xưa đến nay được vua yêu mến.
Khi ấy vua Phạm Đức kêu người thợ hớt tóc đến bảo:
–Này Căn-già-bà-la, ngươi hãy cạo tóc cho ta.
Nói
lời này rồi vua liền ngủ say. Khi thấy nhà vua ngủ
rồi, người thợ cạo liền cạo râu tóc cho vua. Cạo
xong, nhà vua vẫn ngủ chưa dậy.
Sau
khi thức dậy, vua bảo thợ hớt tóc Căn-già-bà-la:
–Ta đã ra lệnh cho ngươi cạo râu tóc cho ta, tại sao ngươi
không cạo?
Nghe
nói lời ấy, thợ hớt tóc Căn-già-bà-la tâu vua Phạm Đức:

–Tâu Đại vương, hạ thần đã cạo xong. Đại vương ngủ
say không biết đó thôi.
Khi
ấy vua Phạm Đức dùng gương soi, thấy mình đã được
cạo râu tóc rồi, rất vui mừng, nhân đó bảo Căn-già-bà-la:
–Ông nên nhận lấy thôn làng trù phú nhất của ta và
được quyền tự do sử dụng.
Thợ
hớt tóc Căn-già-bà-la tâu vua Phạm Đức:
–Thưa Đại vương, xin cho hạ thần cùng với cung nhân quyến
thuộc của Đại vương thảo luận chi tiết đã, sau đó
hạ thần sẽ trả lời.
Nói
lời ấy rồi ông ta bái biệt nhà vua. Xưa nay được
tự do ra vào trong cung, nên thợ hớt tóc
Căn-già-bà-la đi vào nội cung, trình bày với các cung nhân:
–Đại vương phong cho tôi thôn làng rất phong phú dùng làm
phong ấp. Xin hoàng hậu cùng các phi cho ý kiến thế
nào? Nên nhận hay không nên nhận?
Lúc
ấy các hậu phi bảo Căn-già-bà-la:
–Này Căn-già-bà-la, ông nhận thôn làng trù phú đó
làm gì! Hiện giờ chúng ta có thể cho ông đầy đủ
vàng bạc, ngọc ngà. Nhưng ta chỉ nhờ ông một
chuyện, ông có làm không?
Căn-già-bà-la hỏi cung nhân:
–Các phi ngày nay muốn bảo tôi làm việc gì?
Các
phi liền bảo người thợ hớt tóc:
–Đại vương mỗi khi vào nội cung thường nói kệ:
Ưu-ba
hành thiện chẳng bao lâu

Mà
được lợi ích kết quả lớn
Lành
thay! Ưu-ba được thân người
Xả
bỏ ngũ dục đi xuất gia.
Khi
chúng ta nghe nhà vua nói bài kệ này, liền nghó: “E
Đại vương bỏ ngôi đi xuất gia.” Lành thay! Này
Căn-già-bà-la, ông đến thưa hỏi Đại vương bài
kệ này ý nghóa thế nào?
Căn-già-bà-la
vội đi đến chỗ nhà vua Phạm Đức, tâu với vua:

–Đại vương đã hứa ban cho hạ thần thôn làng trù phú.
Hạ thần không nhận ý đó, chỉ muốn biết tại sao
mỗi khi Đại vương đi đến trước các phi hậu, lại nói bài kệ:
Ưu-ba
hành thiện chẳng bao lâu

Mà
được lợi ích kết quả lớn
Lành
thay Ưu-ba được thân người
Xả
bỏ ngũ dục đi xuất gia.
Lành
thay! Thưa Đại vương, xin ngài giải thích ý nghóa bài
kệ này như thế nào? Hạ thần đến Đại vương chỉ
mong muốn điều như vậy.
Vua
Phạm Đức bảo Căn-già-bà-la:
–Ta từ khi nghe đồng tử Ưu-ba-già bỏ địa vị nửa quốc
gia mà đi xuất gia, thành bậc Đại tiên nhân, có oai
đức lớn, có thể dùng bàn tay rờ mặt trời, mặt
trăng. Ta đang bị say đắm lệ thuộc ngũ dục thế này,
do vậy ta muốn làm Tiên nhân, nên thường vào trong
cung đọc bài kệ ấy.
Thợ
hớt tóc Căn-già-bà-la liền trở lại nội cung trình
ý này cho các phi hậu:
–Này các phi hậu, chớ lo Đại vương muốn xuất gia. Đại
vương ngày nay nhất định không thể xuất gia.
Các
phi hậu nghe thợ hớt tóc nói lời như vậy, đều
vui mừng hớn hở tràn ngập toàn thân, không thể
tự chế, cởi các chuỗi ngọc anh lạc đang trang điểm
trên thân và bảo Căn-già-bà-la:
–Những chuỗi anh lạc này của ta đều cho ông. Ông chẳng
phải vì đời sống mà làm các nghề nghiệp khác.
Căn-già-bà-la
thấy việc như vậy, phát sinh ý nghó: “Ưu-ba-già đã
bỏ vương vị nửa quốc gia mà tìm lối xuất gia, nên
vua Phạm Đức ngưỡng mộ nơi người. Ta vì cớ gì
mà chẳng xuất gia, để tất cả thế gian ngưỡng mộ
ta. Nếu ta chiều ý các phi hậu thì việc ấy nhất định
không tốt. Ngày nay ta cũng bỏ các thứ đó mà đi
xuất gia.”

Căn-già-bà-la
nghó như vậy rồi, liền đi đến chỗ vua Phạm Đức, tâu lên nhà vua:
–Thưa Đại vương, ngài đã ban cho hạ thần những việc như
trước, nay thần muốn bỏ những thứ đó đi xuất gia.
Vua
Phạm Đức hỏi Căn-già-bà-la:
–Ý ông muốn theo ai xuất gia?
Căn-già-bà-la đáp:
–Tâu Đại vương, ý của hạ thần muốn theo Ưu-ba-già xuất gia.
Vua
Phạm Đức lại nói: –Căn-già-bà-la,
tùy theo ý ông, tự do mà đi.
Lúc
bấy giờ Căn-già-bà-la tự cạo râu tóc rồi đi
đến chỗ Ưu-ba-già, liền thành người xuất gia. Sau
khi xuất gia rồi, người siêng năng tinh tấn, đạt Tứ
thiền và đủ năm phép thần thông, được đại oai
thần, có đại oai đức, cũng có thể dùng tay chạm
mặt trời, mặt trăng.
Vua
Phạm Đức nghe sau khi Căn-già-bà-la xuất gia, đã
thành bậc đại tiên, có oai lực thần thông lớn,
cũng có năng lực dùng bàn tay rờ lấy mặt trời,
mặt trăng. Nghe việc như vậy, không thể ngăn chận
lòng khao khát kính ngưỡng, nên muốn tìm đến chiêm
ngưỡng, vua bảo các quần thần:
–Này các đại thần, nay trẫm muốn đi đến chỗ Tiên nhân
Căn-già-bà-la. Vậy các khanh nên đi cùng trẫm.
Các
đại thần tâu nhà vua:
–Đại vương không nên làm như vậy. Đại vương không nên
giá lâm đến chỗ Tiên nhân kia. Chúng tôi sẽ cho
sứ tới đòi người ấy đến.
Vua
Phạm Đức bảo các đại thần:
–Nay các khanh không nên làm như vậy. Các khanh chớ nói
lời như vậy. Từ xưa đến nay, không có phép mình
không đi đến các đại Tiên nhân mà gọi các Tiên
nhân đến yết kiến mình. Đích thân chúng ta phải đi
đến chỗ các Tiên nhân, như vậy mới đúng pháp.
Vì sao? Vì hàng Tiên nhân là ruộng đại phước,
đáng nhận sự cúng dường, đích thân chúnc ta nhất
định phải đến đó.
Bấy
giờ vua Phạm Đức lấy oai đức của mình ra lệnh
trang hoàng năm trăm cỗ xe cùng với năm trăm đại
thần hộ vệ, đồng khởi hành từ thành Ba-la-nại đi
đến chỗ các Tiên nhân, vì muốn phô trương oai thế của nhà vua.

Khi
Tiên nhân Căn-già-bà-la từ xa trông thấy nhà vua
đến, tự đi đến trước mặt vua, nói:
–Lành thay! Đại vương Phạm Đức từ xa giá lâm đến đây,
thật là hy hữu!

Lúc
ấy năm trăm vị đại thần oán tức Căn-già-bà-la
nên thốt ra những lời thô lỗ:
–Ngươi là kẻ hạ tiện, con nhà dâm nữ ô uế bất tịnh,
luôn luôn phải tẩy rửa những cấu ghét. Tại sao
ngày hôm nay ngươi dám kêu tên Đại vương!
Khi
ấy vua Phạm Đức ngắt lời các đại thần:
–Các khanh không nên nói các lời như vậy. Theo phép Tiên,
kêu tên người là việc thường. Vì Tiên nhân có
giới hạnh, có đại oai lực.
Rồi
vua Phạm Đức dùng kệ nói với các đại thần:
Các
khanh chớ giận Tiên nhân này

Chư
Tiên phạm hạnh được toàn vẹn
Bao
nhiêu khổ hạnh họ tu hành
Vượt
qua các khổ cùng sợ hãi
Ác
tâm tiêu trừ, hết tội lỗi

Không
còn là thợ hớt, thợ gốm.
Căn-già-bà-la
đã khổ hạnh
Hàng
phục ngã mạn nên gọi tên
Các
khanh đang thấy sức nhẫn nhục
Thu
phục các căn chứng quả tiên
Được
hàng người trời đều kính trọng
Ở
trong trời người vượt lên trên.
Lúc
ấy vua Phạm Đức cùng các thể nữ trong cung của
mình, đảnh lễ dưới chân các Tiên nhân trước,
rồi đứng lui về một bên. Sau đó năm trăm vị đại
thần vội đảnh lễ dưới chân các Tiên nhân ấy,
rồi sau đó mới đảnh lễ dưới chân Tiên nhân
Căn-già-bà-la, kế đến cũng đảnh lễ dưới chân
Tiên nhân thợ gốm.
Đại
vương Phạm Đức lui ngồi về một bên rồi mới hỏi
những lời an ủi các Tiên nhân:
–Các Tôn giả thân thể có được an ổn khỏe mạnh không?
Vật dụng cho đời sống có khó khăn không? Có ai
làm phiền không?
Các
Tiên nhân đáp lời vua Phạm Đức:
–Đúng như vậy, thưa Đại vương, việc ấy cần phải chịu
đựng. Nhưng long nhan của Đại vương có an ổn không?
Tất cả quyến thuộc và đại thần cùng hàng thứ
dân trong nước, tất cả đều được bình yên không?
Hỏi
thăm như vậy xong, các Tiên vì nhà vua mà thuyết
pháp giáo hóa, khiến tâm nhà vua hoan hỷ, tăng trưởng công đức.
Bấy
giờ Đại vương Phạm Đức được các Tiên nhân
thuyết pháp giáo hóa khiến tâm hoan hỷ, tăng trưởng
công đức, từ chỗ ngồi đứng dậy đảnh lễ dưới
chân các Tiên nhân rồi trở về hoàng cung.
Bấy
giờ Đức Phật bảo các thầy Tỳ-kheo:
–Các thầy nếu phân vân Ưu-ba-già lúc ấy là người
nào, thì chớ nên nghó gì khác, chính là thân Ta ngày nay.
Này
các Tỳ-kheo, nếu có phân vân Tiên nhân hớt tóc
Căn-già-bà-la thuở ấy là người nào, thì chớ
nên nghó gì khác, tức là Ưu-ba-ly này vậy.
Này
các Tỳ-kheo, hoặc các thầy phân vân không biết vua
Phạm Đức thuở đó là ai, thì chớ nên nghó gì
khác, nay là Thâu-đầu-đàn này vậy.
Này
các Tỳ-kheo, hoặc các thầy phân vân không biết năm
trăm vị đại thần thuở ấy là hạng người nào,
thì chớ nên nghó gì khác, là năm trăm Tỳ-kheo này vậy.
Này
các Tỳ-kheo, Tỳ-kheo Ưu-ba-ly thuở ấy cũng nhờ Ta
mà được năm trăm vị đại thần cùng vua Phạm Đức
lễ bái. Ngày nay cũng nhân nơi Ta được năm trăm
Tỳ-kheo và vua Thâu-đầu-đàn lễ bái.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn bảo các thầy Tỳ-kheo:
–Này các thầy, nếu muốn biết rõ trong chúng Tỳ-kheo Thanh
văn của Ta, ai là người trì giới luật hơn hết. Đó
là Tỳ-kheo Ưu-ba-ly này vậy.
Bấy
giờ các Tỳ-kheo suy nghó: “Ưu-ba-ly trước tạo
nghiệp gì mà nay theo nghiệp báo đó sinh trong nhà hạ
tiện, làm nghề hớt tóc? Lại tạo nghiệp gì mà nay
theo nghiệp báo đó được xuất gia thọ giới Cụ
túc, chứng quả A-la-hán, lại được Như Lai thọ ký:
“Này các Tỳ-kheo, trong chúng đệ tử Thanh văn của
Ta, người trì giới đệ nhất là Tỳ-kheo Ưu-ba-ly?”
Các
Tỳ-kheo nghó như vậy rồi, đến bạch Thế Tôn:
–Bạch Đức Thế Tôn, thuở xưa Ưu-ba-ly tạo nghiệp gì mà
nay theo nghiệp báo đó sinh trong nhà hạ tiện, làm
nghề hớt tóc? Lại tạo nghiệp gì mà nay theo nghiệp
báo đó được xuất gia thọ giới Cụ túc, chứng
quả A-la-hán, lại được Như Lai thọ ký: “Trong số
đệ tử Thanh văn của Ta, Ưu-ba-ly là người trì giới
đệ nhất?”
Bấy
giờ Đức Phật bảo các thầy Tỳ-kheo:
–Này các thầy, Ta nhớ thuở xưa cũng tại thành này có
một người thợ hớt tóc, người này cầu hôn với
một cô gái, con của một nhà hớt tóc khác, tương
xứng với gia đình mình để làm vợ. Chẳng bao lâu
sau khi sinh được một đứa bé trai, người thợ hớt
tóc bỗng nhiên lâm bệnh. Tuy mời thầy thuốc chữa
trị nhưng bệnh không lành, do vậy mà vị ấy qua đời.
Sau khi người thợ hớt tóc chết rồi, vợ anh ta đem
bé trai giao cho anh (em) của nàng và nói: “Bé trai
này là cháu bên ngoại của các anh, các cậu đó.
Nay tôi đem giao cho các anh, các cậu. Các anh, các cậu
phải dạy cháu học nghề của cha mình.”
Người
thợ hớt tóc kia nghe em (chị) của mình nói như vậy,
nên nhận lãnh đứa bé, rồi dạy nghề hớt tóc
của cha nó. Người hớt tóc này thường ở trong
cung vua, được vua trọng dụng để sửa râu tóc cho
nhà vua nên hầu như không đi ra ngoài để hớt tóc cho dân.
Thuở
ấy, nhà vua cấp cho thợ hớt tóc một con bạch tượng
mặc tình sử dụng đi đó đây và cấp cho một hộp
bằng vàng để đựng con dao cạo và các dụng cụ đồ
nghề hớt tóc. Nhà vua lại dặn: “Hễ trong thời kỳ
không có Phật ra đời, chỉ có Bích-chi-phật xuất
hiện, giống như con tê ngưu ra đi một mình, ta phải
làm điều lợi ích.”
Lúc
đó, có một vị Bích-chi-phật tóc râu, móng tay đều
ra dài, đi đến thợ cạo tóc, nói:
–Lành thay! Này hiền thủ, xin nhân giả cạo bỏ râu tóc giùm cho tôi.
Thợ cạo tóc đáp:
–Lành thay! Đại tiên, nếu muốn vậy, xin đợi đến sáng
sớm mai, đến đây tôi sẽ cạo râu tóc cho Đại tiên.
Tôn
giả Bích-chi-phật nghe nói như vậy liền trở về. Qua
đêm ấy, sáng sớm ngày mai thức dậy, đắp y, mang
bình bát trở lại nhà thợ cạo tóc, nói:
–Lành thay! Này hiền thủ, hôm nay xin nhân giả cạo râu tóc giùm cho tôi.
Khi
ấy người thợ cắt tóc lại bạch Bích-chi-phật:
–Lành thay! Đại tiên, nếu muốn vậy, xin đợi đến chiều,
tôi sẽ cạo râu tóc cho Đại tiên.
Như
vậy, ngày ấy, khi mặt trời đã ngã về Tây, Tiên
nhân trở lại chỗ người thợ hớt tóc. Thợ hớt tóc lại nói:
–Xin ngài đợi đến sáng mai.
Như
vậy, sáng mai Tiên nhân lại đến chỗ người thợ
hớt tóc. Người thợ hớt tóc lại nói:
–Xin ngài đợi cho đến chiều.
Cứ
như vậy, buổi mai cũng không cạo tóc, buổi chiều
cũng không cạo tóc.

Khi
ấy thấy vị Bích-chi-phật, hoặc sáng sớm đến, hoặc
chiều mát đến, liên tiếp các ngày như vậy, nên
đồng tử thưa với vị Bích-chi-phật:
–Thưa Tôn giả Bích-chi-phật, vì lý do gì sáng sớm và
chiều mát luôn luôn đến đây vậy?
Vị
Bích-chi-phật tường thuật đầy đủ những việc vừa
rồi cho đồng tử nghe. Đồng tử thưa Tiên nhân:
–Cậu tôi nhất định không cạo tóc cho Tiên nhân đâu.
Tại sao? Vì cậu tôi ỷ mình được tự do ra vào
trong cung vua nên sinh kiêu mạn. Tôi sẽ cạo tóc cho ngài.
Đồng
tử liền cạo tóc cho Tiên nhân. Bấy giờ Tôn giả
Bích-chi-phật thầm nghó: “Nay đồng tử này tạo công
đức lớn, ta cần phải vì người biểu dương thị
hiện công đức.” Nghó như vậy, Tôn giả này bảo đồng tử:
–Này đồng tử, nếu ngươi hiểu biết nên thâu cất râu
tóc của ta, sau này sẽ đem lại lợi ích lớn cho ngươi.
Nói
như vậy rồi, giống như nhạn chúa giương đôi cánh,
vị Bích-chi-phật ấy vận dụng sức thần thông, bay
vọt lên hư không mà đi.
Khi
ấy đồng tử thâu lượm râu tóc của Bích-chi-phật
để trên vai rồi hướng về Bích-chi-phật đem tâm
thanh tịnh, chắp tay đảnh lễ, phát nguyện: “Con nguyện
đời vị lai sẽ gặp được Tôn giả Bích-chi-phật như
thế này hay hơn thế nữa, những giáo lý của Thế
Tôn nói ra con nguyện đều mau hiểu biết tất cả. Lại
nguyện đời sau con chẳng sinh vào các ác đạo. Lại
nguyện đời đời kiếp kiếp con làm thợ hớt tóc.
Vì ruộng phước nên con vâng thờ cúng dường các
Thánh giả như vậy.”
Bấy
giờ nơi thành ấy, bá quan đại thần hầu hạ hai bên
nhà vua đang lâm triều trên đại điện trong nội cung,
đều trông thấy vị Bích-chi-phật bay đi trong hư không.
Quần thần thấy vậy liền tâu đức vua:

–Ngày nay có điềm lành lợi ích thật hy hữu, khó được
thân người như vậy. Hôm nay trong nước có ruộng phước ra đời.
Khi
ấy nhà vua ngước mặt trông thấy vị Bích-chi-phật
như vậy, liền bảo quần thần:
–Người nào cạo bỏ râu tóc cho Bích-chi-phật sẽ được nhiều lợi ích.
Người
sửa râu tóc cho nhà vua lúc đó đang đứng bên
cạnh liền tâu vua:
–Chính hạ thần đã cạo bỏ râu tóc cho vị Tiên nhân ấy,
ngoài ra có ai đâu?
Đồng
tử nghe cậu mình nói lời như vậy, liền đến tâu với vua:

–Thưa Đại vương, Đại vương biết, vừa rồi cậu con nói
lời giả dối không thật. Không phải cậu con cạo
râu tóc cho Tiên nhân. Việc nhỏ như vậy, mà còn
nói dối là ta cạo râu tóc cho Tiên nhân. Thật ra,
người cạo bỏ râu tóc cho Tiên nhân chính là con.
Bấy
giờ người thợ sửa tóc cho nhà vua quở trách đồng tử:
–Chao ôi! Kẻ ngu si kia! Ngươi có thế lực gì mà cạo râu
tóc cho Tiên nhân?
Bấy
giờ đồng tử lấy tóc của Tiên nhân đưa ra cho
quần thần xem và nói:
–Đây là tóc của Tiên nhân, hiện giờ tôi đem theo đây,
xin các vị thấy cho!
Khi
ấy nhà vua thấy việc như thế, nổi giận bảo tên
thợ sửa râu tóc cho mình:
–Chao ôi! Kẻ ngu si! Ngươi ở bên ta có thế lực như vậy,
nay vì cớ gì nói dối ta? Ngươi mau ra khỏi nước,
không được ở trong biên giới quốc gia ta.
Nhà
vua đòi lại con bạch tượng cùng những dụng cụ
hớt tóc rồi phong lộc cho đồng tử và sắc phong:
–Từ nay về sau, khanh luôn luôn sửa râu tóc và móng tay chân cho ta.
Đồng tử tâu vua:
–Vâng lệnh Đại vương! Hạ thần không dám trái lời. Từ
nay về sau, hạ thần này luôn luôn sửa râu tóc và
móng tay cho Đại vương.
Do
công đức cạo râu tóc cho vị Bích-chi-phật, đồng
tử tùy theo tuổi thọ ở đời, sau khi qua đời, đời
đời kiếp kiếp không sinh vào ác đạo, thường qua
lại trong cõi trời người. Rồi đời sau cùng sinh
trong thành Ba-la-nại, nơi nhà thợ hớt tóc, hình dung
khôi ngô, dễ thương, người xem thấy không chán.
Đồng tử được cha mẹ nuôi dưỡng, dần dần khôn
lớn, thành tựu nghề nghiệp.

Thuở
ấy Đức Thế Tôn Như Lai, Ứng Cúng, Chánh Đẳng
Chánh Giác Ca-diếp ra đời, làm vị Đại Giáo Sư Ứng
Cúng, Chánh Biến Tri, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế
Gian Giải, Vô Thượng Só, Điều Ngự Trượng Phu,
Thiên Nhân Sư, Phật Thế Tôn.
Bấy
giờ Đức Tịnh Hạnh Thế Tôn Chánh Đẳng Chánh Giác
Ca-diếp đã chuyển pháp luân thuận nghịch, đã thọ
pháp cùng bản nguyện đầy đủ, được xưng là Bậc
Trượng Phu trí tuệ tối thắng, thiết lập tòa Liên
hoa để giáo hóa, đem vô lượng trăm ngàn ức
chúng sinh đưa vào thiện đạo.
Thuở
ấy Đức Phật Ca-diếp cùng hai vạn chúng Tỳ-kheo
đồng ngự tại vườn Nai, là chỗ ở của chư vị
Tiên nhân đời trước, thuộc thành Ba-la-nại. Bấy
giờ cha của người thợ hớt tóc này thường đến
vườn Nai cạo râu tóc cho các Tỳ-kheo. Do vậy đồng
tử được cùng với cha đi đến Già-lam. Khi các
Tỳ-kheo thuyết kinh hay giảng luận, đồng tử thấy mọi
người được phép đến nghe pháp. Nhưng cho đến khi
đọc luật thì thấy có người được nghe, có người
không được nghe. Khi ấy đồng tử hỏi các thầy Tỳ-kheo:
–Tại sao tất cả giáo pháp là thiện ngôn mà con thấy có
người được nghe, có người không được nghe? Ý
đó như thế nào?
Các
Tỳ-kheo giải đáp cho đồng tử:
–Này đồng tử, luật là pháp bí mật của hàng Tỳ-kheo.
Nếu người nào chưa thọ giới Cụ túc thì nhất định không được nghe.
Đồng
tử nghe nói như vậy, rất buồn rầu, suy nghó: “Ta
phải làm sao sớm xuất gia để có thể nghe Luật tạng
quý báu này?”
Về
sau, khi trưởng thành, đồng tử đến một vị Luật sư
cầu xin xuất gia, được thọ giới Cụ túc, theo học
hỏi nơi các thầy Tỳ-kheo trì giới và tụng luật,
căn cứ vào pháp mà tu hành. Tuy vậy nhưng vị ấy
vẫn không chứng được trí xuất thế. Về sau, thầy
Tỳ-kheo lâm trọng bệnh, nằm tại giường, khi lâm
chung lại phát nguyện: “Đức Như Lai Ca-diếp Thế Tôn
Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác có một vị đệ
tử Bồ-tát tên là Hộ Minh, đã được Phật
Ca-diếp thọ ký: “Ông ở đời tương lai, khi con
người tuổi thọ một trăm sẽ được thành Phật
hiệu là Thích-ca Như Lai Thế Tôn Chánh Đẳng Chánh
Giác.” Tôi nay nguyện vào đời tương lai ấy gặp
được Phật Thích-ca Mâu-ni. Nếu được như sở
nguyện, tôi ở trong pháp của Ngài cũng xin xuất gia
thọ giới Cụ túc. Đối với trong hàng đệ tử trì
giới của Thế Tôn, tôi là người đệ nhất, như
Hòa thượng của tôi ngày nay đối với hàng đệ
tử trì luật của Phật Ca-diếp, Thầy tôi là tối
thượng. Tôi cũng như vậy, ở trong giáo pháp của
Đức Phật Thích-ca tương lai, là đệ nhất trong hàng
đệ tử trì luật của Ngài.”
Khi
đó vị Tỳ-kheo ấy khi ấy qua đời, về sau sinh lên
trời cho đến ngày nay, thân sau cùng đầu thai trong
gia đình thợ hớt tóc tại thành Ba-la-nại, tên là
Ưu-ba-ly, tức là vị này vậy.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096340">QUYỂN 55</卷>
<詞 id="50096341">Phẩm 55: NHÂN DUYÊN CỦA ƯU-BA-LY (Phần 3)</詞>
Này
các thầy Tỳ-kheo, nếu các thầy có phân vân về
đồng tử hớt tóc lúc ấy thì chớ có ý nghó gì
khác, chính là Ưu-ba-ly này vậy. Thuở xưa, Ưu-ba-ly
cạo râu tóc cho vị Bích-chi-phật đã phát nguyện:
“Tôi nguyện đời đời kiếp kiếp, nếu làm được
thân người thì thường sinh trong nhà thợ hớt
tóc.” Lúc đó vị ấy lại nguyện: “Tôi nguyện
không sinh trong các ác đạo.” Do vì quả báo của
sức phát nguyện ấy nên từ đó đến nay không sinh
trong các ác đạo, chỉ sinh trong cõi trời và cõi
người, hưởng nhiều hạnh phúc, hiện đã được tự lợi như vậy.
Vị
ấy lại nguyện: “Ta nguyện ở đời vị lai thường
gặp vị Giáo sư tối thắng như vậy. Những giáo pháp
của vị Giáo sư chỉ dạy, tôi nguyện mau chứng biết
rõ ràng.” Do nghiệp báo này, ngày nay Ưu-ba-ly gặp
được Ta, tôn làm Giáo sư, được xuất gia thọ
giới Cụ túc, chứng quả A-la-hán.
Lại
thuở trước, vị ấy ở trong giáo pháp Như Lai
Ca-diếp phát nguyện: “Ta nguyện ở đời vị lai gặp
được Đức Như Lai Thích-ca Mâu-ni. Nếu được xuất
gia, trong hàng đệ tử trì giới của Ngài, ta là
trên hết.” Nhờ nghiệp báo đó mà ngày nay vị ấy
ở trong giáo pháp của Ta được xuất gia…, trong
hàng đệ tử trì giới của Ta, vị ấy là Tỳ-kheo trì giới hơn hết.
Này
các Tỳ-kheo, Ưu-ba-ly ở trong thời quá khứ đã tạo
nghiệp như vậy, nay được quả báo sinh trong nhà thợ
hớt tóc. Lại do nhân duyên phát nguyện ấy, ngày
nay được quả báo ở trong giáo pháp của Ta được
xuất gia, cho đến thọ giới Cụ túc, chứng quả
A-la-hán. Nay được Ta thọ ký: “Ở trong hàng đệ
tử trì giới của Ta, Ưu-ba-ly là bậc Trì giới đệ
nhất.”


<詞 id="50096342">Phẩm 56: NHÂN DUYÊN CỦA LA-HẦU-LA (Phần 1)</詞>
Vào
một hôm, vua Thâu-đầu-đàn bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, xin Đức Thế Tôn và đại chúng
sáng mai nhận sự cúng dường trai phạn của tôi.
Đức
Thế Tôn im lặng nhận lời. Vua Thâu-đầu-đàn thấy
Đức Phật im lặng chấp nhận, liền rời chỗ ngồi,
đứng dậy đảnh lễ dưới chân Phật, nhiễu quanh ba
vòng rồi từ tạ ra về.
Khi
nhà vua về đến nội cung, ngay trong đêm đó ra lệnh
sắm sửa các thức ăn uống cao lương mỹ vị. Sau khi
sắm sửa xong, qua đêm đó, trời vừa sáng, vua cho
người rưới nước, quét dọn, trần thiết và vua
cho sứ giả đi thỉnh Thế Tôn:
–Bạch Đức Thế Tôn, đã đến giờ thọ trai, phẩm vật
sắm sửa đầy đủ. Cúi xin Thế Tôn và đại chúng quang lâm.
Khi
ấy mặt trời còn ở phương Đông, Đức Thế Tôn
đắp y, mang bình bát, Ngài đi đầu với đại chúng
Tỳ-kheo theo sau, đồng đến nội cung vua Thâu-đầu-đàn.
Đến nơi, Thế Tôn ngồi vào tòa đã bày sẵn, còn
các Tỳ-kheo đúng như pháp, thứ lớp mà an tọa.
Đại
vương Thâu-đầu-đàn thấy Đức Phật và đại chúng
ngồi xong, nhà vua tự tay mang đủ thức ăn cao lương
mỹ vị đến dâng cho Đức Phật và đại chúng, làm
cho tất cả đều được no nê vừa ý. Thấy Đức
Phật và đại chúng ăn uống xong và đã rửa cất
bình bát, nhà vua bắt một chiếc ghế nhỏ ngồi bên cạnh Phật, bạch:
–Cúi xin Thế Tôn chỉ dạy cho tôi. Nguyện Thế Tôn, Bậc
Thiện Thệ giáo hóa cho chúng tôi, để chúng tôi
được nhiều lợi ích an lạc lâu dài.

Bấy
giờ Đức Thế Tôn thưa với Đại vương Thâu-đầu-đàn:
–Thưa Đại vương, nếu ngày nay ngài biết thời, không nên
bỏ qua những việc nghe pháp, cũng nên thường hỏi
thăm các vị Tỳ-kheo. Chẳng bao lâu Đại vương sẽ
chứng quả tối thắng.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn dùng phương tiện giáo hóa
thuyết giảng các pháp khiến vua Thâu-đầu-đàn giải
ngộ, tâm rất hoan hỷ, rồi đứng dậy từ giã trở về hoàng cung.

Vào
khi khác nhờ Xá-lợi-phất mà Đại vương được
pháp nhãn thanh tịnh và chứng quả Tu-đà-hoàn. Khi
Đại vương Tịnh Phạn đã được các pháp, đã
chứng các pháp, đã nhập các pháp, đã vượt các
nghi, tâm không còn hoặc, không còn sợ sệt, không
còn nghi vấn về các pháp hạnh khác, tất cả đều
chứng biết, vua liền đi đến chỗ Đức Phật và bạch:
–Lành thay! Bạch Thế Tôn, cúi xin Ngài độ cho tôi xả tục
xuất gia, thọ giới Cụ túc.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn quán căn cơ nhà vua, ở trong
giáo pháp của Ngài xả tục xuất gia có được
thắng pháp tối thượng hay không? Rồi Đức Thế Tôn
tư duy tự biết: “Đại vương Thâu-đầu-đàn không
thể xả tục xuất gia, cũng không thể chứng được
thắng pháp tối thượng.”
Đức
Phật quán biết như vậy rồi, liền nói với nhà vua:
–Đại vương, nếu ngày nay Đại vương biết thời, chỉ nên
ở tại gia làm người đàn việt bố thí, tạo các
phước nghiệp mà thôi.

Hôm
sau, đại phu nhân Ma-ha Ba-xà-ba-đề lại thỉnh Đức
Phật và đại chúng cúng dường ngọ phạn…, đều được đầy đủ.
Đến
ngày thứ ba, các phi thuộc hàng quyến thuộc trong cung
thứ nhất lại thỉnh Đức Phật và đại chúng cúng
dường sơn hào hải vị…, tất cả đều được đầy đủ.

Đến
ngày thứ tư, quyến thuộc trong cung thứ hai thỉnh Đức
Phật và đại chúng cúng dường trăm thứ thức ăn
mỹ vị, đều được đầy đủ.

