<經 id="n1840">LỜI SỚ NHÂN MINH NHẬP CHÍNH LÝ LUẬN</經>









(QUYỂN THƯỢNG - TRUNG ＆ HẠ)

HỘI VĂN HÓA GIÁO DỤC LINH SƠN ĐÀI BẮC XUẤT BẢN



LỜI SỚ NHÂN MINH NHẬP CHÍNH LÝ LUẬN

Sa-môn Khuy Cơ chùa Đại Từ Ân soạn dịch.

<卷>QUYỂN THƯỢNG</卷>

Lành thay! Khải phát giáo pháp không môn của Bậc Đại
Thánh, trợ giúp lục vị để
sáng rỡ
sự mầu nhiệm, làm hưng thịnh dòng
pháp nhờ bậc Tiên nhân,
xiển dương trước sau mà hiển bày chân lý. Há
như trí trọn khắp thập
lực, người thợ gốm đúc muôn tượng dùng khuôn đổ, lòng bi cùng tột tam luân. Mở rộng ngũ thừa mà chỉ bày phép tắc,
vì thế ứng cơ muôn vật
mà thị hiện nơi Long thọ, chí giáo thấm nhuần
nơi Trần châu, trở về chân tịch nơi
Nhị hà, hào quang
sáng rỡ nơi trần
sa kiếp. Lớn lao thay! Vốn
khó được danh xưng, quả quyết nơi hai mươi tám kiến chấp tụ tập nơi ngũ thiên, mười
sáu nhà luận
sư khuếch
trương nơi Tứ chủ.
Bồ-tát Viên Hữu hiệu Thương-yết-la là môn nhân của
bậc thánh bên Tây Vức,
đã có tư chất khéo dạy dỗ, thật gọi là bậc đa văn. Đem trí tuệ như biển cả để vào
sâu trong đáy lòng, nghóa lý mầu nhiệm như núi cao bỏ vào trong ngũ tạng,
vì vậy mới xác định lên núi cao, chót vót để chọn lấy ngọc trong đá, bơi lặn nơi
sông rạch mò bắt nghêu
sò để tìm hạt châu.
Thầm suy nghó lo buồn nhiều mối bèn trước tác nhiều luận để lưu hành rộng rãi, ý chí đó nhiều mà văn dón gọn,
lý mầu nhiệm mà lại dễ hiểu. Thật là then chốt của cánh cửa pháp, chính là chìa
khóa mở cửa mầu.

Bèn khiến cho
Thắng luận Số luận giống như bị ngọn núi cao đè ấp trứng mùa xuân,
Thanh sinh
thanh hiển, thì như gió bảo cuốn lá rụng
mùa thu. Từ lúc ấy về
sau như bị hôn mê,
suy nghó lời dạy như
sóng lăn tăn, có thể lần theo dấu vết chỉnh
sửa cho rõ ràng. Cuối cùng vui vẻ
dạo chơi trong biển pháp
bao la rộng lớn, thật mầu nhiệm kim dung sáng rỡ ngọc điệp lấp lánh. Tuy rằng giáo đã hưng thạnh mà kinh điển đây
chưa hoàn bị, chỉ có ta
đích thân dạy bảo.

Tam Tạng Đại
sư thấu suốt ngũ minh. Tiếng tăm vang dội ngàn xưa. Ôi!
Cách Thánh càng xa lòng nghẹn ngào chưa giải thích bèn chấn tích nơi Trung khu để phát giác được nơi chốn.
Tầm sư nơi Tây hạ
đi thẳng đến nơi
Kỳ-xà-quật lần theo vết bánh xe mà chưa được nghe lời của bậc
Tiên triết và tâm bảo bọc cùng tột. Giá như không gặp được bậc Tiên hiền đều thấu được tình khu, vì thế lá bối
soạn ghi lời vi diệu, quê nhà trở lại dùng thần túc mới bảo rằng đã dịch, thông
suốt đạo lý.
Sư Cơ lầm xen vào giúp cho thành thí dụ xếp
sắp
ngang hàng. Vui mừng
thay! Sáng được nghe chiều mất, e rằng đạo này không được lưu hành, bèn
sơ lược trình bày để
giải thích. Chỉ bày tôn chỉ giềng mối và
sự mầu
nhiệm u uẩn, ngõ hầu có
thể làm gương trí tuệ sáng soi. Hy vọng nên lưu
tâm mà xem xét quán chiếu!

Trong luận này này
sẽ lược dùng bốn môn phân biệt: Một là
trình bày lý do, hai là
giải thích đề mục, ba là trình bày câu vấn nạn, bốn
là giải thích bổn văn.

<詞>TRÌNH BÀY NGUYÊN DO:</詞>

Nhân minh luận, nguồn gốc chỉ có Đức Phật nói, văn nhiều
nghóa rải rác phân tán
nhưng đầy đủ trong các bộ kinh. Nên bộ Địa Trì
chép “Bồ-tát cầu pháp
phải cầu nơi nào? Phải cầu tìm nơi tất cả ngũ minh, tìm cầu Nhân minh vì phá tà luận, an lập
chánh đạo”.
Kiếp sơ ngài
Túc Mục khai phát ra chân tợ, bởi vậy quả quyết rõ ràng phép tắc cách
thức của ngài Thế Thân.
Tuy kỷ cương đã bày mà chỗ u huyền chưa
phân, vì vậy làm cho chủ
khách nêu ra để đối đáp vẫn còn nghi ngờ phép tắc lập phá.

Có Bồ-tát Trần Na xưng mạng thế là một vị
Phật trong ngàn
vị Phật ở Hiền kiếp,
ẩn tích mai danh nơi thâm sơn cùng cốc và dừng tại Lư Đẳng Trì xem xét lợi hại của
sự trình bày trước tác và
sự rườm
rà vắn gọn của văn
nghóa. Lúc ấy, trong hang núi có tiếng vang làm
chấn động rồi một áng
mây trắng và ráng đỏ biến đổi màu sắc sặc sỡ, bỗng chốc có vị thần núi nâng gót chân
Bồ-tát lên cao mấy
trăm thước, đồng thời
xướng rằng: “Đức Phật thuyết Nhân minh huyền diệu
khó cùng cực.
Sau khi Đức
Như Lai diệt độ, đại nghóa dần dần mất tuyệt, nay may
mắn được phước trí
sâu xa, thâm đạt ý chỉ của
Bậc Thánh. Nói về
Nhân Minh Luận, nguyện xin
Ngài trùng tuyên lại để hoằng dương rộng
rãi”, Bồ-tát bèn phóng
thần quang soi chiếu các căn cơ cảm ứng.
Lúc bấy giờ ở Nam Ấn Độ vua nước Án-đạt-la thấy hào
quang sáng có điềm nghi,
bèn nhập định Kim cang xin chứng quả vô học.
Bồ- tát bảo nhập định quán
sát
sắp giải thích thâm kinh, tâm trông mong
bậc Đại giác, chẳng
phải là nguyện của hàng tiểu quả (quả vị Tiểu thừa).

Vua thưa: Quả vô học chư Thánh đều
kính ngưỡng, thỉnh
Tôn giả mau chứng đắc.

Bồ-tát an ủi vỗ về muốn theo lời thỉnh của nhà vua mà thỉnh Bồ- tát
Diệu Cát Tường, nhờ trong khoảng khảy móng tay cảnh tỉnh:
Sao lại xả bỏ tâm Đại thừa, mà hưng phát chí
Tiểu thừa? Vì lợi ích cho khắp tất cả, hãy truyền luận Du-già do ngài
Từ Thị thuyết, sửa chữa thành hệ
thống đúng đắn, có thể chế tác Nhân Minh, sắp
đặt thành quy củ.

Ngài Trần Na kính cẩn nhận lời dạy bảo, phụng hành để
được chu toàn. Do đó
suy nghó kỹ, nghiên cứu
tinh thông, tạo bộ
“Nhân Minh Chánh Lý Môn luận”.
Chữ “chánh lý” nghóa là thể của các pháp
vốn chân, “môn” so
sánh đối chiếu nguyên do, ngài Luận chủ
Thương-yết- la tức là môn nhân đó. Hà như
sư quỷ cốc
Tô Trương độc quyền
tung hoành truyền bá hoặc
ngăn cản việc du hạ, trong hư không nghe tiếng lễ nhạc mà thôi, đã không tài giỏi cùng tột nơi tam lượng,
sự nhiệm
mầu tận thi nhân. Mở
bày thì dùng tám môn, khai thông thì dùng nhị
không, nghiên cứu nghiệm
xét lời dạy bậc hiền triết, làm quy mô khác lạ
cho người sau, tổng quát
kỷ cương mà tạo ra luận này.

Đại sư đi
đến chùa Pháp Cứu luận sư ở nước Ca-thấp-di-la biên giới
Bắc Ấn Độ, gặp Đại luận
sư Tăng-già-da-xá,
Trung Hoa dịch Chúng Xưng, đặc biệt
rất giỏi về Tát-bà-đa và Nhân Thanh minh luận, khai
sáng theo
sự khảo cứu quyết đoán bèn hiểu lý mầu nhiệm.
Sau này Ngài ở nước
Ma-kiệt-đà xứ Trung Ấn Độ lại gặp Bồ-tát
Thi-la-bạc-đà lại tìm
tòi thêm lý vi diệu càng tinh thông nghóa thú. Chỉ vạch ra
nhánh lá mà hiểu cùng
tột được cội gốc đó, tầm sóng cả mà nghiên cứu
ngọn nguồn kia. Tuy trước
tu mà quế ngộ, chưa truyền thừa tiếng thơm
của thầy ta, bỗng chốc đã
hoằng dương, nhân đó dạy bảo người mới
học. Ngõ hầu khiến cho
họ đối tà xiển dương điều chánh, căn bản có
phép tắc, đây chính là
nguyên nhân phát khởi trước tác bộ luận này.

<詞>GIẢI THÍCH ĐỀ MỤC:</詞>

Tiếng Phạm là Ế-đô Phí-đà Na-da Bát-la-phệ-xa Xa-tát-đát-la.
Ế-đô gọi
là Nhân, Phí-đà gọi là Minh, Na-da gọi là Chánh lý,
Bát-la- phệ-xa dịch là nhập,
Xa-tát-đát-la là luận.
Thời Đường dịch là
Nhân Minh Chánh Lý Nhập Luận, nay nói thuận theo phương đây là
Nhân Minh Nhập Chánh Lý Luận, y đây nêu tên hợp lại thành năm
cách giải thích.

Minh là tên chung của ngũ minh, Nhân là tên riêng của một minh.
Nhập chánh lý là tên riêng của bộ luận này. Thể của nhân có hai:
Đó là Sinh nhân và Liễu nhân, và mỗi loại có ba
có giải thích đầy đủ
như sau. Nay làm rõ nghóa của nhân đây, nên gọi là Nhân minh. Điều
được làm rõ là nguyên nhân, còn điều hay làm
rõ là giáo lý, vì làm rõ
nhân gọi là Nhân minh, là Y CHỦ THÍCH.

Chữ “nhập” là hiểu thấu đạt, “chánh lý” là các pháp vốn chân thật tự tánh
sai biệt. Trải qua thời gian lâu dài,
sự giải thích
càng rối rắm, ý nghóa có nhiều
sự trầm ẩn, ngoài ra mặc dù giải thích
nhưng thường tà vọng
chẳng đúng. Nay bàn luận về pháp chân thật nên gọi
là chánh lý, nhớ rõ
ràng hai nhân này mà thâm nhập hiểu được chân tánh của các pháp, tức là nhập vào chánh lý, cũng nhập chánh lý nhân
minh, đồng thời là Y CHỦ THÍCH.
Rõ thể là giáo, nhân minh tức là luận, đó là
TRÌ NGHIỆP THÍCH. Lựa chọn cất chứa
được tên, không có lỗi trùng lời nói.

Nhân minh, cũng đồng gọi là minh,
“nhập chánh lý” là tên riêng cốt yếu của bộ luận này.
Nhân nghóa là lời nói của người khác lập luận, xây dựng
(sự nghiệp) đầu mối lớn lao của bổn tôn.
Minh nghóa là trí của
người dịch chứng, soi chiếu, nguyên do của ý nghóa
lời nói. Chẳng phải lời nói không để hiển bày tôn, bao gồm cả trí nghóa mà nêu tên
“nhân”, chẳng phải trí không dùng để thấu suốt lý mầu
nhiệm. Bao gồm cả lời nói ý nghóa để nêu tên gọi
“minh”, lập phá đầu mối thầm kín gọi
là “chánh lý”, trí hiểu thông
suốt gọi là
“nhập”. Nhờ lời nói của người lập
luận lập nguyên nhân, địch chứng khởi trí, vì
hiểu nghóa lập phá nhân
minh nên gọi là Nhân minh, theo Y CHỦ THÍCH. Nhờ lời
nói sinh trí
thấu đạt đầu mối thuyết tịch của pháp gọi là
nhập, nhập vào chánh lý
cũng gọi nhập vào Nhân minh chánh lý, cũng là Y CHỦ THÍCH.

Nhân là lời nói
sinh
nguyên nhân, minh là trí liễu nhân. Vì do lời nói
phát sinh, trí chưa
sinh liền
được sinh. Vì nhờ trí liễu nghóa mà chưa
hiểu nay liền hiểu. Đã hiểu tôn thì gọi là chánh
lý, trí được sinh gọi là
nhập, Nhân và minh khác nhau, chung tên là nhân.
Chánh lý nhập
sai khác đều gọi là quả, vì nhờ lời nói
sinh nhân, địch luận thâm nhập hiểu được tôn và nhờ trí được rõ ràng.
Người thành lập chánh lý mới hiển

bày, lẽ ra
nói rằng nhập chánh lý, Nhân minh nhập chánh lý, đó là
Y CHỦ THÍCH. Lập luận tuy
nhờ lời nói phát sinh mới sinh trí của địch luận, quyết nhờ trí nghóa mới có lời nói
phát sinh. Địch luận tuy mượn
trí mà rõ mới hiểu
được tôn đã lập, cần nhờ nghóa ngôn từ mới có trí liễu. Cho nên mặc dù chỉ nêu lời nói
sinh trí liễu, tức tự mình gồm nói
nhị liễu nhị sinh, nhiếp
pháp tự kỹ đã chu toàn lược không còn sót.

Nhân minh vốn là tên của kinh Phật, “chánh lý” gọi là luận của ngài
Trần Na. Ngài Trần Na đã tạo hơn bốn mươi bộ luận, trong đó chủ
yếu nhất bộ Chánh Luận là trước tiên. Nhập luận
là hiệu của vị
Thiên chủ giáo. Nhân nghóa là trí liễu, soi chiếu hiểu
được tôn, hoặc ngay lời nói
sinh ra, tịnh thành tôn quả.
Minh nghóa là hiển bày rõ ràng, nhân tức
là minh, theo TRÌ NGHIỆP THÍCH.

Theo phẩm thứ mười lăm
luận Du-già,
sao gọi là
Nhân minh?
Nghóa là trong đó quán
sát, hay tùy
thuận pháp gọi là các việc sở hữu, các việc
sở hữu gọi là
Nhân minh. Vì nhân chiếu rõ nghóa quán
sát chánh lý lựa bỏ tà tức là các
pháp vốn chân tự tánh
sai biệt.

Ngài Trần Na
lấy các nhà ngoại đạo… vọng nói vảy bụi nơi mắt, bèn trình bày lý do để hiểu gọi là môn luận.
Ngài Thiên chủ dùng ý
chỉ ngôn từ mầu nhiệm,
nhưng sợ kẻ hậu học khó cùng tột, bèn tổng
quát lại kỷ cương dùng
làm luận này, tạo thứ tự của nhân minh làm
nguyên do của chánh lý,
cùng tột ý thú hai giáo gọi là nhập. Cho nên y
Phạm ngữ thì gọi là
Nhân minh chánh lý nhập luận. Theo Y CHỦ THÍCH

Nhân minh chánh lý, đều là tên gọi Bổn luận của ngài
Trần Na. Nhập luận mới là tên của bộ luận này. Do hiểu
rõ luận đây nên có thể nhập Nhân minh chánh lý.
Hoặc Nhân minh tức là tên nhập luận.
Chánh lý xưng giáo thừa của ngài Trần Na, do Nhân minh
luận này vì có thể nhập vào chánh lý kia, hoặc Nhân minh là tên chung của luận
năng nhập sở nhập.

Nhập chánh lý là tên riêng của luận năng nhập
sở nhập, vì
nhờ Nhân minh này có
thể nhập luận. Hiểu rõ thì đã nhập vào Nhân
minh chánh lý, hoặc ở
đây gọi nhân tức là minh, chánh tức là lý, đều là
theo TRI NGHIỆP THÍCH.

Trong đây có
năm cách giải thích:
(1). Minh của nhân Nhân của minh
Nhân và minh khác nhau
(4). Nhân tức là minh
(5). Thuộc ở giáo nào? Chánh lý cũng có năm:
(1). Chân tánh của các pháp
(2). Lập phá đầu mối u uẩn
(3). Tôn nghóa sở lập Bổn luận của ngài Trần Na

Mỗi mỗi thông chung cả bốn loại trên đây.

Do đây mỗi loại phối hợp riêng chỉ thành năm cách giải dựa vào nhau để
giải thích, hợp thành hai mươi lăm các
giải thích, e rằng
văn dài dòng cho nên
lược không trình bày. Song y theo cách giải thích ban đầu thì giáo cũng là
Nhân minh, theo bốn cách giải thích
sau thì
giáo là đầy đủ cả đó,
cũng gọi là Nhân minh. Chữ “luận” là so lường, là
nghị luận, là so lường
quyết định chân tợ, bàn luận tường tận cách lập phá, lựa chọn
tánh tướng, dạy bảo học chúng gọi là luận. Theo bốn cách
giải sau đã là sở thuyên.

Luận là giáo, tức là
Luận Nhân Minh Nhập Chánh Lý, theo
Y CHỦ THÍCH. Muốn cho tùy
theo đó chứng minh rõ nhân sinh mà
nhập chánh lý, nên nói
luận này. Như Trung Quán luận hoặc phân biệt đoạn
này gọi là có thể nhập Nhân minh chánh lý nên
lập tên luận này.

Như kinh Thập
địa hoặc y năng nhập chánh lý Nhân minh mà
nói luận này, như thủy lục hoa, cho nên dùng làm danh hiệu.
Bồ-tát Thương- yết-la Chủ tạo
luận, tiếng Phạm là Thương-yết-la Cơ-phược-di
Bồ-đề Tát-đỏa
Ngật-túc-để. Chữ Thương-yết-la Trung Quốc dịch là
Cốt Tỏa, Cơ-phược-di dịch là
Chủ, Bồ-đề Tát-đỏa như nghóa thường giải
thích; Ngật-túc-để dịch là Tạo.
Theo phiên âm nhà Đường đọc là
Cốt Tỏa chủ Bồ-tát tạo. Ngoại đạo có nói, bắt đầu của kiếp thành có Đại
Tự Tại Thiên xuống nhân gian để hóa đạo,
sau khi giúp đỡ làm lợi ích đã
xong Tự Tại bèn trở về
trời. Người đời muốn nhớ ơn thờ phượng bèn lập ra hình
tượng Ngài, tượng khổ hạnh nhìn khốn khổ ốm đói, các lóng xương liền nhau hình trạng như móc xích. Do đó mới nêu tượng này gọi là
Cốt Tỏa Thiên. Từ buổi kiếp
sơ tuy có ngàn danh hiệu, thời gian giảm
đi còn tồn tại lại mười
hiệu, vị Cốt Tỏa Thiên này là một danh hiệu trong một ngàn hiệu đó là chính
thân Bồ-tát.
Thiếu không có con nối dõi nhân đó theo hình tượng cầu xin bèn đản
sinh dị linh, dùng
Thiên làm tôn thờ, nhân đó tự lập ra hiệu. Lấy trời làm chủ gọi là
Cốt Tỏa Chủ, tức
là người giải thích rất
tài giỏi, luận này là lý do tạo ra điều đó.

<詞>VẤN NẠN:</詞>

Hỏi:
Tại sao không gọi là
Tôn minh, Dụ minh, mà chỉ gọi là Nhân minh? Đáp: Nhân có ba tướng, vì danh nghóa rộng khắp, lại các
năng lập đều gọi là
nhân, chẳng phải chỉ có một tướng. Tôn do đây mà
lập gọi chung là Nhân minh.

Hỏi: Chân nhân chân minh có thể gọi là nhân minh, Tợ nhân
tợ minh lẽ ra chẳng phải nhân minh?
Đáp: Nêu
chân nhiếp tợ, hoặc đã nhiếp rồi, hoặc gồm rõ ràng,
vì chẳng phải chánh minh.

Hỏi: So sánh
để phá lập lượng có thể gọi là Nhân minh, còn
phá lỗi phá tợ lẽ ra
chẳng phải là Nhân minh? Đáp: Vì là cùng một loại
Nhân minh, hoặc tợ hoặc chân đều
Nhân minh, vì tên đã lược nhiếp. Hỏi: Lập phá ngôn trí có thể là
Nhân minh, hiện lượng tỉ
lượng không có trí
ngôn, lẽ ra chẳng phải Nhân minh?
Đáp: Thấy
nhân cũng là minh, thấy nhân chứng minh. Tự
chứng cũng là nhân, cho
nên đều là Nhân minh. Hỏi:
Trí sinh, trí liễu có thể gọi là
Nhân minh, còn nhị liễu,
nhị sinh chẳng phải trí,
lẽ ra nhân chẳng phải là minh? Đáp: Là nhân của minh, hoặc đều thuận chiếu vì thành tôn nghóa. Hỏi: Nhân và Dụ năng lập có thể gọi là
Nhân minh, còn tôn
chẳng phải năng lập lẽ
ra chẳng phải Nhân minh?

Đáp: Do không
quyết định nên sở lập chẳng phải. Từ định
thành tên nên không có
lỗi, lại năng nhân năng minh chính là nhân minh,
sở nhân
sở minh cũng gồm nhân minh. Còn nay
sở lập chỉ có tôn, năng lập mặc dù chỉ có nhân và dụ, nhưng lời nói không trái
Cổ Nhân Minh, nên Tôn cũng là Nhân minh.

Hỏi: Tại sao
không gọi quả minh, mà chỉ gọi là nhân minh?

Đáp: Quả có
minh của quả, chẳng phải quả đều ngay nơi
minh. Nhân có nhân của
minh, là nhân đều ngay nơi minh. Quả minh
không nhất định, nghóa cũng có lẫn lộn; nhân minh hai định, nghóa cũng
chẳng nhầm lẫn. Cho nên gọi là nhân minh là vì muốn dùng nhân thành
nghóa của quả, vì không
muốn dùng quả thành nghóa của nhân.

<詞>GIẢI THÍCH BỔN VĂN:</詞>

Năng lập cùng năng phá đề cập chỉ có ngộ tha, hiện lượng
cùng tỉ lượng đề cập dường như chỉ có tự ngộ. Trình bày trong một bộ,
đại văn có hai phần là
văn kệ tụng và văn trường hàng, nêu tôn tùy
phần giải thích. Một bài tụng ở cuối cùng hiển rõ phần
sơ lược và chỉ
chỗ đầy đủ.

Phần thứ nhất có hai, một bài tụng trước nêu loại tôn, sau là các văn
trường hàng, tùy phần nêu riêng giải thích thông
suốt cả nghóa
loại. Đưa ra luận tôn ở
trước sở nêu vì tùy ứng giải thích.

Trong bài tụng
đầu, bàn luận bài tụng có một, trình bày chỗ
ngộ có hai, luận câu có
bốn, rõ nghóa có tám, theo văn xem kỹ có thể
biết. Ngộ tha, tự ngộ
luận đều phân biệt rõ ràng. Bốn chân bốn tợ
hợp thành tám nghóa.

Năng lập:

Nhân, dụ chân chánh, tông nghóa viên thành, hiển bày rõ ràng để người khác ngộ nên gọi là năng lập (theo ngài
Trần Na thì năng lập
chỉ lấy nhân và dụ, theo
cổ thì gồm cả tôn… Nhân và dụ có hai nghóa:
Một là đầy đủ mà
không thiếu, vì lìa bảy lỗi; hai là chánh mà không có tà
vì lìa mười bốn lỗi.
Tôn cũng có hai nghóa: Một là chi viên, vì năng y
sở y đều đầy đủ; Hai là thành tựu, vì năng y
sở y đều không có lỗi. Nhờ luận này hiển rõ chân mà không có vọng, nghóa cũng gồm trình bày đầy đủ mà không
có thiếu. Phát ra lời
nói này làm cho người khác sinh kiến giải đúng.
Tôn do lời nói hiển bày
nên gọi là năng lập. Do đây tợ lập quyết định trái nhau, mặc dù không thiếu lỗi, chẳng phải chánh năng lập. Vì không
thể làm cho người khác sinh chánh trí).

Năng phá:

Địch luận suy
lường về lỗi, khéo bài xích quấy kia, hoặc giỏi
gạn về tôn nên gọi là
năng lập (Ở đây có hai nghóa: Một là hiển lỗi người khác, họ lập luận
không thành. Hai là lập lượng trái với người
khác. Họ không lập tôn,
các luận chỉ trình bày cách phá lỗi người khác.
Theo lý cũng gồm có lập
lượng gạn hỏi, nghóa là phát ra lời nói, chứng
minh địch luận đều rõ
ràng thất bại do lời nói. Vì vậy gọi là năng phá).

Tợ năng lập:

Tợ năng lập ba chi xen nhau thiếu, nhiều lời có lỗi uổng công
tự hãm hại, nên gọi tợ năng lập (tợ năng lập có hai nghóa: Một là thiếu
chi, tôn nhân dụ ba chi
tùy ứng thiếu hoặc giảm. Hai là lỗi giả lập đầy đủ, các lỗi theo
đó sinh. Ngụy lập vọng trình bày, tà tôn lầm hiển rõ, thốt
ra lời nói tự hại mình, nên gọi tợ lập).

Tợ năng phá:

Địch luận
suy lượng
sự
viên thành, vọng
sinh phê bình gạn
hỏi do đó phát khởi
lỗi nên gọi tợ phá (có hai nghóa: Một là địch luận
suy lường không có lỗi, vọng
sinh phê bình cật vấn mười bốn lỗi…
Hai là tụ suy lường có
lỗi, nghóa là vì phá người khác), ngụy cho là mình hơn,
nên gọi là
tợ phá). Văn nói cùng chữ biểu thị nhiều thể
trái nhau (lập

phá
- chân - tợ, thể nghóa có khác. Nói cùng tự đó
hiển thể trái nhau. Nhẫn đến dường như nói hiển bày lỗi thông cả năng lập và năng phá (tiêu biểu cho năng lập ở
đoạn trước, có tợ năng lập. Đồng thời hiểu
biết năng phá có tợ năng phá, nêu chân… tợ nên gọi là cập).

Tôn nghóa đều
quyết định (theo bổn đã giải thích), tà chánh
khó biết (vì chưa cùng
chấp nhận). Nhờ so sánh đã trình bày (nhờ nhân
so sánh với dụ, trình
bày rõ ràng gọi là hiển). Thị phi bèn chấp trước
(tôn thành gọi là thị,
không thành gọi là phi, chấp trước rõ ràng, chân tợ
nói phát khởi, hiểu rõ
ràng tôn thị phi). Công thành hơn thua, kia đây
đều sáng rõ (năng lập
năng phá do tự phát ngôn. Công đã thành thù
thắng, chứng minh cho địch
luận hiểu tợ lập tợ phá tự công thành bại. Do
tha chỉ thuật lại. Luận
chứng lập luận đều rõ ràng). Cho nên từ nhiều
phần đều ngộ tha.

Theo Lý Môn luận thì tùy sở ứng đó vì khai ngộ cho người
khác, nên nói năng lập
và tợ năng lập này. Năng lập ngộ địch luận và
người chứng nghóa, do tự
phát ngôn vì người khác sinh hiểu biết. Tợ lập ngộ chứng minh và lập trường của luận chủ, nhờ người khác hiển rõ
được mình, chứng minh
bản thân sinh hiểu biết. Nên nói tùy ứng năng lập tợ phá, căn cứ
sự hiểu biết cũng như vậy. Văn luận
sau
sẽ nói về năng
lập năng phá đều hay
ngộ tha, tợ lập tợ phá không có năng ngộ tha, đúng ra giống như luận kia. Vì vậy trong bài tụng này căn cứ vào nhiều
phần. Đều ngộ chứng là
nói chỉ có ngộ tha, không nói tự ngộ. Còn chân lập phá, chỉ ngộ nơi
người khác, tợ tuy cũng có tự, theo chân gọi
là duy (chỉ).

Hiện lượng:
Hành lìa
sự lay động, chứng minh rõ ràng các duyên, đích
thân thầm tự thể hội,
nên gọi là hiện lượng (hay duyên hành tướng,
không lay động, nhân y theo
sự chiếu cảnh không
suy lường, lìa tâm phân
biệt. Soi chiếu phù hợp với tiền cảnh, rõ ràng hạn cuộc nơi tự thể, nên
gọi là hiện lượng. Song
có hai loại định vị và tán tâm, định tâm lắng
đọng cảnh đều minh
chứng. Pháp nào cũng tùy duyên đều gọi là hiện
lượng, tất cả tâm tán loạn hoặc đích thân so
sánh cảnh thầm được tự thể,
cũng đều hiện lượng).

Tỉ lượng:

Tỉ lượng dụng đã cực thành, chứng minh trước không chấp
nhận, cộng tướng trí
quyết định, nên gọi là Tỉ lượng. Nhân dụ đã thành, tôn chẳng chấp
nhận trước, dụng đã chấp nhận pháp thành ra chưa chấp

nhận tôn. Như
xâu tràng hoa, nhờ nghóa thông suốt đầy đủ, cộng
tướng trí khởi phân
biệt sinh sự hiểu biết nên gọi là tỉ lượng, mặc dù dụng
đã chấp nhận, thành ra chưa chấp nhận tôn,
sinh trí không quyết định
thuộc phi lượng tỉ lượng).

Tợ hiện lượng:

Tợ hiện lượng hành động có suy tính, chẳng phải rõ ràng
chứng cảnh, lầm cho là
đắc thể nên gọi là tợ hiện lượng (tán tâm có hai:
Có phân biệt và không phân biệt, các tợ hiện lượng trùm khắp hai
tâm. Tâm có phân biệt
vọng cho là rõ ràng đắc cảnh tự chứng. Tâm
không phân biệt vì không
thể thầm chứng cảnh rõ ràng, gọi là tợ hiện
lượng. Luận y cứ vào
quyết định chỉ nói phân biệt, chẳng phải không có
tâm phân biệt, vì đều
chỉ có hiện lượng).

Tợ tỉ lượng:

Tợ tỉ lượng vọng khởi, lý do so sánh lầm thành tà tôn, tương vi trí khởi, gọi là tợ tỉ lượng (vọng khởi nhân dụ lầm kiến lập tà tôn, thuận
trí không sinh, liền sinh
khởi sự hiểu biết trái nghịch. Sở lập giả sử
thành, kia đây trái nhau,
dị sinh phân biệt, gọi là tợ tỉ lượng). Và tợ… đều
các pháp vào sự giải
thích trước, pháp có u hiển (u vi hiển trước, nếu
cảnh hiện lượng, lý mầu nhiệm hiểu
biết sự, hoặc cảnh
sở lập tỉ lượng là mầu nhiệm thì năng lực được hiển bày).
Hành tướng rõ ràng hay mê mờ (hành nghóa là hành tướng của tâm
năng duyên, chân hiện tỉ đối
với cảnh, u hiển đều
rõ ràng Tợ hiện tỉ so với cảnh u hiển đều mê
muội). Cho nên hai loại
khắc định này chỉ ngộ tự chẳng có tha (hiện tủ
nhân trí nên hai khắc định
ngộ tự chẳng có tha). Tuy tự mình không hiểu
rõ chẳng làm cho người
khác ngộ. Lẽ ra trong bài tụng sau trước ngộ, chỉ để chế định
sự
so
sánh vốn làm lợi người, vì vậy trước ngộ tha,
sau mới tự ngộ.

Phân biệt tám nghóa này sơ lược có ba môn:
(1). Nói rõ sự đồng dị xưa nay.

Phân biệt tám nghóa đồng dị.

Giải thích sự đồng dị của thể tướng.

NÓI RÕ XƯA NAY ĐỒNG DỊ:

Trong nghóa năng lập ban đầu, theo Du-già quyển thứ 15,
Luận Hiển Dương quyển
thứ 11, nói có tám thứ: Lập tôn, biện nhân, dẫn
dụ, đồng loại, dị loại,
hiện lượng, tỷ lượng và chánh giáo. Luận Đối
Pháp cũng nói có tám:
Lập tôn, lập nhân,
lập dụ, hợp, kết,
hiện lượng, tỉ lượng và
Thánh giáo, đều do tự tánh
sai biệt mà thành
sở lập.
Theo Luận Du- già và
Hiển Dương, trong tám nghóa năng lập, có ba nghóa dẫn chứng vì
du là tổng,
còn đồng loại dị loại là biệt. Với tổng so sánh pháp tợ
loại, biệt dẫn thuận
nghịch đồng phẩm dị phẩm mà thành hai dụ. Tổng
biệt có sai khác phân
làm ba loại, lìa ngoài nhân dụ không riêng có hợp
và kết, nên lược bỏ
hợp kết không riêng khai ra. Đối Pháp luôn luôn chấp trước tám nghóa thành năng lập, vì thuận với các vị luận
sư trước đó.
Do nhân tổng biệt đã không có ly hợp thì tổng - biệt của dụ do đâu nhờ hợp lý?
Vì vậy chỉ nói chung một mà không khai làm hai dụ.
Ly dụ đã thiếu nên thêm vào hợp kết,
hợp kết tuy lìa nhân dụ chẳng có, khến cho
nghóa sở lập càng được thêm rõ ràng, vì vậy phải riêng lập. Lỗi của dụ đã
nói không có hợp và
đảo hợp lại lập chi chân, đúng lý phải có hợp, hợp
đã biệt lập, kết cũng
phải hiển bày, do đây cũng có tám.

Cổ sư lại có thuyết bốn nghóa năng lập:
Nghóa là: Tôn và
nhân đồng dụ và dị dụ.
Theo Bồ-tát Thế Thân quy tắc của luận nói năng
lập có ba: Tôn - Nhân và
Dụ. Do người hay lập chắc là nhiều lời, đa ngôn hiển
sở lập kia liền đầy đủ nên chỉ nói ba.
Vả lại, dụ tổng biệt, cuối cùng là kiến biên, nên Đối Pháp nói người lập dụ cho rằng dùng
sở kiến biên và chưa
sở kiến biên hòa hợp nói đúng. Theo giải thích của ngài
Sư Tử Giác, sở kiến
biên là đã phân biệt hiển bày rõ ràng, còn vị
sở
kiến biên là chưa phân
biệt hiểu rõ ràng. Do hiển rõ ràng, hiển chưa hiển rõ ràng làm cho nghóa bình đẳng, tất cả chánh thuyết gọi là lập dụ nên
nói chung một dụ.

Đã khiến sở
lập kiến biên nào cần riêng khai hoặc ba hoặc hai, trong dụ không có hợp nghóa mới không rõ ràng. Đảo hợp đảo thành
nên nói là lỗi, lìa
nhân và dụ đều không có thắng thể, nên không nói trong chân năng lập, chỉ nói nhân ban đầu, dụ
theo sau. Nghóa hợp đã rõ
ràng, lại nói có kết
một thì đâu phiền nói dài dòng, nên chỉ tổng lược.
Người lập luận hiện lượng đồng có ba
sơ lược có ngộ tha do đó gọi là năng lập; địch luận hiện lượng đồng có ba đích thân chỉ tự ngộ nên chẳng
phải năng lập. Nay theo
ngài Trần Na thì nhân dụ là năng lập, tôn là sở
lập, tự tánh sai biệt
cả hai đều cực thành. Chỉ là tôn y chưa thành sở tránh, hợp lại để thành tôn, tánh không rời nhau mới là
sở tránh. Đâu
thành năng lập, do đó
trong năng lập định trừ tôn kia.

Hỏi: Nhưng theo Thanh minh thì một lời nói là Bà-đạt Nam, hai lời nói
là Bà-đạt-nê, nhiều lời nói là Bà-đạt. Nay ở đây năng lập là nói âm thanh Bà-đạt đã cùng nhiều lời, tại
sao chỉ nói nhân dụ hai
pháp dùng làm năng lập?
Đáp: Theo
ngài Trần Na giải thích thì nhân có ba tướng, tác nhân có một và dụ có hai. Đó chẳng phải đa ngôn, chẳng phải cốt yếu ba thể,
do đó định
nói tôn là sở lập. Từ ngài Trần Na sắp về sau
sơ lược có
ba cách giải thích.

Tôn nói nghóa
sở thuyên là
sở lập, nên quyển thứ 15 của luận
Du- già chép: Sở thành lập nghóa có hai loại tự tánh
và sai biệt, năng thành lập pháp có tám loại. Tôn kia nói năng thuyên và nhân… nói nghóa đều
gọi năng lập, tôn đó vì nhân dụ thành, mặc dù
cũng có sở lập. Với luận
thuyết tại sao trước lập tôn? Vì trước hiển bày
từ tôn nghóa ái lạc nên
cũng có sở lập, chẳng phải định sở lập vì nghóa
năng thành. Cũng như với nhân vì dụ
sở thành chỉ gọi là năng lập, nghóa tôn
sở thuyên định chỉ
có sở lập, riêng gọi sở thành.

Tập hợp chung các pháp tự tánh sai biệt, hoặc giáo hoặc lý đều là
sở lập, luận chung danh nghóa vì tùy ứng có một phần
trong tổng. Đối địch đã trình bày lý do, hoặc lời nói hoặc ý nghóa đều gọi là tôn tức năng lập. Tuy đối tôn này cũng là
sở lập, vì năng lập chung được tên năng
lập. Cho nên theo ngài Trần Na, tôn gọi là sở lập
cùng Du-già đồng lý không trái nhau, vì
Du-già đồng chẳng nói tôn không phải hoàn
toàn chỉ có năng lập.

Tự tánh
sai biệt nghóa hợp
sở y gọi là
sở lập. Năng y hợp tôn gọi
là năng lập vì tổng lập biệt, chẳng phải tổng
này mà tôn nhất định chỉ
có năng lập. Đối địch hòa hợp đã bày rõ vì
Thánh nhân dụ cũng là
sở
lập, do chẳng định sở lập nên được tên năng
lập. Theo ngài Trần Na, chỉ do cùng chấp nhận nhân dụ, thành ra người kia chưa chấp nhận.
Kia chưa chấp nhận chỉ là hợp tôn, tôn là sở lập,
tự tánh sai biệt chỉ là tôn
y, chẳng phải sở lập. Sở lập đầy đủ hy vọng
nghóa sai khác chẳng trái nhau. Nếu không như thế thì ngài
Từ Thị, ngài
Vô Trước, ngài
Thiên Thân há không hiểu Nhân minh sao!

Đã nói năng lập, kế giải năng phá. Các luận chỉ có hiểu biết
cách phá lỗi của địch
luận, không phá lập lượng, vì lập lượng tức là
phá lỗi kia.
Trong phần hiển phá lỗi cổ
sư có nói tám nghóa năng lập, thiếu
một có tám, thiếu hai có
hai mươi tám, cho đến thiếu bảy có tám, thiếu
tám có một. Cũng có thuyết lấy bốn cho là năng lập, thiếu một có bốn, thiếu hai
có sáu, thiếu ba có bốn, thiếu bốn có một.
Theo Bồ-tát Thế Thân thì thiếu giảm tánh
lỗi, trong tôn nhân dụ thiếu một có ba, thiếu hai có ba, thiếu ba có một. Từ ngài
Thế Thân về
sau đều trừ lỗi thứ bảy.
Dùng tôn - nhân - dụ cả
ba làm năng lập, nói chung thiếu thì chẳng phải, đã vốn không có thể tại
sao thành năng lập, có thiếu gì đâu mà đặt tên tợ? Theo
Bồ-tát Trần Na thì nhân một dụ hai nói có
sáu lỗi thì ba tướng
của nhân có sáu lỗi đã
đúng. Thiếu một có ba, thiếu hai có ba, không thiếu
ba. Từ Đại
sư trở về trước sáu mươi năm, ở chùa Thi Vô
Yểm, có một vị luận
sư tên
Hiền Ái, ngài tính chuyện quán
sát với lòng từ bi đặc biệt thấu
suốt cả
thế sự, đồng luận về nhân minh, lúc ấy không có địch
luận cũng trừ nghóa thứ
bảy, từ đó về sau các sư không chịu trừ.

Nhân một, dụ hai thì ba tướng của nhân tuy có trình bày tôn,
không trình bày nhân dụ.
Như Số luận chấp ngã là tư duy chẳng bày nhân dụ, há chẳng phải lỗi
sao? Mặc dù có nói mà ba tướng đều thiếu.
Như Thanh luận sư đối với
Phật pháp, lập “âm thanh là thường”, vì đức
sở
y cũng như trạch diệt,
các vật chẳng thường đều không phải đức y.
Như bốn đại chủng, nhân
của đức y này, tuy có chỗ nói ba tướng đều
thiếu, đâu được phi
tợ. Do thứ bảy này cũng thiếu lỗi, trong tợ năng lập vả lại có chín tợ tôn. Theo các luận của ngài
Trần Na Bồ-tát và
Lý Môn… lập có năm loại chẳng
nói bốn loại sau, nghóa là năng - sở, biệt - câu, bất cực thành - tương phù cực thành. Do ý môn nói tôn… đa ngôn
thuyết năng lập, trong đây chỉ lấy tùy tự ý. Lạc là
sở lập gọi là tôn, chẳng
phải nghóa tương vi đó,
hay trừ bốn loại sau đã không trái nhau cho nên
lược bỏ. Thiên chủ có
lỗi về tôn không chỉ trái nhau nên trình bày chín
loại. Thứ hai là giải thích theo Bồ-tát Trần Na thì
do năng lập
không thành, tức là
trong nhân có các lỗi bất cộng bất định, cũng là trong
dụ sở lập
không thành, thiếu không có lỗi đồng dụ.
Sở biệt bất thành vì hữu
pháp không, tức là lỗi trong nhân
sở y không thành lỗi, đều bất
cực thành, thời hợp
thành hai lỗi. Tương phù cực thành phàm chỗ lập luận danh nghóa trái nhau, đã gọi là tương phù bèn chẳng phải
sở lập,
vì vốn không phải tôn, y
cái gì lập lỗi? Như những người thế gian thọ giới chẳng phải loại thọ giới, thì dựa vào cái gì để nói họ là trì giới phá
giới? Vì vậy không nói
bốn lỗi sau. Nay ngài Thiên chủ thêm vào năng
diệt bất thành, dùng tôn
hợp thủ, tánh không rời nhau mới được thành tôn. Nếu không có năng biệt thì cái gì không rời nhau, hoặc do trong nhân
là bất cộng bất định..
cũng là sở lập bất thành trong dụ, e phiền phức nên

không nói lại.

Trong nhân đã
thiếu đồng phẩm có lỗi bất cộng, trong dụ lại nói năng lập
không thành, một đâu cần phải trịnh trọng do đó thêm vào. Ngài
Thiên Chủ lại thêm
sở biệt
không thành, nếu cho là nhân
sở
y không thành, cũng
sợ lặp lại nên lược không cần nói.
Trong nhân
đã có dị phẩm biến
chuyển… lỗi bất định và là dị phẩm chẳng phải
khắp không có lỗi trong
dị phẩm, lại đâu cần nói năng lập không trừ,
nào bỏ lỗi của tôn cũng là lỗi của nhân. Ngoài
ra khó giống trước vì vậy
thêm vào. Câu bất thành
hợp cả hai, chủ yếu có hai loại xen nhau sai khác,
tánh không lìa nhau mới được thành tôn. Hai loại kia đều chẳng
phải sao thành tôn nghóa,
nên thêm vào. Nếu ba loại trên đây không lập lỗi thì
sở y chẳng cùng tột, lại càng
phải thành, tôn đã chẳng phải chân
sao gọi là
sở lập. Tương phù cực thành nếu dùng tương phù vì vốn
chẳng phải tôn, dựa vào
cái gì lập lỗi, lưỡng câu bất thành và câu bất
thành, đồng thời đều không khiển trừ, vốn chẳng phải là nhân dụ thì nương
cái gì để lập lỗi?

Nếu do nhân dụ có chỗ trình bày sao chẳng phải lỗi, về tôn cũng có nói như thế nào chẳng phải lỗi, do đó thêm vào. Chỉ có ngài
Trần Na nói sơ lược, ngài
Thiên Chủ quả thật trình bày đầy đủ, chẳng phải thầy trò tự làm mâu
thuẫn nhau. Còn ngài
Trần Na theo cổ
sư trước kia, trong tôn lại nói tôn nhân có lỗi trái nhau.
Ngài Trần Na và
Lý Môn Luận tự phá: Các hữu
thuyết ngôn tôn nhân trái nhau gọi là lỗi của tôn,
đây chẳng phải lỗi của
tôn, do đó lập âm thanh là thường. Vì tất cả đều
là vô thường. Là dụ phương tiện pháp ác lập dị, do hợp dụ hiển bày chẳng phải tất cả. Ý của ngài
Trần Na như
Thanh luận lập âm thanh là
thường, tất cả đều là vô thường cho nên nhân, ngoại đạo lập dụ tôn,
phương tiện giả trí, ác
lập dị pháp vô thường, chẳng muốn thành tôn, thành lập âm thanh là thường.
Giải thích nhân: Do hợp dụ hiển bày chẳng
phải tất cả, chính xác
theo ngài Trần Na thì lập âm thanh là thường,
chánh nhân lẽ ra phải
nói vì chẳng phải tất cả, do pháp ngoại đạo nói
chẳng phải thường. Có
nhiều phẩm loại, các thứ sai biệt gọi là tất cả, cho nên lập âm thanh là thường chẳng phải tất cả nhân. Trong hợp dụ vì
các chẳng phải tất cả,
vì thể là thường cũng hư không, đâu được bèn dùng tất cả đều là nhân vô thường, lập thường làm tôn. Lại nói rằng nhân
này chẳng có, do âm thanh thuộc tất cả.

Theo ý của ngài Trần Na thì Cổ Nhân minh dẫn chứng tất cả
đều là vô thường nên
làm nhân, trong đó lập thường thanh chẳng có, vì âm thanh thuộc tất cả đều là vô thường, còn trong nhân cả hai không
thành, cùng không chấp nhận nhân, vì có hữu pháp, lập âm thanh thường chẳng phải tất cả nhân.
Ngài Trần Na lại cho rằng, hoặc
sở lập một phần nghóa, chủ ngoại đạo chấp nhận chẳng phải tất cả nhân, với tôn thì có, nội
đạo không chấp nhận âm
thanh chẳng phải tất cả, nhân đối với tôn
không, tức tùy nhất bất
thành là lỗi của nhân. Do đó hai cách lý giải này đều chẳng phải lỗi của tôn, nên gọi là lỗi của nhân, cũng là lỗi dị dụ đảo
ly. Tất cả lìa pháp trước
tôn sau nhân đã lập thường tôn, chẳng phải tất
cả nhân, dị dụ lìa ngôn
ngữ, các loại vô thường đều là tất cả. Mà nay
nói tất cả đều là vô
thường cho nên trước nhân sau tôn, thành đảo ly ác lập

dị pháp theo
nghóa vô thường do đây tôn trái nhau, chẳng phải lỗi của tôn là lỗi của nhân dụ.
Ngài Trần Na đả phá, ngài
Thiên Chủ phục
tùng theo nên cũng không lập.

Nếu do lỗi của nhân thì trong tôn không lập, đã là lỗi của dụ và nhân lẽ ra không lập.
Vả lại, như trái nhau và bất cộng bất định lẽ
ra chẳng phải trong dụ
năng lập bất thành. Nay giải thích không như thế. Nhân có ba tướng nghóa của thể rộng nhất,
chỉ trình bày nhân, có là tương vi bất cộng bất định, chưa nêu dụ. Về phần lỗi đã trình bày xong.
Bây giờ trình bày về tôn cũng chưa có lỗi, nêu nhân mới có lỗi,
đâu được truy tìm lỗi mới ở trong tôn.
Chẳng giống tỷ lượng tương vi, kia
chỉ nêu tôn đã trái
với nhân rồi, nay ở đây không như vậy, cho nên chỉ
nói như ngài Trần Na.
Nhân minh của ngoại đạo trong bốn pháp
không thành, chỉ
có lỗi lưỡng câu và
tùy nhất, không nói do dự sơ ý bất thàn. Ở đây
không thành nhân cũng không thành tôn. Lập luận và địch luận và hoặc có
khi một bên trong thành.
Theo ngài Trần Na tuy đúng lý như vậy, nhân y đối với tôn, hoặc quyết định hoặc nghi ngờ, tôn hoặc có hoặc không, đã có
sai khác, tổng hợp khó biết, nên khai thành bốn.
Lý Môn Luận và Cổ Nhân Minh cũng nói bất định có năm trừ bất cộng nhân, vì
dị dụ không có, ngài
Trần Na thêm vào, vì bất cộng. Ở đây như thế
nào đồng trong các lượng,
Cổ Nhân minh hoặc nói có ba là Hiện lượng,
Tỉ lượng và Thánh giáo
lượng, vì quán sát có thể tin âm thanh mà so
với nghóa. Hoặc lập
thành bốn lượng là thêm Thí dụ lượng, như không
biết trâu đồng nói
giống trâu nhà mới dùng dụ để hiểu biết. Hoặc
lập năm lượng, tức thêm
Nghóa chuẩn
theo lượng.
Nghóa là, nếu pháp vô ngã căn cứ biết chắc vô thường, vì pháp vô thường quyết là vô ngã.
Hoặc lập vô lượng thêm vô
thể lượng, như vào trong nhà này thấy chủ không có biết đã đi chỗ khác. Như vào nhà
Lộc Mẫu không thấy
Bí-sô thì biết
đã đến chỗ khác. Ngài
Bồ-tát Trần Na bỏ bốn loại sau, tùy chỗ thuộc
vào hiện lượng hay tỉ
lượng. Theo Lý Môn luận thì thanh dụ… kia thuộc
ở trong đây, do luận chủ
chỉ lập hai lượng. Trên đây lược nói về sự đồng dị của Cổ nhân minh và
Tân nhân minh, nguyên do phân biệt
nghóa căn sau sẽ biết.

PHÂN BIỆT SỰ SỰ GIỐNG VÀ KHÁC NHAU CỦA TÁM NGHÓA:

Tức là có là năng lập mà không có là năng phá. Như chân
năng lập kiến lập tự
tôn, có giải thích, đây không. Năng lập tự tôn tức năng phá địch luận vì quyết đối với kia. Có là năng phá mà chẳng có là năng lập, như hiển lỗi phá, “có giải thích đây không” vì chỉ phá tôn
người khác tự mình
liền lập. Có là năng lập cũng là năng phá, như chân
lập phá tha sở bất
thành, có giải thích đây không. Lập nghóa hay trình bày tự, phá là căn cứ vào tôn
người khác, có chẳng phải năng lập cũng chẳng phải năng phá nghóa là tợ lập phá.
Có là năng lập mà chẳng có là tợ lập là chân năng lập, có là tợ lập mà chẳng có là năng lập.
Trừ quyết định tương vi ngoài
ra là tợ lập. Có là năng lập cũng là tợ lập nghóa
là quyết định tương vi,
có giải thích không có đây vì chỉ có tơä lập
không có năng lập.

Người lập luận tuy nói đầy đủ vì trí người khác không quyết định. Có chẳng phải năng lập cũng chẳng phải tợ lập, nghóa là lầm phá
nghóa thành lập của
đối phương. Có là năng lập mà chẳng có là tợ phá như không có lỗi lượng. Có là tợ phá mà chẳng có là năng lập như
mười bốn lỗi…, có là năng lập cũng là tợ phá, như quyết định tương vi, có
giải không có văn đây
vì chỉ có tợ phá không có chân lập.
Có phi năng lập cũng có phi tợ phá là hiển bày phá lỗi,
có giải thích đoạn văn thì không,
chỉ rõ lỗi đối phương không đúng thì tự mình liền lập luận.
Năng phá nhất định chẳng phải tợ phá, vì khác chân tợ. Có là tợ lập mà chẳng phải tợ phá, nghóa là có lỗi lượng kinh luận tự tôn, có giải thích
đây không nghóa tự tôn
thành, tức là chân phá. Tự đã không lập tức
tợ phá tha, có là tợ phá mà chẳng phải tợ lập, nghóa là vọng hiển bày tha
chẳng phải, mười bốn
lỗi có giải thích đây không làm cho là phá tha vì vọng lập,
có tợ năng lập cũng là tợ phá.
Như dùng lỗi lượng phá tha bất thành,
có chẳng phải tợ lập cũng chẳng tợ phá là chân năng lập, hoặc
chân năng phá. Tợ hiện
tợ tỉ đều gọp chung vào phi lượng, do đây có thể
nói hiện lượng chẳng
phải tỉ lượng và chẳng phi lượng, tỉ lượng cũng
chắc chẳng phải thuộc phi
lượng. Có hiện lượng chẳng phải tỉ và phi lượng là chứng trí tự tướng chân
hiện lượng. Có tỉ - phi lượng chẳng phải
chân hiện lượng tức
chứng cộng tướng, tỉ lượng trí và các phi lượng,
ở đây y kiến phần.
Nếu y tâm thể thì kiến phần thông cả tỉ - phi lượng, vì tự chứng
ắt hiện lượng, do đó
thể của tám nghóa chỉ có bảy, mặc dù căn cứ vào tha tôn. Thể của chân năng lập tức là chân năng phá,
có hiển lỗi phá, chẳng phải chân năng lập.
Tuy tợ năng lập thì tợ năng phá,
lầm đưa ra lỗi phá chẳng phải tợ năng lập, cho nên ngoài năng lập riêng hiển
bày năng phá, ngoài tợ lập riêng hiểu biết tợ phá. Chân hiện lượng chân tỉ
lượng, tợ hiện tợ tỉ
thuộc trí liễu nhân, vì hai trì rõ. Do đây tám nghóa thể
tuy bảy loại tướng chân
tợ rõ ràng nên thành tám nghóa.

GIẢI THÍCH SỰ GIỐNG VÀ KHÁC CỦA THỂ TƯỚNG: Tức
là giải văn luận biện tám loại khác và giống
của thể tướng. Luận rằng: Như
vậy tổng nhiếp yếu nghóa của các luận.

Thuật rằng: Từ đoạn thứ hai tùy văn nêu ra riêng
giải thích,
trong đó có ba: Ban đầu
nêu tổng quán quần cơ, kế y nêu giải thích theo,
sau cùng dừng lại tại
việc này. Phương góc lược chỉ bày dứt văn rườm rà. Chữ “như thị” chỉ bài tụng đã nói, chữ
“tổng nhiếp” dùng
sơ lược
thông suốt nhiều loại;
“các luận” tức là xưa nay đã chế tác tất cả nhân
minh, “yếu nghóa”, tức
là đạo lý kỷ cương lập chánh phá tà. Nghóa này
đều hiển bày trong các
thuyết của Luận Du-già, Đối Pháp, Hiển Dương.

Nhân minh có
bảy theo bài tụng: Luận thể, luận xứ sở, luận
cứ, luận trang nghiêm,
luận phụ, luận xuất ly, luận đa sở tác pháp.

1/ Luận thể, nghóa là nói sinh nhân, thể lập luận.
2/ Luận xứ sở, nghóa là đối với vương gia chứng nghóa bàn luận về xứ sở.
3/ Luận cứ, nghóa là luận sở y tức là chân năng lập và chân hiện tỉ lượng… nghóa tự
tánh sai khác của nó là ngôn thuyên cũng thuộc sở y.

4/ Luận trang nghiêm là chân năng phá.
5/ Luận phụ là tợ lập tợ phá.
6/ Luận xuất ly là lúc sắp hưng phát luận, pháp lập địch an xứ thân tâm.
7/ Luận đa sở tác pháp, tức do có đủ sáu nghóa trên có thể tạo tác
nhiều. Nay
toát yếu chung thành một bài kệ này, tuy nói tám môn
tức bốn loại thứ nhất,
thứ hai, thứ tư và thứ năm. Chỉ trình bày đại
cương, không nói rõ lý
khác gọi là nhiếp yếu nghóa.
Theo ngài
Thế Thân tạo luận, phép tắc luận, cách thức… pháp mặc dù hoàn toàn đầy đủ văn rườm rà nghóa phức tạp.
Ngài Trần Na khảo sát rõ ràng tỉ mỉ, lại thành các luận
Nhân Minh, Lý Môn… Tuy giáo lý luân hoán mà ý chỉ mầu nhiệm ngôn từ thâm thúy, khiến
cho người mới học tập
chẳng nghiên cứu được tinh vi đó. Ngài Thiên
Chủ tạo luận này tập hợp biên
soạn những ý vi diệu hai bộ
trước tiên, áo nghóa đều bao gồm hết, khống chế các căn cơ.
Chẳng những đưa ra
đầy đủ điều cốt yếu
thật ra cũng đổi nghiệp thành công. Đã trình bày
công năng của tứ cú
gồm rõ lợi ích của tám nghóa, vì vậy thâu nhiếp hết
yếu nghóa của các luận.

Luận rằng: “Trong
này, tôn… đa ngôn gọi là năng lập”.

Thuật rằng: Đoạn thứ hai
sẽ y theo văn giải thích có
sáu
phần: Năng lập, tợ lập,
hai pháp chân lượng, hai pháp tợ lượng, năng phá và

tợ năng phá. Hỏi:
Tại sao văn trường hàng trình bày văn bài tụng trước
mà không theo thứ lớp
giải thích, còn phân khai hợp chẳng giống văn
tụng trước?
Đáp: Lược
có ba cách giải thích.

Trước bài tụng nêu tôn, hai loại ngộ
sai khác lập phá chân tợ, tương đối dùng theo thứ tự.
Sở dó tám nghóa theo thứ tự như vậy, văn trường hàng giải
thích rộng, bèn theo đó trình bày tánh tướng
suy tìm cần phải theo thứ tự trình bày. Văn tụng do chân tợ đều khác khai thành tám nghóa, văn trường hàng do thể loại có chỗ giống nhau hợp thành
sáu
đoạn cũng chẳng trái nhau.

Trong văn tụng dùng ý chỉ của Nhân minh vốn muốn lập chánh phá tà, nên trước nói năng lập, kế trình bày năng phá.
Theo Lý Môn luận, vì muốn lựa chọn giữ lại chân thật trong
nghóa năng lập năng phá
nên tạo luận này không bị lỗi thành nghóa lập
phá. Đã trình bày thì lỗi
sinh
sao thành lập phá nên lập
phá sau. Kế trình bày hai pháp tợ, tuy biết chân tợ hai ngộ không đồng khai thị
người chứng, đều thuộc ngộ tha.
Khắc định phá thể cần phải hai lượng,
hiện lượng thì đắc cảnh chính thân rõ ràng,
tỉ lượng cũng vượt nghóa không lầm lộn, nên trước
hiện lượng, tỉ lượng trình
bày sau, khắc định mặc dù thành nhưng
sai lầm khó
trở lại khuôn phép. Do đó đối chân đế rõ hai
tợ, vì vậy bài tụng có tám nghóa theo thứ tự
như vậy. Văn trường hàng giống Lý Môn luận đã nói, do pháp Nhân minh trước lập
sau phá, thoát khỏi luận bàn của
người khác, chiết phục tha luận vì thắng lợi.
Pháp lập nghóa: a) Chân lập vì
chánh thành nghóa. b) Lập cụ vì lập sở y. Chân
nhân dụ… gọi là chân
lập, hiện tỉ hai lượng gọi là lập cụ. Vì vậy
các bậc tiên sư gọi đúng là
năng lập. Từ ngài Trần Na về sau chẳng phải chân
năng lập chỉ là lập
cụ, năng lập đã đủ nên năng phá trước, đầu
tiên nói rõ hai lượng.
Thân sơ năng lập đều có chân tợ do tự tướng sáng
rõ, nên chân lập sau liền rõ tợ lập. Hai món chân lượng
sau rõ hai món tợ lượng,
sáu môn này
nhờ năng lập và quyến thuộc. Theo Lý Môn Luận
nói, sáu môn trên là chân tợ lập, lập nghóa
thành rồi kế mới phá tha, vì vậy sau mới rõ
năng phá tợ phá.