Nói
về La-hầu-la, sau khi Như Lai xuất gia được sáu năm,
La-hầu-la mới ra đời. Khi Như Lai trở về hoàng cung
thì lúc ấy La-hầu-la lên sáu tuổi. Khi Như Lai về
đến thành Ca-tỳ-la Bà-tô-đô, mẹ của La-hầu-la
nghó thế này: “Xưa vì La-hầu-la mà ta bị hoàng tộc
sỉ nhục, nay đến lúc ta phải làm sáng tỏ vấn đề
để chứng tỏ bản thân ta trong sạch. Do vậy, ta phải
quyết thỉnh Phật và đại chúng cúng dường ngọ
phạn và cũng thỉnh hoàng tộc tham dự để việc này
được sáng tỏ.” Da-du-đà-la nghó như vậy rồi,
sáng ngày hôm sau liền cho sứ giả đến thỉnh Đức Phật, bạch:

–Bạch Đức Thế Tôn, tất cả thực phẩm đều được sắm
sửa đầy đủ. Xin Ngài biết cho.
Và
bà cũng sai sứ giả thỉnh tất cả quyến thuộc hoàng gia đến dự hội.
Sớm
hôm ấy, khi mặt trời còn ở phương Đông, Đức
Như Lai đắp y, mang bình bát cùng với chúng đại
Tỳ-kheo một ngàn hai trăm năm mươi vị. Ngài dẫn
đầu, đại chúng đi theo hai bên, đồng đến cung vua.
Đức Phật và đại chúng đúng như pháp theo thứ
lớp ngồi vào những tòa đã trần thiết sẵn.
Bấy
giờ nàng Da-du-đà-la làm một viên tròn, đặt tên
là viên đại hoan hỷ, rồi nàng gọi La-hầu-la đến,
đặt viên này trong tay La-hầu-la và bảo:
–Này con La-hầu-la, con hãy đến trong chúng Tỳ-kheo xem vị
nào là cha của con, thì hãy cúng dường viên hoan hỷ này.
Nàng
Da-du-đà-la lại thưa với quyến thuộc:
–Hôm nay La-hầu-la đi tìm cha nó.
Khi
đó La-hầu-la cầm viên hoan hỷ đi xem tất cả Tỳ-kheo
rồi đi thẳng đến chỗ Đức Phật, bạch với Phật:
–Sung sướng thay dưới bóng mát của Sa-môn này! Sung
sướng thay dưới bóng mát của Sa-môn này!

Bấy
giờ Đại vương Thâu-đầu-đàn bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, việc này như thế nào? Đối với
việc này Da-du-đà-la có tội chăng?
Lúc
ấy Thế Tôn thưa Đại vương Thâu-đầu-đàn:
–Thưa đại vương, ngày nay Đại vương chớ nghi như vậy.
Đối với việc này, Da-du-đà-la không có tội.
La-hầu-la thật là con Ta, chỉ vì do nghiệp duyên đời
trước ngăn cản nên phải ở trong thai mẹ sáu năm.
Đại
vương Thâu-đầu-đàn và quyến thuộc nghe Đức Phật
nói như vậy, tất cả đều vui mừng hớn hở khắp
cả thân tâm. Mọi người tự tay bưng lấy thức ăn
uống mỹ vị dâng cho Đức Phật và chúng Tỳ-kheo. Khi
Đức Phật và đại chúng ăn uống, rửa tay và bình
bát xong, tất cả hoàng gia mỗi người trải một tòa
nhỏ ngồi quanh, hướng về Đức Phật.

Bấy
giờ Đại vương Thâu-đầu-đàn do vì quá cung kính
Đức Phật nên không thể thưa hỏi Phật về mọi
việc, mà bạch chúng Tỳ-kheo:
–Cúi xin quý thầy thưa hỏi Đức Phật về nhân duyên quá
khứ của La-hầu-la và Da-du-đà-la đã tạo nghiệp
nhân gì?
Các
Tỳ-kheo bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, La-hầu-la tạo nghiệp nhân gì? Do
nghiệp báo gì ở trong thai mẹ sáu năm? Bạch Đức
Thế Tôn, Da-du-đà-la tạo nghiệp nhân gì mà mang thai
đến sáu năm?

Đức
Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
–Ta nhớ về quá khứ cách đây vô lượng kiếp. Thuở
ấy có một vua tên là Nhân Thiên, thuộc dòng
Bà-la-môn, sinh hạ hai vương tử: người lớn tên
là Nhật, người nhỏ tên là Nguyệt. Vương tử lớn
không thích việc thế gian, ý muốn xuất gia. Rồi trải
qua thời gian chẳng bao lâu, vua Nhân Thiên mãn tuổi
thọ, qua đời. Sau khi nhà vua băng hà rồi, hai vương
tử Nhật, Nguyệt nhường ngôi cho nhau, người anh bảo
người em: “Em phải làm vua, nắm lấy chính sự, cai
trị quốc gia.”
Người
em lại nói với người anh: “Anh phải làm vua, nắm
lấy chính trị, cai trị quốc gia.”
Vương
tử Nhật nói với vương tử Nguyệt: “Em nhất định
phải làm vua, còn anh sẽ xả tục xuất gia.”
Vương
tử Nguyệt lại thưa với anh: “Anh lớn hơn, ngôi vua
phải là của anh, còn em thì không phải đạo.”
Vương
tử Nhật lại nói với vương tử Nguyệt: “Phàm
nhận lãnh ngôi vua, trước phải làm pháp gì?”
Vương
tử Nguyệt đáp: “Trước phải ban hiệu lệnh.”
Vương
tử Nhật lại hỏi: “Nếu có người phạm hiệu lệnh
sẽ thuộc tội gì?”
Vương
tử Nguyệt lại đáp: “Cần phải phạt trọng tội.”
Vương
tử Nhật lại hỏi Vương tử Nguyệt: “Căn cứ vào
đạo lý, ta phải làm vua, nhưng nay ta đem ngôi vua này
trao cho em, em phải làm vua, vì ta muốn xả tục xuất
gia.”
Khi
ấy vương tử Nhật đem vương vị trao cho vương tử
Nguyệt, rồi xả tục xuất gia, tìm lối tu học. Bao
nhiêu quyến thuộc của vương tử Nhật đều theo vương tử đi xuất gia.
Bấy
giờ vị Tiên nhân Nhật suy nghó: “Ngày nay những
người này đã theo ta xuất gia, ta làm thầy những
người này nên ta phải siêng năng tu học, cầu đạo
nghiệp hơn họ.” Nghó như vậy rồi, Tiên nhân phát
lời thệ nguyện: “Ta nguyện thân này từ nay về sau
nếu vật của người ta không cho thì không lấy, cho
đến nước uống và cây chà răng.”

Vào
hôm nọ, Tiên nhân Nhật quên lời nguyện, tự lấy
dùng rễ cây, dược thảo và các hoa quả mà người
không cho. Một hôm khác, vào ban đêm, Tiên nhân
khát nước, thấy bồn nước của người ta bên
cạnh, tưởng là bồn nước của mình nên lấy uống.
Khi vị chủ thấy bồn mình khô nước mới hỏi: “Ai
đã lấy nước trong bồn của ta? Đây là chỗ ở
của kẻ cướp, không phải là chỗ ở của Tiên
nhân.”
Bấy
giờ Tiên nhân Nhật đã uống nước thấy bồn của
mình đầy nước ở bên cạnh, bồn kia liền thưa với
người ấy: “Tôi lầm nên đã uống nước của
nhân giả, vì cho là bồn nước của tôi.” Tiên
nhân kia nói với Tiên nhân Nhật: “Nếu Tiên nhân
uống, điều đó thật tốt, tôi rất vui mừng.”
Khi
ấy Tiên nhân Nhật chánh tâm tư duy: “Ta đã trái
lời thề thuở trước, là điều bất thiện. Hành
động như vậy không phải là pháp của Tiên nhân.
Tại sao ngày nay đối với những hoa quả, thảo dược,
rễ cây, người ta không cho mà lại lấy dùng? Tại
sao lại lấy nước của người khác mà uống?” Vì
những sự việc này nên Tiên nhân buồn bã chẳng
vui, ưu sầu khổ não, ngồi xổm trên đất chánh tâm
suy nghó, âu sầu về việc này. Lúc ấy các đồng tử
đệ tử của Tiên nhân Nhật đi đến đảnh lễ dưới
chân Tiên nhân, phụng thờ đúng như pháp. Tiên
nhân bảo các đồng tử đệ tử: “Này các đồng
tử, ngày nay trở đi không nên đảnh lễ ta. Tại sao
như vậy? Vì ngày nay ta đã trở thành kẻ trộm.”
Các
đồng tử hỏi Tiên nhân: “Thưa Hòa thượng, việc
đó như thế nào?”
Tiên
nhân Nhật lại bảo các đồng tử: “Này các đồng
tử, các người phải biết, ta đã lấy dùng hoa quả,
dược thảo, rễ cây không cho của người khác, lại
lấy nước của người ta mà uống.”
Tiên
nhân nói lời như vậy rồi, các đồng tử vội
bạch: “Thầy không nên nói như vậy. Tất cả những
thức ăn uống đó đều là của Hòa thượng.”
Tiên
nhân Nhật lại bảo các đồng tử: “Các người
phải biết, vật chẳng được người ta cho mà tự
lấy dùng, việc ấy chẳng nên. Đối với dược
thảo, hoa quả, rễ cây và nước trong bồn của người,
không được cho mà ta tự lấy dùng, như vậy ta đã
thành kẻ giặc. Do vậy, các ông phải phạt tội ta như
trị giặc cướp.”
Các
đồng tử đều thưa Tiên nhân: “Chúng con không dám
trị tội Hòa thượng. Hiện giờ em Hòa thượng làm
vua thống lãnh quốc gia này, như pháp trị hóa dân
chúng, cho đến tận biên cương này, nhất định em Hòa
thượng có thể trị tội Hòa thượng được.”
Lúc
ấy Tiên nhân đi đến cung điện Nguyệt vương. Lúc
ấy Nguyệt vương đã nghe việc này rồi, biết Tiên
nhân Nhật sắp đến nên cho bốn đạo binh ra ngoài
thành sẵn sàng nghinh tiếp. Khi Tiên nhân Nhật đến
nơi, Nguyệt vương đảnh lễ dưới chân. Khi ấy Tiên
nhân Nhật nói với Nguyệt vương: “Thôi đi, đừng
đảnh lễ dưới chân tôi. Vì sao vậy? Vì tôi nay là
tên giặc. Xin Đại vương trị phạt tội tôi như trị
tội giặc.”
Bấy
giờ nhà vua hỏi vương huynh Tiên nhân Nhật: “Ngày
nay Thánh giả làm giặc gì vậy?”
Tiên
nhân đáp: “Đại vương phải biết, khi ta tu hành nơi
rừng cây yên tónh thanh vắng, đối với hoa quả, rễ
cây, dược thảo và nước uống, không phải người
khác cho mà tự lấy dùng.”
Đại
vương Nguyệt nghe như vậy, buồn phiền áo não, khóc
than ấm ức, nước mắt ràn rụa, suy nghó thế này:
“Công đức bổn hạnh của Tiên nhân từ xưa đến
nay thanh tịnh không có tội lỗi, tại sao ngày hôm nay
lại có tội đáng trị phạt!”

Suy
nghó như vậy rồi, vua bảo Tiên nhân: “Ta cho các
Tiên nhân được phép lấy hoa quả, rễ cây, dược
thảo, kể cả nước uống… tự do lấy dùng. Do vậy,
những vật mà Tiên nhân đã lấy dùng đều là vật
của ta, nên đại tiên không phải giặc, nên không
trị phạt.”
Bấy
giờ vua tiên Nhật lại bảo Nguyệt vương: “Lệnh này
mới ban hành ngày nay, không phải có từ trước.”
Nhà
vua liền nói: “Khi em mới lên ngôi liền ban lệnh
này: “Ta bố thí cho Sa-môn, Bà-la-môn cây cỏ và
nước uống, tùy ý sử dụng.” Do vậy, đại tiên
không phải giặc, làm sao ngày nay em trị phạt được!”
Vua
tiên lại nói: “Hay thay! Này Đại vương, ngày nay ta
đã tạo tội bất thiện, tự nghó tội này không thể
tiêu được, ta đã uống nước của người khác.
Như vậy Đại vương phải trị tội ta như trị giặc
không khác.”
Khi
ấy Nguyệt vương có một người cháu ngoại đang ở
trong đại chúng. Vị ấy thưa với Nguyệt vương: “Thưa
Đại vương, Tiên nhân đã quyết định có tội, chớ
để Tiên nhân buồn phiền áo não.”
Nguyệt
vương thưa với Tiên nhân: “Sự việc nếu như vậy,
Tiên nhân sẽ vào ở trong vườn của ta lo tu tập.”
Khi
đã ra lệnh cho Tiên nhân vào ở trong vườn rồi,
nhà vua liền quên mất không nhớ. Cho đến sáu ngày
sau mới sực nhớ lại, Nguyệt vương vội gọi các
quần thần: “Này các khanh, Tiên nhân ở trong vườn
đã ra chưa?”
Quần
thần tâu: “Thưa Đại vương, vị Tiên nhân ấy vẫn
còn ở trong vườn.”
Khi
ấy Nguyệt vương ra lệnh phóng thích tất cả tù nhân
trong nước, kể cả các loài chim bay thú chạy, nhưng
đặc biệt Tiên nhân được mời ở lại cúng dường
các thức ăn cao lương mỹ vị. Vua nói: “Cúi xin đại
tiên, ngài tùy ý đi.”

Sau
khi thả Tiên nhân rồi, nhà vua chẳng an tâm, nói: “Ta
có tội đối với Tiên nhân này. Do Tiên nhân này
ta có tội.”
Bấy
giờ Đức Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Nếu ai phân vân vua tiên Nhật thuở ấy nay là người
nào, chớ nên nghó gì khác, là thân Ta ngày nay vậy.
Này
các Tỳ-kheo, nếu ai phân vân Nguyệt vương thuở ấy
nay là người nào, chớ nên nghó gì khác, tức là
La-hầu-la này vậy. Vì do nhân duyên nhốt Tiên nhân
trong vườn sáu ngày nên chịu nghiệp báo ở trong
sinh tử phiền não chịu vô lượng khổ. Do dư báo
ấy, lại phải ở trong thai mẹ sáu năm.
Này
các Tỳ-kheo, Ta nhớ thuở xưa trải qua vô lượng
kiếp, chủ nông trại có một đàn bò. Vợ của
người chủ đàn bò đem theo một người con gái đi
đến chỗ đàn bò vắt sữa đựng vào hai chiếc
bình. Người mẹ sai con gái mang bình lớn, còn bình
nhỏ thì mình mang lấy. Khi đi được nửa đường,
người mẹ nói với con gái: “Con đi mau lên, đoạn
đường này đầy nguy hiểm, đáng sợ hãi.” Người
con gái thưa với mẹ: “Cái bình này quá nặng, làm
sao con có thể đi nhanh được?!” Người mẹ cứ nói
như vậy đến hai ba lần: “Con đi mau lên, đoạn đường
này có nhiều sự khủng bố!”
Người
con gái lúc ấy suy nghó: “Tại sao bảo ta đội lấy
bình quá nặng, lại thúc dục đi nhanh?” Do vậy, người
con gái tức giận nên thưa với mẹ: “Mẹ có thể
mang hộ luôn bình sữa này, con đi đại tiểu tiện
trong chốc lát.”
Người
mẹ nhận cả bình sữa lớn mà vác đi, người con
gái từ từ đi theo sau. Lúc đó người mẹ mang cả
hai bình sữa nặng đi đến sáu câu-lô-xá.
Bấy
giờ Đức Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Nếu các thầy phân vân người con gái tức giận, sai mẹ
mang bình sữa nặng đi trong sáu câu-lô-xá, nay là
người nào thì chớ nghó ai khác, chính là nàng họ
Thích Da-du-đà-la này vậy. Thuở ấy nàng đã sai mẹ
mình mang bình sữa nặng đi trên đoạn đường sáu
câu-lô-xá. Do nghiệp báo ấy, ở trong sinh tử phiền
não chịu vô lượng khổ. Do dư nghiệp ấy, ngày nay
mang thai sáu năm.
Này
các Tỳ-kheo, tất cả nghiệp báo chẳng phải do tự
nhiên nhận lấy, mà tùy theo tác nghiệp thiện ác,
rồi trở lại thọ lấy.

Do
vậy, này các thầy Tỳ-kheo, phải từ bỏ các nghiệp
ác bằng thân khẩu ý. Vì sao? Vì nhân duyên thiện
ác nơi thân khẩu ý. Các thầy hiện đã thấy quả
báo thiện ác như vậy, nên các thầy cần phải tu
các thiện nghiệp.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn vì vua Tịnh Phạn và hoàng gia, mà
tuyên dương diệu pháp, khai thị giáo hóa khiến nhà
vua được hoan hỷ. Rồi Thế Tôn rời khỏi tòa, trở
về chỗ ở của mình.
Lúc
ấy Da-du-đà-la bảo La-hầu-la đi đến bên Thế Tôn,
xin Thế Tôn phong tặng. Lúc bấy giờ La-hầu-la đi theo
Phật, vừa đi vừa nói:
–Xin Sa-môn phong tặng cho con! Xin Sa-môn phong tặng cho con.
Khi
ấy Đức Thế Tôn đưa ngón tay cho La-hầu-la nắm,
La-hầu-la nắm ngón tay Phật đi theo một bên. Khi Đức
Thế Tôn đem La-hầu-la về đến khu rừng yên tónh,
vọng gọi Xá-lợi-phất:
–Này Xá-lợi-phất, thầy đem La-hầu-la cho nó xuất gia.
Xá-lợi-phất bạch Phật:
–Xin theo lời Phật dạy.
Xá-lợi-phất
vâng lời Đức Phật, độ cho La-hầu-la xuất gia. Lúc
Đức Thế Tôn vì các Tỳ-kheo chế cấm giới.
La-hầu-la rất vui mừng được thọ cấm giới, y theo
pháp mà vâng giữ. Lý do tại sao? Vì giáo pháp thích
ứng với vị này. Xá-lợi-phất theo sự chỉ dạy
của Đức Phật, vâng lệnh chỉ dạy La-hầu-la.

Đương
thời, bao nhiêu thiện nam tử đều được chánh tín,
chánh kiến. Vì sao? Vì họ muốn xuất gia tu phạm hạnh,
cầu đạo Vô thượng. Họ được lợi ích, được
chứng biết các pháp. Tự chứng biết rồi, họ tự
xướng lên: “Các lậu đã dứt, phạm hạnh đã
thành, việc làm đã xong, không còn thọ thân đời
sau.” La-hầu-la cũng như vậy, chứng lấy tự tâm,
được chánh giải thoát. Thế Tôn liền ấn chứng:
–Này các Tỳ-kheo phải biết, trong hàng đệ tử Thanh văn
trì giới của ta, La-hầu-la là hơn hết.
(Trên
đây là thuyết của các sư thuôïc bôï phái Ma-ha Tăng-kỳ).
Bộ
phái Ca-diếp-duy thì nói:
Khi
vua Thâu-đầu-đàn sắm sửa thức ăn xong, liền gọi
các quyến thuộc trong nội cung và ra lệnh cho họ:

–Này các khanh, nay không được một ai nói với La-hầu-la
biết Thế Tôn là cha của nó.

Vì
sao? Vì vua sợ La-hầu-la biết được sẽ theo cha xuất gia.
Trong
đêm ấy vua Tịnh Phạn cho sắm sửa hoàn tất các món
ăn uống cao lương mỹ vị. Sáng hôm sau, khi mặt trời
vừa mới mọc, cho trần thiết các tòa ngồi, sai
người đưa La-hầu-la cùng các đồng tử nam nữ ra
chơi ở rừng A-thâu-ca và đồng thời cho sứ giả đến bạch Phật:
–Giờ ngọ trai đã đến, thức ăn uống đã bày biện xong,
xin Thế Tôn biết cho.
Lúc
mặt trời còn ở phương Đông, Thế Tôn đắp y, mang
bình bát đi trước, cùng các Tỳ-kheo tùy tùng theo
sau, cùng đi đến cung vua Thâu-đầu-đàn. Đến nơi,
ngồi theo thứ lớp đã bày sẵn.
La-hầu-la
thấy các đồng nam, đồng nữ đi nói giỡn cười
mất trật tự mà các nhũ mẫu cũng không ngăn cản
được. Chúng cùng nhau cười giỡn, đi từ rừng
A-thâu-ca dần dần vào cung vua. Chúng thấy Thế Tôn
và đại chúng Tỳ-kheo liền đảnh lễ. Đảnh lễ xong,
chúng vội lên lầu thượng. Mẹ La-hầu-la đã đứng
sẵn nơi đây. Nàng thấy Thế Tôn cạo bỏ râu tóc,
thân đắp ca-sa, thì buồn bã, rơi lệ.

Có kệ:
Vợ
mới Đại vương dòng họ Thích
Tên
nàng được gọi Du-đà-la
Thấy
chồng dưới tướng kẻ xuất gia
Buồn
rầu khóc lóc tâm áo não.
Khi
ấy La-hầu-la hỏi mẹ:
–Thưa thánh mẫu, vì sao mẹ buồn khóc như vậy?
Da-du-đà-la
nói với La-hầu-la:
–Người có thân vàng ròng trong chúng Sa-môn là cha của con.
La-hầu-la lại hỏi mẹ:
–Thánh giả ấy từ khi con sinh ra cho đến ngày nay, con chưa
từng nghó đến, sao nay bỗng thấy an lạc.
La-hầu-la
nói lời này rồi, từ trên lầu vội vã chạy xuống
hướng đến Đức Phật, rồi chui trốn trong vạt y của
Ngài. Khi ấy các Tỳ-kheo muốn ngăn cản lại. Đức
Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Này các thầy, chớ nên ngăn cản, để nó đứng vào trong y của Ta.
Thấy
Đức Phật và chúng Tăng theo thứ lớp ngồi xong,
vua Thâu-đầu-đàn tự tay mình bưng các thức ăn sơn
hào hải vị, đến dâng cho Đức Phật và chư Tăng.
Tất cả đều được thọ trai đầy đủ.
Khi
Đức Thế Tôn ăn rồi, rửa bát rửa tay xong. Nhà
vua đem một chiếc ghế nhỏ ngồi một bên Thế Tôn.
Thế Tôn vì Đại vương liền nói lời chúc phúc:
Cúng
tế, lửa hơn hết
Các
kệ, tán hơn hết
Loài
người, vua hơn hết
Các
sông, biển hơn hết
Các
sao, trăng hơn hết Sáng,
mặt trời hơn hết.

Trên
dưới và bốn phương
Chúng
sinh bao nhiêu loại
Loài
trời hay nhân loại
Chư Phật là hơn hết.

Bấy
giờ Đức Thế Tôn vì vua Tịnh Phạn nói kệ xong,
liền rời chỗ ngồi tự tại ra về.

Sau
đó, vua Thâu-đầu-đàn đi khắp đó đây kiểm tra
mọi việc. Lúc ấy La-hầu-la đã đi theo Thế Tôn, khi
ra khỏi cung ý muốn trở vào. Thế Tôn đưa ngón tay
cho La-hầu-la nắm, khi ấy trên nửa thân La-hầu-la cảm
thấy an lạc, dễ chịu, giống như sợi dây buộc chân
con chim, không thể rời được. La-hầu-la nương vào
mình Thế Tôn như vậy, cùng nhau đi đến rừng Ni-câu-đà.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn hỏi La-hầu-la:
–Này La-hầu-la, con có thể theo Thế Tôn xuất gia được
không?
La-hầu-la đáp:
–Bạch Đức Thế Tôn, con thật có thể xuất gia được.
Thế
Tôn bảo các Tỳ-kheo:
–Ta nay muốn cho La-hầu-la xả tục xuất gia, mời
Xá-lợi-phất làm Hòa thượng.
Bấy
giờ các Tỳ-kheo suy nghó: “Xưa Đức Thế Tôn thường
dạy chúng ta, nếu ai tuổi chưa đủ hai mươi không
được thọ giới Cụ túc, mà nay La-hầu-la tuổi mới
mười lăm, chúng ta nên căn cứ lời Phật dạy
thuở trước mà làm, hay sẽ làm khác đi.” Vì có
ý nghó như vậy, họ đem việc này bạch lên Phật.
Bấy
giờ Đức Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Này các thầy, phải biết mười lăm tuổi mà được
xuất gia, chỉ có thể làm Sa-di.
Các
Tỳ-kheo được Phật chỉ dạy rồi, liền cho La-hầu-la
xuất gia, cầu Xá-lợi-phất làm Hòa thượng.

Khi
Đại vương Thâu-đầu-đàn đưa Thế Tôn và các
Tỳ-kheo cùng quyến thuộc ra về, rồi sau đó ngồi vào
bàn ăn. Nhà vua lại bảo cận vệ:
–Các khanh hãy bảo La-hầu-la đến cùng ăn với ta.
Khi
ấy quan cận vệ tìm kiếm khắp nơi mà không thấy
La-hầu-la, liền trở lại tâu đầy đủ với vua:
–Thưa Đại vương, hạ thần tìm La-hầu-la, nay không biết
đồng tử ở đâu?
Đại
vương Thâu-đầu-đàn lại bảo:
–Các khanh nên đến vườn A-thâu-ca và trong các cung. Nên
tìm ở các nơi ấy.
Các
quan cận vệ lập tức đi đến vườn A-thâu-ca và
trong các cung, nhưng cũng không tìm thấy La-hầu-la đâu
cả nên về tâu vua:
–Thưa Đại vương, hạ thần đã tìm các nơi ấy mà không thấy.
Đại
vương Thâu-đầu-đàn liền bảo:
–Các khanh mau đến rừng Ni-câu-đà, có lẽ Thế Tôn đem
theo, cho nó xuất gia nên nó đi như vậy chăng?
Khi
các quan cận vệ nghe sắc lệnh của vua như vậy, vội
vã đi đến rừng Ni-câu-đà, tìm kiếm khắp nơi mới
thấy La-hầu-la được Thế Tôn cho xuất gia. Thấy vậy,
họ vội chạy về cung tâu lên vua Thâu-đầu-đàn:
–Đại vương phải biết, nay La-hầu-la được Đức Thế Tôn
cho xuất gia rồi.

Đại
vương Tịnh Phạn nghe vậy, liền té nhào xuống đất
chết giấc, giây lâu mới tỉnh, vội ra khỏi thành, đi
đến rừng Ni-câu-đà. Đến nơi, nhà vua đảnh lễ
dưới chân Phật, ngồi về một bên, bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, khi xưa Thế Tôn còn tại gia, các thầy toán
số Bà-la-môn đã từng dự đoán: “Nếu Thế Tôn
ở tại gia sẽ thành Chuyển luân thánh vương.” Ngày
nay Thế Tôn đã xả tục xuất gia, sau khi Thế Tôn
xuất gia rồi, tôi suy nghó: “Sắp truyền ngôi cho
Nan-đà”ø. Sau đó Thế Tôn lại dạy Nan-đà xuất
gia. Sau khi Nan-đà xuất gia rồi, tôi lại suy tính: “Sẽ
ra lệnh A-nan-đà kế nghiệp vương vị.” Sau lại bị
Thế Tôn dẫn đi xuất gia. Sau khi A-nan-đà xuất gia
rồi, tôi lại suy tính: “Cần phải ra lệnh A-na-luật
kế nghiệp ngôi vua.” Sau lại bị Thế Tôn dẫn đi
xuất gia. Sau khi A-na-luật xuất gia rồi, tôi lại suy
tính: “Ba-đề-lợi-ca sẽ nối ngôi vua.” Sau lại bị
Thế Tôn đem đi xuất gia. Đến nay, chỉ còn kỳ vọng
nơi La-hầu-la, sẽ trao ngôi vua cho nó, lại bị Thế Tôn
dẫn đi xuất gia. Thế Tôn dẫn La-hầu-la đi xuất gia
như vậy, há chẳng phải là đoạn chủng tộc làm vua
của tôi hay sao?
Lại
nữa, thưa Thế Tôn, chẳng những như vậy, mà còn
quan hệ đến tình luyến ái con cái, thấu đến da thịt,
gân cốt tủy xương. Vì vậy, xin Thế Tôn từ nay về
sau phải chế điều kiện thế này: “Có ai muốn xuất
gia làm Tỳ-kheo, phải dạy họ xin phép cha mẹ. Nếu cha
mẹ đồng ý rồi sau mới cho phép xuất gia.”
Bấy
giờ Đức Thế Tôn thưa Đại vương Thâu-đầu-đàn:
–Ta không trái việc như vậy. Ta nhất định dạy họ làm việc này.
Nói
lời như vậy rồi, Thế Tôn vì vua Tịnh Phạn giảng
giải nghóa các pháp để cho nhà vua được hoan hỷ,
tăng thêm oai lực, khiến nhà vua lại càng hoan hỷ.
Khi vua Thâu-đầu-đàn hoan hỷ rồi, rời khỏi chỗ
ngồi, đảnh lễ dưới chân Phật, nhiễu quanh ba vòng
rồi từ tạ Thế Tôn trở về hoàng cung.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn vì nhân duyên này tập hợp
chúng Tỳ-kheo và nói:
–Này các Tỳ-kheo, các thầy phải biết, làm con báo ân cha
mẹ rất khó. Tại sao? Cha mẹ làm những điều khó
làm, giới thiệu cho cuôïc đời, nuôi dưỡng các
ấm để con ra đời, rồi cho bú mớm, dưỡng dục
thành người. Vì vậy các thầy từ nay trở đi, nếu
có thiện nam tín nữ nào cầu xin xuất gia, trước
phải dạy họ xin phép cha mẹ, rồi sau đó mới cho
xuất gia. Nếu cha mẹ họ không đồng ý, thầy nào độ
họ xuất gia, thì đúng như pháp mà xử trị. Từ nay
về sau Ta lập quy chế như thế này: Hễ người đến
cầu xin xuất gia, trước phải hỏi họ: “Cha mẹ người
còn hay mất?” Người ấy nếu đáp: “Cha mẹ tôi
nay còn sống.” Lại hỏi: “Cha mẹ ông đã cho ông
xuất gia hay chưa?”
Về
việc La-hầu-la, có các thuyết khác nhau:

–Hoặc có thuyết nói như thế này: La-hầu-la sau khi sinh được
hai tuổi, Bồ-tát mới xuất gia, tu khổ hạnh sáu năm,
sau mới thành đạo.

Hoặc
có thuyết nói: Bồ-tát sau khi thành đạo bảy năm
rồi mới trở về thành Ca-tỳ-la, tuần tự như trên.
Thông thường các thuyết nói La-hầu-la xuất gia năm mười lăm tuổi.

Hoặc
có thuyết nói: Di mẫu Ma-ha Ba-xà-ba-đề thấy Bồ-tát
xuất gia, nên ưu sầu khổ não, kêu khóc buồn rầu,
mù hai con mắt. Nhưng khi Bồ-tát thành Phật Thế Tôn
Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, sau đó mười
hai năm, vì Phật muốn thể hiện lòng thương xót
quyến thuộc nên mới trở về thành Ca-tỳ-la. Lúc
bấy giờ Đại vương Thâu-đầu-đàn đi đầu, với
tất cả quyến thuộc trong các cung hộ vệ chung quanh.
Như vậy, tất cả chủng tộc họ Thích gồm chín vạn
chín ngàn người đồng đến yết kiến Phật.
Bấy
giờ Ma-ha Ba-xà-ba-đề Kiều-đàm-di đồng ở trong
hội này, đi đến chỗ Phật vì muốn gặp được
La-hầu-la. Lúc ấy Đức Như Lai cùng lúc hiện hai
phép thần thông. Bà Ma-ha Ba-xà-ba-đề Kiều-đàm-di
được nghe người khác nói lại: “Nay con bà thể
hiện thần thông, những thần thông đó là: Nửa
phần thân phía trên phóng ánh lửa, nửa phần thân
phía dưới phun nước lạnh…” Bà nghe như vậy, hết
sức vui mừng hớn hở tràn ngập toàn thân không
thể tự chế, nên đi đến chỗ Phật. Đến nơi, cung
kính lễ Phật, lấy nước từ thân Phật phun ra, rưới
trên mình và rửa mặt.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn vì thương mến Ma-ha Ba-xà-ba-đề,
khiến toàn thân bà cảm giác khoái lạc, đôi mắt
mù của bà lập tức sáng tỏ hơn lúc trước, nên
đối với Phật càng thêm cung kính. Khi ấy các
Tỳ-kheo lại bạch Phật:
–Hy hữu thay! Bạch Thế Tôn, tại sao ngày nay Ma-ha
Ba-xà-ba-đề Kiều-đàm-di, trước vì Thế Tôn ưu sầu
khổ não, buồn khóc mù hai con mắt. Nay cũng lại nhân
Thế Tôn, cặp mắt bà được sáng tỏ?
Bấy
giờ, Đức Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo, Ma-ha Ba-xà-ba-đề Kiều-đàm-di chẳng
phải chỉ một đời này vì Ta buồn khóc mù hai con
mắt; lại cũng vì Ta mà con mắt được sáng tỏ. Ở
trong đời quá khứ cũng vì Ta mà buồn khóc mù hai
con mắt; sau cũng nhân Ta, mắt được sáng lại.
Bấy
giờ các Tỳ-kheo bạch Phật:
–Bạch Thế Tôn, việc này như thế nào? Xin Thế Tôn thuật
lại!