Chân lập tợ lập, chân lượng tợ lượng đều có
biệt thể, thể chân lập liền không có lỗi đa ngôn. Tợ lập thế tức có lỗi đa ngôn, trí chân lượng rõ ràng
quyết định, trí tợ lượng u ám nghi ngờ, vì đều có
sai khác.
Hoặc chân năng lập, hoặc năng lập cụ vì đều là
năng lập, đầu tiên đã
rõ ràng. Năng phá tợ phá tuy thể tức ngôn
thuyết cảnh vốn có sai khác,

cảnh năng
phá thể tức tợ lập, cảnh tợ phá tức chân
năng lập. Phải
biết cảnh đó mới có
thể trình bày cảnh phá, lập rồi mới phá nên sau
đã rõ ràng.

Khai hợp phân
biệt rõ và thể loại đồng, trường hàng và kệ tụng do đây
không giống. Ban đầu giải thích năng lập. Đại văn có ba: Đầu
là nêu thể giải thích
nghóa, kế trình bày tướng đầy đủ, sau tổng kết
thành văn trước. Lựa chọn
sự đồng dị, trong phần ban đầu lại chi thành hai
nêu thể và giải thích
nghóa đây nêu thể. Nêu chung nhiều pháp mới
thành năng lập, phạm nghóa năng lập trong đa ngôn đã nói. Cho nên ngài
Trần Na theo Lý Môn luận,
chỉ luận của ngài Thiên Thân mà nói, nên
đây đa ngôn, đối với luận thức… gọi danh năng lập. Nói rong đây theo
lý nên có hai cách giải:
Khởi luận bàn nhiều nghóa và chọn giữ nghóa,
hễ phát đầu mối luận
nêu ra nhiều từ nên nói trong này khởi đầu mối
luận nghóa. Chọn giữ có hai nghóa.

Lựa bỏ
sự thêm bớt của tà tôn, giữ lấy trung đạo của chánh tôn. Tà tăng là thêm tợ lập thành chân lập, dùng tợ phá làm chân phá, giảm
tà dùng chân lập làm tợ lập, dùng chân phá làm
tợ phá. Trung đạo hai
chân là chân, hai tợ là tợ.

Luận này đã nói rõ tổng cộng có tám nghóa.
Vả lại nói năng lập chưa bàn bảy nghóa đó,
lược bỏ bảy nghóa, giữ lại một nghóa này,
nên trong đây nói lưu giữ nghóa.
Bồ-tát Thanh Biện nói: “Bát-nhã Đăng
Luận giải thích có bốn nghóa là phát đoạn, tiêu
cử, giải trì và chỉ xích”. Tôn là nghóa gì? Là có bốn nghóa
sở tôn,
sở sùng,
sở chủ và
sở lập.
Chữ “đẳng” đồng lấy nhân và dụ. Từ ngài
Thế Thân sắp về trước tôn là năng lập, ngài
Trần Na chỉ dùng ba tướng của nhân đồng - dị dụ mà làm
năng lập vì năng lập chắc chắn đa ngôn. Nay nói
tôn đẳng gọi là năng
lập lược có hai cách giải thích:

Tôn là sở lập, nhân… là năng lập. Nếu không nêu tôn để hiển
năng lập, chẳng biết nhân dụ loại nào là năng
lập, e cho rằng đồng với xưa. Năng lập có hai tự
tánh và sai biệt, nay nêu tôn hiển sở lập, năng lập nhân dụ, là năng lập của tôn
sở lập này. Tuy nêu tôn ý lấy đồng một nhân hai dụ làm năng lập thể, nếu không như vậy tức có
sở lập, lẫn lộn với cách giải thích xưa, năng lập cũng lộn lỗi năng lập kia, vì lựa bỏ lỗi
đó nên nêu tôn…

Theo ý của ngài
Trần Na, các bậc tiên cổ đều dùng tôn làm năng lập, hai pháp tự tánh
sai biệt làm
sở lập, ngài
Trần Na bèn lấy hai
pháp làm tôn y, chẳng phải đã tranh luận trái nhau.
Nói chẳng phải
sở
lập, sở lập tức tôn có chấp nhận hay không chấp
nhận vì đã tranh luận
nghóa.
Theo Lý Môn luận, do
sở thành lập tánh gọi là tôn, luận này
cũng nói tùy tự lạc
làm sở thành lập tánh gọi là tôn. Nhân và hai dụ vì thành tôn này mà làm năng lập, nay luận nếu nói nhân dụ đa ngôn gọi là
năng lập, chẳng những ý
nghóa tôn chỉ thấy trái với cổ sư mà văn cũng tương vi bèn thành cạnh tranh
trái nghịch. Hai ý của ngài
Trần Na và
ngài Thiên Chủ giống
nhau, đã bẩm thọ lời bậc tiên hiền làm luận sau này, văn không trái người xưa. Nêu tôn làm năng…, nghóa là khác tiên
sư
lấy đồng nhân dụ làm
năng lập tánh, nên trong năng lập nêu tôn… Hỏi: Tôn nếu là
sở lập, trong bài tụng có tám nghóa nhiếp
pháp không tột?
Đáp: Tùy
tám món sở lập tức là tôn, còn tôn sở lập, tùy năng lập, bèn kế nói rõ vì
sở lập kia thuộc pháp cũng cùng tột.
Quán sát nghóa tất cả các
sự gọi là Nhân minh chẳng nên tôn kia làm
sao
quán sát.
Nên nay nêu tôn hiểu rõ
sở hữu sự, năng lập thể.

Hỏi: Năng lập nhân dụ có nói nghóa trí tại sao luận không nói
đa trí đa nghóa gọi là
năng lập mà nói đa ngôn gọi là năng lập? Đáp: Cách lập luận vốn
sinh tha giải, tha giải chiếu đạt
sở lập
tôn nghóa vốn do người
lập. Nói năng lập kia nói sinh nhân chính là
năng lập, trí nghóa thuận
đây cũng được gọi là nhân. Do nói sinh nhân
phát sinh địch chứng trí,
địch chứng trí giải là chánh liễu nhân.

Lý Môn luận vấn nạn rằng: Nếu như vậy đã lấy trí làm liễu nhân bèn mất năng thành lập tánh, ở đây vấn nạn nhân lẽ ra chẳng
phải năng lập. Họ tự
giải thích, đây cũng
không đúng, vì làm chia kia ức niệm
vốn cực thành. Ý ở
đây giải thích vì nói nhân khiến địch chứng trí, rõ
bổn cực thành nhân,
hiểu sở lập tôn nghóa nên người lập luận nói chính
là năng lập. Địch chứng
trí rõ cũng là năng lập tánh, nếu không như
vậy quyết định trái nhau.
Nói chi đầy đủ lẽ ra gọi là năng lập, đã do tha trí không
sinh quyết định hiểu biết gọi là tợ lập. Nên biết lấy chung
sinh
trí hiểu làm năng lập
thể, nay căn cứ vào bổn này chỉ nêu lời gọi là năng lập.

Theo Du-già cũng nói sáu thứ ngôn luận là luận thể tánh
không nói trí sinh nghóa
sinh nghóa liễu gọi là năng lập, nói rồi thì lời
sinh
nên thể cũng nên như vậy.

Hỏi: Tại sao
năng lập chủ yếu tại đa ngôn, còn một, hai lời nhất định chẳng phải năng lập? Đáp:
Theo Lý Môn luận đối với luận thức
vì nói đa ngôn này gọi
là năng lập. Ngài Thế Thân đã tạo luận quỹ
luận thức, kia nói đa
ngôn gọi là năng lập, nay chẳng trái xưa nên nói
là đa ngôn.
Luận kia lại nói trong tỉ lượng chỉ thấy lý này, hoặc đã
so
sánh chỗ thì tưởng này nhất định trùm khắp, với loại khác thì đồng loại, niệm này định có với kia không xứ, niệm này biến vô nên do vậy
sinh
quyết định hiểu. Ba tướng của nhân đã là tôn pháp tánh đồng có dị không,
hiển nghóa tròn đủ,
quyết nhờ đa ngôn nên nói đa ngôn gọi là năng lập. Còn một, hai lời thì tôn do chưa thành lập, đa ngôn nghóa đầy đủ,
sở
lập mới thành. Nếu chỉ nói nhân không
so với đồng dụ, nghóa chẳng rõ ràng, nào được kiến biên. Hoặc chỉ đồng không dị mặc dù
so
sánh trợ
tôn, nhân của năng lập,
hoặc lại thành pháp, không dị dừng lại chỗ lẫn
lộn, làm sao có thể kiến
lập tôn. Giả sử có hai dụ thiếu biến tông nhân, tôn pháp đã tự
không thành, tôn nghóa do đâu được thành lập.
Quả nhiên tôn chẳng thành
lập nhân huống chi thiết, luống không gây ra sự phân vân,
sự tranh luận nhờ đâu
sẽ tiêu dứt. Cho nên nói rõ xưa nay năng
lập đầy đủ chủ yếu nhờ đa ngôn.

Luận rằng: “Do tôn nhân
dụ đa ngôn khai thị các cõi, người
hỏi chưa rõ nghóa”.

Thuật rằng: Giải thích nghóa năng lập, tôn nghóa định như xưa, trước thành nhân dụ, tại
sao nay nói năng lập?
Theo Lý Môn luận cũng nói, do tôn - nhân - dụ đa ngôn phân biệt họ chưa rõ nghóa,
các cõi người hỏi nghóa là địch chứng… chưa rõ nghóa là người lập luận tôn.
Người địch luận đó một do
không biết, hai là nghi hoặc, ba là học mỗi tôn.
Người lập chưa rõ lập nghóa chỉ như thế nào mà lại có lời hỏi, nên dùng tôn… đa ngôn như vậy?
Thành lập tôn nghóa là trừ người không biết đó, cái chấp hẹp hòi do dự,
làm cho người lập luận hiểu rõ.
Sở lập
nghóa tôn luận nghóa pháp
đó, Du-già… nói có sáu xứ sở: Vương gia, chấp
lý gia, trong đại chúng,
ở trước bậc hiền triết, khéo giải nghóa pháp
trước Sa-môn, Bà-la-môn
và đối trước người ưa pháp nghóa. Trong sáu
pháp này quyết phải
chứng minh, giỏi tôn tự tha, tâm không dửng dưng
phát ra lời nói có phép
tắc, có thể quyết định phải trái. Người làm chứng có hỏi lập luận tôn gì, nay dùng tôn… đa ngôn như thế, trình bày tôn chỉ dó làm chứng nghóa rõ nghóa
sở lập.
Chữ “cố” là lý do, đệ ngũ chuyển
thin; chữ “do” là nhân
do đệ tam chuyển nhiếp, nhân do địch chứng. Hỏi
sở lập tôn nói tôn - nhân - dụ khai thị nơi đó,
sở dó đa ngôn gọi là năng
lập, mở bày có ba:

Địch luận chưa tập quen nay năng lập… khai
sáng mở mang,
người chứng minh trước phải hiểu, nay năng lập, lại chỉ bày.

Cả hai đều nói chỉ bày chánh lý đó.

Bỏ quên tôn mà hỏi thành ra khai, vì muốn nhớ tôn mà hỏi thành

chỉ bày. Vì những người đặt câu hỏi chưa rõ nghóa, lược có hai
cách giải thích:
1/ Những người hỏi thông chứng và dịch luận, đối phương
đặt câu hỏi, lý không cần nghi.
Người chứng minh từ lâu đã biết tôn
nghóa tự tha, thà cho đặt câu hỏi nhưng chưa rõ nghóa:
Một là, do nhiều năm
trôi qua đã quên; Hai là
chủ khách phân vân; Ba là, lý có trăm đường
mà hỏi y theo lối mòn
sao? Bốn là, ban đầu nghe chưa xét phải xét kỹ mới biết;
Năm là, phá tâm nghi, hiểu rõ ý
của sư, nên lại hỏi tôn
chưa rõ nghóa.

2/ Lẽ ra phải phân biệt vì người chứng minh kia, luận chỉ nên nói đa ngôn, vì chỉ rõ nghóa cho người hỏi.
Người chứng đã lâu mà không hiểu, vì người địch luận, nên nói đa ngôn, vì khai thị cho người hỏi
chưa rõ nghóa, người đối địch với tôn có chỗ chưa rõ. Nay hợp thành văn, chẳng phải luận chứng đó cũng gọi chưa rõ,
so chỉ bày hai hạng trên
nên nói đa ngôn là năng lập.

Hỏi: Năng lập có nhiều tại sao nói một lời là năng lập?
Đáp: Giải
theo Lý Môn và hiển bày cái tổng thành một năng lập tánh, do đây nên biết, theo chỗ thiếu gọi là lỗi năng lập, vì thiếu chi
liền chẳng phải tánh năng lập.

Luận rằng: “Tôn
ở trong Luận này”.

Thuật rằng: Đoạn thứ hai
sẽ trình bày tướng rộng lớn có ba
phần: Tướng tôn, tướng
nhân và tướng dụ. Theo Du-già Luận rằng: Hỏi: Nếu tự tướng của tất cả pháp thành tựu, đều đã tự an lập trong pháp tánh,
lại do nhân duyên gì kiến
lập hai loại sở thành lập nghóa?

Đáp: Vì muốn
cho người khác sinh lòng tin hiểu, chẳng phải
sinh ra mà thành tánh tướng các pháp.

Hỏi: Vì muốn
thành tựu sở thành lập nghóa, tại sao trước phải lập

tôn?
Đáp: Vì
trước hiển bày tôn nghóa ái lạc. Hỏi: Tại sao kế biện nhân?
Đáp: Vì
muốn hiển y hiện kiến sự, quyết định hiện lý, khiến cho

họ nhiếp
thọ tôn nghóa sở lập.

Hỏi: Tại sao
tiếp đến dẫn dụ? Đáp: Vì muốn hiển bày nơi y chỉ hiện thấy
sự của đạo
lý năng thành. Hỏi:
Tại sao lại nói đồng loại dị loại, hiện lượng - tỉ lượng -
chánh giáo lượng…? Đáp: Vì muốn khai thị nhân dụ hai loại trí tương vi hay không
tương vi.

Tương vi nghóa
là dị loại, không trái nhau là đồng loại, thì đối
với nhân dụ đều có
hiện lượng, tỉ lượng… tương vi hay không tương vi, tùy chỗ ứng thuộc chân tợ. Kia lập lại chữ “tương vi” do hai nhân
duyên không quyết định và đồng
sở thành, ban đầu là
sáu món bất định.
Nhân đối với đồng dị hai dụ vì hoặc thành hoặc trái,
sau bốn món bất thành và bốn món tương vi. Nhân đối với lỗi của tôn gọi là bất thành, trong hai
dụ hoàn toàn tương phản
gọi tương vi. Vốn lập cộng nhân suy nghó
thành tôn quả, nhân đã gồm tợ, lý cần
phải thành. Nếu thành thì cùng
tôn chẳng khác nhau gọi
là đồng sở thành, tợ tôn hai dụ cũng thuộc đây.

Không trái nhau cũng có hai nhân duyên quyết định và dị
sở thành. Ban đầu là
chân nhân chân dụ, vì nhất định thành tôn, sau
thời chân nhân chân dụ
này không có các lỗi vì thể vì thể năng thành, khác nhau với
sở thành. Tương vi vì thành tựu tôn nghóa đã lập không thể
làm lượng nên không
gọi là lượng nghóa là tợ - nhân dụ, và tợ hiện tỉ lượng gọi tương vi; vì không thành tôn nên không gọi
chân lượng. Bất tương
vi vì thành tựu tôn nghóa
sở lập, có thể làm chánh lượng nên gọi là
lượng, nghóa là chân nhân dụ và chân hiện tỉ, chánh thành tôn nên đúng
tên lượng. Nay đây tuy
không giống thứ tự đó sở y của tôn và tôn nhân
dụ hiện tỉ lượng… thứ
lớp sinh khởi, cũng căn cứ theo đó giải thích.
Trong phần thứ nhất lại
chia làm ba trình bày, hiện tướng và chỉ pháp.

Luận rằng: “Cực
thành hữu pháp cực thành năng biệt”.

Thuật rằng: Phần chỉ bày tướng có bốn:
Hiển y, xuất thể,
lựa chọn xen lộn và kết
thành. Chữ “cực” là chí, chữ thành là tựu, chí cực thành tựu gọi tắt là cực thành. Hữu pháp năng biệt chỉ là tôn y mà
chẳng phải là tôn, y đây
quyết phải hai tôn chí cực cùng chấp nhận thành
tựu, vì ý nghóa lập tôn
thể mới thành. Sở y nếu không có năng y sao
thành lập? Do tôn y đây
ắt phải cùng chấp nhận. Cùng chấp nhận gọi là
chí cực thành tựu vì
chí lý có, vì pháp vốn chân. Nếu chấp nhận hữu pháp năng biệt hai loại chẳng phải cả hai cùng chấp nhận bèn có hai lỗi:
Một là lỗi thành nghóa
khác, nghóa là năng lập vốn muốn lập tôn tánh
hòa hợp không rời nhau
hai loại trên đây. Không muốn thành lập tôn hai
sở y, sở y nếu chẳng
phải trước đó cả hai chấp nhận, bèn cần phải lập bất thành y này, thế thì năng lập thành với
nghóa khác, chẳng phải
thành bổn tôn. Cho nên tôn
sở y quyết phải cùng chấp nhận, tánh của tôn y mới
không thành, vì cực thành bèn lập không có quả, lại có lỗi
khác. Nếu chấp nhận năng
biệt chẳng phải cả hai cực thành, vì thiếu tôn
chi, không được viên thành.

Trong nhân ắt có nhân đồng phẩm không nhất định có lỗi
của tánh, chắc thiếu
đồng dụ đều có sở lập bất thành, dị dụ một phần
hoặc lỗi biến chuyển.
Nếu chấp nhận hữu pháp chẳng phải cả hai cực thành, vì thiếu tôn chỉ cũng không
viên thành, năng biệt không có chỗ nương
là pháp gì.
Trong nhân cũng có
sở y tùy nhất lưỡng câu bất thành, do tôn
y này chắc y cùng chấp
nhận. Tánh của tôn năng y mới không cực
thành và năng lập thành
vốn đã tranh luận, trong tất cả pháp lược có hai
loại thể và nghóa, vả
lại như năm uẩn sắc… là thể.
Các nghóa hữu lậu vô lậu trên đây gọi là nghóa, thể cùng
nghóa đều có ba tên. Thể
có ba tên: Một là tự tánh, cổ sư đã nói tự tánh
trong các kinh Du-già… Hai
là hữu pháp đã nói trong luận này. Ba là sở biệt như trong phần lỗi của tôn dưới đây gọi
sở biệt bất thành.
Nghóa cũng có ba tên: Một là
sai biệt, cổ
sư đã nói nghóa
sai biệt
trong Du-già…;
Hai là pháp trong phần tương vi
sau
sẽ nói pháp tự tướng tương vi nhân…
Ba là năng biệt, như trong
đây gọi năng biệt.

Theo Phật Địa Luận thì Nhân minh bàn tự tướng của các pháp chỉ hạn cuộc nơi tự thể, không thông các cõi trên gọi là tự tánh như
xâu tràng hoa thông suốt
đến nghóa sai khác của các pháp khác, nên gọi
là sai biệt. Hai loại này
không nhất định thuộc một môn, chẳng đồng
với Đại thừa, do tất cả pháp không thể nói là tất cả thành tự tánh, có thể nói là
cộng tướng. Trong câu “như có thể nói” năm uẩn… là tự, vô
thường.. là cộng, trong
sắc uẩn sắc xứ là tự, sắc uẩn là cộng. Trong
sắc xứ màu xanh… là tự,
sắc xứ là cộng. Trong màu xanh… nhờ hoa là tự, màu
xanh là cộng.
Trong phần nhờ hoa cực vi là tự, y hoa là cộng. Như thế
cho đến lìa lời nói là
tự, cực vi là cộng. Trong lìa ngôn ngữ vì Thánh
trí nội thầm đắc bổn chân, gọi là tự; lời nói
lìa ngôn thuyết gọi là cộng.
Cộng tướng giả có, vì
giả trí biến đổi, tự tướng có thể chân, hiện lượng nhân duyên vì chúng
Thánh trí. Trừ ngoài đây là tự tánh, đều giả tự tánh chẳng phải chân tự tánh, vì không lìa giả trí và
thuyên ngôn.
Nay Nhân minh chỉ hạn cuộc nơi tự thể gọi là tự tánh, thông cả loại khác gọi
là sai biệt, chuẩn theo tương vi tự tánh
sai biệt, mỗi loại lại phân biệt có
tự tướng sai biệt nghóa
là nói đã gồm có tự tướng vì không thông các loại khác. Trong lời nói không mang ý đã chấp nhận nghóa gọi là
sai biệt
do thông các loại.

Nay nhờ Nhân
minh gồm có ba lớp: Một là hạn cuộc chung
cuộc hạn thể gọi tự
tánh vì hạn hẹp, thông các loại khác gọi sai biệt
vì rộng lớn. Hai là trước
sau trước trình bày tên tự tánh, vì trước chưa có pháp
để phân biệt,
sau nói tên
sai biệt, vì do trước đó đã có pháp khả năng phân

biệt. Ba là
chấp nhận lời nói trong lời nói đã mang tên tự
tánh, trong ý đã chấp nhận tên
sai biệt. Vì trong lời nói đã trình bày nghóa khác
nhau, giải thích tên kia tự
tánh sai biệt hai tên như đoạn văn trước. Thứ hai
tự tánh cũng gọi hữu
pháp, sai biệt cũng gọi pháp Hữu pháp có hai
nghóa là năng trì tự
thể và quỹ sinh tha giải. Vì thế các bộ luận đều ghi
pháp nghóa là giữ gìn
khuôn phép. Trước giữ tự thể tất cả đều
thông, sau
nhờ khuôn phép sinh hiểu
biết. Chủ yếu phải có uốn nắn ban đầu chưa có nói cách bày biện giữ gìn khuôn phép hình thể; chưa có uốn nén họ
sinh hiểu
sai khác,
sau bày biện trước đã có nói. Có thể
sau nói phân
biệt trưng bày trước,
mới có uốn nắn sinh hiểu sai khác, kia sinh dị giải,
chỉ đợi sau sẽ nói, vì
vậy ban đầu đã trình bày. Chỉ đủ một nghóa hay giữ gìn tự thể, nghóa không thù thắng chẳng được tên pháp,
sau đó trưng bày đầy đủ hai nghóa, hay giữ gìn lại khuôn mẫu vì nghóa thù thắng
riêng được tên pháp.
Trước đã trưng bày hay có pháp sau lại gọi hữu pháp.

Thứ ba tự tánh cũng gọi là sở biệt, sai biệt cũng gọi là năng biệt, lập - địch đã chấp nhận không tranh luận trước trưng bày, trên
tranh luận trước trưng
bày đó, không đem trước trưng bày riêng nơi sau trước tự tánh gọi là
sở biệt,
sau trần
sai biệt gọi là năng biệt. Nếu như vậy ba tên đây đều có lỗi, lỗi đó như thế nào? Gạn hỏi tên ban đầu hoặc
thể gọi là tự tánh,
nghóa gọi là sai biệt, tại sao dưới đây nói như
Số luận sư lập ngã là tư, ngã là tự tánh, tư là
sai biệt. Văn kia bèn lấy nghóa làm
tự tánh thể làm sai
biệt, vì ngã vô ngã… phân biệt suy nghó. Gạn hỏi
danh từ kế nếu đủ một
nghóa được tên hữu pháp, nếu đủ hai nghóa chỉ có
tên pháp. Như luận sư này lập ngã là suy nghó, tại
sao suy nghó chỉ có một nghóa mới gọi là pháp, ngã đủ hai nghóa được tên hữu pháp. Gạn hỏi
tên sau cùng, nếu sau này
trần biệt kia trước đã nói, trước là sở biệt,
sau là năng biệt?
Như người thế gian nói hoa
sen màu xanh chỉ nói màu xanh không nói
hoa sen, chẳng biết màu xanh gì, màu xanh của ao hay của cây
hoặc của bình…, chỉ nói
hoa sen không nói màu xanh. Không biết hoa gì hoa màu đỏ hay màu trắng hoặc màu hồng… lựa bỏ hoa màu đỏ.
Nói hoa sen lựa bỏ màu xanh của áo, trước trình bày
sau nói lại xen có lựa chọn, xen nhau là
sở biệt, xen là năng biệt. Ở đây lẽ ra cũng như vậy,
sau trình bày trước phân
biệt, trước trình bày phân biệt sau, lẽ ra xen
nhau gọi là năng biệt sở biệt?

Giải thích câu vấn nạn ban đầu, tôn của nhân minh đây không đồng các bộ luận.
Trong đây chỉ do hạn cuộc giữ gìn tự thể gọi là tự tánh vì không thông với khác, nghóa thấu
suốt với loại khác như xâu tràng
hoa thì gọi là
sai biệt. Trước đã trình bày giới hạn nơi tự thể,
sau đã
nói nghóa thông suốt với
các nghóa khác, nghóa đối với số nhiều. Giới hạn nơi tự thể nghóa đối tiện ít.
Sau này pháp hiểu được trước chẳng do
trước hiểu sau, nên
trước trình bày gọi tự tánh, sau trình bày gọi là sai biệt.

Giải thích câu hỏi thứ hai, trước trình bày hữu pháp lập địch
không trái nhau. Trên đây nghóa
sai khác cả hai nhà tranh luận trái nhau,
nghóa là tranh luận kia đây
tương vi, có thể sinh khuôn mẫu hiểu danh từ
gọi là pháp. Chẳng phải
chỗ tranh biện kia đây không có phép tắc, giữ
gìn tự thể không có
hiểu riêng phép tắc chỉ có tên hữu pháp. Bàn
luận thật lý đó trước trình bày
sau nói đều đủ hai nghóa, y
sự tăng thắng luận
cùng tên riêng kia, nên
trước trình bày gọi là hữu pháp, sau trình bày
gọi là pháp.
Theo Lý Môn luận, quán đã thành cho nên lập pháp hữu
pháp, chẳng phải đức
hữu đức, pháp cùng hữu pháp, tất cả không
quyết định. Nhưng trước trình bày đều là hữu
pháp, sau nói đều gọi pháp, vì
quán sở lập chẳng phải
như Thắng luận nói về đức và hữu đức tất cả quyết định.

Giải thích câu vấn nạn thứ ba, trước
sau đã trình bày tướng xen nhau lựa chọn phân biệt, lẽ ra đều được tên năng biệt
sở biệt.
Vì như thành tôn nói
sai biệt tánh, nhưng trước người trình bày chẳng phải
tranh luận trái nghịch, sau
đó nói kia đây tương vi. Nay trình bày cả hai tranh luận nhưng nghóa trên thể, nên trước trình bày gọi là
sở biệt,
sau gọi năng biệt cũng xét theo
sự tăng thắng để được tên đó.
Nhưng trước
trình bày chân thật gọi
là tự tánh hữu pháp sở biệt, chỉ là sau nói
đều gọi sai biệt pháp và năng biệt, chỉ tranh luận
sau với trước, vì không tranh
luận trước sau. Nêu sau
mới tranh luận vì không nêu trước tranh luận,
năng lập lập ở sau vì
chẳng lập ở trước, vì phát khởi trí liễu không do
trước. Do đó được
tên trước sau đều nhất định. Hỏi:
Trước trình bày
sau nói mỗi loại đã có ba tên, tại
sao
cực thành ban đầu nói
hữu pháp, sau nói năng biệt không dùng tự tánh
sai biệt gọi là hiển rõ?
Lại chẳng dùng pháp và hữu pháp, năng biệt
sở biệt tương đối
làm tên gọi, mà đều y
nêu một hữu pháp năng biệt?

Đáp: Ban đầu
có ba cách giải thích:

Giả sử đến nỗi có nhiều tên khác, chắc chắn có
sự vấn nạn
này, tùy theo đó nêu một loại, tại sao cả hai lại gạn hỏi.

Hữu pháp hay có thắng giải cho người khác nên trước nêu ra để trình bày, rõ ràng chắc có
pháp sau. Để giải thích trước đã trình bày, năng biệt phân biệt với tha thắng, tôn này
sau trình bày, ắt cùng tôn kia

sau trình bày
nghóa khác nhau. Sau này sẽ nói năng biệt trình bày
trước nên sau nêu năng biệt.

Tự tánh
sai biệt, trên các pháp cùng mượn tên chung hữu pháp năng biệt, tên riêng trong tôn chỉ nêu biệt danh, ẩn tên chung khác cũng
chẳng trái nhau. Trả lời câu vấn nạn sau, trước
nêu hữu pháp hiển bày
pháp sau, sau nêu năng biệt bày rõ sở biệt trước.
Như hai ngọn đèn hai ngọn đuốc hai bóng hai
ánh sáng, vì xen nhau nêu một danh tướng phát
sinh, vì muốn văn gọn mà nghóa rườm rà, vì tên
riêng của tôn đầu hiển bày đầy đủ, nhiếp tên
đã bao trùm, lý thật ra không có lỗi.
Hỏi: Đã nói cực thành tại
sao lựa riêng, có bỗng nhiên loại
không thành, nói thành lựa riêng? Đáp: Năng biệt nhất
định thành. Vả lại trong
sở biệt có tự
bất thành, có tha bất
thành, có câu bất thành, có câu chẳng bất thành.
Ba loại trước là lỗi,
câu thứ tư chẳng phải. Lại có tự nhất phần bất thành, có tha nhất phần bất thành, có câu nhất phần bất thành, có câu phi
nhất phần bất thành. Ba
loại trước đều là chẳng phải, một loại thứ tư có
thị (phải), sở biệt nhất
định thành, năng biệt không thành là câu cũng như vậy.
Như vậy, thiên cú tổng biệt hợp có bốn loại bốn câu đều
không thành hoàn toàn,
có năm loại bốn câu, có tự năng biệt không thành
tha sở biệt, có tha năng biệt không thành tự
sở biệt, có câu năng biệt
bất thành tự sở biệt,
có câu năng biệt bất thành tha sở biệt, có tự năng biệt bất thành câu
sở biệt, có tha năng biệt bất thành câu
sở biệt, có
câu năng biệt bất thành
câu sở biệt, có câu năng biệt bất thành câu phi
sở biệt. Như năng biệt
bất thành làm Thượng thủ có hai toàn tứ cú, sở biệt không thành cũng như vậy, trong hai mươi bốn câu, bảy câu trước đều
là lỗi này, câu thứ tám là thiên về lỗi trước. Tuy tổng có bốn thể chỉ có
hai loại, vì sau thời là
trước càng không khác nhau, sở dó chỉ gọi hai loại tứ cú. Có tự lưỡng câu bất thành chẳng phải tha, có tha lưỡng câu bất
thành chẳng phải tự, có câu lưỡng câu bất thành, có câu chẳng phải tự
tha lưỡng câu bất thành.
Ba câu trước là phi, câu thứ tư là thị. Như vậy hợp lại có năm loại toàn cú, mỗi mỗi lìa là một phần cú. Lại có năm câu
(cú) cộng thành mười
câu lại đem một phần cú đối với toàn cú kia.
Lại đem toàn cú đối một
phần cú, như lý nên suy nghó, e phiền nên dừng lại.
Hữu pháp ban đầu không thành thiên cú, như giải trong
sở biệt không thành dưới đây. Năng biệt không thành thiên cú, như dưới đây
sẽ giải trong phần năng
biệt bất thành. Các câu cả hai không thành,
như dưới đây sẽ giải
trong phần lưỡng câu bất thành. Lưỡng câu toàn phần nhất phần bất cực thành kia thì tôn cả hai
chẳng thành. Tự tha toàn phần
nhất phần bất cực thành đó thì tôn tùy nhất bất thành, căn cứ theo
nghóa cũng có tôn do dự
bất thành. Các lỗi lưỡng câu tùy nhất toàn phần nhất phần, đến phần tợ tôn
sẽ phân biệt đầy đủ. Hai loại tự tánh và hai
pháp sai biệt bất cực
thành. Ở đây đều tổng nhiếp vì lựa bỏ chẳng phải
kia, nên hai pháp tôn y
đều nói cực thành. Hỏi:
Tại sao lỗi của tôn có chín loại đó, nay cực thành lựa chỉ
chọn có ba? Đáp: Trong đây chỉ lấy tôn bất cực thành, cở y phải cực thành,
nên chỉ chọn có ba, chẳng phải muốn chọn đầy đủ tất cả lỗi của tôn. Theo
Lý Môn Luận, khi thành tôn chỉ chọn năm lỗi, do lời nói chẳng phải nghóa đó trái nhau có thể khiến trừ, luận này chọn năm loại
kia. Cho nên chỉ nói ba
pháp tùy tự thời chọn tương phù cực thành, lựa chín loại đầy đủ,
Lý Môn Luận lược còn năm như trước đã nói. Cũng như
dụ nói hiển nhân đồng
phẩm quyết định có tánh, không chọn hợp kết, nên đây chỉ có ba.

Hỏi: Cả hai đã chấp nhận, tại sao không gọi cộng thành mà
nói cực thành?
Đáp: Tự
tánh sai biệt, chính là các pháp chí cực thành lý, do
họ không ngộ, năng lập
đã thành lập. Nếu nói cộng thành chẳng phải
hiển chân cực, lại pháp Nhân minh có tự tỉ lượng và tha tỉ lượng, có năng
lập năng phá. Nếu nói
cộng thành lẽ ra không có văn đâ. Lại vì hiển tôn y, trước tiên phải đến nơi lý cực cứu cánh, tôn tánh năng y mới là chỗ
tranh luận, vì vậy nói
cực thành mà không nói cộng.

Hỏi: Tôn y cần cả hai chấp nhận thành chọn bất thành, nhân dụ quyết
cộng thành, nói cực lựa chọn chăng?
Cực sao nhân nhân dụ
không nêu cực thành,
riêng đối với tôn y thậm chí chọn cực thành?

Đáp: Có bốn nghóa:

Tôn y cực thành tôn không cực, vì lựa không cực nói là cực thành, nhân dụ y thể đều phải cực thành, không có chỗ lựa chọn
nên chẳng nói cực.

Nhân dụ năng lập đều phải cực, không đâu chẳng phải cực nên không cần chọn lựa. Tôn là
sở lập chẳng phải
cộng thành, vì có nơi
lựa chọn phải nói cực, trong nhân dụ tự so sánh
gọi là chấp nhận, tha tỉ nói chấp giữ mà lựa
riêng ra nên không phải bất cực.

Trong nhân dụ thành không có bất thành, vì không xen chọn lựa bỏ. Không nói có bất thành trong tôn cực thành, có chọn lựa nên
chỉ nói cực.

Nhân không thành thuộc chẳng phải cực, từ nghóa rộng có tên

bất có tên cực. Trong tôn bất thành không riêng nhiếp nên nói cực
thành lựa bỏ bất cực.
Trong nhân có lỗi lưỡng câu tùy nhất, sở lập năng lập bất thành trong dụ. Trong các lỗi này đã thuộc về bất cực, lưỡng câu
thì rộng, từ đó mà
xưng tên, vì hữu thể vô thể đều là lỗi này.
Lỗi của tôn không như vậy, nói cực là lựa chọn, cả hai chấp nhận có hữu thể
bèn chẳng có lỗi, do đó
với trong tôn chỉ nói cực thành.

Theo Lý Môn Luận thì tôn pháp chỉ lấy địch luận và lập luận quyết định đồng chấp nhận.
Trong đồng phẩm hữu phi hữu cũng lại
như vậy, nên biết nhân
dụ quyết phải cực thành. Chỉ có luận này lược
bỏ, Duy thức cũng nói
sáu thức cực thành, vì thuộc tùy nhất, như cực
thành khác, cho nên biết văn đây lược bỏ.

Luận rằng: “Vì tánh sai biệt”.

Thuật rằng: Đưa ra tôn thể
sai biệt nghóa là lấy tất cả hữu pháp
và pháp xen nhau sai khác,
tánh là thể vậy. Trong đây lấy hai loại tướng xen nhau
sai khác tánh chẳng rời nhau dùng làm tôn thể. Như nói
sắc
uẩn vô ngã,
sắc uẩn là hữu pháp, vô ngã là pháp. Hai loại này hoặc thể hoặc nghóa xen nhau
sai khác, cho là lấy
sắc uẩn lựa riêng vô ngã.
Sắc uẩn
vô ngã chẳng phải thọ
vô ngã, và do vô ngã lựa riêng sắc uẩn, vô ngã
sắc uẩn chẳng phải ngã
sắc uẩn. Lấy hai loại xen nhau
sai khác này hợp
lại thành một xứ tánh
chẳng rời nhau mời thành tôn kia, tức lựa chọn các Nhân minh của
cổ sư. Chỉ nói hữu pháp làm tôn, vì pháp thành hữu pháp, hoặc chỉ nói pháp là tôn, vì pháp trên hữu pháp đã
tranh luận.
Hoặc dùng hữu pháp và pháp
làm tôn, thì kia phân biệt chẳng phải tôn, vì hợp hai loại này tôn đã thành, trước đây đều cùng chấp nhận đâu được thành
tôn, vì đã lập rồi
thành không có quả. Chỉ nên lấy xen nhau sai khác tánh không rời nhau, có chấp nhận hay không chấp nhận dùng làm tôn thể. Hỏi:
Trước trình bày năng biệt chỉ ở
trong pháp, tại
sao nay
nói xen nhau sai khác?
Đáp: Lập
luận và địch luận đối đãi nhau. Pháp là năng biệt, thể
- nghóa đối đãi nhau, xen nhau thông cả
năng sở, đối vọng nhau có
khác cũng chẳng trái nhau. Hỏi: Xen nhau
sai biệt thời là tôn tánh, đâu nhờ trong đây
phải nói chữ “cố”?
Đáp: Chữ
“cố” là lý do ở đây có hai nghóa:

Chọn cách nói của
Cổ sư chỉ dùng năng biệt hoặc chỉ có
sở biệt, hoặc
song dùng cả hai mà thành tôn kia. Cách chọn của ngài
Trần Na đều chẳng phải tôn tranh luận, lấy hai nghóa trên
đây xen nhau
sai khác, tánh không rời nhau để tranh luận mới thành tôn.
Năng biệt…

trước đó cùng chấp nhận chẳng phải cả hai đã
tranh luận, đều
không phải là tôn, vì
chọn Cổ sư bèn nói chữ “cố”.

Giải thích sở y, trước hữu pháp và do năng biệt cực thành, vì
chỉ dùng hữu pháp và pháp xen nhau sai biệt tánh không rời nhau, một
chấp nhận, hoặc đồng ý không chấp nhận mà thành
tôn. Sở y hữu pháp
năng biệt của tôn, đều phải cực thành, do trong
tôn này nói chữ
“cố”, không như vậy thì sở y phải thành lập sao? Hoặc có
người ở đây không
ngộ lý do, bèn đối lại luận rằng sai biệt làm
tánh, chẳng phải ngay đó
trái ngược điều then chốt của Nhân minh, chính là
cách nói ngu si của
Đường Phạm, vừa đổi văn luận rất đáng quở trách.

Pháp sư Thích
Đạo An ở Di Thiên ưa chuộng thương lượng,
lược phiên dịch thành
năm lỗi ba món không dời đổi. Các vị La-hán kết
tập mạnh mẽ như vậy,
phàm phu đời mạt pháp phê bình như vậy là
đúng. Thay đổi lời nói
vi diệu trên ngàn đời, đồng kẻ mạc tục dưới trăm
vua, há không đau xót sao!
Huống chi chẳng phải pháp lữ dịch kinh, chỉ là bọn học lơ là bề ngoài, dối lừa trẻ ấu thức
đời sau, dụ dỗ kẻ đồng
mông sơ học. Vọng nói lưu xuất ra từ hông ngực vạt áo, lại cho là
Thánh giáo, là tuệ nhãn đời
sau, định hằng không sinh, tâm trí hiện tại, do đây
mà tự tiêu diệt. Các
vị có học nên lựa bỏ nghóa này y xưa là đúng vì tánh sai biệt. Hỏi:
Tại sao chỉ có tôn nói
sai biệt tánh, còn trong nhân dụ không
có? Đáp: Vì tôn có thành và một
không thành, nên chỉ nói tôn
sai biệt tánh,; còn nhân dụ chỉ có thành, chẳng có bất thành, nên không chọn cái “bất” nói là
sai biệt tánh. Như ba tướng của nhân mặc dù có
sai khác, không muốn lấy
tánh chẳng lìa nhau trên đây một bên chấp
nhận một bên không chấp
nhận thành năng lập đó. Sở y liền chẳng phải
do đó không nói sai biệt
tánh. Theo Lý Môn Luận, chỉ nói tôn… đa
ngôn thuyết năng lập, trong đó chỉ tùy tự ý lạc làm
sở thành lập gọi là
tôn. Chẳng phải kia nghóa
tương vi có thể khiển trừ, không nói sở biệt
năng biệt cực thành và
sai biệt tánh, luận này riêng nói.

Luận rằng: Tùy
tự ưa thích làm sở thành lập tánh”.

Thuật rằng: Đây là lựa
bỏ lỗi lầm lộn. “Tùy tự” là lựa riêng
nơi tôn; lạc làm sở
thành lập tánh là lựa riêng nhân dụ. Nên theo Lý
Môn Luận là tùy tự ý,
hiển bày không xét luận tôn mà tùy tự ý lập, ưa thích làm
sở lập nghóa là không ưa làm năng thành lập tánh.
Chẳng phải
khác với đây nói sở
thành lập, tợ nhân tợ dụ lẽ ra cũng gọi là tôn. Luận
về tôn có bốn loại:

Khắp đã chấp nhận tôn, như mắt thấy sắc, vì kia đây hai
tôn cùng chấp nhận.

Trước tiên nương nhờ tôn, như đệ tử Phật tu tập các pháp
không. Đệ tử Hưu Lưu lập có thật ngã.

Căn cứ bên nghóa tôn, như thành lập “âm thanh vô thường”,
bên nghóa gần đúng hiển vô ngã.

Chẳng xét luận tôn, theo tình người lập ưa thích bèn thành lập,
như đệ tử Phật lập nghóa Phật pháp.

Hoặc người giỏi ngoài tôn ưa thích liền thành lập không cần nhất định xem xét.
Trong đây ba loại trước không thể kiến lập.
Loại thứ nhất khắp chấp nhận tôn,
hoặc chấp nhận người thành lập, liền lập đã
thành. Trước đây cùng chấp nhận, đâu cần kiến lập. Kế đó thừa bẩm thọ,
hoặc hai nhà ngoại đạo,
cũng chấp nhận tăng đuổi đi đối đáp tranh luận
bổn tôn cũng luống uổng
không có kết quả, vì lập đã thành. Nghóa là,
nhờ tôn chẳng phải lời
nói đã tranh luận, ở đây lại dùng cách gì vốn tranh luận nhờ ngôn ngữ, hy vọng người khác hiểu nên phát ra lời nói, bên cạnh hiển rõ nghóa
sai khác.
Chẳng phải vốn thành, nên cũng không thể lập làm
chánh luận,
song với Nhân minh chưa thấy lỗi đó. Đối với nhân đã có lỗi, nhân thuyết pháp
sai biệt tương vi, tức bên cạnh tôn có
thể thành tôn nghóa, nhưng
chẳng phải chánh lập.
Nay lựa ba loại trước không thể thành lập, chỉ có loại thứ tư
không xét luận tôn, có
thể dùng làm tôn, là tùy người lập tự ý ưa thích. Vì ba loại trước đều là tự mình chẳng ưa thích, thích làm
sở thành lập
tánh, lựa bỏ người hay
thành lập. Người hay thành lập pháp, cho rằng
nhân dụ thời nhân dụ
thành lập tự nghóa lẽ ra cũng gọi là tôn, chỉ gọi là
tôn chẳng phải đã thành
lập. Xưa đã thành nên không được gọi là tôn, nay hiển bày ưa thích làm tân đã thành lập mới thành tôn kia.
Tuy thích nhân dụ chẳng phải mới thành lập, lập liền phù hợp nhau nên
không gọi tôn, đã như thế tợ tôn,
tợ nhân, tợ dụ lẽ ra được xưng là tôn,
vì trước đã chưa thành lại nên thành.
Lúc ấy tranh luận mới là chân tôn,
khi trình bày nhân dụ nên
phải lựa riêng. Tợ tôn nhân dụ mặc dù lại có
thể thành, chẳng phải là
điều ưa thích, vì thời gian thứ hai đã có thể
thành, chẳng phải nay đã
tranh luận sơ lược nên chẳng phải tôn.

Một cách giải trên đây y Lý Môn luận chỉ chọn cái chân,
không lựa tợ. Lại giải
thích lạc là thông suốt từ trên xuống dưới. “Tùy tự
lạc ngôn” nghóa là lựa
ba tôn trước chẳng phải tùy tự lạc; chỉ có tôn thứ
tư là ý sở lạc là
lời nói ưa thích, lựa tợ tôn… Tuy sau này lại
có thể thành lập, vì chẳng phải là lúc này đã thích làm.
Sở thành lập tánh, chọn chân
tợ dụ không thể gọi tôn, tuy đã thành nghóa là năng thành lập.
Trước đã thành nên chẳng phải
nay đã thành, nay đã thành lập thể nghóa gọi
là tôn. Nếu theo cách
giải sau mặc dù khác với Lý môn, lựa chân cùng
tợ vì sơ lược trọn đầy đủ.

Hỏi: Tại sao
nhân dụ không có tùy tự lạc, mà chỉ riêng tôn có?

Đáp: Tôn cả
hai trái nghịch tranh luận phải tùy tự lựa chọn,
nhân dụ cộng chấp nhận,
cho nên không tùy tự. Nhân dụ hai loại như cộng tỉ lượng, quyết trước tiên cùng chấp nhận mới thành năng lập, không
chấp nhận lỗi khắp và
thừa nhận lỗi, chủ yếu nói đã trình bày mới
gọi nhân dụ. Không nói cũng có gần nghóa
sai biệt, không có nghóa căn cứ lỗi,
tự tha tỉ lượng nói
cũng có lựa chọn, nói chấp giữ nên tùy đó không
xem xét. Vì thế với nhân
dụ không nói tùy tự. Hỏi:
Tại sao trong tôn bên cạnh có nghóa gần đúng gọi là
sai
biệt, nhân du thì không?
Đáp: Năng
lập vốn thành, thành tự sở lập tùy ứng với nghóa,
lập bèn trái nhau, cùng
tự trái nhau, do đó với tôn bên cạnh có nghóa gần đúng, thì bốn loại tương vi đã ngược lại
sai biệt. Nói trình bày
quyết định mới thành
năng lập, cho nên với nhân dụ chẳng nói cũng có
nghóa gần như năng lập.

Hỏi: Tại sao
chỉ trong tôn nói ưa thích, còn nhân dụ không nói? Đáp: Tợ tôn nhân dụ càng phải thành lập mới có thể
dùng làm tôn. Nay hiển rõ đương lúc đó đã tranh luận làm tôn, không lấy kia
làm tôn nên nói lạc
lựa chọn ba loại tợ tôn nhân dụ kia. Giả sử hiện nay
và sau đó đều không
thể nói là nhân, là dụ cũng như vậy, nếu lại
lập luận cũng thuộc tôn. Chẳng nói ưa làm, giả
sử lại thành lập dùng làm
tôn cật vấn, nghóa đã thành rồi mới thành nhân dụ, lần lượt xa dần thành
ra chẳng đồng với tôn.
Cho nên đối với nhân dụ không nói ưa thích
làm. Còn trong tôn nói
lạc vi, lựa bỏ tợ bao trùm sự cật vấn, nhân dụ
lược. Tôn có tranh luận
do lại phải thành, tôn nghóa xen lộn nhau nên chỉ
nói lạc vi, nhân dụ ắt phải cực thành, không thành bèn chẳng phải nhân
dụ. Chẳng có chỗ xen lộn
nên không nói lạc vi.

Hỏi: Tại sao
chỉ có tôn nêu sở thành lập tánh, nhân dụ không
nói năng thành lập? Đáp: Tôn nói
sở lập, đã hiển bày nhân dụ là năng thành lập,
rõ ràng pháp đã bao
trùm cần gì phải nói lại. Còn tôn trước chưa nói,
sợ lộn phải trình bày,
nhân dụ đã rõ ràng cần gì phải nói lại. Tôn trái với xưa nói đã thành lập để phân biệt xưa nay nhân dụ không trái
nhau. Chẳng nói năng lập do lựa chọn
riêng biệt.
Lại nữa, đoạn trước nêu
tôn… đa
ngôn gọi là năng lập, đầu tiên đã nói rồi sau
không cần luận bàn thêm.

Luận rằng: “Ấy gọi là tông”.

Thuật rằng: Đây là kết thành vậy.

Luận rằng: “Giả như có
thành lập âm thanh là vô thường”.

Thuật rằng: Thứ ba chỉ về pháp. Như đệ tử Phật đối với
thanh luận sư, lập âm
thanh không phải âm thanh. Âm thanh là hữu pháp, vô thường là năng biệt, kia đây cùng chấp nhận,
có âm thanh và vô thường gọi là cực thành hữu pháp, cực thành năng biệt, làm tôn
sở y.
Thanh luận sư không chấp nhận trên âm thanh có vô
thường này, nay đệ tử Phật hợp lại một xứ, xen nhau
sai biệt tánh chẳng rời nhau cho rằng
âm thanh vô thường. Thanh
luận sư không chấp nhận nên được thành
tôn, đã thành tùy tự
cũng là ưa làm sở thành lập tánh nên gọi chân tôn.
Sợ nghóa không rõ ràng
chỉ cách này cho hiểu.

Luận Du-già thì cho rằng, người lập tôn là y hai loại sở thành lập nghóa, mỗi loại
sai biệt nhiếp thọ tự phẩm đã chấp nhận. Nhiếp thọ là
tự ý ưa thích nghóa,
phẩm là tôn nghóa, cho nên hiển dương các biệt nhiếp thọ tự tôn đã chấp nhận.
Trong đoạn văn này ý nói y hai món
sở lập
lập luận đều sai khác,
tùy tự ý thích tự tôn đã chấp nhận, do đó gọi là
tôn, có ba cách giải thích:

Dùng ngôn từ đối lý, chấp y nghóa năng thuyên gọi là các biệt
tự tôn đã chấp nhận.

Dùng biệt đối tổng, chấp y tổng bố thí lời nói và nghóa là hai
gọi tự mình đã chấp nhận.

Dùng hợp đối ly, chấp năng y kia tánh hợp không rời nhau
dùng đó làm tự tôn đã chấp nhận, cầu xin đồng
với đây, đây văn tổng. Sau đây có mười câu chia thành ba loại, hai câu đầu là tôn thể:

Một là nhiếp thọ luận tôn; hai là như tự biện tài. Ban đầu y
sư thầy
mình lập tôn đối địch
với sư khác mà thành lập tôn của mình, không như vậy liền thành tương phù cực thành.
Sau đó nhờ bản thân biện tài lập
tôn nghóa khác, tùy tự
ý ưa thích chẳng xét luận tôn, chỉ có hai loại này là đúng
sở tôn. Hoặc đã chấp nhận tất cả,
hoặc cả hai thừa nhận đồng tôn,
hoặc nghóa gần đúng, chẳng phải riêng nhiếp thọ,
chẳng phải tùy tự lạc nên chẳng phải chân tôn, vì lập luận đã thành tựu, vì chẳng phải
vốn thành. Ba câu kế là
lập nhân duyên: Một là khinh miệt người; hai
theo họ nghe; ba hoặc giác biết chân thật mà trình bày tôn thú. Thế gọi
là nhân duyên, vì lập tha nghóa khinh tha, lập tự nghóa theo họ nghe, vì
giả chân thật tự ngộ,
như kế tiếp phối hợp. Năm câu sau là ý lập tô. Vì hai
câu đầu nêu tất cả lập tôn không có lỗi này: Một là thành lập tự
tôn, hai là phá hoại tôn
người khác. Ba câu sau giải thích: Một là chế
phục người khác, trên giải thích thành lập tự tôn; Hai là khuất
phục người khác, trên đây giải thích phá hoại tha tôn; Ba là thương xót họ, vì
thành tự phá tha đều thương xót.

Luận rằng: “Nhân có ba tướng”.

Thuật rằng: Trên đây chỉ
bày tôn tướng, dưới đây chỉ bày nhân tướng. Tướng này lược dùng bốn môn để phân biệt:
Xuất thể, thích danh, biện sai biệt, minh phế lập.

Xuất thể: Nhân
có hai loại là sinh nhân và liễu nhân. Như hạt giống
sinh ra mầm mống, hay phát khởi dụng gọi là
sinh nhân.
Theo Lý Môn luận chẳng phải như sinh nhân do hay khởi dụng, như đèn chiếu vật, vì có thể hiển rõ quả gọi là liễu nhân.
Sinh nhân có ba là ngôn
sinh
nhân, trí sinh nhân và nghóa sinh nhân.

Ngôn sinh nhân
là người lập luận lập nhân bằng các ngôn từ. Vì có thể làm cho địch luận
sinh tâm hiểu quyết định gọi là
sinh nhân. Cho nên ở đoạn văn trước nói tôn… đa ngôn gọi là năng lập, do đó mà
đa ngôn, vì khai thị nhưng
người hỏi chưa rõ nghóa.

Trí sinh nhân
nghóa là trí của người lập luận phát ra lời nói,
chính sinh trí hiểu biết cho người thực tại đa ngôn, trí là nhân hay
sinh khởi
lời nói, lời nói sinh
nhân, nên gọi là sinh nhân.

Nghóa sinh nhân, nghóa có hai loại, đạo lý gọi là nghóa và cảnh
giới gọi là nghóa. Nghóa
đạo lý là người lập luận nói ra lời diễn giải
nghóa, sinh nhân diễn thuyết gọi là
sinh nhân.
Nghóa cảnh giới là cảnh hay
sinh trí cho người
địch chứng, cũng gọi là
sinh nhân. Căn bản lập nghóa
định sinh hiểu biết cho
người. Trí giải của họ phát khởi căn bản nhờ lời
nói sinh ra, nên gọi là
chánh sinh, trí nghóa gồm
sinh nhiếp. Do đó luận
trước sau đã nói đa ngôn, lúc khai ngộ cho người gọi là năng lập…

Trí liễu nhân
nghóa là người chứng địch hiểu lời nói năng lập, trí rõ tôn
soi chiếu kiến giải đã nói gọi là liễu nhân.
Theo Lý Môn luận, chỉ nhờ trí lực hiểu được nghóa đã nói. Liễu nhân nghóa là lời nói của
người chủ lập luận hay
thành lập, do lời nói này địch luận và chứng minh cả hai hiểu rõ
sở lập. Rõ được nguyên nhân của nhân gọi là liễu
nhân, không chỉ do trí rõ
có thể soi chiếu hiểu biết, vì cũng nhờ lời nói
này. Chiếu hiển sở tôn
gọi là liễu nhân. Vì vậy Lý Môn luận cho rằng:
Như thế đã chấp trí là
liễu nhân, thì lời nói liền mất có thể thành lập
nghóa. Điều này cũng
không đúng, vì khiến cho kia nhớ nghó vốn cực
thành, nhân dụ xưa chấp
nhận gọi là vốn cực thành. Do năng lập nói thành
sở
lập nghóa,
khiến cho kia trí ức vốn thành nhân dụ nên gọi là liễu
nhân. Nghóa liễu nhân là chủ lập luận
sau lời năng lập nghóa
sở thuyên là cảnh hay
sinh trí hiểu cho người. Nhân của liễu nhân nên gọi là liễu nhân, cũng do nghóa năng lập, thành tự
sở lập tôn, chiếu hiển tôn nên cũng
gọi liễu nhân. Theo Lý
Môn luận, như hai nhân trước với nghóa đã lập,
trí của người lập từ
lâu đã hiểu tôn, năng lập thành tôn, vốn sinh tha giải, vì vậy trí người khác hiểu chính là liễu nhân. Nói nghóa cũng gồm
thuộc liễu nhân, phân biệt
sinh hiểu biết tuy thành
sáu nhân, chính xác chỉ lấy lời nói
sinh trí hiểu. Do lời nói
sinh nên địch chứng
giải sinh, do trí hiểu nên ẩn nghóa nay hiển hiện, vì vậy chính là lấy hai làm nhân tướng
thể. Ngoài ra không có lỗi.

Giải thích tên: Nhân là lý do, tức giải thích lý do
sở lập tôn
nghóa, hoặc nguyên nhân ý nghóa. Nhờ vậy nên nghóa sở lập thành. Lại kiến lập nghóa, vì hay thành lập
sở lập tôn kia, hoặc nghóa thuận tiên lợi ích. Do lập nhân này, thuận ích tôn nghóa, khiến lập tôn nghóa, do đó
gọi là nhân. Theo Du-già thì biện nhân nghóa là
thành tựu tôn nghóa
sở lập, y chỗ đã dẫn dụ đồng loại dị loại, hiện lượng tỉ lượng và chánh giáo
lượng. Kiến lập thuận ích đạo lý ngôn luận.

Hỏi: Dụ đã kiến lập thành tôn, cũng có thể thuận ích, sao
không gọi là nhân? Đáp: Dụ nghóa là ví dụ
tình huống, nói chính xác là kiến
biên, khiến cho nghóa sở
lập thấy được bên mé kia, rốt ráo viên mãn nên
gọi kiến biên. Mặc dù cũng thuận ích, chẳng phải là lý do giải thích
tôn đúng, thân sơ khởi
kiến lập được tên nhân này. Dụ sơ sau thành
không được gọi là
nhân, vì thế nhân đây không gọi biên kiến, vì lúc nói
nhân thì nghóa chưa thành,
đến văn sau sẽ biết.

Biện sự
sai biệt: Tuy y các nghóa kiến lập thuận ích, chung được tên nhân, có quả
không đồng,
sơ thành
sinh
sự hiểu biết mỗi loại có
sai
khác. Phân ra ngôn - nghóa - trí, thể khác liền thành
hai trí lập luận và
địch luận. Nghóa cùng ngôn từ sinh liễu đều sai
khác. Riêng khai
sáu loại. Do đây nên nói đắc quả phân thành hai, xét theo thể thành bốn, căn
cứ về loại có ba, nhìn theo nghóa làm sáu. Trí liễu
nhân chỉ là quả
sinh nhân mà chẳng phải nhân
sinh nhân.
Trí sinh nhân chỉ là nhân
sinh nhân mà không phải quả liễu nhân.
Ngôn nghóa hai loại
sinh nhân tức là quả
trí sinh nhân, là trí nhân liễu nhân. Hai loại liễu
nhân ngôn và nghóa là
nhân trí liễu nhân chẳng phải quả trí liễu được
làm quả sinh trí, không
tạo trí sinh nhân. Do lời nói hy vọng nơi ý nghóa,
cũng thành ra hiển rõ nhân. Do nghóa trông mong nơi lời nói cũng thành hiển rõ quả, dùng

nghóa trông nơi lời nói cũng tạo nhân
hay sinh, do lời nói trông nơi
nghóa cũng là quả bị
sinh. Thế thì nên nói chỉ có nhân chẳng phải quả,
nghóa là trí sinh nhân, vì
quả cũng thành nhân. Năm quả kia, lại làm bốn
câu có; Chỉ có sinh nhân
mà chẳng có liễu nhân, nghóa là trí sinh nhân.
Có là liễu nhân mà
chẳng phải sinh nhân là trí liễu nhân. Có là sinh nhân cũng là liễu nhân, nghóa là ngôn - nghóa; Có chẳng phải
sinh nhân
cũng chẳng liễu nhân là sở lập tôn.

Nói rõ người phế bỏ lập luận:

Câu hỏi thứ nhất: Tại sao có một nhân, dụ chia làm hai loại? Đáp:
Nhân chánh kiến lập tôn, tổng quát gọi đồng nhất. Dụ có
trái thuận, biệt lìa phân
hai, đến dụ sau sẽ phân biệt đầy đủ.

Câu hỏi thứ hai: Tại sao một nhân thể phân sinh liễu?
Đáp: Trụ
cảnh thưa sơ rộng rãi, chiếu hiển gọi liễu, nói quả
thân cận hạn hẹp làm
cho khởi gọi sinh. Quả đã có sai khác, nhân phân
sinh liễu đồng có thể
đắc quả, chỉ chung gọi nhân.

Câu hỏi thứ ba: Tại sao hai nhân đều phân ba loại? Đáp:
Sinh quả chiếu quả nghóa dụng
không đồng, tùy loại có công năng nên chia làm ba loại. Lập trí cách nơi ngôn nghóa bất đắc theo nhau gọi là liễu, địch trí không
sinh lập giải, không do khả đắc gọi
sinh, vì thế chỉ chia ba
không tăng không giảm.

Câu hỏi thứ tư: Tại sao sáu nhân thể chỉ có bốn?
Đáp: Thuận
quả nghóa sai khác phân thành sáu nhân, người lập luận ý nghóa và lời nói, trông mong quả hai dụng, trừ vô thỉ này
nên chỉ có bốn.
Câu hỏi thứ năm:
Tại sao chỉ trong nhân có khai ba tướng, còn
tôn dụ không khai?
Đáp: Phân
biệt tên tôn dụ thông chung thì gọi nhân, vì trùm
khắp là hai pháp tôn dụ.
Lại nhân quyết phải rộng rãi, tánh tôn dụ nhỏ
hẹp, như xâu hoa và sợi
dây xâu hai môn. Do vậy khai nhân không khai
tôn dụ, chỉ bày trong
nhân tướng có năm là tiêu cử, trừng số, liệt danh,
biệt thích và thị pháp.

Nói sinh nhân
và nghóa địch chứng trí sở thuyên đều có ba
tướng. Tướng là hướng
vậy, chính lấy lời nói sinh khởi vì chính năng lập,
sinh trí liễu này soi chiếu
hiểu tôn nên đúng nhân thể. Nói sinh trí liễu cũng gồm cả
nghóa sinh, vì hay kiến lập tôn, tôn đồng dị phẩm đều có
một thể. Nhân tướng
thông suốt cả ba lại chẳng có biệt thể, do đây nên
nói tướng là hướng
đến nghóa. Theo Lý Môn thì bất cộng bất định vì
hoàn toàn lìa xa thiếu
một tướng, tướng này là diện (mặt), là biên (bên) vậy.

Ba diện ba biên nếu như thế đã một nhân, như thế nào gọi đa ngôn
là năng lập, tướng kia
nhiều nghóa.
Năng thuyên gọi là đồng nhất, trong ba tướng chỉ nói một nhân, vì vậy một nhân
sở y thông
suốt ba biệt xứ, nên nhiều tướng gọi là đa ngôn.
Chẳng phải đa ngôn nên gọi đa ngôn.
Cổ sư giải tướng là thể,
tướng ban đầu đồng với đây, hai tướng kia đều dùng hữu pháp làm tánh.
Ngài Trần Na không chấp nhận, vì đồng dị
hữu pháp chẳng phải
năng lập, chỉ lấy nghóa đó, nên tướng chẳng phải thể.

Luận rằng: “Thế
nào là ba tướng”.

Thuật rằng: Kể số vậy.

Luận nói: “Gọi là
trùm khắp là tôn pháp tánh, đồng phẩm
định hữu tánh, dị phẩm biến vô tánh”.

Thuật rằng: Thứ ba là kể tên. Biến thị tôn pháp tánh, đây
kể tướng ban đầu, hiển
thể của nhân do vì thành tôn ắt phải trùm khắp
là pháp tánh của tôn.
Căn cứ sở lập tôn chủ yếu là cực thành pháp và
hữu pháp tánh không rời
nhau, trong đây nói tôn chỉ thuyên hữu pháp, trên hữu pháp tất cả nghóa
sai khác gọi là pháp. Pháp này có hai: Một là
bất cộng hữu là trong
tôn pháp vậy; hai là cộng hữu tức là nhân thể.

Theo Lý Môn luận, tôn pháp ở đây chỉ lấy quyết định của người lập luận và địch luận đồng chấp nhận, nay vì chỉ ý chứng
minh liễu nhân. Kia tự vấn nạn đã như vậy bèn có lỗi đoạn trước nói tánh
hay thành lập. Luận chủ
giải thích do có lời nói phát sinh, vì khiến cho
kia nhớ nghó vốn cực
thành, ý do pháp nhân thể cùng chấp nhận, trong lúc thành tôn không cùng chấp nhận pháp. Vì vậy hai pháp này đều là
nghóa sai khác trên hữu
pháp, cho nên nay chỉ lấy hữu pháp gọi tôn. Đối
địch luận đã trình bày thành lập nhân dụ, tuy lấy
cả hai tánh không rời
nhau dùng làm tôn thể.
Hữu pháp đã thành hai pháp tổng chủ, tổng tôn
một phần nên cũng gọi
tôn. Lý môn thì hoặc chẳng chung lấy ưa thành
lập hợp lại nói là
tôn, tại sao trong đây mới nói tôn chỉ lấy hữu pháp, vậy không có lỗi, do tổng kia âm thanh phân biệt
cũng chuyển, như nói
cháy áo. Hoặc có tôn
âm thanh chỉ thuyết minh với pháp, hoặc trong tôn sau
trình bày gọi là pháp, tức tôn là pháp, trì
nghiệp là danh pháp của tông tôn cũng y chủ thích, đầy đủ cả hai được đặt tên xưng. Nay nhân
gọi là pháp, pháp tánh
của tôn chỉ y tánh chủ thích là thể vậy. Đây chỉ có nghóa tánh chẳng phải thể tánh vì tương ưng với nghóa, hai loại kia
cũng như vậy. Cùng chấp
nhận chỉ được trùm khắp là tôn tánh hữu pháp,
do pháp của tôn thánh
tức là tôn pháp, không biến khắp là tánh của pháp tôn, vì nhân phạm lỗi cả hai
không thành. Vì không muốn thành tôn
hữu pháp, song lý nhân
minh thì hữu pháp không thành nơi hữu pháp, đây
cũng không
thành nơi pháp, vì nhân phạm lỗi sở y bất thành.

Lý Môn luận gạn hỏi: Nếu dùng hữu pháp để lập các hữu
pháp khác, hoặc lập pháp
kia, như dùng khói lập lửa, hoặc dùng lửa lập
xúc, nghóa đó như thế nào? Nghóa này hỏi rằng, lại
từ xa thấy khói lập
luận sẽ có lửa vì có khói, há chẳng phải kia dùng hữu pháp để
thành hữu pháp, vì khói và lửa đều là hữu pháp?
Lại nói, thấy lửa nhất định có hơi nóng vì do có lửa, hơi nóng xúc chạm đã là pháp của nhà lửa, há
không dùng hữu pháp
thành nơi pháp ư!

Ngài Trần Na
giải thích: Nay trong đây chẳng dùng thành lập
lửa xúc chạm làm tôn,
chỉ vì thành lập vật tương ưng này. Nghóa là,
thành lập chỗ núi quyết
định có lửa do có khói, trong lò nhất định nóng do có lửa, đó gọi vật là khói lửa tương ưng.
Chẳng phải do có pháp là khói, trở lại thành có pháp là lửa, cũng không do hữu pháp lửa mà
thành pháp nóng xúc
chạm. Luận kia lại nói, nếu không như vậy nương
khói lập luận có lửa,
nhờ lửa lập xúc chạm, lẽ ra thành tôn nghóa một
phần làm nhân. Ngược lại do trong tôn một phần hữu pháp mà làm nhân, bèn không thể được nên nhân mới có
sở y không thành vì không có
sở
y, cũng chẳng dùng pháp
thành lập hữu pháp, trong tôn đã trình bày.
Sau có thể phân biệt
trước gọi là năng biệt cũng gọi là pháp, nhân thành ở nơi đây.
Không muốn đem nhân thành đã trình bày
đoạn trước, là
sở biệt, vì chẳng phải phân biệt sau.

Theo Lý Môn Luận, vì ở đây quán đã thành tựu lập pháp
hữu pháp không đức có
đức nên chẳng có lỗi. Đoạn trước đã trình bày
tên hữu pháp, sau hiển
bày đều gọi pháp, chẳng pháp hữu pháp pháp
tánh quyết định. Như
Thắng luận sư nói đức cũng hữu đức, hữu đức
nghóa là thật vì kia quyết định. Bài tụng của Lý
Môn Luận thì hữu pháp
chẳng thành nơi hữu pháp, và pháp này chẳng thành hữu pháp, chỉ do
pháp nên thành pháp đó.
Như thế thành lập đối với hữu pháp, nghóa là
hữu pháp nhân pháp cả
hai đều cực thành. Pháp trong tôn, địch luận
trước tiên không chấp
nhận, chỉ được cùng chấp nhận nhân ở trong tôn
trên hữu pháp, thành ra không cùng chấp nhận pháp trong tôn. Như vậy giúp ích cho nghóa hữu pháp tánh, có thể được nhân trong cái không chấp nhận trong đó chấp nhận cái gì là
sở thành lập. Lại nếu chấp nhận
nhân, y pháp không chấp
nhận, phàm chỗ lập nhân đều có tha tùy nhất sở y không thành lỗi. Không nói hữu pháp mà thành
sở y, chỉ do pháp đó mà thành
sở y, pháp chẳng phải không chấp nhận.
Giả sử chỉ lập pháp
chấp nhận đâu chắc định
không có lỗi này? Lại như lập tôn “âm thanh là
vô thường”, vì sở
tác tánh, nghóa vô thường bị diệt nghóa sở tác sinh. Âm

thanh có diệt
vì do có sinh, vì tất cả vật có sinh đều có diệt. Âm
thanh đã do nhân sinh rõ
ràng có quả diệt. Nếu nhân đã tạo tác không trùm khắp tôn âm thanh, đâu được có khắp trên vô thường, trong tất
cả chánh nhân, lẽ ra đều có lưỡng câu bất thành, vì trên vô thường vốn
không sinh. Do đây nên
biết nhân đều là pháp của tôn hữu pháp chẳng pháp của pháp. Hỏi: Gọi là tôn pháp tức đã
thành nhân, đâu cần phải nói
trùm khắp? Ban đầu đã
nói khắp nhân và nghóa đã rõ đâu cần lại nói là
tôn pháp tánh? Đáp: Nếu nhân không biến khắp trên tôn hữu pháp, chỗ này
không trùm khắp bèn
chẳng phải nhân thành có chỗ không lập. Hiển rõ
đều là nhân lập nên
gọi là biến khắp. Nếu chỉ nói biến khắp không nói tôn pháp tức không thể hiểu biết nhân là pháp tánh của tôn hữu pháp có
thể thành nơi pháp. Nhân
đối với tôn có lỗi gọi là không thành. Trong
hai dụ đều có, đều
không nên gọi là bất định; trong hai dụ có - không trái nhau thì gọi là tương vi. Nếu chỉ nói pháp tánh không nói biến
khắp, nhân đối với tôn
có lỗi tức là không thành, hoặc cả hai đều không biến khắp, hoặc tùy nhất không biến khắp, hoặc do dự không biến khắp, hoặc
sở y bất biến, toàn phần… tùy ứng mà có đó, vì lựa bỏ này nên
nói biến khắp. Nếu chỉ
nói biến không nói tôn pháp, chẳng biết nhân này là nhân thuộc về ai,
vì hiển nhân của tôn hữu pháp,
thành nơi tôn pháp, nên nói pháp tánh.
Do đó lẽ ra thành các câu phân biệt, có tôn pháp
mà chẳng biến khắp, có
là biến khắp cũng gọi tôn pháp, chẳng chẳng biến
chẳng phải tôn pháp, ắt không có câu là biến
chẳng phải tôn pháp,
chỉ biến hữu pháp. Hoặc
có biệt thể, hoặc không biệt thể đồng thời có
thể thành tôn vì nghóa
liên quan với nhau chắc là tôn pháp.

Như Tát-bà-đa đối với Đại thừa “lập mạng căn thật có”, do
có nghiệp. Như năm căn…
đâu do mạng căn cùng nghiệp khác thể tức
là chẳng phải chánh
nhân, nên có thể riêng. Nếu không có biệt thể
mang nghóa có liên quan nhau
quyết là tôn pháp, đều được gọi là pháp
tánh của tôn chẳng phải
vô thể là đúng cũng chẳng hữu thể là sai. Ban
đầu có tôn pháp mà
chẳng khắp. Trong bốn pháp bất thành đều thuộc một phần, đầu tiên lưỡng câu nhất phần lưỡng câu bất thành.
Như Thắng luận sư đối thanh
sinh lập tôn là “tất cả âm thanh đều là vô
thường”. Cần dũng vô gián nhân
sở phát tánh, lập - địch hai tôn chỉ chấp nhận nội thanh có cần - dũng phát ngoại âm thanh chẳng có. Lập dịch đều nói nhân này đối với tôn nửa có nửa không, nên lỗi này là cả hai có hữu thể một phần
không thành, ngoài ra vô thể cả hai một phần một loại không thành. Hoặc hữu thể hoặc vô thể, hoặc tự hoặc tha, hợp cả bốn loại
một phần tùy nhất không
thành, lưỡng câu nhất phần, hoặc tự hoặc tha
hợp cả ba loại một phần
do dự không thành. Lưỡng câu hữu thể một phần, hoặc tự hoặc tha, hữu thể một phần tùy nhất, hợp ba loại
sở
y không thành. Lại có mười một loại như thế và hai mươi mốt không thành
ở trước, đều như sau
đây sẽ giải thích.

Câu sau chẳng biến chẳng tôn pháp, trong bốn món bất thành và lỗi toàn phần.
Như Thanh luận
sư đối đệ tử Phật lập “âm thanh
là thường”, vì mắt là
chỗ thấy, đều nói nhân này đối với âm thanh
không có. Đây là hữu
thể, cả hai toàn phần, cả hai không thành; ngoài ra vô thể cả hai toàn phần một loại
không thành. Hữu thể vô thể hoặc
tự hoặc tha, bốn loại toàn phần tùy nhất
không thành: cả hai toàn phần, hoặc tự hoặc tha, ba loại do dự không thành hữu thể vô thể cả hai toàn
phần. Hữu thể vô thể
hoặc tự hoặc tha tùy nhất toàn phần sáu món sở
y bất thành. Lại có mười bốn lỗi như thế và mười lăm toàn phần không
thành trước kia, cũng sẽ
giải thích như dưới đây. Câu nhị biến này đồng thời đều là lỗi, chỉ có câu biến thứ hai cũng là tôn pháp là tướng chánh
nhân, vì lựa bỏ chẳng
phải câu (cú), nói biến khắp là tôn pháp tánh. Nói: “Đồng phẩm định hữu tánh” tức là hiển rõ tướng thứ
hai. “Đồng” là nghóa
tương tợ, “phẩm” là nghóa thể loại, tương tợ thể
loại gọi là đồng phẩm.
Theo Lý Môn luận thì ở đây hoặc phẩm cùng sở
lập pháp gần bình đẳng gọi là đồng phẩm, do tất
cả nghóa gọi là phẩm. Ý nói, mặc dù tất cả nghóa đều gọi là phẩm, nay lấy nhân chánh đó là
chỗ thành pháp. Nếu nói đã hiển bày tự tướng của pháp, hoặc chẳng nói hiển y đã chấp nhận, nhưng hai tôn đã tranh luận nghóa pháp đều
gọi là sở lập. Tùy
ứng có sở lập pháp xứ này gọi là đồng phẩm, do tùy thể có - không gọi là đồng phẩm, vì do phẩm này là thể loại. Nếu nói đã trình bày đã tranh luận tự tướng của pháp gọi là
sở lập, có pháp xứ
này gọi là đồng phẩm
bèn không có bốn nhân trái nhau. Tỉ lượng tương
vi, quyết định tương vi
đều nên không có bốn lỗi, hoặc hoàn toàn đồng có tất cả nghóa
sở hữu trên pháp thì liền không phải đồng phẩm, cũng không có dị phẩm. Tôn có một phần tương phù cực thành, vì chẳng phải tất
cả nghóa đều tương vi,
nên chỉ lấy sở lập có tên giống như đây. Nhưng
sẽ luận bàn như lập vô thường, bình… vô thường gọi là đồng phẩm.
Chỉ nêu đã trình bày hai tôn vốn tranh luận tự tướng của pháp gọi là đồng phẩm. Do nhiều ý đã chấp nhận gần như đã
tranh luận, lược bỏ không nói
đều đồng phẩm, dùng văn này để giải thích lẽ ra nghóa
suy xét. Đồng
phẩm có hai:
Một là, tôn đồng phẩm theo luận cho rằng
sở lập pháp đồng
nghóa phẩm,
đó gọi đồng phẩm. Hai là, nhân đồng phẩm, văn
sau cũng nói hoặc là xứ hiển nhân đồng phẩm quyết định hữu tánh.
Song luận
đa số nói đồng phẩm của tôn gọi là đồng phẩm vì tôn tương tợ. Đồng
phẩm của nhân gọi là
đồng phẩm vì pháp của tôn, đâu cần cả hai đều
đồng. Nhân tại xứ nói
tôn đồng phẩm, muốn hiển nhân kia vì khắp tôn dụ.
Tôn pháp tùy nhân nói là nhân đồng pháp, hiển có nhân xứ lập pháp vì quyết tùy theo.
Vả lại, tôn đồng phẩm
sao gọi là đồng?
Nếu đồng hữu pháp hoàn
toàn không tương tợ âm thanh là hữu pháp vì bình là dụ. Hoặc pháp là đồn thì địch luận không chấp nhận pháp đối với
hữu pháp có, cũng chẳng phải tướng của nhân biến khắp tôn pháp,
sao
được lấy pháp mà cho
là đồng? Ý nghóa trong đây chẳng bố thí lấy hai,
tổng lấy một pháp có tôn pháp xứ gọi tôn đồng phẩm.
Vì thế luận nói rõ như lập vô thường,
bình… vô thường là tên đồng phẩm, có tôn xứ đây
quyết định có nhân gọi
tên nhân đồng phẩm. Nhưng thật ra đồng phẩm
chính là đồng nhân, thể
tánh của nhân thông suốt tôn dụ rộng khắp. Có
chỗ cùng chấp nhận nhân
pháp này, vì chẳng cùng chấp nhận pháp quyết định phải theo. Nay nói rõ tất cả chỗ có tôn pháp nhân kia nhất định
có, nên nói tôn đồng,
vì không muốn dùng tôn mà thành nghóa của
nhân, chẳng đúng đồng
phẩm. Nhân đối tôn đồng phẩm quyết định vó
tánh, nên nói đồng phẩm định hữu tánh.

Nhân nhất định có, hiển rõ tôn pháp ắt phải theo, Lý Môn
Luận cũng nói nhân tôn
đã theo nhau, tôn không thì nhân chẳng có. Dựa vào
hai tướng trên, Lý Môn luận cho rằng, làm sao phân
biệt pháp với biệt xứ chuyển? Ý hỏi như
sở tác nhân hẳn theo trợ giúp âm thanh cùng bình…
sở tác tánh
sai biệt. Như thế nào âm thanh trên tôn biệt nhân, đối với bình biệt xứ mà chuyển, hoặc
sở tác nhân là âm thanh hữu pháp, biết pháp trên tôn.
Làm sao phân biệt bình xứ chuyển mà nói
cộng tướng thông suốt
tôn dụ, biến khắp là tôn pháp, đồng phẩm nhất
định có? Theo ngài Trần
Na giải thích: Do tương tợ kia không nói tên khác, nói tức là không có lỗi này? Nay trả lời rằng: Do trên âm thanh bình cùng
sở tác tánh tương tợ mà có, tổng tướng phối hợp mà nói, chẳng
nói âm thanh bình hai tên
sai khác. Âm thanh sở tác tánh tức dụ xứ sở
tác tánh, nói kia thì
không có lỗi này.

Lại gạn hỏi, nếu không nói
sai khác tại
sao nhân này gọi là
tôn pháp? Đoạn trước
vấn nạn tôn là âm thanh vì nhân là sở tác tánh, đâu được phân biệt
bình chuyển. Ở đây gạn hỏi tại
sao bình
sở tác
tánh nói là tôn pháp?
Đã không nói sở tác tánh khác tổng hợp mà nói,
nhân sở tác tánh với bình đã có, tại
sao nhân này gọi là tôn pháp? Lại giải

thích: Trong
đây chỉ nói nhất định là tôn pháp, không muốn nói chỉ
là tôn pháp. Ý giải
thích trong tổng nhân chỉ nói tánh định biến tôn
pháp, không muốn nói
ngôn ngữ chỉ là tôn pháp, cho nên một tổng nói
thông suốt cả hai chỗ.
Tôn chẳng phải tôn thượng thảy đều có được tên
gọi, trong đó có thể có
biến khắp là tôn pháp. Nếu nói khác nhau chỉ có âm thanh
sở tác, duy tôn pháp tánh, đặc biệt không cho nêu có dụ thành tôn, lại nói
sai khác thì chỉ có bình là
sở tác, cũng chẳng thành được tôn
pháp tánh, cần gì phải thành lập?

Họ lại gạn hỏi, nếu như vậy đồng phẩm lẽ ra cũng gọi là tôn?
Ý này gạn hỏi rằng,
trong hai sở tác thông suốt chung gọi nhân, trên hai loại vô thường lẽ ra đều là
sự tranh luận của tôn? Họ tự giải thích
không đúng! Vì chỗ khác nói đã thành, nhân chắc không khác mới thành tỉ lượng nên chẳng tương tợ. Lời đáp vấn nạn ấy
không đúng, chỉ riêng trên âm thanh có nghóa vô thường là
sở thành kia, vì đã cùng tranh
luận chẳng phải đối với
bình. Luận về người lập nhân, quyết phải lập địch tôn dụ cả hai đều không
sai khác mới thành tỉ lượng nên chung
năng lập, nghóa sở lập
hạn cuộc, lý không tương tợ nên đáp chẳng đúng.

Hỏi: Tại sao
nhân này đối với tôn dị phẩm đều nói chữ biến,
còn với đồng phẩm chỉ
nói định ngôn?
Đáp: Nhân
vốn thành tôn không trùm khắp thành ra phi lập luận, dị dụ chỉ lẫn lộn ngăn cản không cùng tột nên bất định đồng khởi thành ra tôn không trùm khắp. Như đã trình bày ở trên, chỉ lẫn lộn không
cùng tột, văn sau sẽ nói
rõ. Đồng dụ vốn thuận thành tôn, tôn thành thì
gọi là đồng dụ, đâu
do dụ khắp hay thuận sở lập mới thành nghóa tôn,
chỉ muốn dùng nhân thành
tôn, nhân có tôn quyết theo nhau. Chẳng
muốn dùng tôn thành
nhân, có tôn nhưng nhân chưa chắc có, nên mặc dù
tôn đồng phẩm không cần
nhân có khắp. Với dị phẩm có, đồng phẩm nửa có nửa không, tuy đều không nhất định, do nhân đối với dị có
nên thành lỗi.
Chẳng phải nhân đồng không biến khắp là lỗi, tức là trong chín
câu, trong ba câu sau thì
câu đầu và câu cuối đúng, câu giữa của ba câu
sau thuộc về
chánh nhân, vì trong dị phẩm đều xen lộn. Hai câu trước
và sau thuộc loại không nhất định có lỗi, vì chỉ dị phẩm lộn
không cùng tột, do đây đồng phẩm gọi định hữu tánh. Trong tôn dị phẩm
đều nói biến khắp.

Chín câu kia
theo Lý Môn luận cho rằng, tôn pháp đối với đồng phẩm nghóa là hữu phi hữu chung, đối với dị phẩm đều có ba là
hữu, phi hữu và cả hai.
Nói tôn pháp nghóa là pháp của tôn tức là nhân
vậy. Đối với đồng
phẩm, là tôn đồng phẩm thể tức đồng dụ. Nghóa là năng
lập nhân với đồng phẩm dụ thành ba
loại kia: Hữu, phi hữu và cũng
hữu cũng phi hữu. Luận
kia gọi là “câu”. Đây nói ba loại nhân ở trên tôn
dị phẩm dị pháp dụ cũng
đều có ba: Hữu, phi hữu và cũng hữu cũng
phi hữu, luận kia gọi là
“cả hai”. Vả lại, đồng phẩm có, dị phẩm ba. Nghóa là, nhân đối với đồng phẩm có dị phẩm ba:
Nghóa là, nhân đối với
đồng phẩm có, dị phẩm cũng có; với đồng phẩm có, dị phẩm (phi
hữu) chẳng có; với đồng phẩm có dị phẩm có, chẳng có. Như vậy nhân đối với đồng phẩm chẳng có dị phẩm cũng có ba, với đồng phẩm có chẳng có,
dị phẩm cũng có ba, cho
nên thành chín câu.

Lý Môn luận chỉ bày chín tôn thường vô thường, cần dũng tánh hằng trụ kiến cố, chẳng động bất biến do
sở lượng… chín loại.
Tánh hằng trụ kiên cố và bất biến, bốn tôn này là
nghóa thường, dời đổi
là vô thường. Trong bốn câu này, ba câu trên hiển bày chín tôn, một câu
dưới kết do chín nhân
mà thành chín loại. Chín nhân kia theo Lý Môn luận thì
sở lượng tạo vô thường, tác tánh nghe dũng phát, vô thường
dũng không xúc chạm, y
tánh thường… chín loại nói không xúc chạm nghóa là không có chất ngại. Ba câu trên hiển bày chín nhân, một câu
dưới kết lý do chín tôn
mà thành chín loại. Do ba câu trên này thành ba
câu trên ở đoạn trước,
trong mỗi một câu đều có ba loại, thứ lớp phối
hợp liền thành chín:

Đồng phẩm có dị phẩm có:
Như Thanh luận sư, lập “âm thanh
là thường”, vì
sở
lượng tánh, dụ như hư không. Trong đây thường tôn
bình là dị phẩm, nhân sở lượng tánh đối với
đồng dị phẩm đều có cùng khắp.

Đồng phẩm có dị phẩm chẳng có:
Như Thắng luận
sư lập
“âm thanh là vô thường”, vì sở tác tánh, dụ
như bình.… Tôn vô thường
hư không là dị dụ, nhân sở tác tánh đối với
đồng phẩm có với dị
phẩm không.

Đồng
phẩm có dị phẩm có chẳng có: Như Thắng luận sư lập
“âm thanh, cần, dũng, không gián đoạn, sở phát”,
vì tánh vô thường dụ như bình… Tôn cần dũng dũng điện chớp - hư không làm dị dụ, nhân
tánh vô thường, với đồng phẩm hoặc có, với dị
phẩm dụ điện… có, trên
hư không… không có. Đây là ba loại ban đầu.

Ba câu giữa:

Đồng phẩm chẳng có dị phẩm có:
Như Thanh luận
sư lập “âm thanh
là thường”, vì
sở tác tánh, dụ như hư không. Trong đây tôn là thường, bình làm dị dụ, nhân là
sở tác tánh. Đối với trên, đồng phẩm hư
không không có, với dị phẩm bình thì có.

Đồng
phẩm chẳng có dị phẩm chẳng có: Như Thanh luận
sư đối đệ tử Phật lập “âm thanh
là thường”, vì
sở tác tánh, dụ như hư không. Trong đây tôn là thường, bình làm dị dụ, nhân là
sở tác tánh.
Trong đồng dị phẩm đều chẳng có.

Đồng
phẩm chẳng có dị phẩm có chẳng có: Như Thanh luận
sư lập “âm thanh là thường, cần - dũng - vô gián”, vì
sở tác tánh, dụ như hư không. Trong đây tôn là thường, dùng điện chớp bình… làm dị phẩm,
nhân là cần dũng. Đối với đồng phẩm hư không hoàn toàn chẳng có, với
dị phẩm bình… kia thì có, điện chớp… không có.

Ba câu sau:

Đồng
phẩm có chẳng có, dị phẩm có: Như Thanh luận sư lập “âm thanh chẳng cần dũng vô gián
sở phát”, vì tánh vô thường. Dụ như
điện chớp hư không. Đây chẳng phải cần tôn bình làm dị phẩm, nhân là tánh vô thường. Với đồng phẩm điện chớp có, hư không chẳng có.
Trong dị phẩm bình hoàn toàn có.

Đồng
phẩm có, chẳng có dị phẩm chẳng có: Như Thanh luận
sư lập trong “âm thanh
vô thường”, vì tánh cần - dũng - vô gián -
sở
phát, dụ như điện chớp, bình. Tôn là vô thường,
dùng hư không làm dị
dụ, nhân là cần dũng. Với đồng phẩm bình có, điện chớp không, trong
dị phẩm hư không hoàn toàn chẳng có.

Đồng phẩm có chẳng có, dị phẩm có chẳng có:
Như Thanh luận sư đối Thắng luận sư, lập “âm thanh là
thường”, vì không có chất
ngại, dụ như cực vi và hư không. Trong đây Tôn là
thường, dùng bình
lạc… làm dị dụ, nhân là không có chất ngại.
Với đồng phẩm hư không
kia có, cực vi thì không. Cũng như với dị phẩm bình
không, lạc - thọ…
có. Như vậy gọi là chín câu.

Nhưng theo sự
chọn lựa của Lý Môn luận thì với đồng phẩm có và cả hai, nơi dị phẩm không là nhân, trái với đây gọi là tương vi, ngoài ra đều không nhất định. Đối với đồng có nghóa là năng lực nhân
với đồng phẩm có, lời
nói và cả hai trong đồng phẩm cũng có chẳng có,
tại dị phẩm thì không. Ở
đây năng lập nhân với đồng phẩm có tại dị
phẩm không; và trong đồng
phẩm cũng có chẳng có, với dị phẩm không.
Gọi là nhân hai câu này
đều là chánh nhân, trong chín câu đã thuộc hai
câu thứ hai và thứ
tám. Ngược với đây gọi là tương vi, tức là trái ngược với hai loại chánh nhân này là tương vi. Trái lại câu ban đầu với đồng
phẩm có, với dị phẩm
có; ngược câu thứ hai với đồng phẩm chẳng có, với dị phẩm cũng có, chẳng có. Tức là trong chín câu đã thuộc về hai câu
bốn và sáu, đều là nhân trái nhau, vì là pháp tự tướng tương vi nhân. Còn lại

nhiếp không
cùng tột, ngoài ra đều không nhất định. Năm câu còn
lại đều là bất định,
nghóa là trong chín câu, câu một, ba, năm, bảy, chín: Câu một:
Thuộc cộng bất định.

Câu ba: Dị phẩm nhất phần chuyển đồng phẩm biến chuyển. Câu
năm: Bất cộng bất định. Câu bảy:
Đồng phẩm nhất phần chuyển dị phẩm biến chuyển.
Câu chín: Câu phẩm nhất phần chuyển.
Các câu này tới văn
sau
sẽ biết.
Trong chín tôn trên,
năm tôn thường, ba câu đầu một câu thứ nhất, ba câu giữa đều, ba câu cuối
cùng của ba câu sau hai
pháp vô thường. Ban đầu, sau, ở giữa một cần,
một câu cuối của ba câu
ban đầu một loại chẳng phải cần. Một câu ban
đầu của ba câu sau tổng
cộng là bốn loại. Hỏi: Câu thứ tám nhân nếu thuộc chánh nhân có tỉ lượng tương
vi, câu thứ tám chẳng
thuộc chánh nhân vì chung đồng phẩm, như câu
thứ bảy và chín? Đáp: Đây có quyết định tương vi, lượng rằng câu thứ tám
nhân thuộc chánh nhân vì
trong câu thứ chín nhân có đủ ba tướng. Như
câu thứ hai không nói
chín câu chỉ nói đủ ba tướng e có lỗi bất định, vì
như câu thứ hai có đủ
ba tướng, ở đây chánh nhân đã thuộc câu thứ
tám. Ví như quyết định tương vi… có đủ ba tướng,
câu thứ tám này chẳng
thuộc chánh nhân. Nên
nói trong chín câu bên không có lỗi này, hoặc
quyết định tương vi không
đủ ba tướng vì tha trí không quyết định.

Hỏi: Định hữu tánh đã hiển bày có nhân tôn phải thuận
theo, đâu cần nói đồng phẩm. Đã nói đồng phẩm
tức hiển bày có tôn nhân ắt tùy thuận theo, đâu
cần nói lại định hữu tánh?

Đáp: Chỉ nói
định hữu không nói đồng phẩm, chính là hiển bày nhân thành nghóa bất định,
chẳng phải định thành tôn. Chỉ nói đồng phẩm không nói định hữu, cũng hiển bày nhân này thành các
pháp tương vi, chẳng phải
vốn là tôn nghóa. Nay hiển bày định thành tôn
và chẳng thành dị phẩm,
nên nói đồng phẩm quyết định hữu tánh, do
đây lẽ ra phân biệt
thành bốn câu. Có đồng phẩm chẳng có định hữu nghóa là tôn đồng phẩm chẳng nhân định hữu, tức là trong chín câu ba câu
giữa đó vậy. Câu thứ tư và thứ
sáu thuộc lỗi tương vi, câu thứ năm là bất
cộng bất định. Có định
có phi đồng phẩm, nghóa là định có nhân chẳng phải tôn đồng phẩm.
Trong chín câu trừ câu hai, năm và tám còn
sáu
câu kia là đúng. Câu
thứ tư, thứ sáu là nhân tương vi, bốn câu còn
lại thuộc lỗi bất định. Câu thứ nhất chung, câu
thứ ba dị phẩm nhất phần chuyển đồng phẩm biến
chuyển, câu thứ bảy đồng phẩm nhất phần chuyển dị
phẩm biến
chuyển, câu thứ chín câu phẩm nhất phần chuyển. Có
cũng định hữu cũng đồng
phẩm, nghóa là tôn đồng phẩm cũng có nhân
định hữu. Trong chín câu
trừ ba câu giữa, tức là sau ba câu ban đầu. Thật
ra, nếu không có lỗi chỉ
lấy chánh nhân của câu thứ hai và thứ tám,
hoặc chung có lỗi tức
thông sáu câu hai chánh nhân bốn bất định. Có
chẳng đồng phẩm cũng
chẳng định hữu, nghóa là chẳng phải tôn đồng
phẩm cũng chẳng phải
nhân định hữu tức là dị phẩm biến vô tánh.

Trong chín câu
thuộc ba câu thứ hai, năm và tám. Câu thứ hai
và thứ tám là chánh
nhân, câu thứ năm là bất định. Trong ba câu ban
đầu chỉ có câu thứ ba
là một phần ít là chánh nhân, ngoài ra đều có lỗi. Vì lựa cú lỗi hiển bày tự không có lỗi, cho nên nói đồng phẩm định
hữu tánh, dị phẩm biến
vô tánh hiển bày tướng thứ ba. Dị là nghóa sai
khác, sở lập không có chỗ tức gọi là biệt dị. Phẩm là tụ loại, chẳng phải
nghóa thể loại, vì chấp
nhận không có thể. Không giống như đồng phẩm
thể loại phẩm, tùy thể
có không, chỉ cùng sở lập sai khác tụ loại thì gọi
là dị phẩm.
Theo Cổ Nhân Minh thì cùng đồng phẩm kia tương vi,
hoặc khác gọi dị phẩm
như lập tôn thiện bất thiện là trái hại, nên gọi
tương

Khổ vui, sáng tối, lạnh nóng, lớn nhỏ, thường vô thường… tất cả đều như vậy, chủ yếu khác thể trái hại với tôn, mới gọi là dị phẩm. Hoặc nói cùng
sở lập trước có khác gọi dị phẩm, như lập vô thường, trừ ngoài vô thường còn lại tất cả khổ vô ngã…, các nghóa lo ngại đều gọi là dị phẩm.

Từ ngài Trần Na về sau đều không chấp nhận như vậy. Như
tôn vô thường, vô thường vô xứ thì gọi dị phẩm không giống
Cổ Nhân Minh trước xưa. Lý Môn
luận phá chẳng cùng đồng phẩm tương vi hoặc
sai khác. Nếu tương vi lẽ
ra phải lựa riêng, nghóa là kia nếu không có
chỗ sở lập gọi là dị
phẩm. Chủ yếu pháp tương vi gọi là dị phẩm, lẽ ra
chỉ lựa riêng, thế thì
chỉ có pháp lập tương vi lựa riêng đồng phẩm.
Không phải thời ngược
lại ngăn cản tôn nhân hai loại có, hoặc chấp nhận
như thế thì tất cả pháp
nên có ba phẩm. Như lập tôn là thiện, bất thiện trái hại chỉ do lựa riêng gọi là dị phẩm, vì pháp vô ký không lựa riêng.
Bèn thành phẩm thứ ba và chẳng thiện chẳng bất thiện. Trong đây
dung chứa phẩm, đã hy vọng tôn thiện chẳng trái hại nhau, há chẳng phải câu thứ ba
sao! Do đây nên biết, không có chỗ
sở lập thì gọi là dị phẩm,
bất thiện vô ký đã
không có sở lập, đều gọi dị phẩm bèn không có lỗi đó.
Lại vấn nạn:
Hoặc khác tên dị phẩm, nếu sai khác lẽ ra không
có nhân? Nghóa là, nếu
nói ngôn từ cùng tôn có sai khác liền gọi dị
phẩm, thế thì không có
quyết định chánh nhân. Như lập âm thanh vô thường,

các nghóa âm
thanh - vô ngã - không… đều gọi là dị phẩm. Nhân
sở
tác tánh với dị đã
có, sao gọi là định nhân? Cho rằng tùy sở lập tất
cả tôn pháp, ý gần như đã chấp nhận, cũng là nhân đã thành. Đây là ý
gần chấp nhận đã gọi
là dị phẩm, nhân lại hay thành, nên tất cả lượng
đều không có chánh
nhân. Thế nên biết chỉ là không có chỗ sở lập tức là
dị phẩm, đây cũng có hai loại:

Tôn dị phẩm nên dưới sẽ luận rằng, dị phẩm nghóa là đối với
chỗ nơi không có sở lập kia.

Nhân dị phẩm sẽ luận về dị phẩm, nếu với chỗ nơi nói không có
sở lập, nhân biến khắp chẳng có.
Song nhiều luận cho rằng, dị phẩm của tôn gọi là dị phẩm vì tôn loại khác nhau. Dị phẩm của nhân gọi là dị pháp vì tôn pháp
sai khác, đâu cần hai loại
sai khác. Vô xứ của nhân gọi
là tôn dị phẩm, vì muốn hiển rõ nhân kia theo tôn
không có. Vô xứ của tôn nói là nhân dị phẩm, hiển nhân không có chỗ nơi, trước tiên chắc
chắn không có tôn, vả lại tôn dị phẩm.

Sao gọi là dị
hoặc khác hữu pháp, đồng pháp sở y hữu pháp
chắc khác nhau cũng nên
gọi là dị. Hoặc khác biệt đối với pháp, địch
luận vốn không chấp nhận
pháp sở lập đối với hữu pháp có, tất cả dị pháp đều nên gọi đồng. Dị phẩm này chẳng riêng lấy hai, chung lấy tất
cả không có chỗ tôn
pháp gọi tôn dị phẩm, cho nên luận cho rằng với
chỗ không có sở lập
đó. Còn nếu là thường thấy chẳng phải sở tác như hư không… đây chỉ lược tranh luận không đúng về vô thường. Chỉ nêu
thấy thường gọi là dị phẩm xét, lý đồng như trước, không theo pháp
sở ứng
sở lập, không có tôn
xứ này nhất định biến khắp không có nhân gọi
nhân dị phẩm. Tuy nhiên,
dị phẩm cũng lấy nhân sai khác, hiển rõ không
có tôn xứ nhân định
theo cũng không có. Ngược lại, hiển có nhân tôn
nhất định tùy chuyển,
mặc dù lại lìa pháp trước tôn sau nhân, kia nếu không đúng bèn thành dị pháp. Nay hiển năng lập vốn muốn thành tôn,
đối với dị phẩm không
có tôn kia liền lập, vì vậy chánh tôn khác sau
mới có nhân sai biệt.
Nhân đối với tôn dị phẩm xứ quyết định biến vô,
nên nói dị phẩm biến vô tánh.

Hỏi: Biến vô
tánh đã hiển rõ không có nhân tôn chắc chắn
không theo nhau, đâu cần phải nói dị phẩm? Đã nói dị phẩm tức hiển
bày không có tôn, nhân
cũng tùy theo đó mà không có, cần gì phải nói
lại biến vô tánh? Đáp: Chỉ nói biến vô không nói dị phẩm, chính là hiển rõ nhân này thành pháp tương vi, chẳng phải lìa nơi tôn lại thành nghóa tôn.
Chỉ nói dị phẩm không nói biến vô, cũng hiển bày nhân này thành pháp
bất định chẳng định thành tôn. Nay hiển rõ nhân này định thành nơi tôn đồng phẩm định hữu, với dị phẩm quyết định biến vô, cho nên nói
dị phẩm biến vô tánh.
Do đây lẽ ra phân biệt thành bốn câu, có dị phẩm chẳng
phải biến vô.
Nghóa là, tôn dị phẩm chẳng phải nhân biến vô, tức là trong
chín câu trừ câu thứ
hai thứ năm và thứ tám, còn sáu câu kia một, ba,
bảy, chín và bốn là bất
định. Câu bốn và câu sáu trái nhau như đã phối hợp giải thích ở đoạn văn trước. Có biến vô chẳng phải dị phẩm, nghóa
là nhân biến vô mà
chẳng phải tôn dị phẩm. Trong chín câu, câu thứ
tư, năm và sáu thì câu
thứ tư và sáu trái nhau, câu thứ năm là bất
định. Có dị phẩm cũng có biến vô, nghóa là tôn dị
phẩm cũng có nhân biến
vô. Tức là trong chín
câu, câu thứ hai, thứ năm, thứ tám thì câu thứ hai và thứ tám là
chánh nhân, câu thứ năm là bất định. Có chẳng phải dị phẩm cũng chẳng có biến vô, nghóa là chẳng phải tôn dị phẩm, cũng
chẳng phải nhân biến vô.
Tức là trong chín câu, trừ câu bốn, năm và sáu còn lại
sáu câu thì câu hai và câu tám là
chánh nhân, còn bốn câu kia là
bất định. Đã lựa chọn
các câu như trên đây.

Tự cú (câu) tha cú đều không có lỗi thuộc chánh nhân. Trong
câu “đương” mặc dù không có lỗi đó nhưng tha cú có lỗi, nên như trước mỗi mỗi phân biệt. Trong ba câu đầu chỉ có câu thứ ba là có một ít
phân chánh nhân, ngoài ra
đều có lỗi, vì lựa bỏ lỗi đó nên nói dị phẩm biến vô tánh.

Hỏi: Trong ba
tướng này, tại sao không nói biến là tánh của
tôn phẩm mà lại nói
pháp tánh? Hai tướng đồng dị tại sao không nói
đồng định hữu pháp
tánh, pháp tánh dị biến vô mà đều nói phẩm? Đáp:
Tôn đồng một
sở lập gọi chung là tôn hạn hẹp không nói phẩm, dụ rộng
lớn có thể thành lập
đều nói chữ “phẩm”. Do nhân thành tôn, chẳng
phải thành hai dụ, tướng
ban đầu gọi là pháp hai tướng sau không nói.

Hỏi: Ba tướng
này vì đầy đủ mới thành hay thiếu cũng được.
Nếu đầy đủ mới thành thì tại
sao đoạn trước nói thiếu không có dị phẩm cũng thành chánh nhân? Đã không cần đầy đủ, cần gì phải đủ ba
tướng? Đáp: Chủ yếu
đủ ba tướng, chỉ khác nhau nhầm lẫn mà thành nhân,
vì chẳng phải thiếu dụ,
y thiếu thì không chấp nhận là chánh. Đồng
pháp vốn thành tôn nghóa,
chẳng phải y bất thuận mà thành tôn, dị pháp vốn chỉ nhầm lẫn thì
không đúng, lẫn lộn bèn thành tôn nghóa. Cho nên
đồng quyết phải y thể,
dị pháp không y cũng thành. Đây nói hữu thể
thành tôn hữu thể, vì
vậy dị thể không có cũng đủ ba tướng.
Ba câu trên đây đã nói vế lỗi, trong mỗi tự cú lỗi của bốn câu.
Nếu bàn về việc thiếu lỗi, thiếu có hai loại là thiếu vô thể và thiếu
hữu thể. Thiếu vô thể
nghóa là không trình bày ngôn từ,
chỉ tại ba chi chẳng phải ở tại ba tướng.
Nếu trình bày nhân ắt thiếu hữu thể,
ba tướng đã có nghóa nên chẳng phải vô thể.
Thiếu không có thể trong đây
tương đối xen nhau tùy
thuận có không cũng là bốn câu. Nhân hữu thể chẳng phải đồng dị dụ,
có thiếu đồng dị dụ chẳng phải nhân; nhân có thiếu cũng thiếu đồng dị dụ,
có chẳng phải thiếu nhân chẳng thiếu đồng dị dụ.
Trong bốn câu này câu ban đầu thiếu một, câu thứ hai thiếu hai, câu
thứ ba thiếu cả ba, câu
thứ tư chẳng phải lỗi. Nhẫn đến ba lần lập như
vậy đều thiếu, cả ba
đều không thiếu, có thiếu đều có lỗi. Chẳng thiếu là bất định.Vì mặc dù đã có trình bày tợ
lập sinh, cả ba đều thiếu, tuy
trình bày tôn kia vì chẳng
trình bày loại khác. Như vậy hợp lại có ba loại tứ cú: Một là lưỡng cú; hai là chỉ gọi khuyết lỗi chẳng phải lỗi nhiếp; ba
là khuyết hữu thễ. Lại có hai loại:

Dùng ba tướng của nhân làm năng lập, tuy nói ba tướng của
nhân thiếu tướng gọi là khuyết.

Nhân là một, dụ là hai, ba là năng lập. Tuy trình bày thể kia, thiếu nghóa gọi là khuyết.
Vả lại, ba tướng của nhân, thiếu tướng có thiếu tướng ban đầu chẳng phải hai
tướng sau, có thiếu hai tướng
sau
chẳng phải tướng ban đầu. Có thiếu tướng ban đầu
cũng như hai tướng
sau, có chẳng thiếu tướng đầu cũng chẳng có hai
tướng sau. Nhẫn đến
ba tướng đều thiếu như thế, ba tướng đều chẳng
thiếu, trong đây tổng
cộng có ba loại tứ cú.

Một loại hai câu chỉ thiếu tướng ban đầu thuộc bốn món bất
thành, như vậy hai loại
phối hợp thiếu, cho đến ba hợp thiếu. Tùy theo đó
gần như có các lỗi bất
thành - bất định và tương vi, đều vì do lỗi của
nhân. Hoặc nhân một dụ
hai trình bày thành nghóa năng lập thiếu kém, cũng có ba loại tứ cú, một loại hai câu, vả lại thiếu nghóa của nhân
chẳng phải hai tướng sau.
Bốn lỗi bất thành có thiếu thứ hai chẳng phải
loại trước và sau, đều
thuộc bất thành; có thiếu tướng thứ ba thì chẳng phải hai tướng ban đầu đều nhiếp lỗi không khiển trừ. Như vậy thiếu hai nhẫn đến thiếu ba và cả ba
không thiếu, thiếu thì đều có lỗi,
không thiếu chẳng phải
lỗi, tùy đó nên đều có nhân và bốn lỗi bất thành.
Đồng dụ đều
không thành, dị dụ đều không khiển trừ, hoặc
đủ hai lỗi, hoặc đủ ba lỗi. Các vị
Bồ-tát Hiền Ái
luận sư,
Bồ-tát Trần Na… chẳng đem vô thỉ cho là thiếu kém nên chỉ có
sáu câu. Mặc dù chỉ trình bày tôn vốn không có năng lập,
sao gọi là lỗi năng lập thiếu
khiếm? Chư vị cổ đức
đều nói tổng cộng có bảy câu. Chẳng nói có năng lập để
thành lỗi,
chỉ thiếu lỗi năng lập, cho nên nói bảy câu thiếu. Hỏi:
Lý Môn luận lựa chọn chín câu đối với đồng phẩm có và hai, tại dị phẩm không là nhân, ngược với đây gọi tương vi, ngoài ra đều
bất định. Nghóa là, trong
chín câu chỉ có pháp tự tướng tương vi là một
và năm món bất định,
còn bốn lỗi bất thành là một bất định, hai tương vi, tại
sao không
nhiếp? Đáp: Do bản thân nhân thành nơi tôn,
sở dó
nói thuận nhau đó, đồng
dị thành tôn thưa xa nên chỉ nên thuận nghịch đó. Do các lỗi này không nhiếp hết, trong ba tương trên mỗi loại đều
tự thành cú (câu) và
cả ba tương đối thiếu.
Văn của luận tuy không có thứ tự tạo tác nhưng đạo lý quyết
định rõ ràng, lớn nhỏ phân biệt lại có
nhiều loại.
Vả lại, trong ba câu
của tướng ban đầu, một
câu làm tiên phong, đối hai tướng còn lại tạo
thành bốn câu. Có là
tôn pháp mà chẳng biến khắp, chẳng phải đồng
phẩm chẳng phải định hữu
tánh. Có là đồng phẩm chẳng phải định hữu
tánh, chẳng phải là tôn
pháp mà chẳng biến khắp. Có là tôn pháp mà
chẳng trùm khắp, cũng là đồng phẩm chẳng phải định hữu tánh. Có chẳng
phải tôn pháp mà chẳng
biến khắp, cũng là đồng phẩm chẳng phải định
hữu tánh. Như vậy dùng
tướng ban đầu câu thứ nhất đối tướng thứ hai bốn câu, có bốn loại bốn câu.
Lại lấy câu này đối tướng thứ ba của bốn câu, lại có bốn loại bôn câu. Như vậy tướng ban đầu câu thứ nhất đối
bốn câu của hai tướng
còn lại có tám loại bốn câu. Dùng tướng ban đầu
hai câu còn lại làm thượng thủ, đối với hai
tướng kia đều có bốn câu
cũng như vậy. Ba câu của
tướng ban đầu đó làm thượng thủ, đối ba loại
tám câu còn lại, tổng
cộng thành hai mươi bốn loại tứ cú.
Dùng tứ cú tướng thứ hai đối với tứ cú tướng thứ ba, mỗi
mỗi phân biệt, có bốn loại tứ cú, lại thành mười
sáu loại tứ cú, tổng cộng như vậy thành bốn mươi loại tứ cú, có đúng
có sai, văn rườm rà rộng lược
chỉ bày mà thôi. Đối
với các câu trước nói chung bài tụng; với tôn
pháp ba tướng, đều đối nhau theo đó không có, như
nên làm lỗi bất thành -
bất định - tương vi.…
Chữ “vân vân” ý nói rõ các lỗi thiếu kém. Đồng dụ dị dụ tất cả các lỗi đều thuộc ở đây, ba tướng tôn pháp, ba
tướng nhân, đối với ba tướng này mà giải
thích nghóa. Vì nhân đích thân thành tôn
tướng rộng khắp, các
loại đối xen nhau mà không có, ở đây có bốn loại:

Mỗi loại đối nhau: Ba tướng mỗi mỗi đều đối tự
pháp thành câu, tướng ban đầu có ba, hai tướng sau có bốn.

Xen nhau tùy theo không có: Ba tướng lại xen nhau thiếu không có nương tựa đối thành câu. Xưa nay tổng hợp có nhiều cách
giải thích, nay chỉ lấy ba tướng tôn pháp đưa vào bài tụng này có ba loại bốn

câu, có một loại hai câu.

Mỗi cập đối xen nhau theo không có: Dùng mỗi mỗi câu trong ba câu tướng ban đầu đều đối hai tướng
sau trong mỗi mỗi tứ cú. Lại xen nhau có không dùng làm tứ cú, và dùng mỗi mỗi tứ cú của tướng thứ hai
đối mỗi mỗi tứ cú tướng thứ ba, lại theo nhau
có - không dùng làm bốn câu, hợp lại có bốn mươi loại tứ cú.

Đều
đối theo nhau dùng ba tướng của nhân, như chỗ ứng kia tướng ban đầu có lỗi gọi là bất thành, với hai tướng
sau có lỗi gọi là bất
định, với hai tướng kia có lỗi tương vi gọi là
tương vi. Hoặc ba chi xen
nhau thiếu, nhân thiếu gọi là bất định, đồng thiếu
gọi là câu bất thành,
dị thiếu gọi là bất khiển. Ba chi tuy đủ nhưng tự
tha đều đối xen nhau đúng
sai gọi là tương vi
quyết định. Như vậy nhiếp chung hết các lỗi của nhân, trong đây hợp lại có bốn mươi lăm loại tứ cú, một loại ba câu,
một loại hai câu. Hoặc thiếu một có ba câu, thiếu
hai có ba…, đấy gọi
là lược giải thích ba loại tôn pháp.

Luận rằng: “Thế
nào là đồng phẩm dị phẩm?”

Thuật rằng: Bốn là giải
thích riêng, gồm có hai phần hỏi và đáp. Hỏi: Tại
sao ba tướng không hỏi cách giải thích ban đầu?

Đáp: Có hai cách giải thích.

Đồng phẩm dị phẩm: Mỗi mỗi có hai tôn đồng dị và nhân đồng dị. Nay nói tôn đồng dị,
sợ lộn với nhân đồng dị cho nên riêng hỏi,
tướng ban đầu không nhầm lẫn nên chẳng còn lựa bỏ.
Hỏi: Trùm khắp là tôn pháp, tôn có biệt tổng, nghóa cũng có
nhẫm lẫn, tại sao không
có chứng cứ?
Đáp: Nhân
đối với có - không nói tông đồng dị, tôn thành
thuận nghịch nói nhân đồng dị. Cho nên với tôn nhân đồng dị không
nhất định, vì lựa bỏ
lỗi này bèn phân biệt gạn thành hai. Do nhân chỉ là hữu pháp tôn pháp vì thành đối với pháp, chẳng phải pháp chung của
tôn và pháp.
Không nhầm lẫn có thể ngăn cản được nên không có chứng
cứ giải thích, vì hai câu
hỏi này thể tướng thành tựu rõ ràng.

Tôn là hữu pháp: Trên
đây đã nói rõ rồi, hai phẩm chưa
sáng
tỏ nên cần phải giải thích chứng cứ.

Luận cho rằng
sở lập pháp đồng với nghóa phẩm gọi là đồng
phẩm, trả lời có hai
chứng cứ như đoạn trước là đồng và dị. Trong đồng
phẩm lại chia ra hai tổng
đưa ra thể và biệt chỉ bày pháp. Sở lập pháp, sở lập nghóa là tôn, pháp nghóa là năng biệt, chữ
“quân” nghóa là đồng
đều, “đẳng” là tương
tợ, chữ “nghóa” là nghóa lý, chữ “phẩm” là chủng loại, có không pháp xứ. Nói chung nghóa này cho rằng, hoặc một vật có cùng

sở lập pháp
trong tổng tôn, bình đẳng - tương tợ - nghóa lý - thể loại
gọi là đồng phẩm, trong
đây ý nói đồng phẩm của tôn. Sở lập tôn là
sở
lập của nhân, tự tánh
sai biệt tánh không rời nhau đồng phẩm cũng như
vậy. Có pháp trong sở
lập này, xen nhau sai khác tụ thành chủng loại tương tợ tánh không rời nhau, tức là đồng phẩm. Hoặc cùng tổng tôn với
sở lập tụ hội tất cả
chủng loại tương tợ gọi là đồng phẩm, với tôn ý
chấp nhận tất cả pháp
sai biệt đều đưa vào tổng tôn. Vả lại như dị phẩm
với hư không vô ngã,
cùng âm thanh ý chấp nhận tương tợ vô ngã lẽ ra
gọi là đồng phẩm.
Hoặc cùng tập hợp chủng loại tương tợ hữu pháp
sở lập gọi
là đồng phẩm, tức là
tất cả tôn phần đa không đồng phẩm. Như âm thanh hữu pháp vì bình đẳng chẳng phải đồng loại, thậm chí trong dụ
phải kiến lập đầy đủ,
vì ngăn hai lỗi này tổng nêu sở lập pháp mà lựa biệt. Hoặc tập hợp có với khách chủ đã tranh luận
sở lập pháp, tụ chủng
loại tương tợ gọi là
đồng phẩm. Do pháp sở biệt của pháp năng biệt và
sở thành của tôn nhân,
nên nêu pháp này để trình bày tập hợp đó. Hỏi: Nếu như vậy các nghóa trên âm thanh vô ngã, chẳng
phải nhân sở lập lẽ ra dị phẩm? Đáp: Kia nếu không chấp nhận âm thanh có pháp là có cũng
thành dị phẩm, vì tôn
nhân không. Hoặc kia chấp nhận có vì nhân đã thành, tùy ý đã tranh luận cũng gọi là đồng phẩm, cho nên có hữu pháp
sai biệt tương vi. Luận lập vô thường bình… vô thường gọi đồng phẩm, đây riêng chỉ bày pháp, như trong phần lập tôn trình bày pháp tụ hợp
vô thường gọi là tôn,
bình… cũng có vô thường. Cho nên bình.. tụ tập
gọi là đồng phẩm, trong
đây chỉ lấy nhân thành pháp tụ gọi là đồng phẩm. Theo luận
Du-già nói, đồng loại nghóa là tất cả pháp trông mong
các pháp khác, tướng
đó lần lượt có chút phần tương tợ, có năm loại
tương tợ: Tướng trạng,
tự thể, nghiệp dụng, pháp môn và nhân quả. Nay
chỉ nói pháp môn tương tợ.

Luận về dị phẩm nghóa là đối với chỗ này không có sở lập đó,
sẽ giải thích dị phẩm có hai. Đưa ra chung và riêng chỉ bày pháp.
Xứ nghóa là
xứ sở, tức là trừ ngoài tôn còn lại tất cả pháp, thể thông cả có -
không. Hoặc lập hữu
tôn, đồng phẩm hẳn có thể, sở dó trước nói bình đẳng
với nghóa phẩm. Dị phẩm
thông vô thể nên nói là xứ, sở lập nghóa là
tánh của tôn không rời
nhau, hoặc chỗ các pháp không có sở lập của
nhân gọi là dị phẩm.
Chẳng phải riêng không trình bày pháp đó và cùng hữu pháp gọi là dị phẩm, lỗi như trước đã nói. Trong đây chẳng nói không
có pháp sở lập, đoạn
trước với đồng phẩm đã nói đồng với sở lập pháp đã xong, căn cứ vào đây có thể biết chỉ không có
sở lập vì nghóa đã thành. Lý
Môn Luận cũng nói rằng nếu
sở lập không có gọi là dị phẩm,
chỉ không có sở lập
tức là dị phẩm, đồng phẩm không nói xứ sở, vì dị loại thông cả vô.
Theo Du-già nói, dị loại nghóa là tất cả pháp trông vào
các pháp khác, tướng kia lần lượt có một chút phần không tương tợ, cho nên chẳng phải tất cả toàn bộ không tương tợ. Vì chỉ không tùy ứng nhân
đã thành cùng đồng
tương vi cũng có năm loại.

Luận rằng: Nếu có là thường kiến chẳng phải
sở tác,
như hư không…”.

Thuật rằng: Đây riêng
chỉ về pháp. Như lập tôn vô thường sở
tác tánh làm nhân, hoặc
có chỗ nơi pháp thường tụ thấy chẳng phải là
sở tác, như hư không…
gọi là dị phẩm. Trong đây đã nói tôn dị phẩm, chỉ nên nói hoặc là thường như hư không…, lại cho rằng thấy chẳng phải
sở tác nêu nhân dị
phẩm gồm giải thích biến vô.

Hỏi: Tại sao
trước nói tôn đồng phẩm không gồm định hữu,
đây giải thích dị phẩm
gồm giải thích biến vô? Đáp: Có hai cách giải:

Trình bày đồng phẩm: Chỉ
vì lựa riêng nhân đồng phẩm, hiển rõ dị cũng như vậy, không cần giải thích định vô tướng, nên văn lược bỏ.
Trong dị phẩm vì nhờ phương tiện lời nói, gồm
giải thích biến vô, hiển
bày đồng cũng như vậy.

Đồng
phẩm tùy thuận thành tựu: Chỉ
chấp nhận có nhân liền thành đồng phẩm. Vì văn dễ hiểu cho nên không giải quyết định hữu
tánh dị phẩm, do sợ lẫn lộn hẳn phải hiển rõ
biến vô mới thành dứt
sự
lẫn lộn. Vì thế giải dị phẩm gồm giải biến vô
đồng phẩm nhân, vì hiển rõ đồng dị hai phẩm sai khác.
Hỏi: Như lập vô thường, lông rùa
sừng thỏ không có tướng
vô thường kia cũng gọi
là vô thường, vì với tất cả thời tánh thường
không, cũng được gọi
thường, tại sao không lập chẳng đồng dị phẩm?
Đáp: Âm
thanh nói là vô thường, tánh là nghóa diệt. Sở tác
tánh thể là nghóa sinh,
lông rùa sừng thỏ chẳng diệt, cũng chẳng có sinh đã không có chỗ thành lập liền nhập vào dị phẩm. Nếu chẳng phải
hữu phẩm bèn nhập vào đồng.