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP

<卷 id="50096343">QUYỂN 56</卷>
<詞 id="50096344">Phẩm 56: NHÂN DUYÊN CỦA LA-HẦU-LA (Phần 2)</詞>
Bấy
giờ Đức Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:

–Này các thầy, Ta nhớ thuở xưa, cách đây rất lâu, gần
làng nọ trong nước Ca-thi, có một đồi núi tên là
Uất-trưng-già. Phía Nam núi này có một khu rừng
nhiều cây, số đến mười vạn loại, hoa quả sum suê,
cành lá rậm rạp, từ xa trông thấy như đám mây
xanh. Ở trong rừng có rất nhiều hồ sen rải rác đó
đây tô điểm khu rừng. Rừng này rộng lớn, hết sức yên tónh.
(Có
thuyết nói rừng Uất-trưng-già ở thành Ba-la-nại)
Thuở
ấy, khu rừng này có bầy voi, một con voi cái sinh chú
voi con, hình dáng rất đẹp, nhìn không chán. Chú voi
con này làn da trắng nõn, đầy đủ sáu ngà, đầu
thuần sắc đen, giống như chim Nhân-đà-la-cù-ba, bảy
chi sát đất. Voi con được nuôi dưỡng chẳng bao lâu
trở thành một con voi to lớn. Con voi lớn này sống
đúng như pháp, hiếu thuận cha mẹ. Mỗi khi voi lớn
có được những thức ăn như hoa quả, rễ lá… thì
trước hết cung kính cúng dường cho cha mẹ, cha mẹ
ăn uống no nê rồi sau đó nó mới ăn.
Một
hôm, voi lớn dạo khắp nơi, kiếm thức ăn uống hoa
quả. Tình cờ đám thợ săn thấy được, họ suy
nghó: “Con voi lớn này không phải người thường
có thể cỡi được. Chỉ có Đại vương Phạm Đức
mới có thể cỡi được mà thôi.” Toán thợ săn
liền đi đến hoàng cung, nơi bệ rồng, tâu lên vua
Phạm Đức: “Tâu Đại vương, xin ngài biết cho, tại
một khu rừng ở xứ nọ có một con voi chúa hình
dung đẹp đẽ, dễ thương, làn da trắng nõn, đầy đủ
sáu ngà, đầu đen như đầu chim Nhân-đà-la-cù-ba,
bảy chi sát đất. Theo chỗ nhận thấy của hạ thần,
con voi này chỉ có Đại vương cỡi được mà thôi.
Nếu như ý của Đại vương muốn thì nên cho người
bắt voi đến đó, bắt con voi này dẫn về cho Đại
vương xem.”

Khi
ấy vua Phạm Đức liền đòi người bắt voi đến,
bảo: “Trẫm nghe người ta mách bảo: Có một con voi
chúa đầy đủ sáu ngà, thân hình đẹp đẽ dễ
thương, người xem không biết chán… bảy chi đều
sát đất. Các khanh phải mau đến đó bắt con voi chúa
này đem về cho ta, chớ nên chậm trễ khiến nó đi
mất.”
Những
người bắt voi nghe sắc lệnh của vua Phạm Đức như
vậy, liền tâu: “Y như lời Đại vương dạy, hạ
thần không dám trái lệnh.”
Họ
liền sắm đủ các dây thừng bằng da rồi đi đến
chỗ ở của voi chúa, dùng chú thuật khiến voi chúa
đến bên họ. Họ dùng dây da cột lấy voi chúa rồi
dẫn về cho vua Phạm Đức.
Đức
vua Phạm Đức từ xa thấy các người bắt voi dẫn
voi chúa sắp đến nơi, vì lòng vui mừng nên đứng
dậy ra tiếp nhận. Nhà vua nói: “Sung sướng thay được
thớt voi to lớn tuyệt đẹp như vậy! Sung sướng thay
được thớt voi to lớn tuyệt đẹp như vậy!”
Bấy
giờ nhà vua đích thân nuôi voi. Tất cả những thức
ăn gì voi có thể ăn được, nhà vua đều chăm sóc
cho ăn. Tuy vậy mà voi chúa lại gầy ốm, thường gầm
thét và rên rỉ, buồn khóc rơi lệ mãi. Đại vương
Phạm Đức thấy voi gầy ốm tiều tụy, buồn khóc lệ
trào như vậy, nên đi đến trước mặt voi, chắp tay
nói: “Ta đem tất cả món ăn ngon cung phụng cho ngươi,
không bổ dưỡng da thịt thân thể, ngược lại ốm
gầy, sắc lực giảm sút, thân bệnh gầy gò. Ta thấy
ngươi như vậy, rất lo lắng chẳng vui. Ta đã đem tâm
thương ngươi, cung cấp thức ăn, chăm sóc nuôi dưỡng
không chút nào rời, vì lý do gì ngươi không vui vẻ?
Nay ngươi muốn những gì, ta đều cho để ngươi được
hoan hỷ.”
Voi
chúa thưa vua Phạm Đức: “Tôi xin trình bày một
điều, để Đại vương hoan hỷ.”
Khi
nhà vua nghe voi chúa nói như vậy, rất hoan hỷ, cho là
việc ít có, nghó thế này: “Việc này thật hy hữu.
Voi chúa này biết nói tiếng người!” Nghó vậy rồi,
nhà vua bảo: “Này voi chúa, điều mà ngươi cho là
ta hoan hỷ, thì ngươi cứ nói ra.”
Bấy
giờ voi chúa tâu vua Phạm Đức: ‘Đại vương phải
biết, nơi rừng kia tôi còn có cha mẹ già sức yếu
ở trong đó. Tôi nghó: Trước khi chưa bị Đại vương
bắt về, tôi nhớ chưa từng có khi nào tôi ăn
trước rồi cha mẹ ăn sau, nước uống cũng vậy. Tôi
dâng cho cha mẹ tôi ăn trước, rồi sau đó tôi mới
ăn. Ngày nay tôi suy nghó: Tôi đang nhận sự nuôi
dưỡng, cung cấp tất cả thức ăn không thiếu hụt,
nhưng cha mẹ tôi ở trong rừng trở nên cô độc,
chịu nhiều sự đau khổ. Vì không được ở gần cha
mẹ nên tôi ưu sầu, khổ não chẳng vui.”
Vua
Phạm Đức nghe nói như vậy, cho là việc quá đặc
biệt, chưa từng có. Vua lại suy nghó: “Việc này
thật hy hữu, không thể nghó bàn! Trong loài người
còn khó có việc như vậy, tại sao voi chúa này lại
được như vậy?.” Suy nghó rồi, nhà vua bảo Tượng
vương: “Này voi chúa, ta thà tự giam hãm trong lao
ngục, chứ chẳng dám gây nhiễu loạn cho kẻ giữ gìn
giới luật diệu hạnh, hiếu dưỡng phụ mẫu đúng
theo pháp như vậy.”
Vua
nói với voi chúa: “Này voi chúa, ta thả ngươi về
với cha mẹ, tự đem đồ ăn nuôi dưỡng cha mẹ,
tùy ý hưởng lạc.”
Khi
thả voi, vua có nói kệ:
Voi
chúa tự do nay trở về
Đem
lòng hiếu thuận nuôi cha mẹ
Ta
thà xả bỏ thân mạng này
Với
ngươi, ta không gây nhiễu loạn.
Sau
khi voi chúa được vua Phạm Đức thả ra, lần lần về
đến khu rừng cũ. Thuở ấy voi mẹ vì mất con, ưu
sầu khổ não, buồn khóc kêu la thảm thiết, do vậy
mù cả đôi mắt. Vì mù đôi mắt, nên voi mẹ từ
chỗ ở của mình lần hồi đi khắp đó đây, lạc
đến phương khác. Đến khi voi chúa khi trở lại quê
nhà, tìm kiếm mẹ mình nhưng không biết ở đâu. Do
không thấy mẹ nên voi chúa rống tiếng kêu la. Voi mẹ
nghe tiếng kêu như vậy liền biết đó là tiếng của
con mình nên rống tiếng khóc buồn thảm. Voi chúa nghe
tiếng mẹ kêu, vội vã theo hướng tiếng kêu đi đến.
Voi chúa thấy mẹ mình đang đứng nghỉ bên bờ ao. Để
mẹ đứng yên trên bờ, voi chúa vào trong ao nước,
dùng vòi hút đầy nước rồi lên khỏi ao thân tâm
khoan khoái, vui mừng hớn hở tràn ngập toàn thân,
không thể tự chế. Voi chúa đem nước đến, phun
nước tắm rửa cho mẹ mình. Khi voi mẹ được voi con
đem nước tắm rửa thân thể, đôi mắt bỗng nhiên
bừng sáng hơn xưa, voi mẹ trông thấy được con mình
mới hỏi: “Con đi đâu ngày nay mới trở về, để
suốt thời gian đằng đẵng vừa qua mẹ không thấy
con?”
Bấy
giờ voi chúa đem đủ mọi việc từ khi vua Phạm Đức
cho người bắt đem về hoàng cung, nhân duyên nhà vua
chăm sóc, nuôi dưỡng, thả ra, trở về đây… trình
bày cho voi mẹ biết. Khi voi mẹ nghe con trình bày như
vậy, vui mừng hớn hở tràn ngập toàn thân không
thể tự chế, nên nói lớn: “Con ơi! Con ơi, mẹ con
chúng ta ngày nay chung sống sung sướng thế này, ta
nguyện rằng Đại vương Phạm Đức cùng cha mẹ, vợ
con, nam nữ quyến thuộc, cho đến tất cả thân bằng
thiện hữu tri thức, trăm quan đại thần, phụ tá…
cùng sống hạnh phúc khoái lạc như chúng ta ngày
nay.”
Bấy
giờ Đức Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Này các thầy, nếu các thầy có phân vân voi chúa thuở
ấy nay là ai, thì chính là thân Ta vậy. Nếu các thầy
có phân vân voi mẹ thuở ấy nay là người nào,
các thầy chớ nghó gì khác, tức là Ma-ha Ba-xà-ba-đề
Kiều-đàm-di này vậy. Các thầy cần phải biết, thuở
ấy Ma-ha Ba-xà-ba-đề Kiều-đàm-di cũng vì Ta ưu sầu
khổ não, kêu khóc thảm thiết, nước mắt tuôn
trào, mù đôi mắt. Lại cũng do Ta mà đôi mắt bà
sáng lại. Ngày nay cũng vậy, Ma-ha Ba-xà-ba-đề cũng
vì không thấy Ta nên ưu sầu khổ não kêu khóc, hai
mắt bị mù. Lại cũng do Ta, đôi mắt bà sáng lại.
Này
các Tỳ-kheo, thuở xưa còn ở địa vị tu nhân, chưa
thành Phật, mà Như Lai còn làm lợi ích cho chúng
sinh như vậy, huống nữa là ngày hôm nay thành tựu
đạo quả Vô thượng Chánh đẳng Chánh giác. Do vậy,
các thầy nếu là người có trí, đối với Phật
phải luôn luôn có tâm hy hữu và kính trọng. Đối
với Pháp bảo và Tăng bảo cũng phải sinh tâm kính
trọng. Các thầy phải nương tựa theo đây mà tu học.

<詞 id="50096345">Phẩm 57: NHÂN DUYÊN NAN-ĐÀ XUẤT GIA (Phần 1)</詞>
Một
hôm, Đức Thế Tôn giáo hóa Thích tử Nan-đà xả
tục xuất gia, nói về nhân duyên xuất gia, lại cũng
ca ngợi nhân duyên xuất gia. Ngài nói:
–Này Nan-đà, lại đây! Ông nên đi xuất gia.
Nghe
Đức Phật nói lời này rồi, Thích tử Nan-đà bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, con không xuất gia. Lý do tại sao? Vì
con nguyện trọn đời đem bốn thứ y phục, đồ nằm,
thức ăn uống và thuốc thang cúng dường cho Thế
Tôn và đại chúng Tỳ-kheo.

Đức
Thế Tôn lại giáo hóa Nan-đà bằng cách tán thán
công đức xả tục xuất gia…, thường nói nhân
duyên xuất gia và cho đến dùng lời tán thán khuyên xuất gia.

Như
vậy, đến lần thứ hai, lần thứ ba, mà Nan-đà
không chịu xuất gia, vẫn nói:
–Con trọn đời đem bốn thứ y phục, đồ nằm, thức ăn
uống và thuốc thang cúng dường cho Thế Tôn và đại chúng Tỳ-kheo.
Sau
đó một thời gian ngắn, Đức Thế Tôn sau khi thọ
trai xong đem theo một thị giả, đi từ từ hướng về
cung điện của Thích tử Nan-đà. Lúc ấy đồng tử
Nan-đà cùng nàng Tôn-đà-lợi dạo chơi, ngồi trên
lầu ngắm cảnh. Nan-đà ở trên lầu, xa xa trông thấy
Thế Tôn hướng về cung điện mình, nên vội vã đứng
dậy, xuống lầu nghinh tiếp Thế Tôn. Đến nơi, Nan-đà
đảnh lễ dưới chân Phật, rồi đứng về một bên và bạch Phật:
–Hay thay! Bạch Thế Tôn, Ngài từ phương xa nào đến đây?
Cúi xin Thế Tôn rủ lòng vào nhà con, an tọa trên chỗ ngồi.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn vào cung điện Nan-đà, ngồi trên
tòa, an ủi ủy dụ Nan-đà. Ủy dụ xong, Ngài ngồi im
lặng. Nan-đà bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, cúi xin Ngài thọ sự cúng dường
trai phạn. Con sẽ cho người sửa soạn đủ thức ăn sơn hào hải vị.
Đức Phật bảo Nan-đà:
–Ta thọ trai rồi, không nên dọn thức ăn nữa.
Đồng
tử Nan-đà lại bạch Phật:
–Con có ít mật phi thời, Ngài có dùng được chăng?
Đức Phật bảo Nan-đà: –Tùy ý đồng tử.
Nan-đà bạch Phật:
–Dạ vâng, bạch Thế Tôn.
Nan-đà
bưng bát mật phi thời dâng cho Thế Tôn. Thế Tôn
lúc ấy không chịu tiếp lấy bát mật. Đồng tử
Nan-đà lại đem bát mật trao cho thị giả của Đức
Phật, nhưng vị thị giả cũng không tiếp lấy. Đức
Thế Tôn cùng vị thị giả đứng dậy trở về rừng
Ni-câu-đà, đồng tử Nan-đà cũng từ trên lầu
bưng bát mật đi theo sau Phật.

Bấy
giờ nàng Thích nữ Tôn-đà-lợi đang chải đầu,
thấy Nan-đà bưng bát mật đầy đi theo sau Phật, nàng
vội cao giọng vọng gọi:
–Nan-đà ơi, Thánh tử muốn đi đâu đó?

Nan-đà
tay chỉ vào bát mật mà nói:
–Đem bát mật này đến dâng cúng cho Đức Phật. Đến đó
rồi, anh về liền.
Tôn-đà-lợi nói:
–Thánh tử mau về, không nên ở lâu bên đó.
Khi
Đức Thế Tôn ra khỏi cung điện, Ngài vì Nan-đà nên
đi khắp đó đây trên những ngã đường. Ý Phật
là muốn tất cả dân chúng trong thành thấy Nan-đà
bưng bát mật phi thời đi sau Như Lai.
Bấy
giờ dân chúng thấy việc như vậy, đều nói với
nhau: “Ngày nay Đức Thế Tôn đã quyết định khiến
Nan-đà xả tục xuất gia.”
Khi
về đến tự viện, Ngài đưa tay ra hiệu bảo một
Tỳ-kheo đến tiếp lấy bát mật trong tay Nan-đà. Khi
ấy vị Tỳ-kheo hiểu được ý Đức Phật, liền nhận
bát mật từ tay Nan-đà. Lúc bấy giờ Nan-đà đảnh
lễ dưới chân Phật và thưa:
–Bạch Đức Thế Tôn, con xin từ giã, muốn trở về nhà.
Đức Phật bảo Nan-đà:
–Ông không nên trở về.
Nan-đà lại bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, con suy nghó không muốn xuất gia. Tại
sao? Vì con nguyện trọn đời đem bốn việc cúng dường
cho Phật và chúng Tỳ-kheo.

Đức
Thế Tôn lại bảo Nan-đà:
–Cõi Diêm-phù-đề này, bề dọc rộng bảy ngàn do-tuần,
hướng Bắc rộng rãi, hướng Nam chật hẹp, giống như
thùng xe. Ví dụ trong đó chứa đầy chư vị La-hán
nhiều như mía lau, mè, lúa… Có thiện nam hay thiện
nữ nào trọn đời đem bốn sự cúng dường cho
những vị La-hán này. Sau khi các vị La-hán này nhập
Niết-bàn, họ lại xây tháp thờ xá-lợi, ở trên
mỗi tháp trang trí phướn lọng và bảo linh, lại dùng
hương hoa, đèn dầu… để cúng dường, ông nghó thế
nào? Công đức của người thiện nam hay thiện nữ
ấy có nhiều không?
Nan-đà đáp:
–Phước ấy rất nhiều.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn lại bảo Nan-đà:
–Nếu có người trọn đời đem bốn sự…, hoa hương, dầu,
đèn… cúng dường chư vị La-hán trong cõi
Diêm-phù-đề như trên. Nếu có người cúng dường
một Đức Phật, thì quả báo cúng dường một Đức
Phật hơn công đức cúng dường các vị La-hán ở trước.
Lại
nữa, này Nan-đà, nếu người nào có thể vào trong
giáo pháp của Phật, xuất gia chỉ được một ngày
một đêm, tu hành phạm hạnh thanh tịnh, thì quả báo
của người này hơn quả báo của người cúng dường
Phật. Do vậy Nan-đà nên quyết định xuất gia, chớ
nên tham hưởng thú vui ngũ dục ở đời.
Lại
nữa, này Nan-đà, các dục lạc thú vị ít, đau khổ
lại nhiều. Dục lạc vô thường nên đáng xa lìa.
Dục lạc là gốc của đại khổ, là ung nhọt lớn,
là gai nhọn độc, là sự ràng buộc của ách nạn
lớn, là đại khổ não, là tướng tổn giảm, là
tướng phá hoại, vô thường, không đứng yên,
không kiên cố, nguy hiểm, dễ tan vỡ, nhiều sự sợ
sệt, là khổ, là không, là không có tự chủ. Ông
nay cần phải quán sát tội lỗi đau khổ của ngũ dục như vậy.

Này
Nan-đà, ông đã tư duy rõ ràng về tội lỗi đau khổ
của ngũ dục, thì chớ nên tham đắm.
Được
nghe Thế Tôn nói những tội lỗi đau khổ của ngũ
dục như vậy, trong tâm Nan-đà tuy không thích xuất
gia, nhưng vì kính nể Đức Phật nên ông cúi đầu
bái lạy, bạch Thế Tôn:
–Con sẽ xuất gia.
Thế
Tôn đang đi kinh hành, liền đưa tay ra hiệu vẫy một
Tỳ-kheo đến và bảo:
–Thầy hãy kêu một thợ cạo tóc đến đây.

Bấy
giờ vị Tỳ-kheo này liền kêu một thợ cạo tóc ở
trong chúng đến trước mặt Nan-đà. Khi người này
cầm dao cạo, sắp sửa cạo tóc cho Nan-đà. Thì Nan-đà
nắm tay đưa trước mặt thợ cạo và nói:
–Ngươi có oai đức gì mà dám cạo đầu ta?
Bấy
giờ Đức Thế Tôn chánh ý chánh niệm bảo Nan-đà:
–Tỳ-kheo hãy đến đây! Ở trong pháp của Ta tu phạm hạnh, vì
để dứt sạch các khổ.
Khi
Đức Như Lai nói lời như vậy xong, râu tóc của
Nan-đà liền tự rụng, giống như vị Tỳ-kheo vừa cạo
râu tóc cách đây bảy ngày, thân tự nhiên đắp
ca-sa, tay bưng bình bát đúng như pháp, liền được
xuất gia thọ giới Cụ túc, thành vị Trưởng lão.
Nan-đà
cũng có ba mươi tướng tốt không thiếu, thân thể
sắc vàng nhưng thấp hơn Đức Phật bốn ngón tay,
tuấn tú dễ thương, người trông không chán. Nan-đà
sắm ca-sa giống như y của Phật, may rồi dùng mặc. Có
Tỳ-kheo từ xa trông thấy Nan-đà đi đến, đều lầm
tưởng là Phật, nên đứng dậy nghinh tiếp. Khi đến
nơi mới biết chẳng phải Phật, họ trở lại chỗ
ngồi. Vì lý do này các Tỳ-kheo chê trách, suy nghó:
“Tại sao Trưởng lão Nan-đà sắm y giống như Phật
mà dùng!.”

Các
Tỳ-kheo này đến bạch Đức Phật. Bấy giờ Đức
Thế Tôn vì nhân duyên này, lập tức triệu tập đại
chúng. Ngài hỏi Nan-đà:
–Thầy có may y Tăng-già-lê rộng bằng y của Phật mà dùng
hay không?

Bấy giờ Nan-đà đáp:
–Bạch Đức Thế Tôn, việc này sự thật là như vậy.
Đức Phật bảo Nan-đà:
–Như vậy là không đúng pháp. Tại sao thầy mặc y
Tăng-già-lê rộng như y của Phật vậy?
Đức
Thế Tôn răn dạy, quở trách Nan-đà như vậy rồi
tuyên bố với chúng Tỳ-kheo:

–Từ nay trở về sau, các thầy không được may y rộng như
y của Phật mà mặc. Nếu ai vi phạm thì như pháp mà trị tội.
Bấy
giờ Nan-đà suy nghó: “Thế Tôn cấm hẳn không cho
phép Tỳ-kheo dùng y rộng dài như Phật. Y của ta phải
giặt ủi cho bóng láng để mặc.” Nan-đà liền ủi y
bóng láng mà dùng, rồi lấy thuốc tô điểm đôi
mắt và kẻ mi, trang điểm thân hình, chân mang giày
da, tay phải bưng bát, tay trái cầm dù, đi đến bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, con muốn vào làng để khất thực.
Đức
Thế Tôn bảo Trưởng lão Nan-đà:
–Thầy chẳng phải có tâm chánh tín xả tục xuất gia hay sao?
Nan-đà đáp:
–Đúng như lời Thế Tôn nói, sự thật là như vậy.
Đức
Thế Tôn lại bảo Nan-đà:
–Thầy đã là kẻ thiện nam chánh tín, xả tục xuất gia. Tại
sao ủi y phục bóng láng mà mặc? Lại vì việc gì
trang điểm thân thể, dùng thuốc tô điểm đôi mắt,
kẻ mày, chân mang giầy da, một tay bưng bát, một tay
cầm dù, muốn đi khất thực? Lại nữa, này Nan-đà,
nếu như thầy ở chỗ vắng vẻ, đi khất thực để
sống mặc y phấn tảo, như vậy mới là điều tốt.
Đức
Thế Tôn vì sự việc này nói kệ:
Khi
nào Ta thấy được Nan-đà
Ở
nơi vắng lặng thường khất thực
Tri
túc thiểu dục dùng vật bỏ
Lại
thích xa lìa các tướng dục?
Bấy
giờ Đức Thế Tôn vì sự việc này, tập họp chúng
Tỳ-kheo và tuyên bố:
–Này các thầy, từ nay trở về sau, không được giặt ủi
y bóng láng mà dùng. Nếu thầy nào mặc y bóng láng,
sẽ y như pháp mà trị tội. Lại nữa, các thầy không
được dùng thuốc tô điểm đôi mắt, kẻ mày và
mang giầy da tốt. Lại cũng không được cầm bát
mỏng, đẹp và cũng không được cầm dù đi vào
thành, xóm làng khất thực. Nếu Tỳ-kheo nào phạm
những điều như vậy, thì y như pháp mà trị.
Bấy
giờ Nan-đà tuy bị Thế Tôn cấm hẳn các việc ủi y
bóng láng, không được dùng thuốc tô mắt, kẻ
mày, không được mang giầy da tốt, không được
dùng bát mỏng, đẹp và không được mang dù. Nhưng
vẫn còn nghó đến thế lực và thú vui của cuộc
đời vua chúa, không chịu tuân theo giới cấm, lại mơ
tưởng nàng Thích nữ Tôn-đà-lợi, nghó đến sắc
dục, không tu tập phạm hạnh, ý muốn xả giới hoàn
tục. Vì lý do này, Nan-đà thường vẽ tượng nàng Tôn-đà-lợi.

Vào
một hôm, Nan-đà đi đến chỗ vắng vẻ, lấy đất
sét hay tấm ván vẽ hình Thích nữ Tôn-đà-lợi,
ngắm nhìn cả ngày. Có Tỳ-kheo khác thấy được,
sinh tâm chê trách, nói với Nan-đà:
–Tại sao Trưởng lão ở nơi vắng vẻ, lấy đất sét hay
ván vẽ hình phụ nữ rồi ngắm nhìn trọn ngày như
vậy?
Bấy
giờ các Tỳ-kheo đem việc này bạch với Đức Phật.
Đức Thế Tôn vì nhân duyên này triệu tập các
Tỳ-kheo. Ở trong chúng, Ngài hỏi Nan-đà:
–Thật sự thầy có ở chỗ vắng vẻ dùng đất sét hay ván
vẽ hình phụ nữ rồi ngắm nhìn trọn ngày không?
Nan-đà bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, thật sự là như vậy.
Bấy
giờ Đức Phật bảo Trưởng lão Nan-đà:
–Thầy làm việc như vậy là tốt chăng? Ôi, kẻ xuất gia
làm Tỳ-kheo đâu được vẽ hình phụ nữ để ngắm
nghía!
Bấy
giờ Đức Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
–Này các thầy Tỳ-kheo, từ nay trở đi, các thầy không
được vẽ hình phụ nữ, dầu là hình của người
có thật hay là hình người do mình tưởng tượng. Do
vì tâm dục, vẽ rồi ngắm nhìn. Nếu có thầy nào vẽ
hình phụ nữ mà ngắm nhìn, thì mắc tội trái với giới luật.
Vào
một lúc khác, Trưởng lão Nan-đà theo thứ lớp
đến ngày trực trông coi tu viện. Nan-đà nghó thế
này: “Như Lai chẳng bao lâu sẽ vào thành khất thực.
Hôm nay ta trở về hoàng cung.” Khi ấy biết được
tâm niệm Nan-đà, Thế Tôn gọi Trưởng lão Nan-đà đến và bảo:
–Này Nan-đà, nếu thầy muốn đi thì đóng các cửa phòng lại rồi mới đi.
Thế
Tôn nói như vậy rồi, liền đi vào xóm làng khất
thực. Trưởng lão Nan-đà suy nghó: “Thế Tôn đã
đi vào làng khất thực rồi, ta sẽ được trở về
nhà.”
Khi
ấy Nan-đà thấy cửa phòng Thế Tôn bỏ trống, nên
nghó: “Ta đóng cửa phòng của Đức Thế Tôn, rồi
sau đó mới trở về nhà.”

Cửa
phòng của Thế Tôn đóng rồi, lại thấy cửa phòng
của ngài Xá-lợi-phất chưa đóng, Nan-đà liền đi
đến đóng cửa phòng của ngài Xá-lợi-phất. Cửa
phòng của Xá-lợi-phất đóng rồi, lại thấy cửa
phòng của Mục-kiền-liên bỏ trống. Nan-đà vội đi
đến đóng cửa phòng của Mục-kiền-liên. Cửa
phòng của Mục-kiền-liên đóng rồi, lại thấy cửa
phòng của ngài Đại Ca-diếp bỏ trống. Nan-đà vội
đi đến đóng cửa phòng của ngài Đại Ca-diếp. Cửa
phòng của Đại Ca-diếp đóng rồi, lại thấy cửa
phòng của ngài Đại Ca-chiên-diên bỏ trống. Nan-đà
vội đi đến đóng cửa phòng của ngài Đại
Ca-chiên-diên. Cửa phòng của Đại Ca-chiên-diên
đóng rồi, lại thấy cửa phòng của ngài
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp bỏ trống. Nan-đà vội đi đến
đóng cửa phòng của ngài Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp.
Cửa phòng của Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp đóng rồi,
lại thấy cửa phòng của ngài Na-đề Ca-diếp bỏ
trống. Nan-đà vội đi đến đóng cửa phòng của
ngài Na-đề Ca-diếp. Cửa phòng của Na-đề Ca-diếp
đóng rồi, lại thấy cửa phòng của ngài Già-da
Ca-diếp bỏ trống. Nan-đà vội đi đến đóng cửa
phòng của ngài Già-da Ca-diếp. Cửa phòng của Già-da
Ca-diếp đóng rồi, lại thấy cửa phòng của ngài
Ưu-ba-tư-na bỏ trống… Cửa phòng của Ưu-ba-tư-na
đóng rồi, lại thấy cửa phòng của ngài Câu-hy-la
bỏ trống… Cửa phòng của Câu-hy-la đóng rồi, lại
thấy cửa phòng của ngài Ma-ha Chiên-đà bỏ trống…
Cửa phòng của Ma-ha Chiên-đà đóng rồi, lại thấy
cửa phòng của ngài Lợi-ba-đa bỏ trống… Cửa
phòng của Lợi-ba-đa đóng rồi, lại thấy cửa phòng
của ngài Ưu-ba-ly-ba-đa bỏ trống…

Cứ
tuần tự như vậy, cửa thứ nhất đóng, cửa thứ
hai bỏ trống, cửa thứ ba đóng rồi thì cửa thứ
tư bỏ trống. Nan-đà thấy đóng một cửa thì một
cửa bỏ trống, nên nghó thế này: “Ta tội lỗi gì
mà các Tỳ-kheo hành ta như vậy! Dầu là cửa đóng
hay bỏ trống, ta sẽ bỏ đi về nhà, vì e rằng chẳng
bao lâu nữa Thế Tôn trở về.” Nghó như vậy rồi,
ông liền từ rừng Ni-câu-đà sắp sửa ra về.

Khi
ấy Đức Thế Tôn bằng Thiên nhãn xem thấy, biết ý
Nan-đà muốn rời khỏi khu rừng Ni-câu-đà. Như Lai
thấy vậy liền ẩn thân nơi thành Ca-tỳ-la Bà-tô-đô,
lập tức xuất hiện nơi rừng Ni-câu-đà. Khi ấy
Nan-đà thấy Đức Phật có mặt trong rừng, liền vội
ngồi núp dưới thân cây Ni-câu-đà lớn. Lúc ấy
Đức Thế Tôn dùng sức thần thông đưa vị đại
thọ này lên hư không. Đức Phật thấy Nan-đà ngồi
núp dưới gốc cây, Ngài hỏi:
–Này Nan-đà, hôm nay thầy muốn đi về đâu?
Nan-đà đáp:
–Bạch Đức Thế Tôn, ngày nay con nhớ lại sự tự do
khoái lạc của vương vị và lại nhớ Thích nữ
Tôn-đà-lợi. Do vậy, chẳng thích tu phạm hạnh, ý
muốn xả giới hoàn tục.
Nhân
đây Đức Phật nói kệ:
Muốn
ra khỏi rừng đã ra khỏi
Ra
khỏi rừng rồi lại vào rừng
Thầy
hãy quán sát người như vậy
Ra
khỏi trói buộc, lại trói buộc.
Đức
Thế Tôn vì Nan-đà nói kệ như vậy rồi, lại khuyên:
–Này Trưởng lão Nan-đà, thầy ở trong giáo pháp của Ta,
phải phát tâm siêng năng tinh tấn, tu các phạm hạnh
để diệt trừ các đau khổ.
Đức
Thế Tôn đã giáo hóa Nan-đà như vậy nhưng Nan-đà
vẫn không quên lạc thú về ngũ dục ngày trước
và sự khoái lạc thỏa thích của vương vị, vẫn còn
mơ tưởng nàng Tôn-đà-lợi, không thích chánh pháp
tu theo phạm hạnh, muốn xả giới trở về hoàng cung.
Vào
một hôm, có vị đại trưởng giả thỉnh Đức Phật
cúng dường trai phạn. Hôm ấy cũng nhằm phiên
Nan-đà giữ Già-lam. Lúc ấy Nan-đà suy nghó: “Thế
Tôn nhận lời mời của trưởng giả. Khi Ngài vào
làng thọ trai, thì ta sẽ trở về hoàng cung.”
Biết
tâm niệm của Nan-đà nên Đức Thế Tôn bảo:
–Này Nan-đà, nay thầy phải biết đến lúc rưới nước
quét dọn vườn chùa và phải lấy đầy nước những
bồn rửa của Tỳ-kheo.
Nói
như vậy rồi, Đức Phật đi vào xóm làng để chứng
trai theo lời mời trước.
Lúc
ấy Trưởng lão Nan-đà suy nghó: “Thế Tôn nhận lời
thỉnh, đi vào làng dự hội. Ta có thể tự do về
nhà.” Nan-đà nghó như vậy, thấy trước phòng Như
Lai nhiều đất dơ bẩn nên lại suy nghó: “Ta trước
tiên đến quét dọn phẩn uế rồi sau đó trở về
hoàng cung.”

Nghó
như vậy rồi, Nan-đà cầm chổi quét dọn trước
phòng của Như Lai. Khi Nan-đà quét dọn bên này thì
gió thổi cỏ rác tấp phủ nửa bên kia, nên phải
quét trở lại. Bấy giờ Nan-đà nghó: “Ta thôi quét
dọn, trước phải lấy đầy nước tất cả bồn rửa
của chúng Tăng, sau mới quét sân.”

Nghó
như vậy rồi, Nan-đà đem tất cả bồn rửa của chúng
Tăng đến giếng lấy đầy nước. Khi những bồn đã
đựng đầy nước thì bị lật úp. Khi ấy Nan-đà lại
nghó: “Ta làm sao quét sạch và lấy nước đầy các
bồn được, như Lai không bao lâu sẽ trở về, ta nên
mau mau trở về hoàng cung.” Nghó như vậy rồi, Nan-đà
liền từ rừng Ni-câu-đà sắp trở về hoàng cung.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn đang thọ trai tại nhà trưởng
giả, Ngài dùng Thiên nhãn thanh tịnh hơn mắt loài
người, xem thấy Nan-đà đang từ rừng Ni-câu-đà
sắp đi về nhà. Thấy vậy rồi, Ngài hóa một thân
khác, từ nhà trưởng giả trong nháy mắt hiện ở
rừng Ni-câu-đà, đứng trước mặt Trưởng lão Nan-đà.

Lúc
ấy Nan-đà ở xa trông thấy Thế Tôn sắp đến gần
mình, liền trèo lên bờ gộp cao lớn, rồi trèo
xuống ngồi núp mình trong eo trũng.

Bấy
giờ Đức Thế Tôn dùng sức thần thông biến bờ
núi cao kia thành vùng đất bằng phẳng như bàn tay,
Ngài thấy Nan-đà ngồi như vậy, mới bảo:
–Thầy ngồi ở đây để làm gì?
Nan-đà bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, con đã hứa với nàng Tôn-đà-lợi là
con sẽ trở về nhà. Nay con nghó rằng không nên để
mình trở thành kẻ nói dối. Do vậy, con muốn trở về nhà.
Đức
Phật bảo Trưởng lão Nan-đà:

–Thầy cần gì phải gặp Tôn-đà-lợi, thân nàng như da gói
lấy xương, bên trong chứa đầy các thứ tủy, não,
máu, mủ, phẩn tiểu, giống như hố xí, thật đáng
ghê tởm! Thầy cần phải xa lìa.
Này
Nan-đà, Ta nói đại khái, mỗi một chúng sinh cùng
với vợ mình chung sống tiết ra đồ bất tịnh nhiều
hơn nước biển cả, mà cũng không biết lấy làm đủ.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn vì nhân duyên này, nói kệ:
Muốn
ra khỏi rừng, đã ra khỏi
Ra
khỏi rừng rồi, lại vào rừng
Thầy
hãy quan sát người như vậy
Ra
khỏi trói buộc, lại trói buộc.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn giáo hóa Nan-đà, Ngài dạy:
–Này Nan-đà, thầy đang ở trong giáo pháp của Ta, tự do
vui vẻ tu phạm hạnh thanh tịnh, là do muốn dứt tất cả khổ.
Lúc
ấy Nan-đà tuy được Thế Tôn dùng nhiều phương
tiện giáo hóa như vậy mà vẫn không ưa thích tu phạm
hạnh nên cùng với Lục quần Tỳ-kheo kết làm bè
bạn, thường lui tới bàn luận, từ sáng đến tối
nói toàn chuyện tà mạng xấu xa.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn thấy Nan-đà làm việc như vậy,
nên suy nghó: “Ngày nay Nan-đà đã học theo đám Lục
quần Tỳ-kheo, sợ tổn hại công đức hạnh nghiệp.
Ta nên cắt đứt không cho Nan-đà giao du với họ.”
Ngài
nghó như vậy rồi, liền bảo Trưởng lão Nan-đà:
–Này Nan-đà, thầy đến đây, Ta cùng thầy đi vào thành
Ca-tỳ-la Bà-tô-đô.
Nan-đà bạch Phật:
–Dạ vâng, như lời Thế Tôn dạy.

Bấy
giờ Đức Thế Tôn cùng Nan-đà đi vào thành
Ca-tỳ-la Bà-tô-đô, lần lần đi đến cửa hàng bán
cá. Khi ấy Thế Tôn thấy có đến trăm con cá hôi
thối trải trên tấm chiếu cỏ tại gian hàng. Thấy
rồi, Ngài bảo Nan-đà:
–Nan-đà lại đây, thầy hãy cầm một cọng chiếu cỏ phơi cá.
Nan-đà trả lời:
–Bạch Đức Thế Tôn, con sẽ làm như lời Ngài dạy.
Nói
lời ấy rồi, Nan-đà liền rút một cọng cỏ hôi
tanh dưới tấm chiếu phơi cá nơi gian hàng. Khi Nan-đà
cầm cọng cỏ tranh nơi tay rồi, Đức Phật lại bảo:
–Thầy cầm một lát rồi ném xuống đất.
Nan-đà bạch Phật:
–Y như lời Thế Tôn dạy.
Khi
ấy Nan-đà nắm cọng cỏ tranh hôi tanh đứng trong
thời gian ngắn, rồi ném xuống đất. Lúc ấy Đức
Phật lại bảo Nan-đà:
–Thầy hãy ngửi tay của thầy.
Nan-đà
liền ngửi bàn tay mình. Đức Phật lại hỏi:
–Này Nan-đà, thầy thấy bàn tay có mùi gì?
Trưởng lão Nan-đà đáp:
–Thưa Thế Tôn, chỉ có một mùi hôi thối bất tịnh.

­

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP

<卷 id="50096346">QUYỂN 57</卷>
<詞 id="50096347">Phẩm 57: NHÂN DUYÊN NAN-ĐÀ (Phần 2)</詞>
Bấy
giờ Đức Thế Tôn bảo Trưởng lão Nan-đà:
–Đúng vậy! Đúng vậy! Người nào gần gũi bạn xấu, cùng
với họ kết làm bạn bè, giao du với nhau thì tuy kết
bạn trong thời gian ngắn, sau do huân tập việc xấu,
khiến cho tiếng xấu đồn xa.
Đức
Thế Tôn nhân việc này mà nói kệ:
Từ
tấm chiếu cỏ để phơi cá
Dùng
tay rút lấy cọng cỏ lát
Tay
người bị thối mùi cá chết
Gần
gũi bạn xấu cũng như vậy!
Rồi
một hôm, Đức Thế Tôn cùng Trưởng lão Nan-đà
đồng đi đến hàng bán hương liệu, thấy nhiều túi
hương ở nơi gian hàng. Thấy vậy, Ngài bảo Trưởng lão Nan-đà:
–Này Nan-đà, thầy hãy cầm lấy túi hương nơi gian hàng này.
Nan-đà
y theo lời Phật dạy, cầm lấy các túi hương nơi cửa hàng.

Đức
Phật lại bảo Nan-đà:
–Thầy cầm túi hương này trong chốc lát rồi để nó xuống.
Nan-đà
nghe Đức Phật bảo như vậy, đưa tay cầm lấy túi
hương trong phút chốc rồi để xuống. Đức Phật lại bảo Nan-đà:
–Thầy hãy ngửi bàn tay thầy.
Nghe
Đức Phật bảo, Nan-đà liền ngửi bàn tay mình. Đức Phật hỏi Nan-đà:
–Thầy ngửi bàn tay thấy có mùi gì?
Nan-đà đáp:
–Bạch Đức Thế Tôn, bàn tay có mùi thơm dễ chịu vô cùng.
Đức Phật bảo Nan-đà:
–Đúng vậy! Đúng vậy! Nếu người gần gũi bạn tốt,
thường từng sống chung với hạng người này, nhờ
đó mà được ảnh hưởng. Do gần gũi với nhau,
tiếng tốt nhất định sẽ vang lừng.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn nhân đây mà nói kệ:
Tay
ai cầm lấy hương trầm thủy
Hoắc
hương, xạ hương, các thứ hương
Cầm
hương chốc lát người cũng thơm
Gần
gũi bạn lành cũng như vậy.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn ra khỏi thành Ca-tỳ-la Bà-tô-đô,
về đến rừng Ni-câu-đà. Vì lý do này, Đức Phật
tập hợp chúng Tỳ-kheo, bảo Nan-đà:
–Này Nan-đà, thầy đừng gần gũi lục quần Tỳ-kheo, không
nên cùng với họ kết làm bạn bè. Vì sao? Người
nào gần gũi bạn xấu như vậy, hoặc kết làm bạn
bè, thì cùng làm việc với nhau, hoặc theo họ làm
tất cả các sự việc xấu. Nếu gần gũi các người
xấu thì tiếng xấu sẽ đồn khắp trong thế gian.
Này
Nan-đà, nếu muốn tìm bạn thân tốt thì thầy nên
gần gũi các Tỳ-kheo Xá-lợi-phất, Mục-kiền-liên,
Ca-diếp, Ca-chiên-diên, Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp, Na-đề
Ca-diếp, Già-da Ca-diếp, Ưu-ba-tư-na, Ma-ha Câu-hy-la,
Ma-ha Tôn-đà, Ly-bà-đa… Ta khuyên thầy nên gần
gũi, tùy thuận và phục vụ các Tỳ-kheo ấy. Tại
sao? Nếu gần gũi bạn tốt, thân thiện phục vụ, thì
tuy chưa chứng được sự lợi ích, nhưng giao du với
nhau thì tiếng tốt sẽ được đồn khắp trong thế gian.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn nhân đây nói kệ:
Người
nào gần gũi với bạn xấu
Hiện
tại không được nghe tiếng khen
Bởi
vì gần gũi với bạn xấu
Tương
lai sẽ đọa ngục A-tỳ.
Nếu
người gần gũi với bạn tốt
Tùy
thuận theo họ việc làm việc thiện
Tuy
chưa chứng đắc lợi thế gian
Nhưng
trong tương lai sẽ hết khổ.
Tuy
được Thế Tôn dùng lời tốt đẹp giáo hóa, nhưng
Nan-đà vẫn tham luyến thú vui phóng dật nơi vương
triều, mơ tưởng dục lạc nơi nàng Tôn-đà-lợi,
đối với Phật pháp không ưa thích, muốn bỏ phạm
hạnh, xả giới hoàn tục.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn biết tâm niệm Nan-đà như vậy,
Ngài nghó: “Nan-đà này phiền não quá mạnh, không
thể giáo hóa bằng cách bình thường mà phá được
phiền não ấy. Ta phải dùng phương tiện giống như
người đời: Dùng lửa diệt lửa, dùng độc trị
độc.”
Đức
Thế Tôn nghó như vậy rồi, dùng thần lực nắm tay
Nan-đà, ẩn thân khỏi rừng Ni-câu-đà, xuất hiện
đứng trên đỉnh núi Hương túy. Bấy giờ ở núi
này, do gió thổi hai cây cọ sát nhau, phát ra lửa
đốt cháy khu rừng, tỏa ra khói lửa rất nóng. Trong
núi này có nhiều khỉ vượn số đến năm trăm con,
chúng bị lửa đốt cháy lông, nằm lăn thân trên đất để tắt lửa.
Lúc
ấy Đức Thế Tôn thấy ở trong đàn vượn có một
con vượn cái mù đôi mắt lấy tay phủi lửa trên
thân, nên bảo Trưởng lão Nan-đà:
–Thầy có thấy con vượn cái mù mắt, ở trong đàn vượn,
đang dùng tay phủi lửa trên thân không?
Nan-đà bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, con đang thấy việc ấy.
Đức
Thế Tôn lại bảo Trưởng lão Nan-đà:
–Ý thầy nghó thế nào? Nàng Tôn-đà-lợi nhan sắc kiều
diễm dễ thương, so với con vượn cái già này, ai
đẹp hơn?
Nan-đà
hướng về Thế Tôn xịu mặt im lặng không trả lời.
Đức Thế Tôn lại nắm tay Nan-đà, ẩn thân nơi núi
Hương túy, đi đến cõi trời Ba mươi ba, đứng dưới
cây Ba-lợi-chất-đa. Dưới gốc cây này có một
tảng đá lớn tên là Bà-nô-câm-ma-la (nhà Tùy
dịch là Huỳnh hạt). Khi ấy vua Đế Thích đang đi du
ngoạn trong vườn Y-ca-phân-đà-lợi cùng với năm
trăm cung nhân thể nữ, ca nhạc hầu hạ xung quanh.
Thấy
vua Đế Thích nơi hoa viên Y-ca-phân-đà-lợi có đem
theo năm trăm thể nữ, đang vui chơi ca nhạc, Đức
Thế Tôn bảo Nan-đà:
–Thầy có thấy năm trăm thể nữ dạo chơi, ca múa, xướng
hát hay không?

Nan-đà
bạch Đức Thế Tôn:
–Nay con có thấy.
Đức
Thế Tôn lại bảo Nan-đà:
–Ý thầy nghó thế nào? Nàng Thích nữ Tôn-đà-lợi đẹp
hay là năm trăm thể nữ này đẹp?
Trưởng
lão Nan-đà bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, nếu đem con vượn cái già mù mắt so với
Tôn-đà-lợi thì không bằng một phần trăm, cho đến
một phần ngàn, cho đến một phần trăm ngàn, hay dùng
toán số thế gian cũng không thể so sánh được. Nếu
đem nàng Tôn-đà-lợi so với năm trăm thể nữ
này thì gấp trăm lần, gấp ngàn lần cũng không
bằng, cho đến gấp trăm ngàn lần, hay toán số thế
gian cũng không thể so sánh được. Con không thể làm
cách nào so sánh được.
Đức
Phật lại bảo Trưởng lão Nan-đà:
–Thầy có thích cùng với các thể nữ này vui chơi không?
Nan-đà
vui mừng hớn hở bạch Phật:
–Thưa Thế Tôn, ý con thật muốn cùng với năm trăm thể
nữ này vui chơi hoan lạc.
Đức
Phật lại bảo Nan-đà:
–Thầy không thể dùng thân phàm để cùng các Thiên nữ
hưởng lạc. Nếu muốn vậy, thầy phải hoan hỷ ở
trong pháp của Ta tu phạm hạnh. Ta sẽ cho thầy biết:
Ngày nay nếu thầy tùy thuận theo pháp của Ta, tu hành
thanh tịnh, sau khi qua đời, vào đời sau quyết định
sẽ thọ báo thân sinh ở cõi này, cùng với năm
trăm Thiên nữ vui chơi, hưởng lạc.
Nan-đà
nghe Đức Phật dạy như vậy, vui mừng hớn hở tràn
ngập toàn thân, không thể tự chế, bạch Phật:
–Con xin từ nay trở đi, ở trong giáo pháp của Đức
Phật ham thích tu phạm hạnh thanh tịnh. Bạch Thế Tôn,
con ngày nay đã có báo thân này, con thật sự muốn
vào đời vị lai sinh nơi thế giới này để cùng với
năm trăm Thiên nữ ấy hưởng lạc.
Đức
Thế Tôn nắm lấy tay Trưởng lão Nan-đà biến mất
nơi cõi trời Ba mươi ba, trở về rừng Ni-câu-đà.
Khi ấy Nan-đà nghó thế này: “Đức Thế Tôn đã
hứa cho ta ở đời vị lai cùng năm trăm Thiên nữ
kia thọ hưởng thú vui.” Vì vậy, Nan-đà đem hết
thân tâm chánh niệm tu phạm hạnh thanh tịnh, điều
phục các căn, tiết chế ăn uống, đầu hôm cuối
hôm tụng kinh hành thiền, dũng mãnh tinh tấn, không
cùng với người khác đàm luận giỡn cười, tâm
không rộn ràng dao động, miệng không nói lời thêu
dệt, phát hạnh tinh tấn, giữ bốn oai nghi, ưa ở chỗ
vắng lặng, điều phục các căn, thành tựu chánh
niệm vi diệu tối thắng.
Thuở
ấy Nan-đà muốn quán phương Đông, thân tâm an định,
ý chí dũng mãnh, đã được chánh niệm rồi mới
bắt đầu quán phương Đông. Trong khi quán như vậy
không có sầu não, không có tối tăm, với các
pháp bất thiện luôn luôn quán sát không bị rơi
vào, cũng không bị mê hoặc.

Khi
muốn quán phương Nam, phương Tây, phương Bắc, phương
trên, phương dưới, thân tâm cũng an định, ý chí
dũng mãnh. Khi quán các phương cũng không bị sầu
não, tối tăm, đối với các pháp bất thiện luôn
luôn quán sát không bị rơi vào, cũng không mê hoặc như trên.
Bấy
giờ có các Tỳ-kheo đồng tu với Nan-đà nói:
–Này Trưởng lão Nan-đà, tại sao trước kia Trưởng lão
không thúc liễm các căn, đối với sự ăn uống
không biết tiết chế, thường tìm cầu đồ ngủ:
giường nằm, mền nệm tuyệt hảo, ngủ nghỉ li bì
không biết nhàm chán, hoặc có khi thì cười cợt
vui đùa, tâm ý không an định, ăn nói ngang trái
thêu dệt, chưa từng biết tinh cần, luôn luôn giải
đãi, cũng không có chánh niệm, phần nhiều xao lãng,
đánh mất oai nghi, không có thiền định, không được
nhiếp tâm, các căn phóng dật… không thể kể xiết.
Mà ngày nay Trưởng lão điều phục các căn, ăn
uống tiết lượng, đầu hôm cuối hôm không từng
ngủ nghỉ, lại không ngông nghênh, thúc liễm thân
tâm, lại không nói thêm bớt, tinh tấn dũng mãnh,
chánh niệm siêng năng, đã được thiền định, tâm
không phóng dật, các căn không buông lung… ngày nay
vì sao Trưởng lão được như vậy?

Bấy
giờ Nan-đà thưa các Tỳ-kheo:
–Này các vị Trưởng lão, các vị phải biết, Đức Thế
Tôn nói với ta rằng nếu muốn đời sau sống chung
với năm trăm Thiên nữ đẹp ở cõi trời Ba mươi
ba vui chơi hoan lạc thì nên siêng năng tu phạm hạnh
trong giáo pháp của Ngài.
Bấy
giờ các Tỳ-kheo thân hữu đồng hành của Nan-đà
nhạo cười chế diễu, nói với nhau:
–Trưởng lão Nan-đà ra sức làm thuê cho Thế Tôn, ở trong
giáo pháp của Ngài siêng năng tu phạm hạnh để mưu
cầu quả báo tương lai. Sở dó Nan-đà ở trong giáo
pháp của Phật tu phạm hạnh chỉ vì mưu cầu đời
tương lai sống chung với năm trăm Thiên nữ đẹp mà thôi.

Từ
đó về sau, các Tỳ-kheo bạn hữu Nan-đà thường
gọi Nan-đà là người làm thuê.

Thuở
ấy, Đức Thế Tôn thấy Nan-đà đã vì các Thiên
nữ mà tu các phạm hạnh, Ngài cầm tay Nan-đà biến
mất nơi rừng Ni-câu-đà, đi vào đại địa ngục. Ở
đây, Đức Phật thấy dưới chảo đồng lửa đốt
cháy phừng phực, chảo bị nung đỏ như lửa. Thấy
vậy, Ngài bảo Nan-đà:
–Thầy đến hỏi các ngục tốt kia là chảo đồng này vì ai
mà nấu sôi như vậy?
Trưởng
lão Nan-đà nghe Đức Phật bảo như vậy, liền bạch:
–Thưa Thế Tôn, y như lời Ngài dạy.
Nan-đà
đi đến chỗ các ngục tốt hỏi:
–Chảo đồng lớn này vì ai mà nấu sôi như vậy?
Ngục
tốt trả lời Nan-đà:
–Đức Phật có người em con di mẫu tên là Nan-đà. Vì
người ấy mà nấu đốt chảo này.
Nan-đà lại hỏi:
–Các ông không nghe Như Lai ngày trước có hứa với
Nan-đà là nếu muốn thọ hưởng lạc thú với năm
trăm Thiên nữ thì nên tu phạm hạnh, sau sẽ sinh lên
cõi trời thứ Ba mươi ba hay sao?
Các ngục tốt nói:
–Đúng vậy! Đúng vậy! Chúng tôi đã biết như vậy. Nhưng
chúng tôi lại nghe rằng người ấy sau khi sống trên
cõi trời Ba mươi ba bị đọa lạc sẽ đầu thai nơi xứ này.
Bấy
giờ Nan-đà nghe nói như vậy hết sức sợ sệt,
toàn thân dựng chân lông, suy nghó: “Theo tuần tự
rồi ta sẽ bị cái khổ này. Vậy ta không cần quả
báo thọ hưởng thú vui với năm trăm Thiên nữ
đẹp.”
Lúc
ấy Đức Thế Tôn nắm tay Trưởng lão Nan-đà biến
mất nơi địa ngục, lại xuất hiện nơi rừng Ni-câu-đà.
Thuở
ấy Nan-đà bị các bạn hữu gọi là người làm
thuê cho Phật, bị trêu ghẹo chế diễu, chê cười,
lại thêm thấy cảnh địa ngục nên Nan-đà lấy làm
xấu hổ lo sợ, sinh nhàm chán, tự ăn năn hối cải,
tìm chỗ vắng vẻ, đi đứng thiền tọa một mình, lại
không còn phóng dật, tinh tấn dũng mãnh.
Người
thiện nam chánh tín xả tục xuất gia, cầu phạm hạnh
hết sức tinh tấn, tu các phạm hạnh ấy rồi, thì các
lậu dứt sạch, thân chứng thần thông, tự xướng
lên: “Phạm hạnh đã lập, việc làm đã xong, dứt
sạch sinh tử, không còn thọ thân đời sau.” Vị ấy
chứng quả A-la-hán, tâm được giải thoát. Trưởng
lão Nan-đà này cũng như vậy.
Sau
khi chứng quả A-la-hán, Nan-đà mới đi đến chỗ
Phật, đảnh lễ dưới chân, rồi ngồi về một bên, lại bạch Phật:

–Bạch Đức Thế Tôn, con nay xin trả lại cái ân mà Phật
đã hứa ngày trước. Ngày trước con nhận lấy lời
nói của Như Lai chính là vì năm trăm Thiên nữ đẹp.
Vậy con xin Thế Tôn từ bỏ việc ấy.
Bấy
giờ Đức Phật lại bảo Trưởng lão Nan-đà:
–Chẳng phải đến ngày nay Ta mới xả bỏ việc ấy cho ông,
mà từ khi ông bắt đầu xướng lên: “Phạm hạnh
đã lập, việc làm đã xong, không còn thân đời
sau”, ngay khi ấy Ta đã xả bỏ việc ấy cho ông rồi.
Khi
ấy các Tỳ-kheo cùng sống với Nan-đà chưa biết
Nan-đà đã dứt sạch các lậu, nên vẫn đối xử
với Nan-đà như ngày nào như diễu cợt, biếm nhẽ,
nói thế này: “Trưởng lão Nan-đà ở nơi Thế Tôn
để làm thuê vì cầu quả báo, muốn sống chung với
năm trăm Thiên nữ đẹp, nên siêng tu phạm hạnh.”
Bấy
giờ Đức Thế Tôn suy nghó: “Các Tỳ-kheo này chưa
biết Nan-đà đã dứt sạch các lậu, vẫn đối xử
như khi còn các lậu, như rêu rao: “Trưởng lão
Nan-đà chỉ vì năm trăm Thiên nữ đẹp mà tu phạm
hạnh.” E rằng các thầy này mắc những tội lỗi.
Hôm nay, Ta nên ở trước đại chúng tuyên bố việc
Nan-đà đã dứt sạch các lậu.”
Đức
Thế Tôn do nhân duyên này cho nhóm họp tất cả
Tỳ-kheo Tăng mà tuyên bố:
–Này các Tỳ-kheo, nếu người ta nói: có nam tử tốt đẹp
nào, thì Nan-đà chính là người ấy. Nếu có người
nào tuấn tú cũng là Tỳ-kheo Nan-đà này. Nếu họ
nói có người đại dũng mãnh nào, thì cũng là
Tỳ-kheo Nan-đà này. Nếu họ nói có người thân
thể dịu dàng, lại cũng là Tỳ-kheo Nan-đà này. Nếu
họ nói có người các căn vắng lặng không tán
loạn nào, lại cũng là Tỳ-kheo Nan-đà này. Nếu họ
nói có người đối với sự ăn uống biết tiết
chế, thì cũng là Tỳ-kheo Nan-đà này. Nếu họ nói
có người đầu hôm cuối đêm không ngủ nghỉ nào,
thì cũng chính là Tỳ-kheo Nan-đà ngày nay. Nếu họ
nói có người nào sinh từ ba chủng tộc thanh tịnh
thì cũng chính là Tỳ-kheo Nan-đà này. Nếu họ nói
có người chứng sáu phép thần thông nào, thì cũng
là Tỳ-kheo Nan-đà này. Nếu nói có người được
tám định giải thoát nào thì cũng là Tỳ-kheo Nan-đà này vậy.
Đức
Thế Tôn cũng bảo các Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo, trong hàng đệ tử Thanh văn của Ta,
người điều phục các căn thì Tỳ-kheo Nan-đà này là bậc nhất.
Lúc
ấy các Tỳ-kheo hỏi Đức Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, như vậy Tỳ-kheo Nan-đà này đời
trước đã trồng căn lành gì, nhờ căn lành ấy
mà ngày nay sinh trong nhà họ Thích hết sức giàu
sang, của cải rất nhiều, thân thể đẹp đẽ dễ
thương, đến nay được Thế Tôn thọ ký: “Trong hàng
đệ tử Thanh văn của Ta, người điều phục các căn
bậc nhất là Tỳ-kheo Nan-đà này.”?
Nghe
các Tỳ-kheo hỏi như vậy, Đức Phật bảo:
–Này các Tỳ-kheo, Ta nhớ đời quá khứ cách đây chín
mươi mốt kiếp, thuở ấy có một Đức Phật ra đời
hiệu là Tỳ-bà-thi, Thế Tôn Vô Thượng Chánh Đẳng
Chánh Giác, đầy đủ mười hiệu: Như Lai, Ứng Cúng,
Chánh Biến Tri, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian
Giải, Vô Thượng Só, Điều Ngự Trượng Phu, Thiên
Nhân Sư, Phật Thế Tôn. Kinh đô, nơi vua ở tên là
Bàn-đồ-ma-để. Bấy giờ Đức Phật Tỳ-bà-thi cùng
với chúng Tỳ-kheo sáu ngàn người đều là bậc
A-la-hán, ngự trong thành này. Vị vua thuở ấy tên
là Bàn-đầu. Vua tôn trọng, cung kính cúng dường
Đức Phật và chúng Tỳ-kheo đủ các thứ y phục,
đồ nằm, thức ăn uống, thuốc thang và phòng xá.
Thuở
ấy, trong thành Bàn-đầu-ma-để có một đồng tử
Bà-la-môn xây cất căn phòng tắm ấm, cúng dường
cho Đức Phật và chư Tăng sử dụng. Đồng tử
Bà-la-môn thấy các Tỳ-kheo từ phòng tắm ấm đi ra,
thân thể thanh tịnh, hết sức thơm tho trong sạch, không
chút mùi hôi. Thấy vậy vui mừng hớn hở tràn
ngập toàn thân, không thể tự chế, đồng tử phát
tâm: “Nguyện ở đời vị lai, thân tôi được thanh
tịnh, không có chút cấu uế, hôi hám, giống như
thân các Tỳ-kheo này, thanh tịnh thơm tho không chút
mùi hôi.”

Sau
khi Đức Phật Tỳ-bà-thi Như Lai Thế Tôn Vô Thượng
Chánh Đẳng Chánh Giác nhập Niết-bàn, nhà vua
Bàn-đầu xây tháp bằng bốn thứ báu vàng, bạc,
lưu ly, pha lê để thờ xá-lợi Phật. Lúc ấy đồng
tử Bà-la-môn chỉ huy công trình xây tháp. Sau khi xây
tháp xong, đồng tử phát nguyện: “Ở đời vị lai
tôi thường được gặp Đức Thế Tôn như thế này.
Bao nhiêu giáo pháp của Ngài nói ra, tôi đều lãnh
hội, chứng biết không trái pháp ấy. Nguyện đời
đời kiếp kiếp không sinh các đường ác.” Do vậy
sau khi đồng tử này qua đời, thường sinh lên cõi
trời hay trong nhân gian. Sau đó, có đời đồng tử
ấy sinh vào nhà trưởng giả đại phú, được cha
mẹ nuôi dưỡng, lần lần lớn khôn, mọi mặt đều được thành tựu.
Thuở
ấy, nhà của đồng tử có một vị Bích-chi-phật làm
vị thầy trong nhà nên thường lui tới. Vị
Bích-chi-phật ấy đoan chánh dễ thương, đầy đủ ba
mươi tướng đại trượng phu. Đồng tử thường đem
bốn việc cúng dường cho Bích-chi-phật suốt đời
không thiếu. Vị Bích-chi-phật mãn tuổi thọ, sau đó nhập Niết-bàn.
Bấy
giờ trưởng giả thấy vị Bích-chi-phật nhập
Niết-bàn, đem thi hài đúng như pháp làm lễ hỏa
thiêu, thâu xá-lợi, dùng đất đáù xây tháp và
tô tro bùn bên ngoài. Trên tháp, trưởng giả treo
các chuỗi anh lạc để trang nghiêm, rồi phát lời
thệ nguyện: “Tôi nguyện đời vị lai gặp được
Đức Bích-chi-phật Thế Tôn như vậy và giáo pháp
của Ngài thuyết giảng, tôi nghe rồi liền được
chứng ngộ, ghi nhớ không quên. Nguyện đời đời
kiếp kiếp không sinh vào các đường ác. Cũng
nguyện thân tôi đoan chánh dễ thương, đầy đủ ba
mươi tướng đại trượng phu, được mọi người
trông thấy hoan hỷ, không biết chán, như vị Đại
tiên này.”
Trưởng
giả ấy sau khi qua đời, chưa từng sinh vào các đường
ác, luôn luôn sinh vào cõi trời, người, lưu chuyển
như vậy trong một thời gian lâu, sau lại sinh làm con
vua Cát-lợi-thi (nhà Tùy dịch là Sậu Tế) ở
nước Ba-la-nại. Thuở ấy có Đức Phật hiệu là
Ca-diếp Như Lai Thế Tôn Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh
Giác xuất hiện ở đời. Thế Tôn ấy tùy cơ trụ
ở đời rồi sau đó diệt độ.
Bấy
giờ vua Cát-lợi-thi dùng toàn bảy báu vàng, bạc,
lưu ly, pha lê, xích chân châu, san hô và mã não để
xây tháp. Bên ngoài tháp được xây bằng gạch
lớn. Tháp này cao một do-tuần, ngang dọc Đông, Tây
rộng nửa do-tuần. Có khắc bài minh gọi là
Đạt-xá-bà-lăng-ca (nhà Tùy dịch là Thập tướng).
Lúc
bấy giờ vua Cát-lợi-thi có bảy vương tử, họ
đồng tâu vua: “Lành thay! Tâu Đại vương, xin phụ
vương biết cho, chúng con muốn mỗi người cúng một
chiếc lọng lớn để che lên trên tháp xá-lợi của
Đức Phật Ca-diếp Thế Tôn Như Lai Vô Thượng Chánh
Đẳng Chánh Giác. Lành thay! Tâu Đại vương, xin ngài
cho phép.”

Nhà
vua bảo: “Ta cho phép, tùy ý các con.”
Bấy
giờ bảy vương tử, mỗi người làm một chiếc
lọng: Hoặc bằng vàng, hoặc bằng bạc, bằng mã
não… che trên tháp.
Vị
vương tử thứ hai trong số bảy vương tử làm chiếc
lọng bằng vàng che trên tháp và phát nguyện: “Tôi
nguyện ở đời vị lai thường gặp được Đức
Bích-chi-phật Thế Tôn. Những giáo pháp của Ngài
dạy, tôi nguyện được lãnh hội, nhớ mãi không
quên. Nguyện đời đời kiếp kiếp không sinh vào
các đường ác và nguyện được sắc thân như
vàng.”
Bấy
giờ Đức Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo, nếu ai phân vân về đồng tử Bà-la-môn
ở trong thành Bàn-đầu-ma lúc ấy cúng dường phòng
tắm ấm cho Đức Phật và chúng Tăng và phát
nguyện: “Ở đời vị lai được thân thanh tịnh, thơm
tho không cấu uế, giống như những Tỳ-kheo ấy”, rồi
sau khi Đức Phật Tỳ-bà-thi Như Lai Thế Tôn Vô
Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác diệt độ, đồng tử
này xây tháp cúng dường, thì các vị chớ nghó gì
khác, đồng tử đó tức là tiền thân của Tỳ-kheo Nan-đà này vậy.
Này
các Tỳ-kheo, nếu ai có tâm nghi ngờ vị trưởng giả
trọn đời cúng dường vị Bích-chi-phật, rồi sau khi
vị Bích-chi-phật diệt độ, trưởng giả dùng đất
đá, tro xây tháp và các chuỗi anh lạc trang hoàng
cúng dường xá-lợi, lại nguyện: “Tôi nguyện đời
vị lai được báo thân đoan chánh, đầy đủ ba mươi
tướng đại trượng phu không thiếu, giống như vị
Tiên nhân Bích-chi-phật này”, đó là người nào?
Các thầy chớ phân vân gì khác, trưởng giả này
cũng là tiền thân của vị Tỳ-kheo Nan-đà này.
Này
các Tỳ-kheo, nếu ai phân vân vị vương tử thứ hai
của vua Cát-lợi-thi, vì Đức Phật Ca-diếp Như Lai
Thế Tôn Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác làm một
chiếc lọng bằng vàng che trên tháp, chớ có nghi ngờ
gì khác, vương tử đó cũng là tiền thân của
Tỳ-kheo Nan-đà này.
Tỳ-kheo
Nan-đà thuở xưa đã vì Đức Phật Tỳ-bà-thi và
chúng Tỳ-kheo xây nhà tắm ấm, đúng như pháp cúng
dường và nhân đó phát nguyện: “Tôi nguyện ở
đời vị lai được thân thanh tịnh, thơm tho, không cấu
uế, giống như thân các Tỳ-kheo ấy.”
Tỳ-kheo
Na-đà lại trọn đời cúng dường Đức Bích-chi-phật
Thế Tôn, sau khi Đức Bích-chi-phật Thế Tôn diệt độ,
dùng đất đá tro xây tháp và các chuỗi anh lạc
trang nghiêm cúng dường xá-lợi và phát nguyện:
“Tôi nguyện ở đời vị lai được báo thân đoan
chánh, đầy đủ ba mươi tướng đại trượng phu
không thiếu, giống như thân Tiên nhân này vậy.”
Đối
với tháp xá-lợi của Đức Phật Ca-diếp Như Lai
Thế Tôn Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, vị ấy
làm một chiếc lọng toàn bằng vàng che lên trên và
phát nguyện: “Tôi nguyện ở đời vị lai được
sắc thân như vàng ròng.” Nhờ nghiệp duyên ấy, vị
ấy ngày nay được sắc thân màu vàng, đoan chánh,
đủ ba mươi tướng đại trượng phu.
Lại
thuở ấy, Tỳ-kheo Nan-đà đã phát nguyện: “Tôi
nguyện ở đời vị lai không sinh vào các đường
ác.” Nhờ nghiệp báo phát nguyện này nên không
sinh vào các ác đạo, thường được sinh lên cõi
trời hay trong nhân gian.