Luận rằng: “Trong đây luận về
sở tác tánh, hoặc cần dũng
vô gián sở phát tánh”.

Thuật rằng: Năm là chỉ bày pháp có ba nêu hai nhân, thành ba tướng và hiển rõ chỗ thành. Phát khởi đoạn nghóa hoặc đã nói
nhân nghóa, đều nêu hau nhân,
sơ lược có ba nghóa: Một là đối với hai nhà
luận sư;
hai là giải thích biến
định, và ba là nêu hai chánh:

Đối với hai
luận sư:
Thanh luận
sư tổng có hai loại: Một là âm thanh từ duyên
sinh tức thường hằng
không diệt; hai là âm thanh
vốn thường trụ. Từ duyên đã hiển bày nay mới
có thể nghe, duyên âm hưởng hoặc dứt mất ngược lại không thể nghe.
Thanh sinh cũng như
vậy duyên dứt nghe, duyên còn nên nghe, hai nhà luận
sư này đều có
một phần tất cả trong ngoài dị tánh, vì một thể
nhiều thể năng thuyên
sai khác. Hoặc đệ tử Phật đối
Thanh luận
sư lập “âm thanh
vô thường”, nhân là
sở tác tánh bèn đủ ba tướng, đối
Thanh hiển luận nói
sở tác tánh tùy nhất bất thành. Hoặc đối thanh hiển nói nhân cần dũng liền đủ
ba tướng, đối thanh sinh luận lập tất cả âm thanh
đều là vô thường, cần
dũng làm nhân. Tôn pháp chẳng biến khắp lưỡng câu bất thành.

Nay hiển đối
thanh sinh,
sở tác làm nhân, hoặc đối thanh hiển
cần dũng làm nhân. Lại
lập âm thanh trong ngoài đều vô thường, nhân gọi là
sở tác, hoặc lập nội thanh, nhân là cần dũng. Không như thế thì
nhân có lưỡng câu nhất
phần lưỡng câu bất thành, vì đối với chấp phân
biệt nên trình bày hai nhân.

Giải thích biến định: Nhân
sở tác tánh thành tôn vô thường, ba tướng đều biến khắp thành nhân cần dũng, đồng nhất định biến khắp.
Hiển thuận thành tôn đồng định cũng lược không cần cả ba đều biến
khắp, nên nêu hai nhân.

Nêu hai
chánh nhân: Hiển bày chín câu,
sở tác trong đây
là nhân thứ hai kia, ở đây là nhân cần dũng.
Câu thứ tám đó theo ngài
Trần Na nói cả hai đều là
chánh nhân, vì đủ ba tướng. Nay hiển bày
hai nhân đó đều đủ ba tướng nên trình bày cả
hai. Sở tác tánh là nhân
duyên tạo tác, hiển bày sinh nghóa đó. Cần dũng
vô gián sở phát tánh, cần dũng nghóa là
sách tấn khởi phát, thiện tức là tinh tấn.
Nhiễm nghóa là giải đãi, vô ký là dục giải hoặc là tác ý, hoặc là tầm từ, hoặc là tư tuệ.
Vì do các nghóa này, gió thổi va chạm vào thành
rốn, cho đến lần lượt
kích động yết hầu, môi lưỡi… phát hiển dũng
mãnh không gián đoạn.

Luận rằng: “Biến là
tôn pháp đối với đồng phẩm định hữu với
dị phẩm biến vô”.

Thuật rằng: Hiển thành ba
tướng như trên đã nói. Sinh hiển nhân đều đủ ba tướng nên thành
chánh nhân, nghóa lẽ ra mỗi mỗi đều
căn cứ như trước tạo
tác hoặc biến khắp hoặc thiếu. Luận nói các nhân
vô thường, hiển nhân
đã thành, chữ “đẳng” đồng lấy hư không, vô ngã… Hai nhân trên đây không chỉ hay thành tôn vô
thường pháp, cũng có
thể thành lập hư không
vô ngã… tùy sở ứng đó chẳng phải lấy tất
cả. Hoặc sở tác nhân cũng có thể thành lập, nói đã trình bày khổ… và tôn vô
thường, ý
đã chấp nhận tất cả các pháp như khổ…, nhân
này bèn có lỗi bất định. Nghóa là lập lượng
rằng âm thanh cũng là khổ vì sở tác tánh, dùng pháp vô lậu làm dị phẩm, nhân
sở tác tánh đối với dị phẩm đó
trên một phần chuyển, lẽ
ra thành bất định như vậy đã thành âm thanh.
Vì như đối với bình, vì
sở tác tánh, thể là khổ kia, vì như các pháp tự tôn đạo đế… vì
sở tác tánh. Thể chẳng phải khổ đã thành chánh nhân
không có lỗi bất định
nên đây nói…, tùy sở ứng đó. Theo Du-già nói
đồng dị dụ, hơi tương tợ và không tương tợ, chẳng nói tất cả đều tương tợ, tất cả đều không tương tợ. Nếu không như vậy tất cả bèn không
phải dị phẩm, nhân hạn hẹp hay thành lập pháp hạn hẹp. Nhân kia cũng có thể thành lập pháp rộng lớn, đồng phẩm tuy nhân không biến khắp, đối
với dị phẩm định biến
là không. Nhân rộng lớn hoặc có thể thành lập
pháp rộng lớn, ở đây chắc không thể định thành pháp hạn hẹp với dị phẩm
có các lỗi bất định
theo đây mà sinh. Do đó lẽ ra lập sự khó nhọc.

NHÂN MINH NHẬP
CHÁNH LÝ LUẬN SỚ GIẢI QUYỂN THƯỢNG
(HẾT)
Ngày mùng 1 tháng 7 niên hiệu
Kiến Võ thứ hai viết xong quyển
thượng, công phân làm ba dùng bút tích để kết
duyên giúp cho pháp vị
tôn thần. Trông mong một ngày gió mát thổi thâu
nhiếp kẻ hèn mọn trở về chánh lý, từ
sinh thăng trầm được mát mẽ yên tónh nẩy mầm nhân
thiện. Quyền luật sư tôn kinh.
Đồng ngày 19 xem lại, hoặc có bổn ghi người xem lại bổn là vị tăng
Minh Thuyên ở chùa
Nguyên Hưng. Nhưng các nơi có chỗ không
khế hợp ngọn đèn sáng, tính sao chép lại âm thạch bậc tiên đức, nhưng
chưa được giám sát.

Theo bổn giáo chánh: Y trưởng giả Điện Ngưỡng lấy sự xem của ngài
Minh Thuyên làm bản chủ yếu, đem
sự ngu hèn xem xét lại ba quyển.
Lời sớ của quyển này bắt đầu từ ngày 16 tháng giêng niên hiệu
Nhân Bình thứ tư đến ngày 14 tháng 2, và ngày 27 tháng 2 thì đọc xong, xem có
chữ sai lầm bèn sửa lại ngay (Tả Đại Thần Tại Ngự Phán).
Đọc
xong tựa ngày 28 cùng tháng, không cam tâm mặc tình ngu ý xóa bỏ
sửa đổi. Từ ngày 16 tháng giêng đến giờ Ngọ ngày 14 tháng 2
khắc bản xong. Ngày 28 tháng 5 đến ngày 24 tháng 6
đọc lại bản thảo
một lần. Đến ngày 3 tháng 2 niên hiệu Cửu Thọ
thứ ba đọc lại một lần
nữa, bắt đầu từ 24 tháng trước đến ngày 18
tháng 3 niên hiệu Cửu
Thọ thứ ba đọc lại. Cách tháng bắt đầu từ 22 đến
nay đã viết xong mục lục.

LỜI SỚ NHÂN MINH CHÍNH LÝ LUẬN

Chùa Đại Từ Ân do Sa-môn Cơ biên soạn.

<卷>QUYỂN TRUNG</卷>

Luận rằng: “Dụ có hai loại”.

Thuật rằng: Từ đây trở xuống là phần thứ ba, nói về tướng
của dụ. Văn có ba ý:
Một là nêu ra; hai là kể tên; ba là tùy giải thích.
Đây là phần đầu
vậy.Tiếng Phạm là Đạt-lợi-sắc-trí Án-đa.
Đạt-lợi-sắc-trí dịch là kiến, Án-đa dịch là biên. Do đây
so
sánh khiến tôn thành lập rốt ráo gọi là biên, người khác khởi trí hiểu biết. Nói chiếu tôn cực này
gọi đó là kiến. Cho nên
ngài Vô Trước nói lập dụ nghóa là do sở kiến
biên cùng chưa sở kiến
biên, hòa hợp chánh thuyết. Ngài Sư Tử Giác bỏ
sở kiến biên là đã hiển rõ liễu phần, chưa
sở kiến biên là chưa hiển
rõ liễu phần. Do hiển liễu phần rõ được chưa hiển liễu phần, làm cho
nghóa giống nhau đã có
chánh thuyết gọi là lập dụ.

Nay thuận theo
ngôn ngữ phương đây gọi là dụ. Dụ là ví von,
là tình huống, là hiểu rõ, lấy đó
so
sánh thì dụ để hiểu rõ tôn nên gọi
là dụ. Đoạn trước tuy
nêu nhân cũng hiểu nghóa tôn, nhưng chưa nêu
thí dụ tình huống để
khiến cho nó rõ ràng. Nay nhờ đây so sánh tôn
nghóa rõ cùng tột, cho
nên lìa nhân lập riêng tên dụ.

Luận rằng: “Một
là đồng pháp; hai là dị pháp”.

Thuật rằng: Kể tên gồm
có đồng pháp và dị pháp. Đồng là
tương tợ, pháp là sai
biệt; cùng chấp nhận tự tánh gọi là hữu pháp,
sở lập
sai khác trên đây gọi
là pháp. Nay cùng sở lập đó sai khác tương tợ gọi
là đồng pháp, không có
sai biệt đó gọi là dị pháp. Dị là sai biệt.

Hỏi: Tại sao
tôn đồng dị gọi là phẩm, nhân đồng dị gọi là pháp?
Đáp: Nếu
đồng dị tổng tôn chủng loại tánh không rời nhau gọi
là phẩm. Nếu không đồng
dị với tổng tôn cũng không đồng dị với tôn hữu pháp, chỉ đồng dị với nghóa
sở tác trên hữu pháp gọi là pháp.
Lại sở
tác đây chẳng phải tổng
sở lập không được gọi là phẩm mà gọi là pháp,
sở lập chung tôn bèn
cùng tên với phẩm vì có thể sai khác. Còn nhân tôn cả hai đồng dị gọi là pháp, biệt đồng dị gọi là phẩm, đây đồng dị cả hai
nên gọi là pháp. Hai nhân đồng dị ở dưới và tôn đồng dị ở trên đồng
thời biệt đồng dị, vì
vậy đều gọi là phẩm.

Luận rằng: “Đồng pháp,
hoặc đối với xứ hiển nhân đồng
phẩm quyết định hữu tánh”.

Thuật rằng: Thứ ba là
tùy giải thích, có hai: giải đồng và giải
dị. Theo Lý Môn luận nói
nhân tôn đã tùy theo, tôn không thì nhân
chẳng có, hai loại này
gọi là thí dụ, ngoài ra đều tương tợ với đây.
Trong ban đầu giải có ba trình
bày tên, nêu chung, chỉ riêng, đồng pháp trình
bày tên, văn kia tổng
hiển, xứ nghóa là xứ sở. Tức là tất cả trừ ngoài tôn có không pháp xứ. Hiển là
thuyết vậy, nếu pháp có không thuyết
cùng tiền trần, nhân tương tợ phẩm bèn quyết định có tôn pháp. Đây có không
xứ thì gọi là đồng
pháp. Nhân là phã cùng chấp nhận trên hữu pháp, hoặc chỗ có pháp đây gọi là nhân đồng phẩm, pháp
sở lập là pháp
không cùng chấp nhận
trên hữu pháp, hoặc chỗ có cộng nhân, quyết định
có phát không chấp nhận
này gọi là định hữu tánh, do vì cùng chấp
nhận pháp thành bất cộng.

Theo Lý Môn luận nói, nhân tôn đã theo nhau gọi là đồng dụ trừ tôn do bên ngoài có không tụ trung. Có pháp cùng chấp nhận hay
không cùng chấp nhận này
tức là đồng, vì pháp đồng, vì năng sở đồng, vì
cả hai hòa hợp đồng.
Trong đây chính xác lấy đồng phẩm của nhân, do
có nhân này nên tôn
pháp hẳn phải theo, vì vậy cũng gồm lấy đồng phẩm
của tôn hợp lại gọi là đồng pháp.

Hỏi: Hiển nhân đồng phẩm, tôn pháp hẳn phải theo cần gì nói
lại quyết định hữu
tánh. Nói quyết định hữu tánh nhân ắt tại tôn, đâu cần lại nói hiển nhân đồng phẩm? Đáp: Chỉ nói nhân đồng phẩm không nói định hữu tánh, tức là trong chín câu các dị phẩm có trừ hai mươi lăm
đế còn sáu câu thuộc
hai lỗi tương vi bất định. Dị dụ cũng phạm lỗi
năng lập bất khiến. Hoặc
nói định hữu tánh chẳng nói nhân đồng dụ, cũng
ở trong chín câu đồng
phẩm chẳng có là bốn, năm, sáu vậy. Cũng
thuộc hai lỗi tương vi và
bất định, đồng phẩm cũng phạm năng lập bất thành. Nếu chẳng phải nhân đồng phẩm cũng chẳng phải định hữu tánh, tức
là trong chín câu dị phẩm
chẳng có là câu thứ hai, năm, ám vậy. Hai loại chánh nhân và bất định đã nhiếp, đồng dụ cũng phạm lỗi câu bất
thành. Hoặc hiển nhân đồng phẩm cũng là quyết định hữu tánh tức là
trong chín câu, câu đồng
phẩm cũng có trừ sáu câu còn bốn câu, năm, sáu
là đúng vậy, vì đã
thuộc hai loại chánh nhân và bất định. Dị phẩm
không có lỗi, vì đã thuộc
chánh nhân; dị phẩm có lỗi đã thuộc bất định.
Vô tướng hoặc có một
phần toàn phần năng lập bất khiển trừ, đồng dị dụ

này đã phạm
các lỗi, hoặc tự hoặc tha, hoặc toàn phần hoặc nhất phần tùy
sở ứng kia đều nên
suy nghó. Vì ngăn ba câu trước và câu thứ tư một chút phần đã nói lỗi, hiển câu thứ tư có một chút phần là đúng, hẳn
phải nói cả hai để chỉ
rõ nhân đồng phẩm quyết định hữu tánh.

Luận cho rằng: “Nếu
sở tác thấy kia vô thường thì như bình…”.

Thuật rằng: Đây là riêng chỉ pháp. Như lập tôn âm thanh vô thường vì nhân là
sở tác tánh, bình là đồng dụ, trong đây chỉ pháp vì
để rõ nhau. Hợp kết trình bày chung, nếu
sở tác tức đoạn trước hiển bày chung đồng phẩm của nhân. Thấy kia vô thường cũng là trước hiển bày quyết định hữu tánh, các chỗ có
sinh quyết định có diệt. Trâu mẹ bỏ xứ trâu nghé phải theo, chỗ có nhân tôn quyết phải theo, đây là
hợp. Nếu có sở tác
thì lập luận địch luận luận chứng… thấy kia vô
thường, như bình… nêu
dụ y hữu pháp kết. Đoạn trước dùng âm thanh làm
hữu pháp, vô thường
sở tác làm pháp. Nay dụ lấy bình… làm hữu pháp,
sở tác vô thường làm
pháp. Chánh dùng sở tác vô thường làm dụ gồm
nêu bình… dụ y, tổng
hợp mới đầy đủ. Chữ “đẳng” tức là đồng lấy các
loại bồn, bình… vậy.

Lý Môn luận cho rằng, nếu như vậy thì dụ lẽ ra chẳng phải dị phần vì hiểu rõ
nghóa nhân. Theo các luận
sư của
Cổ Nhân Minh thì
ngoài nhân có dụ. Như
Thắng luận sư lập tôn “âm thanh vô thường” vì nhân là
sở tác tánh, đồng dụ như bình, dị dụ như hư không. Chẳng nêu các
sở tác đều là vô
thường… thấu suốt hai chỗ, nên nhân chẳng phải dụ, bình là thể đồng dụ, hư không là dị dụ thể. Từ ngài
Trần Na sắp về
sau nói ba tướng của nhân tức thuộc hai dụ, hai dụ tức là nhân vì đều hiển bày
tôn, sở tác tánh… vì
thông suốt hai chỗ. Cổ sư nạn vấn rằng: Nếu dụ
cũng thuộc nhân, dụ lẽ ra nói chẳng ngoài nhân dị phần vì rõ
nghóa nhân, nên chỉ có hai chi đâu cần hai dụ?
Ngài Trần Na giải thích:
Sự mặc dù
đúng như vậy,
song nhân này chỉ vì hiển rõ tôn pháp tánh, chẳng phải vì hiển rõ đồng phẩm dị phẩm hữu tánh, vô tánh, nên phải nói riêng đồng
dị dụ. Ý đáp rằng, dụ
thể thật là nhân, như vậy không nên nói riêng,
song lúc lập nhân đúng
ra chỉ vì hiển tôn pháp tánh là nhân của tôn,
chẳng phải chánh hiển
đồng có dị không thuận nghịch, thành ra nghóa sở lập tôn. Cho nên ngoài nhân đặc biệt nói hai dụ hiển rõ nhân có nơi chỗ,
vì ngược lại thành tựu,
khiến cho tôn nghóa thành.
Lại gạn hỏi:
Nếu chỉ có nhân gọi là sở thuyên biểu thị nghóa,
gọi là nhân, ở đây
có lỗi gì? Ý hỏi rằng, như sở tác nói sở
thuyên biểu thị nghóa chỉ gọi là nhân, bình đồng hư không khác tên dụ, chẳng phải nhân này có lỗi gì.
Lại hỏi: “Còn có đức gì?” Trả lời theo
Cổ Nhân Minh riêng nói
phần dụ gọi là đức. Ngài Trần Na lại vấn nạn:
Lẽ ra như thế gian đã nói phương
tiện cùng nghóa của nhân đó đều không tương ưng?
Ý vấn nạn rằng, như thế gian ngoại đạo cũng nói
ngoài nhân riêng có hai dụ, ông đối với ngoài nhân nói dụ cũng như vậy. Biến khắp
tôn pháp tánh đã là
chánh nhân, đã nói hai dụ chẳng phải là chánh nhân, chỉ là phương tiện trợ giúp thành
nghóa nhân. Đây dụ phương tiện đã cùng nhân
sai khác, thì với nghóa của nhân đều không tương ưng.
Cổ sư lại nói rằng: Nếu như
thế thì có lỗi gì, dẫu có đồng với ngoại đạo
cũng có lỗi gì? Như
ngoại đạo có năm căn thức, trong Phật pháp cũng có
vì chẳng phải lỗi.

Ngài Trần Na hỏi vặn: Đây nói chỉ ứng hợp nghóa loại
sở lập, không có công năng chẳng phải nghóa năng lập. Do kia chỉ nói
sở
tát tánh thể loại đồng
pháp, chẳng nói năng lập đã thành nghóa lập.
Trong đây ý nạn tôi
cũng chẳng nói đồng đối với ngoại đạo mà nói nghóa
cực thành thì gọi là
lỗi. Vì giống kia nói nghóa bất cực thành có lỗi,
nghóa là các cổ sư nói
đồng ngoại đạo, lập tôn âm thanh là vô thường vì nhân là
sở tác tánh, đồng dụ như bình, dị dụ như hư không, nghóa
bất cực thành.

Ngài Trần Na
hỏi lại: Nếu nói thể của bình và thể của hư
không là dụ, chỉ nên lấy bình loại đối với nghóa
sở lập vô thường. Dụ đã không nói các
sở tác tánh đều là vô thường, nêu bình chứng minh âm
thanh không có công năng,
dụ kia bèn chẳng phải nghóa năng lập, do đó
chỉ nêu nhân, chỉ nói sở
tác pháp, nêu bình loại âm thanh đồng vô
thường. Chẳng nói nói năng lập các
sở tác tánh và cùng
sở lập đều là vô
thường, nên không có công năng chẳng phải nghóa công năng. Lại dùng
bình làm dụ thể, bình
tức là bốn trần có thể đốt cháy có thể thấy, âm thanh cũng như vậy. Nếu như ta nói
sở tác tánh đều là vô thường, thì
như bình… tạo tác đã
là tôn chánh đồng pháp, vô thường tùy theo đó
cũng quyết định chuyển.
Nếu bình dụ ý để hiển việc đó bèn không có tất
cả lỗi cùng loại với
nhau. Ông đã nói không đúng nên có lỗi trước.
Ngài Trần Na lại nói: Còn nhân dụ
sai khác, đây có
sở lập đồng pháp dị pháp, trọn không thể hiển nhân cùng
sở lập tánh không rời nhau, do đó chỉ có loại nghóa
sở lập nhưng không có công năng. Ý này vấn nạn rằng, nhân dụ đã
sai khác, đồng dụ chỉ có
sở lập vô thường, dị dụ không có lỗi này. Ông nói đồng dụ mà chẳng nói các
sở tác đều là vô thường, di dụ cả
hai đều không có; cuối
cùng không thể hiển bày nhân sở tác tánh, cùng
sở lập vô thường tánh chẳng rời nhau.
Tổng kết lại thì chỉ có loại nghóa
sở lập nhưng không có công

năng, chẳng
phải nghóa năng lập. Cổ sư lại hỏi: Tại sao không có công năng?
Ngài Trần Na đáp nạn: Do trong đồng dụ chưa hằn đồng loại
với tôn pháp tôn nghóa,
vì ngoài ra còn thí dụ sở thành lập nên thành lỗi
vô cùng. Ý nói đồng
dụ không có sở do công năng, ông đã không nói
các sở tác đều là vô
thường, nên đồng dụ đó chưa hẳn dùng nhân tôn
pháp và cùng loại tôn
nghóa vô thường. Chỉ nói như bình, nếu người khác có hỏi, bình như thế nào mà lại vô thường trả lời như ngọn đèn, lần
lượt như vậy nên thành
ra vô cùng vậy không có nghóa năng lập. Nếu ta
nói dụ các sở tác
tánh đều là vô thường, thì như bình… đã dùng tướng
loại tôn pháp tôn nghóa,
biến khắp hết tất cả bình đèn… chẳng cần hỏi
lại. Cho nên chẳng phải
vô cùng thành có công năng.
Lại gạn hỏi:
Không hẳn định có các phẩm loại, hoặc chỉ bình
thể đồng dụ, chẳng đốt cháy thấy được… tất cả đều loại bèn thành lỗi.
Nếu như ta nói dụ y kia thì dùng các loại
sở tác vô thường,
sẽ thành không
có lỗi kia, hỏi hoặc chỉ
có tôn pháp là nhân tánh, kia có lỗi bất định lẽ ra cũng
thành nhân. Ý đây nạn rằng, chỉ có
sở tác biến khắp tôn pháp tánh là tánh nhân đó, đồng có dị không chỉ có dụ chẳng phải nhân.
Do đó bình hư không dụ chẳng phải nhân, tức không nhất định nhân lẽ ra
cũng thành nhân, chỉ có biến tôn pháp vì không có hai
tướng sau.
Cổ nhân minh lại gạn hỏi:
Tại sao có đầy đủ pháp sở lập năng lập và dị phẩm, hai thí dụ mà có lỗi này? Ý kia vấn nạn tại
sao đồng phẩm là bình có
đủ sở lập vô thường, năng lập
sở tác và pháp dị lập. Trong hai thí dụ này
có lỗi bất định? Ngài
Trần Na đáp nạn: Hoặc lúc ấy sở lập dị phẩm
chẳng phải một chủng loại bèn có lỗi này. Như ban
đầu và sau, ba đều dụ sau nhất, nghóa là lúc lập lượng đã lập dị phẩm cũng có chẳng có, chẳng phải một
chủng loại. Nhưng ông đã chỉ bình là đồng phẩm, hư
không là dị dụ, tuy đủ
hai dụ. Dụ nếu chẳng phải nhân, bèn thành lỗi bất
định này, như ba loại ban
đầu dụ sau cùng. Nghóa là trong chín câu, câu
thứ ba trong ba câu đầu
đồng phẩm dị phẩm có chẳng có, trong ba câu
sau dụ sau cùng nghóa là
trong chín câu, ba câu sau mà là câu thứ ba
đồng phẩm có chẳng có
dị phẩm cũng có chẳng có.

Trong hai dụ
này hoặc đồng lấy có nghóa, dị lấy vô nghóa,
nhưng do dị phẩm một phần
có, nhân thành bất định. Ông dùng đồng dụ như bình dị dụ như hư không, vì dị chẳng phải nhân. Không lựa riêng
cho rằng nếu là thường
thấy chẳng phải tạo tác như hư không… bèn có
lỗi bất định. Hoặc diệt
lựa biệt thì dụ tức là nhân bèn không có lỗi đó,
lựa bỏ hai và ba vì
chẳng phải nhân, chủ yếu dị biết vô, là vì chánh nhân. Kết lại rằng cho nên định có ba tướng chỉ và hiển nhân, do là đạo lý, tuy
tất cả phần đều có thể làm nhân hiển rõ
sở lập. Nhưng chỉ một phần vả lại nói là nhân, trong đây cố định chỉ là âm thanh,
trình bày ba tướng của nhân hiển rõ nơi tôn. Hai dụ tức là nhân, mặc dù đều là nhân hiển rõ
tôn nghóa, đối với ba
tướng biến tôn pháp tánh, chỉ một phần này vả lại nói là nhân còn hai loại là dụ. Vì chỉ căn cứ vào
Thắng luận để rõ
chẳng nói tận lý, nên
gọi là vả lại. Văn trước y nơi đây hiển rõ tôn nghóa,
nói ba tướng của nhân
cũng chẳng trái nhau. Hỏi:
“Tại sao cũng chấp nhận pháp mà không cùng chấp
nhận pháp phần làm tôn
nhân? Đồng dụ hợp cả hai làm một chi? Đáp: Đối địch luận trình bày tôn, bất cộng làm
sở lập, do nhân thành tôn này, cùng chấp nhận thì chỉ có năng lập thành,
đồng dụ khiến cho nghóa kiến biên. Cả hai đều trợ giúp thành lập ở trước, cho nên
nhân tôn riêng nói, đồng dụ thì hợp lại. Hỏi: Nhân minh bày tạo tác đã thấu
suốt bình há chẳng trịnh
trọng lắm sao? Đáp: Nhân mặc dù nói chung, tôn nghóa chưa rõ ràng, chỉ
sự rõ đoạn văn trước chẳng phải làm
quan trọng.
Cổ sư hợp lại bình có
sở tác tánh, bình là vô thường, âm thanh có tánh tạo tác, âm thanh cũng
vô thường. Nay ngài Trần
Na lại nói, các vật do tạo tác đều là vô
thường, hiển rõ sơ lược
bỏ bớt rườm rà, dụ tôn đều thấu suốt, đâu nhọc gì
nghóa dài dòng, cho nên đổi thay bậc
tiên sư.
Cổ sư kết lại vì nên biết
được âm thanh là vô
thường. Nay theo ngài Trần Na, thí như bình… hiển
bày nghóa đã thành, đâu
nhọc gì phải thuật lại, cho nên trong dụ đều
trình bày nhân tôn hai
loại rõ ràng, đến văn sau sẽ biết.

Luận rằng: Dị pháp hoặc
đối với xứ sở nói sở lập không có nhân biến khắp chẳng có”.

Thuật rằng: Đây là giải thích có bốn loại
sai khác: Trình bày
tên, hiển chung, chỉ riêng và giải
thích thành, đây tức là hai loại ban
đầu. “Xứ” nghóa là
xứ sở, trừ ngoài tôn rồi chỗ có không của
pháp, nghóa là hoặc pháp hữu thể hoặc pháp vô thể. Chỉ nói không có tôn
sở lập
trước, tôn năng lập ở
đoạn trước cũng biến khắp chẳng có, gọi là dị phẩm
vì pháp sai khác, vì cả
hai đều khác. Theo bài tụng của Lý Môn Luận thì tôn không nhân chẳng có gọi là dị pháp,
có giải thích chính là lấy dị phẩm của nhân. Do không có điều này nên quyết theo không có, vì
vậy cũng gồm lấy không
có tôn gọi là dị hợp lại gọi là dị pháp. Lại tự
vấn nạn rằng: Nếu chỉ
không có nhân thì gọi là dị pháp, đồng phẩm
chẳng có lẽ ra là dị
dụ. Nếu như vậy thì tôn “âm thanh vô thường”, dùng
điển chớp, bình đàm
đồng dụ, nhân là cần - dũng. Với điển chớp vốn chẳng
có, lẽ ra
thành dị phẩm tôn nhất định theo không có, vì vậy lẽ ra
phải nói đồng thành
tôn, nhân là chánh đồng, tôn là trợ đồng vì lìa
dị phẩm. Tôn là chánh dị, nhân là trợ dị, chỉ
chọn lấy chẳng phải di.

Theo Lý Môn luận thì tôn không nhân chẳng có gọi là dị pháp không nói nhân không tôn chẳng có gọi là dị dụ. Nhưng đây
không muốn thành riêng dị
pháp, nên trước không có tôn, sau mới không có nhân. Hỏi:
Tại sao
sở lập không nói biến vô, nhân năng lập nói
biến khắp chẳng có? Đáp: Tôn không thành nhân chẳng nói biến vô, nhân thành tôn nên nói biến khắp chẳng có.
Nhân không biến vô bèn thành dị pháp, các lỗi phát khởi như bất định tương vi,
sở lập tôn, pháp đó rất rộng
lớn. Như âm thanh vô
ngã, hư không… cũng có, nếu sai khác đều không có, cũng không có dị phẩm, như hư không… bèn luống lập bày.
Cho nên biết chỉ không có
tùy ứng một chút phần sở lập của nhân tức là dị
tôn, chẳng phải cho rằng
đều biến khắp chẳng có.

Hỏi: Đã nói sở lập không có, nhân đã chẳng có, đâu cần
phải nói lại nhân biến vô ư? Nói nhân biến vô, đã không có
sở lập, cần gì nói
sở lập tôn nữa? Đáp: Chỉ nói
sở lập không nhân không biến khắp chẳng có, tức
là trong chín câu có
nhiếp dị phẩm, trừ câu thứ hai, thứ tám và thứ
năm, còn sáu câu là
đúng; dị dụ cũng phạm lỗi năng lập bất khiển.
Nếu nói nhân biến chẳng có, không nói
sở lập không tức là trong chín câu
chẳng có nhiếp đồng
phẩm, thì câu bốn, sáu, năm là đúng; đồng phẩm cũng phạm lỗi năng lập bất thành.
Hoặc chẳng nói
sở lập không, cũng
chẳng có nhân biến chẳng
có, tức là trong chín câu có câu đồng phẩm. Trừ
ba câu giữa còn sáu
câu, dị dụ cũng phạm lỗi câu bất khiển trừ. Hoặc
nói sở lập không nhân cũng biến khắp chẳng có, từ là trong chín câu là
câu thứ hai, năm, tám.
Câu thứ hai, thứ tám là đúng, câu thứ năm bất định. Đồng dị hoặc hạm lỗi câu bất thành, tha cú có lỗi nên đây có lỗi,
không như vậy thì câu
này thuộc câu không có lỗi. Các lỗi trong đây hoặc
tự hoặc tha, hoặc toàn hoặc phần tùy
sở ứng kia lẽ ra nên căn cứ văn trước khởi
suy nghó. Câu thứ tư có một chút phần là đúng, ngoài ra đều
có lỗi, vì ngăn điều
này quyết phải nói cả hai sở lập không có nhân biến chẳng có.

Luận cho rằng: “Hoặc
là thường thấy chẳng phải tạo tác như hư không…”

Thuật rằng: Đây là riêng chỉ pháp. Như tôn vô thường vậy thường
là sai khác,
nhân là tánh tạo tác chẳng phải tác là sai khác.
Ngược lại hiển rõ nghóa trong thường phẩm đã không thấy tạo tác, rõ ràng tánh
tạo tác nhất định thấy
vô thường, vì đồng thành tôn. Trước nhân sau tôn dị pháp lìa trước, tôn trước nhân
sau hoặc trong đó lìa xa dị, nhân trước
tôn sau. Như nói chẳng
tạo tác nhất định là thường trụ, ngược lại thành
xưa nay không tranh luận hư
không thường trụ. Chẳng phải lìa trước thành tôn nghóa vô thường, hoặc thành thường trụ bèn phạm lỗi tương phù,
xưa đã định tôn vì nay
thành lập. Đồng ý đã thành lập trước nhân sau
tôn, dị đã lìa trước
tùy tôn trước sau, ý muốn hiển ngược lại đoạn trước về nghóa thành lập. Nay tôn không nhân đã
không chuyển, rõ ràng nhân có chỗ nơi tôn nhất định theo.
Sai khác chỉ nói lìa, xa lìa thành ra đắc, chắc chắn trước tôn không
sau nhân chẳng có. Cho nên
Lý Môn luận nói: Nhân tôn đã theo thì tôn không nhân chẳng có, như hư không…, đây
nêu dụ y để trình bày
dụ thể. Nếu hữu pháp sở y đó, hiển bày pháp năng
y chẳng có, chữ “đẳng”
đồng lấy các pháp tùy chỗ ứng Niết-bàn…

Luận rằng: “Trong đây thường biểu thị chẳng phải vô
thường, chẳng tạo tác,
nên nói tiêu biểu vô sở tác”.

Thuật rằng: Dưới đây
sẽ giải thích
thành nghóa. Hiển bày dị không có thể cũng thành ba tướng đã thuộc
chánh nhân.
Pháp Nhân minh, dùng vô làm tôn, không thể thành lập, có không đều
sai khác. Như luận chép hòa hợp chẳng phải thật có chấp nhận trong
sáu câu thuộc tùy nhất, như năm câu văn trước. Đoạn trước phá năm câu thể chẳng phải thật có
nên được làm dụ, vì
trong đây dùng vô mà thành ra không có. Lẽ ra dùng hữu pháp làm dị phẩm, vì không có thể kia, ngược lại dùng vô pháp
làm dị cho nên các vật
không thật có chẳng thuộc sáu câu, không có dị
thể kia. Hoặc vô vi là
tôn, có chẳng phải năng thành, nhân không có sở
y, dụ chẳng có sở lập
nên có thể hữu vi sai khác, vì sai khác đối với tôn. Dùng tôn hữu vi, hữu vi hay thành vì tùy thuận thành ra có, không
chẳng phải là năng lập,
nhân chẳng phải năng thành, dụ không có sở lập,
có không đều sai khác,
vì đều chỉ nhầm lẫn. Tôn vô thường đã có thể
vật tạo tác bình… hữu
vi hay lập, cho nên đối với dị phẩm. Như
Tát-bà-đa lập hữu thể hư không làm dị, hoặc các bộ kinh… lấy vô thể hư
không làm dị vì, chỉ các
tôn nhân đều lẫn lộn hết. Chẳng cần dị dụ hẳn có
sở y, đồng dụ năng
lập, thành ra có chắc có, thành không hẳn không,
biểu thuyên giá thuyên
hai loại đều được. Dị dụ không như vậy, hữu thể
vô thể hoàn toàn đều
ngăn vì tánh chỉ lẫn lộn, nên thường ngôn, ngăn tôn chẳng phải vô thường, chẳng
sở tác ngôn, biểu thị chẳng phải tạo
tác nhân. Không cần
thường chẳng tạo thuyên hai loại hữu thể, ý hiển bày

dị dụ vì thông cả vô thể.

Theo Lý Môn luận, trước là giá thuyên sau chỉ nhầm lẫn, vì nhờ nghóa hợp và ly để
so
sánh
suy lường. Đồng dụ trước cũng giá
cũng thuyên do thành không
dùng không, vì thàn hcó dùng có. Dị dụ
sau hoàn toàn lẫn lộn, ngăn mà chẳng nói, vì do đồng dụ hợp để
so
sánh nghóa, vì do dị dụ lìa
so
sánh nghóa.
Kia kết lại: Vì vậy mặc dù đối với không lập thật có hư không… đã được hiển bày tôn xứ có không chẳng thành
nghóa của nhân. Xưa nói
âm thanh vô thường, dị dụ như hư không.

Lý Môn luận nạn vấn rằng:
Chẳng phải trong dị phẩm không hiển bày vô tánh có chỗ chọn riêng hay làm thí dụ?
Nghóa là, đối với dị phẩm vô thường nên cho rằng hoặc là thường, thấy chẳng tạo tác như
hư không không… Chính là
dùng thường làm dị phẩm gồm chẳng phải
tạo tác, hư không là dụ
y. Chủ yếu lựa riêng loại này, hiển dị phẩm
không có, ngược lại
hiển nhân có tạo tác, tôn vô thường quyết tùy theo. Ông chỉ nói như hư không, nay lại vấn nạn rằng:
Chẳng phải với dị
phẩm không hiển vô tôn
và tánh vô nhân tức là có lựa chọn riêng, nên có thể làm dị dụ. Văn đọc dài dòng nghóa nói cũng xa vời.
Lại gạn hỏi:
Cổ Nhân Minh: Thế gian chỉ
hiển bày tôn nhân dị phẩm đồng chỗ nơi
hữu tánh làm dị pháp
dụ. Chẳng phải tôn không có chỗ nơi nhân chẳng có tánh, nên nhất định không có công năng. Trình bày bốn câu ban đầu,
ba câu sau chẳng phải, ở
đây theo ngoại đạo gọi là thế gian, chỉ hiển bày tôn nhân thường và chẳng phải
sở tác dị phẩm đồng trên hư không.
Cho nên nói hư không là
dị dụ the. Ở đây trình bày tôn kia mà chỉ gạn hỏi chẳng phải tôn không có
xứ sớ, nhân chẳng có tánh nên nhất định không có công năng. Chẳng nói dị phẩm cho rằng hoặc là thường tôn không
có chỗ nơi, thấy chẳng
phải nhân tạo tác không có tánh do lìa tôn nhân,
vì vậy xưa dị phẩm quyết
định không có công năng. Do đây chỉ nên
hiểu như lời tôi đã nói.

Luận rằng: “Như
hữu phi hữu gọi là phi hữu”.

Thuật rằng: Vì sợ nói dị dụ
sẽ che nghóa không rõ ràng, chỉ
sự làm thí dụ có hai cách giải thích.

Như Thắng luận sư vì ngũ đảnh kia không tin có tánh thật… ngoài ra có. Bèn lập lượng rằng hữu tánh phi thật phi đức phi nghiệp
vì có một thật nên có đức nghiệp như đồng dị
tánh. Ngài Trần Na phá
nhân này có hữu pháp tự tướng tương vi, nghóa
là hữu tánh lẽ ra chẳng
có, vì có một thật nên có đức nghiệp như đồng
dị tánh. Đây dẫn thuyết
của ngài Trần Na có chẳng có, đâu nói phi hữu
biệt hữu đã có tên gọi
hoàn toàn ngăn có nên nói chẳng có, thường…
cũng như vậy. Vì hoàn

toàn ngăn vô
thường và sở tác tánh, chẳng có đã có tên gọi.

Đây
nói chẳng có, không dẫn thuyết của ngài Trần Na đã nói
phi hữu. Nói chẳng có, sơ lược có hai nghóa: Một
là Thắng luận luận
sư
trừ năm câu có đều là chẳng có, đây tức
biểu thuyên. Hai là chẳng có, chỉ phi đối với hữu, phi hữu đã có tên gọi, muốn hiển đồng dụ thành
tôn hữu thể, có thể như biểu hiện năm câu, dị
dụ chỉ lẫn lộn có thể như
ngăn có. Nhưng Đại thừa trung đạo tất cả pháp
tánh đều lìa giả trí và
ngoài ngôn thuyên, lời nói và giả trí đều không
được chân, hoàn toàn ngăn thuyên cũng không có chỗ tiêu biểu. Chỉ với các pháp cộng tướng
mà chuyển, pháp nhân minh bèn không đồng với kia,
nhưng trong cộng tướng có thể có nghóa
thuyên biểu. Đồng dụ thành lập hai pháp hữu vô, hữu thành đối với hữu có thể chấp
nhận thuyên, vô thành đối với vô liền
có thể ngăn. Cho nên đây nói ngăn phi hữu đã
biểu thị, khác thì chẳng
đồng với giống nhau, lý như trước đã nói.

Theo Lý Môn luận hai dụ này lập nạn rằng: Lại dùng nhân
duyên gì mà thứ nhất
nói nhân tôn đã theo nhau, thứ hai nói tôn không
nhân chẳng có, không nói nhân không tôn chẳng có? Trong đây ý vấn nạn
bài tụng trước đã nói
nhân tôn đã theo nhau tôn không nhân chẳng có.
Hai loại này gọi là thí dụ,
sao không dùng đồng vì dụ dị, trước tôn
sau nhân nói vô thường đều là
sở tác, mà nói các vật do tạo tác đều là vô
thường, nói nhân có nơi
chỗ tôn đã tùy theo. Sao không dùng dị để ví dụ
đồng, trước nhân
sau tôn nói những vật không do tạo tác đều
thấy thường.
Còn nếu có vật thường
còn thầy chẳng do tạo tác, nói tôn không có chỗ nơi nhân cũng tùy theo đó mà không có.
Luận kia đáp rằng: Do nói như vậy mới có thể hiển bày nhân, đồng phẩm định hữu, dị phẩm biến vô
chẳng phải thuyết điên
đảo. Theo bài tụng thì nên dùng những vật không
do tạo tác để chứng
minh thường, hoặc dùng vô thường thành tạo tác.
Nếu như vậy lẽ ra thành điều chẳng phải nói, không biến khắp phi lạc…
hợp ly. Ba câu ban đầu
đáp sở tác biến khắp nhân, một câu sau trả lời
cần dũng chỉ hạn hẹp trong nhân.
Thứ nhất đồng dụ trước tôn
sau nhân, thứ hai dị dụ trước
nhân sau tôn, ngược lại
trình bày đều là bất khả. Nếu dùng ly loại hợp trước nhân
sau tôn, mà nói vật chẳng do tạo tác đều là
thường trụ. Lẽ ra dùng nhân chẳng tạo tác tự chứng minh
thường trụ, chẳng lìa đầu tiên lập luận trước tôn
sau nhân. Nếu chấp nhận như vậy, cũng nên thành lập chẳng phải vốn đã nói tôn vô thường, lại hư không
thường trụ.
Lập địch vốn thành, nếu nay
lại lập luận phạm lỗi tương phù, đã chẳng phải
vốn tranh luận, ngược
lại chính lập thường. Do đây nên nói nếu như vậy lẽ
ra thành chẳng phải vốn đã nói. Nếu dùng hợp loại ly trước tôn
sau
nhân mà nói các vật vô
thường đều là tạo tác, lẻ ra do vô thường thành
tánh tạo tác, chẳng phải
do tạo tác thành tôn vô thường. Nếu chấp nhận như
vậy lẽ ra thành lập chẳng phải vốn đã tranh luận
tôn nghóa vô thường.

Lại nữa, âm thanh vô thường chẳng phải cả hai đã chấp nhận, tạo tác trên âm thanh cả hai
chấp thành. Hoặc do không cùng chấp nhận
vô thường, thành sở
tác cùng chấp nhận, tôn đã tương phù, nhân cũng
tùy nhất. Nếu như vậy
lẽ ra thành lập chẳng phải vốn đã tranh luận.
Hỏi: Âm thanh, bình đều vô thường,
các vật tạo tác đều vô thường,
âm thanh và bình vô thường cả hai đều thành, âm thanh và bình
đều tạo tác, các vật vô thường đều tạo tác.
Tại sao phế bỏ âm thanh bình tạo
tác cả hai đều thành?
Đáp: Âm
thanh tạo tác kia chẳng phải vô thường, bình chấp
nhận tạo tác cũng vô thường. Nếu bình tạo tác
đã vô thường, loại âm
thanh tạo tác cũng vô
thường, không muốn thành tạo tác vô thường như
bình. Đâu được riêng
dùng vô thường thành sở tác, câu thứ tư kia, giải
thích nhân cần dũng cũng
là không thể được.

Nói Bất biến, tức là nếu dùng ly loại hợp trước nói chẳng có cần dũng vô gián
sở phát định là
thường trụ. Điển chớp chẳng phải cần phát mà chẳng phải
thường trụ, chẳng phải cần nhân rộng lớn, thường trụ tôn hạn cuộc. Tôn hạn cuộc không biến khắp, thường trụ nhân rộng
lớn, nên dùng chẳng
phải cần phát thành thường trụ đó. Nếu như vậy lẽ ra thành chẳng phải vốn đã nói, hoặc dùng hợp loại ly, trước nói các vật
vô thường đều cần
dũng phát điển chớp… vô thường chẳng cần - sở phát, nhân vô thường rộng lớn, tôn cần phát nhỏ hẹp. Tôn hạn hẹp nhân
rộng lớn cũng là bất
biến. Hoặc cũng chấp nhận như thế lẽ ra thành
chẳng phải vốn đã tranh
luận, đây là nhân cần dũng đã đồng sở tác, nên
nói bất biến, lược bỏ
nên không có chữ “hựu”. Điều không ưa thích đó
là nhân bất biến này,
riêng có thành lập tôn không ưa thích, nghóa là nếu dùng ly loại hợp nói các vật chẳng phải cần phát đều
thường trụ.
Hư không chẳng phải cần
phát có thể là thường trụ, điển chớp chẳng phải cần phát như thế nào
đều thường. Nhân này đã có trong dị phẩm
bèn thành bất định, liền
vì đó thành lập tôn điển chớp… thường trụ bất lạc. Còn nếu dùng hợp loại ly nói các vật vô thường đều là cần phát, bình… vô thường thời là cần hát. Điển chớp… vô thường thế nào cần
phát, nhân cần phát này
cũng có trong dị phẩm lại thành bất định. Đã
dùng vô thường thành
lập điển chớp… mà là cần phát ngược lại chẳng phải điều ưa thích.
Do đây hợp ly hai loại đồng ví dụ cho nhau, đều là không thể được,
vì vậy cvhỉ nên hợp ly đồng dị như ta đã nói.
Kia lại hỏi rằng: Vì muốn đầy đủ hai thí dụ ngôn từ mời
thành năng lập, vì như nhân kia chỉ nói tùy nhất? Đây là hỏi hai thí dụ,
vì muốn đầy đủ nên
nói hai mới thành năng lập thành tôn sở lập. Vì như hai nhân
sở tác cần dũng chỉ theo đó nói một, liền thành năng lập, thành tôn
sở lập. Họ tự đáp rằng hoặc căn cứ vào chánh lý nên đầy đủ nói
hai, do đó đầy đủ hiển
bày sở lập không rời nhân kia, để hiển bày đầy đủ đồng phẩm định hữu, dị phẩm biến vô.
Có thể chính xác đối trị tương vi bất định do hiển đủ cả hai, nền có thể hiển bày tôn không rời nhân
cũng hiển tôn nhân đồng
phẩm định hữu, dị phẩm biến vô, hai dụ đã đầy đủ. Cho nên có thể chánh trừ tương vi bất định, vì hai tướng lỗi tương vi
bất định. Nhân tương vi
đồng không dị có, nhân bất định hai có hai không, nên nói đầy đủ hai dụ để trừ hai lỗi.
Kia lại nói, nếu có một phần
đã thành này thì tùy
theo đó nói một phần cũng thành năng lập, nghóa
là đối với hai dụ đã
có giải thích đồng. Lẽ ra nên nói dị đã có giải
dị, nên chỉ nói đồng, không nói đủ hai cũng thành
năng lực. Lại lập luận, nếu như âm thanh kia hai nghóa đồng chấp nhận thì đều không cần nói
hoặc do nghóa gần đúng,
một có thể hiển hai. Âm thanh nghóa là hữu
pháp, ví nhân là sở
tác tánh, y đây âm thanh có, hoặc địch luận chứng
minh… nghe tôn nhân này.
Như đồng chấp nhận hai nghóa trên âm thanh
kia, tức là giải nghóa
hai dụ trên nhân. Đồng dị hai dụ đều không cần nói, hoặc người lập luận đã nói một dụ, nghóa gần như hiển bày hai.
Địch chứng sinh giải chỉ
ví nói một, ý trên đây nói hai đều chẳng có
thuyết. Hoặc tùy theo đó nói một, hoặc nói đủ cả hai, tùy đối thời cơ tất
cả đều được.

Luận rằng: “Đã nói
tôn… như vậy đa ngôn khi khai ngộ tha
gọi là năng lập”.

Thuật rằng: Trong giải năng lập, từ đây
sắp xuống là phần thứ
ba tổng kết thành ra đoạn
trước. Trong lựa chọn đồng dị, gồm có hai: ban đầu kết thành văn trước,
sau lựa đồng dị. Kết thành có hai, ban đầu
tổng kết thành, sau riêng
bày cách kết. Nếu thuận theo ngài Thế Thân, tôn cũng năng lập nên nói tôn… Tôn - nhân - dụ cả ba gọi là đa ngôn,
người lập dùng đa ngôn
này khi khai ngộ cho địch chứng gọi là năng lập.
Từ ngài Trần Na về sau
nêu tôn năng… lấy chỗ đồng một nhân hai dụ kia gọi là năng lập, tôn là chỗ thành lập đầy đủ của năng lập, cho nên
năng lập tổng kết rõ ràng.

Luận rằng: “Như luận
nói “âm thanh vô thường” là lập tôn”.

Thuật rằng: Sau sẽ trình
bày kết năng lập, thế căn có bốn. Trình bày trước tôn
sau chỉ pháp. Như có người thành lập “âm thanh là
vô thường”, đây là
lời nói đã tranh luận lập tôn, vì luận về sở tác tánh nên nói tôn pháp. Đạon văn thứ hai là trình bày trước nhân
sau chỉ pháp.
Sở tác tánh trong đây
là nói pháp năng lập nhân của tôn, do tôn pháp này nên hay thành lập tôn trước âm thanh vô thường gọi là nhân.
Có chữ “cố” trước không nay có vì hiển rõ lập nhân pháp ắt phải nói, không như vậy liền chẳng phải nên lý do của tôn.
Trước lược chỉ pháp, do
đây lược bỏ không có,
trong đoạn trước chỉ bày pháp là hiển thị hai nhân, nay chỉ trình bày một.
Chữ “trước có” nghóa là muốn hiển rõ đồng
phẩm định hữu, vì còn
hai nói biến khắp ba tướng sai khác, riên hiển bày
hai nhân nay lược kết chỉ
bày, vì vậy chỉ trình bày một.

Luận nói: “Nếu là các
vật do tạo tác thấy vô thường như
bình… là tùy đồng phẩm nói”.

Thuật rằng: Đây là đoạn văn thứ ba vậy. Trình bày đồng dụ trước, chỉ
pháp sau, cho rằng hoặc có nhân
sở tác thấy có tôn vô thường,
cũng như bình… là tôn
vô thường nói theo nhân sở tác đồng phẩm. Tuy
nhân sở tác nêu âm thanh có để hiển bày vô thường, vô thường vẫn chưa theo nhân
sở tác.
Nhân sở tác thông cả âm thanh và bình hai chỗ gọi là
nhân đồng phẩm, nay nêu
bình do tạo tác nên vô thường, hiển bày âm
thanh vô thường cũng theo
nhân đồng phẩm, vì nghóa quyết định. Còn
đồng phẩm là tôn đồng
phẩm, xưa tuy nêu nhân, tôn vẫn chưa theo từ
nghóa nhất định là bình
đồng phẩm vô thường. Nay hiển rõ có nhân tôn
pháp hẳn có vì như
bình… âm thanh sở lập đó nhất định theo đồng phẩm
vô thường nghóa lập. Hỏi: Người đối địch không hiểu âm thanh có
sự vô thường,
đâu được dùng bình
làm đồng phẩm?

Đáp: Cả hai
nhà luận sư cùng chấp nhận đồng tạo tác, nên nhân đúng là đồng phẩm. Người lập luận đã thành lập vốn lập vô thường,
nên nêu bình làm tôn
đồng phẩm cũng không có lỗi.

Luận rằng: Hoặc vật thường đó thấy không do tạo tác như
hư không… là xa lìa lời nói”.

Thuật rằng: Đây là văn thứ tư. Trình bày trước dị dụ
sau chỉ
pháp hoặc vật thường
đó lìa tôn sở lập thấy chẳng do tạo tác. Lìa nhân năng lập như hư không chỉ dị dụ y, đây chỉ với đoạn trước tôn nhân cả hai
lẫn lộn gọi là xa lìa
lời nói. Xa tôn rời nhân, hoặc thông cả xa lìa, hoặc
thể sơ sài gọi là viễn,
trái nghóa gọi là ly; cùng sở năng lập thể tướng
càng xa nghóa lý trái
tuyệt nên gọi là viễn ly.

Hỏi: Tại sao
chỉ lìa tôn và nhân không thể lìa dụ?

Đáp: Chỉ lìa
tôn nhân hợp lại thì lìa dụ lại không nói riêng nhưng đồng thành tôn vì vậy quyết phải là thể. Nay dùng để ngăn quấy
chẳng cần dị tánh.

Hỏi: Tại sao
chỉ gọi là dị dụ, không gọi là dị tôn nhân?
Đáp: Dụ là
hợp hai pháp, tôn nhân đều có một, nói dị dụ để
bao gồm hết: Nói dị hai
sẽ bị lỗi, hoặc nói dị tôn dị nhân
sẽ riêng thành
nghóa khác, chẳng phải lìa
trước. Trở lại thành năng lập nên gọi chung là
dị dụ, hợp dị tôn nhân,
không nói riêng dị tôn dị nhân.

Luận rằng: “Chỉ
nói ba phần này gọi năng lập”.

Thuật rằng: Đây là lựa đồng dị.
Theo Lý Môn luận thì trong
tỉ lượng chỉ gặp lý
này, hoặc chỗ được so sánh tướng định biến này
(biến là tôn pháp tánh),
ngoài ra đồng loại. Niệm định hữu này (đồng phẩm định hữu tánh) đối với kia không có chỗ nơi, niệm biến vô này (dị
phẩm biến vô tánh).
Vì vậy do
sinh hiểu quyết định này trong đây chỉ nêu ba món
năng lập. Kia dẫn bổn
tụng như tự mình quyết định mà thôi, hy vọng quyết định
sinh
người khác. Nói tôn pháp tương ưng, còn
sở lập xa lìa, đây
nói hai tỉ một tự hai
tha. Tự tỉ nơi chỗ địa vị của đệ tử, lại có
hai: Một là so sánh tướng như thấy khói là tướng
của lửa biết chắc sẽ có lửa; hai là
so sánh lời nói nghe thầy
nói so lường mà biết. Đối với hai lượng này
tự sinh ra
quyết định. Tha tỉ nơi chỗ vị
sư chủ cùng đệ tử, khởi
sự
suy lường đó hy vọng người khác
sinh hiểu biết. Hai câu trên như thứ tự
riêng phối hợp, luận kia
tự giải thích hai câu, vì đối với chỗ so sánh hiển tôn pháp tánh nên nói nhân. Vì hiển rõ tánh không rời nhau này nên nói
dụ (thuận thành nghịch
thành tôn nhân tánh không rời nhau tức là hai
dụ), vì hiển chỗ so lường này nên nói tôn.
Ba tướng của nhân, pháp tánh của tôn cùng tôn
sở lập gọi
là tương ưng. Lời xưa giải thích nói, xa lìa kia trừ không này còn chi phần,
do đó ngăn trừ con xem
xét kỹ và cùng hợp kết tức là luận thuyết chỉ có lời nói này vì lựa
chọn riêng. Các ngoại đạo lập chi phẩm xét.
Lập địch đều chưa lập luận,
trước tiên sinh xét kỹ hỏi định tôn luống uổng dùng làm phương tiện lời nói trình bày ra tôn. Tập lượng phá rằng, do cha
mẹ sinh ra thân ông mới có thể lập luận, lại nhờ người làm chứng ngôn
ngữ đồ dùng sân tòa…
mới được lập luận đều lẽ ra gọi là năng lập.
Lập là trí sinh, hy vọng người khác là tôn trí vì đều càng xa lìa, còn chẳng
phải năng lập huống chi
các pháp khác? Cổ sư đã lập ba chi tám, bốn,
ba… làm chi năng lập đều
chẳng phải đích thân trội hơn cho nên không nói. Chi hợp kết đó lìa nhân dụ không nên không riêng lập vì tánh thù thắng,

trong lỗi của
dụ không có hợp đảo hợp lỗi vì tăng thắng, nên gọi là
tợ lập, đến văn sau sẽ biết.

Luận rằng: “Tuy ưa thành
lập do cùng hiện lượng… tương vi nên gọi là tợ lập tôn”.

Thuật rằng: Theo trong đó
nêu mà giải thích, đại văn có sáu.
Từ đây sắp xuống thứ hai
sẽ giải tợ lập, có hai đoạn văn, ban đầu riêng
giải tợ, sau kết chẳng
phải chân. Trong đoạn ban đầu có ba:

1). Giải thích tợ tôn.
2). Giải tợ nhân.
3). Giải tợ dụ.

Ban đầu lại có hai trình bày đã nói có lỗi chẳng chân và tùy nêu tợ
sẽ chỉ giải thích kết. Lại vì có hai đương thời lạc vi và hậu thời lạc

Tiền lạc vi sở lạc đương thời, tợ tôn sở lập. Hậu
thời lạc via cho nên
ưa thích làm lời nói nghóa thông chân tợ, trước
là đem lạc đương thời,
vì lựa chẳng phải sở lạc đương thời. Cho nên
tợ tôn chẳng phải là chân
tôn, luận thuyết tuy ngôn ngữ nghóa gần lỗi đức.
Mặc dù lại đoạn trước nói lạc đã thành lập
gọi là tôn, đây là đức, vì đương thời lập, vì không có các lỗi. Hoặc cùng hiện lượng tương vi cho nên hậu thời lạc vi, chẳng phải
sở lạc của
đương thời, gọi là tợ lập tôn đây là lỗi, vì hậu thời lập, vì có các lỗi. Đoạn này tuy nói cũng hiển bất định, muốn hiển lạc vi thông cả nay
sau hai thời bất định. Trước lạc đương thời đã lập gọi là tôn, hậu
thời lạc vi gọi tợ lập tôn, nay hiển hậu lạc nên gọi tợ tôn.

Luận rằng: “Cho rằng
hiện lượng tương vi, tỉ lượng tương vi,
tự giáo tương vi thế
gian tương vi, tự ngữ tương vi”.

Thuật rằng: Trình bày
dưới đây sẽ tùy theo nêu tợ chỉ giải
thích hết có ba: Theo đó
nêu ví dụ, theo ví dụ chỉ pháp và tùy đó giải
thích kết lại. Liệt kê tên có hai: Theo xưa và theo nay. Đây là theo xưa.
Ngài Trần Na chỉ lập năm lỗi này, ngài
Thiên Chủ lại thêm bốn lỗi nữa.
Cho nên Lý Môn luận nói,
chẳng phải nghóa tương vi kia có thể khiển trừ, nghóa như trước đã nói. Nếu theo văn kết,
hoặc liệt kê có ba ban đầu hiển trái pháp, kế hiển chẳng có,
sau công hư luống đây là ban đầu.
Trái pháp có hai tự giáo tự ngữ, chỉ trái tự mình mà thành lỗi, còn ba loại
kia trái tự cộng mà
thành lỗi. Lại trí hiển tỉ trái lập - địch, tự giáo trái
với chỗ nương tựa, thế
gian y thắng nghóa mà không trái nghịch, nương thế tục mà có phạm tội. Căn cứ vào thế gian lập nghóa, trái nghịch với lý
trí thế gian, pháp lập luận của tự ngữ có thể có nghóa, thể căn cứ vào
nghóa giải thích. Lập địch cùng chấp nhận,
sau không thuận trước nghóa chẳng phù hợp thể, nêu tôn đã trái ngược rồi thì năng lập đâu
thuận thành. Cho
nên năm loại
tương vi này đều thuộc lỗi.