Lại
thuở trước, vị ấy đã coi xây tháp thờ xá-lợi
Phật Tỳ-bà-thi Như Lai Thế Tôn Vô Thượng Chánh
Đẳng Chánh Giác, trọn đời đem bốn sự cúng dường
cho Đức Bích-chi-phật; nhờ nhân duyên nghiệp báo
ấy, ngày nay được sinh trong nhà họ Thích.
Lại
thuở ấy Tỳ-kheo Nan-đà đã khởi tâm phát nguyện:
“Tôi nguyện đời vị lai được gặp Đức Thế Tôn
như vậy, hoặc hơn thế nữa. Đối với các giáo
pháp mà Đức Thế Tôn ấy nói ra, tôi nguyện nghe
rồi mau được giải ngộ. Nhờ sức nghiệp báo nhân
duyên đó, ngày nay vị ấy được gặp được Ta và
xuất gia thọ giới Cụ túc, lại được Ta thọ ký:
“Này các Tỳ-kheo, nếu muốn biết hàng đệ tử
Thanh văn của Ta, người điều phục các căn hơn hết
là ai? Đó là Tỳ-kheo Nan-đà này vậy.”
Này
các Tỳ-kheo, các thầy phải biết, ngày xưa Tỳ-kheo
Nan-đà đã trồng các căn lành như vậy. Nhờ nhân
duyên đó, nay sinh trong nhà họ Thích, thân màu vàng,
đầy đủ ba mươi tướng đại trượng phu, được
xuất gia thọ giới Cụ túc, chứng quả A-la-hán, lại
được Ta thọ ký: “Nếu muốn biết trong hàng đệ
tử Thanh văn của Ta, người điều phục các căn hơn
hết là ai? Đó là Tỳ-kheo Nan-đà này vậy.”

<卷 id="50096348">Phẩâm 58: NHÂN DUYÊN CỦA BÀ-ĐỀ-LỢI-CA (Phần 1)</卷>
Thuở
nọ, đồng tử Đề-bà-đạt-đa dòng họ Thích thấy
năm trăm đồng tử họ Thích xả tục xuất gia, khởi
lên ý nghó: “Ta cũng có thể theo Thế Tôn xả tục
xuất gia.” Nghó vậy rồi, đồng tử đến thưa cha mẹ:
–Lành thay! Thưa song thân phụ mẫu, con muốn phát tâm xuất
gia theo Phật, cúi xin song thân cho phép.
Nghe
nói như vậy, cha mẹ liền bảo đồng tử Đề-bà-đạt-đa:
–Cha mẹ nghó thế này: Cha mẹ phải nương vào con, con phải
nương vào cha mẹ, nhưng con đã có ý định như vậy,
thì tùy theo ý con muốn, cho phép con được xuất gia.
Khi
ấy đang mặc y phục tuyệt đẹp vô giá, cỡi voi tốt,
đi ra cửa thành Ca-tỳ-la Bà-tô-đô, Đề-bà-đạt-đa
bị cái móc hai bên cửa, móc vào làm rách hết y
phục. Có một vị đại Bà-la-môn hiểu rõ tướng
số, ở gần bên thấy vậy, nên huyền ký cho đồng tử Đề-bà-đạt-đa:

–Sự nghiệp xuất gia của đồng tử sẽ bất thành.
Đồng
tử Đề-bà-đạt-đa ra khỏi thành, đi đến tòng
lâm, lễ dưới chân Phật, đứng về một bên, bạch Phật:
–Cúi xin Thế Tôn cho con xuất gia.

Bấy
giờ Đức Thế Tôn chánh niệm quán sát sự nghiệp
đời trước và đời sau của Đề-bà-đạt-đa để
biết được tâm hạnh của đồng tử. Đức Phật
bảo Đề-bà-đạt-đa:
–Này Đề-bà-đạt-đa, ông nên cẩn thận, không nên xả
tục xuất gia, chỉ nên về nhà tu tập, đem của cải
dùng vào việc bố thí, tạo các công đức, không
nên xuất gia trong pháp của Ta.
Khi
ấy, bị Đức Phật quở trách, đồng tử
Đề-bà-đạt-đa đi đến Trưởng lão Xá-lợi-phất, bạch:
–Thưa Thánh giả Xá-lợi-phất, cho con được xuất gia.
Trưởng
lão Xá-lợi-phất hỏi Đề-bà-đạt-đa:
–Này Đề-bà-đạt-đa, ông đã đến thưa với Đức Phật
chưa?
Đề-bà-đạt-đa thưa:
–Con đã thưa với Đức Phật rồi.
Trưởng
lão Xá-lợi-phất hỏi:
–Này Đề-bà-đạt-đa, Đức Thế Tôn đã nói với ông
thế nào?
Đề-bà-đạt-đa đáp:
–Thưa Thánh giả, Đức Phật nói thế này: “Ông không
nên xả tục xuất gia, nên ở nhà tu hạnh bố thí,
tạo các công đức. Nếu xuất gia ở trong pháp của
Ta, ông sẽ không được lợi ích.”
Bấy
giờ Xá-lợi-phất mới nghó: “Ngày nay Đức Thế
Tôn đã không cho Đề-bà-đạt-đa xuất gia. Nếu ta
cho xuất gia thì ta không đúng.” Nghó như vậy rồi,
ngài Xá-lợi-phất liền bảo Đề-bà-đạt-đa:
–Này Đề-bà-đạt-đa, ông nên làm theo lời Thế Tôn dạy.
Lúc
ấy đồng tử Đề-bà-đạt-đa bị Xá-lợi-phất
khước từ, lại đi đến chỗ Trưởng lão
Mục-kiền-liên. Đến nơi đảnh lễ, đứng lui về một
bên, đồng tử bạch:
–Kính bạch Trưởng lão Mục-kiền-liên, cúi xin ngài cho con được xuất gia.

Mục-kiền-liên
lại hỏi Đề-bà-đạt-đa:
–Này Đề-bà-đạt-đa, ông đã đến thưa Đức Phật chưa?
Đề-bà-đạt-đa trả lời:
–Con đã đến thưa Đức Phật rồi.
Trưởng
lão Mục-kiền-liên lại bảo Đề-bà-đạt-đa:
–Đức Thế Tôn đã nói với ông những gì?
Đề-bà-đạt-đa đáp:
–Thế Tôn bảo con: “Ông chớ nên bỏ tục xuất gia ở
trong pháp của Ta, nên sống tại gia đúng như pháp mà
tu hành, dùng của cải bố thí, tạo các công đức.
Chẳng nên xuất gia ở trong pháp của Ta. Nếu xuất gia
thì không lợi ích cho ông.”
Bấy
giờ Trưởng lão Mục-kiền-liên cũng bảo Đề-bà-đạt-đa:
–Ông cần phải nghe lời Thế Tôn dạy, nên trở về nhà,
cần phải làm những việc ấy.
Lúc
ấy Đề-bà-đạt-đa cũng bị Mục-kiền-liên không cho
xuất gia, lại đi đến chỗ Trưởng lão Đại Ca-diếp…
Sơ lược như trên.
Kế
tiếp, Đề-bà-đạt-đa đi đến chỗ ngài
Ca-chiên-diên, rồi đi đến chỗ ngài Ưu-lâu-tần-loa
Ca-diếp. Kế tiếp đi đến Trưởng lão chỗ ngài
Na-đề Ca-diếp. Kế tiếp đi đến chỗ Trưởng lão
Ưu-ba-tư-na, cho đến chỗ của các ngài Ma-ha Câu-hy-la,
Ma-ha Tôn-đà-ly-ba-đa… đều không được cho xuất gia.
Đề-bà-đạt-đa
đi đến chỗ Trưởng lão Ưu-ba-ly Ba-đa, đảnh lễ
dưới chân, đứng lùi về một bên. Đồng tử
Đề-bà-đạt-đa lại cầu Ưu-ba-ly Ba-đa xin xuất gia.

Trưởng
lão Ưu-ba-ly Ba-đa lại hỏi Đề-bà-đạt-đa:
–Ông đã đến chỗ Đức Phật chưa?
Đề-bà-đạt-đa đáp:
–Thưa Thánh giả, trước đây con đã đến chỗ Đức Phật rồi.
Bấy
giờ Trưởng lão Ưu-ba-ly Ba-đa hỏi:
–Ông đã đến chỗ Đức Phật, Ngài đã dạy ông những
gì?
Đề-bà-đạt-đa đáp:
–Thế Tôn bảo con không nên xả tục xuất gia, chỉ nên ở
tại nhà y như pháp tu tập, dùng của cải bố thí,
tạo các công đức, chẳng nên ở trong pháp của
Ngài xuất gia. Nếu xuất gia thì con không được lợi ích.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096349">QUYỂN 58</卷>
<詞 id="50096350">Phẩm 58: NHÂN DUYÊN CỦA BÀ-ĐỀ-LỢI-CA (Phần 2)</詞>
Bấy
giờ Trưởng lão Ưu-ba-ly Ba-đa suy nghó: “Nay Thế Tôn
đã không cho đồng tử Đề-bà-đạt-đa xuất gia,
nếu ta vội cho xuất gia thì ta không đúng.” Nghó như
vậy rồi liền bảo Đề-bà-đạt-đa:
–Đồng tử phải nghe lời Thế Tôn dạy, cần phải làm những việc như vậy.
Đề-bà-đạt-đa
tuần tự đã đi đến chỗ các Tỳ-kheo Thượng tọa,
Đại đức cầu xin xuất gia mà các vị Tỳ-kheo Thượng
tọa, Đại đức đều nói với Đề-bà-đạt-đa:
–Đức Thế Tôn đã có lời dạy như vậy, đồng tử nên
làm theo lời dạy đó.
Bấy
giờ Đề-bà-đạt-đa bị các Tỳ-kheo từ chối không
cho xuất gia, nên cỡi voi trắng trở về thành
Ca-tỳ-la Bà-tô-đô, sống lại cảnh vương cung.

Đồng
tử A-nan khi vừa thấy năm trăm đồng tử họ Thích
đều được xuất gia, liền nghó thế này: “Ngày nay
ta phải xả tục xuất gia.” Nghó như vậy rồi đến thưa cha mẹ:

–Thưa cha mẹ, ý con ngày nay muốn xả tục theo Đức Phật
xuất gia, cúi xin cha mẹ hoan hỷ cho con được toại nguyện.

Mẹ
A-nan vốn có tâm bất tịnh đối với Đức Phật. Vì
lý do gì bà ta có tâm như vậy? Vì khi Đức Thế Tôn
còn là Bồ-tát tại gia, bà ta thấy Bồ-tát có công
đức oai lực sáng ngời, nên đối với Bồ-tát bà
sinh nhiễm tâm, nói nhiều lời bất chánh. Khi ấy
Bồ-tát vì người thân của bà ấy là di mẫu Ma-ha
Ba-xà-ba-đề, nên đối với lời bất chánh ấy,
Ngài im lặng không quan tâm.

Vì
bà không có tịnh tâm nên nhất định không cho A-nan
xả tục xuất gia. Khi nghe nói lại là A-nan muốn xuất
gia, nhưng cha mẹ không cho, Đề-bà-đạt-đa đến nói với A-nan:
–Tâm đồng tử thật sự muốn xuất gia nhưng cha mẹ chưa
cho phải không?

A-nan
đáp lời Đề-bà-đạt-đa:
–Đúng như lời vương tử nói. Tôi không biết làm cách gì
để cha mẹ cho phép xuất gia, được thọ giới làm Tỳ-kheo.

Đề-bà-đạt-đa nói với A-nan:
–Nếu sau này cha mẹ đồng tử cho đồng tử xuất gia thì
nói cho ta biết, để cùng người đi xuất gia.
A-nan liền đáp:
–Như lời vương tử nói, tôi không dám thất hứa.
Bấy
giờ A-nan nghó thế này: “Cha mẹ ta chắc chắn không
cho ta xuất gia” Nghó như vậy rồi, liền ở trong nhà
lấy năm trăm đồng tiền lén đi đến nước
Tỳ-đề-da, nơi làng nọ có một trưởng giả, trước
kia là bạn tốt của phụ vương, đem năm trăm tiền
giao cho trưởng giả và dặn:
–Tôi đem số tiền này giao cho nhân giả để dùng vào việc
ăn uống cho tôi. Khi nào muốn ăn thì tôi đi đến
nhà nhân giả, lúc ấy đem tiền này mua đồ ăn cho
tôi. Nhân giả cũng đừng hỏi tôi từ đâu đến.
Khi tôi đến là nhân giả biết tôi cần thức ăn.
A-nan
nói như vậy rồi, liền đi đến chỗ hoang vắng, thọ
giới “không nói”, đi-đứng-nằm-ngồi im lặng
không nói. Mỗi khi cần thức ăn, A-nan đi đến nhà
trưởng giả ngồi ăn uống im lặng. Ăn uống xong rồi, im lặng ra về.
Bấy
giờ dân cư ở làng này thường thấy đồng tử
Thích A-nan đi đứng nằm ngồi, tới lui im lặng. Thấy
vậy, họ mới hỏi A-nan:
–Nhân giả là ai?
Bấy
giờ A-nan không đáp một lời, lại im lặng bỏ đi.
Khi ấy dân làng nói với nhau: “Vị Tiên nhân này
có lẽ phát xuất từ nước Tỳ-đề-da.” Vì vậy,
họ đặt tên A-nan là Tiên nhân nước Tỳ-đề-da.
Một
hôm, cha mẹ A-nan nghe nói thế này: “A-nan trốn khỏi
thành Ca-tỳ-la, đi đến xóm làng thuộc nước
Tỳ-đề-da, thọ giới “không nói”, tu hạnh tiên,
nay đã thành Tiên nhân.” Nghe được tin này cha mẹ
A-nan, liền sai sứ giả đến nói:
–Con ơi! Con ơi, nếu con quyết định không chịu ở nhà, chỉ
muốn xuất gia thì nên theo đồng tử họ Thích mà xuất gia.
A-nan
nghe vậy trở về nhà, rồi đến nói với Đề-bà-đạt-đa:
–Này Đề-bà-đạt-đa, vương huynh phải biết, cha mẹ tôi
đã cho tôi xuất gia rồi.
Đề-bà-đạt-đa lại hỏi A-nan:
–Ý vương tử nay muốn xuất gia với ai?
A-nan đáp:
–Nay ý tôi muốn theo Đức Phật xuất gia.
Đề-bà-đạt-đa lại nói:
–Ta trước đây đã đến Đức Phật cầu xin xuất gia,
mà Ngài không cho ta xuất gia.
A-nan lại nói:
–Nên đến chỗ thánh giả Xá-lợi-phất cầu xin xuất gia.
Đề-bà-đạt-đa lại đáp:
–Trưởng lão này cũng không cho ta xuất gia. Như vậy cho đến
Ma-ha Mục-kiền-liên, Ma-ha Ca-diếp, Đại Ca-chiên-diên,
Ưu-lâu-tần-loa Ca-diếp, Na-đề Ca-diếp, Già-da Ca-diếp,
Ưu-ba-tư-na, Ma-ha Câu-hy-la, Ma-ha Chuyên-đà, Ưu-ba-ly
Ba-đa…, bao nhiêu chư vị Tỳ-kheo Thượng tọa, Đại
đức như vậy đều không cho ta xuất gia.
A-nan
lại hỏi Đề-bà-đạt-đa:
–Này Đề-bà-đạt-đa, như theo ý vương huynh thì nên đi
đâu?
Đề-bà-đạt-đa đáp:
–Này A-nan, chúng ta nên đi đến chỗ nào mà không ai biết.
A-nan lại nói:
–Tôi cũng tùy theo ý của vương huynh.
Mỗi
gia đình họ Thích trong hoàng gia phải có một người
xuất gia, nên có nhiều đồng tử họ Thích đầy oai
thế xuất gia theo Phật.

Khi
ấy tại thành Ca-tỳ-la Bà-tô-đô có một gia đình
họ Thích nọ chỉ có hai anh em. Người em tên là
Ma-ni-lâu-đà (bổn cũ gọi là A-ni-lâu-đà).
Người anh tên là Ma-ha Na-ma. Đồng tử Ma-ni-lâu-đà
đã nhiều kiếp trồng các căn lành, tu các hạnh
giải thoát, dứt các phiền não, hướng về
Niết-bàn, không muốn sinh trong các cõi hữu lậu, ở
trong tam giới chỉ muốn diệt sạch các hoặc lậu. Do vì
trong quá khứ đồng tử chứa nhiều công đức nên
ngày nay sinh trong nhà họ Thích. Từ khi đồng tử sinh
trong nhà họ Thích ấy thì gia nghiệp của nhà này lần
lần phát triển, như là của cải, vàng bạc, lúa
gạo, chân châu, lưu ly, san hô, hổ phách, các loại
bích ngọc… cho đến vàng bạc, nhân sự, súc sinh
đều được đầy đủ, năm trăm thứ tài vật ẩn
tàng dưới đất tự nhiên được xuất hiện. Khi
đồng tử nằm ngủ, nơi giường lại có chư Thiên
đem năm trăm trân bảo vô giá trải trên giường.

Quyến
thuộc thấy những điều kỳ lạ như vậy nên cùng
nhau bàn: “Khi đồng tử này ngủ, có chư Thiên đem
vật báu vô giá trải trên giường. Vì vậy, chúng
ta nên đặt tên đồng tử này là Ma-ni-lâu-đà.”
Đồng
tử này khôi ngô dễ thương, người ta nhìn thấy
không chán, làn da vàng tươi giống như vàng ròng,
đầu tròn như chiếc lọng, mũi cao lớn đầy đặn
giống như mũi chim Anh võ, hai cánh tay duỗi dài quá
gối, thân thể ngang dọc trên dưới cân phân, các
căn hoàn hảo không khuyết. Cha mẹ đặt riêng bốn
bảo mẫu chăm sóc: Một bà bồng bế, một bà tắm
rửa, một bà bú mớm và một bà dẫn dạo chơi.
Bốn bảo mẫu này chăm nom nuôi dưỡng, đồng tử
dần dần được lớn khôn, đã có hiểu biết. Thấy
đồng tử rong chơi đây đó, đã đến lúc có khả
năng tiếp thu sự giáo dục nên cha mẹ dạy các kỹ
nghệ để giao phó gia nghiệp. Những môn đó là toán
số, ấn ký, âm nhạc, ca vũ, trào phúng, hài hước,
khôi hài, nhảy múa, duyên dáng, gọt sửa các ngọc
ma ni, may cắt, nhuộm áo, pha chế các mùi thơm, tô vẽ
hoa lá và chân dung; dạy các loại cờ vi kỳ, lục
bát, xu bồ cùng các trò vui khác…; dạy học văn
chương, cỡi voi, cỡi ngựa và các loại xe; nghệ
thuật bắn tên, cử chỉ cúi xuống ngước lên, thu
sức, ra sức, xoa bóp…, dạy phép xua đuổi giặc
loạn, điều voi lao nhanh, tu sửa hoa viên, cung cách đi
đứng ra vào, biết rõ điềm tốt xấu, vi tế ẩn
tàng, phá các quân trận, nắm tay người khác họ
gỡ không ra, đứng yên trên đất người xô không
lay động, chải đầu sửa tóc, cầm dao đẽo gọt, dùi
thủng các vật, chẻ bửa gỗ đá, bắn đích không
sai, bắn đúng các phần trên người trong chân lông
sợi tóc; bắn cung nhanh như tiếng động, giương cung
rất mạnh… Bao nhiêu nghề như vậy đều được am
tường, thành tựu đầy đủ, không gì là không
biết, ý chí sâu xa, tinh thần sáng suốt, tâm trí
tuyệt vời, trí tuệ thông minh.
Sau
đó, đồng tử Ma-ni-lâu-đà đi theo thân phụ kiểm
tra nông nghiệp, cho đến việc mưu sinh. Khi đến đó,
vì khát nước nên đồng tử đi đến bờ suối múc
nước để uống, thì nước suối biến thành cam lộ
chư Thiên. Thân phụ không biết, thấy vậy lập tức
cản ngăn, kêu lên:

–Này con! Này con! Không nên uống nước đó, sợ e thân con chẳng an.
Khi
đồng tử Ma-ni-lâu-đà đã nếm thử nước suối, thưa thân phụ:
–Cha ơi! Nước suối này rất ngon ngọt.
Vì
thân phụ không tin nên đồng tử dùng tay bụm nước
dâng cho cha và thưa:
–Nếu không tin, xin cha nếm thử nước này.
Vì
vậy cha đồng tử nếm thử rồi nói:
–Con ơi! Con ơi, cha tuy sống ở vương cung nhưng chưa từng
được uống nước ngon ngọt như vậy!
Nói
lời ấy rồi, người cha rất vui mừng vì thấy việc
chưa từng có, tự nói:
–Con ta thật kỳ lạ, có phước báu rất lớn. Từ khi
sinh ra cho đến ngày nay, bao nhiêu nhu cầu ăn uống,
sắc, hương, vị, xúc, mỗi khi người ta đem đến cho
con ta đều biến thành tốt hơn gấp bội lần.
Bấy
giờ người anh là Ma-ha Na-ma thấy thức ăn uống của
em mình như vậy mới sinh tâm ganh tị nên nói:
–Vì sao những thức ăn ngon trong sạch thơm tho chỉ dành
riêng cho em ấy mà chẳng cho mình?
Người
mẹ nghe con lớn nói như vậy, liền bảo:
–Con ơi! Con ơi, con có biết chăng, từ trước đến giờ
những thức ăn uống làm xong, đem cho Ma-ni-lâu-đà,
thường thường biến ngon hơn gấp mười lần.
Nhưng
Ma-ha Na-ma vẫn nhất định không tin.
Lại
một hôm nọ Ma-ni-lâu-đà dạo chơi trong lâm viên,
sai người hầu về nhà lấy đồ ăn và bảo:
–Người đến chỗ mẹ ta nhận đồ ăn đem đến đây.
Khi
ấy mẹ đồng tử sắp đồ ăn trên mâm, rồi dùng
lụa trắng phủ lên trên, sai người mang đến cho đồng
tử Ma-ha Na-ma trước, rồi sau đó mới sai người
mang đến cho đồng tử Ma-ni-lâu-đà.
Khi
mang thức ăn đến, đồng tử Ma-ni-lâu-đà thấy màu
sắc hương vị ngon hơn gấp bội phần, thức ăn trong
các tô dóa cũng tràn đầy. Tuy sự việc như vậy,
nhưng Ma-ha Na-ma vẫn không tin, lại nói:
–Tuy thức ăn từ nhà mang đến nhưng thức ăn ngon dở
đầy vơi là do người nhà sắp xếp, ai biết được
việc này?
Một
lúc khác, Ma-ni-lâu-đà du ngoạn quang cảnh trong viên
lâm, sai người hầu về thưa với mẹ mình: “Xin mẹ
cho người mang đồ ăn đến.” Bấy giờ người mẹ
lấy các bát dóa không đặt trên mâm rồi dùng khăn
phủ lên trên, cho người mang đến đứa con lớn xem
trước, sau đó mới mang đến cho Ma-ni-lâu-đà. Bà
ta nói với đồng tử lớn:
–Con tự xem đó, hư thật thế nào?
Ma-ha
Na-ma nghe nói như vậy, liền đi theo chiếc mâm đến
chỗ Ma-ni-lâu-đà, thấy bát dóa trong mâm chứa đầy
đồ ăn màu sắc hương vị thơm ngon. Khi thấy việc như
vậy đồng tử Ma-ha Na-ma, rất vui mừng, thốt lên thế này:
–Kỳ lạ thay! Chưa từng thấy! Em ta có phước đức lớn
như vậy!
Đồng
tử Ma-ni-lâu-đà qua thời gian khôn lớn, sức lực
tráng kiện, cha mẹ vì đồng tử xây ba tòa nhà. Tòa
thứ nhất dùng vào mùa Đông, tòa thứ hai dùng
vào mùa Xuân thu và tòa thứ ba dùng vào mùa Hè.
Tòa nhà ở vào mùa Đông thì hoàn toàn ấm áp.
Tòa nhà ở vào mùa Hè thì hoàn toàn mát mẻ và
tòa nhà ở vào mùa Xuân và Thu thì nhiệt độ ôn
hòa hợp ý. Chỗ ở của đồng tử không có một
người đàn ông nào khác, duy nhất một mình đồng
tử, tự ý đi lại thọ hưởng đủ thứ vui ngũ dục.
Bấy
giờ đồng tử Ma-ha Na-ma suy nghó: “Ngày nay các đồng
tử họ Thích đều có thế lực lớn, mỗi gia đình
phải có một người đi xuất gia mà gia đình ta chưa
có người đi xuất gia. Vậy ta nên xả tục xuất gia.
Nếu không thì phải bảo em ta Ma-ni-lâu-đà xuất gia.”
Ma-ha Na-ma nghó như vậy rồi, liền đi đến nói với
đồng tử Ma-ni-lâu-đà:
–Này Ma-ni-lâu-đà, các gia đình thuộc họ Thích có đầy
thế lực, mỗi nhà phải có một người xuất gia, mà
trong nhà chúng ta chưa có ai xuất gia. Anh suy nghó là
hoặc em hoặc anh phải có một người xuất gia.
Bấy
giờ đồng tử Ma-ni-lâu-đà thưa với anh Ma-ha Na-ma:
–Anh hãy xuất gia, em không thể xuất gia.
Ma-ha Na-ma lại nói:
–Này Ma-ni-lâu-đà, nếu như vậy, anh sẽ giao phó gia nghiệp
cho em. Phàm nguyên tắc canh tác, trước phải cày
đất, sau đó ban cho bằng, kế đến dọn sạch cỏ cây
gạch đá, rồi mới gieo giống. Sau khi gieo giống, nếu
trời không mưa phải tùy thời tiết mà tưới nước.
Em phải theo phương pháp cày bừa trồng tỉa thật kỹ
và đợi thu hoạch. Sau đó, dọn sạch cỏ rác chôn
lấp dưới đất và đem phần thu gặt cất vào kho.
Làm như vậy rồi, cho đến năm sau cũng như thế, từ
năm này sang năm khác cứ theo thứ lớp như vậy mà
làm, không được dừng nghỉ.
Bấy
giờ đồng tử Ma-ni-lâu-đà thưa với Ma-ha Na-ma:
–Như vậy thì em ở nhà làm các công việc không ngớt,
cũng không có thời gian nghỉ ngơi. Làm việc như vậy,
không có ngày hoàn tất thì thời gian nào em được
ở nơi ba tòa nhà hưởng thụ thú vui ngũ dục?
Đồng
tử Ma-ha Na-ma lại bảo đồng tử Ma-ni-lâu-đà:
–Này em, việc làm ấy quả thật không có ngày xong, cũng
không có thời gian chấm dứt. Cha mẹ chúng ta dành
dụm của cải ông bà để lại, nên làm việc cũng
như vậy, công việc chưa xong mà đã kết liễu cuộc đời.
Bấy
giờ đồng tử Ma-ni-lâu-đà nói với anh Ma-ha Na-ma:
–Nếu biết được việc làm không bao giờ xong, không có
ngày chấm dứt, cha mẹ mình đã ham tiếc sự nghiệp
tổ tiên, làm lụng không có thời gian thôi nghỉ mà
đã bỏ thân mạng thì cũng không nên ở. Em nghó anh
phải ở lại nhà kinh doanh sự nghiệp, để em xả tục xuất gia tu tập.
Lúc
ấy đồng tử Ma-ni-lâu-đà đến thưa cha mẹ:
–Kính thưa song thân, con nay muốn xả tục xuất gia, đến thỉnh
ý cha mẹ cho phép con được xả tục xuất gia, đến
tu học với Như Lai.
Bấy
giờ cha mẹ bảo Ma-ni-lâu-đà:
–Con phải biết, cha mẹ chỉ có hai con, nên đối với hai
con cha mẹ rất yêu quý, không muốn xa lìa. Nếu xa lìa
trong giây lát thì cha mẹ ưu sầu khổ não. Giả sử
ta có chết rồi, vẫn mong muốn không xa lìa hai con.
Huống chi ngày nay cha mẹ còn sống mà lại cho con đi
xuất gia hay sao!
Cứ
như vậy, đồng tử Ma-ni-lâu-đà xin đến lần thứ
hai, rồi đến lần thứ ba, thưa:
–Con muốn xả tục xuất gia ở trong giáo pháp của Như Lai.
Cúi xin cha mẹ cho phép.
Thuở
trước, khi Thái tử Tất-đạt-đa xuất gia tu phạm
hạnh thì Đại vương Thâu-đầu-đàn vì Bồ-tát mà
ưu sầu khổ não, bức xúc nên triệu tập hoàng gia, tuyên bố:

–Này các quyến thuộc, quý vị phải biết, nay Thái tử
Tất-đạt-đa con ta đã xuất gia rồi, ta không muốn ở
ngôi vua, lại cũng không muốn đội mão Thiên quan.
Trong hoàng gia, vị nào có thể nhận lãnh ngôi vua, ta
sẽ làm lễ quán đảnh trao mão Thiên quan truyền ngôi cho.
Bấy
giờ trong hội có đồng tử Bà-đề-lợi-ca, con của
bà Hắc-Cù-đà-di, tâu vua:
–Tâu Đại vương, hạ thần có thể nhận ngôi vua và Thiên quan.
Lúc
ấy vua Thâu-đầu-đàn và tất cả hoàng gia họ Thích
liền làm lễ quán đảnh trao Thiên quan truyền ngôi
vua cho đồng tử Bà-đề-lợi-ca. Từ đó về sau,
Bà-đề-lợi-ca họ Thích làm vua, quyến thuộc gọi là
vua Thích Bà-đề-lợi-ca. Vua Thích Bà-đề-lợi-ca làm
vua trải qua mười hai năm, đúng như pháp trị hóa
dân chúng. Quyến thuộc hoàng tộc họ Thích vốn trước
đó có lập lời cam kết: “Nếu người nào nhận
được Thiên quan làm vua thì vị ấy phải vì tất cả
quyến thuộc họ Thích mà thết đãi bữa tiệc sơn
hào hải vị đủ trăm thức ăn uống.” Vua Thích
Bà-đề-lợi-ca với đồng tử Ma-ni-lâu-đà khi xưa
còn thời thơ ấu vọc đất chơi với nhau, kết làm
bạn bè, nên nay nhà vua thiết hội, ra lệnh đồng tử Ma-ni-lâu-đà:
–Này đồng tử, anh giúp đỡ ta thết đãi quyến thuộc
trước, xong rồi ta với anh cùng ăn.
Đồng
tử Ma-ni-lâu-đà tâu vua Thích Bà-đề-lợi-ca:
–Y theo lệnh Đại vương, thần không dám trái lời.
Khi
nhà vua cùng với đồng tử lo thết đãi quyến thuộc
xong, sau đó mới cùng ăn. Ăn xong, nhà vua mời đồng
tử lưu lại nghỉ tại hoàng cung.

Đêm
ấy sắp qua, trời gần sáng, vua Thích Bà-đề-lợi-ca
đến vấn an đồng tử Ma-ni-lâu-đà:
–Này đồng tử, đêm rồi có ngủ ngon không?
Ma-ni-lâu-đà đáp:
–Thưa Đại vương, đêm qua tôi ngủ không ngon.
Nhà vua hỏi:
–Lý do gì khanh ngủ không ngon?
Ma-ni-lâu-đà đáp:
–Đêm rồi tôi bị đau bụng và nóng lạnh.
Nhà vua hỏi:
–Lý do gì đau bụng và nóng lạnh?
Ma-ni-lâu-đà lại đáp:
–Thưa Đại vương, thức ăn uống ngày hôm qua gia vị không
thích hợp, do vậy hiện giờ tôi còn đau bụng. Lại
chiếc chăn đắp này, khi xưa thợ dệt dệt chăn,
thân họ bị nóng lạnh nên tôi cũng mắc bệnh nóng lạnh.
Bấy
giờ vua Thích Bà-đề-lợi-ca kêu người đầu bếp hỏi:
–Khanh vừa rồi làm món ăn trăm vị là có quá nhiều hay
quá ít hay là vừa phải?

Người đầu bếp tâu:
–Thưa Đại vương, đúng như vậy, đúng như vậy! Khi hạ
thần làm thức ăn, có vị hơi nhiều, có vị hơi ít.
Vì khi ấy hạ thần bận rộn không được như ý, lo
đi kiểm tra nhiều việc. Lại người phụ tá không
biết xử dụng nên gia vị đều bị lầm lộn.

Vua
Thích Bà-đề-lợi-ca lại cho người đòi thợ dệt chăn đến hỏi:
–Khi khanh vì ta dệt chiếc chăn này, vì sao không chuyên
tâm?
Thợ dệt đáp:
–Tâu Đại vương, đúng như lời ngài nói. Khi hạ thần
dệt tấm chăn đó thân thể bị bệnh nóng lạnh, mà
Đại vương lại sai sứ giả đến thôi thúc. Lúc ấy
hạ thần chưa hết nóng lạnh, sợ Đại vương tức
giận nên hạ thần dệt vội đưa cho sứ giả, cho nên
tấm chăn không được tinh xảo.
Bấy
giờ vua Thích Bà-đề-lợi-ca cho việc này thật kỳ
lạ chưa từng có, không thể nghó bàn, nên nghó: “Ít
có! Ít có! Ma-ni-lâu-đà lại có trí tuệ thù thắng
vi diệu như vậy!.”
Vua
Thích Bà-đề-lợi-ca nói với đồng tử Ma-ni-lâu-đà:
–Này Ma-ni-lâu-đà, từ nay về sau, nếu có cần gì ở ta
đồng tử khỏi phải đích thân đến, chỉ cho người
đến. Ta không phụ nhau đâu.

Lúc
đó mẹ đồng tử Ma-ni-lâu-đà nghó: “Thích
Bà-đề-lợi-ca này thuở thơ ấu đã cùng con ta vọc
đất chơi với nhau, đồng kết bạn thân thiện, nên
ngày nay đồng tử chắc không xuất gia.” Nghó như
vậy rồi, bà gọi con mình về và nói:
–Này Ma-ni-lâu-đà, nếu vua Thích Bà-đề-lợi-ca xả tục
xuất gia thì khi ấy con có xuất gia không?
Đồng
tử Ma-ni-lâu-đà nghe mẹ hỏi như vậy, nên đi gặp
vua Thích Bà-đề-lợi-ca. Trong lúc này, nhà vua rời
cung điện đến dự hội tại Na-tra-ca (nhà
Tùy dịch là Dó ca thuyết cát sự) và đang
ngồi xem. Bấy giờ đồng tử Ma-ni-lâu-đà suy nghó:
“Nếu ta đi vào hội thì nhất định sẽ cản trở sự
du hý thưởng ngoạn của nhà vua.” Nghó như vậy rồi,
nên ngồi ngoài ngõ, đợi hội vui Na-tra-ca tan, sau đó mới vào.
Khi
ở trong hội, lúc hội vui nhộn nhất, nhà vua thấy
một nữ ca só tay cầm đàn không hầu. Khi ấy đàn
bỗng đứt một dây, nàng lẹ tay nối lại mà trong
hội vui Na-tra-ca không có một ai hay biết, chỉ một mình
nhà vua thấy mà thôi. Nhưng đồng tử Ma-ni-lâu-đà
ở ngoài ngõ cũng biết việc này.
Khi
đồng tử thấy hội vui Na-tra-ca-sắp hết, mới đến
gặp nhà vua Thích Bà-đề-lợi-ca. Đến nơi, chàng
lấy tay choàng cổ nhà vua rồi sau đó mới ngồi về
một bên. Nhà vua Thích Bà-đề-lợi-ca nói với đồng tử Ma-ni-lâu-đà:
–Này Ma-ni-lâu-đà, trước đây ta có nói với đồng tử,
nếu có cần việc gì khỏi phải thân hành đến, chỉ
cho người đến, ta không phụ đâu. Nay vì việc gì
đồng tử đích thân đến đây?
Ma-ni-lâu-đà đáp:
–Tâu Đại vương, sự việc như thế này, không thể cho
người khác đến được.

Nhà vua hỏi đồng tử:
–Này Ma-ni-lâu-đà, sự việc theo người nói là việc gì?
Là do đồng tử hay là do ta?
Ma-ni-lâu-đà đáp:
–Tâu Đại vương, việc này do tôi, cũng có liên quan đến Đại vương.
Nhà vua lại hỏi:
–Nếu có liên quan đến ta thì xin đồng tử nói rõ.
Ma-ni-lâu-đà đáp:
–Tâu Đại vương, Đại vương phải biết, ý tôi muốn xả
tục xuất gia. Như vậy, việc ấy có liên quan đến Đại vương.
Nhà vua lại đáp:
–Này đồng tử Ma-ni-lâu-đà, đồng tử muốn xả tục
xuất gia, tất có quan hệ đến ta, ta sẽ đồng ý cho
đồng tử xuất gia. Đồng tử đối với ta chớ nên
lo âu. Nếu muốn xuất gia thì tùy ý đồng tử.
Đồng
tử Ma-ni-lâu-đà tâu vua Thích Bà-đề-lợi-ca:
–Đại vương phải cùng tôi xuất gia. Vì sao? Vì cha mẹ tôi
nói với tôi: “Này Ma-ni-lâu-đà, nếu vua Thích
Bà-đề-lợi-ca xả tục xuất gia thì con cũng theo nhà
vua mà xuất gia.”
Lúc
đó đồng tử Ma-ni-lâu-đà thấy vua Thích
Bà-đề-lợi-ca ở trước đại chúng nói lời chân thật:
–Này Ma-ni-lâu-đà, đồng tử muốn xả tục xuất gia, nếu
có quan hệ đến ta thì ta không làm ngược lại, sẽ
tùy thuận với đồng tử mà xuất gia.
Lúc
đó mọi người trong hoàng gia họ Thích đều nói lời thành thật:
–Như vậy, xin thỉnh Đại vương cùng đi xuất gia với Ma-ni-lâu-đà.
Bấy
giờ Đại vương Thích Bà-đề-lợi-ca nói với đồng tử Ma-ni-lâu-đà:
–Nếu quyết định như vậy, đồng tử phải đợi ở nhà
bảy năm, để ta sắp đặt quốc sự xong xuôi rồi sau
đó ta sẽ cùng đồng tử xả tục xuất gia.
Đồng
tử Ma-ni-lâu-đà lại tâu vua Thích Bà-đề-lợi-ca:
–Tâu Đại vương, chớ nói như vậy. Tôi không thể đợi
đến bảy năm. Tại sao? Tâu Đại vương, bảy năm quá
lâu. Biết đâu trong khoảng thời gian đó việc xuất
gia của chúng ta bị trở ngại.
Nhà
vua lại nói với đồng tử Ma-ni-lâu-đà:
–Đồng tử có thể đợi ta trong vòng sáu năm, để ta thu
xếp quốc sự xong rồi, sau đó ta sẽ cùng với đồng
tử xả tục xuất gia.
Đồng
tử Ma-ni-lâu-đà lại tâu vua Thích Bà-đề-lợi-ca:
–Đại vương, không nên nói như vậy. Tôi cũng không thể
đợi sáu năm. Vì sao vậy? Vì sáu năm quá lâu,
biết đâu trong thời gian đó, có việc gây chướng
ngại cho việc xuất gia của chúng ta.
Nhà
vua Bà-đề-lợi-ca lại nói với đồng tử Ma-ni-lâu-đà:
–Này đồng tử, nếu nhất định như vậy, xin đồng tử đợi
ta trong vòng năm năm, để ta thu xếp quốc sự.

Cứ
như vậy, giảm xuống bốn năm, ba năm, hai năm mà
đồng tử Ma-ni-lâu-đà đều không chịu. Bấy giờ nhà vua lại nói:
–Nếu không chịu như vậy, thì xin đợi ta trong vòng một năm
để ta thu xếp quốc sự, sau đó ta sẽ cùng đồng tử xuất gia.
Ma-ni-lâu-đà
vẫn tâu vua Thích Bà-đề-lợi-ca:
–Tôi cũng không thể đợi đến một năm. Tại sao? Vì một
năm vẫn còn lâu. Biết đâu trong thời gian ấy có
việc của nhà vua làm trở ngại.
Bấy
giờ vua Thích Bà-đề-lợi-ca nói với Ma-ni-lâu-đà:
–Này đồng tử, nếu nhất định không chịu, xin đồng tử
đợi cho tôi trong vòng sáu tháng để tôi thu xếp quốc sự.
Cứ
như vậy giảm xuống ba tháng, hai tháng, một tháng mà
đồng tử Ma-ni-lâu-đà đều không chịu. Khi ấy vua
Thích Bà-đề-lợi-ca nói với Ma-ni-lâu-đà:
–Này đồng tử, nếu đồng tử nhất định không chịu, xin
đồng tử đợi cho tôi bảy ngày bảy đêm để tôi
thu xếp quốc sự, rồi sau đó sẽ cùng đồng tử xả tục xuất gia.
Ma-ni-lâu-đà
liền tâu vua Thích Bà-đề-lợi-ca:
–Lành thay! Tâu Đại vương. Lành thay Bà-đề-lợi-ca! Vâng
theo ý Đại vương, tôi sẽ đợi bảy ngày bảy đêm.
Thuở
ấy, Đức Thế Tôn ngự tại làng A-nô-di-ca-da. Trong
bảy ngày đêm nơi hoàng cung nhà vua dùng các thứ
trang hoàng như chuỗi anh lạc trang sức trên thân, cho
đến ở hoa viên thọ hưởng thú vui ngũ dục. Như
người sắp đi đến nhà khác dự đại hội, họ gội
đầu, chải tóc, mặc y phục, dùng chuỗi anh lạc trang
điểm trên thân, sau đó mới đi. Khi vua Thích
Bà-đề-lợi-ca sắp đến hoa viên du ngoạn vui chơi cũng như vậy.
Có
một đồng tử tên là Bạt-phù-đà (nhà Tùy dịch
là Đa Mi). Lại có một đồng tử khác tên là
Cung-tỳ-la. Lại có một đồng tử khác tên là
Nan-đề-ca. Lại có một đồng tử họ Thích khác tên
là A-nan. Lại có một đồng tử họ Thích khác tên
là Đề-bà-đạt-đa. Thân thể các đồng tử này
cũng trang điểm như vị vua nói trên, các đồng tử
này cũng mặc y phục, trang sức bằng chuỗi anh lạc,
lại đem theo một thợ cắt tóc giỏi, đồng đi đến
làng A-nô-di-ca-da.
Bấy
giờ vua Thích Bà-đề-lợi-ca có các bảo vật giá
trị đến ba trăm lượng vàng. Giá trị y phục một
trăm lượng vàng, giá trị chuỗi anh lạc một trăm
lượng vàng và giá trị yên cương, đồ trang bị cho
ngựa một trăm lượng vàng. Đồng tử Ma-ni-lâu-đà cũng như vậy.
Các
đồng tử họ Thích: Bạt-phù-bà, Cung-tỳ-la,
Nan-đà-ca, A-nan-đà, Đề-bà-đạt-đa, mỗi vị cũng
có nhiều thứ bảo vật giá trị đến ba trăm lượng
vàng…. giá trị trang bị cho ngựa. Tổng giá trị bảo
vật của các đồng tử lên đến hai ngàn một trăm lượng vàng.
Khi
các đồng tử ra khỏi thành Ca-tỳ-la Bà-tô-đô
rồi, mọi người xuống ngựa, đều cởi hết chuỗi
anh lạc trên thân cho thợ hớt tóc và nói:
–Các chuỗi anh lạc này chúng ta đều cho ông để sinh sống,
ông hãy nhận lấy làm vốn sinh sống, không nên mong cầu gì khác.
Các
đồng tử trao chuỗi anh lạc rồi đồng đi đến làng A-nô-di-ca.

Bấy
giờ người thợ hớt tóc nghó thế này: “Những
người họ Thích oai đức lẫy lừng có khi sẽ cho
rằng ta đưa các đồng tử đi trốn khắp đó đây.
Vì lý do đó, e rằng họ đến bức hiếp làm tổn
hại ta. Các đồng tử đã mửa bỏ các vật này,
tại sao ta lại ăn vào? Ngày nay, ta không nên nhận
lấy các bảo vật này, các đồng tử đã giàu sang
phú quý, đầy oai đức lẫy lừng như vậy, vẫn còn
vứt bỏ vô lượng tài sản, bảo vật cùng vương vị
để xả tục xuất gia. Huống gì như ta ngày nay vì cớ
gì mà không theo họ xuất gia?.”
Suy
nghó như vậy rồi, người thợ hớt tóc liền đem
các bảo vật, chuỗi anh lạc… móc trên cành cây và
thầm nghó: “Nếu ai thấy được vật này, tự do lấy
dùng, hoàn toàn không phải ăn cắp.”
Tự
nghó như vậy rồi, người thợ hớt tóc đi đến chỗ
các đồng tử họ Thích. Các đồng tử họ Thích từ
xa trông thấy người thợ hớt tóc hướng đến, hỏi vị ấy:
–Vì sao ông không trở về nhà?
Người
thợ hớt tóc trả lời các đồng tử họ Thích:
–Thưa các Thánh tử, tôi nghó thế này: “Những người
họ Thích rất hùng cường, có đầy oai đức thế
lực như vậy, có thể cho rằng ta đưa các đồng tử
đi trốn đó đây. Vì lý do đó, e sợ họ đến làm
tổn hại thân mạng ta. Các đồng tử đã mửa bỏ
bảo vật, ta vì sao lại ăn vào, ta không nhận lấy
các vật báu. Vì sao? Vì các đồng tử họ Thích
cường thạnh, có nhiều oai thế mà vẫn xuất gia,
huống chi ta ngày nay vì sao lại không xuất gia?” Thưa
các thánh tử! Vì lý do đó tôi không trở về nhà.
Bấy
giờ các đồng tử họ Thích nghe nói như vậy nên bảo:
–Ông đã suy nghó, quyết định như vậy thì không nên trở
về nhà. Vì lý do gì? Đúng như lời ông nói. Các
người họ Thích của ta oai nghiêm rực rỡ, tất sẽ
cho rằng ông dẫn các đồng tử đi trốn đó đây.
Đã có lời nói như vậy, nhất định họ sẽ đến
làm hại thân mạng ông.
Bấy
giờ các đồng tử họThích cùng với người thợ
hớt tóc đồng đi đến chỗ Phật, đến nơi lễ dưới
chân Phật, rồi ngồi về một bên và bạch:
–Bạch Đức Thế Tôn, xin cho chúng con được xả tục xuất
gia thọ giới Cụ túc.

Họ lại bạch:
–Bạch Đức Thế Tôn, nếu Ngài cho chúng con xuất gia thì
nên độ cho người thợ hớt tóc xuất gia trước.
Vì sao? Vì người thợ hớt tóc này đã trải qua
thời gian lâu dài cần khổ phụng sự chúng con, chưa
từng sơ xuất, nên cho người thợ hớt tóc xuất
gia và thọ giới Cụ túùc trước. Ông ta xuất gia
rồi, chúng con mới xuất gia thọ giới Cụ túc sau,
để có dịp chúng con đứng dậy nghinh tiếp, chắp tay
cung kính đảnh lễ ông ta, thể hiện sự tôn trọng.
Vì sao? Vì các đồng tử họ Thích chúng con cống cao
kiêu mạn, nay do người này chúng con hồi tâm, từ
bỏ tâm kiêu mạn thuở trước.

Bấy
giờ Đức Thế Tôn độ cho người thợ hớt tóc
xuất gia thọ giới Cụ túc trước. Sau đó kế tiếp
độ vua Thích Bà-đề-lợi-ca xuất gia thọ giới Cụ
túc. Ngoài ra, các đồng tử khác đều theo thứ tự
được xuất gia thọ giới Cụ túc. Lúc đó A-nan và
Đề-bà-đạt-đa vẫn chưa được xuất gia vì hai vị
này rời Thế Tôn đi đến dưới chân núi Tuyết.
Bấy
giờ dưới chân Tuyết sơn có một vị Trưởng lão
họ Bạt-da-sắc-tra, tên là Tăng-già. Vị này tu hành
đã chứng ba quả, thành tựu Tứ thiền, thường
sống dưới chân Tuyết sơn.

Bạt-da-sắc-tra
Tăng-già thấy hai đồng tử A-nan và Đề-bà-đạt-đa
đi đến, Trưởng lão tiếp đón hỏi han:
–Các đồng tử họ Thích có nhân duyên gì đến đây?
Hai đồng tử đáp:
–Hôm nay, hai chúng con muốn xuất gia, vì vậy mới đến
Trưởng lão. Lành thay! Thưa Thánh giả, cúi xin ngài
độ cho chúng con xuất gia.

Bấy
giờ Bạt-da-sắc-tra Tăng-già chưa quán sát đức
hạnh và cũng chưa từng biết căn tánh của đồng
tử Đề-bà-đạt-đa nên Trưởng lão liền cho hai
người xuất gia và thọ giới Cụ túc.
Trưởng
lão A-nan xuất gia chưa được bao lâu, ở chỗ vắng
vẻ tọa thiền tư duy, suy nghó thế này: “Hôm nay, có
lẽ Thân Giáo sư cho ta đi gặp Đức Phật. Ta cũng
nên đến yết kiến Đức Phật.”

Nghó
như vậy rồi, trời vừa sáng, A-nan từ phòng đi ra,
hướng về Bạt-da-sắc-tra Tăng-già, đảnh lễ dưới
chân, đứng về một bên rồi bạch Trưởng lão
Bạt-da-sắc-tra Tăng-già:
–Bạch Trưởng lão, ý con nay muốn đến gặp Đức Phật,
không biết Trưởng lão có cho phép hay không?
Bạt-da-sắc-tra
Tăng-già bảo A-nan:
–Nếu thấy đúng lúc thì thầy cứ đi. Khi đến nơi, thầy
sẽ thay ta lễ dưới chân Đức Phật, thay ta hỏi lời
vấn an Đức Thế Tôn rằng Ngài có ít bệnh, ít não,
thân có được an ổn không? Đi đứng có được
dễ dàng không? Du hành giáo hóa có khó nhọc không?
Thân thể khí lực có được dồi dào không?

A-nan
nghe Thân Giáo sư nói như vậy, lại bạch:
–Y như lời Trưởng lão, con không dám trái lời.
A-nan
đảnh lễ dưới chân Bạt-da-sắc-tra Tăng-già, nhiễu
quanh ba vòng rồi từ tạ ra đi.

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP

<卷 id="50096351">QUYỂN 59</卷>
<詞 id="50096352">Phẩm 58: NHÂN DUYÊN CỦA BÀ-ĐỀ-LỢI-CA (Phần 3)</詞>
Bấy
giờ Trưởng lão Đề-bà-đạt-đa thấy A-nan đi gặp
Đức Phật nên hỏi:
–Trưởng lão A-nan, thầy đi đâu đó?
A-nan đáp:
–Tôi định đến yết kiến Đức Phật.
Đề-bà-đạt-đa nói:
–Này A-nan, nếu thầy nhất định đi, xin đợi tôi chốc lát,
tôi cũng sẽ đến xin phép Thân giáo sư, rồi tôi
cùng thầy đi đến Đức Phật.
Đề-bà-đạt-đa
liền đi đến chỗ Tôn giả Bạt-da-sắc-tra Tăng-già
đảnh lễ dưới chân, đứng về một bên, bạch:
–Thưa thầy, con muốn yết kiến Đức Phật. Cúi xin thầy
thương mến cho phép.
Bấy
giờ Trưởng lão Bạt-da-sắc-tra bảo Đề-bà-đạt-đa:
–Nếu thầy thấy đến lúc, khi đi đến chỗ Phật sẽ thay ta
đảnh lễ dưới chân Phật và vấn an Thế Tôn: ít
bệnh, ít não, thân thể có an ổn không? Đứng ngồi
có dễ dàng không? Đi lại hóa đạo có khó khăn
không? Thân thể khí lực có dồi dào không?
Đề-bà-đạt-đa
thưa Bạt-da-sắc-tra Tăng-già:
–Như lời Tôn sư dạy, con không dám trái phép.
Đề-bà
liền đảnh lễ Tôn sư, nhiễu quanh ba vòng, từ tạ ra đi.
Bấy
giờ hai vị Trưởng lão A-nan-đà và Đề-bà-đạt-đa
rời khỏi chân Tuyết sơn, đồng đi đến chỗ Đức
Phật. Đến nơi, hai người đảnh lễ dưới chân Đức
Phật và đứng lui về một bên.
Trưởng
lão Đề-bà-đạt-đa bạch Thế Tôn:
–Khi trước con cầu xin Như Lai xuất gia mà Như Lai không
cho. Nay Như Lai không thấy con được xuất gia rồi hay
sao?
Đức
Phật bảo Đề-bà-đạt-đa:
–Này Đề-bà-đạt-đa, người vì mục đích gì mà xuất gia
vậy? Xuất gia rồi, xin người không nên phản lại.
Các
thầy Tỳ-kheo bạch Phật:
–Kỳ lạ thay! Bạch Thế Tôn, khi trước Ngài thường răn
dạy Đề-bà-đạt-đa làm việc lợi ích. Ngược lại
nay Đề-bà-đạt-đa lại đem oán thù đến với Phật.
Đức
Phật bảo các thầy Tỳ-kheo:
–Này các thầy, chẳng chỉ đời này Ta dạy Đề-bà-đạt-đa
làm điều lợi ích, mà người lại oán thù Ta, ở
trong quá khứ cũng như vậy. Ta dạy điều lợi ích,
ngược lại, ông ấy oán thù Ta.
Khi
ấy các Tỳ-kheo bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, việc ấy thế nào, xin Ngài dạy rõ cho.
Bấy
giờ Đức Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Ta nhớ trong thời quá khứ dưới chân Tuyết sơn có
con chim một thân hai đầu, thường ở tại nơi đây.
Một đầu gọi là chim Ca-lâu-trà, một đầu gọi là
chim Ưu-ba-ca-lâu-trà. Chim hai đầu này, một đầu ngủ, một đầu thức.
Một
hôm nọ, đầu chim Ưu-ba-ca-lâu-trà đang ngủ thì gần
bên đầu chim thức có một cây ăn quả tên
Ma-đầu-ca. Cây này gió thổi làm hoa rơi nơi đầu
chim thức. Lúc ấy với ý nghó: “Nếu một mình ta
ăn hoa này, khi nuốt vào bụng thì cả hai đầu đều
được sắc đẹp và sức lực, được hết đói
khát”, nên đầu chim thức không đánh thức đầu
chim ngủ, cũng không báo cho biết, im lặng ăn hoa.
Sau
đó, đầu chim ngủ thức dậy, thấy trong bụng no nê,
ho hắt hơi ra ngoài, liền nói với đầu chim thức:
“Anh ăn uống thức ăn tuyệt vời này ở đâu,
khiến cho thân thể tôi no nê thoải mái, làm cho âm
thanh của tôi trong trẻo?”
Đầu
chim Ca-lâu-trà đáp: “Khi anh ngủ say, nơi đó cách
đầu tôi chẳng xa, có hoa của cây ăn quả Ma-đầu-ca,
lúc ấy một hoa rơi trên đầu tôi. Bấy giờ với ý
nghó: “Chỉ một mình ta ăn hoa này, đến khi vào bụng
thì cả hai đầu đều khỏi đói khát, đều có sắc
đẹp và sức lực”, nên tôi không đánh thức anh
dậy, cũng không nói cho anh biết, mà ăn hoa ấy.”
Đầu
chim ngủ nghe nói như vậy, liền oán giận, hiềm trách,
nghó thế này: “Người được thức ăn không nói
ta hay, không gọi ta dậy, tự ăn một mình. Như vậy,
từ nay về sau nếu được thức ăn ta cũng không
gọi, không cho biết.”
Chim
hai đầu ấy vào một hôm nọ bay đi đó đây, bỗng
nhiên gặp một bông hoa độc. Với ý nghó: “Ta ăn
hoa này để cả hai đầu đều chết.” Nên đầu kia
nói với đầu Ca-lâu-trà: “Giờ này anh ngủ đi,
tôi sẽ thức.”
Ca-lâu-trà
nghe đầu Ưu-ba-ca-lâu-trà nói như vậy liền ngủ say.
Đầu chim Ưu-ba-ca-lâu-trà vội ăn hoa độc. Đầu chim
Ca-lâu-trà ngủ xong thức dậy, ho hắt hơi ra ngoài,
biết đây là hơi độc, liền hỏi đầu chim kia: “Khi
thức, anh ăn thức ăn độc nào khiến cho thân thể
ta không an, mạng sống sắp chết, làm cho âm thanh ta
khàn khàn, muốn nói ra nhưng cổ họng nghẹt cứng
không thông!”
Lúc
ấy đầu chim Ưu-ba-ca-lâu-trà nói với đầu chim
Ca-lâu-trà: “Khi anh ngủ say, tôi ăn hoa độc, muốn
cho hai đầu đều chết.”
Ca-lâu-trà
nói với Ưu-ba-ca-lâu-trà: “Việc làm của anh thật
bộp chộp vội vàng! Tại sao anh làm việc như vậy?”
Liền nói kệ:
Ngày
xưa anh đang yên giấc ngủ
Tôi
ăn hoa lành mùi ngon ngọt
Hoa
kia gió thổi rớt bên tôi
Anh
lại phát sinh tâm sân hận.
Nguyện
chẳng muốn thấy kẻ ngu này
Cũng
nguyện chẳng sống chung với họ
Sống
chung người ngu không lợi ích

Người
ngu tự hại, hại người khác.
Đức
Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Nếu các thầy có tâm nghi ngờ chim Ca-lâu-trà ăn hoa thơm
thuở ấy là ai thì chớ nên nghó gì khác, tức là
thân Ta vậy. Chim Ưu-ba-ca-lâu-trà ăn hoa độc thuở
ấy là ai? Tức là Đề-bà-đạt-đa này vậy. Thuở
ấy Ta làm việc lợi ích, Đề-bà-đạt-đa ngược
lại sinh sân hận. Ngày nay cũng vậy, Ta dạy điều
lợi ích, ngược lại oán thù Ta.
Khi
Trưởng lão Bà-đề-lợi-ca đã xuất gia rồi, ở
trong ba tháng hạ thành tựu ba pháp thần thông,
Ma-ni-lâu-đà chứng được Thiên nhãn, Trưởng lão
Bạt-phù-bà, Trưởng lão Nhân Kỳ, Trưởng lão
Nan-đề-ca… những vị này đắc quả A-la-hán. A-nan
lại chứng quả Tu-đà-hoàn, Đề-bà-đạt-đa chứng
được thần thông phàm phu thế gian.

Khi
Trưởng lão Bà-đề-lợi-ca đắc quả A-la-hán, hoặc
ở dưới gốc cây hay trong phòng vắng, hoặc ở nơi
đất trống, hoặc ở trong vườn Kỳ-đà, ngày đêm
ba thời thường xướng lên ba lần thế này: “Thật
là an lạc!”
Lúc
ấy các vị Tỳ-kheo đến bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, Trưởng lão Bà-đề-lợi-ca
Kiều-cù-di không thích ở trong pháp Thế Tôn, không
vui không mừng, luôn luôn nhớ đến thú vui phú quý
khi còn vương vị. Vì thường nhớ nghó đến việc ấy
nên hoặc ở dưới gốc cây, hoặc ở trong phòng
vắng, hoặc ở nơi đất trống, thường ba thời xướng
lên ba lần: “Thật là an lạc!.”
Khi
ấy Đức Phật gọi một Tỳ-kheo đến và bảo:
–Thầy đến đây. Hãy vì Ta, thầy đến gặp Tỳ-kheo
Bà-đề-lợi-ca và nói rằng Thế Tôn cần gặp thầy.
Tỳ-kheo ấy bạch Phật:
–Y như lời Thế Tôn dạy, con xin vâng lời.
Đi
đến chỗ Trưởng lão Bà-đề-lợi-ca, vị ấy nói:
–Thưa Trưởng lão Bà-đề-lợi-ca, Đức Thế Tôn gọi thầy đến.
Bà-đề-lợi-ca
nghe nói như vậy, liền đi đến chỗ Đức Phật, đến
nơi đảnh lễ rồi đứng lui về một bên.
Đức
Phật bảo Bà-đề-lợi-ca:
–Này Bà-đề-lợi-ca, thầy không thích ở trong pháp của
Ta tu phạm hạnh phải không? Thầy luôn luôn tưởng
đến ngôi vua phải không? Vì tưởng nhớ như vậy
nên hoặc ở dưới gốc cây, hoặc nơi phòng vắng,
hoặc nơi đất trống, trong ba thời xướng lên thế
này: “Thật là an lạc! Thật là an lạc!”, phải
không?
Trưởng
lão Bà-đề-lợi-ca bạch Phật:
–Đúng vậy, bạch Thế Tôn. Đúng vậy, bạch Như Lai.
Đức Phật lại bảo:
–Thầy thấy lợi ích gì, hoặc ở dưới gốc cây… ba thời
xướng lên: “Thật là an lạc! Thật là an lạc!”?
Trưởng
lão Bà-đề-lợi-ca bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, khi xưa con ở tại cung vua, nhận lễ
quán đảnh, lên làm vua trị vì, được bảy lớp
tường thành bao bọc cung điện bảo vệ con, lại có
bảy lớp tượng quân hộ vệ, lại có bảy lớp
chiến mã, như vậy. Lại có quân xa, bộ binh, mỗi
loại đều có bảy lớp, đều mặc áo giáp, tay cầm
binh khí cung, tên, giáo, mác, mâu, thuẫn, chày kim cang
lớn và gậy sắt lớn, khóa sắt, vòng sắt, chỉa ba,
búa rìu… Bao nhiêu binh khí như vậy hộ vệ chung quanh
con. Ngoài tường lại có bảy lớp hào nước. Giữ
gìn như vậy, che chở như vậy, nhưng ban đêm nếu nghe
tiếng động, con vẫn hồi hộp không yên, toàn thân
dựng chân lông, thường sinh hổ thẹn, các căn biến động.
Bạch
Đức Thế Tôn, ngày nay hoặc con ở dưới gốc cây,
hoặc trong phòng vắng, hoặc nơi đất trống, ban đêm
nghe bao tiếng thú dữ, con không còn sợ sệt, thân
không dựng chân lông, không có hổ thẹn, các căn
không biến động. Do vậy, con thường tư duy, nghó thế
này: “Ta đã được điều lợi ích lớn! Ngày nay
Thế Tôn là Bậc Đạo Sư của ta, thuyết các pháp mà
Ngài đã được giác ngộ, ở trong pháp ấy ta được
xuất gia, tu hành phạm hạnh, có nhiều cấm giới hộ
trì ta để trở thành bậc diệu hạnh. Ta đang được
đời sống tốt đẹp, khi qua đời cũng tốt đẹp.”
Bạch
Đức Thế Tôn, con đem sự sung sướng giàu sang thuở
xưa nơi vương vị, so với sự an lạc xuất gia ngày
hôm nay như cái vui ngồi chỗ vắng, cái vui giác quán,
cái vui tịch tịnh, những cái vui của bậc Sa-môn…, do
con nghó đến những cái vui này nên khi đang ở dưới
gốc cây, hoặc trong phòng vắng, hoặc nơi đất trống,
tri túc thiểu dục, đi khất thực, mà thân không sợ
hãi dựng chân lông, giống như nai rừng tâm được
tự tại, đi đứng nằm ngồi không bị chướng ngại.
Cho nên ba thời thường reo lên ba lần: “Thật là an
lạc!.”
Lúc
bấy giờ, Trưởng lão Bà-đề-lợi-ca ở trước
Đức Phật vì đại chúng mà nói kệ:
Thâm
cung ngày xưa tôi đang ngự
Bảy
lớp tường thành cao chót vót
Lầu
canh đuổi giặc thật vững bền
Thành
lũy bao quanh đến bảy lớp
Quân
só luôn luôn cầm khí giới
Suốt
cả ngày đêm hộ vệ tôi
Nhiều
cách như vậy để phòng thủ
Nhưng
thân tâm vẫn sợ chẳng an.
Ngày
nay tôi sống với Thế Tôn
Không
có một người theo hộ vệ
Cho
đến sống nơi thật hoang vắng
Hoặc
dưới gốc cây trong rừng núi Tôi:
Ba-đề-ca, đệ tử Phật

Mọi
người cùng nhau đồng che chở
Đi
đứng nằm ngồi thường an lạc
Do
vậy tâm không còn lo nghó.
Tôi
xưa trong cung cỡi voi chúa
Thân
mặc y phục lụa tuyệt vời
Ăn
uống canh cơm đồ ngon ngọt
Canh
cháo hòa với vị thịt ngon,
Tôi
nay nằm ngồi tùy ý trải
Phẩn
tảo che thân nơi hoang vắng
Cắt
ái từ bỏ gốc khổ đau
Muốn
làm việc gì đều tùy ý.
Khi
ấy vì việc này Đức Thế Tôn nói kệ:
Biết
thân mạng, không lo khi sống
Cũng
không buồn khi mạng lâm chung
Người
nào dũng mãnh thấy chân đế
Tuy
trong biển khổ nào có sợ.
Tỳ-kheo
nào đã đoạn hữu ái
Thì
đoạn trừ hết tất cả trần
Phiền
não sinh tử đều diệt sạch
Như
vậy không luân hồi đời sau.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
–Này các thầy, trong hàng đệ tử Thanh văn của Ta, người
giàu sang quyền quý nhất xuất gia, đó là Tỳ-kheo
Bà-đề-lợi-ca này.