Luận rằng: “Năng biệt
bất cực thành, sở biệt bất cực thành,
câu bất cực thành”

Thuật rằng: Trình bày hoặc làm hai khoa
sẽ theo thời
nay liệt kê: Ban đầu ba thiếu chỗ nương
sau một
nghóa thuận.
Hoặc thành ba khoa
sẽ hiển bày chẳng có, tôn chẳng phải cả hai chấp nhận, y
chắc cùng thành. Y nếu
không thành, tôn y làm
sao lập?
Vả lại, như chi nhân không thiếu thắng quả có thể thành, các chi đã thiếu thắng quả đâu
thể thành lập được. Vì
vậy y chẳng có tôn nghóa không thành.

Luận rằng: “Tương phù cực thành”.

Thuật rằng: Đây hiển
bày công rỗng không đối địch luận
tranh tôn, vốn do lý phản
nghịch. Lập tôn thuận địch luận luống bỏ công
của mình nên cũng thuộc về lỗi.

Luận rằng: “Hiện lượng tương vi trong luận này như nói âm
thanh chẳng phải bị nghe”.

Thuật rằng: Từ đây sắp
xuống là phần thứ hai, tùy nêu chỉ
pháp đồng khoa trước
liệt kê. Trong đây lựa chọn giữ gìn, vả lại chỉ
rõ đồng nhất. Thể của hiện lượng lập địch thân chứng pháp tự tướng trí, do
tướng thành tôn vốn
phù hợp trí cảnh, lập tôn đã trái chánh trí, khiến trí
đâu được hội chân,
như thế nhó căn là hiện thể kia đây cực thành, còn
âm thanh là hiện đắc xưa
nay cùng chấp nhận. Nay theo tôn sở lập nào chỉ nói
âm thanh chẳng phải bị nghe, bèn trái lập địch chứng
trí nên gọi
là hiện lượng tương vi,
đây có toàn phần nhất phần từ ác. Toàn tứ cú, có trái tự hiện lượng chẳng phải tha.
Như Thắng luận
sư đối Đại thừa
đồng dị đại hữu, chẳng
phải ngũ căn được. Tôn kia tự chấp nhận hiện
lượng được, mặc dù
đây cũng có trái giáo tương phù. Nay chỉ trình bày trái
tự hiện lượng, có trái tha hiện chẳng có tự. Như đệ tử Phật đối
Thắng luận, cảm giác, ưa muốn,
sân giận chẳng phải cảnh ngã hiện, vì tôn kià nói là ngã hiện đắc. Tuy có tự năng biệt bất thành này. Nay đây chỉ lấy trái tha
hiện lượng, có trái cộng hiện, nghóa là luận đã trình bày. Tất cả
đều chấp nhận âm thanh
bị nghe, mặc dù đây cũng trái giáo thế gian,
nay chỉ lấy trái cộng
hiện lượng, có cả hai đều chẳng trái. Như trước
đã nói âm thanh là vô thường.

Nhất phần tứ
cú, có trái với bản thân một phần hiện chẳng phải tha, như
Thắng luận lập tất cả tự đại, chẳng phải cảnh của nhãn căn.
Kia nói phong đại và ba món cực vi chẳng phải nhãn căn đắc, ba loại thô
có thể đắc. Nay nói tất cả trái tự một phần, mặc dù đây cũng có các
lỗi trái giáo. Nay lấy trái hiện, có trái tha một phần hiện chẳng phải tự. Như đệ tử Phật
đối Thắng luận sư địa - thủy - hỏa ba đại chẳng
phải mắt bị thấy. Kia nói ba món thô là mắt đã thấy, cực vi
chẳng thấy, nên trái
một phần có đều trái
một phần hiện. Như Thắng luận sư đối đệ tử Phật
lập sắc hương vị đều
chẳng phải mắt thấy, chỉ có sắc là mắt thấy. Kia
đây cùng biết, ngoài ra
đều chẳng thấy, gọi là trái cộng một phần. Mặc
dù đây cũng có một
phần trái tự giáo thế gian tương phù, nay chỉ lấy
đều trái một phần, đều
không trái một phần. Như đệ tử Phật đối Số luận
sư cho rằng tự tánh ngã thể đều chuyển biến vô thường, tuy trái lời dạy
đó vì chẳng phải hiện
lượng. Trong hai loại tứ cú này trái tha không
đều không trái, đồng
thời chẳng thuộc lỗi. Lập tôn vì muốn trái lại hại
tha, trái tha chẳng có lỗi
huống chi đều không trái? Trái tự và cộng đều
là thâu vào lỗi. Hiện
tỉ lượng… lập đủ nghóa, nay đã trải thì không có
chỗ gần nương tựa, y gì
lập nghóa? Trong luận chỉ pháp y cộng toàn trái,
ví dụ các câu khiến cho
đều gần như hết thảy, đây ban đầu chỉ bày
pháp lược hiển phương
góc. Dưới đây sẽ trình bày lỗi chẳng phải không
có các lỗi. Đã dừng
lại nơi tụ nghóa, đều nên chuyển theo đây giải thích.

Luận rằng: “Tỉ
lượng tương vi như nói bình… là thường”.

Thuật rằng: Đây là trình bày thể của tỉ lượng.
Nghóa là, chứng minh địch nhờ lập
luận chủ, hay lập các tướng mà quán nghóa trí.
Tôn nhân thuận nhau, tha
trí thuận sinh, tôn đã trái với nhân, tha trí
ngược lại khởi, nên
tôn sở lập gọi là tỉ lượng tương vi. Ý này nói kia đây cùng chấp nhận bình có tánh tạo tác, quyết định vô thường.
Nay lập làm thường, tôn đã trái nhân, khiến cho nghóa
tương phản. Vì nghóa tương phản nên tha
trí sinh, do đây tôn có lỗi gọi tỉ lượng tương vi, cũng
có toàn phần nhất phần tứ cú.
Toàn phần tứ cú có trái tự tỉ lượng chẳng phải tha, như
Thắng luận sư lập hòa hợp cú
nghóa chẳng thật có thể. Tôn kia tự chấp nhận vì
so sánh biết có, có trái
tha so sánh chẳng phải tự, như Tiểu thừa đối
Đại thừa mà thành lập.
Đệ nhất Mạt-na thức nhất định chẳng phải thật có, Đại thừa trừ Phật tỉ lượng biết có. Như nhãn căn… là
sáu chỗ nương.
Có trái cộng tỉ tức
luận đã trình bày, kia đây so sánh biết bình vô thường.

Nhất phần tứ
cú có trái tự một phần so sánh chẳng phải tha.
Như Thắng luận sư đối
Phật pháp: Ngã sáu cú nghóa đều chẳng thật có. Kia nói, năm món hiện lượng trước đã đắc, hòa hợp một câu và tỉ lượng
biết được. Có trái tha
một phần so sánh chẳng phải tự. Như Đại thừa đối
tất cả (hữu) có, nói mười sắc xứ nhất định
chẳng thật có. Kia nói ngũ căn, trừ ngoài Phật rồi vì đều
so
sánh được. Có trái cộng một phần tỉ,
như Minh luận sư đối Phật
pháp lập tất cả âm thanh là thường, tôn. Kia tự

nói, Minh luận
âm thanh thường có thể thành tôn nghóa, trừ ngoài
âm thanh này, kia đây đều
nói thể là vô thường cho nên thành một
phần. Hoặc tha toàn phần
tự tôn một phần, trái tỉ lượng kia đồng hiện
lượng trước. Toàn và
một phần đều có cùng chẳng trái ngược, dễ nên
không tường thuật lại, dưới đều căn cứ biết được. Trái tự và cộng có thể
thuộc lỗi này, trái tha
chẳng có lỗi. Hoặc đều chẳng trái hoặc chẳng phải
lỗi này có lỗi tương
phù, vì lập lượng vốn muốn trái tha tỉ. Trong uận
chỉ pháp y cộng toàn trái
ngoài ra căn cứ biết như vậy, trong đây chỉ rõ tự tướng của tôn pháp tỉ lượng tương vi. Hầu như nhẫn cũng có
sai biệt
hữu pháp, hữu pháp tự
tướng. Hữu pháp sai biệt tỉ lượng tương vi,
nhân trái tôn dụ đã có bốn lỗi,
tôn trái nhân dụ lẽ ra cũng có bốn lỗi,
vì e văn dài dòng rối khó hiểu, cho nên lược bỏ. Đến tương vi quyết định
sẽ hiển bày đầy đủ.

Luận rằng: Tự giáo
tương vi tức như Thắng luận sư lập âm thanh là thường”.

Thuật rằng: Tự giáo có
hai: Một là hoặc lập thừa giáo tự tôn của thầy
đối với cái dị học của người khác. Hai là hoặc
không quán xét lập luận tùy đó
thành giáo. Nay đây chỉ nêu thừa giáo tự tôn, đối với dị học của phàm chỗ tranh lý ắt có chứng cứ. Nghóa đã trái với tự tôn,
chỗ tranh luận đâu có chứng cứ cũng có toàn phần nhất phần tứ cú.
Toàn tứ cú có trái tự giáo chẳng phải tha như luận thuyết là đúng.
Có trái tha giáo chẳng phải
tự. như đệ tử Phật đối Thanh luận sư lập âm
thanh vô thường. Có trái
cộng giáo như Thắng luận sư đối đệ tử Phật lập
âm thanh là thường. Nhất
phần tứ cú, có trái tự một phần giáo chẳng phải tha, như Hóa Địa Bộ đối
Tát-bà-đa lập ba đời chẳng có, vì trái tự
tôn hiện đời có. Có
trái tha một phần giáo chẳng phải tự, như Hóa Địa
Bộ đối Đại
thừa sư, lập chín pháp vô vi đều có thật thể, trái Đại thừa
sư trừ ngoài chân như vì không có thật thể. Có trái cộng một phần giáo
như Kinh bộ sư đối tất
cả có (hữu), lập sắc xứ sắc đều chẳng phải thật
có, thô tế chẳng thật
có thể đối thành tôn. Tôn kia cùng chấp nhận cực
vi thật có, trái cộng một phần, trái tha toàn tự thành một phần.
Hai loại tứ cú trên đây
chỉ trái tha cú chẳng thuộc lỗi, trái tự và cộng
đều thuộc lỗi, lẽ ra như trước đã nói. Tuy càng trái giáo cũng thuộc lỗi, chỉ
lấy một phần trái tự
làm lỗi, cho nên luận chỉ nói tự giáo tương vi, dẫn tự làm chứng tha chưa tin theo pháp năng lập, vì quyết cực thành. Đối
địch trình bày tôn, vì
hẳn trái tranh luận, trái tự nhờ chứng cứ bèn
thành lỗi, vì hủy bỏ trái nghịch điều
sư không có tôn bẩm thọ. Hoặc đều
không trái mặc dù không
có lỗi này ắt có lỗi tương phụ cực thành.

Luận rằng: “Thế gian
tương vi như nói ngọc thỏ chẳng phải
mặt trăng có. Lại như nói nhân đảnh cốt tịnh chúng
sinh phần cũng
như ngọc bối”.

Thuật rằng: Đây là trình
bày có thể phá hoại nghó. Có nghóa dời đổi lưu chảy gọi là thế (đời), đọa trong đời nên gọi là gian.
Theo Đại Bát-nhã thế gian
xuất gọi thế gian, vì tạo thế gian vì do thế gian, vì
y thế gian nên gọi thế
gian. Đầy đủ như kinh Bát-nhã quyển thứ 500
nói có hai loại này: Một
là chẳng học thế gian trừ các học giả, còn lại thế gian đã chấp nhận pháp. Hai là học giả thế gian, tức là các vị
Thánh đã biết pháp thô, hoặc
pháp thâm diệu bèn chẳng phải thế gian. Ban đầu chẳng phải người học thế gian tức đây đã nói mặt trăng là nghó đến
thỏ, xương sọ người
bất tịnh. Vì tất cả cùng biết mặt trăng có con thỏ,
nên nói nhân duyên này.
Như bộ Tây Vức Ký ghi thế gian cùng biết
xương sọ người chết là
bất tịnh. Hoặc các nhà ngoại đạo đối đệ tử Phật, hữu pháp không lựa chọn chỉ nói chung nghó nhớ đến thỏ chẳng
phải mặt trăng, vì do có thể như mặt trời ngôi
sao… Tuy nhân dụ đúng mà tôn
trái thế gian nên gọi là
lỗi, nhưng luận chỉ có tôn nhân không có dụ.

Theo Lý Môn luận, hoặc trong đó do bất cộng, không có tỉ lượng vì cực thành mà nói khiến trừ nghóa tương vi. Như nói ôm thỏ chẳng phải ở mặt trăng có, ý luận kia hiển bày vì do không cùng thế gian
nhưng chung điều có biết,
không có đạo lý có thể thành tỉ lượng. Khiến cho người không tin họ nghó nhớ con thỏ chẳng phải mặt trăng nên thành lỗi, chính cùng đây đồng. Luận này lại nói, như ngoại
đạo Ca-ba-ly, đây
gọi là Kết man, xâu sọ
người dùng làm đồ trang sức đeo, có người chê bai bèn lập
lượng rằng: Tôn là “cốt đỉnh đầu người là tịnh”, nhân vì chi
phần của chúng sinh, dụ
cũng như ngọc bội. Năng lập nhân dụ tuy không
có lỗi, tôn trái thế
gian cũng thành bất tịnh, do đó thành lỗi, hai điều
này đều chẳng phải học
thế gian, chỉ có vi cộng (trái cộng đồng) không có tự tha…
Văn tuy nói toàn bộ, lý cũng nên có một phần
trái ngược, hoặc có hòa hợp nói hoài thế chẳng phải mặt trời mặt trăng. Chỉ có một
phần mặt trăng trái cộng
thế gian vì mặt trời không trái. Hỏi:
Vả lại, như Đại
sư chu du
Tây Vức học tất cả
sắp trở về, lúc ấy
Giới Nhựt Vương là vua của năm nước ở Ấn Độ và
Sư tổ chức mười tám ngày không ngăn đại hội, truyền lịnh cho Đại
sư
lập nghóa khác. Các nơi ở
Thiên trúc lựa chọn bậc hiền tài đều vân tập lại một nơi để tranh luận cật vấn loại trừ ngoại đạo
Tiểu thừa. Đại
sư lập
lượng, người đương
thời chẳng ai dám đương đầu đối đáp. Đại sư lập tỉ lượng

Duy thức tôn
là chân nên cực thành sắc không rời nơi nhãn thức,
nhân tự chấp nhận ba
loại ban đầu thuộc nhãn vì không nhiếp, dụ cũng
như nhãn thức, tại sao
không phạm thế gian tương vi. Thế gian cùng nói
vì sắc lìa thức? Đáp: Luận về pháp
Nhân Minh trong lúc năng lập hoặc có lựa riêng bên không có lỗi, hoặc tự tỉ lượng do chấp nhận lựa chọn hiển
bày các lỗi tự chấp
nhận không có tha tùy nhất. Hoặc tha tỉ lượng ông
chấp các lời lựa chọn
không có lỗi trái tôn, hoặc cộng tỉ lượng… dùng
thắng nghóa nói lựa
chọn, không có lỗi trái tự giáo thế gian. Tùy chỗ ứng
đó đều có nêu sự
lựa chọn, trong tỉ lượng này có chỗ lựa riêng nên không có các lỗi, hữu pháp gọi là chân, rõ y thắng nghóa không y thế tục,
vì vậy không trái với
chẳng học thế gian.
Lại hiển bày ý nghóa thù thắng của Đại thừa mà lập, chẳng y
Tiểu thừa, cũng không
trái giáo lý A-hàm lìa sắc có thức, cũng không có
lỗi trái với Tiểu thừa
học giả thế gian, nên gọi là cực thành. Lựa bỏ
Tiểu thừa hậu thân
Bồ-tát nhiễm ô
các sắc, tất cả
sắc thân hữu lậu của
Phật, hoặc lập thành Duy
thức bèn có một phần tự sở biệt không thành, cũng có lỗi một phần trái tôn.
Sắc thân của chư Phật mười phương và
sắc
thân vô lậu của Phật
họ không chấp nhận có lập làm Duy thức, có tha
một phần sở biệt không
thành. Hai nhân này đều có tùy nhất một phần sở
y bất thành, nói cực
thành gọi là lựa chọn nơi đây, vì lập hai điều
còn lại cùng chấp nhận các
sắc làm
Duy thức. Theo Nhân thì bất nhiễm
đầu ba nhiếp hiển sáu
và ba trong mười tám giới đã thuộc ba món ban
đầu, trái tôn nghóa là
hoặc không nói ba tướng ban đầu đã nhiếp, vì chỉ nói nhãn đã
không nhiếp, bèn có lỗi bất định
sắc cực thành. Vì như
nhãn thức không thuộc
nhãn nhất định không lìa nhãn thức, vì như năm, ba nhãn chỗ
không nhiếp,
sắc cực thành nhất định lìa nhãn thức.
Hoặc chấp nhận năm, ba nhãn đã không nhiếp cũng không lìa nhãn thức,
bèn trái tự tôn vì lựa
bỏ lỗi này nên nói thuộc ba món ban đầu. Nhãn kia đã không thuộc cũng lựa bất định và pháp tự tướng quyết định tương vi, cho rằng nếu không nói nhãn đã
không nhiếp, chỉ nói ba tướng ban
đầu đã nhiếp, phát ra
lời nói bất định, sắc cực thành vì như nhãn thức
thuộc ba tướng ban đầu
nên nhất định không lìa nhãn thức, vì như nhãn căn, thuộc ba tướng ban đầu nên chẳng định không rời nhãn thức.
Do Đại thừa
sư nói nhãn căn đó, chưa chắc hoàn toàn nói lìa nhãn thức, cho
nên bất định này chẳng
phải định không lìa nhãn thức, không được nói
định nhãn thức, khởi lên lời nói pháp tự tướng tương vi. Chân cho nên
cực thành sắc chẳng
phải không lìa nhãn thức, vì thuộc ba tướng ban đầu,

cũng như nhãn
căn, do đây lại có quyết định tương vi. Vì lựa bỏ hai
lỗi này nên nói đã
không thuộc nhãn. Nếu như vậy đâu cần tự chấp nhận lời nói? Vì ngăn lỗi hữu pháp
sai biệt tương vi nên nói tự chấp
nhận, chẳng phải hiển bày cực
thành sắc. Đã thuộc ba tướng ban đầu,
đã không nhiếp nhãn, tha
đã không thành, chỉ tự chấp nhận, nghóa là chân
cho nên cực thành sắc là tự tướng của hữu
pháp không lìa nhãn thức
là pháp tự tướng. Định
lìa nhãn thức căn, chẳng định lìa nhãn thức là
hữu pháp sai biệt, ý
lập chấp nhận không lìa nhãn thứcsắc, người ngoài bèn khởi lời
sai biệt tương vi.
Sắc cực thành chẳng phải không lìa nhãn
thức sắc, đã thuộc ba
tướng ban đầu vì đã không nhiếp nhãn, cũng như nhãn thức, vì ngăn lỗi này nên nói tự chấp nhận, cùng tỉ lượng kia khởi
lời bất định sắc cực
thành. Vì như nhãn thức đã thuộc ba tướng ban đầu
vì không nhiếp nhãn,
chẳng phải không lìa nhãn thức sắc, vì như tự chấp nhận
sắc thân của Phật ở
phương khác, đã thuộc ba tướng ban đầu vì
đã không nhiếp nhãn là
không lìa nhãn thức sắc.
Hoặc nhân không nói tự chấp nhận tức là không được dùng
sắc thân Phật ở phương khác làm bất định,
vì lời nói này liền có lỗi tùy nhất.
Ông lập tỉ lượng đã có lỗi này,
chẳng phải chân thật bất định, phàm
hiển lỗi người khác
hẳn tự mình phải không có lỗi, thành chân năng lập vì quyết không có tợ. Rõ ràng đoạn trước đã lập không có hữu pháp
sai biệt tương vi nên nói tự chấp nhận. Nhưng có
Pháp sư
Tân La Thuận Cảnh, làm chấn
động cả học giới thời Đường, kể cả Tiểu thừa lẫn
Đại thừa. Sư suốt đời
tôn sùng ngài Ca-diếp, thường vâng lệnh tu hành nơi Đỗ Đa, tâm tánh đạm bạc, bạc hằng rong ruổi theo
sự thành thật đối
với sự ít muốn, đã ẩn tích tài năng nơi
Tây Hạ. Bấy giờ, có truyền chiếu Đông đi tên là Đạo
Nhật Tân, được kẻ đạo người tục đều kính
phục. Tuy long tượng kia
không thiếu, lúc ấy có hải ngoại xưng Độc Bộ, với tỉ lượng này tạo quyết định tương vi. Niên hiệu
Kiền Phong gởi
thỉnh Sư giải
thích rằng: Chân thật cho nên cực thành
sắc định lìa nơi
nhãn thức, tự chấp
nhận thuộc ba tướng ban đầu vì nhãn thức không
nhiếp, cũng như nhãn căn. Lúc ấy vì họ mà giải thích luận về pháp
Nhân minh hoặc tự tỉ lượng trong tôn nhân dụ đều phải y tự, tha cùng cũng như
vậy, lập y tự tha cộng,
địch đối cũng phải như vậy gọi giỏi Nhân minh lời
sở không có lầm sai.
Đoạn trước nói Duy thức y cộng tỉ lượng, nay y tự lập tức tất cả lượng đều có lỗi này. Như đệ tử Phật đối
Thanh sinh luận lập
“âm thanh vô thường”, vì sở
tác tánh tí như bình…, Thanh sinh luận nói “âm
thanh là thường”, đó
vì tánh tạo tác, như tự chấp nhận tánh của âm thanh. Lẽ
ra trước
suy lượng quyết định tương vi kia đã
không thành, cho nên
y tự tỷ, không thể đối
cộng mà thành tỉ lượng. Lại tôn y cộng đã nói cực thành, nhân gọi tự chấp nhận
chẳng thuận, phù hợp nhau, còn
Nhân bèn có lỗi tùy nhất
bất thành. Đại thừa không chấp nhận, kia tự chấp
nhận vì không thuộc nhãn
thức, vì Nhân đối với cộng sắc chuyển. Còn
đồng dụ cũng có sở
lập thành, Đại thừa cho rằng nhãn căn chẳng phải định lìa nhãn thức, căn là Nhân thức là Quả, vì chẳng phải định tức ly.
Huống chi thành sự trí,
thông duyên nhãn căn, sơ sở duyên duyên cùng
năng duyên nhãn thức có
nghóa định lìa nhau.
Lại nói tự chấp nhận y cộng tỉ lượng, lựa tha hữu pháp
sai
biệt tương vi. Địch luận gọi tự chấp nhận, hiển bày y tự tỉ không thuộc
nhãn thức, đâu thuận
tương phù. Còn hai hoại tôn dụ tỉ lượng kia đều y cộng tỷ, chỉ có Nhân y tự đều trái
nghịch nhau, cho nên tuy lời rất tỉ mó
chung khởi mà chưa có
thể làm kim chỉ nam. May mắn có thể lại làm chuẩn mực xét văn trước, lẽ ra cũng đủ làm cho lý cùng tột. Nhân trên
đây gần như luận bàn
đầy đủ tôn của các luận sư, vì trong tôn đã nêu
chân, không có lỗi trái với thế gian. Như trên nói
gọi là chẳng phải học thế gian.
Hai là học giả thế gian: Vì rất nhiều người học cùng biết, hoặc
trái hai nghóa cạn sâu
đều được gọi trái tự giáo. Hoặc trái với nghóa cạn
cợt cũng được gọi
trái thế gian, nghóa sâu xa mầu nhiệm vì chẳng phải
thế gian đã cùng biết,
cũng có toàn phần nhất phần tứ cú là lỗi chẳng phải lỗi, đều đã giải thích như trong tự giáo tương vi. Trái học giả thế gian
vì quyết trái tự giáo,
trong luận chỉ có câu trái nghịch chẳng phải học
thế gian toàn phần, ngoài
ra gần như định nhiên. Hoặc tôn nêu thắng
nghóa như cầm báu trong
lòng bàn tay, chân tánh hữu vi như hư không, vì
như huyễn duyên sinh. Vô
vi không thật có chẳng khởi dường như hoa đốm
giữa hư không, cũng chẳng có các lỗi trái tự giáo thế gian.

Luận rằng: “Từ ngữ
tương vi, như nói mẹ tôi là thạch nữ”.

Thuật rằng: Đây là trình
bày sở y của tôn, nghóa là pháp và hữu pháp. Hữu pháp là thể, pháp là nghóa kia, nghóa y thể không trái nhau
có thể thuận lập nhau.
Nay nói mẹ tôi rõ biết có con, lại nói thạch nữ thật rõ ràng không có con. Thể của mẹ tôi cùng nghóa thạch nữ, hữu pháp và pháp không y
thuận nhau, tự nói đã tương phản rồi, đối địch làm
sao lập luận cho nên bị lỗi. Thạch nữ chánh phản nên là người nữ hư vô, nay thuận theo xưa dịch còn tên thạch nữ.
Theo Lý Môn luận, như lập tất
cả ngôn từ đều là hư
vọng, nghóa là có ngoại đạo lập tất cả ngôn từ đều
là hư vọng.
Ngài Trần Na nạn vấn rằng: Nếu như ông nói các ngôn từ là hư

vọng thì điều
ông đã nói, danh xưng ấy có thể làsự thật, đã chẳng phải hư vọng vì có một phần thật, bèn trái ngôn từ tất cả hữu pháp.
Hoặc ông đã nói tự là hư
vọng, ngoài lời nói không hư vọng, ông nay dối
chẳng phải vọng tạo
vọng. Lời ông nói đã hư vọng, lời người khác
không hư vọng, bèn trái tôn pháp đều gọi là vọng, cho nên gọi là từ ngữ tương vi. Hoặc có y giáo gọi là tụ ngữ, trong đây cũng có toàn phần nhất
phần hai loại tứ cú.
Toàn tứ cú có trái tự ngữ chẳng phải tha như thuận thế gian ngoại đạo đối hư không luận bàn.
Tứ đại không thật có, kia nói tứ đại chắc chắn phải không thật có,
họ nói không thật hẳn chẳng phải tứ đại,
do trái tự giáo tự ngữ chẳng phải tha. Có trái lời nói người khác
chẳng phải tự. Như Phật
pháp đối Số luận nói, ngã chẳng phải thọ giả, họ
đã nói ngã chắc chắn
chẳng phải phi thọ giả. Nếu chẳng phải thọ giả hẳn chẳng phải ngã đó, nên trái tha giáo tha ngữ chẳng phải tự,
có chung trái tự tha ngữ, nghóa là như tất cả ngôn từ đều là hư vọng. Đây dựa
vào câu trái giáo mới
có các câu, vì vậy đây một phần cú, cũng tức là
một phần tự giáo tương
vi trước. Nghóa gần như đủ. Trong hai loại tứ cú trái tự và cộng đều thuộc lỗi này, trong phần trái cộng kia trái tha
chẳng có lỗi trái tự
thành lỗi. Cho nên đây chỉ gọi là tự ngữ tương vi, mặc
dù đều không trái chẳng
thuộc lỗi này, cả hai giống nhau chắc chắn có lỗi
tương ưng phù cực thành, vì vậy cũng thuộc lỗi.
Chỉ có trái với tha đều chẳng thuộc lỗi, vì vốn hại tha. Đây nói quyết định tự ngữ tương vi,
cũng có lưỡng câu tùy
nhất toàn phần do dự tự ngữ tương vi. Vì sợ văn
rườm rà nên dừng lại, đến phần “bất thành”
sẽ hiển bày đầy đủ.

Luận rằng: “Năng biệt
bất cực thành như đệ tử của Phật đối
Số luận sư lập thanh diệt hoại”.

Thuật rằng: Được phân
làm hai khoa: Khoa trên giống xưa, khoa dưới giống nay. Tợ nay có hai: Ban đầu tam khuyết y,
sau
một nghóa thuận. Hoặc phân làm ba khoa: Đầu là năm loại hiển trái pháp, rõ
nghóa trái nhau; kế tam
hiển phi hữu, rõ sở y không. Sơ kiếp thành có ngoại đạo xuất hiện tên
là Kiếp-tỷ-la,
Trung Hoa dịch là Tiên nhân
Huỳnh Xích Sắc, vì râu tóc
sắc diện đều màu vàng đỏ, xưa gọi là tiên
nhân Ngoa-ca-tỳ-la. Đệ tử
sau cùng của ông ta đứng đầu trong mười tám bộ,
tên là Phiệt-lý-sa, đây gọi là Vũ, vì sinh lúc
trời mưa; đồ đảng của
vũ gọi là vũ chúng.
Tiếng Phạm là Phật Xà-tát-đỏa-la, Trung Hoa dịch
là Số luận, nghóa là
dùng trí số tính đếm các pháp, từ số khởi luận và
tạo số kia gọi là Số
luận sư. Họ nói hai mươi lăm đế, lược có ba, trung
bình là bốn, đầy đủ
có hai mươi lăm đế.
Lược có ba nghóa là tự tánh, biến dịch và ngã tri. “Tự tánh”
Cổ Nhân Minh gọi là minh
tánh, vì chưa thành đại… nên gọi tự tánh,
sắp thành đại cũng gọi
thắng tánh, vì thù thắng khác xưa.
“Biến dịch” nghóa là hai mươi ba đế trung gian chẳng phải thể
mới sinh, vì tự tánh căn
bản chuyển biến. “Ngã
tri” nghóa là thần ngã, vì cảnh hay thọ dụng có diệu dụng.
Bậc trung có bốn là:
(1) Bổn mà chẳng phải biến dịch gọi
là tự tánh, hay thành cái khác gọi bổn, chẳng phải cái khác thành nên
không phải biến dị;
(2) Có biến dị mà chẳng phải bổn. Có hai nghóa này: một là mười
sáu đế nghóa là mười một căn và năm đại; hai là mười
một chủng tử trừ năm
đại;
(3) Cũng có bổn cũng biến dị, cũng có hai nghóa: một là bảy đế nghóa là đại ngã chấp năm duy lượng; hai là mười hai
loại nghóa là bảu đế
trước và năm đại hay thành tha cho nên gọi là bổn,
vì tha thành nên gọi biến
dị;
(4) Phi bổn phi biến dị, nghóa là thần ngã
vì không thể thành tha,
chẳng phải tha thành.
Đầy đủ là
hai mươi lăm đế:
(1). Tự tánh,
(2). Đại,
(3). Ngã chấp,
(4). Ngũ duy,
(5). Ngũ đại,
(6). Ngũ tri căn,
(7). Ngũ tác nghiệp căn,
(8). Tâm bình đẳng căn,
(9). Ngã tri giả. Chín pháp này khai thành hai mươi lăm đế nghóa là sơ tự tánh, tổng danh tự tánh, biệt danh ba
đức. Tát-đỏa
Thích-xà Đáp-ma, vì mỗi mỗi có ba loại đức. Ban đầu
nói Tát- đỏa, Trung hoa dịch có nghóa là hữu tình và dũng kiện, nay lấy
nghóa dũng kiện.
Thích-xà dịch vi cũng gọi là trần bộn, nay lấy nghóa
trần, Đáp-ma dịch là ám, ám độn. Tự tánh chánh gọi là dũng trần ám.
Ba đức như thứ tự cổ
gọi là nhiễm thô hắc, nay gọi Huỳnh xích hắc.
Theo bổn xưa gọi là hỷ ưu xả; nay gọi
là tham, sân, si; bổn xưa gọi là lạc
khổ si nay gọi là lạc
khổ xả. Do ba đức này là nhân sinh tử: Thần ngã, bổn tánh,
giải thoát, thắng cảnh ngã tư. Ba đức chuyển biến ngã chính là
thọ dụng bị cảnh ràng
buộc không đắc Niết-bàn. Sau nhàm chán tu đạo,
ta đã không suy nghó, tự
tánh không biến đổi, ngã lìa cảnh ràng buộc
liền được giải thoát.

Trung gian hai
mươi ba đế mặc dù vô thường mà là chuyển
biến, chẳng phải có
sinh diệt, tự tánh thần ngã, dụng hoặc có
hoặc không,
thể là thường trụ, song
các pháp thế gian không hoại diệt. Đầy đủ như
Kim Thất Thập luận và
Duy Thức sớ giải. Nay đệ tử Phật đối
Số luận
sư lập thanh hoại diệt, thanh là hữu pháp, kia đây tuy chấp nhận tông
pháp hoại diệt, tha chỗ
không thành, vì thế gian không có. Tổng không
biệt y lẽ ra lại phải
lập vì chẳng phải chân tông cho nên bị mất, các nghóa như thế trên đây đều đã nói. Đây có toàn phần, một phần tứ cú. Toàn tứ
cú có tự
hay bất thành chẳng phải cái khác. Như Số luận sư đối đáp
đệ tử Phật: sắc
thanh… năm tạng thức hiện biến, hữu pháp sắc… tuy
cộng thành đây. Tạng thức biến hiện tự tông chẳng phải có, hữu tha hay phân biệt bất thành chẳng phải tự. Như luận đã trình bày, lập thanh hoại
diệt, hữu câu hay phân
biệt không thành. Như Số luận sư đối đệ tử Phật
nói sắc… năm, đức cú
thâu nhiếp, vì kia đây thế gian vô đức nhiếp.
Một phần tứ cú có tự một phần năng biệt bất thành chẳng phải cái khác.
Như Tát-bà-đa đối với Đại thừa nói
sở
tác sắc, đại chúng tạng thức hai
pháp đã sinh. Một phần tạng thức tự tông không có, có tha một phần
năng biệt bất thành
chẳng phải tự. Như đệ tử Phật đối Số luận sư
lập nhó căn hoại diệt có dễ dàng, có dễ tông kia
có thể có, vì một phần không hoại diệt, hữu câu
một phần năng biệt bất thành. Như Thắng luận đối đệ
tử Phật lập sắc… năm
đều từ đồng loại và tự tánh sinh. Đồng loại
sở
sinh cả hai đều chấp nhận
có, tự tánh sở khởi cả hai đều không. Hai loại tứ cú này chỉ chung thành là đúng, ngoài ra đều
chẳng nhiếp. Luận nói
tha toàn phần bất thành,
ngoài ra đều chuẩn theo đây.

Luận rằng: “Sở biệt
bất cực thành, như Số luận sư đối đệ tử
Phật nói ngã là suy nghó”.

Thuật rằng: Như trình bày đoạn trước
Số luận
sư lập thần ngã - đế

- thể là thọ
giả ngã suy nghó dùng các cảnh ngũ trần, tự tánh liền biến thành hai mươi ba đế cho nên ngã là
suy nghó.
Là suy nghó tông pháp kia đây
cộng thành, vì Phật pháp có
suy nghó là
tâm sở, chỉ có pháp ngã, đệ tử Phật đa phần không lập, vì trừ chánh lượng ngoài ra đều không,
lý như trước đã nói.
Đây có toàn phần một phần tứ cú.

Toàn tứ cú có tự sở biệt bất thành chẳng phải tha, như đệ tử
Pháp đối đáp Số luận
sư rằng: Ngã là vô thường, là pháp vô thường kia đây chấp nhận có, hữu pháp thần ngã tự
sở bất thành. Nay hữu pháp
này không nên chấp của
ông, do đó lỗi của tông, hữu lựa khác vô, hữu
tha sở biệt bất thành chẳng phải tự.
Như Số luận
sư lập ngã lá
suy nghó, hữu câu
sở biệt bất thành, như
Tát-bà-đa đối đại chúng bộ, lập thần ngã
thật có, thật có thể
có vì ngã cả hai đều không. Một phần tứ cú, hữu tự
một phần sở biệt bất
thành chẳng phải ta, như đệ tử Phật đối số luận:
Ngã và sắc… đều tánh
là không, sắc…. chấp nhận có vì ngã tự không, tông không lựa biệt bị lỗi như trước. Có tha một phần
sở biệt bất thành
chẳng phải tự, như
Số luận
sư đối đệ tử Phật lập ngã
sắc… đều thật có, vì
Phật pháp không chấp nhận có ngã thể. Hữu câu nhất phần
sở biệt bất
thành, như Tát-bà-đa đối
đáp hóa địa bộ nói ngã đến đi đều là thật có, thế có thể câu hữu, vì ngã câu không. Hai tứ cú này chỉ chung không trái nhau
chẳng phải
thuộc lỗi, ngoài ra đều là lỗi, luận nói tha toàn
sở biệt
bất thành, còn lại đều chuẩn theo đây: Hỏi: Nếu nói ngã là
suy nghó
sở biệt bất thành, làm
sao có thể
lập ngã… là hữu?
Đáp: Nếu
hữu lựa chọn liền có lỗi, nghóa là ngã năng thuyên
ắt có tên gọi. Như
sắc… các loại vì liền không có lỗi, không như
vậy liền thành, trong hai lỗi tên lỗi ban đầu cũng gọi
sở y bất thành, vì năng
biệt có, lỗi sau cũng
gọi năng y bất thành, vì sở biệt có. Cả hai đều
tùy một toàn phần một phần đều đầy đủ có, do
đó gọi sở lập không và năng
y sở y. Căn cứ nghóa cũng có năng biệt
sở biệt do dự bất thành, vì chỉ
sinh ghi, đến nhân sẽ biết.

Luận rằng: “Câu bất cực thành, như
Thắng luận
sư đối đệ tử
Phật lập ngã cho là nhân duyên hòa hợp”.

Thuật rằng: Đoạn trước đã nói về thiên cú một có một không, nay cả hai đều không, cho nên cũng là lỗi. Cuối kiếp thành có ngoại
đạo xuất hiện tên
Ôn-lộ-ca, Trung Quốc dịch Hưu Lưu, Hoa Tạng du hành ban đêm cầu lợi, người đời lấy đó đặt tên. Xưa dịch là
Ưu-lâu-khư-ngoa. Sau do du
hành ban đêm làm kinh động sợ tổn thương sản phụ, bèn kết thúc không đi đêm, chỉ ăn gạo xay. Do đó cũng có hiệu
là Kiển-noa- bộc, tức nói ăn gạo đồng tiên nhân. Xưa dịch là
Kiển-noa-đà-ngoa, cũng gọi
là Phệ-thế-sử-ca,
Trung Quốc dịch
Thắng luận. Cổ Nhân Minh gọi Bệ-thế-sư,
Vệ-thế-sư đều lầm. Ông ta tạo Lục Cú luận, thù
thắng trong các luận, hoặc hơn luận
người khác, cho nên gọi
Thắng luận. Đây nói lục
cú gồm: Thật, đức, nghiệp, hữu (trong
Thập Cú luận cũng
gọi là đồng,
Câu-xá luận gọi tổng đồng cú nghóa), đồng dị (theo
Thập Cú luận gọi Câu phần), hòa hợp.

Thật,
có chín loại nghóa là địa, thủy, hỏa, phong, không,
thời, phương, ngã, ý.
Đức,
có hai mươi là sắc, hương, vị, xúc, số, lượng, biệt tánh, hợp ly, tánh này,
tánh kia, giác, lạc, khổ, dục, sân, cần, dũng, trọng
tánh, dịch tánh, nhuận tánh, pháp, phi pháp, hành, thanh.
Nghiệp,
có năm là co, duỗi, lấy, bỏ, đi.

Hữu thể là một. Vì thật đức nghiệp cả ba đồng một hữu.

Đồng dị, thể đa, vì thật đức nghiệp cả ba đều có tổng
biệt đồng dị.

Hòa hợp, chỉ có một, vì hay khiến các pháp thật…
không lìa nhau hệ thuộc nhau.

Người thượng thủ trong mười tám bộ
tên là Chiến-đạt-la, đây dịch

Tuệ Nguyệt tạo mười
Cú luận. Tức ngoài
sáu loại
này (thật, đức, nghiệp, hữu, đồng dị, hòa hợp) còn thêm
bốn là: dị, hữu năng, vô năng, vô thuyết. Đầy đủ như tông
Thắng luận, Thập Cú luận và Duy thức
sớ giải.
Luận kia nói, địa - thủy mỗi thứ đều có mười bốn đức, thủy có mười một, phong có chín
đức, không có sáu
đức, thời - phương đều có năm.
Ngã có mười bốn đức nghóa
là số, lượng, biệt tánh,
hợp ly, giác, lạc, khổ, dục, sân,
cần, dũng, pháp, phi pháp,
hành. Ý có tám đức. Nhân duyên hòa hợp theo Thập Cú luận thì ngã là gì? Nghóa là các nhân duyên hòa hợp giác,
lạc, khổ, dục, sân, cần,
dũng, pháp, phi pháp, hành… Khởi trí thành
tướng gọi là ngã, nghóa
là hòa hợp tánh, hòa hợp các đức cùng ngã hợp thời. Ngã là nhân duyên hòa hợp, hòa hợp mới có thể hòa hợp, khiến
đức cùng ngã hợp,
không như vậy liền không có năng. Ngã hữu pháp này đã
không thành, nhân duyên hòa hợp này cũng chẳng có, do đó pháp hữu pháp cả hai đều
không thành. Trong đây không chỉ lấy hòa hợp cũng không riêng lấy
nhân duyên, đều lấy hòa hợp nhân duyên nên
gọi là không thành.
Không như thế liền thành tự cũng chấp nhận có.
Trong đây toàn phần và
một phần mỗi thứ đều có năm loại tứ cú.

Sơ tứ cú có tự năng biệt không thành tha sở biệt. Như Số luận
đối Thắng luận thể tự
tánh là nhân duyên hòa hợp, sở biệt thà chẳng phải có, năng biệt tự
không thành, hữu tha năng biệt bất thành tự
sở
biệt. Như Số luận sư đối
Thắng luận: Thể nhân duyên hòa hợp là tự tánh,
sở biệt tự chẳng phải có, năng biệt tha bất thành, hữu câu năng biệt
bất thành tự sở biệt.
Như Số luận sư đối Đại thừa lập A-lại-da thức là
nhân duyên hòa hợp, sở
biệt tự bất thành năng biệt câu chẳng phải có, hữu câu năng biệt bất thành tha
sở biệt. Như Đại thừa
sư đối
Số luận lập tạng thức thể là nhân duyên hòa hợp
sở biệt tha bất thành, năng
biệt câu chẳng có.
Đệ nhị tứ cú hữu tự năng biệt bất thành câu
sở biệt, như
Số luận
sư đối Thắng luận lập
tạng thức thể là nhân duyên hòa hợp, hữu tha năng biệt bất thành câu
sở biệt.
Như Thắng luận đối
Số luận lập tạng thức
thể là nhân duyên hòa
hợp, hữu câu năng biệt bất thành câu sở biệt.
Như Tát-bà-đa đối Đại
thừa lập ngã là nhân duyên hòa hợp, hữu câu năng biệt bất thành đều chẳng phải
sở biệt. Chỉ một câu này là đoạn trước nói thiên cú năng biệt bất thành hoàn toàn câu phi cú thị,
bảy câu trước đều là lỗi này. Như năng biệt bất thành là đầu tiên có hai tứ cú.
Sở biệt bất thành như thế
làm thượng thủ, cũng có hai loại tứ cú.

Tứ cú thứ nhất hữu tự sở biệt bất thành tha năng biệt, tức đệ nhị cú ở
đoạn trước. Hữu câu
sở biệt bất thành tự năng biệt, tức tiền đệ ngũ

cú. Hữu câu
sở biệt bất thành tha năng biệt, tức tiền đệ lục cú.

Tứ cú thứ hai, hữu tự sở biệt bất thành câu năng biệt, tức tiền
đệ tam cú. Hữu tha sở
biệt bất thành câu năng biệt, tức tiền tệ tứ cú.
Hữu câu sở biệt bất thành câu năng biệt, tức tiền đệ thất cú. Hữu câu
sở biệt bất thành đều
chẳng phải năng biệt, chẳng phải là trước nói
năng biệt là câu đầu
tiên. Nhưng chỉ trong câu sở biệt bất thành, hoàn toàn không phải câu đúng. Bảy câu trước đều là lỗi này nhưng đều thuộc
bảy câu trước, lại
không có khác. Lại nữa, hữu - tự cả hai đều không
thành chẳng phải tha, như
đệ tử Phật đối Thắng luận sư, lập ngã cho là nhân duyên hòa hợp. Hữu - tha cả hai đều không thành chẳng phải tự, như Thắng luận
sư đối đệ tử Phật lập nghóa này. Hữu - câu cả hai đều
không thành, như Tát-bà-đa
đối Đại thừa lập nghóa này. Hữu-câu chẳng phải tự - tha cả hai đều
không thành, như tông không có lỗi.
Thứ nhất, thứ
ba đều có lỗi, thứ tư không có lỗi.

Trên đây hợp nói năm loại toàn câu, mỗi mỗi lìa, lại là
một phần thành năm biệt cú. Lại đem các câu tự năng biệt một phần không
thành, đối một phần cú
khác đều lẽ ra nhất định có, tùy sở ứng các lỗi
lưỡng câu, đều gọi
lưỡng câu bất cực thành. Các lỗi tự tha đều gọi là tùy nhất bất cực thành, do đây cũng có các lỗi lưỡng câu tùy nhất do dự
toàn phần nhất phần. Vì
trong năng sở biệt đều sinh nghi, trong luận lại
nói: “Tùy tha nhất toàn
phần câu bất cực thành, để chỉ bày pháp kia
ngoài nên căn cứ biết
được”. Ba lỗi trên đây đều nói tự tướng,
hoặc cả ba sai biệt cũng có bất cực thành. Như
Thắng luận nói: Tứ đại chủng
thường, tứ đại chủng
ý chấp nhận thật chẳng phải thật nhiếp, hữu pháp
sai
biệt. Tông khác không
chấp nhận có thật thuộc pháp, tức gọi sở biệt
sai
biệt tha bất cực thành.
Như Số luận sư cho rằng nhãn… ắt là tha dụng,
trong làm tha dụng ý chấp
nhận tích tụ tha hay không tích tụ tha, đây là
pháp sai biệt. Phật pháp
không chấp nhận có cái không tích tụ tha, liền
gọi là năng biệt sai
biệt tha bất cực thành. Như Đại thừa sư đối Số luận
lập tông thức năng biến
sắc… trong đây có hữu pháp thức tự tướng,
A-lại- da thức căn thức
tâm bình đẳng, là hữu pháp sai biệt. Tông khác không chấp nhận có tạng thực
sai biệt, tự không chấp nhận có tác thức
tâm bình đẳng, trong tự
tướng của pháp đó hay biến sắc… sinh khởi chuyển biến, thường trụ chuyển biến là pháp
sai biệt.
Sinh khởi chuyển biến tha không chấp nhận có, thường trụ chuyển biến tự không chấp nhận có,
gọi là lưỡng câu bất
cực thành. Trong bất cực thành của ba loại sai biệt đó cũng có các lỗi tự tha lưỡng câu toàn phần một phần.
Sợ nhàm chán
văn dài dòng nên không
trình bày đầy đủ.

Luận rằng: “Tương phù
cực thành như nói thanh là sở văn”.

Thuật rằng: Trong hai khoa,
nay tợ có hai: Ba thứ trên nói
thiếu y, một cái này nói
rõ nghóa thuận. Nêu y ba khoa đây hiển luống uổng công đối địch với
chính tông, bổn tranh đồng dị, y tông cả hai đều
thuận, uổng phí công
thành lập. Phàm đối dịch lập thanh sở văn vì chắc tương phù, luận không nêu chủ, đây có toàn phần một phần tứ cú.
Toàn tứ cú: Có phù hợp với tha chẳng phù hợp với tự, như
Số luận
sư đối
Thắng luận lập nghiệp hoại diệt, có phù tự chẳng phải tha, như
Thắng Luận sư đối
Số luận lập nghiệp hoại diệt. Hữu câu tương phù, như thanh là
sở văn, hữu câu không
phù hợp. Như Số luận sư đối Phật pháp lập
nghiệp hoại diệt.

Nhất phần tứ
cú hữu phù tha, nhất phần chẳng phải tự, như
Tát- bà-đa đối
Số luận lập ngã ý thật có, nói ý là thật cả hai không
phù hợp nhau, lập ngã
thật hữu phù tha một phần. Có phù hợp tự một phần chẳng phải tha, như
Tát-bà-đa đối Đại thừa lập ngã và cực vi cả hai đều thật có. Ngã thể thật có hai không phù hợp nhau, cực vi thật có
phù hợp tự một phần,
hữu câu phù hợp một phần, như Tát-bà-đa đối
Thắng luận lập tự tánh
và thanh cả hai đều vô thường. Tự tánh vô thường
cả hai không phù hợp
nhau, thanh là vô thường cả hai phù hợp một
phần, hữu câu không phù
hợp một phần, như Tát-bà-đa đối Đại thừa lập ngã thể thật có. Trong các câu này phù hợp tha cả hai phù hợp toàn
phần một phần đều là
lỗi này, phù hợp tự toàn phần. Hoặc là chân tông
đều không phù hợp hoặc
là sở biệt năng biệt bất thành, câu bất cực
thành, trái giáo lý các lỗi đều như lý
suy nghó.
Trong luận chỉ y lưỡng câu
toàn phần tương phù cực
thành để trình bày pháp đó, một pháp hiện lượng như vậy co tám tứ cú, một loại tỉ lượng có bảy, cho đến một loại câu
bất cực thành có một,
hợp lại có ba mươi sáu tứ cú.

Trong giải đáp
về chín lỗi này có tự tha, cộng bất cộng toàn
phần nhất phần, do đó nương nhau mỗi đế có tứ cú. Hữu là trái hiện
lượng chẳng phải tỉ
lượng, như tiếng chẳng phải sở văn, có trái tỉ lượng chẳng phải
hiện lượng. Như nói bình là thường, có trái hiện lượng cũng
như tỉ lượng, như Tiểu
thừa sư đối Đại thừa lập các sắc như xúc, xứ
chẳng phải định tâm
được, có trái hiện lượng chẳng phải giáo pháp
của mình. Như trái tha hiện chẳng phải trái tự giáo, hữu trái tự giáo chẳng
phải hiện lượng.
Như Thắng luận
sư lập âm thanh là thường, hữu trái hiện cũng như tự giáo, vì các pháp trái tự hiện quyết trái tự giáo. Có trái hiện lượng chẳng phải thế gian. Như trái tự
hiện lượng, phi lượng chẳng phải học thế gian, hữu vi thế gian chẳng phải
hiện lượng, như thuyết ôm cây
đợi thỏ
chẳng phải mặt trăng, có trái hiện lượng cũng
thế gian như nói thanh chẳng phải
sở văn. Có trái hiện lượng chẳng phải tự ngữ, như
trái thực hành hiện, có
trái tự ngữ chẳng phải hiện lượng. Như nói tất cả lời nói đều là hư vọng, có trái hiện cũng tự ngữ, như vi tự hiện vi tự
giáo tự ngữ. Có trái hiện chẳng phải năng biệt bất thành. Như tiếng chẳng
phải chỗ nghe, có năng biệt bất thành chẳng phải trái
hiện lượng, như đối
Số luận lập thanh hoại diệt, có trái hiện lượng cũng là năng biệt bất thành. Như chỉ trái tự hiện lượng và tha năng biệt bất thành, vì giả
sử trái
cộng hiện năng biệt ắt thành.

Hữu vi hiện chẳng phải sở biệt bất thành, như thanh chẳng
phải sở văn, có sở
biệt bất thành chẳng phải trái hiện lượng. Như đối đệ tử Phật nói ngã là
suy nghó. Hữu vi hiện cũng là
sở biệt bất thành, như
trái tự hiện cũng là
sở biệt bất thành. Nếu trái cộng hiện sở biệt ắt thành, hữu vi hiện chẳng phải câu bất thành như thanh chẳng phải
sở văn.
Hữu câu bất thành chẳng phải trái
hiện lượng. Như đối Phật pháp nói ngã cho là nhân duyên hòa hợp, có trái hiện cũng đều
không thành.
Như trái tự hiện tha đều
không thành, nếu trái cộng hiện tha đều ắt thành, hữu vi hiện chẳng phải tương phù, như thanh chẳng phải
sở văn, có phù
hợp nhau chẳng trái hiện
lượng như thanh sở văn, hữu vi lượng cũng
tương phù. Như nghóa vi tự
hiện có phù hợp tha, như Thắng luận lập giác
lạc các đức, chẳng
phải cảnh giới của ngã, vì nếu trái cộng hiện ắt tương phù. Như thế nhẫn đến hữu câu bất thành chẳng phải tương phù, như
đối Phật pháp nói ngã
cho là nhân duyên hòa hợp, có phù hợp nhau chẳng phải đều không thành như thanh là
sở văn, hữu câu bất thành
cũng tương phù. Nghóa là tự lưỡng câu bất thành cũng tương phù tha, như
vậy hợp hữu ba mươi sáu tứ cú.
Vừa có hiện lượng trái nhau cũng có tỉ lượng tự giáo trái nhau,
như dùng hiện lượng hợp
hai hữu hai mươi tám tứ cú, dùng tỉ lượng hợp hai hữu hai mươi mốt tứ cú,
tự giáo hợp hai hữu mười lăm tứ cú, thế gian hợp hai hữu mười loại tư cú, tự ngữ hợp hai hữu
sáu tứ cú, năng biệt hợp hai hữu ba tứ cú,
sở biệt hợp hai hữu một tứ cú. Ba hợp như thế
tổng cộng có tám mươi
bốn loại tứ cú, vừa có hiện lượng tương vi cũng có
tỉ lượng tự giáo thế
gian tương ưng. Như dùng hiện lượng hợp ba hữu hai mươi mốt tứ cú, tỉ lượng hợp ba hữu mười lăm tứ cú, tự giáo hợp ba
hoặc hữu mười loại tứ
cú. Thế gian hợp ba hữu sáu tứ cú, tự ngữ hợp ba
hữu ba tứ cú, năng
biệt hợp ba hữu một tứ cú. Như vậy bốn hợp tổng cộng có năm mươi
sáu loại tứ cú.
Giả sử có hiện lượng tương vi, cũng có hiện lượng tự giáo thế gian tự ngữ tương vi chăng? Như dùng hiện lượng hợp
bốn hữu
mười lăm tứ cú, tỷ lượng hợp bốn hữu mười
loại tứ cú, tự
giáo hợp bốn hữu sáu
tứ cú. Thế gian hợp bốn hữu ba tứ cú, từ ngữ hợp
bốn hữu một tứ cú.
Như vậy năm hợp tổng có ba mươi lăm loại tứ cú.
Vừa có hiện lượng tương vi, cũng có tỉ lượng tự giáo thế gian tự ngữ tương
vi năng biệt bất cực
thành. Như dùng hiện lượng hợp năm hữu mười
loại tứ cú, tỉ lượng hợp ngũ hữu
sáu tứ cú, tự giáo hợp năm hữu ba tứ cú,
thế gian hợp ngũ hữu
một tứ cú. Như vậy sáu hợp tổng có hai mươi loại
tứ cú. Vừa có hiện
lượng tương vi, cũng có hiện lượng tự giáo thế gian
tự ngữ tương vi sở
biệt năng biệt bất thành. Như dùng hiện lượng hợp
sáu hữu
sáu tứ cú, tỉ lượng hợp
sáu hữu ba tứ cú, tự giáo hợp
sáu hữu một
tứ cú, như vậy bảy hợp
tổng cộng có mười loại tứ cú.

Vừa có hiện lượng tương vi, cũng có tỉ lượng tự giáo thế gian
tự ngữ tương vi năng
biệt sở biệt câu bất thành? Như dùng hiện lượng
hợp với bảy có ba tứ
cú, tỉ lượng hợp bày hữu một tứ cú. Như vậy tám hợp có bốn tứ cú.
Giả sử có hiện lượng tương vi cũng có tám lỗi nữa
chăng? Như vậy chiùn hợp
có một tứ cú, trên đây hai hợp nhẫn đến tám hợp có hai trăm mười loại tứ cú và một loại trước có ba mươi
sáu loại tứ
cú. Đoạn trước, vả lại “đáp” hiện lượng một loại tám tứ cú, luận này đã
nói hiện lượng tương vi
có bốn lỗi hợp. Hiện lượng tự giáo thế gian tự
ngữ, tỉ lượng cũng có bốn, tỉ lượng tự giáo
thế gian tự ngữ, tự giáo cũng có bốn. Tự giáo tỉ lượng thế gian tự ngữ, thế gian hai loại tương vi, thế
gian tỉ lượng hoặc theo
tự giáo, hoặc thêm tự ngữ. Tự ngữ cũng có bốn: Tự ngữ tỉ lượng tự giáo thế gian, năng biệt bất thành chỉ một năng biệt,
mặc dù trái tha giáo, vì tác tha tỉ lượng đều chẳng phải lỗi.
Sở biệt bất
thành duy một sở biệt,
hoặc thêm một tỉ lượng, ngã kia chẳng phải suy nghó, vì chấp nhận là ngã.
Như Thắng luận nói ngã, câu bất cực thành chỉ
trái tự một lỗi, hoặc
thêm tỉ lượng, ngã kia chẳng phải nhân duyên hòa
hợp vì chấp nhận là
ngã. Như ngã của Số luận, tương phù chỉ có một, nghóa là tự phù hợp nhau, như vậy tổng thuyết hữu hai vi một. Năng biệt
tương phù hữu hai vi hai,
sở biệt và câu bất cực thành, hữu bốn vi bốn.
Hiện lượng tỉ lượng
tự giáo tự ngữ, thế gian tương vi bất định hoặc hai,
hoặc ba, hoặc bốn. Như
trước tổng thành bốn loại, trên đây đã nói chín loại lỗi, hoặc ít
hoặc nhiều. Như các tự xứ vả lại ví dụ, trong mỗi một
lỗi có tự tha câu bất
câu toàn phần một phần hai loại tứ cú. Do trong
hiện lượng ban đầu trái
tự hiện lượng, đối tỉ lượng trái tự tỉ là tứ cú, hữu
trái tự hiện chẳng trái
tự hoàn toàn tỉ lượng, hữu trái tự hoàn toàn
tỉ chỉ trái tự toàn hiện, hữu trái từ toàn hiện cũng trái tự toàn tỉ. Hữu chẳng trái
tự hoàn toàn hiện cũng
chẳng trái tự toàn tỉ, thành tứ cú ban đầu, trong tỉ
lượng đã
có tám cú. Như tự hiện tương đối là tứ cú,
do trong hiện lượng có bảy lỗi khác.
Trong đối tỉ lượng tám cú, mỗi tứ cú cũng như vậy.
Như vậy tỉ lượng tương đối là cú, chấp nhận có
sáu mươi bốn loại
tứ cú. Như thế dùng
hiện lượng tám câu cho đến đối tương phù cực
thành tám câu, hợp chấp nhận đã hiện lượng tám câu một cái có tám loại,
sáu mươi bốn loại tứ
cú hợp thành năm trăm mười hai loại tứ cú.
Dùng câu tỉ lượng đối bảy
loại khác sáu mươi bốn loại tứ cú, hợp thành bốn
trăm bốn mươi tám loại
tứ cú, tự giáo đối sáu loại khác có sáu mươi loại
tứ cú hợp thành ba
trăm tám mươi bốn loại tứ cú. Thế gian đối năm
loại, tự ngữ đối bốn
loại khác sáu mươi tứ cú hợp thành hai trăm năm
mươi sáu tứ loại tứ cú, năng biệt đối ba loại kia
sáu mươi tứ cú, hợp thành một trăm chín mươi hai loại tứ cú.
Sở biệt đối hai loại kia
sáu mươi tứ cú
hợp thành một trăm hai
mươi tám loại tứ cú, câu bất cực thành đối
một loại khác
sáu mươi tứ cú tính tổng
số hợp có hai ngàn ba trăm bốn mươi
loại tứ cú câu đúng
câu sai. Căn cứ theo tám câu trước đều như lý
suy nghó, sơ văn dài nên lược ngưng lại.

Luận rằng: “Như vậy
nhiều lời khiến trừ các pháp tự tướng
môn không chấp nhận
thành nên lập không có quả, gọi là lỗi tợ lập tông”.