Khi
ấy các Tỳ-kheo bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, Trưởng lão Bà-đề-lợi-ca này
ngày trước tạo thiện nghiệp gì, nay sinh trong nhà
đại hào quý họ Thích, được nhiều của cải, sản
nghiệp không thiếu? Tạo nghiệp gì được thừa kế
lên ngôi vua họ Thích? Tạo nghiệp gì được xuất gia
thọ giới Cụ túc, chứng quả A-la-hán? Được Thế
Tôn ghi nhận: “Này các Tỳ-kheo, trong hàng đệ tử
Thanh văn của Ta, xả bỏ sự hào quý danh vọng đi
xuất gia, thì Bà-đề-lợi-ca là người đệ nhất”?

Bấy
giờ Đức Phật bảo các thầy Tỳ-kheo:
–Này các thầy, Ta nhớ thuở quá khứ, có một người
nghèo cùng đi ăn xin để sống. Người này từø
một thành nọ đi đến thành Ba-la-nại. Khi đến nơi,
những ăn mày ở nơi đây đều quở trách tên ăn
mày đó: “Ngươi từ đâu đến đây? Ta ngăn cấm
ngươi không được đi ăn xin.”
Bấy
giờ người ăn mày này thấy có sự trở ngại
nên suy nghó: “Ta với bọn họ không tội lỗi gì,
tại sao họ ngăn cấm không cho ta đi xin?.”

Thuở
ấy, tại thành Ba-la-nại có một vị trưởng giả mất
một cái bát bằng đồng, nên ông ta đi tìm kiếm. Tìm
tại nơi đây không có, ông mới đi đến các thôn
khác tìm bát đồng.

Khi
ấy người ăn mày kia lượm được bát đồng nơi
đống phân, treo bát trên đầu cây gậy, đi vào
thành Ba-la-nại, đi từ đường phố này đến đường
phố nọ, đi từ đường hẻm nọ đến đường hẻm
kia, từ ngã tư đường hẻm này đến ngã tư đường
hẻm kia, từ góc đường này đến góc đường nọ,
miệng rao lên: “Bát đồng này là vật của ai? Ai là
người chủ, xin nhận lãnh!”
Người
ăn mày đi khắp đó đây để tìm người chủ, nhưng
rốt cuộc không tìm ra chủ nó nên đến giao cho vua
Phạm Đức. Sau đó, trưởng giả mới nghe: “Có
người lượm được bát đồng từ nơi đống phân,
treo bát trên đầu gậy đi vào thành Ba-la-nại, từ
đường phố này đến đường phố kia, từ đường
hẻm kia đến đường hẻm nọ và miệng rao lên: Bát
đồng này của ai?… Đi khắp mọi nơi không biết chủ
nó ở đâu. Vì không tìm được người chủ nên
họ đến giao cho vua Phạm Đức.”
Trưởng
giả nghe như vậy, đến gặp vua Phạm Đức và tâu:
“Đại vương biết cho! Bát đồng mà trước đây
tên ăn mày dâng cho Đại vương là chiếc bát của
tôi.”
Lúc
ấy vua Phạm Đức cho sứ giả đi gọi tên ăn mày
đến, nhà vua hỏi: “Chiếc bát trước kia người
mang đến đây, nay trưởng giả này nói là của
trưởng giả. Việc ấy như thế nào?”
Người
ăn mày tâu vua Phạm Đức: “Như thế này, thưa Đại
vương, tôi không biết bát đồng này là vật sở
hữu của ai. Nó ở nơi đống phân, tôi lượm được
rồi treo trên đầu cây gậy, đi vào thành Ba-la-nại
này, đi khắp đó đây hỏi không biết chủ của nó
ở đâu. Do không biết chủ, nên tôi mới đem dâng
cho Đại vương. Nay tùy ý Đại vương sử dụng.
Bấy
giờ vua Phạm Đức nghe nói như vậy, rất vui mừng,
trao bát đồng lại cho trưởng giả và nói với
người ăn mày: “Này nhân giả, đối với ta, người
muốn cầu mong những gì ta sẽ ban cho người.”
Người
ăn mày tâu vua Phạm Đức: “Tâu Đại vương, nếu
ngày nay Đại vương thật sự hoan hỷ đáp ứng
nguyện vọng của tôi thì xin Đại vương cho tôi làm
chúa trong đám ăn mày nơi thành Ba-la-nại này.”
Vua
Phạm Đức lại nói: “Ngày nay, ngươi xin làm chúa
đám ăn mày đó làm gì! Nên xin các điều ước
muốn khác hoặc là vàng bạc, hoặc xin phong ấp một
thôn trù phú nhất nước ta… ta sẽ ban ngay cho
người.”
Người
ăn mày lại tâu: “Tâu Đại vương, nếu Đại vương
hoan hỷ xin ban cho tôi được ước nguyện đó, tôi
chỉ muốn được như thế thôi.”
Nhà
vua liền phán: “Theo ý ông muốn, ta chấp thuận.”
Bấy
giờ tại thành Ba-la-nại tổng cộng có năm trăm
người ăn mày. Người ăn mày được ước nguyện
ấy tập họp tất cả các ăn mày và tuyên bố: “Ta
được Đại vương cho làm chúa các ngươi, các ngươi
phải nghe lệnh ta phân xử.”
Năm
trăm ăn mày hỏi người ăn mày chúa: “Nay chúa
phân chia chúng tôi làm những gì?”
Người
ăn mày chúa phán: “Các ngươi phải cùng nhau khiêng
ta trên vai, hoặc đặt ta trên lưng mà cõng đi, còn
bao nhiêu hầu hạ chung quanh hai bên mà đi.”
Bọn
ăn mày năm trăm người nghe nói như vậy, liền theo
sự xử phân đó: Hoặc người kiệu trên vai, hoặc
người cõng trên lưng, du hành khắp đó đây. Đến
xin những nơi có đồ ngồi, đồ nằm, thức ăn uống…
rồi đem về một chỗ, vị ăn mày chúa phân chia rồi
cùng nhau đồng sử dụng. Sự sinh hoạt như vậy, sống
qua thời gian khá lâu.
Hôm
nọ, có một người ngồi chỗ vắng, ăn Ma-hồ-trà-ca
(nhà Tùy dịch là Hoan hỷ hoàn). Lúc ấy tên
ăn mày chúa cướp lấy thức ăn Ma-hồ-trà-ca của
người này rồi bỏ chạy, năm trăm ăn mày đồ
chúng đồng đuổi theo ăn mày chúa. Chạy được
quảng đường xa, mọi người đều mỏi mệt. Do vì
mỏi mệt nên họ đều trở về, còn tên ăn mày
chúa thân thể sức lực tráng kiện nên chạy mà
không mệt. Chạy đến chỗ xa, xoay đầu nhìn lại không
thấy năm trăm ăn mày. Thấy vậy người này đi vào
một khu rừng, dùng nước rửa tay, ngồi bên mé bờ,
ý sắp ăn Ma-hồ-trà-ca. Nhưng khi sắp ăn, anh ta hối
hận: “Ta chẳng tốt, Ta vì cớ gì đoạt thức ăn
của người khác, đoạt được rồi lại giấu đám
tùy tùng của ta. Đồ ăn đã nhiều, ta ăn không
hết. Nếu trong thế gian có các Thánh nhân, xin rõ
được lòng tôi mà đến đây, tôi sẽ phân cho
thức ăn này.”
Phát
tâm như vậy rồi, có một vị Bích-chi-phật tên là
Thiện Hiền, từ hư không bay đến, hạ xuống đứng
trước mặt ăn mày chúa, cách người này chẳng bao
xa. Ăn mày chúa từ xa trông thấy vị Bích-chi-phật
oai nghi chậm rãi, bước đi chững chạc, cử chỉ đúng
phép, không gấp không hoãn. Thấy vậy rồi, anh ta đối
với vị Bích-chi-phật sinh tâm tịnh tín. Đã được
lòng tin thanh tịnh rồi, người này suy nghó: “Ở
trong quá khứ và cho đến hiện tại, ta chịu cảnh
nghèo hèn đều do không gặp được ruộng phước như
thế. Ta chưa từng biết cung kính cúng dường người
như vậy. Giả sử trong quá khứ ta đã gặp được
ruộng phước như vậy thì ngày nay lẽ ra không gặp
cảnh khốn khổ này, lẽ ra không sống dưới sự áp
bức. Ta nay đem thức ăn Ma-hồ-trà-ca dâng cho vị
Tiên nhân này, không biết Tiên nhân có nhận lấy
hay không? Nếu được người nhận lấy thì nguyện ở
đời vị lai ta thoát khỏi thân khốn ách bần tiện
này.” Nghó như vậy rồi, anh ta đem Ma-hồ-trà-ca dâng cho Tiên nhân.

Bích-chi-phật
chỉ có một pháp duy nhất là hiện thần thông làm
phương tiện giáo hóa chúng sinh, ngoài ra không có
pháp nào khác. Vị Bích-chi-phật nhận thức ăn
Ma-hồ-trà-ca rồi, vì thương mến người này, từ
đây bay vọt lên hư không mà đi.

Người
ăn mày chúa thấy vị Bích-chi-phật bay đi trong hư
không như vậy, vui mừng hớn hở tràn ngập toàn
thân, không thể tự chế. Do hoan hỷ nên anh ta chắp
tay trên đầu, từ xa lễ dưới chân Tôn giả
Bích-chi-phật, rồi phát nguyện: “Nguyện thân ta ở
đời vị lai gặp được Bậc Thế Tôn như vậy, hoặc
hơn thế nữa, với bao nhiêu giáo pháp của Ngài nói
ra, tôi nguyện khi nghe qua rồi liền được tỏ ngộ.
Lại nguyện rằng ta ở đời vị lai sinh trong nhà hào
tộc, có đại oai đức, làm vua trị hóa dân chúng,
chớ sinh trở lại trong đám ăn mày khổ sở. Lại
nguyện rằng đời đời kiếp kiếp không sinh vào các
đường ác.”
Đức
Phật bảo các thầy Tỳ-kheo:
–Này các thầy, nếu có ai nghi ngờ tên ăn mày chúa ở
thành Ba-la-nại cúng dường Ma-hồ-trà-ca cho vị
Bích-chi-phật thuở nọ là người nào thì chớ nghó
gì khác, đó là Tỳ-kheo Bà-đề-lợi-ca này vậy.
Khi xưa tên ăn mày chúa cúng dường Ma-hồ-trà-ca
cho vị Bích-chi-phật, do nhân duyên đó nên ngày nay
được phước báo sinh trong dòng họ Thích, một đại
hào quý tộc, cho đến của cải không thiếu một vật gì.
Lại
thuở đó, tên ăn mày phát nguyện: “Ở đời vị
lai được sinh trong hào tộc đại oai đức, làm vua
trị hóa dân chúng.” Do nghiệp nhân đó, nay được
phước báo sinh trong nhà họ Thích, nhận lãnh ngôi vua.
Lại
thuở ấy tên ăn mày chúa lại nguyện: “Vào thời
vị lai, đời đời kiếp kiếp không đọa vào các
đường ác, thường được lưu chuyển qua lại trong
cõi trời người, hưởng nhiều diệu lạc.”
Lại
thuở ấy tên ăn mày chúa lại nguyện: “Ở đời
vị lai thường gặp được vị Bích-chi-phật Thế Tôn
như vậy, hoặc là hơn thế nữa, những giáo pháp
Thế Tôn nói ra, tôi nguyện nghe qua liền tỏ ngộ.”
Do nhân duyên ấy, ngày nay được phước báo gặp
Ta, được xuất gia thọ giới Cụ túc, chứng quả
A-la-hán. Ta lại ghi nhận: Trong hàng đệ tử Thanh văn
của Ta, người hào quý nhất xuất gia, đó là
Tỳ-kheo Bà-đề-lợi-ca.

Này
các Tỳ-kheo, Bà-đề-lợi-ca xưa tạo các nhân duyên
thiện căn như vậy, do nhân duyên thiện căn ấy nên
nay sinh trong nhà họ Thích, thuộc chủng tộc hào quý,
hết sức giàu sang, cho đến của cải không thiếu
hụt, ở trong dòng họ Thích được nối ngôi vua, mà
xả bỏ ngôi vua đi xuất gia, thọ giới Cụ túc, chứng
quả A-la-hán. Cho nên Ta ghi nhận: ở trong hàng đệ
tử Thanh văn của Ta, kẻ thuộc dòng họ hào quý
xuất gia thì Bà-đề-lợi-ca là người bậc nhất.
Trưởng
lão Bà-đề-lợi-ca-sau khi chứng quả A-la-hán, thường
ở chỗ vắng vẻ, đi khất thực để sống, đắp y
phấn tảo, thường ngồi không nằm, ngồi nơi thuận
tiện, chỉ giữ ba y, lại không cất chứa vật gì khác.
Một
lúc nọ, Trưởng lão ở chỗ vắng vẻ trong rừng
cây thuộc thành Xá-bà-đề. Trưởng lão tìm cỏ và
lá cây nhưng không có nên lượm phẩn khô của
bạch tượng, nhóm lại làm chỗ ngồi. Trưởng lão
ngồi kiết già trên đống phân voi, thân thể ngay
ngắn, nhiếp tâm chánh niệm trải qua một đêm.
Sáng
sớm hôm sau, Trưởng lão Bà-đề-lợi-ca đắp y,
mang bình bát, sắp vào thành Xá-bà-đề khất thực.
Bấy giờ trong thành này có nhiều ăn mày xin được
đồ ăn xong, nên đi ra khỏi thành chẳng bao xa, mỗi
người sắp ăn thức ăn của mình vừa mới xin được.

Lúc
ấy Trưởng lão Bà-đề-lợi-ca từ xa trông thấy
các người ăn mày, sau khi xin thức ăn xong, rời
khỏi thành chẳng bao xa, mỗi người ngồi mỗi chỗ
sắp sửa ăn. Trưởng lão đến bên những người
này đứng yên lặng.
Bấy
giờ tất cả ăn mày suy nghó: “Vị Tỳ-kheo này cố
ý thương mến chúng ta, cho nên đến đây khất thực.”
Nghó như vậy rồi, mỗi người tự giảm bớt một ít
phần ăn của mình để cúng dường Trưởng lão Bà-đề-lợi-ca.
Bấy
giờ vua Ba-tư-na, nước Kiều-tát-la cỡi con bạch
tượng tên là Nhất-phân-đà-lợi ra đi từ thành
Xá-bà-đề cùng với một đại thần tên
Thi-lợi-bạt-đà (nhà Tùy dịch là Bỉ Hiền), khi
ấy vua Ba-tư-na nước Kiều-tát-la xa xa trông thấy
Bà-đề-lợi-ca khất thực nơi những người ăn mày
để ăn, liền nói với đại thần Thi-lợi-bạt-đà:
–Này Thi-lợi-bạt-đà, đây là Tỳ-kheo nào mà xin thức
ăn từ đám ăn mày để ăn như vậy?
Bấy
giờ vị đại thần quán sát thấy rõ là Tỳ-kheo
Bà-đề-lợi-ca, biết chắc chắn không sai, nên tâu vua:
–Tâu Đại vương, xin ngài biết cho, đây là Tỳ-kheo Thích Bà-đề-lợi-ca.
Nhà
vua bảo vị đại thần:
–Nếu quả thật như vậy, khanh đánh bạch tượng đến chỗ Bà-đề-lợi-ca.
Đại
thần Thi-lợi-bạt-đà nghe vua truyền lệnh, tâu:
–Y như lời Đại vương dạy, xin vâng lệnh.
Nhận
lệnh rồi, vị đại thần đánh bạch tượng chở vua
đến chỗ Bà-đề-lợi-ca. Khi vua Ba-tư-na nước
Kiều-tát-la đến gần Bà-đề-lợi-ca, liền xuống
voi, đảnh lễ dưới chân Trưởng lão, rồi đứng
lui về một bên. Vua Ba-tư-na nước Kiều-tát-la thưa
Trưởng lão Bà-đề-lợi-ca:
–Thánh giả, ngày nay vì lý do gì có ý bần tiện, xin thức
ăn ở nơi những kẻ ăn mày để ăn như vậy.
Trưởng
lão Bà-đề-lợi-ca nói với vua Ba-tư-na Kiều-tát-la:
–Này Đại vương, tôi không phải bần cùng mà theo họ xin
ăn. Tôi có bảy món của báu, ý tôi muốn theo
những người nghèo đó xin ăn để cho họ được
thoát cảnh bần cùng.
Đại
vương phải biết, tôi đã có con mắt trí tuệ, chỉ vì
muốn phá màn vô minh cho chúng sinh nên đến đó xin
ăn để mở con mắt tuệ cho họ.
Lại
nữa, này Đại vương, tôi đã thoát khỏi tất cả
sự ràng buộc, chỉ vì chúng sinh bị tham dục, sân hận
trói buộc nên tôi đến đó xin ăn để mở trói buộc cho họ.
Này
Đại vương, nay tôi đã vượt đến bờ giải thoát,
chỉ vì muốn cứu vớt chúng sinh chìm đắm trong vũng
bùn lầy phiền não nên tôi đến đó xin ăn.
Lại
nữa, này Đại vương, tôi nay đã đạt được đến
chỗ không bệnh, chỉ vì muốn trị bệnh phiền não cho
chúng sinh nên đến đó ăn xin.
Khi
ấy vua Ba-tư-na nước Kiều-tát-la lại bạch Trưởng
lão Bà-đề-lợi-ca:
–Thưa Thánh giả, trẫm cũng bần cùng không có bảy thứ
báu. Trẫm cũng tối tăm, sống trong hắc ám. Trẫm
cũng bị chìm đắm trong vũng bùn lầy phiền não. Trẫm
nay cũng bị bệnh tham dục. Cúi xin Thánh giả thương
mến thường đến nội cung của trẫm.
Bấy
giờ Trưởng lão Bà-đề-lợi-ca nói với vua
Ba-tư-na Kiều-tát-la:

–Này Đại vương, Đại vương chẳng cần làm như vậy.
Nói
như vậy rồi, Trưởng lão từ giã nhà vua mà đi.

<詞 id="50096353">Phẩm 59: MA-NI-LÂU-ĐÀ (Phần 1)</詞>
Một
hôm, Đức Thế Tôn vì hàng Tỳ-kheo mà diễn thuyết
các pháp. Khi ấy Trưởng lão Ma-ni-lâu-đà ngủ gục
không biết nên Đức Phật quở trách Ma-ni-lâu-đà:
–Này Ma-ni-lâu-đà, tại sao thầy đối với giáo pháp này
mà ngủ gục như vậy? Việc làm của thầy như vậy
không tốt. Thầy đứng dậy, đừng ngủ nữa!
Từ
đó về sau, Ma-ni-lâu-đà không ngủ. Vì trải qua thời
gian lâu không ngủ nên cặp mắt bị mù, chỉ dùng
Thiên nhãn thấy cảnh vật thế gian.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
–Này các thầy, trong hàng đệ tử Thanh văn của Ta, người
phạm hạnh trên hết là Tỳ-kheo Ma-ni-lâu-đà.
Trưởng
lão Ma-ni-lâu-đà thường hay may vá y phục. Có đôi
lúc năm ngón tay nắm tất cả năm cây kim.
Lại
một hôm nọ, Trưởng lão Mục-kiền-liên đến nói
với Ma-ni-lâu-đà:
–Nay Trưởng lão hãy cùng tôi du hành đây đó.
Trưởng
lão Ma-ni-lâu-đà đáp lời Trưởng lão Mục-kiền-liên:
–Xin Tôn giả nán lại, nán lại. Đợi tôi may y xong.

Trưởng
lão Mục-kiền-liên lại nói với Trưởng lão Ma-ni-lâu-đà:
–Nếu Trưởng lão dùng thần thông mà may thì y sẽ mau xong,
nếu muốn dùng ý để mau thành thì nguyện mau thành.
Khi
Ma-ni-lâu-đà may y này, sợi chỉ thoát khỏi lỗ kim,
Trưởng lão Ma-ni-lâu-đà tự nói một mình: “Ở
trong thế gian có ai muốn làm công đức xỏ giùm sợi
chỉ cho ta?”
Bấy
giờ Đức Thế Tôn ngồi thiền, nhiếp tâm một mình
trong phòng, với Thiên nhó thanh tịnh nghe Ma-ni-lâu-đà
nói như vậy. Ngài nghe rồi, giống như lực só duỗi
cánh tay, liền hiện đứng trước mặt Ma-ni-lâu-đà
mà không hiện thân, lấy chỉ luồn kim. Lúc ấy Trưởng
lão Ma-ni-lâu-đà liền hỏi:
–Ai xỏ giùm chỉ cho ta vậy?
Đức Phật bảo:

–Này Ma-ni-lâu-đà, Ta xỏ giùm chỉ cho Trưởng lão.
Bấy
giờ tất cả Tỳ-kheo truyền nhau nói: “Đức Thế
Tôn xỏ chỉ giùm cho Ma-ni-lâu-đà.” Nghe rồi, mỗi
người tự nghó: “Đức Thế Tôn còn vì người
phạm hạnh giúp đỡ không ngừng, cớ gì chúng ta
lại làm ngơ không giúp đỡ lẫn nhau?” Do vậy, từ
đó về sau các Tỳ-kheo có ai làm việc gì, đều giúp đỡ cùng nhau.
Khi
ấy các Tỳ-kheo vì nhân duyên này đi đến bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, Trưởng lão Ma-ni-lâu-đà ngày trước
trồng thiện nghiệp gì, nay được xuất gia thọ giới
Cụ túc, chứng quả A-la-hán? Được Thế Tôn ghi
nhận: “Này các Tỳ-kheo, trong hàng đệ tử Thanh văn
của Ta, người được Thiên nhãn thanh tịnh bậc nhất,
đó là Tỳ-kheo Trưởng lão Ma-ni-lâu-đà.”
Nghe
các Tỳ-kheo bạch như vậy, Đức Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Ta nhớ ở đời quá khứ lâu xa, trải qua vô lượng
a-tăng-kỳ kiếp, có một Đức Phật ra đời hiệu là
Nhiên Đăng Như Lai, Ứng Cúng, Chánh Biến Tri, Minh
Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Só,
Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế
Tôn. Khi vì hàng Tỳ-kheo mà thuyết pháp, Đức Phật
ấy tán thán các công đức của Thiên nhãn.
Thuở
ấy, có một cư só tên là Đại Tài đến dự hội.
Khi nghe nói đến pháp này, vị ấy suy nghó: “Ta nay tuy
không xin cha mẹ xuất gia, nhưng ta nay chỉ vì muốn đời
tương lai được Thiên nhãn nên lúc này ta phải tạo
các căn lành.”
Suy
nghó như vậy rồi, Đại Tài sắm đầy đủ dầu mỡ
được năm trăm đấu, cúng cho Đức Phật Nhiên
Đăng Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác và phát
nguyện: “Ta nguyện đời vị lai gặp được Đức
Phật như thế này, giáo pháp của Ngài nói ra, ta đều
mau chứng ngộ. Đối với hàng đệ tử Thanh văn có
Thiên nhãn của Ngài, ta là người đệ nhất.”

Lại
nguyện: “Đời đời kiếp kiếp không rơi vào các
cõi ác.”

Bấy
giờ Đức Nhiên Đăng Như Lai, Ứng Cúng, Chánh Biến
Tri, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô
Thượng Só, Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư,
Phật, Thế Tôn bảo cư só Đại Tài: “Ở đời vị
lai có Đức Phật hiệu là Thích-ca Mâu-ni đầy đủ
mười hiệu: Như Lai Thế Tôn Vô Thượng Chánh Đẳng
Chánh Giác… ở trong hàng Thanh văn chứng Thiên
nhãn của Ngài, người là đệ nhất.”
Bấy
giờ Đức Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Này các thầy, các thầy có tâm nghi ngờ cư só Đại Tài
vô cùng giàu có ở nơi Đức Phật Nhiên Đăng
thuở ấy là ai không? Tức là Ma-ni-lâu-đà này vậy.
Bấy
giờ Đức Phật lại bảo các Tỳ-kheo:
–Ta nhớ thời quá khứ lâu xa có tên giặc cướp,
trong đêm tối đang đi trên đường hẻm, ý muốn đi
ăn cướp, đi giữa đường dây giày bị đứt. Thuở
ấy nơi đó có một tháp thờ xá-lợi Bích-chi-phật.
Nơi tháp này, có một người phụng thờ, thắp đèn
cúng dường cầu phước, mà dầu ngọn đèn sắp
cạn. Tên giặc đến, thấy đèn sắp cạn dầu, vì để
nối dây giày bị đứt nên đổ thêm mỡ vào đèn,
dùng đầu mũi tên nhọn khêu tim, đèn sáng rực trở lại.
Bấy
giờ tên giặc thấy đèn sáng tỏ, nối lại dây
giày. Do ánh đèn chiếu sáng, thấy cạnh đó có
ngôi tháp ấy nên tâm được thanh tịnh. Tâm được
thanh tịnh rồi phát nguyện: “Tháp này của ai? Ta
nguyện ở đời vị lai gặp được Thế Tôn bản thể
của tháp này, hoặc hơn thế nữa. Với giáo pháp
Thế Tôn nói ra, tôi nguyện nghe rồi mau tỏ ngộ. Trong
hàng đệ tử Thanh văn của Thế Tôn, người chứng
Thiên nhãn, tôi là trên hết.”
Lại
nguyện: “Đời đời kiếp kiếp tôi không rơi vào
các đưòng ác.”

KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
<卷 id="50096354">QUYỂN 60</卷>
<詞 id="50096355">Phẩm 59: MA-NI-LÂU-ĐÀ (Phần 2)</詞>
Bấy
giờ Đức Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Này các thầy, tên ăn trộm thêm dầu ngọn đèn trước
tháp Bích-chi-phật thuở ấy là ai? Chớ nên nghó gì
khác, đó là Tỳ-kheo Ma-ni-lâu-đà này.
Ma-ni-lâu-đà
thuở xưa là cư só Đại Tài, kiếp sau lại làm tên
ăn trộm, vì nhân duyên thêm dầu vào đèn tháp thờ
Bích-chi-phật, với tâm thanh tịnh, phát nguyện: “Nguyện
đời vị lai ta không rơi vào các đường ác, thường
sinh trong cõi trời và người.” Nhờ nghiệp báo
đó, sinh ra đời chưa từng ở trong cõi ác, thường
được an lạc ở cõi trời người.
Lúc
đó, vị ấy có nguyện: “Vào đời vị lai ta thường
gặp Đức Thế Tôn như vậy hay hơn thế nữa. Bao
nhiêu giáo pháp của Ngài nói ra, tôi nguyện mau tỏ
ngộ.” Do nghiệp đó nên ngày nay được gặp Ta và
xuất gia, thọ giới Cụ túc.

Lại
thuở ấy phát nguyện: “Trong hàng đệ tử chứng
Thiên nhãn của Thế Tôn ấy, ta là người đêï
nhất.” Do nghiệp báo này nên ngày nay, trong hàng đệ
tử Thanh văn của Ta chứng Thiên nhãn thì
Ma-ni-lâu-đà là người đứng đầu.
Này
các Tỳ-kheo, Ma-ni-lâu-đà ngày xưa do trồng các
thiện căn như vậy nên nhờ phước báo đó ngày
nay được xuất gia thọ giới Cụ túc, chứng quả
A-la-hán. Này các Tỳ-kheo, Ta lại ghi nhận: “Trong
hàng đệ tử Thanh văn của Ta chứng Thiên nhãn thì
Ma-ni-lâu-đà là người đứng đầu.”

Một
thời, Đức Thế Tôn ngự tại vườn Nai, là chỗ ở
của các cựu Tiên nhân, thuộc thành Ba-la-nại. Gặp
lúc trời đang mưa, Trưởng lão A-nan đến đảnh lễ
dưới chân Thế Tôn, rồi đứng lui về một bên, bạch:
–Bạch Đức Thế Tôn, hôm nay trời mưa không đi khất thực
được, nên làm cách gì để các Tỳ-kheo đỡ đói
qua một ngày một đêm?
Đức Phật bảo A-nan:
–Thầy khỏi phải lo. Tỳ-kheo Ma-ni-lâu-đà hiện có phước
lực rất lớn, hôm nay, Tỳ-kheo ấy có thể làm cho
chúng Tăng khỏi đói qua một ngày một đêm.

Khi
ấy Trưởng lão Ma-ni-lâu-đà đến đảnh lễ Đức
Phật, rồi đứng lui về một bên, bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, xin Ngài nhận lễ mọn cúng dường
của con. Nếu Ngài nhận lấy thức ăn của con thì có
thể khiến đại chúng khỏi đói qua được một ngày một đêm.
Đức
Thế Tôn im lặng nhận lời.
Vào
sớm mai hôm ấy, Trưởng lão Ma-ni-lâu-đà đắp y,
mang bình bát đi đến thành Ba-la-nại, khi vừa vào
thành chưa đi khất thực, lại cũng không gặp người
quen cựu thân tình nào. Bỗng nhiên, lúc ấy có năm
trăm bồn đựng đầy thức ăn hiện trước mặt
Trưởng lão. Trưởng lão Ma-ni-lâu-đà liền đưa
năm trăm bồn thực phẩm về vườn Nai, sắp đặt
trước các chỗ ngồi, trần thiết xong rồi, đi đến thỉnh Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, giờ ăn đã đến, thức ăn đã
xong, cúi xin Ngài quang lâm thọ trai.
Khi
ấy mặt trời còn ở phía Đông, Đức Thế Tôn mặc
y mang bát cùng các Tỳ-kheo đồng đi đến trai đường,
thấy thức ăn đã dọn sẵn, theo thứ lớp mà an tọa.

Trưởng
lão Ma-ni-lâu-đà thấy Thế Tôn và đại chúng theo
thứ lớp an tọa xong, tuần tự bưng năm trăm bồn
thức ăn, trước dâng cho Đức Phật, sau dâng cho
đại chúng. Đức Phật và đại chúng ăn xong rồi,
sau đó Ma-ni-lâu-đà mới ăn. Sau khi ăn rồi, Trưởng
lão cùng các Tỳ-kheo đồng đến giảng đường, trải tòa mà ngồi.
Khi
Trưởng lão Ma-ni-lâu-đà ngồi xong, bạch các
Tỳ-kheo: –Thưa chư vị Trưởng lão, thật hiếm có!
Thật hiếm có! Chưa từng thấy việc như vậy. Có
phước báo rất lớn, công đức rất lớn, oai đức
rất lớn như vậy là do đâu?
Thưa
chư Trưởng lão, tôi nhớ thuở quá khứ lâu xa,
tại thành Ba-la-nại này có một người bần cùng,
không có của cải kho chứa. Nơi thành này có một
vị Bích-chi-phật tên là Ba-tư-tra. Thành ấy lúc đó
gặp thời kỳ lúa gạo rất quý, phần nhiều dân
chúng đói khát, thiếu hụt. Trong thành ngoài thành
có nhiều người chết đói, xương trắng ngổn ngang
khắp nơi. Lúc ấy các vị xuất gia không thể khất
thực được. Do bị đói khát bức xúc nên họ
không thể tu tập.

Hôm
nọ, mặt trời còn ở phương Đông, vị Bích-chi-phật
Ba-tư-tra đắp y, mang bình bát, vào thành Ba-la-nại theo
thứ lớp khất thực, qua khắp các nhà trong thành
mà không khất thực được, trở ra khỏi thành mà
bát vẫn không có gì.
Bấy
giờ tôi thấy Tôn giả Bích-chi-phật Ba-tư-tra, liền
đến bên Ngài thưa: “Lành thay! Thưa Đại tiên, nơi
đây Ngài có khất thực được không?”
Tôn
giả trả lời: “Thưa nhân giả, hôm nay tôi không
khất thực được.”

Bấy
giờ tôi lại bạch: “Thưa Tôn giả, nếu như vậy,
xin ngài đến nhà con, hiện giờ trong nhà con có một
phần cơm nấu bằng lúa ty.”
Tôi
liền mời Tôn giả Bích-chi-phật về nhà rồi vào
nhà lấy cơm ty dâng cúng cho Ngài. Khi vị Bích-chi-phật
nhận sự cúng dường rồi tùy ý ra về. Bấy giờ
tôi ra khỏi thành để kiếm củi. Nơi tôi kiếm củi
cách rừng tha ma chẳng bao xa. Trong khi lấy củi, nơi
bãi tha ma có một bộ xương trắng, bỗng nhiên đứng
dậy, đi đến ôm lấy cổ tôi. Tôi cố gắng hết sức
gỡ bộ xương, mãi đến chiều tối mà không được.
Khi mặt trời sắp lặn, tôi đành mang bộ xương vào
thành. Dân chúng thấy vậy nên họ bảo tôi: “Quái
lạ! Người này mang xương người chết vào thành
làm gì?”
Tôi
đáp: “Này các anh, tôi nay cố gắng hết sức gỡ
bộ xương mà rốt cuộc không được. Nếu các anh có
khả năng, xin gỡ giùm tôi.”
Khi
ấy các người này xúm nhau nắm lấy bộ xương dùng
hết sức hy vọng sẽ gỡ được, nhưng cũng không ra.

Bấy
giờ, tôi lần lần vào trong nhà với ý định sẽ
gỡ được xương trắng tử thi. Ngay lúc đó, xương
trắng đều biến thành vàng, tự nhiên rơi xuống
đất. Tôi thầm nghó: “Riêng ta không nên dùng vàng
này.” Nghó vậy rồi, tôi liền đi đến vua Phạm Đức
tâu: “Đại vương biết cho, ngày nay chỗ đất nhà
hạ thần có kho vàng, xin nhà vua thâu nhận sung vào
của báu nhà vua.”
Vua
Phạm Đức đòi các quan tả hữu đến phán: “Các
khanh phải đi theo người này và người này sẽ chỉ
cho kho vàng. Các khanh phải nhận lấy đem về đây.”
Khi
ấy quan tả hữu nhận sắc lệnh nhà vua, lập tức họ
theo tôi về nhà. Tôi liền chỉ vàng cho sứ giả. Sứ
giả lại thấy toàn xương trắng người chết. Họ
thấy vậy, nói với tôi: “Quái lạ! Này người ngu
si, ông có phải là kẻ điên cuồng không? Cớ gì
cho xương trắng của người chết là vàng?” Sứ giả
trở về tâu đầy đủ sự việc lên nhà vua.
Vào
một lúc sau, tôi lại đến tâu nhà vua: “Đại vương
phải biết, hạ thần được kho vàng, sự thật không
có nói dối. Cúi xin Đại vương sớm thâu nhận.”
Lúc
ấy, vua Phạm Đức đích thân đến nhà tôi để quán
sát kho vàng thì lúc ấy vàng cũng biến thành xương
trắng như trước. Nhà vua lại bảo tôi: “Quái lạ!
Này kẻ ngu si, ông mắc bệnh điên chăng? Cớ gì ông
cho xương trắng là vàng?”
Tôi
lại thưa vua Phạm Đức: “Đại vương phải biết, đây
là vàng thật, không phải là xương người chết.”
Tôi
nói vậy đến hai lần, rồi lúc ấy tay tôi cầm vàng
phát lời thề: “Nếu vàng quý này vì ta đến đây
là do phước báo thiện nghiệp, xin cho vua Phạm Đức
cũng thấy như vậy.” Phát lời thề rồi, thì nhà
vua liền thấy xương người chết biến thành vàng, như
tôi thấy vàng quý không khác.
Đại
vương Phạm Đức liền nói với tôi: “Lành thay!
Này nhân giả, người do tạo phước nghiệp gì? Hay
đã thờ vị thần nào? Hay là cúng dường cho vị
Thiên thần nào? Hay đã cúng dường vị Tiên nhân
nào mà có thể cho người toại nguyện như vậy?”
Bấy
giờ tôi thưa vua Phạm Đức: “Đại vương biết cho,
hạ thần đã từng cúng dường thức ăn cho một vị
Tiên nhân, chắc có lẽ do thần lực của vị Tiên
nhân này khiến ngày nay hạ thần được phước báo
như thế.”
Vua
Phạm Đức lại nói với tôi: “Nhân giả đã tạo
thiện nghiệp như vậy nên ngày nay được phước báo
này. Đây là phước báo của nhân giả, người
khác không thể đoạt được. Nhân giả không nên
phân vân, tùy ý sử dụng.”
Thưa
chư vị Trưởng lão, thuở ấy, tôi nhờ cúng dường
vị Bích-chi-phật một bữa ăn nên trong đời ấy được
phước báo nhu cầu của cải tùy ý được đầy đủ.
Do
cúng dường một bữa ăn mà bảy lần sinh lên cõi
trời Ba mươi ba. Nơi đây, tôi thọ phước báo làm
vua Đế Thích. Sau đó, tôi sinh trong nhân gian làm vị
Quốc vương và sau lại làm Chuyển luân thánh vương
trị vì bốn châu thiên hạ, làm chủ thế giới, hộ
trì thế gian, đầy đủ bảy báu, cho đến chinh phục
giặc thù, y như pháp trị hóa muôn dân.
Do
phước báo cúng dường một bữa ăn, sau khi qua đời,
tôi sinh lên trời, rồi từ trời giáng xuống nhân
gian, từ nhân gian qua đời lại sinh lên trời. Cứ
như vậy, tôi lưu chuyển lên xuống, không sinh vào
các cõi khổ khác. Chỗ tôi sinh ra, cung điện đều
được tốt đẹp vô cùng. Nếu tôi sinh trong nhân
gian thì sinh trong nhà hào quý, của cải dẫy đầy, cho
đến tất cả nhu cầu không thiếu hụt. Nếu tôi sinh
làm chư Thiên, thì thân hưởng thọ nhiều khoái lạc,
sinh xuống nhân gian cũng như vậy.
Do
nhân duyên cúng dường một bữa ăn nên nay tôi
được phước báo sinh trong nhà họ Thích. Ngày sinh
nhật của tôi, chư Thiên giáng hạ, đem năm trăm y
phục trời quý báu đắp trên thân tôi. Dưới đất
lại có năm trăm kho tàng tự nhiên xuất hiện…
đều do quả báo của sự cúng dường một bữa ăn.
Vì tôi mà cha mẹ tôi đã cho xây ba cung điện, tòa
thứ nhất nghỉ vào mùa hạ, tòa thứ hai nghỉ vào
mùa đông và tòa thứ ba nghỉ vào mùa xuân thu.
Do
nhân duyên cúng dường một bữa ăn, ngày nay tôi
được phước báo sinh trong nhà họ Thích. Các kho
lúa gạo trong nhà tôi lúc bấy giờ dần dần mỗi
ngày thêm tràn ngập. Các thứ ngọc chân châu, lưu
ly, san hô, hổ phách, vàng, bạc… vô lượng trân
bảo, người và vật, không có gì thiếu hụt.
Lại
do nhân duyên cúng dường một bữa ăn thuở ấy,
ngày nay được phước báo. Một hôm, tôi ở hoa
viên, mẹ tôi muốn thử tôi nên bày biện các bát
dóa không trên mâm, rồi dùng khăn phủ kín, sai người
bưng đến cho tôi. Trên đường đi, chư Thiên đem các
thức ăn uống rất thơm ngon, đầy đủ chất bổ dưỡng
đặt đầy trong bát.
Lại
cũng do sức phước báo cúng dường đó, một hôm
tôi theo cha tôi kiểm tra công việc đồng áng. Khi ấy
tôi khát nước, đi đến dòng suối múc nước, sắp
uống thì nước ấy biến thành cam lộ diệu vị của chư Thiên.
Lại
do nhân duyên cúng dường bữa ăn đó, nay phước
báo thành thục, đi vào thành Ba-la-nại, chưa từng
quen biết một ai, tự nhiên có năm trăm bồn thức
ăn hiện đến trước mặt. Tôi nhận lãnh thức ăn
này và mang về tòng lâm, thỉnh Đức Phật và chư
Tăng cúng dường, làm cho Đức Phật và đại chúng đều được no nê.
Nhờ
phước báo cúng dường một bữa ăn, ngày nay đối
với bốn sự nhu cầu tôi không thiếu hụt. Phước
báo do nhân duyên cúng dường bữa ăn, đối với
dục lạc ở đời tôi cũng không thiếu. Nay xuất
gia, đối với niềm vui xuất gia tôi cũng đều đầy đủ.
Lại
do phước báo cúng dường một bữa ăn, nay đoạn
sinh tử, phạm hạnh đã lập, việc làm đã xong,
không thọ thân đời sau, đạt đến chỗ vô úy, ngay
trong đời này, chứng nhập Niết-bàn. Sau khi vào
Niết-bàn rồi, tự nhiên chứng biết, không còn khổ vui.
Thưa
chư Trưởng lão, thuở ấy tôi không biết vị tiên
ấy là Tôn giả Bích-chi-phật. Nếu tôi biết
Bích-chi-phật một cách rõ ràng, thì ngay khi ấy tôi
cầu quả thù thắng, cầu đại uy đức, sẽ cầu quả
vô thượng quảng đại.
Trưởng
lão Ma-ni-lâu-đà tóm tắt sự việc trên qua bài kệ:
Tôi
tự suy nghó nhớ thuở xưa
Đang
sống tại thành Ba-la-nại

Làm
nghề bán củi sống qua ngày
Gặp
được Tôn giả Bà-tư-tra
Thấy
rồi cúng dường một bữa ăn
Nên
sinh họ Thích nhà hào quý.
Ma-ni-lâu-đà
tức tên tôi
Ca
hát, vũ thuật đều tài giỏi
Đánh
phách, phúng tụng và ca ngâm
Cho
đến tất cả các kỹ thuật.
Tôi
nay tự biết đời quá khứ
Cho
đến thuở trước sinh ở đâu
Sinh
lên cõi trời Ba mươi ba
Lên
xuống nơi đây đến bảy lần.
Nơi
đây có lần làm Đế Thích
Sống
trong cung trời rất tự tại
Tất
cả đều theo lệnh của tôi
Như
vậy trị hóa hàng thiên chúng.
Làm
vua nhân gian đến bảy lần
Làm
lễ quán đảnh lên ngôi vua
Quyền
lực sức mạnh thu phục người
Không
dùng võ lực cùng binh khí
Như
pháp trị hóa khắp mặt đất
Có
nhiều trân bảo số vô lượng,
Quốc
độ của tôi đều giàu có
Sinh
ra trong nhà đại cự phú
Của
cải tăng thêm không kể xiết
Đối
với mọi người, tôi bậc nhất,
Ngũ
dục thế gian đều đầy đủ

Ngọc
quý bảy báu không thiếu gì
Đều
do tôi tạo nghiệp như vậy.
Chưa
từng sinh vào ba đường ác
Nay
thuộc họ Thích được xuất gia

Được
pháp cam lộ ba giải thoát.
Tôi
lại nhờ đâu được xuất gia?
Xả
bỏ gia nghiệp đến nơi đây
Chính
vì tôi được lợi ích ấy
Nên
đến đền đáp ân Đức Phật.
Thế
Tôn biết tôi đã thuần thục
Vì
tôi diễn thuyết pháp vô thường
Nếu
tôi nghó đến thân huyễn hóa
Phật
dùng thần thông đến chỗ tôi.
Tâm
tôi nếu có điều nghi hoặc
Như
vậy thật giải nghi cho tôi
Pháp
Phật nói ra không phân biệt.
Nói
pháp vì tôi không phân biệt
Tôi
nay nghe được lời chân thật
Yêu
thích chánh pháp mà thọ trì
Như
vậy liền được ba giải thoát
Tức
là kính đền ân chư Phật.

Tôi
chẳng muốn mạng sống chấm dứt
Cũng
không muốn tuổi thọ kéo dài
Tuổi
thọ của tôi đến lúc hết
Chánh
niệm tư duy xả thọ mạng.
Tôi
biết sinh tử đời vị lai
Chúng
sinh qua lại tôi cũng biết
Đã
biết nơi đây qua đời rồi
Cũng
biết chỗ đến của chúng sinh

Thành
Tỳ-xá-ly nơi rừng Trúc
Tôi
ở Trúc lâm xả thọ mạng
Ở
trong rừng ấy, nơi rậm rạp
Xả
thân hữu lậu vào Niết-bàn.
Bấy
giờ Đức Thế Tôn với Thiên nhó thanh tịnh hơn loài
người, nghe Trưởng lão Ma-ni-lâu-đà nói nhân
duyên tạo nghiệp trong quá khứ, nên ngày nay được
phước báo như vậy, rồi lại dùng diệu kệ mà trình
bày. Nghe như vậy rồi, Ngài hân hoan ca ngợi.

<詞 id="50096356">Phẩm 60: NHÂN DUYÊN CỦA A-NAN</詞>
Một
hôm, các vị Đại đức phạm hạnh thỉnh Trưởng lão
A-nan làm thị giả cho Đức Phật. Từ ấy về sau,
Trưởng lão A-nan đem hết tâm lực của mình làm vừa
ý Như Lai. Những gì Như Lai nói ra, Trưởng lão đều
ghi nhớ. Những việc thế gian hay xuất thế gian, khi
được nghe Đức Phật nói ra, Trưởng lão đều ghi
nhớ vào lòng không quên. Nếu có ai đến hỏi chỗ
nghi ngờ, cũng đều giải thích, khiến tâm họ được hoan hỷ.

Do
vậy, Đức Thế Tôn họp chúng, tuyên bố với các Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo, trong số thị giả hàng Thanh văn đệ tử
của Ta, người có Trí tuệ đa văn, đó là Tỳ-kheo A-nan này vậy.
Khi
ấy các Tỳ-kheo bạch Phật:
–Bạch Đức Thế Tôn, Trưởng lão A-nan ở trong quá khứ
đã trồng thiện căn gì, mà nay nhờ thiện căn đó
được sinh trong nhà đại hào tộc họ Thích, rất
nhiều của cải, có nhiều thế lực, cho đến tất cả
nhu cầu không thiếu một thứ gì? Do thiện nghiệp gì
ngày nay được xuất gia thọ giới Cụ túc, được
các Thánh pháp, khi nghe Thế Tôn nói những pháp thế
gian hoặc xuất thế gian, nhớ mãi không quên? Có ai
đến hỏi chỗ nghi ngờ, Trưởng lão cũng giải đáp
khiến tâm họ được hoan hỷ. Được Thế Tôn ghi
nhận: “Này các Tỳ-kheo, các thầy phải biết, trong
hàng đệ tử Thanh văn của Ta, người có trí tuệ đa
văn nhớ mãi không quên đệ nhất, đó là Tỳ-kheo
A-nan này vậy.”
Nghe
các Tỳ-kheo hỏi như vậy, Đức Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Ta nhớ trong thời quá khứ xa xưa, cũng nơi thành
Ba-la-nại này, có vị vua trị vì tên Phạm Đức. Nhà
vua có hai vương tử, người thứ nhất tên Hỷ Căn,
người thứ hai tên Bà-nô (nhà Tùy dịch là Nguyệt).
Trong
hai người này, Hỷ Căn là vương tử lớn, bản
tánh hiền lành điềm đạm, chất trực nhu hòa, từ
tâm quảng đại, biết sợ tội lỗi, xa lìa ái dục.
Vương tử Hỷ Căn thấy cảnh phép vua trị tội trong
thành, quan lại gây khổ não giết hại, nhiều cảnh
trói buộc giam cầm như gông cùm, xiềng xích, nhà
giam, hầm nhốt rất kiên cố, chặt đứt tay chân, xẻo
tai, xẻo mũi, móc mắt… Vương tử thấy vậy liền
suy nghó: “Khi phụ vương ta trăm tuổi, băng hà rồi,
ta làm sao trị vì? Ta biết dùng vương vị như thế này
để làm việc gì? Thân mạng ta cũng không biết dùng
làm việc gì? Vì sao vậy? Ta đã thấy tất cả chúng
sinh bị bao nhiêu khổ não bức xúc thân thể. Như vậy
ngày nay tốt nhất là xuất gia tu đạo.” Nghó như vậy
rồi, chàng đi đến thưa với phụ vương và mẫu hậu:
“Kính thưa cha mẹ, con muốn xả tục xuất gia học
đạo.”
Bấy
giờ phụ vương và mẫu hậu nói với vương tử:
“Con là đứa con yêu dấu của cha mẹ, tâm ý cha mẹ
luôn luôn nghó đến con, mắt nhìn hoài không biết
chán. Cha mẹ thà chịu chết chứ không thể xa con, hễ
cha mẹ còn sống ngày nào thì nhất định không cho con
xuất gia.”
Nói
lời như vậy đôi ba lần, vương tử Hỷ Căn thưa
phụ vương và mẫu hậu: “Kính thưa cha mẹ biết cho,
ngày nay con quyết định xuất gia. Cúi xin cha mẹ thương
xót cho phép.”
Vương
tử luôn thưa phụ vương và mẫu hậu lời như vậy
nên phụ vương và mẫu hậu cho phép vương tử xuất
gia và bảo vương tử: “Con là con của ta, hãy làm
theo ý muốn của con.”
Bấy
giờ vương tử Hỷ Căn được phụ vương và mẫu
hậu cho phép được xuất gia.

Vào
một ngày kia, vương tử Hỷ Căn sau khi đã xả tục
xuất gia, cạo bỏ râu tóc, tuần tự tu tập thành
bậc Duyên giác, đầy đủ các pháp thần thông biến
hóa, phóng quang, phun nước, xoay chuyển mặt trời,
chấn động đại địa, nổi mây, phát mưa… mọi việc
biến hóa một cách tự tại.
Vị
Bích-chi-phật suy nghó: “Ta vì việc gì mà xuất gia? Sự
việc như vậy, ta đã làm hoàn tất, đã được tự
lợi, bổn phận đã xong. Ta nên thương xót cha mẹ và
quyến thuộc cùng các chúng sinh, mà trở về hoàng
cung, làm ruộng phước cho họ.” Bấy giờ Tôn giả
Bích-chi-phật Hỷ Căn đi dần về thành Ba-la-nại. Khi
đến nơi, Bích-chi-phật dừng chân nơi rừng A-la, trong
thành của phụ vương Phạm Đức.
Khi
ấy vua Phạm Đức nghe nói: “Đồng tử Hỷ Căn đã
thành Tiên nhân, đang về nơi đây, hiện ở trong
thành.” Nên suy nghó: “Vậy ta nên đến gặp Hỷ
Căn, hỏi thăm an ủi.” Lúc ấy vua Phạm Đức dùng
oai thế của mình, trang nghiêm oai phong với bốn binh
chủng hộ vệ đưa ra khỏi thành, để thể hiện thần đức của mình.
Bấy
giờ Tôn giả Bích-chi-phật Hỷ Căn từ xa trông thấy
phụ vương đến, thầm nghó: “Những người này và
vua Phạm Đức… có oai quyền thế lực rất lớn,
nên họ ngã mạn cống cao. Nếu ở trước vua Phạm
Đức… ta thủ lễ thì nhất định họ không cung kính
ta.”
Nghó
như vậy rồi, Bích-chi-phật bay vọt lên hư không hiện
các phép thần thông biến hóa như nằm, ngồi, đi kinh hành, nửa thân bốc khói, nửa thân phun lửa, nửa
thân phía trên phun lửa, nửa thân phía dưới phun
nước…
Khi
ấy Đại vương Phạm Đức cùng bá quan quần thần
thấy Tôn giả đại thánh Bích-chi-phật bay vọt lên hư
không thị hiện các thần thông biến hóa. Nhà vua
thấy vậy, lại nghó: “Đồng tử của ta xả bỏ vương
vị đi xuất gia, nay đã thành đại tiên, có đại oai
đức, có đại thần thông”, nên hết sức vui mừng
hớn hở tràn ngập toàn thân, không thể tự chế.
Nhà vua đi đến chỗ ngồi của Bích-chi-phật. Khi nhà
vua gần đến nơi thì Bích-chi-phật từ hư không từ
từ hạ xuống. Nhà vua đến nơi, hoan hỷ cung kính lễ
bái, vừa lúc Bích-chi-phật hạ xuống, ngồi trên tòa cũ.
Khi
ấy vua Phạm Đức đảnh lễ dưới chân Bích-chi-phật
rồi đứng lui về một bên. Bấy giờ Bích-chi-phật
thuyết một ít diệu pháp, khiến nhà vua vô cùng vui
mừng hớn hở, thể hiện an lành.
Khi
vua được nghe Bích-chi-phật thuyết pháp, vui mừng hớn
hở, thưa: “Lành thay! Thưa Đại tiên, xin nhận lời
mời của tôi, Tiên nhân ở luôn trong cung, tôi sẽ
vì Tôn giả tạo cảnh chùa và nhà kinh hành, cung cấp
bốn sự cúng dường. Tôn giả muốn gì, tôi đều
cung ứng đầy đủ. Nếu Tôn giả vì thương xót chúng
sinh nơi thôn xóm, thành ấp muốn đi khất thực thì
Tôn giả tự do đi, tôi không cản trở.”
Tôn
giả Bích-chi-phật im lặng nhận lời mời của phụ
vương. Khi ấy nhà vua thấy Tôn giả Bích-chi-phật Hỷ
Căn im lặng nhận lời mời, nên vội vã sắm sửa
các thứ cúng dường: nhà kinh hành, bốn sự cúng
dường… tất cả được sắm sửa bài trí xong. Còn
bao nhiêu nhu cầu khác đều được cung cấp đầy đủ.

Một
hôm, Bích-chi-phật vì thương xót chúng sinh, đi vào
thành khất thực. Vào lúc Bích-chi-phật vào thành
khất thực, vương tử Bà-nô đi đến chỗ Tiên nhân
Bích-chi-phật Hỷ Căn phụng sự cúng dường. Những
điều nghi ngờ trong tâm vị ấy thường đến hỏi
Bích-chi-phật. Bích-chi-phật bị vương tử Bà-nô hỏi
thì im lặng không đáp, chỉ nơi các ngón tay phóng ra
lửa sáng. Bấy giờ vương tử Bà-nô thầm nghó:
“Bích-chi-phật này có đại thần thông mà không có
biện tài.”
Bích-chi-phật
Hỷ Căn nói với vương tử Bà-nô: “Này vương
tử, vương tử nên xuất gia. Nếu ngày nay vương tử
không chịu xuất gia, ta biết chắc chắn sau khi chết
vương tử sẽ rơi vào đường ác. Nếu vương tử
xuất gia, thì ta cũng biết vương tử thành bậc Đại
tiên có đại thần thông.”
Bấy
giờ vương tử Bà-nô về thưa với phụ vương và
mẫu hậu: “Lành thay! Thưa cha mẹ, Tiên nhân Hỷ Căn
nay đã xuất gia. Ý con ngày nay cũng muốn xuất gia.
Cúi xin cha mẹ thương xót cho con toại ý.”
Nhà
vua và hoàng hậu không cho phép, nhưng vương tử
Bà-nô vẫn thường luôn đến chỗ Tiên nhân Hỷ
Căn thờ phụng cúng dường. Bích-chi-phật cũng lại
thường nói với vương tử Bà-nô:
–Vương tử phải xuất gia…
Vương
tử Bà-nô đáp lời Bích-chi-phật: “Phụ vương và
mẫu hậu ngày nay nhất định không cho em xuất gia. Việc
ấy phải làm thế nào?”
Bấy
giờ Tiên nhân Bích-chi-phật thấy trên mặt vương tử
Bà-nô hiện tử tướng, chắc chắn bảy ngày nữa
sẽ chết, nên Tiên nhân bảo vương tử: “Này vương
tử Bà-nô, đến đây! Vương tử nhất định phải
xuất gia. Vì lý do gì? Vì tướng chết của vương tử
đã hiện, trong bảy ngày nữa vương tử sẽ qua đời.”
Vương
tử Bà-nô trở về thưa cha mẹ: “Kính bạch phụ
vương và mẫu hậu, cúi xin song thân cho con xả tục
xuất gia.”

Lúc
ấy Tôn giả Bích-chi-phật Hỷ Căn cũng đến thưa cha
mẹ: “Bạch phụ vương cùng mẫu hậu, cha mẹ phải cho
em xuất gia. Vì sao? Vì em Bà-nô đã xuất hiện tử
tướng, trong vòng bảy ngày nữa sẽ qua đời. Vì
nhân duyên này, cha mẹ nhất định sẽ biệt ly em con.
Vì vậy, thà cho em đi xuất gia, chết trong pháp xuất
gia, chớ nên để ở nhà.”
Phụ
vương và mẫu hậu nói: “Nếu nhất định trong bảy
ngày nữa vương tử Bà-nô sẽ chết, vónh biệt
chúng ta, nên chúng ta phải cho xuất gia.”
Ngay
lúc ấy vương tử Bà-nô liền cạo bỏ râu tóc,
đắp ca-sa, thành người xuất gia. Ở trong bảy ngày
cung kính phụng thờ Bích-chi-phật. Vị Bích-chi-phật dạy
cho Bà-nô các pháp oai nghi. Mãn ngày thứ sáu, sang
đến ngày thứ bảy, Bích-chi-phật biết Bà-nô nhất
định phải chết. Do vì thương xót nên Bích-chi-phật
rời khỏi tòa, bay vụt lên hư không, thể hiện các
thần thông đi kinh hành, nằm, ngồi, phun khói, phun
lửa, ẩn thân không hiện… Tiên nhân Bà-nô thấy
Bích-chi-phật Hỷ Căn ở trong hư không biến hóa các
thần thông như vậy.
Thấy vậy Bà-nô rất vui mừng hớn hở tràn ngập
toàn thân, không thể tự chế, chắp tay hướng về
Bích-chi-phật đảnh lễ; đảnh lễ rồi, phát nguyện:
“Tôi nguyện đời vị lai thường được gặp vị
Thánh nhân
Bích-chi-phật như thế này, hay hơn thế nữa. Bao nhiêu
giáo pháp của Ngài nói ra, tôi nguyện nghe rồi đều
được thông suốt.”
Lại
nguyện: “Tôi được làm thị giả hầu hạ cúng
dường Thánh nhân ấy.”
Lại
nguyện: “Ở đời vị lai tôi được các thần
thông, bao nhiêu oai lực đều như Bích-chi-phật này.
Nếu có ai đến hỏi tôi nghóa lý các pháp, tôi đều
vì họ giải thích, khiến họ được hoan hỷ.”
Lại
nguyện: “Đời đời kiếp kiếp không rơi vào các
đường ác.”
Bấy
giờ Đức Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Này các thầy, nếu ai có tâm nghi ngờ vương tử Bà-nô
ở trong bảy ngày thọ pháp và cung kính cúng dường
Bích-chi-phật thuở ấy là người nào thì chớ nên
nghó gì khác, tức là Tỳ-kheo A-nan này vậy.
Vương
tử Bà-nô thuở ấy do tâm hoan hỷ cúng dường
Bích-chi-phật Hỷ Căn nên nay được phước báo sinh
trong nhà họ Thích.
Lại
đối với Bích-chi-phật phát nguyện: “Tôi nguyện
đời đời kiếp kiếp không đọa vào các cõi ác”,
do phước báo ấy nên chưa từng rơi vào các cõi
ác, chỉ lưu chuyển sinh lên trời và nhân gian, hưởng
khoái lạc tuyệt diệu.
Lại
thuở ấy nhờ phát nguyện: “Nguyện đời vị lai gặp
bậc Thánh nhân giáo thọ sư như thế này, hoặc hơn
thế nữa, những giáo pháp của Thánh nhân nói ra,
tôi nguyện nghe qua một lần liền được thông suốt.”
Do vì nghiệp báo này nên ngày nay gặp Ta là Vị Giáo
Sư, lại ở bên Ta được xuất gia thọ giới Cụ
túc, chứng được Thánh pháp.
Lại
thuở ấy phát nguyện: “Tôi nguyện ở đời vị lai
gặp được vị giáo sư như vậy, tôi nguyện được
làm thị giả cúng dường Thánh giả.” Nhờ phước
báo của nghiệp duyên này, nên nay làm thị giả cung
kính cúng dường Ta.
Lại
thuở ấy phát nguyện thế này: “Tôi nguyện ở đời
vị lai được đại thần thông, có đại oai lực.”
Nhờ phước báo nghiệp nhân này nên ngày nay thành
bậc Đại thánh, có đại oai lực.
Lại
thuở ấy phát nguyện thế này: “Nếu đời vị lai
có ai đến hỏi những điều nghi ngờ, tôi sẽ vì họ
giải thích, phân tích rõ ràng, khiến tâm họ được
hoan hỷ.” Nhờ phước báo nghiệp nhân đó, nên
ngày nay nếu có ai đến hỏi điều nghi ngờ, thì vì
họ giải thích, khiến họ được hoan hỷ.
Bấy
giờ Đức Phật lại bảo các Tỳ-kheo:
–Này các thầy, Ta nhớ thuở quá khứ lâu xa, tại thành
Ba-la-nại này, có một vị đại phú trưởng giả tên
là Tăng-tát-đà-na (nhà Tùy dịch là Vương An). Vị
trưởng giả này rất nhiều của cải, gia nghiệp vó
đại giống như cung điện Thiên vương Tỳ-sa-môn không
khác. Trong nhà mỗi ngày thường có đến năm trăm
Bích-chi-phật lui tới khất thực. Thuở ấy có một
bình bát của một Bích-chi-phật đáy nhọn như hình vú
bò, nên bình bát mỗi khi để lên cỏ hay trên tấm
thảm, liền ngã, không thể đứng vững.
Trưởng
giả Tăng-tát-đà-na có một cô con gái, hình dung
đoan chánh dễ thương, đầy đủ đức tướng của nữ
nhi. Cô nàng thấy bình bát của Bích-chi-phật để
không vững, liền cởi chiếc vòng của mình dâng cho
Bích-chi-phật, bạch: “Cúi xin Đại tiên nhận lấy
chiếc vòng này, dùng lót đáy bát.”

Bấy
giờ Tiên nhân vì thương xót cô ta, nên nhận lấy
chiếc vòng dùng để lót đáy bát, nên bình bát
không bị nghiêng ngã. Khi ấy cô gái thấy chiếc bát
của Bích-chi-phật đứng yên trên chiếc vòng không
bị nghiêng ngã, nên vui mừng hớn hở tràn ngập
toàn thân không thể tự chế, nên phát nguyện: “Như
bình bát của Tiên nhân đặt trên chiếc vòng này
không ngã không nghiêng, thì ta nguyện ở đời vị
lai, nếu nghe những pháp thế gian hay xuất thế gian của
Thánh nhân nói ra, ta đều ghi nhớ hoàn toàn.”
Khi
ấy Đức Phật bảo các Tỳ-kheo:
–Này các Tỳ-kheo, nếu có thầy nào nghi ngờ cô gái nhà
trưởng giả thuở ấy nay là ai thì chớ nên có ý
nghó gì khác, tức là Tỳ-kheo A-nan này vậy. Do thuở
ấy hoan hỷ cởi chiếc vòng trên tay, dâng cho Tôn
giả Bích-chi-phật để lót đáy bình bát, nhân đây
phát nguyện: “Như Tiên nhân đặt bát trên chiếc
vòng thì không ngã không nghiêng, ta nguyện ở đời
vị lai, nếu nghe được bao nhiêu pháp thế gian hay xuất
thế gian, tất cả đều ghi nhớ hoàn toàn không
quên.” Do nghiệp nhân đó, nay được phước báo
những gì nghe được không quên.
Lại
một hôm nọ, mặt trời còn ở phương Đông, Trưởng
lão A-nan đắp y mang bình bát, đi vào thành Xá-bà-đề
khất thực. Khi đi khỏi khu lâm viên Kỳ-đà, Cấp cô
độc, nhưng chưa đến thành Xá-bà-đề, trên khoảng
đường đi có một đại thọ tên là Thi-xa-ba, dưới
tàng cây này có nhiều vị Bà-la-môn đang dừng nghỉ.
Từ xa, trông thấy Trưởng lão A-nan sắp đi đến nơi,
các Bà-la-môn ấy nói với nhau:

–Các người phải biết, vị Sa-môn em Cù-đàm này, trong
hàng thông minh đa văn trí tuệ, thì người này là bậc nhất.
Họ
nói lời như vậy rồi thì Tôn giả vừa đến nơi. Họ hỏi:
–Thưa Nhân giả, nay xin ngài quán sát cây Thi-xa-ba này có
bao nhiêu lá?
Quán
đại thọ rồi, Tôn giả A-nan bảo họ:
–Cành cây phía Đông tổng cộng gồm có chừng ấy trăm
ngàn lá…
Lần
lượt như vậy cho đến cành cây phía Nam, phía Tây,
phía Bắc, Tôn giả đều nói:
–Tổng cộng gồâm có chừng ấy trăm ngàn lá.

Nói
như vậy rồi, Tôn giả bỏ đi. Sau khi Tôn giả A-nan đi
rồi, các Bà-la-môn lặt cây ấy chừng trăm lá rồi
giấu đi một nơi khác. Khi Tôn giả A-nan trở lại,
các vị Bà-la-môn lại chận hỏi:
–Thưa Tôn giả A-nan, ngài đã trở lại. Xin ngài quán sát
cây Thi-xa-ba có bao nhiêu lá?
Bấy
giờ Tôn giả A-nan ngước xem cây rồi liền biết
Bà-la-môn rút dấu chừng trăm lá, liền nói với họ:
–Cành phía Đông có chừng ấy trăm ngàn lá…
Như
vậy cho đến cành phía Nam, cành phía Tây, cành phía
Bắc cũng nói chừng ấy trăm ngàn lá. Tôn giả nói
như vậy rồi liền bỏ đi.
Lúc
bấy giờ các vị Bà-la-môn cho là việc ít có, chưa
từng thấy. Họ nói với nhau:
–Vị Sa-môn này trí tuệ hết sức thông minh.
Các
Bà-la-môn do vì nhân duyên này sinh tâm chánh tín.
Đã có chánh tín rồi, sau đó chẳng bao lâu họ đều
được xuất gia, thành A-la-hán.
Lúc
bấy giờ có Trưởng lão Phân-na-bà-tố (nhà Tùy
dịch là Phi Túc), Trưởng lão Cung-tỳ-la (nhà
Tùy dịch là Giao Long), Trưởng lão Nan-đề-ca. Ba
người này chỉ biết nguyên nhân mình xuất gia mà
không biết nguyên do mình từ đâu sinh ra, cũng không
biết các đời quá khứ tạo nghiệp gì. Họ hỏi kinh này đặt tên gì?
Đáp rằng:

–Các thầy thuộc bộ phái Ma-ha Tăng-kỳ gọi là Bổn Sự.
–Các thầy thuộc bộ phái Tát-bà-đa gọi là Đại Trang Nghiêm.
–Các thầy thuộc bộ phái Ca-diếp-di gọi là Nhân Duyên Phật Sinh.
–Các thầy thuộc bộ phái Đàm-vô-đức gọi là Bổn Hạnh
Của Phật Thích-ca Mâu-ni.
–Các thầy thuộc bộ phái Ni-sa-tắc gọi là Căn Bổn Của Tạng Tỳ-ni.

<卷 id="50096357"></卷>