Thuật rằng: Đây là đoạn
thứ ba, tùy chỉ giải thích kết. Nhiều lời như vậy lặp lại chín lỗi trước, ba đoạn
sau giải thích lý do của lỗi
gọi là tợ lập tông
tổng kết thành. Vì khiển trừ các pháp tụ tướng môn,
giải thích lập năm tướng
ban đầu trái nguyên nhân. Ý ở đây nói, tông hữu pháp gọi là tự tướng, vì hạn cuộc phụ thuộc tự thể bất cộng tha, lập
địch chứng trí gọi là
môn. Do có thể chiếu hiện pháp tự tướng, lập
pháp hữu pháp,
suy nghó
sinh tha thuận trí, nay nêu
tông nghóa. Tha trí giải trở
lại sinh, dị trí đã sinh,
chánh giải không khởi, không nhờ chiếu giải sở
lập tông nghóa nên gọi
là khiển môn. Thế thì tự tướng gọi là môn do có thể thông
sinh địch chứng trí nên phàm lập tông nghóa hay
sinh tha trí có
thể gọi là môn. Năm
loại trước lập tông không khiến tự tướng, chánh
sinh địch chứng chân trí
giải, gọi là khiển các pháp môn tự tướng. Vì
không cho thành, “cho”
có nghóa có thể có, tông y đây không có lỗi, tông có thể có thành, y đã
không thành, lại phải thành lập, do đó
sở lập tông không cho thành. Trong tợ tông lập thứ lớp ba lỗi, lập không có quả, quả nghóa là quả lợi. Đối địch thân tông, bổn tranh bên cạnh ngược lại
thuận nghóa tha, lập không có quả, do đây tương phù cũng là lỗi lầm.
Kết chín lỗi này gọi là tợ
lập tông. Song Tạp Tập Luận quyển thứ mười sáu
thì lập tông lý do ứng
thành tự sở chấp nhận nghóa, nói chỉ bày tha, khiến cho kia hiểu rõ, đây lựa năm lỗi.
Sử Tử Giác nói, hoặc không ngôn
thuyết
sở dó ứng thành, tự tông đã thành mà thuyết chỉ bày tha, lẽ ra
gọi là lập tông đây
nói ý thuyết. Nếu nay chẳng cạnh sở ứng thành
nghóa, chỉ nói tự tông
trước đã thành nghóa, lẽ ra gọi là lập tông.
Nếu nói ngôn tự
sở chấp
nhận nghóa, thuyết chỉ bày tha tông, lẽ ra thành nghóa ứng danh lập tông, hai loại này để lựa tương phù cực
thành. Nếu không nói tha,
riêng xướng lời này ứng danh lập tông, nay
muốn có địch cũng là
chín lỗi, kia nói không địch cũng là lỗi. Nếu không
nói tuyên chỉ bày, do
thân biểu thị nghóa này ứng danh lập tông, vì lời nói hay lập không đối đãi thân.
Nếu như Đề-bà-phà, nghóa là ngoại
đạo, động thân khiến
hiểu cũng gọi phá tha, nếu không nói khiến tha hiển rõ, người nghe chưa hiểu nghóa này ứng danh lập tông, tức trừ
tương phù, nhiếp tám lỗi
kia. Tha chưa hiểu đều chẳng phải chân tông, hoặc đây thiếu không có năng lập cũng chẳng phải tông
sở
cạnh tranh, vì
tha chưa hiểu, hoặc do dự tông vì tha chưa hiểu.
Tùy sở ứng kia thuộc
trong chín lỗi, căn cứ
vào nhân nên biết. Nếu như chỗ an lập không có tất cả lỗi
suy lường, kiến lập ngã pháp tự tánh hoặc có
hoặc không.
Ngã pháp sai biệt khắp không khắp bình đẳng, tướng đầy đủ như ở đoạn trước gọi là lập tông.
Hoặc chuẩn theo văn kia, lỗi nhiều như đây.
Thứ ba, thứ
tư, hoặc thứ năm ít
phân vì trong đây không có.

Luận rằng: “Đã
nói tợ tông phải nói tợ nhân”.

Thuật rằng: Dưới đây
giải thích tợ nhân. Văn chia làm hai:
Ban đầu là kết trước
sinh sa; sau là y nêu chánh giải. Luận về bất thành bất định và cùng tương vi gọi là tợ nhân. Trình bày dưới y nêu giải
thích thành hai bất nhiễm: Đầu là ví dụ ba tên;
sau là tùy phân biệt giải
thích. Nhân năng lập
không thể thành tông, hoặc vốn chẳng phải nhân
không thành nghóa nhân gọi là bất thành, hoặc thành
sở lập, hoặc đồng dị
tông. Không chuẩn thứ
lớp gọi là bất định, nhân năng lập trái hại nghóa
tông, trở lại thành dị
phẩm gọi là trái nhau. Tuy ba tướng của nhân tùy
ứng có lỗi, đều không
thể thành tông, lẽ ra đều gọi là bất thành. Hoặc hai tướng
sau hoặc có hoặc không khác hoàn toàn đồng một phần, đồng toàn dị phần, đều phân khó chuẩn không thể định thành một tông,
khiến cho nghóa không thể
quyết định, cùng tên không quyết định. Hoặc hai
tướng sau, đồng không dị khắp, dị phần
đồng không, không thành
sở lập, ngược lại
đồng dị phẩm cùng tên trái nhau. Nếu là tướng ban
đầu với tông có lỗi,
không thể thành tông, không có thắng dụng riêng,
cùng tên không thành.
Nếu nhân tự không thành gọi bất thành, chẳng phải
không thể thành tông gọi là bất thành. Nhân là
nhân gì? Ngôn ngữ
tụ không thành, lìa tông
riêng nói có nhân. Có thể nhân tự không thành,
nhân đã là tông nhân, có lỗi không thể kham là nhân, biết rõ
không thể thành tông gọi
là không thành. Nếu nhân tự không thành gọi là
bất thành, cũng lẽ ra dụ
tự không thành cũng gọi là bất thành. Chẳng
phải không thể thành
tông nhân gọi là bất thành, hay lập bất thành,
liền đối đãi thiết lập. Văn nói nghóa không thành đều nhân nơi tôn không thành, cho nên biết không thành chẳng phải tự
không thành, vì vậy ứng
như đây nói. Hoặc giải
thích theo lý: Nhân cùng dụ đều tự không thành,
cả hai đều chẳng phải
nhân, tùy một chẳng phải nhân, với nhân sinh
nghi, nhân không có sở
y, dụ không có năng lập, hoặc không có sở lập,
hoặc cả hai đều không, nghóa không rõ ràng. Thể
không thành dụ, do
nhân dụ này đều tự
không thành, theo lý cũng không có lỗi.

Luận rằng: “Không thành
có bốn:
(1). Lưỡng câu bất thành,
(2). Tùy nhất bất thành,
(3). Do dự bất thành và
(4). Sở y bất thành. Thuật rằng: Dưới đây,
tùy phân biệt giải thích có ba: Bất
thành, bất định và tương
vi. Ban đầu văn có hai: Đầu là nêu số kể tên; sau
là tùy thí dụ phân biệt
giải thích. Phàm lập tỉ lượng nhân sau tông
trước, sắp đã cực
thành, thành chưa cùng chấp nhận kia đây đều cho là
nhân với hữu pháp
chẳng có, không thể thành tông, do đó gọi là
Lưỡng câu bất thành. Một bên chấp nhận một bên không chấp nhận, nhân có
pháp có, chẳng phải
lưỡng câu cực thành nên gọi là Tùy nhất bất thành.
Nói nhân y hữu pháp, quyết định có thể
thành tông. Nói nhân đã do dự, tông kia không
định thành, gọi là Do dự bất thành. Không có nhân
y hữu pháp, hữu pháp thông có - không, có nhân y hữu pháp hữu pháp
chỉ phải có, nhân y hữu
pháp không, không y nhân không lập, gọi là
Sở y
bất thành. Do đó lỗi
của tướng ban đầu, lập bốn loại này.

Luận rằng: “Như thành
lập thanh là vô thường… nếu nói là
nhãn sở kiến tánh cho
nên cả hai không thành”.

Thuật rằng: Dưới đây riêng giải thích thành bốn:
Nhị cú tông,
nhị cú nhân, nhất cú
kết. Như Thắng luận đối Thanh luận lập tông thanh
là vô thường, mắt thấy
là nhân, phàm tông pháp nhân ắt cả hai đều
chấp nhận, y tông có
pháp mà thành tùy nhất không cùng chấp nhận
pháp. Nay mắt thấy nhân
Thắng, Thanh hai luận đều không cùng chấp nhận thanh có pháp có, chẳng những không thể
thành tông, tự cũng
không thành nghóa nhân,
lập định đều không chấp nhận, gọi là câu bất
thành. Đây không thành
nhân, y có hữu pháp, hợp có tứ cú.

(1). Hữu thể toàn phần cả hai đều không thành, như luận đã nói.
(2). Vô thể toàn phần cả hai không thành, như Thanh luận sư đối đệ tử Phật lập thanh là thường, vì thuộc thật cú, đây thật thuộc nhân. Cả
hai nói không
có thể, vì cùng nói kia có pháp không.

Hữu thể một phần cả hai đều không thành, như lập tông “tất cả âm thanh
đều thường”, cần, dũng, vô gián pháp tánh là nhân.
Lập địch đều chấp nhận nhân này, vì với ngoài thanh không có.

Vô thể một phần cả hai đều không thành, như Thanh luận
sư đối đệ tử Phật nói
Thanh thường tông, thuộc thật cú, nhó
sở thủ nhân. Lập địch đều chấp nhận trên thanh có, thuộc thật cú nói một phần nhân,
vì cả hai đều không có, với thanh không chuyển.

Bốn loại này đều có lỗi vì không
thành tông, luận mắt thấy
là nhân, không chỉ thành
thanh vô thường là lỗi, các nghóa thành thanh
vô lậu… tất cả là
lỗi, cho nên tông nói rằng:

Luận rằng: “Sở tác
tánh đối thanh hiển luận tùy nhất bất thành”.

Thuật rằng: Một câu đầu nói thể của nhân, một câu kế
là biện tông, một câu
sau là kết lỗi. Năng lập cùng chấp nhận, không
cần phải thành. Có thể thành
sở lập đã không cùng chấp nhận lẽ
ra phải thành, cho nên chẳng phải năng lập. Tông cùng
trước đồng, cho nên
chỉ trình bày nhân. Hoặc
Thắng luận sư đối Thanh hiển luận, lập thanh
vô thường, nhân sở
tác tánh. Thanh kia hiển luận, nói thanh duyên
hiển, không chấp nhận
duyên sinh.
Sở tác đã
sinh do kia không chấp nhận,
do đó thành tùy nhất,
chẳng phải là cộng nhân. Hỏi: Cũng có truyện
giải thích,
sở tác thông hiển bày, tại
sao
nhân này gọi là tùy nhất? Đáp: Y văn giải
thích nghóa, thâm đạt
tình Thánh, ngoài lý nói thêm chưa có thể y cứ.
Sở tác tánh này đối thanh hiển luận không thành. Do đó nói rằng quyết chỉ
sinh nghóa đây tùy một phần mới có hữu
pháp, lược có tám câu:

Hữu thể tha tùy nhất, như luận đã nói.

Hữu thể tự tùy nhất, như thanh hiển luận đối đệ tử Phật, lập
thanh là thường, vì sở tác tánh.

Vô thể tha tùy nhất, như Thắng luận sư đối các Thanh luận,
lập thanh là vô thường, thuộc đức cú. Thanh luận
không chấp nhận có đức cú.

Vô thể tự tùy nhất, như
Thanh luận
sư đối
Thắng luận, lập
thanh là thường, thuộc đức cú.

Hữu thể tha nhất phần tùy nhất, như Đại thừa
sư đối
Thanh luận, lập thanh là vô thường, vì chấp
Phật năm căn, Đại thừa Phật… các căn xen nhau dùng với tự có thể thành, với tha một phần bốn căn không thủ.

Hữu thể tự một phần tùy nhất, như thanh luận
sư đối Đại thừa,
lập thanh là thường, nói thứ tự trước nhân.

Vô thể tha nhất phần tùy nhất, như Thắng luận sư đối
Thanh luận lập thanh vô thường, vì thuộc đức cú chấp nhó căn, nhó căn chấp
nhận, cả hai đều chấp nhận chuyển, nhân thuộc đức
cú, tha nhất
phần không thành.

Vô thể tụ nhất phần tùy nhất, như Thanh luận sư đối
Thắng luận, lập thanh là thường, nói thứ lớp nhân trước.

Trong đây, các tha tùy nhất toàn cú, tự tỉ lượng thuyết tự chấp
nhận ngôn từ, các tự tùy một toàn cú. Tha tỉ lượng thuyết tha chấp nhận
ngôn từ, tất cả không
có lỗi, vì có lựa chọn riêng. Nếu các toàn cú không
có lựa chọn riêng và
một phần cú tất cả bị lỗi. Như Nhiếp Đại Thừa
Luận nói, các kinh Đại
thừa đều là Phật nói, tất cả không trái với lý vô
ngã của Bổ-đặc-già-la. Như tăng nhất bình đẳng. Đây đối tha tông có lỗi
tùy nhất, tha tông không
chấp nhận Đại thừa vì chẳng trái lý vô ngã, vì nói có thường ngã là chân lý.
Giả sử chấp nhận không trái cũng có bất định, vì
Lục Túc Luận… đều không trái mà bị bất định. Do đó có Đại danh
cư só Thanh Đức Độc Cao, đạo bay bổng ngũ thiên, tiếng thơm truyền
khắp bốn phương. Lúc bấy
giờ bậc hiền không dám bài xích tôn đức của
ông ta, hiệu là Bảo Tha
Cà, Trung Hoa dịch Thực Ấp, học nghệ siêu quần, lý tương đương thực ấp, tức là
Thắng Quân luận sư. Lập một tỉ
lượng hơn bốn mươi năm,
các kinh điển Đại thừa thuyết tông, lưỡng câu
cực thành chẳng phải
lời chư Phật không thuộc nhân. Như Tăng Nhất
đồng A-cấp-ma-dụ, chú
giải trong Duy thức quyết trạch, không thuộc lưỡng câu cực thành chẳng phải lời Phật. Lập - địch cùng chấp nhận chẳng phải lời
Phật không nhiếp, vì
sở nhiếp chẳng phải ngoại đạo và
Lục túc các giáo. Lưu hành
thời gian lâu không ai dám cật vấn gạn hỏi, Đại
sư đến đó vấn nạn.
Vả lại, phát trí luận
Tát-bà-đa sư tự chấp nhận
Phật nói cũng có Tiểu thừa và Đại thừa, không thuộc lưỡng câu cực thành chẳng phải lời Phật. Há Đại Thừa ông chấp nhận
Phật thuyết
sao? Còn ai chấp nhận không thuộc Đại thừa lưỡng câu cực thành chẳng phải Phật, là
các Tiểu thừa và các
ngoại đạo thuộc lưỡng câu cực thành chẳng phải
lời Phật dạy, chỉ có Đại thừa chấp nhận chẳng thuộc kia, nhân
phạm tùy nhất. Nếu dùng phát trí cũng nhập tông trái tự giáo, nhân phạm
một phần lưỡng câu bất
thành, vì nhân không phát trí tôn, không dùng làm tôn, do đó có bất định. Tiểu thừa bị bất định ngôn, như tự chấp
nhận phát trí, không thuộc lưỡng câu cực thành chẳng phải lời Phật.
Giáo pháp Đại thừa của ông chẳng phải lời
Phật sao? Vì như
Tăng Nhất…
không thuộc
lưỡng câu cực thành chẳng phải lời Phật, giáo lý Đại
thừa của ông đều là
lời Phật sao? Nếu lập tôn làm như phát trí, không thuộc cực thành chẳng phải lời Phật.
Tát-bà-đa… bên trái tôn mình, vì tự chấp nhận lời Phật, vì bất định ngôn,
là như tự chấp nhận phát trí không thuộc cực thành chẳng phải lời Phật, Đại thừa chẳng phải lời
Phật sao?
Do trong bất định cũng có
tự tha và cả hai đều có lỗi, vì này cùng Đại thừa bị tự bất định. Do đây Đại
sư chánh nhân kia nói rằng: Tự chấp nhận
cực thành chẳng phải
lời Phật không nhiếp, vì lựa phát trí kia đồng
chẳng phải tự chấp nhận
bèn không có lỗi này. Duy thức cũng nói thuộc
các kinh Đại thừa đến
giáo lượng, người khác thích Đại thừa chấp nhận
hay hiển bày lý không
điên đảo nhiếp khế kinh. Như Tăng Nhất… do
trong các nhân đều lựa
chọn sự khác biệt đều như trước nói.

Luận rằng: “Các tánh
sương mù, khi khởi nghi hoặc thành
đại chủng hòa hiệp có
lửa, mà có chỗ nói do dự bất thành”.

Thuật rằng: Bốn câu đầu
hiển tôn, một câu kế nói thể của nhân, một câu
sau kết lỗi. Ở
Tây phương nhiệt độ ẩm thấm đất đai phần
nhiều cây cỏ xanh tốt,
đã vậy hay sinh đủ loại côn trùng. Lúc có khói
sương dày đặc từ xa
nhìn thường sinh nghi hoặc là bụi trần hay khói, là
ruồi bay hay sương mù. Do
đó văn luận về các tánh sương mù… Hỏa có hai loại: Một là tánh lửa như trong cỏ cây hỏa đại rất nhỏ; hai là
sự hỏa nóng bức bốc lên, khói hơi nóng bay khắp. Tánh hòa trước chỉ có nơi có thể có, lập luận mới phù hợp nhau,
sự hỏa
sau có nơi chẳng có, nên
nay kiến lập. Phàm các
sự hỏa cần có địa đại làm tính chất làm chỗ nương, gió thổi động hơi nóng bốc lên nước có tánh lưu nhuận, cho nên
gọi thành đại chủng hòa
hợp có lửa, và có lửa kia. Như có nhiều người từ xa cùng nhìn thấy kia hoặc
sương mù hoặc bụi trần, hoặc khói hoặc ruồi bay đều cùng nghi hoặc. Trong đó hoặc lập có tôn
sự hỏa: Kia chỗ thấy khói…
sắp xuống dường như có
sự hỏa, mà có thuyết cho rằng
lập nhân kia.
Theo Lý Môn luận thì do hiện có khói, dụ như nhà bếp…; nhân này không chỉ lập tự nghi hoặc không thể thành tôn, cũng khiến cho địch thành tôn nghi hoặc không nhất định. Phần lập cùng nhân thành
tôn bất cộng, muốn cho đối địch chứng quyết định
trí sinh, với tôn cùng có
nghi. Do đó nói các tánh
sương mù… lúc khởi nghi hoặc, lại nói nghi
nhân, không thành quả
tôn, quyết trí không khởi vì vậy thành lỗi, đây
có sáu câu:

Lưỡng câu toàn phần do dự, như luận đã nói trong tôn nhân
mặc dù đều sinh nghi, thành tôn không quyết định,
do đó chỉ có lỗi của nhân.

Lưỡng câu nhất phần do dự, như có lập địch đều ở xa quyết định thấy khói, ở xa thấy
sương mù… nghi hoặc không
quyết định.
Liền lập lượng rằng, kia ở gần hoặc xa nhất định có
sự hỏa, vì do có khói… như trong nhà bếp. Chỗ gần một phần quyết định thấy khói, chỗ xa một
phần đều nói nghi.

Tùy tha nhất toàn phần do dự, như có người lập luận rằng: Từ chỗ xa đến thấy nhất định là khói, địch luận nghi hoặc lập ban đầu
toàn phần tỉ lượng.

Tùy tự nhất toàn phần do dụ, như địch luận từ chỗ xa đến,
quyết định thấy khói. Người lập luận nghi hoặc,
lập ban đầu toàn
phần tỉ lượng.

Tùy tha nhất nhất phần do dự, như có người lập luận ở chỗ gần hoặc xa quyết định thấy khói, địch luận quyết định gần, chỗ xa có nghi,
lập một phần tỉ lượng thứ hai.

Tùy tự nhất nhất phần do dự, như có dịch luận ở gần xa quyết định thấy khói, người lập luận quyết định ở gần, chỗ xa có nghi.
Lập nhất phần tỉ lượng thứ hai.

Năng biệt, sở biệt, tổng biệt, do dự mỗi loại đều có
sáu câu, nghóa là lưỡng câu toàn phần và một phần tùy tha, tự mỗi mỗi toàn một
phần, hợp thành mười
tám câu. Như thấy sừng quyết định nghi có trâu,
hoặc quyết định lửa nghi
có khói, hoặc cả hai đều nghi. Riêng đối ba sự
đều sinh do dự nhân
không có sáu lỗi, do đó chỉ nói sáu câu.

Hỏi: Tôn này
nhân này đều có nghi hoặc, nhân gọi là do dự,
tại sao tôn có lỗi? Đáp: Nếu định
sở biệt tức là năng biệt do dự
không thành.
Nếu quyết định năng biệt tức là
sở biệt do dự bất thành, vì xen
nhau sinh nghi, xen nhau
quyết định. Nếu cả hai đều nghi tức là lưỡng câu
câu bất cực thành. Nếu
tùy một bên nghi tức là tùy nhất câu bất cực
thành. Đoạn trước tợ tôn chỉ nói
sở y vô thể câu bất cực thành, căn cứ
nghóa cũng có hữu thể
do dự câu bất cực thành, vì không sinh trí tự tha
quyết định. Hoặc đây
cũng là từ ngữ tương vi, nói giống khói… tại
sao có thể nói nhất định có
sự hỏa, định có
sự hỏa, tại
sao có thể nói kia
giống khói… Hoặc đây
cũng là tương phù cực thành, tha vốn sinh nghi, vì phù hợp kia mà nghi, độc pháp hợp pháp. Lưỡng câu tùy toàn phần
nhất phần, nói tương vì
vì thuận phù hợp với kia.

Luận rằng: “Vì hư không
thật có đức sở y, nên đối với không
có hư không luận sở y bất thành”.

Thuật rằng:
(1). Tôn một câu;
(2). Nhân một câu;
(3). Đối địch một câu;
(4). Kết một câu. Như Thắng luận sư đối kinh bộ lập tôn “hư không thật có”, nhân đức sở y. Phàm pháp hữu pháp quyết phải
cực thành, không trở
lại phải thành, tôn mới có thể lập. Huống gì các nhân đều là pháp tánh của tôn hữu pháp? Nêu hư không thật có, hữu pháp
đã không thành, lại nói
nhân. Nhân y lập ở đâu, nên đối luận không có
hư không nhân sở y không thành.

Hỏi: Thắng luận sư nói hư không có sáu đức: Số lượng, biệt tánh, hợp, ly và thanh.
Kinh bộ không chấp nhận.
Tại sao nay nói đức
sở
y nên tha tùy một nhân? Đáp: Chỉ bày nêu
sơ lược pháp, chẳng phải hiển chỉ có
sở
y không thành, không có tha tùy nhất, đã đầy đủ hai lỗi, thể tức tùy nhất
sở y bất thành.

Hỏi: Như đoạn
trước đã nói không có tạo tác không có nhân,
nay nhân đã tùy nhất
không có, y tùy nhất không có hữu pháp. Tại sao
nói nhân có lỗi không
có sở y? Đáp: Tôn - nhất bất cực, cần phải
sắp đặt lựa chọn ngôn từ,
không lựa chọn lập cho
là tôn, sở biệt liền thành bất cực. Nói nhân y lập tức nhân thành lỗi, huống chi câu bất cực, không nhân lại y bất
cực hữu pháp, chấp nhận lỗi của tôn chẳng phải lỗi nhân? Mặc dù nói không
tạo tác không lập luận
nhân chẳng nói cả hai đều không có lỗi, đâu dùng hữu vi hữu nhân. Tôn - nhân có đều chẳng phải lỗi như tôn năng
biệt bất thành, nhân
thành hữu pháp tự tướng tương vi. Đồng dụ cũng có
sở lập không thành, dị
dụ cũng có sở lập bất khiển, đâu ngại gì tôn có
sở biệt bất thành. Lỗi
của nhân sở y không thành, nhưng nay lỗi này sở
y chắc không có, nhân
của năng y có không bất định. Do đây tổng có
hai loại sai khác:

Lưỡng câu
sở y bất thành có ba:
Một là, hữu thể toàn phần, như
Tát-bà-đa đối Đại thừa
sư lập ngã thường trụ vì thức
sở duyên,
sở y ngã
không, năng y nhân có. Hai là, vô thể toàn phần,
như Số luận đối đệ tử
Phật lập ngã thật có, vì đức sở y. Ba là hữu
thể nhất phần, như
Thắng luận
sư đối Đại thừa, lập ngã nghiệp thật vì có động tác, đối với
nghiệp có vì ngã không.

Tùy nhất sở y bất thành có sáu:

Một là, Hữu thể tha tùy nhất, như Số luận sư đối đệ tử Phật lập
tự tánh có, vì nhân sinh tử.

Hai là, Hữu thể tự tùy nhất, như Số luận sư đối Đại thừa, lập
tàng thức thường, vì nhân sinh tử.

Ba là, Vô thể tha tùy nhất, theo
Lý Môn luận nói, hoặc với chỗ
này hữu pháp
không thành. Như thành lập ngã thể kia trùm khắp, vì
với tất cả chỗ sinh tâm
ưa thích, mặc dù Số luận thành lập nhưng Đại
thừa không chấp nhận,
cũng như luận này đã nói là thị.

Bốn là, Vô thể tự tùy nhất, như Kinh bộ sư lập nghóa luận này.

Năm là, Hữu thể tha nhất phần tùy nhất, như Số luận sư đối
Đại thừa lập năm Đại
thường, vì hay sinh quả. Bốn đại sinh quả cả hai
đều có thể thành. Không
đại sinh quả, vì Đại thừa không chấp nhận.

Sáu là, Hữu thể tự nhất phần tùy nhất, như Đại thừa đối
Số luận sư, lập năm đại
chẳng phải thường, vì hay sinh quả.
Trên đây đã nói hai loại lưỡng câu và tùy nhất
không thành,
sở y chỉ có nhân thông
có không. Song đều quyết định lưỡng câu tùy nhất không,
sở dó đều được năng y hữu vô dụng làm các câu, do dự bất
thành, sở y năng y mặc dù đều có.
Nhân không
quyết định, cho nên đều là
câu, không phân biệt hữu
vô, sở y bất thành. Sở y chỉ vô, năng y thông hữu, chỉ lưỡng câu tùy nhất
sở y bất thành làm câu. Do đó không có tha
tự không có thể tùy
nhất phần sở y bất thành. Nếu chấp nhận tự tha
thiếu phần, tôn nhân có
quyết chẳng phải nhất phần tùy nhất sở y bất
thành, cũng không có do dự
sở y bất thành. Hai loại
sau không thành vì hai
loại sở y có - không
sai biệt, vì hai loại năng y nghi định dị loại.
Sở y nếu không vì không do dự, có lúc giải thích cũng có do dự
sở y bất thành. Lời
sớ đã ghi đầy đủ phần nhiều người tin học, nương văn tụng tập,
chưa từng thay đổi. Pháp
hữu pháp sở y đều có, sao gọi lỗi này xin xem kỹ. Hỏi: Theo luận chỉ nói bốn loại hoàn toàn bất thành, đâu
cần gượng phân biệt
nhiều loại? Đáp: Luận lược chỉ bày
phương pháp, không cần trình bày
đầy đủ, giả sử ngoài
văn có thêm vào, theo lý cũng đâu có hẹp, huống
chi có thực chứng? Trong
Lý Môn luận giải bất thành đã kết: Đã nói tất cả phẩm loại như thế, nếu có ngôn từ đều chẳng phải năng lập, hoặc
chẳng phải như trước
các loại sai khác. Lại nói pháp gì gọi phẩm loại, do
đó nên như trước phân biệt sai khác. Hỏi: Các lưỡng câu bất thành, đều tùy nhất bất thành
sao?
Cho đến các do dự không
thành, đều sở y không thành sao?
Đáp: Bốn
loại này đều sai khác, cả hai đều chắc chắn chẳng
phải tùy nhất, vì hai và một trái nhau, cũng chẳng phải do dự vì định
nghi tương phản.
Cũng chẳng phải
sở y lưỡng câu
sở y có và
sở y này không, tùy nhất bất thành cũng chẳng phải hai loại kia vì định nghi
sai
khác. Hai loại sở y vì
có không khác nhau, do dự bất thành cũng chẳng
phải một loại sau, vì nghi quyết sai biệt.
Đây theo ngài
Trần Na nói bốn loại
không thành, hoặc theo
Nhân minh của
cổ sư, ngoại đạo thì không thành chỉ có hai. Nhưng lập
lỗi lưỡng câu và tùy
nhất, y kia đã nói lưỡng câu và tùy nhất, nhân
thông nghi định, sở y
thông vô. Song lưỡng câu bất thành kia toàn phần
nhất phần, hoặc nghi hoặc
định hợp lại có chín câu, tùy nhất bất thành
hoặc tự hoặc tha toàn
phần nhất phần hoặc nghị hoặc định hợp lại mười tám câu. Từ bốn loại bất thành tất cả hợp lại có hai mươi bảy, do đó
ngài Trần Na lấy trước
lược chỉ có hai đại, sai khác khó biết, cho nên khai. Nay bốn nhân thể tánh không loạn trong ba tướng nhân ban đầu
tông pháp trùm khắp,
tổng thành ba câu một tôn pháp mà chẳng trùm
khắp. Trong bốn món bất
thành đều một phần nhiếp hợp thuộc mười hai
câu chẳng khắp chẳng
phải tôn pháp. Trong bốn món bất thành đều là
toàn phần, hợp nhiếp có
mười lăm câu, như trước đã nói. Song trên đây
chỉ nói nhân đối với
tôn không thành lý, lý thật là nhân này nơi đồng - dị

- dụ, tùy ứng cũng có bốn loại bất đồng. Do đó, Lý Môn luận giải
bất thành rồi, đối với
đồng phẩm kia hữu có chẳng phải có…, cũng tùy
chỗ lẽ ra phải nói như vậy, dưới đây sẽ biết.
Nhưng tên không nhất định
và tên trái nhau, chẳng
phải tên không thành. Hỏi: Nhân đối với tôn không, dụ nơi hai không có cùng
tên không thành, tại
sao nhân đối với tôn trên dụ không có, nhân đối với hai
dụ không, chẳng có tên
không thành?
Đáp: Thành
tha gọi là thành ngược lại gọi là không thành.
Nhân vốn thành tôn mà chẳng phải hai dụ, dụ thành tôn nhân, chẳng
phải tôn thành, hai bổn thành
sự
sai khác, nên ngược lại gọi bất thành, khác
đây không đúng, chẳng
phải gọi bất thành. Hỏi: Nếu như vậy lỗi nhân đều muốn thành tôn, tại
sao chỉ có
một gọi là bất thành?
Đáp: Nhân
tuy có ba tướng, chỉ có một tướng ban đầu chính
thân thành tôn, ngược lại gọi là
không thành. Ngoài ra đều là tôn đầy đủ,
hợp cả hai kiến lập
tôn, thành tôn theo nghóa sớ. Cho nên ngược lại chỉ
gọi là không nhất định
trái nhau, đều tùy nghóa thân để được tên kia,
đều chuẩn theo đây nên biết.

Luận rằng: “Bất định
có sáu:
(1). Cộng,
(2). Bất cộng,
(3). Đồng phẩm nhất phần chuyển dị phẩm biến chuyển,
(4). Dị phẩm nhất phần
chuyển đồng phẩm biến chuyển,
(5). Câu phẩm nhất phần chuyển,
(6). Tương vi quyết định”. Thuật rằng: Dưới đây
là giải thích Bất định văn có ba: Nêu -
liệt và thích. Trong ba tướng của nhân, hai tướng
sau có lỗi, trái nhau hai
phẩm thành
tôn và tướng tôn, vì không nhất định thành gọi là bất định. Nếu lập một nhân,
với đồng dị phẩm đều có tên cộng và cũng đều không có tên bất cộng. Đồng dị phần hoàn toàn là thứ ba, đồng
toàn dị phần là thứ tư,
đồng dị câu phần là thứ năm, nếu cả hai đều sai biệt nhân, ba tướng tuy đủ đều tự
quyết định. Tôn thành trái nhau, khiến
cho địch chứng trí, không
tùy nhất định danh tướng trái quyết định. Trong năm
lỗi ban đầu, chỉ có lỗi thứ hai là ba tướng của
nhân. Lỗi của tướng thứ hai, vì với tôn đồng phẩm chẳng phải định có.
Bốn tôn kia đều là lỗi của tướng thứ ba, nghóa là dị phẩm chẳng phải biến vô, một cái
sau
đều trái, đến đoạn sau sẽ biết.

Luận rằng: “Trong đây luận về cộng như nói thanh thường
sở lượng tánh, cho nên thường vô thường phẩm đều cùng nhân này
nên không nhất định”.

Thuật rằng: Dưới đây phân biệt hiển
rõ sáu: Ban đầu cộng có ba: Nêu tên cử tôn nhân, giải thích nghóa bất định, và chỉ tướng bất định. Như
Thanh luận đối Phật pháp lập tôn
thanh thường, lấy tâm tâm
sở pháp tánh
suy lường làm nhân, không… thường pháp là đồng
phẩm, binh… vô thường
là dị phẩm, nên giải thích nghóa cộng. Trong đồng
dị phẩm nhân này đều
khắp và cả hai cộng có gọi là bất định.

Luận rằng: “Như bình… là
sở
lượng tánh, cho nên Thanh là
vô thường, như hư
không… sở lượng tánh, nên thanh là thường”.

Thuật rằng: Chỉ tướng bất định, hạn hẹp nhân năng lập,
thông thành rộng hẹp hai tôn. Do đó mặc dù đồng phẩm mà nói định có
chẳng rộng khắp nhân
năng lập, chỉ thành tôn rộng khắp. Nay đã dùng
rộng thành hẹp, do nhân
này liền thành cộng. Cộng nhân không được
thành bất cộng pháp,
hoặc có lược lựa chọn, thì liền không có lỗi.
Vì vậy Lý Môn Luận nói, các
cõi đều cộng không lựa nhân riêng, đây chỉ nơi
kia đều không trái nhau.
Nghi tánh nhân đây nói cộng bất định, các cõi lập nhân nơi đồng dị phẩm đều cộng có tánh không có lựa riêng.
Như thanh là
thường tôn,
sở lượng tánh nhân, hai phẩm đều có,
song tôn có hai rộng và hẹp. Như lập thanh vô ngã là rộng, vì ngoài thanh tất cả
đều vô ngã. Lập thanh vô thường là hẹp, vì trừ ngoài thanh có thường
pháp. Nhân phẩm cũng có
hai: Sở lượng sở tri sở thủ… gọi là rộng vì
không có một pháp nào
chẳng phải sở lượng… Cần, dũng sở tác tánh… gọi
là hẹp, vì có các pháp
khác chẳng phải cần, dũng phát, chẳng phải sở
tác tánh. Nếu lập tôn
hẹp thường vô thường, đoạn trước nói nhân
rộng, hai phẩm đồng dị nhân đều biến chuyển nên
thành bất định, nghóa kia
có thể lập. Chỉ nói nhân hẹp có thể thành tôn hẹp, cũng có thể
thành rộng,
vì dị phẩm
không có có thể thành chánh nhân. Như Thanh luận sư
đối Thắng luận, lập thanh thường làm tôn, vì tâm tâm
sở tánh
suy
lường cũng như tánh
thanh, có sự lựa chọn sơ lược này bèn không có lỗi.
Do đó đây cùng bất
cộng cả hai nhất định sai khác, vì kia đối tất cả
phẩm đều không.
Song các tỉ lượng có ba loại tha, tự và cộng, trong tha tỉ lượng lược có ba cộng tự tỉ cộng tỉ, mỗi cái ba đều cũng như vậy hợp
lại có chín cộng. Nay ở
đây chỉ nêu ba vì sợ văn dài dòng, văn sau căn cứ theo đây nên biết:
Tha cộng, tự cộng và cộng cộng. Như đem
Phật pháp phá
Số luận
sư nói rằng, ngã của ông là vô thường, chấp nhận thuộc
đế, như chấp nhận đại…
tôn này tha tỉ lượng vô thường, hai mươi ba đế
là đồng phẩm, dùng tự
tánh làm dị phẩm, chấp nhận đế thuộc nhân. Đối với đồng dị phẩm đều khắp cõi nên tha cộng, nếu không như vậy thì tôn

nhân
- dụ… đều có sự trái với tự giáo các lỗi.
Số luận chấp nhận ngã ngã là thường vì chấp nhận thuộc đế, như chấp nhận tự tánh,
tự tỉ lượng này lập tôn ngã là thường. Tự tánh là đồng, đại… là dị, chấp nhận đế
thuộc nhân cả hai đều biến chuyển, do đó là tự
cộng, như luận đã nói
tức là cộng cộng.

Luận rằng: “Luận về
bất cộng như nói thanh là thường, vì thuộc tánh nghe, nên thường vô thường phẩm đều lìa nhân này.
Ngoài thường vô thường ra
chẳng có, nên là do dự nhân”.

Thuật rằng: Bất cộng thứ hai có ba: Nêu tên cử tôn nhân,
giải thích nghóa bất định,
và chỉ tướng bất định. Như Thanh luận sư đối với Thắng luận lập tôn
“thanh là thường”, tai là tánh nghe làm nhân.
Trong đây tôn thường hư không… là đồng phẩm, điển chớp… là dị phẩm,
sở văn tánh là nhân.
Cả hai phẩm đều lìa, vì với đồng dị phẩm đều
chẳng phải có, lìa thường
vô thường, lại không có thứ ba đều chẳng phải
hai phẩm, vì có tánh sở
văn. Giải thích bất cộng lìa ngoài hai phẩm
thường vô thường lại
không có pháp khác là tánh sở văn cho nên thành do dự. Không thành
sở
lập thường, vì ngược lại cũng không thành dị
phẩm vô thường. Thắng
luận sư kia cũng lập có tánh thanh, nghóa là đồng
dị tánh… đều là tánh
sở văn. Nếu đối tôn kia chẳng phải không có
đồng dụ, do đó trừ
Thắng luận đối lập thành lỗi.

Luận rằng: “Tánh
sở văn như thế nào?”

Thuật rằng: Chỉ tướng
bất định. Chữ “do” có nghóa là như. Phàm lập luận tôn nhân dụ năng lập, nêu nhân không dụ thì nhân
làm sao thành, làm
sao đồng có thể nêu cách
so
sánh? Nhân đã không có
phương pháp, rõ nhân bất
định, vì không thể sinh tha quyết định trí.

Hỏi: Nêu nhân năng lập, lập chưa thành tôn, không có dụ thuận
thành, tôn
kia chẳng lập, tôn đã thuận trước không lập, nhân này lẽ
ra chẳng phải bất định? Đáp:
Nhân thiếu đồng dụ, nghóa tôn không có khả năng
có thể thành, cũng không ngược lại thành dị tôn, do đây gọi là bất định,
vì chẳng phải là định
năng thành nghóa một tôn, không cùng tên định
kia. Lý Môn vấn nạn: Lẽ
ra bốn loại gọi là bất định nhân vì cả hai đều
có, sở văn như thế
nào? Cổ Nhân Minh sư không chấp nhận ngoại bốn
cái này có bất cộng.
Nay nạn vấn rằng: Dùng lý để đối đáp trừ quyết
định trái nhau, bốn loại
kia bất định nơi đồng dị phẩm, hoặc biến hoặc
bất biến thảy đều có,
có thể thành pháp dị loại, nên có thể gọi không
nhất định. Nay nhân là
tánh sở văn không thể thuộc dị loại lại chẳng
thành. Như thế nào là
bất định? Tỉ lượng vấn nạn: Sở văn tánh là nhân
không thuộc tôn bất định,
dị phẩm không nên là nhân, như hai mươi tám nhân
dụ. Còn nhân là sở văn không thuộc tôn bất định,
đồng phẩm vô nên là nhân như bốn mươi
sáu nhân dụ. Luận kia
giải thích: Do bất cộng
nghóa là như núi đồng
trống phần nhiều có cây, mặc dù không thuộc về
nó, hoặc có người lấy
liền thuộc về người đó cũng không nhất định,
nhân này cũng như vậy.
Đồng dị hai phẩm mặc dù đều bất cộng không nhất định
sở thuộc, hy vọng chỗ thành lập tôn pháp đồng dị, có thể
thông thành nghóa tùy
nhất nên gọi là bất định.
Luận giải thích nghóa bất cộng này:
Giả sử bất cộng thành
lập pháp, sở hữu sai
biệt khắp thuộc tất cả đều là nghi nhân. Nghóa là, nếu bất cộng pháp
sở văn tánh làm nhân, phàm chỗ thành lập các
pháp thường vô thường, nghóa
sai biệt
sở hữu tất cả, thuộc khắp các tôn tất
cả Phật pháp ngoại
đạo… Trong tôn đó tùy chỗ lập tôn, nhân này không nhất định đều là nghi nhân, như Phật pháp lập hoặc thuộc pháp
xứ, hoặc thuộc thanh xứ,
hoặc thuộc hữu lậu, hoặc thuộc vô lậu. Các
loại thanh này đều vô
thường làm tôn. Số luận lập tôn hoặc là thật có, hoặc là tự tánh… làm tôn,
Thắng luận lập tôn hoặc thuộc đức cú, hoặc
không thuộc đức cú, lìa
sự ràng buộc thân tử lập hai cú pháp, hữu mạng - vô mạng. Có hoạt động và tăng trưởng thì gọi là hữu mạng; không
hoạt động không tăng
trưởng gọi là không có mạng. Thanh là vô mạng,
ngã là hữu mạng… Tất
cả như vậy lập thanh làm tôn, tánh sở văn là
nhân, khắp các tôn kia
đều hai phẩm không, không có khả năng làm cho tôn tánh
quyết định, do đó nghi nhân.
Lại giải thích: Chỉ có tánh kia vì thuộc đó hoàn toàn lìa. Ý đây giải
thích rằng, tánh
sở văn là nhân chỉ có
thanh hữu tánh hữu pháp
kia, sở nhiếp thuộc, không chỉ đồng phẩm sở
thuộc. Vì cũng không
thuộc dị phẩm sở nhiếp nên gọi bất định. Hoặc tánh
sở
văn gọi là
hữu tánh, tánh sở văn kia, vì chỉ có tánh thanh kia
sở
nhiếp. Hai phẩm đều không
do đây gọi là bất định.
Trên đây là đã giải thích nạn, nhưng chưa phá
lương trước.
Phá trước kia vì hoàn toàn lìa.
Chữ “hướng” là diện - biên - tướng, tức là tướng của ba nhân, cũng gọi là ba hướng - ba diện - ba biên.
Tánh sở văn này chỉ thiếu một tướng, nghóa là đồng phẩm định hữu, do
đây tôn pháp quyết định
trái nhau. Xưa kia có các sư lập môn lý luận
phá tỉ lượng:
Tánh sở văn làm nhân là nhân bất định (tôn vậy); thiếu
một tướng cũng như
cộng… bốn loại bất định (dụ vậy). Vì bốn loại này
đều thiếu một tướng dị
phẩm biến vô, nếu hiểu như thế này có lỗi bất
định, chẳng phải quyết định trái nhau. Nhân bất cộng kia thành như cộng…
vì thiếu một tướng
thuộc bất định, là như tùy nhất bất thành vì thiếu
một tướng không thuộc
bất định. Như đối thanh hiển lập thanh vô
thường, vì sở tác tánh
như bình - bồn… Nhân này chỉ thiếu một tướng ban đầu không thuộc bất định.
Tại sao lại thiếu một tướng nhân là lượng
trái nhau? Lẽ ra cùng
lượng ban đầu tạo lỗi bất định, nhân bất cộng này là như hai mươi tám, vì dị phẩm vô không thuộc bất định thành
ba mươi chín, vì dị phẩm vô là nhân bất định. Cùng các thứ hai ở trước tạo
thành bất định. Nhân bất
cộng này là bốn mươi sáu vì đồng phẩm vô,
chẳng phải nhân bất định
vì như bảy mươi chín vì đồng phẩm vô là nhân
bất định. Nhân trước
tổng nói đồng dị phẩm hữu vô không được riêng
nên có bất định. Do nhân
kia đây lẽ ra nói dị phẩm biến vô, vì đồng phẩm biến vô đã ngăn bất định bèn không có lỗi kia. Nhân bất cộng
này không chỉ thiếu tướng
ban đầu, không thuộc bất thành, ngược lại
không thành dị tôn chẳng thuộc trái nhau.
Đoạn trước
đã nói chỉ thiếu tướng vô thứ ba gọi là cộng bất định, nay chỉ thiếu tướng vô thứ hai, cho nên gọi là bất cộng bất định,
vì không thuận không trái
thành tôn cộng. Nay khởi tướng quyết định trái lượng, giải lý môn nhân
sở tác tánh, nhân bất định thuộc tôn.
Trong đồng dị tướng vì tùy lìa một như cộng nhân… nhân lực tướng ban đầu nên không có lỗi trước.
Lý Môn Luận lại
giải thích: Nếu đối chấp nhận có thanh tánh là thường đây lẽ ra phải
thành nhân. Trong đây ý hỏi, như Thanh luận
sư đối
Thắng luận lập nhân là
sở văn tánh, như tánh thanh
là thường lẽ ra thành
chánh nhân. Kia tự đáp: Nếu lúc đó không hiển
bày sở tác tánh… là nhân vô thường cho có nghóa này
song đều có thể được, vì một nghóa trái nhau không chấp nhận có là nhân do dự. Ý ở đây đáp, nếu
Thắng luận
sư lúc lập luận ngu độn không có trí, không cùng thanh luận lập
sở tác nhân thành thanh vô thường, kia có thể
chánh nhân. Nếu lúc đối đều lập vô thường là tôn
sở tác là nhân…, vì một nghóa trái
nhau không chấp nhận có
là nhân do dự, đây cũng có ba.

Như đệ tử Phật đối Thắng luận lập tha tỉ lượng kia thật phi thật
vì chấp đức y. Tôn phi
thật, câu đức kia… dùng làm đồng phẩm. Mặc
dù không có dị thể chấp
nhận nhân đức y, với đồng dị phẩm đều chẳng có
gọi là tha bất cộng. Nếu Thắng luận lập ngã thật
có, vì chấp nhận
đức y với đồng phẩm,
cả hai đều chẳng có, gọi là tự bất cộng. Như luận
đã trình bày gọi là cộng bất cộng.

Luận rằng: “Đồng phẩm nhất phần chuyển dị phẩm biến
chuyển, như nói thanh chẳng
phải cần, dũng, không gián đoạn, vì phát tánh vô thường”.

Thuật rằng: Phần thứ ba dưới đây giải thích đồng một phần,
dị hoàn toàn. Văn cũng có ba: Đây là phần đầu nêu tên cử tôn nhân. Hoặc thanh
sinh luận xưa không nay
sinh là
sở tác tánh, chẳng phải
cần dũng hiển bày. Hoặc
thanh hiển luận xưa có nay hiển, cần dũng
hiển phát, chẳng phải sở
tác tánh, do đó nay thanh sinh đối thanh hiển tôn. Thanh chẳng phải cần dũng không gián đoạn
phát sinh, nhân là tánh
vô thường. Nhân này
mặc dù là lưỡng câu toàn phần lưỡng câu bất
thành, nay lấy bất định
cũng không có lỗi.

Luận rằng: “Trong này, chẳng
phải cần, dũng, vô gián là
chỗ phát tôn do điển, hư
không… là đồng phẩm kia, tánh vô thường này
với điển… là có, với
hư không… là không”.

Thuật rằng: Từ đoạn
thứ hai dưới đây hiển nghóa bất định có ba: Ban đầu hiển đồng phẩm, kế hiển dị toàn,
sau kết bất định.
Chẳng phải cần, dũng, tôn, điển, quang và hư không… đều là
đồng phẩm. Đồng thời, chẳng phải vì
siêng năng tinh tấn dũng mãnh không gián
đoạn phát hiển bày.
Nhân vô thường đồng hư không không có, cho nên
đồng phẩm nhất phần chuyển.

Luận rằng: “Chẳng phải cần - dũng - vô gián phát tôn dùng
bình… làm dị phẩm, đối
với kia khắp cõi có”.

Thuật rằng: Đây là hiển
dị toàn. Bình… là cần, dũng, không gián đoạn, nhân bốn trần nê làm chỗ hiển phát, nhân vô thường
khắp cõi kia.

Luận rằng: “Nhân này dùng điển, bình… làm đồng phẩm
nên cũng bất định”.

Thuật rằng: Đoạn này kết bất định. Hoặc tôn đồng phẩm điển, hư không là đồng, vì đều chẳng phải
siêng năng tinh tấn dũng
mãnh chỗ hiển phát. Hoặc
nhân đồng pháp, điển và bình là đồng, vì đều vô

thường. Nhân
này mặc dù đối với tôn đồng phẩm trên hư không
không có, cả hai đối
với tôn đồng phẩm dị phẩm trên điển quang, và bình
là có, không chỉ định
thành một tôn, cho nên cũng bất định, cũng như hai phẩm trước.

Luận rằng: “Vì như bình… tánh vô thường, cho nên đó là
cần dũng không gián đoạn
phát sinh; vì như điển… tánh vô thường nên
đó chẳng phải cần -
dũng - vô gián chỗ phát khởi”.

Thuật rằng: Thứ ba là chỉ tướng bất định. Hiển bày nhân
vô thường, hay thành
thanh trước, hoặc là cần, dũng, hoặc chẳng phải cần dũng, tại
sao chẳng phải bất định? Ở đây cũng có ba.
Như Tiểu thừa
đối Đại thừa lập tha
tỉ lượng rằng, tạng thức của ông chẳng phải là dị
thục thức, vì nó chấp
thức tánh, như thức thứ bảy… Đây chẳng phải dị
thục thức tôn, do trừ
ngoài dị thục lục thức, còn tất cả pháp là đồng
phẩm. Nhân chấp thức
tánh, đối với đệ thất thức… có, với sắc thanh…
không có. Dị thục lục
thức là dị phẩm, nhân chấp thức tánh, với kia biến
khắp cõi, do vậy tha đồng
phần dị toàn. Như Tát-bà-đa đối Đại thừa lập
tự tỉ lượng: Mạng căn của ông nhất định là
thật có, vì chấp nhận không
có duyên lự, đối với
sắc… có, với
thức… không, dùng bình bồn…
làm dị phẩm, nhân không có duyên lự với kia có khắp, cho nên tự đồng phần
dị toàn. Như luận đã
trình bày, tức là cộng đồng một phần, dị hoàn toàn.

Luận rằng: “Dị phẩm
nhất phần chuyển, đồng phẩm
biến chuyển, như lập tôn
nói thanh là cần-dũng-vô gián, vì nơi phát tánh vô thường”.

Thuật rằng: Đoạn thứ tư
sau đây giải thích dị phần đồng toàn, có hai: Đây là phần đầu nêu tên đề cử tôn nhân, cho rằng
Thanh hiển
luận đối Thanh sinh lập
cần-dũng-vô gián là tôn sở phát, vô thường
tánh là nhân.

Luận rằng: “Cần-dũng-vô
gián là tôn sở phát, dùng bình…
làm đồng phẩm, tánh vô
thường kia với đây có khắp”.

Thuật rằng: Hiển bày
nghóa bất định có ba, ở đây hiển đồng
toàn vì tất cả chuyển.

Luận rằng: “Dùng điển, hư không… làm dị phẩm, với kia
một phần điển… là có,
hư không… là không”.

Thuật rằng: Đây
là hiển dị phần, vì chuyển có nửa phần.

Luận rằng: “Như
trước cũng là bất định”.

Thuật rằng: Đoạn này kết bất định là nhân chẳng những hay
thành thanh như bình bồn…, là cần dũng phát cũng hay
thành thanh.
Như điển quang… chẳng phải
cần dũng phát, vì như đoạn trước thành hai phẩm
cũng là bất định, ở đoạn này cũng có ba. Như Đại thừa
sư đối
Tát-bà-đa lập tha tỉ lượng: Ông chấp mạng căn nhất định chẳng phải thật có, vì chấp nhận không có duyên lự, như chỗ chấp bình… Tôn chẳng
phải thật có, dùng bình… làm đồng phẩm, nhân không có duyên lự, với kia
có khắp. Dùng năm âm
vô vi làm dị phẩm, nhân không duyên lự, Đại
Bồ- tát kia trên một
phần sắc… có, tâm và tâm sở không, do đó tha dị phần toàn đồng phần. Đại thừa hoặc cho rằng,
tạng thức của ta là dị thục thức, vì chấp nhận thức tánh,
như dị thục lục thức. Dị thục thức là tôn,
dùng dị thục lục thức làm đồng phẩm, chấp nhận thức tánh là nhân ở nơi
đây có khắp. Do trừ dị thục lục thức ngoài ra tất cả pháp là dị phẩm, chấp
nhận thức tánh là nhân,
đối với kia một phần chẳng phải nghiệp quả có tâm, với kia trên một phần
sắc… không có. Cho nên tự dị phần đồng toàn. Như đoạn trước đã nói,
Thắng quân luận
sư thành lập “Đại thừa đúng
là lời Phật”, lưỡng
câu cực thành chẳng phải lời Phật vì không nhiếp,
như Tăng nhất…, tức cũng là lỗi này. Trong đây
tôn là lời Phật, dùng
Tăng Nhất… làm đồng
phẩm. Đại Tiểu thừa cả hai đều là cực thành, chẳng phải lời
Phật không thuộc nhân ở nơi đây có khắp. Dùng phát trí lục túc… làm dị phẩm, lưỡng câu cực thành chẳng phải lời
Phật không
thuộc nhân. Với phát trí
có với lục túc không, do phát trí luận… Tiểu thừa
tự chấp nhận cũng là
lời Phật, Đại thừa không chấp nhận, cũng như Đại thừa của ông và các
Tiểu thừa. Lưỡng câu cực thành chẳng phải lời
Phật và không thuộc
nhân, ở nơi kia đã có thì cũng thuộc lỗi nhân.
Như luận đã trình bày, tức
là cộng dị một phần, đồng hoàn toàn.

Luận rằng: “Câu phẩm
nhất phần chuyển như nói thanh thường không có tính chất ngại”.

Thuật rằng: Thứ năm nói
về câu phần, có hai: Đây là phần đầu, nêu tên cử tôn nhân.
Thanh Thắng hai luận đều nói thanh không có
chất ngại. Vì không có
chất ngại, không đại là nhó căn cũng không có
chất ngại. Nay Thanh luận
đối Thắng luận lập tôn âm thanh là thường,
nhân là không có chất ngại.

Luận rằng: “Trong đây, tôn thường dùng hư không cực vi
làm đồng phẩm không có
chất ngại tánh, với hư không… thì có, với cực vi… thì không”.

Thuật rằng: Hiển bất định
cũng có ba, đoạn này hiển đồng phần. Hai tôn đều
nói địa, thủy, hỏa, phong cực vi là
thường trụ. Thô là
vô thường, kiếp sơ
thành thể chẳng sinh, sau kiếp hoại thể chẳng diệt,
hai mươi kiếp không phân
tán ở khắp nơi, hậu kiếp thành lập, cả hai
hợp sinh quả. Lần lượt
như thế cho đến đại địa sở sinh đều hợp nhất, năng

sinh đều lìa
nhiều. Giải thích đầy đủ như trong lời sớ của Nhị
thập Duy thức. Hư không đồng thời kia, vì cực vi
nên nói đồng, đồng chấp ý
đó. Như cực vi cũng có
chất ngại, do đó tôn thường này, lấy hư không cực vi là đồng dụ, không có chất ngại là nhân, với hư không… thì có, với
cực vi… thì không, nên đồng phần.

Luận rằng: “Dùng bình,
lạc… làm dị phẩm, với lạc… thì có,
với bình… thì không”.

Thuật rằng: Đoạn này
hiển dị phần và hợp trước hiển câu
nhất phần chuyển. Trong hai
tôn kia đều nói giác, lạc, dục, sân… là tâm
và tâm sở, hai loại này chẳng phải thường vì thường dị phẩm.
Không có chất ngại là nhân,
với lạc… thì có, với bình… thì không, do đó dị phần.

Luận rằng: “Vì vậy nhân này dùng lạc và hư không làm
đồng pháp, cho nên cũng
gọi là bất định”.

Thuật rằng: Kết bất định,
không có chất ngại là nhân, hư không là đồng phẩm, hay thành âm
thanh thường. Lạc là đồng phẩm hay
thành vô thường, vì thành hai phẩm, do vậy như trước cũng là bất định.
Lý Môn luận cho rằng nếu
trong đó câu phần là có cũng là định nhân,
vì lựa riêng nên gọi
là sai biệt. Nghóa là, nhân câu phần thứ năm này với đồng dị phẩm đều phần có, là nhân bất định vì có trái nhau
và chánh nhân. Đoạn này nói, nhân chẳng phải nơi một phần dị phẩm
chuyển, nhất định thuộc
nhân. Như lập tôn “âm thanh là thường”, vì không
có chất ngại là nhân,
không có các chất ngại đều là thường, cũng như hư không là đồng dụ. Nếu là vô thường tức là có chất ngại, cũng như
bình… là dị dụ, hư
không là đồng phẩm. Có nhân không có chất ngại, thì
bình là dị phẩm, không
chất ngại là nhân không, do đó chánh nhân kia nếu trông mong lại… tâm và tâm
sở pháp, vì dị phẩm có tức là tương vi.
Cho rằng thanh vô thường
vì không có chất ngại, như tâm và tâm sơ. Nếu
là thường tức thấy có
chất ngại, cũng như cực vi. Nay nhân bất định
này hy vọng dị phẩm nhất
phần vô biên có thể quyết định. Nếu hy vọng
dị phẩm nhất phần hữu
biên liền thành trái nhau, do đó mà do dự.
Hoặc trong đó câu phần
có chẳng phải chỉ một phần này. Thứ nhất, thứ hai, thứ tư và thứ năm đều gọi là câu phần, đồng thời có nghóa này; đồng phẩm dị phẩm gọi là câu phần, chẳng phải đều một phần gọi
là câu phần. Hoặc cách giải
sau đều thuộc bất định, đoạn trước nhân bất cộng không có nghóa nhất định, nên lựa riêng tự vì ngoài ra nhân bất định,
còn lại đều sai khác.
Hai nhân trên đây chỉ có hai đoạn không có đoạn
thứ ba, chỉ tướng bất
định đồng đoạn thứ ba trước dễ nên không nói. Đây cũng có ba. Như Đại thừa
sư đối
Tát-bà-đa lập tha tỉ lượng là “mạng căn
của ông
chẳng phải dị thục”, vì chấp nhận chẳng phải thức.
Như chấp nhận điển… đây
chẳng phải tôn dị thục, dùng phi nghiệp quả ngũ
uẩn vô vi làm đồng
phẩm, chấp nhận nhân chẳng phải thức, với điển…
thì có, với tâm… thì
không. Dùng nghiệp quả năm uẩn làm dị phẩm, nhân chấp nhận chẳng phải thức, với tâm… thì không, với nhãn… thì có.
Do đó tha câu phẩm nhất
phần chuyển, Tiểu thừa trở lại lập tức tự câu
phẩm nhất phần chuyển.
Như luận đã trình bày là cộng câu phẩm nhất phần chuyển.

Luận rằng: “Tương vi quyết định”.

Thuật rằng: Quyết định
tương vi thứ sáu có ba, ban đầu nêu
tên nhân có đủ ba tướng
đều tự quyết định thành tôn tương vi, gọi là
quyết định tương vi, tức
là quyết định của trái nhau, quyết định làm cho trái nhau.
Thứ ba, thứ
sáu cả hai
đều chuyển, “câu” là y chủ thích.
Có tỉ lượng rằng, hai nhân
này chẳng phải lỗi của nhân, vì ba tướng đầy đủ, như hai mươi tám nhân, hai mươi tám nhân lẽ ra chẳng phải chánh
nhân vì đủ ba tướng.
Như hai nhân này lẽ ra lập tương vi, lượng kia cho rằng hai nhân này không nhất định
thuộc nhân, làm cho đối địch chứng minh vì
sinh trí nghi. Như năm bất định, hoặc hai nhân này không thuộc
chánh nhân, vì không
khiến cho đối địch chứng minh sinh định trí, như
ngoài ra lỗi của nhân.
Hoặc hai mươi tám nhân chấp nhận chẳng phải chánh nhân bèn không phải
chánh lượng, nhiều lỗi trái với giáo lý thế gian
nên biết, kia là chánh
nhân sở nhiếp. Hai loại này chính là thuộc bất
định, hai mươi tám câu
thuộc nhân chánh nhân, vì sinh địch luận chứng
minh quyết định trí, như
chánh nhân khác. Như luận lập tôn nói “thanh là vô thường”, vì
sở tác tánh thí như bình… Trình bày thứ hai hiển tôn nhân
có hai, đây chính Thắng
luận đối Thanh sinh luận, nghóa như trước đã nói,
hoặc đối thanh hiển tùy nhất bất thành. Luận có
lập “thanh là
thường”, vì có sở
tác tánh, thí như thanh tánh. Trình bày đây chính là
Thanh sinh đối Thắng luận lập,
hoặc đối tôn khác nói sở tác tánh, là đoạn trước đã nói bất cộng bất định.
Thắng luận thanh tánh cho rằng đồng dị tánh, thật đức nghiệp cả ba vì đều biệt tánh, bổn có mà thường đại có cộng có, chẳng phải đều có biệt tánh không gọi
thanh tánh.
Thanh sinh nói
thanh tổng có ba loại:

Âm vang: Mặc dù tai nghe tiếng không thể biểu hiện nói ra
được, như nói gần hầm đặc biệt có âm vang.

Thanh tánh: Mỗi mỗi đều có thể diễn nói, đều có tánh loại, lìa
ngoài năng thuyên riêng có bổn thường, không
duyên không giác mới
sinh duyên đầy đủ, mới bắt đầu có thể nghe.
Không giống như Thắng
luận sư.

Năng thuyên lìa hai cái có trước âm vang và hai loại này đều
mới sinh, âm vang không thể diễn nói. Nay tiếng mới
phát sinh đây là
thường trụ, do vốn có tánh nghe là đồng phẩm. Hai
tôn tuy khác nhau,
đều có tánh nghe có thể nghe vả lại thường trụ,
do đó đều là đồng dụ,
không nên phân biệt. Thế nào là tánh nghe? Như lập
Tôn thanh là vô thường, nhân là
sở tác tánh, bình là đồng dụ, đâu nên phân biệt. Thế nào là
sở tác? Thế nào là vô thường?
Như đây, vòng tròn
sở tác, đá
đá đập bể vô thường, tiếng không bình có, hoặc
tầm từ (tìm tòi) là
sở
tác, duyên dứt vô thường, tiếng có bình không.
Nếu như vậy tất cả đều không có nhân dụ, do đó biết pháp của nhân dụ đều không nên phân biệt, do đây thanh
sinh lập lượng không có lỗi. Nếu phân biệt liền thành
lỗi loại tương tợ phân biệt.

Luận rằng: “Hai nhà
luận này đều là do dự nhân, vì vậy đều
gọi là bất định”.

Thuật rằng: Thứ ba kết
thành bất định, hai nhân đều không
thể khiến cho tha địch
chứng sinh quyết định một trí, vì vậy như loại
trước đều là bất định.
Lý Môn luận có bài tụng kết thành bốn câu:

“Tương vi và bất định Quán sát kỹ tôn pháp Nếu ưa thích
trái hại Thành do dự điên đảo”.
Khác đây không có tợ nhân, do quán
sát tôn pháp khiến cho
người quán sát trí
thành do dự trước gọi là bất định nhâ. Hai nhân tuy đầy đủ ba tướng khiến cho tha bất định cùng tên bất định.
Luận nói, hai loại này đều thuộc bất định, cho nên không lẽ phân biệt trước
sau thị phi. Như hai nhân này cả hai đều bất định,
Cổ Nhân Minh có đoán ngôn
như sát - trì - kỳ sau là
thắng. Nếu như vậy thì Thanh mạnh Thắng luận
lẽ ra thua,
song
Lý Môn luận chê đoán
Thanh Thắng hai luận, nghóa
là trong đây thắng lực
hiện giáo, do vậy nên y đây suy nghó tìm cầu
quyết định, kia thuyết đây
nhận cả hai đều bất định. Nhưng đoán Thanh
luận trước lập Thanh
thường, sở văn tánh nghe là nhân. Thắng luận sau
nói sở tác tánh là
nhân, thanh vô thường, có thể như sát-trì-kỳ, trước
thua sau thắng. Nay đây cùng kia trước
sau trái nhau chẳng lẽ như thế.
Ngoại đạo vấn nạn: Tánh nghe là nhân, hoặc đối với có tánh nghe lẽ ra
là chánh nhân, vì luận chủ trái, nên khiến y hiện giáo,
“Hiện” nghóa là
thế gian thấy nghe gián
đoạn, có lúc không nghe, được lực của các duyên khởi.
“Giáo” nghóa là Phật giáo nói thanh vô thường, vì Phật với thuyết
giáo thứ
nhất là thắng. Do hai nghóa này Thắng luận nghóa thắng.
Đức
Phật Thích-ca hiện chứng các pháp thấy nghe vô thường y hiện
thuyết giáo, giáo thuyết vô thường nên trước
thắng luận,
không nên y thường giáo
của ngoại đạo. Hơn nữa ngoại đạo không chấp nhận
Phật thắng, nên y thuyết thế gian hiện có chí thật đáng tin tưởng.
Thanh gặp duyên có tạm
có lại không, thế gian đáng tin vì cùng thuyết
giáo nên trước Thắng
luận. Thanh luận bị thua vả lại đoán quyết nơi
Thanh Thắng hai nghóa
Thanh thua
Thắng trước, chẳng phải các quyết
định trái nhau, đều trước thua
sau thắng. Nếu như vậy bèn quyết định
tạo sao gọi là bất định? Đây do Luận chủ e rằng tất cả quyết định trái
nhau đều sau được thắng,
nên kết cả hai đều bất định, cũng có ba. Như
Đại thừa phá Tát-bà-đa
vô biểu sắc bên ông nhất định chẳng phải thật
sắc, vì chấp nhận không đối địch như tâm
tâm sở.
Kia lập lượng:
Ngã không đối sắc nhất định
là thật sắc, vì chấp nhận tánh sắc, như chấp nhận
sắc thanh… đây là tha tỉ
lượng quyết định trái nhau, bản chất đầu là tha
tỉ, sau chắc chắn là tự tỉ. Nếu lập tự tỉ đối tha tỉ gọi là tụ tỉ lượng quyết
định trái nhau, không có
cả hai tự - tha, hoặc có hai tự và tha đều chân
lập phá vì chẳng phải
tợ lập. Như Đại thừa lập trước phá vô biểu tỉ
lượng, Tiểu thừa đối đáp: Đại thừa vô biểu nhất định có
thật sắc, vì chấp nhận chẳng phải cực vi… là vô
đối sắc. Như chấp nhận định
quả sắc,
đây chẳng phải quyết
định tương vi, vì đều là chân năng lập và chân năng phá. Do đây lập địch cộng thân có một hữu pháp tranh pháp này, vì
mới là đoạn này. Nếu
trước lập tự nghóa, sau tha mới phá tức tự tỉ lượng
vi quyết
(1
2
7) định, như luận đã nói, có lỗi cộng tương vi quyết định đây gọi là ba. Hỏi: Nếu cộng bất định cũng như bất cộng chẳng, cho đến câu phẩm nhất phần chuyển cũng tương vi quyết định
sao? Đáp:
Sáu lỗi thể này vì hành tướng
sai khác đều gọi là tương vi, thể tướng không xen tạp không có hai cái đồng thể huống chi nhiều
hợp ư. Hỏi: Nhân có
sáu lỗi này với chín
câu nhân đều là lỗi gì? Đáp: Cộng nhân ban đầu
này là câu thứ nhất
kia, bất cộng thứ hai đây là câu thứ năm kia, thứ ba
đây là câu thứ bảy
kia, thứ tư đây là câu thứ ba kia, thứ năm đây là câu
thứ chín kia, lỗi thứ
sáu này là kia không có nhân, tướng này không
thiếu kia có thiếu.
Hỏi: Tương vi quyết định cùng tỉ lượng tương vi có gì khác nhau?
Đáp:
Tôn kia trái nhân, nhân này trái tôn, kia rộng đây hẹp vì
hai loại khác nhau. Do đây nói các quyết định trái
nhau, đều là tỉ lượng
tương vi, có tỉ lượng tương vi chẳng phải quyết
định tương vi, vì tôn trái

nhân không có hai nhân.
Hỏi:
Quyết định tương vi trái pháp tự tướng, cũng có pháp
sai
khác, hữu pháp tự tướng, hữu pháp sai biệt
chăng? Đáp: Có nếu không thay đổi nhân trước trái bốn loại tôn,
sau đây là lỗi tương vi. Nếu đổi nhân trước trái bốn loại tôn, đều là quyết định tương vi. Nếu cộng tỉ lượng, như
Thắng luận
sư đối
Thanh luận lập thanh vô
thường rồi.
Thanh luận nếu nói thanh lẽ ra chẳng phải thanh, vì chấp
nhận thuộc đức như
sắc thanh… mà thành hữu pháp tự tương tương vi
quyết định.
Quyết định liền trái tự tôn, nếu nói âm thanh là vô thường, lẻ ra chẳng phải âm thanh là vô thường, vì
sở tác tánh, như bình cho là hữu pháp tự tướng tương vi quyết định không thuộc lỗi này, đều lặp lại pháp hữu pháp
thành tôn pháp, vì trong các lỗi không có tướng
này. Vô thường kia gọi là tự tướng tránh pháp căn bản, chẳng có ý chấp nhận
sai khác trên hữu
pháp, không thể nói hữu pháp sai biệt. Cho nên
lượng này chẳng thuộc lỗi, tức tất cả lượng
không phải chân lượng vì đều có điều này.
Nhưng lỗi này loại phân biệt tương tợ. Do đó nhân minh
đều nói không có lỗi này.
Như Thắng luận
sư lập tự tỉ lượng rằng đã nói hữu tánh chẳng phải
bốn đại chủng, vì chấp nhận trừ bốn đại thể
chẳng phải không có, như
sắc thanh…. do trừ ngoài bốn đại và hữu tánh
đều là đồng dụ, tha liền tạo thành hữu pháp tự tướng tương vi nạn rằng: Hữu tánh của ông chẳng
phải hữu tánh vi không phải bốn đại, như sắc,
thanh… Đây gọi là hữu pháp tự tướng tương vi
quyết định, tức do nhân này lại tạo hữu pháp
sai biệt trái nhau, hữu pháp của ông lẽ ra không thể tạo có tánh hữu duyên, vì chấp nhận chẳng có bốn đại
như sắc, thanh… Ý kia nói vì có năng tác
hữu tánh có tánh năng duyên tạo tác có tánh
hữu duyên chẳng phải có
tánh hữu duyên, ý đây chấp nhận sự sai khác
của hữu tánh hữu pháp, kia chẳng phải bốn đại chủng là pháp tự tướng.
Có thể có bốn đại chẳng phải bốn đại chủng, không thể có bốn đại chẳng phải bốn đại chủng, là pháp
sai biệt. Lại khởi pháp
sai biệt tương vi quyết định hữu tánh
của ông chẳng phải hay có bốn đại chẳng phải bốn
Đại chủng, vì chấp
nhận chẳng phải không có như sắc thanh… Kia nói
sắc… mặc dù chẳng
phải bốn đại chủng không thể có bốn đại, song
nói hữu tánh có thể có bốn đại chẳng phải bốn đại chủng, cho nên thành pháp
sai biệt tương vi
quyết định. Nay luận chỉ trình bày ngôn thuyết, trái
tôn năng biệt vốn
sở tránh nhân, gọi là tương vi quyết định hữu
pháp tự tướng kia mặc dù
nói sở trần chẳng phải tướng tôn ngược bổn
sở tránh pháp, ý chấn nhận hai loại
sai khác. Tuy ý
sở tránh chẳng phải lời nói đã trình bày, ba nhân
quyết định tương vi này đều lược không nói.

Do đây căn cứ tỉ lượng tương vi trước cũng có bốn loại, theo
luận cũng chỉ nói pháp
tự tướng tỉ lượng. Hỏi: Các loại bất định này có
một phần hay có hoàn
toàn? Đáp: Vì vô lý cùng tận như trước đã nói
năm mươi loại bất định,
trong tự cộng tỷ các tự bất định và cộng bất định là lỗi bất định. Tự cộng có lỗi chẳng phải chân năng lập tại
sao gọi phá tha? Trong tha tỉ lượng, nếu tha bất định và cộng bất định cũng là lỗi
bất định, lập tha trái
tha và cộng có lỗi, đã chẳng phải năng phá sao
thành năng lập. Trong tự tỉ lượng các tha bất định, trong tha tỉ lượng các tự
bất định đều không
thuộc lỗi và lập nghóa vốn muốn trái hại tha, các nhà lập luận tự chẳng phải tha, tha không phải bất định. Lập tha chẳng
phải tự tự chẳng phải
bất định, tùy chỗ ứng đều như lý, luận nay vả lại y
lỗi lưỡng câu bất định
nói lập luận địch luận đều chấp nhận nhân đối
với hai dụ. Vì cộng bất
cộng… nói thành lỗi, hai dụ tuy cộng, nếu nhân tùy nhất. Nhân nghi dụ đồng dụ không có thể, tùy ứng tức là tùy nhất do
dự thuộc lỗi sở y
không thành không nhất định, năm mươi bốn loại các
lỗi bất định, mỗi loại đã có bốn bèn thành hai trăm mười
sáu loại thuộc
lỗi bất định. Hoặc bốn món bất thành có thể không thể toàn phần một phần tự tha cùng chấp nhận hợp thành hai mươi bảy đều chuẩn như trước
nói, hai mươi bảy lỗi đó
năm mươi bốn lỗi bất định mỗi một lỗi đều có
tổng thành một ngàn bốn
trăm năm mươi tám
(
1.
458) loại các lỗi bất
định. Lý Môn luận đã
nói: Bốn loại bất định, với đồng phẩm có chẳng
có… tùy chỗ ứng nên
nói như thế. Cho nên biết đạo lý quyết định như
vậy, song Lý Môn luận
nhiếp bài tụng này:

“Nếu pháp là bất cộng Cộng nhất định trái nhau Khắp tất cả pháp kia
Đều là nghi nhân tánh”.
Cộng nhất định thuộc bốn nhân bất định, trong đồng dị
phẩm, tùy sở ứng đó
hoặc hoàn toàn hoặc một phần vì đều có cộng. Bất
cộng tương vi đều chỉ
nhiếp một. Sáu môn bất định này khắp tất cả tôn, đối với các pháp kia đều là nghi nhân, chẳng những trên đây đã nói
tôn gọi là bất định.
Viết xong ngày mùng 3 tháng 9 niên hiệu
Kiến Võ năm thứ hai nhờ
Công gia kính cẩn cầu nguyện viện Đại Thừa dâng
lên Tham Lung nơi
quán Chu Hộ, chân đọc đại Bát-nhã được thúc
giục trong số sáu người,
công trình viết chép dẫn chúng đã xong. Y công năng
bẻ dẹp tà vạy trợ giúp tinh thần muôn nước trở về chánh lý nhân minh, một người
thực hành chánh đức.

Quyền Luật Sư Tôn Kinh, nhân lúc rảnh rỗi xem xét lải
sửa bản
xong vào 23 cùng tháng.

LỜI SỚ
NHÂN MINH NHẬP CHÍNH LÝ LUẬN QUYỂN TRUNG
(HẾT)





Sa-môn Cơ chùa Đại Từ Ân soạn dịch

<卷>QUYỂN HẠ</卷>

Tương vi có bốn:

Pháp tự tướng tương vi nhân

Pháp sai biệt tương vi nhân

Hữu pháp tụ tướng tương vi nhân

Hữu pháp sai biệt tương vi nhân.

Trình bày đoạn thứ ba dưới đây giải thích tương vi có ba (nêu, ví dụ,
giải thích).
Nghóa tương vi nghóa là hai tôn trái nhau, bốn lỗi
này không thay đổi tha
nhân, hay khiến người lập tôn thành trái nhau,
cùng pháp tương vi mà
làm nhân gọi
(1
2
8) là tương vi nhân. Nhân đắc quả gọi là danh tương vi,
chẳng phải nhân trái tôn gọi là tương vi,
do đo không có tôn cũng trái nhân, vì dụ mà thành nạn.
Theo Lý Môn luận hoặc pháp hay thành
sở lập trái nhau là lỗi tương vi gọi tợ nhân,
như pháp không trái nhau,
tương vi cũng như vậy, vì pháp sở thành
không nhất định không
có. Do kia nói nên nhân vẫn định xưa dụ có thể
thay đổi chỗ nương, vì
vậy bốn lỗi dưới một lỗi đầu đổi dụ ba lỗi
sau y xưa. Hỏi: Có nhân ngược tôn nghóa không
thuận nhân, nhân gọi trái nhau tôn cũng phản nhân nghóa là không thuận tôn lẽ ra gọi là tương vi? Đáp:
Do nhân thành tôn khiến cho tôn
tương phản, nhân gọi tương vi, chẳng
phải tôn thành nhân,
khiến nhân tương phản, không gọi tương vi.

Pháp tự tướng tương vi nhân:

Nhân gọi là pháp tự tướng tương vi, tôn gọi là tỉ lượng tương vi, nhân tương đối
sai khác trái nhau thành bốn. Trái tôn hợp nói chỉ gọi là tỉ lượng tương ci do tôn chuẩn theo nhân, nên biết cũng có hữu pháp
sai biệt. Hữu pháp tự
tướng, hữu pháp sai biệt tỉ lượng tương vi, không như vậy tại
sao chỉ nói hữu pháp tự tướng tỉ lượng tương vi, quyết định
tương vi kia và nhân tương
vi đều có bốn loại sao? Tôn này thuyết pháp
lược có hai loại tự
tánh và sai biệt, ở đây có ba lớp:

Hạn cuộc - thông chung đối pháp… nói thành lập tự tánh nghóa
là ngã tự tánh pháp tự tánh hoặc có hoặc
không vì sở thành lập vì tánh
sai biệt. Sai biệt nghóa là ngã sai biệt, pháp sai
biệt, hoặc khắp tất cả, hoặc chẳng khắp tất cả, hoặc thường hoặc vô thường, hoặc hữu
sắc hoặc
vô sắc, vô lượng sự sai khác như vậy, tùy sở
ứng đó. Hư không… khắp
cả cõi, sắc… chẳng khắp trước hạn cuộc sau
thông tất cả nên cả hai
sai khác.

Trước -
sau trong tổng nêu trước tiên nói người trình bày gọi là tự
tánh, người nói sau gọi lai sai biệt, vì lấy sau để
trình bày phân biệt cái trước. Theo luận
Phật địa, nhân minh luận cộng tướng tự tướng cùng đây
có khác, luận kia nói các pháp đều giới hạn phụ
thuộc tự tánh gọi là tự tướng thông
suốt cái khác như xâu vòng hoa gọi là
cộng tướng. Cho nên
y nơi đây thanh… hạn cuộc thể gọi là tự tánh,
vô thường suốt tha gọi là sai biệt, đắc gọi là
bất định. Hoặc lập năm uẩn tất cả vô ngã, năm uẩn
gọi là tự tướng, ngã vô ngã… gọi là sai
biệt. Hoặc nói ngã là suy nghó,
suy nghó là
sai biệt, ngã là tự tánh do đó bất định, dùng lý
suy ra, đây tuy
trước nhưng giáo hơi khác vì nghóa cũng sai biệt
phân thành hai nên.

Chấp nhận ngôn ngữ, đã trình bày trong lời nói, trước giới hạn
sau thông
suốt đều gọi là tự tánh, cho nên pháp hữu pháp đều có tự tánh, tự ý đã chấp nhận nghóa
sai khác, đã có thể thành lập gọi là
sai
biệt, vì vậy pháp hữu pháp đều có sai biệt,
chẳng phải lấy tất cả, nghóa như trước đã nói. Nay nói có nhân khiến cho
sở lập của bốn loại tôn này trở thành trái nhau, gọi là pháp tự tướng tương vi nhân.
Luận thuyết ngôn nghóa rõ nhân
sai khác,
sơ trái phải tôn không có bốn lỗi này, luận chỉ nói bốn loại tương vi, năng trái phản nhân có mười lăm loại, trái một có bốn nghóa là mỗi loại
sai trái, trái hai có
sáu nghóa là trái hai loại ban đầu, trái ba loại ban đầu, trái bốn loại ban đầu, trái hai - ba, trái hai

bốn, trái ba - bốn. Vi ba hữu bốn nghóa là xen nhau trừ một, trừ bốn
có một nên thành mười lăm. Trong luận chỉ rõ hai
sai biệt ban đầu một nhân trái nhau, hai loại
sau cùng trái hai nhân, nêu ba loại này, ngoài ra
còn có mười hai nên nói đẳng ngôn.

Pháp tự tướng tương vi nhân như nói thanh thường vì sở tác
tánh, hoặc cần dũng vô
gián vì sở phát tánh. Trình bày phân biệt giải thích có bốn loại, văn ban đầu có ba:
Nêu lặp tên, hiển tôn nhân thành
nghóa trái nhau. Hỏi: Tương vi có bốn, tại
sao ban đầu nói pháp tự tướng
nhân? Đáp: Vì chánh sở
tranh tỉ lượng tương vi, tương vi quyết định, đều chỉ nói pháp tự tượng kia, theo đó đầu tiên nói. Đây có hai
sư như thanh
sinh luận lập tôn âm
thanh thường, nhân
sở tác tánh.
Thanh hiển luận lập cần
dũng vô
gián, nhân sở phát tánh.

Luận này nhân chỉ dị phẩm có nên trái nhau, trình bày đầy
thành nghóa trái nhau, do tôn ban
đầu thường, hư không… là đồng
phẩm, bình… là dị phẩm. Nhân là
sở tác tánh, đồng phẩm khắp chẳng
phải có, dị phẩm có
khắp, trong nhân chín câu, câu thứ tư. Lẽ ra là tương vi lượng âm thanh là vô thường vì
sở tác tánh, thí như bình… do tôn
thứ hai, hư không là
đồng phẩm dùng điển, bình… làm dị phẩm, cần
dũng phát cho nên nhân
đối với đồng phẩm không, với dị phẩm điển không bình… có.

Trong nhân chín câu, câu
thứ sáu, hai nhân này trở
thành vô thường, vì trái tôn đã trình bày pháp tự tướng gọi là tương vi nhân.
Theo Lý Môn đối với
đồng hữu và hai, tại dị không là nhân, ngược với đây gọi là tương vi ngoài ra đều bất định.
Nhân sở tác tánh này ngược lại trong chín câu chánh nhân thứ hai, kia đồng phẩm có dị phẩm
không có, đây đồng
phẩm chẳng có dị phẩm có. Nhân cần dũng này ngược lại trong chín câu chánh nhân thứ tám, kia đồng phẩm có chẳng có dị
phẩm chẳng có, vì đây
đồng phẩm chẳng có dị phẩm có chẳng có.
Trên đây thường luận lược không trình bày nhiều. Một tợ nhân này nhân vẫn dụng xưa, dụ thay đổi trước lập, ba
nhân sau, nhân dụ
đều xưa. Do bốn nhân này
nhân chắc chắn vẫn xưa, dụ nhậm vận thay đổi đồng. Nếu không như vậy ắt hẳn cũng không có pháp tự tướng cùng
tùy nhất hợp có thể
thành trái hai nhân, chấp nhận ban đầu thay đổi dụ,
vì ba cái sau không thay đổi.
Lại trong chín nhân thứ tư thứ
sáu gọi là tương vi nhân,
muốn đồng chẳng có, dị
có hoặc cơ hai. Hoặc tùy sở lập, ba loại sau tương
vi trực quán lập nhân
với đồng có, tại sao sau nạn thành tương vi?
Theo Lý Môn chỉ nói hoặc
pháp sở lập hay thành tương vi là lỗi tương vi gọi là tợ nhân,
không nói đồng dụ cũng vẫn dùng xưa. Luận này chỉ bày pháp ban đầu một thay đổi dụ, ba
sau y xưa, muốn cho học giả
biết nhân quyết định, vì
chẳng phải lỗi dụ. Ba nhân dưới đây quán lập
tuy thành ngược lại
thành tương vi, mỗi mỗi nghiên cứu cùng tột, đều cũng chỉ là đồng không dị có vì thành trái nhau. Đến văn
sau
sẽ biết.
Hỏi: Như Thanh luận ông
nói thanh vô thường lẽ ra chẳng phải là âm
thanh vô thường vì sở
tác tánh, như bình bồn… chánh nhân thứ hai há
chẳng phải hữu pháp tự
tướng tương vi? Đáp: Kia không thuộc lỗi như lập âm thanh vô thường vô thường là pháp tự tướng, hoặc
sở lập nhân trở thành âm thanh là thường có thể là lỗi này. Nay đều lặp lại hữu pháp và pháp thành pháp hữu pháp nên chẳng phải lỗi này, đây mới chỉ là loại lỗi
phân biệt
tương tợ. Nhân phạm lưỡng câu bất thành, nhân
sở tác
tánh, vì lập địch không
chấp nhận y vô thường, vì sinh diệt sai khác. Giả
sử kia chấp nhận y cũng
phạm tùy nhất, còn vô thường không có năng
y sở tác tánh, vì cũng
phạm lỗi sở y bất thành. Có người gạn hỏi ông nói âm thanh vô thường lẽ ra chẳng phải là âm thanh vô thường,
vì chấp nhận vô thường, như bình vô thường, đây cũng không có lỗi. Vì các
nhà tợ lập luận cũng
không có tướng lỗi này, âm thanh có vô thường
là căn bản tránh, âm thanh là hữu pháp, chẳng
phải trên pháp ý đã chấp nhận nghóa, không thể
nói là lỗi của pháp sai biệt, cũng chẳng thuộc quyết định trái nhau, vì chẳng phải căn bản tránh.
Giả sử chấp nhận
thuyết trên là lỗi từ
tất cả lượng
(1
2
9) không có chánh nhân, nên tợ lập không thấy lỗi kia đều là tợ phá đến văn sau sẽ biết.
Pháp sai biệt tương vi nhân: Như
nói nhãn… quyết là tánh tha dụng tích tụ như ngọa cụ… Trình bày căn cứ theo đoạn trước cũng có ba
hai loại sai biệt gọi là tương vi chẳng phải trừ
trên pháp hữu pháp ngôn thuyết trình bày, ngoài ra tất cả nghóa đều là
sai biệt. Chủ yếu là hai tôn
mỗi mỗi tùy ứng nhân sở thành lập ý đã chấp
nhận đã tránh phân biệt nghóa mới gọi là
sai biệt.
Nhân khiến cho tương vi gọi là tương vi nhân,
nếu không như vậy. Như lập tôn âm thanh là vô
thường trên âm thanh
có thể nghe hay không thể nghe, trên vô thường
duyên tánh kia chẳng
phải duyên tánh, tất cả như vậy gọi là tương vi,
nhân làm cho tương vi gọi là nhân kia. Nếu như vậy liền không có nghóa tương vi nhân, tỉ lượng
tương vi… đều căn cứ theo đây giải thích. Trong
đây nói về nghóa như
Số luận ngoại đạo đối đệ tử Phật, ý muốn thành lập ngã là thọ, thọ dụng
nhãn… Hoặc ngã là hữu pháp thọ dụng nhãn…
bèn có thành lập sở biệt trong tôn, nhân tích tụ tánh, lưỡng câu bất thành dụ như ngọa cụ,
sở lập
không thành. Hoặc nói nhãn… ắt là ngã dụng, năng diệt bất thành, thiếu
kinh luận có đồng dụ, tích tụ tánh nhân, trái với
pháp tự tướng, ngọa cụ
dụ có sở lập bất thành. Hoặc thành nhãn… là
nhờ tha dụng, tương phù cực thành, do đây phương tiện kiều lập tôn rằng: Nhãn… ắt là tha dụng, nhãn… hữu pháp, chỉ
sự trình bày rõ là tha dụng pháp, phương tiện hiển
bày ý lập chắc là pháp sai biệt, không tích tụ
tha, thật ngã thọ dụng.

Hoặc hiển lập không tích tụ tha dụng năng biệt bất thành, sở
lập cũng hoặc thành,
cũng thiếu không có đồng dụ, nhân trái với pháp tự tướng, cho nên cần phải thành lập
phương tiện. Tích tụ tánh nhân,
vì tích tụ nhiều cực vi
thành nhãn… dụ như ngọa cụ, sàn tọa kia là tích
tụ tánh. Kia đây đều
chấp nhận là tha thọ dụng nên được gọi là đồng dụ,

pháp nhân dụ
không nên phân biệt vì vậy kiến lập chung.

Luận về nhân
này như năng thành lập nhãn… ắt là tha dụng như thế cũng là năng thành lập
sở lập pháp
sai biệt tương vi tích tụ tha
dụng. Trình bày thành
nghóa trái nhau có hai ban đầu nêu nhân trái pháp
sai biệt, sau giải thích lý
do. Văn ban đầu có mười hai nhân này như năng thành lập nhãn… ắt là tha dụng, đoạn văn này lặp lại tự tướng nhân năng lập
sở lập pháp, như vậy cũng có thể dưới hiển bày nhân
này cũng có thể cùng
pháp sai biệt kia là nhân trái nhau. Số luận sư kia
nói nhãn… năm pháp tức
ngũ tri căn, ngọa cụ sàn tòa tức ngũ duy lượng
đã tụ tập thành pháp.
Không tích tụ tha nghóa là thật thần ngã, thể
thường vốn có, tích tụ tha kia tức y nhãn…
sở lập giả ngã, vô thường
chuyển biến. Nhưng nhãn…
không tích tụ tha thật ngã dụng thắng, vì đích
thân dụng nơi này thọ
ngũ duy lượng, do y nhãn… mới lập giả ngã, cho nên tích tụ ngã dụng nhãn… hệt. Ngọa cụ… chắc chắn thần ngã phải
suy lường thọ dụng, do
đó từ đại… thứ tự thành. Hoặc do suy nghó thật
ngã dụng thắng, giả ngã
dụng biệt, song do giả ngã an xử chỗ cần phải mới thọ
sàn tòa, vì vậy đối với ngọa cụ giả tha
dụng thắng, thật
ngã dụng liệt. Nay theo ngài
Trần Na tức do nhân kia cùng
sở lập pháp thắng
liệt sai khác mà tạo
sự trái nhau, chẳng phải pháp tự tướng, cũng chẳng
phải trên pháp tất cả
sai biệt đều tác tương vi. Do vậy luận chỉ nói cùng
sở lập pháp sai biệt trái nhau.
Đầu tiên lập lại nhân xưa có thể thành pháp tự tướng
sở lập, đoạn trước đã nói tích tụ tánh nhân, như năng thành lập
Số luận
sở lập
nhãn… hữu pháp, át là
tự tướng của tha dụng pháp tức chỉ cho nhân này.
Như vậy cũng là năng thành lập
sở lập tôn pháp tự tướng, ý chấp nhận
nghóa tích tụ tha dụng sai
biệt trái nhau. Tôn do tha dụng là pháp tự tướng,
ý đã chấp nhận trên
tự tướng này tích tụ tha dụng hay không tích tụ tha dụng là pháp
sai biệt. Nhân tích tụ kia nay lại không thay đổi,
ngược lại do kia, ý
thành lập chấp nhận sai biệt tích tụ tha dụng. Ngọa cụ
kia vì tánh tích tụ đã
là tích tụ giả ngã dụng thắng, vì nhãn… cũng là
tánh tích tụ, lẽ ra như ngọa cụ cũng là tích tụ giả ngã
dụng thắng.
Hoặc không khởi câu vấn
nạn thắng dụng này, tôn kia liền có tương phù
cực thành, vì tôn khác
nhãn… cũng chấp nhận tích tụ giả tha dụng. Chỉ có thể nạn rằng giả tha
dụng thắng, không được vấn nạn thật ngã dụng
hệt vì trái tự tôn.
Trong công tỉ lượng không có đồng dụ, hoặc tha tỉ
lượng tất cả không có
ngăn ngại, các sư bên Tây Vức có người bất
thiện, đây trực tiếp có lỗi sai biệt trái nhau:
Nhãn… lẽ ra là tích tụ tha dụng, nhân dụ đồng
đoạn trước.
Số luận nạn rằng: Tôn tương phù của ông ai nói
nhãn… tích tụ tha không có dụng.
Tây Vức lại
giải thích,
Số luận nói nhãn… chỉ là không tích tụ tha dụng,
sàn tòa thông cả hai tha dụng,
cho nên nay dùng ngọa cụ,
vì dụ khiến cho nhãn… cũng là tích tụ tha
dụng, không có lỗi tương phù.

Số luận nạn: Đệ tử
ngài Trần Na chẳng phải tôn thiện ngã, thần ngã thọ dụng ba đức thành hai mươi đế. Há đối với nhãn… không
có năng thọ dụng. Duy
thức cũng cho rằng chấp ngã là suy nghó, thọ
dụng Tát-đỏa Thích-xà
Đáp-ma thành đại… hai mươi ba pháp do đây nhãn…
thật ngã cũng có dụng. Vì thế chỉ nên như trước
phân biệt, không
nên ở trong đó mà sinh
giác biết sai khác: Nhãn… chỉ là thật tha thọ dụng, ngọa cụ giả dụng, hoặc nhân thông cả hai, ngọa cụ chỉ có giả
dụng. Thắng nghóa có bảy mươi đối kim bảy mươi, cộng gạn kia rằng: chắc
là tha dụng, thế nào là
tha? Nếu nói tích tụ tha phạm lỗi tương phù,
hoặc không tích tụ tha
năng biệt bất thành thiếu không có đồng dụ. Ngọa
cụ là dụ sở lập không
thành cũng là lỗi pháp sai biệt này. Hỏi: Ba tướng của nhân có lỗi gì? Đáp: Ý luận kia lập luận nhân thành chẳng phải
tích tụ tha dụng thắng,
tích tụ tha dụng thắng kia là dị phẩm, tôn không
có đồng dụ, vì Phật
pháp đều không có chẳng tích tha. Nhân tích tụ
tánh đối với dị phẩm
có đây hiển rõ trở lại trong chín câu dị có đồng
không cho nên thành trái
nhau, thiếu tướng đồng phẩm định hữu thứ hai,
cũng thiếu dị phẩm biến vô thứ ba.

Các ngọa cụ… là tích tụ tha thọ dụng, trình bày giải thích nguyên nhân. Thành tỉ
lượng rằng:
Nhãn… quyết là tích tụ tha dụng thắng vì tánh tích tụ như ngọa cụ… Các loại chẳng phải tích tụ tha dụng
thắng chắc chắn chẳng
phải tánh tích tụ như lông rùa sừng thỏ… Nay nạn
các ngọa cụ… vì hai tôn cũng chấp nhận là tích
tụ tha thọ dụng thắng,
luận tuy không có chữ
thắng, ý nghóa của lượng tất nhiên, chẳng cần cầu
cái khác, lẽ ra hiểu như vậy.

Hữu pháp tự tướng vi nhân: Như nói hữu tánh chẳng thật chẳng đức
chẳng nghiệp, vì có một thật, vì có đức nghiệp như đồng dị tánh.
Trình bày căn cứ vào ba tạo tác ở đoạn trước,
nêu tên đề cử tôn nhân.
Nhân duyên hưu lưu (con quạ) như trước đã nói,
bấy giờ tiên nhân đã
ngộ chứng luôn luôn pháp sáu câu, nghóa chứng
minh Bồ-đề liền thích nhập diệt, chỉ
sai khác
sở chứng chưa truyền cho người. Vì người truyền
quyết phải đủ bảy đức:

Sinh tại thủ đô của đất nước.

Sinh vào loại chủng tánh bậc thượng.

(1
3
0) Có nhân tịch diệt.

Thân tướng tròn đầy.

Thông minh có tài hùng biện.

Tánh tình hạnh kiểm nhu hòa.

Có đầy đủ lòng đại bi.

Thời gian trải qua vô lượng kiếp tìm người không đầy đủ,
sau
đó qua nhiều kiếp tại
nước Bà-la-nê-tư, có Bà-la-môn tên
Ma-nạp-phược- ca, Trung
Quốc dịch Nho Đồng. Nho Đồng có người con tên Ban-già- hộ-khí,
Trung Quốc dịch
Ngũ Đỉnh, tóc trên đỉnh đầu có năm vòng, đầu có năm góc, bảy đức tuy đầy đủ nhưng căn thục hơi chậm, bị nhiễm nữ
sắc??? Trải qua vô lượng năm tìm căn thục kia. Ba ngàn năm
sau dạo chơi vườn Thượng
uyển cùng vợ tranh giành tài hoa nhân đó
phẩn hận nhau. Hưu Vưu dẫn
dắt cho thông hóa ngũ đảnh không phục tùng. Thêm ba ngàn năm, hóa trở lại cũng
không được, thêm ba ngàn
năm nữa, cả hai cạnh
tranh rất nhiều, sau đó nhàm chán nhau bèn nhớ
nghó đến vị tiên trên hư
không. Tiên nhân ứng thời dùng thần lực giáo hóa dẫn dắt bay bổng lên không trung đến trụ trong núi từ từ nói về chỗ
ngộ lúc trước nghóa
pháp sáu câu, nói về thật đức nghiệp. Họ đều tin nhận đến câu “đại hữu” liền
sinh nghi hoặc,
Tiên bảo: Có là hay có thật…
lìa ngoài ba loại thật
đức nghiệp riêng có, thể thường là một. Đệ tử
không theo bèn nói tánh thật đức nghiệp chẳng phải
không có, tức là hay
có, đâu lìa ba loại
riêng có năng hữu. Tiên nhân bèn nói cú nghóa đồng
dị, có thể đồng - khác
với thật đức nghiệp kia. Trên ba loại này mỗi
mỗi có một tổng đồng -
khác tánh, tùy ứng mỗi mỗi có biệt đồng dị.
Trong ba loại như vậy tùy
biệt loại kia, lại có tổng biệt các tánh đồng dị,
thể thường rất nhiều,
lại có một thường có thể hòa hợp tánh, hòa hợp
thật đức nghiệp, khiến cho không lìa nhau đan xen nhau hệ
thuộc nhau.
Ngũ Đảnh tuy tin đồng dị hòa hợp,
song vẫn không tin riêng có đại hữu, Hưu Lưu bèn lập luận theo lượng của ngài
Trần Na, lượng này có
ba vì ba thật đức nghiệp
mỗi riêng tạo tác. Nay chỉ luận kia, nên nói
như hữu tánh hữu pháp,
chẳng phải thật đó là pháp, hợp lại gọi là tôn.
Đây nói hữu tánh, tiên
nhân - hữu đỉnh cả hai cùng chấp nhận, trên thật
đức nghiệp có thể
chẳng phải vô tánh. Nên thành sở biệt. Nếu nói đại
hữu, sở biệt không
thành, nhân phạm tùy nhất, hữu tánh này thể chẳng
thật, vì nhân có một thật, Thắng luận sáu câu gom
thành bốn loại: Vô thật, hữu nhất thật, hữu nhi thật, hữu
đa thật. Địa, thủy, hỏa, phong, cha, mẹ, thường, cực, vi, không, thời, phương, ngã, ý và đức nghiệp hòa
hợp đều gọi là không
thật, loại thứ tư vốn cực vi thể tánh tuy nhiều, không

thời…
năm thể đều chỉ có một, đều không có thật nhân. Đức nghiệp hòa hợp tuy y thật hòa hợp đối với thật chẳng dùng làm nhân, vì vậy
các loại này đều gọi là không thật. Đại hữu
đồng dị gọi có một thật, vì đều có thể có với một một thật, đến kiếp thành ban đầu, hai thường cực
vi hợp sinh tử vi thứ ba, mặc dù thể vô thường
vì lượng đức hợp, chẳng
vượt qua nhân lượng gọi là có hai thật.

Tự loại chúng đa, vì đều có
sở
sinh hai cực vi của nhân kia,
từ đây trở về sau,
chín ban đầu hợp sinh con thứ bảy, bốn mươi chín
hợp sinh con thứ mười
lăm. Như vậy lần lựa sinh một đại địa, đều gọi là
có đa thật, vì có nhiều
thật nhân sở sinh. Đại hữu đồng dị hay có các thật, cũng được gọi là có một thật, có hai thật có
nhiều thật,
song ba loại thật này tuy có công năng khác nhau đều có đại hữu khiến cho thể chẳng phải không có đều có đồng dị làm cho ba loại
sai khác gọi là có
một thật có đức
nghiệp, cũng có không có chẳng phải đại hữu. Nếu là
đại hữu nhân thành tùy
nhất, đồng dị chẳng phải năng lập bất thành.
Như Phật pháp nói có
sắc hữu lậu, có hữu lậu, pháp (hay có) năng hữu,
năng hữu sở hữu phiền
não lậu thể cũng như Đại thừa. Năng hữu thật…, nói hữu
sắc như có một thật và hữu đức…, không phân biệt năng hữu mà
có nơi sắc. Trên sắc
thể này có sắc nghóa kia như hư không có âm
thanh, chẳng phải ngoài hư không riêng có năng hữu, chỉ là hệ thuộc đắm trước nơi pháp thể. Do đó nhân không có lỗi tùy nhất, vì có mỗi
một thật, lại chẳng cạn
gạn lại, tức thật lìa thật có một thật, huống chi nhân này không nên phân biệt, nên phân biệt liền không đồng dụ.
Tại sao không nói có nơi
không thật hai thật nhiều thật? Đáp: Nếu nói có
nói hai thật nhiều thật
đâu được dùng chẳng thật làm tôn, nhân kia bèn có lỗi bất định, vì như đồng dị có hai
nhiều thật, vì vậy hữu tánh
kia chẳng thật, vì như tử vi… có một nhiều thật nên hữu tánh là thật. Do đây
không nói có hai nhiều thật.
Nếu nói có
không thật, hòa hợp cú nghóa cũng gọi
không thật.
Nếu có không thật kia phạm lưỡng câu bất thành, thật… trên năng hữu
không có vô thật, dụ ia
cũng phạm năng lập bất thành, nhân cũng không
trùm khắp. Giả sử tương
tợ chỉ có năng hữu đối với vô thật củ thật cú,
cũng muốn hiển rõ chín
thật mỗi một đều có nên một thật, ví có thể có
một nhất thật. Hữu tánh
hữu pháp có một thật nhân không liên dự nhau
tại sao không phải lưỡng
câu bất thành? Đáp: Hữu pháp hữu tánh là năng hữu tánh của thật đức nghiệp có một thật nhân vì năng hữu với một
nhất thật là pháp của
tôn, do đó không có lưỡng câu, đây chẳng phải thật cú là một tôn thôi, chẳng đức chẳng nghiệp hậu hai tôn pháp, hữu pháp
đồng như
trước. Vì hai nhân này nói có đức nghiệp nghóa
là hay có đức và nghiệp kia, như nói có sắc cũng
thuộc nghóa đắm trước.

Hỏi: Đã đối với đức nghiệp mỗi mỗi đều có tại sao không nói
có đức nghiệp? Đáp:
Thật có nhiều loại, chẳng nói có một,
chỉ nói có thật liền phạm lỗi bất định, nghóa là tử vi.. đều có thật,
đức nghiệp không lựa chọn chẳng cần nói một,
hai nhân một dụ như đồng dị tánh. Đây đối
với ba loại trước mỗi
mỗi đều có cũng như hữu tánh, vì vậy làm dụ.
Tiên nhân đã trình bày
ba tỉ lượng rồi, Ngũ Đảnh liền tin, pháp đã có
người truyền thừa, Tiên
(Phật) bèn nhập diệt. Tôn nghóa của Thắng luận
nhờ đây được lưu
hành, Bồ-tát Trần Na căn cứ vào đây làm nhân
minh, tạo lập phá quyền xung thuật lại tôn kia, đích
thân chép lỗi, vấn nạn.
Cho nên này trình bày tỉ lượng trước.

Nhân như năng
thành ngăn thật… như vậy cũng năng thành
ngăn hữu tánh đều
quyết định. Trình bày thành này trái nghóa có hai, lặp lại hai câu ban đầu, lập nhân trước ngăn có
chẳng thật, nghóa là có một thật có đức
nghiệp nhân. Như trước đã nói năng thành hữu tánh
ngăn là thật… đồng
đức và nghiệp, ba câu sau hiển rõ, nhân này cũng có thể khiến cho hữu pháp tự tướng tương vi kia nghóa là chỉ nhân này như
vậy ở đoạn trước.
Cũng có thể thành lập ngăn hữu tánh đó mà chẳng
phải hữu tánh, nghóa là tôn trước nói hữu tánh chẳng thật có. Hữu tánh là
hữu pháp tự tướng ở
đoạn trước, nay lập lượng rằng: Đã nói hữu tánh lẽ ra chẳng phải hữu tánh, vì có một thật cho nên có
đức nghiệp. Như đồng
dị tánh, đồng dị có thể
có một thật… đồng dị cúng dường hữu tánh.
Đồng dị có thể có đối
với một thật, hữu tánh chẳng hữu tánh, giải thích lý
do nhân này đã có thể
ngăn hữu tánh chẳng thật… cũng có thể ngăn
hữu tánh chẳng phải là
đại hữu tánh, vì cả hai quyết định.
Hỏi nang vấn nạn hữu tánh lẽ ra chẳng phải hữu tánh, làm
sao không phạm tự ngữ tương vi?
Đáp: Nếu
trước chưa lập hữu tánh chẳng thật, nay nạn thật… có thể có chẳng có, lời này mới phạm tự ngữ tương vi cũng trái với tự
giáo. Luận kia đầu tiên
đã thành chẳng thật có, nay lại vấn nạn phá tha trái tha chẳng thành
các lỗi. Hỏi: Với ba tướng của nhân là lỗi gì? Đáp:
Lập tôn nói hữu tánh
(1
3
1) chẳng thật, hữu tánh gọi là hữu pháp tự tướng, lìa thật có thể, hay có thật đại hữu. Đồng dị tánh đó mặc dù lìa
thật… có thể năng hữu
mà chẳng phải đại hữu, tuy nhân đồng pháp, bèn là dị phẩm của
sở lập tôn, lìa thật đại hữu, tuy không có đồng phẩmm có
một thật nhân. Đồng phẩm chẳng có, trên khắp đồng phẩm dị phẩm
đều tùy chuyền, đây cũng là hai phẩm lỗi
sau nhân, vì đối với đồng phẩm không
có dị phẩm.
Hỏi: Nếu như vậy lập thanh là vô thường, tôn thanh thể
có thể nghe, bình có thiêu cháy thấy được, bình và âm thanh kia lẽ ra
thành dị phẩm. Nếu chấp
nhận là dị chẳng những trái với luận mà cũng
với tôn đều không có
đồng phẩm? Đáp: Hà cũng là bất đắc dó nói thể của âm thanh chẳng phải
sở tránh, trên âm thanh vô thường là
sở thành lập. Bình đã đồng có do đó đồng phẩm, kia nói lìa thật có thể hữu tánh là tôn hữu pháp, do có một thật nhân đã thành lập. Đồng dị đã chẳng
phải hữu tánh lìa thật
có thể, do đó thành đối với dị phẩm. Hỏi: Đoạn
trước luận nói cùng sở
lập pháp đồng nghóa phẩm gọi là đồng phẩm chỉ
nói sở lập pháp đều
có danh là đồng, không nói hữu pháp đồng danh đồng phẩm. Thế nào gọi là có hữu pháp tự tướng tương vi? Đáp: Nay nếu chỉ dùng hữu tánh cùng đồng dị là đồng phẩm có thể như chỗ trách trái
văn luận trước, đã do
lìa thật hữu tánh mà thành đồng phẩm cũng là sở lập pháp động có trong tôn, vì vậy lỗi này không trái
luận lý. Hỏi:
Hữu tánh đã là hữu pháp tự tướng lìa thật hữu tánh là
sai biệt có một thật
nhân bèn là nhân hữu
pháp sai biệt, tại sao nay nói lỗi tương vi? Đáp: Ý tôn kia chấp nhận lìa thật hữu tánh, thật là
sai biệt, trình bày hữu tánh đã
là tự tướng nay chẳng
phải ngôn trần này tức trái tự tướng nên lỗi của tự tướng chẳng phải nhân
sai biệt. Nếu không như vậy thì cực thành
sở
biệt đều không có lỗi
này vì trái tự tôn. Hỏi: Nếu vấn nạn lìa thật
đại hữu tánh,
sở biệt
sở y phạm tự bất thành, cũng phạm lỗi trái tôn tùy nhất
bất thành. Hoặc vấn nạn
không lìa thật… đại hữu mà chẳng phải hữu
tánh, cũng phạm lỗi tương
phù cũng trái tự giáo? Đáp: Trước kia đã tổng nói nay cũng tổng nạn, đã thành lập lìa thật hữu nên nay nạn hữu khiến
cho kia chẳng phải hữu
này, nói đồng ý phân biệt, vì vậy không có các lỗi.
4.Hữu pháp sai biệt tương vi nhân: Như nhân này đối với tôn trước có pháp sai biệt tạo tác có duyên tánh. Trình bày văn
sau
cũng có ba nêu tên cử
tôn nhân, đây nói ý thuyết, Thắng luận lập đại hữu
cú nghóa có thật đức
nghiệp, thật đức nghiệp lúc cả ba hòa hợp đồng
khởi thuyên ngôn, ba
thuyên thánh có, đồng khởi duyên trí, ba duyên
thành hữu là thật đức
nghiệp là nhân năng khởi hữu thuyên duyên nhân
tức là đại hữu, vì
đại hữu hay có thật đức nghiệp. Tại sao đồng cú nghóa
là hữu tánh, thế nào
là hữu tánh nghóa là hòa hợp với tất cả cú
nghóa đức nghiệp, tất cả căn chỗ chấp. Đối với thật đức nghiệp có nói trí nhân gọi là hữu tánh, trí nghóa là
năng duyên. Lại nói hữu tánh như thế quyết định chẳng phải
sở tác, thường không có đức, không có động tác, không có phần tế cũng như vậy. Có thật đức nghiệp trừ đồng hữu năng vô năng

hai phần khác
nhau, chỗ hòa hợp một hữu. Đồng thuyên duyên
nhân, Hưu Lưu Tiên kia do
Ngũ Đảnh không tin lìa thật đức nghiệp phân
biệt có hữu, tức do
nhân trước, thành lập tôn trước lời nói trình bày hữu tánh hữu pháp tự tướng ý chấp nhận
sai biệt là hữu
duyên tánh.
Hữu tánh đồng dị, tánh hữu
duyên đồng, lời nói đều
sai khác nhau, vì vậy
kia không thú lấy, tâm
tâm sở pháp là tánh năng duyên, hữu duyên
nghóa là cảnh vì có năng
duyên nghóa là cảnh hữu thể, là nhân hay khởi
tánh hữu duyên. Nếu không có thể tâm làm
sao
sinh? Vì không có
nhân duyên không đâu
chẳng sinh như đồng dị tánh vì có một thật, tánh
hữu duyên thể chẳng
thật, hữu tánh có một thật, cũng tạo tánh hữu duyên, do đó biết thể cũng chẳng phải thật
đức nghiệp. Đây nói có: Có -
không có chẳng phải nhân
tạo cảnh và có thể duyên tánh chẳng phải đại
hữu. Nếu tạo đại hữu duyên tánh năng biệt bất
thành thiếu không có đồng dụ, đồng dị là dụ
sở lập
không thành, hữu tánh lời nói trần thật
hữu pháp tự tướng,
tạo tánh hữu duyên. Chẳng phải trên tánh hữu duyên
là tự tướng ý chấp
nhận sai biệt, vì vậy nhân trước cũng là nhân hữu
pháp sai biệt vì bổn thành.

Luận cũng có
thể thành lập trái nhau với đây tạo tác chẳng phải tánh hữu duyên, như ngăn thật… vì đều
quyết định. Trình bày đây
thành trái nghóa có hai,
ba câu đầu hiển rõ nhân này - cũng có thể khiến
cho hữu pháp sai biệt kia
mà tạo sự trái nhau. Hai câu sau giải thích lý do, cái tạo tác chẳng phải tánh hữu duyên, tạo tác chẳng phải ý kia
chấp nhận đại hữu cú
nghóa tánh hữu duyên, tức là nhân này, cũng là năng thành lập cùng
sở lập ia ý chấp nhận nghóa
sai khác tạo tác tánh hữu duyên
sai biệt trái nhau, mà tạo tác chẳng phải tánh hữu duyên đại hữu. Đồng dị có một thật,
mà tạo tác chẳng phải đại hữu tánh hữu duyên. Hữu tánh có một thật,
lẽ ra tạo tác đại hữu tánh hữu duyên, không ngăn tánh hữu duyên. Chỉ ngăn tạo tác đại hữu hữu
duyên tánh, vì vậy
thành ý chấp nhận nghóa
sai khác trái nhau, không như vậy trái tôn vì có
thể tạo tánh hữu duyên.
Văn tuy lược nghóa nhất định rõ ràng.

Giải thích lý do như ngăn thật… vì đều
quyết định, theo
Thắng luận nhân này đã thành
hữu tánh ngăn chẳng thật… mà tạo tánh hữu
duyên. Nhân này cũng
ngăn hữu tánh chẳng tạo hữu tánh hữu duyên tánh, như đây ngăn kia cả hai đều
quyết định, cho nên thành trái với nhân
sai
biệt kia. Tôn này tự
tướng sai biệt bất định, như trước đã nói, nay chỉ lược dùng lời trình bày làm tự tướng ý chấp nhận
sai biệt, nên không
vấn nạn. Hỏi: Ba tướng
của nhân có lỗi gì? Đáp: Hữu tánh hữu duyên
tánh, nhân vốn đã thành hữu pháp sai biệt, tôn
không đồng phẩm, nhân biến

vô. Đồng dị
chẳng phải hữu tánh hữu duyên tánh là tôn dị phẩm,
nhân biến hữu, có một
thật nhân, đồng không dị có lỗi của hai tướng sau nên thành ra
trái nhau. Hỏi:
Như Thanh luận nói thanh lẽ ra chẳng
phải âm thanh tạo tánh
hữu duyên, vì sở tác tánh như bình… lẽ ra cũng
nói là hữu pháp sai
biệt tương vi? Đáp: Tự trái tôn nên chẳng phải lỗi
đó, vốn cuóng không tranh
thanh vì chẳng tạo âm thanh hữu duyên tánh,
đó thuộc tợ phá. Như
chẳng phải âm thanh hữu duyên tánh, như thế lẽ
ra chẳng phải âm thanh
phát sinh khởi đều chuẩn theo đây nên biết.
Hỏi: Như nói âm thanh vô
thường lẽ ra chẳng tạo âm thanh vô thường hữu duyên tánh vì
sở tác tánh như bình… lẽ ra là pháp
sai biệt trái
nhau? Đáp: Cũng chẳng
đúng, kia phạm lưỡng câu bất thành, vô thường hữu pháp cả hai đều không chấp nhận có
sở tác tánh cũng thuộc tợ phá.
Như vậy chẳng phải duyên
dứt vô thường… đều căn cứ theo đây sẽ biết.

Trong bốn lỗi
này hai loại nhân ban đầu đều chỉ trái một, hai
loại nhân sau, một nhân
trái hai, có một nhân thông trái cả ba. Như
Thắng luận lập
sở thuyết hữu tánh chẳng phải bốn đại chủng, chấp nhận trừ
bốn đại thể vì chẳng
phải không có, như sắc thanh… từ các pháp khác đều nhập vào đồng dụ, không phải lỗi bất định, chẳng phải bốn đại chủng
là pháp tự tướng, hay
có bốn đại chẳng phải bốn đại chủng. Không thể có bốn đại chẳng phải bốn đại chủng là pháp
sai biệt, ý đó
(1
3
2) vốn thành có thể có bốn đại chẳng phải bốn đại chủng, do đó nay cùng pháp
sai biệt kia là trái nhau.
Đã nói hữu tánh chẳng phải hay có bốn đại
chẳng phải bốn đại
chủng, vì chấp nhận trừ bốn đại thể chẳng phải không
có như sắc thanh… đã
nói hữu tánh là hữu pháp tự tướng càng hữu pháp tự tướng này trái nhau. Đã nói hữu tánh lẽ ra chẳng phải hữu tánh, vì
chấp nhận trừ bốn đại
thể chẳng phải không có, như sắc thanh… luận kia nói hữu tánh lìa thật hữu tánh nay chẳng phải đây có, không phạm tự ngữ
tự giáo tương vi tùy
ngôn từ tức chẳng phải vì vậy trái tự tướng.
Hữu tánh đã là hữu pháp
tụ tướng tạo tác hữu tánh hữu duyên tánh, tạo tác
hữu tánh hữu duyên
tánh là hữu pháp sai biệt, ý đó vốn thành tạo tác hữu tánh hữu
duyên tánh, cho nên nay cùng hữu pháp
sai biệt trái nhau.
Hữu tánh lẽ ra chẳng
tạo tác hữu tánh hữu duyên tánh, vì chấp nhận trừ
bốn đại thể chẳng phải
không có, như sắc thanh… bổn nhân chẳng thay
đổi tức là vi lượng,
vì vậy thánh trái tam.

Vào thời nhà Đường có vị Pháp sư Hưng Huyện Tuyển là
người then chốt của dòng
họ Thích rất tài giỏi lạ thường. Một hôm thấy
nước tràn vào tổ kiến
với lòng từ sư cứu đàn kiến, tuổi còn nhỏ sư phát
sinh những điều khác lạ,
trí tuệ như biển cả thông thái hiểu biết suy xét, do

nghiệp ban đầu
đã có tôn chỉ. Sư từ tạ Tây Hà độc bộ sáng lập tìm
tòi ý chỉ “không”,
đất Bắc khen sư nổi tiếng cô hùng, anh dũng ngang
dọc trong thiên hạ phát
sinh tư chất sáng ngời. Tôi thích nhã lượng của
sư, riêng kỳ hẹn kết giao, tình khế hợp
Lan Kim, lời nói phù hợp dược
thạch, thời gian rảnh rỗi
đàm luận, luận bàn đến nhân minh. Pháp sư bèn dặn dò cổ
sở để phân tích văn luận, một khi xem
sơ qua
sẽ cùng tột ý thú
đó, tìm tòi điều mới
lạ để hiểu biết thấu lý. Sau xem kỹ lại đầy đủ
nghiên cứu chỗ tinh vi đó
mới nghiên xét được sự tài giỏi và dốt hén, trong đó xét nguồn gốc để phân chia đánh giá, chim bằng chim anh vũ tung
cánh bay một vòng vọt
lên trời cao mới phân biệt được đôi cánh mạnh khỏe hay yếu.

Mới nạn rằng: Trộm xem
thế lực văn luận, văn lý không đồng, căn cứ theo chín nhân, nhân thứ tư thứ năm gọi là tương vi nhân
với đồng phẩm không dị
phẩm có, bốn nhân này trái nhau, chỉ có pháp
tự tướng có thể đồng
với kia, ba nhân sau trái, nhân đều đồng có, trên
dị phẩm không, đã không đồng với bốn,
sáu như thế nào trở thành
trái nhau. Còn pháp tự
tướng, tha nhân với đồng biến vô, với dị phẩm
nói có, dụng tha dị phẩm
là đồng, đắc thành nl tương vi, trái nhau ba nhân sau. Tha nhân đều đồng có, trên dị
phẩm không, dụng tha hay lập
nhân dụ cùng tha tạo tác
cả ba trái nhau, hành tướng đã tự không đồng
làm sao có thể được
pháp tự tướng tương vi hợp với ba loại kia, mà nói hai hợp trái
có sáu, ba hợp trái có bốn, bốn hợp trái có một. Tánh tôi chẳng dấu bậc hiền huống hồ biết rồi, do đó ghi lại lời
sớ chỉ bày tường tận
suy nghó tốt
sâu xa mầu nhiệm. Từ luận đạo Đông dịch không có người
vấn nạn này, chẳng phải phát ra ngàn lưỡi câu thì ai là người phát muôn
đức lớn cho ta! Phàm
tướng chánh nhân quyết phải khắp tôn pháp đồng
có dị không,
sinh tha quyết trí, nhân pháp thành tôn có thể thành bốn nghóa, hữu pháp và pháp. Hai loại này đều có ngôn trần tự tướng, ý chấp
nhận sai biệt, tùy tôn
tranh luận, thành một hoặc nhiều nên tôn đồng phẩm. Nói
sở lập pháp đồng nghóa phẩm gọi là đồng phẩm, tùy chỗ tranh
luận đó pháp sở lập
có xuất xứ gọi đồng, chẳng phải trên tôn lấy tất cả
đều đồng. Nếu như vậy
liền không có dị dụ phẩm, hoặc làm cho đều đồng, cũng là loại lỗi phân biệt tương tợ, lại chẳng lấy ngôn từ trình bày
pháp, không như vậy liền không có các lỗi khác, như đoạn trước
thường nói. Do đó tùy chỗ ứng nhân thành tôn, từ một cho đến bốn cả hai
tranh nghóa, có Pháp
sư này gọi là đồng phẩm.

Hỏi Lý Môn luận rằng: Chỉ nhờ pháp nên thành pháp đó, tại
sao nay nói nhân thành
bốn? Đáp: thật ra chỉ có thành pháp, như nạn hữu
tánh mà chẳng phải hữu tánh, ý vấn nạn chấp nhận lìa thật… có mà chẳng phải hữu tánh nên chỉ
thành pháp. Tìm lời tức nạn lại chẳng
thêm ngôn từ, vì vậy
gọi là hữu pháp tự tướng tương vi, thêm lời liền
thành vấn nạn sai biệt
đó. Nay hy vọng lời nói trình bày nhân thành tôn
bốn, trên Lý Môn hy vọng
tranh luận hữu pháp ý chấp nhận nghóa sai khác, do đó chỉ dùng pháp thành pháp kia, lý chẳng trái nhau. Luận này
đã nói pháp tự tướng
nhân, chỉ trái đối với một nên hiển bày nhân.
Đồng không dị có từ
ngoài ba nhân khác. Giả sử quán tha lập đều dường như nhân kia đồng có dị không, kia đây tranh luận trên tôn ngoài ba
loại nhờ lý cùng tột,
đều không có đồng phẩm. Nhân kia cũng là dị có
đồng không, như pháp sai
biệt không tích tụ tha dụng, hữu pháp tự tướng
lìa thật… hữu tánh,
hữu pháp sai biệt tạo tác đại hữu hữu duyên tánh
đều không có đồng dụ.
Nhân kia chỉ trên dị phẩm có, do kia lầm lập lấy
dị làm đồng, do vậy nay trái lại lấy dị kia làm đồng, thành nghóa trái
nhau. Trong luận mỗi mỗi
chỉ bày pháp không đồng, pháp tự tướng tương vi, đổi tha đồng dụ làm dị, đổi tha dị dụ làm đồng, ba loại
sau trái
nhau. Dùng tha đồng làm
đồng, dùng tha dị làm dị muốn chỉ rõ sự trái nhau, nhân chắc chắn vẫn như xưa. Dụ hoặc đổi mới nhân bất định kia
lập thuận chánh nhân
chính phá trái nhau, nhân tuy không thay đổi
thông cả hai phẩm chuyển.
Không sinh quyết định trí lập tên bất định, nhân tương vi này tùy ứng mà thành lập chắc chắn đồng không dị có, phá chắc hẳn đồng có dị không. Quyết trí đã
sinh nên khác với trước
kia. Nếu lập chánh nhân
người phá trái nhau, nhân thông cả hai phẩm, há chẳng phải bất định, do đó bốn nhân này không trái với thứ tư và
thứ sáu. Lại đem pháp
tự tướng nhân đồng không dị có, căn cứ với ba
loại sau đồng có dị không nói cả ba cùng hợp. Một khi xem văn chắc không có lý này ban đầu dùng dị làm đồng,
sau lấy đồng làm đồng, nay đem
ba loại sau để căn cứ
một cái ban đầu lấy dị làm đồng liền có hợp, vì
đổi tha năng lập đồng
dụ. Như Thắng luận lập hữu tánh lìa ngoài thật…
có tự tánh sai khác, vì
chấp nhận chẳng phải không có như đồng dị tánh.

Giả sử xem nhân này là cộng bất định vì cả hai đều có,
song Ngũ Đỉnh kia tranh luận
ngoại năm câu không phân biệt hữu tánh,
nên lập hữu tánh lìa
thật… có năm tự tánh sai khác. Thiếu tôn đồng phẩm, đồng dị tánh kia đã lìa ngoại dị phẩm do
Thắng luận phương tiện
lập lộn nêu dị làm
đồng, chấp nhận chẳng phải không có nhân. Chỉ trên dị phẩm thật… có, đồng khắp tất cả chẳng có, cũng như luận nói âm
thanh thường tôn pháp tự
tướng nhân, đối không luận rỗng thiếu không
có đồng dụ,
sở tác… nhân, hy vọng trên dị phẩm bình… có, trên đồng khắp
tất cả không có chấp nhận thành trái nhau. Nay ở đây cũng như vậy,
y tỉ lượng, ba loại
sau theo ban đầu, một nhân trái bốn. Pháp tự tướng tương vi đã nói hữu tánh lìa ngoại thật… không phân biệt tự tánh, vì chấp
nhận chẳng phải không có
như thật đức… Đồng dị nhập vào tôn nên
không có bất định, sở
lập lượng kia, lìa thật… hữu tánh là pháp tự tướng, hay có thật đức nghiệp lìa thật… hữu tánh. Không thể có thật đức nghiệp
lìa thật… hữu tánh là
pháp sai biệt, ý luận vốn muốn thành lập hay có
thật đức nghiệp lìa thật… hữu tánh. Cho nên nay
cùng pháp sai biệt kia
trái nhau, đã nói hữu
tánh lẽ ra chẳng thể có thật đức nghiệp lìa thật…
hữu tánh, vì chấp nhận
chẳng phải không có. Như thật đức… là hữu tánh
tự tướng tương vi, đã
nói hữu tánh lẽ ra chẳng phải hữu tánh vì chấp
nhận chẳng phải không có, như thật đức nghiệp.
Luận kia nói lìa thật… hữu tánh, nay theo lời vấn nạn trình bày chẳng phải hữu tánh, nên trái
tự tướng, không trái
với tôn tự giáo tự ngữ, đồng dụ cũng không
có sở
lập bất thành.
(1
3
3) Hữu pháp tánh đã là hữu pháp tự tướng tạo tác hữu tánh hữu duyên tánh, tạo tác chẳng phải hữu tánh hữu duyên tánh
là hữu pháp sai biệt, ý
bổn luận tác thành hữu tánh hữu duyên tánh, nên nay cùng hữu pháp
sai biệt kia trái nhau, đã nói hữu tánh tạo tác hữu tánh hữu
duyên tánh, vì chấp nhận chẳng phải không có. Như thật đức… chẳng đổi nhân xưa tức là trái lượng nên thành bốn nhân, trên đây đồng dụ nêu đồng dị làm dụ cũng được, vì tùy
sở lập. Trái một có bốn luận
tự nói hai, trái với hai có
sáu luận tự nói một, trái ba có bốn. Nay lược
nêu một, trái bốn có
một nay cũng chỉ bày pháp từ ngoài mười loại đều
như lý suy nghó, bốn loại
này cũng có tha tự cộng tỷ, cả ba đều nói có
trái tha tự cộng, bốn
nhân trái nhau hợp thành ba mươi sáu như văn luận đã nói, đều cộng tỉ cộng. Nhân thứ ba và bốn trước đều là tự tỉ trái tự, tha
tỉ trái tha… đều nên
chuẩn theo để biết, các tự cộng tỉ trái cộng và tỉ đều thuộc về lỗi, trái tha chẳng phải lỗi. Tha tỉ trái tha và cộng thành lỗi,
trái tự chẳng phải lỗi,
nghóa giống như trước đã nói. Đây chỉ nói hoàn
toàn ứng một phần rõ
ràng, đã chấp nhận một nhân thông trái vối bốn
loại, nên biết bốn loại
này chẳng cần trái nhau.

Hỏi: Bốn loại trái nhau trong chín câu thuộc câu nào? Đáp:
Chợt xem thế lực của văn luận chỉ một trái ban
đầu là câu thứ bốn, thứ
sáu trong chín câu, vì có
đủ hai nhân, trong chín câu hai nhân trái pháp tự tướng tương vi nhân. Nay xem ba loại
sau đều là câu thứ bốn trong
chín câu, vì đồng phẩm
chẳng có dị phẩm có, vì trái sở lập, trên đây đã
nói chỉ là lập - địch
luận cả hai đều không thành bốn nhân trái nhau, cũng có tùy nhất do dự
sở y, ba loại kia không thành bốn nhân trái nhau.

Trong ba mươi
sáu pháp mỗi mỗi có bốn hợp thành một trăm bốn
mươi bốn loại các nhân trái nhau, như trong bất định
dẫn thuyết của Lý Môn đều nên tư duy e văn dài lộn xộn nên
sơ lược không trình bày.
Song bài tụng này thuộc
Lý Môn luận: “Tà chứng pháp hữu pháp, tự tánh hoặc
sai biệt”, đây thành nhân trái nhau, hoặc không trái nhau.
Hỏi: Như bước đã nói
mười bốn loại tợ nhân, giả sử cả hai đều không
thành, cũng có bất định và tương vi
sao? Như thế nhẫn đến thiết lập quyết
định trái nhau, cũng là nhân trái nhau
sao? Đáp: Nếu có cả hai đều
không thành chắc không
có bất định và tương vi, cả hai không thành, kia đây đều nói nhân đối với tôn không có. Nhân bất định với tôn định có,
nhân kia lập chánh, dùng
nhân trái này, chánh kia ắt trắi, trái này ắt chánh, làm cho tôn bất định. Nhân trái nhau cũng với tôn có, tùy
sở ứng đó liền dùng nhân này thành nghóa đó. Đây trái
không đúng, kia đúng chẳng trái khiến tôn quyết định nên gọi tương vi, do đây hoặc có cả hai
đều không thành, chắc không có bất định và tương vi. Nếu có ba loại
sau
không thành có thể có
bất định và tương vi, tùy ứng trở thành tùy nhất đồng nghóa bất động và tương vi. Do nhân đối với tôn tùy nhất do dự tùy
nhất sở y mà nói có, nhưng chẳng phải tất cả, vì căn cứ ba loại tùy nhất có
thể nói có. Tự tha cộng
tỉ mỗi loại đã có ba, hữu thể vô thể toàn phần nhất phần tổng tướng mà nói có hai mươi bảy pháp bất thành, năm mươi bốn pháp bất định, ba mươi
sáu pháp tương vi, hợp thành một trăn mười bảy câu tợ nhân, tương đối rộng hẹp để tiện có không đều lẽ ra
suy nghó,
sợ phiền nên ngưng lại.

Theo Lý Môn nhân cùng tợ nhân phần nhiều là tôn pháp bất định tương vi đồng với tôn có, phần nhiều đồng tôn pháp,
chỉ có bốn món bất thành với tôn cũng không có, vì chẳng phải tôn pháp, có bốn loại
không thành, nhất định
không có lỗi tương vi và bất định, đây nói cộng
ngoài ra như lý suy nghó.
Đã nói tợ
nhân phải nói tợ dụ, trình bày trong tợ năng lập thứ
ba giải tợ dụ có hai
kết trước sinh sau và y sinh chánh giải thích. Tợ
đồng pháp dụ có năm loại:

Năng lập pháp bất thành

Sở lập pháp bất thành

Câu bất thành

Vô hợp

Đảo hợp.

Trình bày y sinh chánh giải thích có hai nêu thí dụ và riêng
giải thích, nêu thí dụ
có hai đồng và dị. Nhân gọi năng lập, tôn pháp gọi
sở lập, pháp đồng dụ, ắt phải đủ hai loại này, nhân
suốt tôn dụ, dụ quyết
có năng lập làm cho tôn
nghóa mới thành. Dụ ắt có sở lập khiến cho nghóa nhân mới hiển bày, nay chỉ nêu một hoặc cả hai với dụ chẳng có nên
có ba loại ban đầu. Dụ
để hiển tôn khiến nghóa thấy được biên cực
chẳng liên hợp nhau, sở
lập tôn nghóa không rõ ràng, chiến trí không sinh nên có thứ tư. Ban đầu nêu năng do
sở theo, có nhân tôn nhất định theo nhau ban đầu tôn
sau dụ mới có tôn để theo nhân, ngược lại năng
sở làm
cho tâm điên đảo, cùng
chấp nhận không thành. Tha trí lại sinh nên có
thứ năm, y thêm thắng
lỗi chỉ lập năm này, do đó chẳng phải không kết
và đảo kết… do tợ lại chân nên cũng không hợp kết.

Luận tợ pháp dụ cũng có năm loại:

Sở lập bất khiển

Năng lập bất khiển

Câu bất khiển

Bất ly

Đảo ly.

Trình bày đây nêu dị pháp dị dụ phải không có tôn nhân, lìa dị
lựa chọn mới thành dị
phẩm, đã riêng hoặc song trên dị có nên có ba
loại ban đầu. Muốn y lựa
pháp, lựa riêng lìa cả hai làm cho tôn quyết định mới gọi dị phẩm,
đã không chọn lựa pháp khiến nghóa không rõ ràng nên có thứ tư. Trước tôn
sau nhân có thể thành (giản biệt) lựa
riêng, trước nhân sau
tôn ngược lại lập nghóa dị, chẳng phải chọn lựa nên
có thứ năm, ngược lại
đồng lập dị. Đồng đã có năm lỗi dị không thể
tăng, do đó tuy thắng lỗi
cũng chỉ lập năm.

Luận về năng
lập pháp bất thành, như nói âm thanh là thường vì không có chất ngại, các vật không chất ngại thấy đó là thường, cũng như cực vị, trình bày giải thích trước đồng
sau dị, trong đồng có hai riêng giải thích năm và tổng kết
chẳng phải.
Giải thích không
thành có hai nêu thể và
giải thích không thành, nêu tôn nhân để hiển dụ
thể. Như thanh luận đối
Thắng luận lập âm thanh là tôn thường, cả hai
đều chấp nhận thể của
âm thanh không có chất ngại, do Thắng luận sư
nói âm thanh là đức cú
hay đức cú không chất ngại. Thanh luận tuy không có đức cú,
song do âm thanh đó ngăn cách chướng ngại… nghe
được nên biết không
chất ngại. Nếu căn cứ vào hợp để hiển bày cũng là
lỗi của nhân, dùng tâm
tâm sở làm nhân đồng pháp không chất ngại nhân chuyển. Đoạn trước đã rõ nhân, nay biện lỗi của dụ nên không
nói nhân nữa.
Cực vi
sở thành lập pháp thường tánh là có, trình bày giải thích
không thành có hai.
Sở lập có và biện năng lập không.
Do Thanh Thắng luận đều chấp
nhận cực vi vì thể thường trụ, căn cứ vào giải thích
năng lập không, chỗ này
lẽ ra nói do các các tánh cực vi thường trụ, dùng
ý xen nhau trình bày nên
lược không nói. Luận về năng thành lập pháp không có chất ngại vì không do các tánh chất ngại cực vi.
Trình bày đây giải thích năng lập không,
Thanh Thắng luận chấp nhận cực vi có chất ngại nên không có
năng lập. Hỏi: Nhân làm thành tôn, nhân có lỗi lưỡng câu tùy nhất, dụ cũng thành tôn, tại
sao chỉ gọi năng
lập bất thành, không nói
rõ các loại khác? Đáp: Nhân đích thân thành tôn,

nên có bốn lỗi, dụ là trợ thành nên không có bốn lỗi. Lại giải thích nhân là tướng ban đầu y cứ ban đầu biện bốn lỗi, hiển rõ tướng
thứ hai cũng có bốn loại, kia khai đây hợp, nghóa
thật tương tợ. Do dụ
y nhân cũng có bốn loại. Một lưỡng câu bất
thành tức luận nói tùy nhất
bất thành, Thanh luận đối đệ tử Phật lập âm
thanh là thường tôn, nhân
là không có chất ngại, nêu dụ như nghiệp Phật
pháp không chấp nhận
tức là tùy nhất. Mặc dù sở lập đều không có,
vả lại biện năng lập tùy
nhất, do dự bất thành y lý có hai: Tôn và nhân
đoạn trước đã hiển bày
đầy đủ. Nay dụ cũng có hai trong đó nương xen nhau,
hoặc nhân do dụ chẳng phải dụ năng lập, hoặc dụ năng lập chẳng phải nhân do dự, hoặc
cả hai đều do dự, là ba lỗi trước đây, thứ tư
chẳng phải lỗi. Nhân do dự chẳng phải dụ năng
lập, như lúc sương mù khởi tánh nghi hoặc là khói
hay là sương mù, liền lập luận chỗ kia nhất định
có lửa vì hiện có khói các chỗ như nhà bếp, hoặc chỉ nghi hoặc như loại khác, nhân dụ chỉ nêu
một thí dụ, có thể suy nghó y cứ vào đó. Hoặc
có thể nhân là tôn pháp, có pháp do dự, nhân cũng thành lỗi, như nhà bếp… hiện có khói lập

địch
luận đều quyết định, sao thành do dự? Lại giải
thích nhân đủ ba
tướng, hai dụ tức nhân đã có tướng thứ hai
sao chẳng do dự. Năng lập
sở y bất thành, không đồng với nhân có tướng
thứ hai và thứ ba, không có tôn hữu pháp chỉ thiếu tướng ban đầu, đây
sở y không năng lập cũng
không, nhưng cũng được gọi không có năng lập sở
y bất thành. Như
số
luận sư đối đệ tử Phật lập tư thọ dụng các
pháp làm tôn do vì thần ngã
như nhãn căn…, hoặc nói giả ngã nhân dụ không
có lỗi. Nay nói thần ngã nên Phật pháp không chấp nhận nhân vì vậy tùy nhất không có,
nhân này đã không có nên dụ cũng không có chỗ
nương, đây xét theo nhân, hoặc dụ
sở y không có gọi là
sở y
không thành. Vả lại xét y nhân như
sau đây có
giải thích,
song có ngôn thuyết cho rằng lập đã thành
ắt có sở y, nên không có lỗi bất thành thứ tư.
Nay cho rằng không như
vậy, vì y tôn sở lập kia, vì y trên dụ lập vô
thường, hoặc y sở lập, nhân

dụ tương tợ
nhân không y nhân nên biết không thể được. Hoặc y dụ
sở lập vô thường đây
chẳng phải dụ y, vì dụ y y cực vi, cũng lại không
thể được. Dẫu có sở
lập không lập lỗi thứ tư, hoặc sở lập không có, thứ
tư sao không lập, giả
sử cả hai y hữu pháp và pháp kia, như đều
không thành không có lỗi này
sao? Hoặc nói tức y nhân như thiếu tôn nhân, há không có
lỗi này. Hỏi: Nếu trên dụ năng lập không y
sở lập, năng lập
y cái gì? Đáp: Có hai cách giải:
-
Vì y nhân, nhân không thì không có chỗ nương, hỏi nếu nhân không y dũ có lỗi gì? Đáp: nếu nhân y không liền không thành nhân nhân thể chẳng có tức trong dụ
sở y
bất thành. Hỏi: Nếu nhân không y nên nhân
không thành, vì vậy dụ năng lập cũng không có
sở y,
tức chẳng có không tôn
có nhân dụ… thiếu sót các câu. Nếu nói không
có năng biệt nên không
có tôn, há không có sở biệt chẳng phải không
tôn sao? Hoặc nói không có
sở biệt tức tôn nhân không có. Nhân có ba
tướn, kia chỉ không có
ban đầu, hai tướng sau có, tại sao không gọi là nhân. Nếu nói có lỗi nên không gọi là nhân, tức mười bốn nhân gọi
chung không thành vì đều
có lỗi, đâu cần riêng nói. Song theo đạo lý, nói
lúc nhân chỉ lấy tướng
ban đầu vì hữu pháp không có, thiếu tướng đầu tiên tức là không có nhân, dùng hai tướng
sau làm dụ nên không có
sở y. Giả
sử có năng biệt mà không có hữu pháp cũng là
lỗi đó. Hỏi:
Làm sao biết được có bốn
lỗi này? Đáp: Căn cứ nhân có thể biết được, dụ đã
là trợ nhân nhân đã
không có rồi, dụ làm sao trợ giúp, vì như nhân thành tôn có
pháp không, nhân làm
sao thành, do đó đều
có lỗi. Hỏi: năng lập trên dụ
sao không y tôn hữu pháp mà y nhân? Đáp: Do vì cách nhân, nếu cách nhân nên lẽ ra không thành tôn? Đáp: trợ nhân có lực nên
nói thành tôn. Hỏi: dụ đã y nhân nêu bình… muốn dùng cái gì? Đáp:
Sở y có hai tự thể y và
sở trợ y, bình tự thể y, nhân là
sở trợ y đồng tột lý mà
nói. Căn cứ theo luận
chỉ xét tự thể biện y, y cứ lưỡng câu tùy nhất chỉ
hy vọng dụ y, không thể
nói trên nhân không có chất ngại, cả hai tùy nhất không chấp nhận chẳng có chất ngại. Nhưng đối với dụ y chấp nhận
hay không chấp nhận, đây
nói là thiện thuận văn luận.

Sở lập pháp bất thành nghóa là nói như giác, trình bày giải
sở lập không thành có
hai chỉ trùng lặp lại thể và giải thích nghóa, lặp
lại tổng biệt tôn nhân
đồng đoạn trước đều riêng nêu dụ gọi là như
giác, giác tức là tên
chung của tâm tâm pháp. Song tất cả giác hay thành lập pháp không chất ngại có trình bày giải thích thành năng lập ban đầu
có, sau sở lập không, do
tâm tâm pháp đều không chất ngại, y cứ theo văn trước.

Sở thành lập pháp tánh thường trụ không do tất cả giác đều
vô thường, trình bày
giải thích sở lập không có, trên dụ thường trụ thật ra chẳng phải
sở lập tức với kia, hai loại pháp năng lập tức là dụ kia, từ chỗ đồng đặt tên gọi
sở lập. Căn cứ năng lập trước cũng có bốn loại văn đã
giải thích, cả hai không thành nêu cực vi đối lập
Phật pháp. Tùy nhất bất thành, tuy có
lỗi khác vả lại lấy sở lập để biện lỗi, do dự
sở lập bất thành. Do dự cũng có hai, nương nhau cũng có bốn y năng lập trước,
như Đại thừa đối
Tát-bà-đa lập Dự lưu… nhất định có chủng tánh Đại
thừa, nhưng không biết chắc bậc Dự lưu… này có chủng tánh Đại thừa
hay không, nên có tâm do
dự, vì nhân nói thuộc hữu tình. Như các loại
hữu tình cũng có tâm do
dự, không biết chắc có đại chủng tánh chăng, đây đều do dự
suy nghó các loại khác.
Sở y bất thành vả lại xét y tôn làm
dụ sở y, như Số luận sư
đối Phật pháp nhãn căn… làm thần ngã thọ dụng, đồng dụ như
sắc… vì đây là năng biệt bất cực thành, dụ không có
sở lập cũng không có
sở y. Do không có
sở y,
sở lập trên dụ cũng không
thành tựu được. Có
người hỏi rằng: Đã có năng lập nên có thứ tư, nếu cả
hai lập không có đâu
không có lỗi này.

Sở lập trên dụ là y pháp nào? Nếu y năng lập, chẳng lẽ nói nhân riêng y hữu pháp, do nhân dụ cả hai đều năng lập. Nếu y
sở lập như
sắc đã vấn nạn? Đáp: Có hai lời giải.

Nhân dụ mặc dù đều là năng lập do cách nhân.

Y tôn
sở lập, hỏi nếu như vậy tức có tùy nhất
sở y
không thành,
sở lập trong tôn địch luận không chấp nhận? Đáp: Đã nói các phương đều nêu dụ gồm cả hợp rồi, chứng minh cực thành kia được làm y, vì
không đồng ý nêu nhân chưa cực thành. Nếu như
vậy có nêu nhân rồi tức là giải tôn, y
sở lập
chăng? Đáp:
Cũng không được vì đồng dụ trước do không hợp. Hoặc nêu nhân có nhưng chưa
giải thích. Nếu như thế
nêu dụ chưa giải thì sao?

Y dụ sở y,
các luận nói chỉ nêu bình, hư không… vì pháp là dụ y, lời giải này đúng. Nếu y cứ vào cách
giải sau,
sở y
không thành,
Thanh luận sư đối Đại
thừa lập, nêu cực vi làm dụ, đây thiếu
(1
3
5) sở y, sở y đã không có, sở lập cũng thiếu, vì Đại thừa tôn không lập cực vi.
Xét kỹ nói có tự tha cộng
toàn phần nhất phần hữu thể vô thể, suy nghó có
thể biết, e phiền không
trình bày. Luận câu bất thành. Dưới đây giải
thích lỗi thứ ba văn chia
thành ba tổng nêu, biệt khia và giải thích thành,
lại luận về hữu có hai
loại hữu và phi hữu. Trình bày đây riêng khai, hai đoạn văn này trước khai
sau ví dụ có nghóa là có dụ y kia, không
tức không có dụ y kia.

Hoặc nói như
bình có cả hai không thành, hoặc nói như hư
không đối không có hư
không luận không có câu bất thành. Trình bày ở đây giải thích thành do lập tôn âm thanh là thường, nhân không có chất
ngại, bình thể tuy có
không có thường không ngại, hư không thể vốn
không cũng không lập cả
hai. Có - không tuy hai đều là cả hai chẳng có.
Hỏi: Hư không thể không,
thường có thể không có, hư không thể chẳng
có không ngại há không
có sao? Đáp: Lập tôn âm thanh là thường, nhân không có chất ngại, tôn nhân đều hiển bày, hư không chẳng có nên không có chất ngại
cũng không.
Theo Lý Môn chỉ nêu có dụ
sở y, lưỡng câu tùy nhất do dự
sở y và dụ không có y đều lược không nói. Cứ vào
có không này, có từ hai cái ban đầu, không tức thư tư. Hoặc có hoặc
không tức lỗi thứ ba, có bốn câu:

Tôn nhân đều có thể không chung bất thành tức đối chẳng có
hư không luận bàn.

Tôn nhân không có thể có chung bất thành, như Số luận
sư đối
Tát-bà-đa, lập tư (suy nghó) làm ngã do thọ dụng hai mươi ba đế, như
bình bồn, vân, vân.

Tôn nhân có thể có chung bất thành, tức luận đã nói có
chung bất thành.

Tôn nhân không có thể không có chung bất thành tức thứ hai
trước đối Phật pháp không lập luận hư không.
Nhưng đây có lưỡng câu tùy nhất do dự và
sở y bất thành, hai loại ban đầu đều chia thành hai có và chẳng có. Vả lại y có câu bất thành, lưỡng câu bất thành,
như luận nói tùy nhất có hai: Một là tự tùy nhất như ngoại đạo lập ngã hay thọ khổ vui vì do tạo nghiệp đối Phật pháp không luận rỗng, chấp hư không là đồng
dụ. Hai là tha tùy nhất có câu bất thành, như nói
âm thanh là thường vì
không có chất ngại, đối với Phật pháp đồng dụ
như ngữ nghiệp. Do dự có câu bất thành, như nói trong nhà bếp đó nhất định có lửa do hiện thấy khói. Như các chỗ núi… với tánh
sương mù, đã có tâm do dự có lửa nhưng đều chưa
quyết định. Các nơi núi là có nên thành do dự. Có câu bất thành
sở y bất thành dụ y đã có, thiếu không có câu này. Nếu nói y nhân tôn thì có câu này, trong bốn câu trước câu thứ hai là bốn
loại trước, tùy
sở ứng
đó cũng có toàn phần nhất phần, suy nghó y cứ
nên biết, e phiền không trình bày.
Hỏi: Hai loại trước riêng không có, tại
sao không khái ra
có không? Đáp: Đều không đã khai rồi hiển rõ riêng cũng như vậy, thiên
riêng đã không lập, đều
không cũng như vậy, vì trình bày sơ lược. Không
có câu bất thành chỉ có
lưỡng câu tùy nhất do dự và sở y bất thành, cả hai
đều không có chung bất thành, người như
Thanh luận
sư đối
Thắng luận lập tôn âm thanh là
thường vì tánh bị nghe, như đệ bát thức, cả hai đều không lập có đệ bát thức. Tùy nhất không có chung bất thành, như
Thanh luận sư đối Đại thừa lập tỉ lượng này, vì kia tự không chấp nhận có đệ bát thức là tự tùy nhất. Nếu dụ như hư không đối vô
không luận, tức tha
tùy nhất. Do dự không
có chung bất thành, đã không có dụ y, quyết
không có hai lập luận,
nghi quyết đã không có dị phần nên thiếu câu này,
sở y không thành. Nếu
nói y dụ tức đoạn trước nói đúng vì đều không
có dụ y, nói y tôn nhân,
tức câu thứ tư trong bốn câu trước đúng. Trong
đó lại có lưỡng câu tùy nhất toàn phần nhất
phần e phiền không trình
bày. Hỏi: Chân như thường
có nên nói là thường, hư không hằng không
sao chẳng nói thường
trụ, còn hư không không có sao chẳng nói không
có chất ngại? Đáp: Lập
tôn pháp lược có hai loại:

Chỉ ngăn mà không có biểu hiện: Như nói ngã không chỉ muốn ngăn ngã chẳng riêng lập không. Dụ cũng chỉ ngăn mà không chấp biểu hiện.

Cũng ngăn cũng biểu hiện: Như
nói ngã thường, chẳng phải
chỉ ngăn vô thường, cũng biểu hiện có thể
thường, dụ tức có ngăn biểu
thị. Y dụ trước không có thể, có ngăn cũng đắc
thành, y dụ sau chỉ có ngăn không có biểu thị cả hai lập luận đều thiếu. Nay lập âm thanh
là thường có ngăn - biểu, dsv vô không luận chỉ
có ngăn mà không có biểu thị là lỗi của dụ. Có người cho rằng trên tôn âm thanh ngăn - biểu,
trên dụ hư không ngăn đặc biệt cả hai đã thành,
nói chung chẳng phải
thiếu năng lập. Đáp: Nếu Thanh luận sư tạo lập
luận này tức là lỗi của
sở lập bất thành, ở đây cho rằng cũng không
đúng trên hư không chỉ có
vô thường không biểu hiện thường tức sở lập
bất thành. Chỉ ngăn chất
ngại chẳng biểu hiện không chất ngại, tại sao không thiếu năng lập,
lại phá tha cầu: Âm thanh không có chất ngại có ngăn có biểu thị, dụ ngăn biểu thị, dụ không tợ nhân, cũng không trở thành. Như yết hầu là
sở
tác, cây gậy là sở tác mặc dụ không tương tợ,
nghóa sở tác giống nhau
cũng được thành dụ, ở đây cũng không như vậy
đồng có sơ tác thì ngăn

biểu
cũng đồng nên được làm nhân. Kia ngăn không biểu chẳng cùng
ví dụ này, nếu chỉ ngăn dụ không có năng lập,
cũng nên Tiểu thừa đối
Đại thừa lập hư không là thường vì chẳng phải
tạo tác, người lập luận
chấp nhận có ngăn biểu, địch luận chỉ có ngăn, hy
vọng tự lẽ ra có lỗi
tùy nhất bất thành. Do vậy biết năng lập bất
thành chẳng xét kỹ ngăn

biểu ý đây do lập luận đối địch luận. Địch luận chỉ chấp nhận có ngăn
cũng được thành dụ, hoàn toàn không chấp nhận
đối phương là lỗi của

dụ, nên đem
lượng này làm lỗi bất định, lượng này cũng
chẳng phải, ai nói không có lỗi. Đối với Đại
thừa lập luận tức vô không luận sở biệt bất thành vì tôn không lựa chọn, nhân có tùy nhất và thiếu
sở y đồng thời lỗi bất định. Vì như trạch diệt là loại lông rùa
sừng thỏ trạch diệt dụ thường cùng chẳng tạo tác, cùng chấp nhận ngăn - biểu, chẳng phải
bất thành nên điều dẫn
chứng chẳng đúng. Giả như tìm cầu âm thanh,
hư không đều lấy ngăn
không lấy biểu, có thể chẳng phải năng lập
thiếu lỗi bất thành.
Nhưng có người khác phá rằng: Nếu âm thanh chấp ngăn hay không chấp biểu, nhân dụ cũng như vậy, tức có hai lỗi trái lý
và giáo. Theo Lý Môn
luận của Bồ-tát Trần Na hoặc pháp có ngăn
biểu không được chỉ
lấy ngăn mà không lấy biểu, đây vấn nạn cũng chẳng phải do ngoại đạo kia không dùng giáo này làm
định lượng.
Nay nói rằng đây xét về hư
không biện không có hai nhà lập luận, căn cứ bổn kia nói thường không có chất ngại nhất định có ngăn biểu, không chỉ
lấy ngăn nên lỗi của dụ.
Luận về không hợp, giải thích lỗi thứ tư có bốn, trình bày
chương, nêu thể, giải thích nghóa và chỉ bày pháp. Luận cho rằng đối với xứ không có phối hợp, nên không hợp thể nghóa là đối với dụ xứ không
nói các chỗ tạo tác
đều vô thường cũng như bình… tức không chứng minh có.
Chỗ sở tác vô thường ắt phải theo, tức
sở tác vô thường là
nghóa không hợp. Do không
hợp này dầu khiến cho âm thanh thấy có sở tác, không thể thành lập âm thanh là vô thường, do vậy nếu không hợp là
lỗi của dụ. Nếu nói các
sở tác đều là vô thường cũng như bình… liền có
thể chứng minh cái vô
thường kia, ắt tùy sở tác tánh, âm thanh đã có
sở
tác tánh quyết
(1
3
6) vô thường theo tức thuộc trước nhau là có nghóa hợp. Hỏi: Các sở tác đều là vô thường có phù hợp tôn nhân không? Có người trả lời không
hợp do âm thanh vô thường vì tha không chấp nhận, chỉ hợp với tôn ngoài ra có
sở tác và vô thường, còn hệ thuộc nhau vì có
thể hiển bày trên âm
thanh có sở tác, vô thường quyết phải theo. Nay
cho rằng không như vậy
lập dụ vốn muốn thành tôn, hợp đã không hợp với tôn, lập dụ đâu thiếu
sự tôn nên nói các
sở tác, tức hợp với âm thanh
sở tác đều là vô thường do vô thường phù hợp lệ thuộc
sở tác.
Không muốn đem bình sở tác
phù hợp âm thanh sở tác, dùng bình vô thường
hợp âm thanh vô thường.
Hoặc không có vô thường hợp thuộc
sở tác tại
sao giải đồng dụ rằng: Nói nhân tôn
sở tùy, hoặc nói âm thanh vô thường
tha không chấp nhận không
phù hợp. Không như vậy hoặc người kia chấp nhận tức lập luận đã thành, do kia không chấp nhận, phải hợp mới hiển bày các
sở tác đều là vô thường cũng như bình… Lại có người lập lời
gạn hỏi dị
dụ cũng nói các - đều há muốn bao quát cả nhân -
tôn sao? Đáp:
Không có lệ, dị dụ vốn muốn lìa tôn nhân kia hiển bày chỗ
không có tôn nhân nhất
định không có làm sao hợp được, ngược lại hiển
bày thuận thành lời nói
các - đều, quyết định hợp âm thanh sở tác cùng
vô thường khiến thuộc nhân.

Luận chỉ đối
bình… đều hiện hai pháp năng lập sở lập. Đây
giải thích nghóa, cho rằng
vì chỉ nói sở tác tánh thí như bình… có tánh sở tác và tánh vô thường, chẳng thành vở tác và thành vô thường.
Như luận nói đối bình thấy tánh
sở tác và tánh vô thường. Đoạn này chỉ bày
pháp, nếu như Cổ sư lập
âm thanh vô thường vì sở tác cũng như đối bình,
tức biệt hợp: Bình có
sở tác bình tức vô thường. Nên biết âm thanh có
sở tác âm thanh tức vô thường, nên ngoài nhân dụ riêng lập hợp chi.
Theo Bồ- tát Trần Na thì các
sở tác tức hợp tánh sở tác trên âm thanh, nhất
định là vô thường cũng
như bình… Bình… sở tác có vô thường tức hiển bày âm thanh có
sở tác chẳng phải
thường trụ, tức với nghóa trên dụ lập
luận phù hợp lời nói,
đâu cần riêng lập chi hợp. Luận về đạo hợp,
giải thích lỗi thứ năm theo văn có hai trước trình bày
sau
giải thích. Luận cho
rằng lẽ ra nói ngôn từ
của các nhà sở tác đều là vô thường, trong phần giải thích có hai nêu chánh hợp và hiển đảo hợp, về tôn nhân có thể biết. Luận ngược lại nói vô thường đều là
sở tác chính hiển bày đảo hợp, nghóa là đúng ra dùng
sở tác chứng minh vô thường. Nay ngược lại
đem vô thường chứng
minh sở tác do đó thành lỗi của dụ liền thẳng
chẳng phải sở lập, có
lỗi trái với tự tôn và tương phù, như trong chánh dụ đã phân biệt đầy đủ. Ba lỗi trước đều có tự tha cộng phần toàn
phần…, hai lỗi sau đây
chí có cộng toàn ngoài ra đều không có, hoặc không
có phân toàn phần, có
thể phân tha tự cộng, để theo đó lập lượng có
tự… ba lỗi. Gọi là tợ đồng, ba lỗi ban đầu mỗi loại có bốn thành mười hai
và hai lỗi sau có mười
bốn, phân tự tha cộng có bốn mươi hai, phần tế có toàn phần nhất phần, lại do lỗi tợ nhân đồng tợ dụ,
số đó mới vô
lượng, e phiền không trình bày.

Luận như vậy
gọi là tợ đồng pháp dụ phẩm, đây tức tổng kết
thứ hai chẳng phải. Trong
tợ dị pháp sở lập không trừ, giải thích năm lỗi tợ dị. Đây tức lỗi thứ nhất có ba:
Lựa chọn, chỉ thể và giải
thích thành.
Lựa có hai lớp lựa tợ
đồng, trong tợ dị và lựa tự có năm do lỗi trong tợ dị
có năm loại, đầu tiên
nói không trừ sở lập trong pháp tợ dị.

Không trừ sở lập tức trình bày, vả lại như có người nói vô
thường thấy chất ngại kia thú như cực vi, thứ hai chỉ thể tôn nhân như
trước trong đây không nêu chỉ nêu không trừ tợ dị
sở lập, loại này chẳng phải một, tùy theo đối với một nên nói vả lại,
hoặc không đủ ngôn từ, dường như lấy năm rõ một nên cũng nói vả lại. Do với cực vi
sở thành lập pháp không trừ
tánh thường, luận lập cực vi là
thường trụ, giải thích
thành có hai:
Sở lập có và năng lập không. Y ba câu đâu chỉ chánh
giải thích, hai câu
sau trình bày rõ thành lập, Thanh và Thắng hai luận
sư đều
chấp nhận cực vi thường
không trừ sở lập. Luận hay thành lập pháp
không, không chất ngại,
sẽ nói rõ năng lập không cứ vào sở lập có, cũng nên nói lập cực vi kia có chất ngại, văn trình bày
sơ lược như vậy.
Trong đây cũng có lưỡng
câu tùy nhất do dự không y không trừ, hoặc
không có lỗi thứ tư, do
thể của dị dụ chỉ ngăn chẳng hiển bày, y không
chẳng có lỗi, chỉ có ba lỗi trước, hoặc cũng có bốn. Như lập ngã không vì chấp nhận thuộc đế, dị dụ như hư không, đối với vô không luận mặc dù không có
sở y cũng không trừ
sở lập pháp. Luận đây nói rõ
Thanh luận
đối Thắng luận cả hai
không trừ, hoặc đối Tát-bà-đa tùy nhất không trừ
vì Tát-bà-đa chấp nhận cực vi chẳng
phải thường. Không trừ do dự
như nói chỗ núi đó
nhất định nên có lửa do hiện thấy khói, các nơi
như nhà bếp. Dị dụ các chỗ không có lửa đều không hiện thấy khói, như các
chỗ khác tuy có nơi có
lửa nhưng không thấy khói, nên có tâm do dự.
Chỗ không hiện thấy khói
vì lửa không có nên do dự không trừ. Theo
kinh Duy-ma-cật như không
có khói lửa, như thiêu mầm lúa, nay căn cứ rõ tướng nên không khiền trừ,
song tùy theo lẽ ra có tự tha cộng toàn
phần nhất phần…

Không trừ năng lập sẽ giải thích thứ hai có ba trình bày, chỉ thể, giải
thích thành, luận cho rằng như nghiệp là chỉ thể. Chỉ trừ
sở lập,
giải thích thành có hai
đây nói sở lập không, do kia chấp nhận nghiệp là
vô thường. Theo uận không trừ năng lập và nói
các nghiệp không có
chất ngại, biện năng lập
có hai: ban đầu nói năng lập có, sau trình bày chấp nhận hiển rõ thành lập. Căn cứ theo đoạn trước thì các nghiệp thể
là vô thường vì không
có chất ngại, văn chấp nhận hiển bày có, do
không trình bày rõ ràng,
cũng y vào các lỗi lưỡng câu tùy nhất… suy nghó nên biết.

Câu bất khiển:
Giải thích lỗi thứ ba theo văn cũng có ba đây tức là trình bày. Luận như hư không đây chỉ thể, như
Thanh luận
sư đối Tát-bà-đa… lập
âm thanh là thường, không có chất ngại, dị dụ
như hư không. Theo luận do hư không kia không khiển trừ vì tánh
thường không có chất ngại
(1
3
7), giải thích thành có hai ban đầu nói rõ hai pháp lập có, sau xét giải thích thành. Theo luận thì do hư không là
tánh thường nên không có chất ngại, đại khái giải
thích thành, hai tôn đều

chấp nhận hư
không thật có trùm khắp không chướng ngại, cho nên
hai pháp lập không trừ.
Hỏi: Tợ đồng không thành, trong chung khai
thành hai, tợ dị không
khiển trừ, sao không phân biệt rõ ràng? Đáp: Đồng
xét về ngăn - biến,
không chỗ nương thành lỗi, dị ngăn chẳng hiển bày,
y không chung khiển trừ
nên chẳng phải không lỗi. Hỏi: Dị dụ chỉ ngăn, dị chẳng phải không lỗi, ngăn có lập dị, không đâu chẳng phải là lỗi. Như lập hư không nhất định lẽ ra chẳng phải có vì không tạo tác
như lông rùa sừng thỏ…
các loại thường có đều chẳng phải tạo tác như hoa đốm giữa hư không… há chẳng phải không thể đều không khiển
trừ? Đáp: trước hy
vọng một tôn nên đồng khai thành hai, đây ước về
biệt lập vì vậy hợp
thành một, lập có dị có tức có cái không khiển trừ.
Nếu không cần khiển trừ thì lập không dị không tức chẳng phải không
khiển trừ, dị có thuyết
khiển trừ, do đó không khai thành hai. Trong đây cũng có lưỡng câu, bất khiển, tùy nhất, do dự và vô
sở y, cũng tùy theo chỗ
lẽ ra có lỗi tự tha
cộng phần toàn phần… cứ như lý nên suy nghó.
Luận về không lìa, giải lỗi thứ tư văn chia thành hai, ban đầu trình bày
sau chỉ pháp. Luận cho rằng như bình thấy vô
thường tánh,
có chất ngại tánh, đây
là chỉ bày pháp. Lìa có nghóa không hệ thuộc
ràng buộc nhau. Nói các
thứ vô thường tức lìa tôn thường thấy chất ngại kia, lìa nhân vô ngại, đem cái có chất ngại hệ thuộc ràng buộc của
sự
vô thường ngược lại
hiển bày thường không có chất ngại và ràng buộc. Do đó âm thanh không có chất ngại nhất định là thường, nay chỉ thấy
vô thường kia có tánh
chất ngại, mà không thấy vô thường thuộc tánh
có chất ngại, tức không
thể rõ được chỗ vô tôn. Nhân nhất định chẳng
có, đâu thể ngược lại
hiển bày chỗ có chất ngại, nhất định có thường kia, khiến cho thường không chất ngại hệ thuộc nhau nên thành lỗi.
Hợp tức trước hợp
với âm thanh không chất ngại, muốn cho không chất
ngại thường trụ quyết
định phải theo. Lìa tức trước tiên lìa âm thanh thường trụ, muốn cho không tôn nhân nhất định chẳng có, ngược lại hiển rõ
đến chỗ không còn chất
ngại, nhất định có tôn nghóa thường trụ theo.
Theo Lý Môn nhân tôn có theo nhau, tôn không thì nhân chẳng có, nương loại thứ năm để hiển dụ, nhờ hợp nên biết nhân. Căn cứ theo đây đều lìa
tôn nhân, hợp lẽ ra
trái ngược với đây.
Luận về đảo ly, giải thích lỗi thứ năm có hai như khoa trước thì các vật có chất ngại đều là vô thường chỉ bày pháp. Tôn nhân
đồng dụ đều giống như
đoạn trước, dị dụ lẽ ra nói các vật vô thường
thường thấy có chất
ngại, tức rõ tôn không nhân nhất định chẳng có, ngược
lại hiển chánh nhân,
loại trừ bất định và tương vi đó, trở lại rõ có nhân tôn
ắt theo nhau,
ở đây thì rõ được tôn nhân. Nay đã đảo ngược các vật
có chất ngại đều là
vô thường tự vì ngiại nhân thành ra chẳng phải thường tôn, không lựa nhân lẫn lộn ngược lại
với thường. Đây có hai lỗi như
đã trình bày ở phần
dị, cũng có thể có ba có ba tự - tha và cộng, không
có lỗi nhất phần, trong
phần tổng kết cũng có bốn mươi hai. Như đồng dụ nói ngoài
sự phân biệt tỉ mó cũng có thể trên chuẩn đó biết. Tợ tôn năng dự như vậy chẳng phải chánh năng lập, đây giải thích tợ, đại văn thứ hai kết chẳng phải chân.
Nói “như thị” tức chỉ ngôn từ của pháp, lại nói
chữ “đắng” hiển rõ
cái có không cùng tận, trước đây biện ba chi đều y
cứ vào lời nói có
lỗi chưa rõ thiếu giảm chẳng phải ở nơi lời nói
nên dùng chữ “????” Lại nói tợ tôn nhân dụ đồng với
sự thiếm giảm kia,
sau
trình bày ba lỗi trước.
Tổng kết chẳng phải chân.

Nếu như vậy tại sao không nói tợ tôn nhân dụ… như vậy mà nói tợ tôn nhân dụ như vậy…? Đáp:
sau chữ dụ nói… e có lìa tợ tôn
nhận dụ trước riêng có
tợ chi, hiển rõ lìa ba lỗi này lại chẳng có riêng tợ
tôn nhân dụ khác vì vậy
nói chữ… (đẳng) trước. Tự khai ngộ sẽ biết chỉ
có hiện lượng và tỉ
lượng, trên đây đã nói rõ chân tợ lập, đoạn thứ ba
sau sẽ nói hai loại chân
lượng, chân năng lập này phải đầy đủ, theo văn có bốn là ý lập, ngăn chấp, biện thể lượng và quả lượng. Hoặc trừ
phục vấn nạn, bài tụng
trước sau thứ tự không giống nhau như trước đã
biện. Hỏi: Nếu gọi là lập đầy đủ lẽ ra phải
gọi là năng lập tức là ngộ tha, tại sao lại nói tụ khai ngộ? Đáp: Đây do người tạo luận muốn rõ văn ước
sự hệ thuộc của nghóa
để rõ hai lượng này, đích thân có thể tự ngộ, ẩn tên ngộ tha và tên năng lập. Kế nói rõ hai lập, hiển rõ cũng tha ngộ
sơ
năng lập, cũng như hai
ngọn đèn hai cây đuốc ánh sáng xen nhau.

Theo Lý Môn luận giải hai lượng rồi như thế nên biết ngộ tha tỉ lượng cũng không lìa đây thành được năng lập ắt phải nhờ vào
lượng này, hiển rõ tức
ngộ tha. Hai lượng này đã rõ thân sơ hợp thuyết thông cả tự tha ngộ cho đến năng lập,
ý lập lượng đã xong. Phải biết chỉ có hiện lượng và tỉ lượng rõ ngăn chấp. Chỉ nói là ngăn cũng là
nghóa quyết định, ngăn lập giáo lượng thí dụ, quyết định có hiện lượng tỉ lượng này vì vậy nói
chỉ có. Hỏi: Xưa lập có nhiều nay tại
sao lập có hai?
Đáp: Theo Lý Môn luận do
có thể hiểu tự cộng tướng này chẳng lìa hai
loại này, riêng có sở
lượng là liễu tri cho kia, lại lập lượng khác nên y
hai tướng chỉ lập hai
lượng. Hỏi: Ngài Trần Na đã tạo nhân minh, ý
muốn hoằng truyền bổn
luận này, giải nghóa đã mâu thuẫn nhau, làm sao có thể thuận thành được? Đáp:
Cổ sư theo lời nói và ý nghóa, trí khai thành ba lượng để nói nghóa từ trí, cũng lại khai thành ba. Từ ngài
Trần Na về

sau dùng trí từ lý chỉ khai thành hai lượng, nếu thuận với xưa và
thuyên nói có thể khai
làm ba lượng, bỏ thuyên theo ý tôn chỉ xưa cũng chỉ
có hai. Nên biết chỉ nói,
hễ ngăn hoàn toàn chấp dị ngoài hai lượng riêng lập giáo và thí dụ… nên không trái nhau. Hai lượng đã trình bày đầy
đủ, có văn chỉ theo hai
lượng này, bèn lập lượng tợ hiện lượng tở tỉ lượng… đều thuộc tỉ lượng, như lời
sớ đã thuật đầy đủ. Có lỗi không có thói quen lại truyền ngoại đạo lập tôn ngoài hiện lượng tỉ lượng có chí giáo
và lượng, chẳng phải tỉ
lượng cùng tột cực thành hiện lượng sở hữu
không thuộc hiện lượng,
chẳng thuộc cực thành hiện lượng, vì thuộc sở
lượng. Cũng như tỉ lượng chọn một phần tương
phù, do Phật pháp chấp
nhận tỉ lượng là hiện
sở lượng vì chẳng thuộc hiện lượng, lại muốn chấp
lấy làm đồng dụ, tức
hiển rõ nhân đầy đủ ba tướng.
Cực thành
hiện lượng: Chọn lựa chẳng phải cực thành, vì
Phật pháp chấp nhận chí giáo cũng thuộc
hiện lượng.
Sở hữu: Lại chọn
tự ngộ trái nhau, nếu
nói trực tiếp cực thành hiện lượng chẳng thuộc hiện lượng. Đã nói cực thành hiện lượng lại chẳng thuộc hiện lượng vì vậy
có sự trái nhau. Còn như không nói
sở hữu, chẳng thuyên nói được chí
giáo lượng là hiện sở
hữu, song chỉ nói gộp là sở hữu lượng, trong nhân
nói cực thành chọn lỗi
tùy nhất. Vì chí giáo lượng của Đại thừa thuộc hiện lượng. Nói thuộc lượng
sở là lựa lỗi bất định vì như tỉ lượng vì
không thuộc cực thành hiện lượng
(1
3
8) chí giáo lìa hiện lượng riêng có vì như phi lượng không nhiếp, chẳng phải riêng có thể.
Lượng sở nhiếp lựa chẳng phải lượng tương phù, do Đại thừa chấp nhận chẳng
phải lượng, hiện
sở hữu lượng, không thuộc
hiện lượng.
Lại thành lập lìa ngoài tỉ lượng cón có dụ… lượng, do Đại thừa chấp nhận
thí dụ lượng… không
thuộc hiện lượng, do đó lập lượng rằng: Chẳng phải hiện lượng cực thành
so
sánh với
sở hữu lượng không thuộc tỉ
lượng. Cực thành tỉ
lượng sở bất nhiếp lượng và sở nhiếp, như hiện lượng
lựa lỗi như trước.
Ngài Trần Na dùng lượng này không có lỗi chỉ cùng lập lượng làm nhân lượng quyết định tương vi, lập luận ngoài hiện
lượng tỉ lượng không
có chí giáo. Lượng rằng: Chẳng phải hiện cực thành
so sánh một phần
sở hữu lượng bất cực thành là thuộc
hiện lượng, vì tỉ lượng
sở bất nhiếp lượng và
sở nhiếp.
Như hiện lượng, thành lập
lìa ngoài tỉ lượng không
có nghóa để y cứ, lượng rằng chẳng phải so
sánh với một phần cực
thành hiện sở hữu và bất cực thành lượng thuộc
hiện lượng, vi hiện
lượng sở bất nhiếp lượng sở nhiếp, như tỉ lượng, lựa
lỗi như trước. Do đó ngài
Trần Na y hai tướng này chỉ lập hai lượng, thể của hai tướng đó nay lược nói tất cả các pháp đều phụ thuộc vào thể này gọi
là tự tướng chẳng giống tự tướng như trong
kinh đã nói. Do phân
biệt tâm giả lập một
pháp thông suốt các pháp, như xâu tràng hoa đây
gọi là cộng tướng cũng
như cộng tướng thể biệt trong kinh có nói tự tướng như tướng lửa nóng… gọi là tự
tướng tướng. Hoặc gọi ngôn từ đã hiển
rõ đây gọi là cộng
tướng, giải thích như vậy không đúng trái địa
luận của Phật. Hoặc dùng như lửa nóng… mới gọi là tự tướng, định tâm duyên
lửa không được cái
móng đó lẽ ra gọi là duyên cộng và định tâm đắc
giáo lý đã nói cũng
là ngôn hiển lẽ ra cũng gọi là cộng tướng. Nếu như
vậy định tâm nên gọi tỉ
lượng vì không duyên tự tướng.
Dựa vào phương tiện nghóa này rõ tự
cộng tướng, cái chấp của
các nhà ngoại đạo thì
tất cả danh ngôn đắc pháp tự tướng. Như nói gọi
tìm lửa chỉ lấy được
lửa sáng được tự tướng của lửa, danh ngôn
Phật pháp chỉ được cộng
tướng. Luận kia vấn nạn: Nếu được cộng tướng gọi
lửa lẽ ra được lửa,
theo Đại thừa giải thì tất cả danh ngôn có ngăn có
biểu hiện nói lửa lửa
ngăn chẳng phải lửa không được tự tướng của lửa mà được lửa đến, danh ngôn có biểu thị nên được lửa. Có ngoại đạo
tìm đến gạn hỏi: Nếu
ông nói danh ngôn được tự tướng của lửa, lời nói và tâm duyên lẽ ra phải thiêu đốt tâm và miệng vì được tự tướng.
Hoặc có người khác lại vấn nạn ông định tâm duyên lửa đã đắc tự tướng lẽ cũng thiêu cháy tâm ông, tâm này không bị cháy, giả trí và thuyên tuy đắc
tự tướng mà không bị
thiếu cháy thì lời gạn hỏi của tôi như thế nào?
Liền được giải thích cảnh có ly hợp khác nhau, duyên hợp cảnh bị cháy, định tâm lìa chấp thủ nên không bị cháy. Do lời gạn hỏi trước chỉ nên gạn
về danh ngôn, lời nói y
ngôn ngữ hiển bày, biểu hiện tức nhờ thân biết
là trong cái hợp. Nếu
đắc tự tướng liền hợp bị thiêu cháy. Nay hỏi lời
gạn hỏi này là nạn về
tự tướng của Nhân minh là tự tướng trong kinh phải không? Đáp: Dựa vào tự tướng nhân minh, nếu như vậy thì câu vấn
nạn này không có lý.
Tự tướng nhân minh chẳng phải cốt yếu như lửa
nóng làm tự tướng, tại sao lời vấn nạn hợp
với lúa kia đốt cháy tâm… Giả sử dựa vào tự
cộng tướng trong kinh gạn hỏi liền không được ngôn giả trí và thuyên cầu đắc tự tướng, giả trí thuyên đó, vì luận tự thật tình nói đắc
cộng tướng. Nếu các pháp theo tôn của ngoại đạo thì chẳng
phải giả trí thuyên kia
đều đắc tự tướng, nên có thể y trí này để gạn hỏi
nơi luận. Họ lại vấn
nạn định tâm đắc tự tướng, lẽ ra định tâm bị
thiêu đốt, cũng không được dùng ly hợp thủ chấp
tìm cầu. Ai nói định tâm chỉ
lìa chấp cảnh, vì theo
Du-già thì thông cả chấp ly hợp, nếu lìa chấp thủ
liền không bị thiêu cháy,
lẽ ra cũng lìa thủ chấp không đắc tự tướng vì
lửa dùng xúc chạm nóng
làm tự tướng. Còn đối với cực nhiệt nại lạc thì ý
cùng thân
thức đồng chấp lửa, đã không bị thiêu đốt lẽ ra không muộn tuyệt (chết giấc) chẳng chung với khổ. Kia đã bị chết giấc và chung
với khổ vì đã rõ được
tự tướng của lửa nóng đó. Đoạn trước nghiên cứu
và vấn nạn cả hai đều thánh trái.
Nay lại nói tự
cộng tướng, ngoại đạo chưa chắc đều có hai
loại tướng này, trong
Phật pháp thì có nghóa này. Ngoại đạo chỉ nói lửa liền được thể của lửa, thể của lửa là tự tướng mà không lập cộng
tướng, chẳng thể phân
biệt kinh và luận nên vấn nạn chung. Nếu như nói
lửa đắc tự tướng
của lửa lẽ ra miệng bị cháy, đây căn cứ vào
lời nói lửa
ở nơi miệng, nói đắc
tự tướng, tự tướng cũng không lìa miệng nên lẽ
ra miệng bị cháy. Hoặc có
thể hỏi ngược lại, chẳng phải chính sự vấn nạn đó làm cho miệng bị cháy, miệng là duyên phát ra lời nói vì chẳng
phải chánh ngữ, chính tâm gạn hỏi kia tìm danh chấp cảnh cũng đắc tự
tướng, tâm được tự
tướng lẽ ra có cảm giác nóng. Hoặc có người khác lại
nạn rằng cái mà khiến
cho tâm tôi tìm tên duyên lửa cũng bị thiêu cháy,
tự là bị khuất phục
chẳng dự vào tôn ngã, vì tầm danh giả trí chẳng
được tự tướng của
lửa đó. Hoặc xúc chạm có cảm giác nóng thì chẳng phải giả trí vì cứng cảnh biết được, giả
sử trong lúc định tâm tầm danh
duyên lửa… cũng là
giả trí, chẳng giống tỉ lượng giả lập một pháp thông
suốt các pháp gọi là
đắc tướng, đều phụ thuộc vào thể nên gọi đắc tự
tướng thuộc hiện lượng.
Không được tướng nóng… nên thuộc giả trí, như giả tưởng định biến hiện các thân nước lửa mặc dù ở trên hư không mà không có dụng nóng ướt… Như định tâm duyên là thượng lửa hạ giới
tuy là hiện lượng, chỗ
mang tướng phần cũng không có dụng cháy ướt.

Hỏi: Nếu như
vậy thật ra biến hiện đất, nước, lửa… có dụng ướt nóng
không…? Đáp: Mặc dù có dụng mà không có tâm đốt cháy, chỉ nhậm vận biến hiện tức là thể tự tướng của lửa, định tâm cũng như
vậy. Hỏi: Thân căn thật
trí đều được tự tướng của lửa tại sao có được
cháy và không cháy khác
nhau? Đáp: Lửa có chứa chất cháy và không
cháy khác nhau. Hỏi: Tự cộng tướng của nhân minh có thể hay không có
thể? Đáp: Cộng tướng
này hoàn toàn không có thể, giả sử định tâm duyên, nhờ nhân duyên danh ngôn hạnh giải đó là giả trí, y cộng tướng
chuyển, nhưng không chấp nhận danh cùng nghóa đã nói nhất định hệ thuộc nhau, vì vậy gọi là đắc tự tướng.
Song giả trí được tên là cộng tướng vì tạo
tác hạnh giải, cộng
tướng này chỉ đối với các pháp tăng thêm tướng trạng nên không có thể trạng. Đồng danh cú thuyên
sở y
cộng tướng, hoặc các hiện lượng
sở duyên tự tướng tức không gồm danh ngôn, thầm
chứng pháp thể, kia liền
có thể trạng tức là pháp tánh. Nếu tâm duyên Phật tỉ lượng cộng tướng cũng không có thể trạng, chấp nhận
Phật duyên
khắp nên cũng không có
lỗi, có nói cộng tướng cũng là có giả thể.
Điều này thật ra không đúng lấy gì làm thể, nếu có thể tại
sao Bách pháp trả lời pháp thuộc đồng phận, chấp nhận không tương ứng là có giả thể như vậy cũng
chẳng đúng. Nghóa là cái gì không tương ưng
là có giả thể. Theo
Du-già quyển thứ năm mươi hai thì duyên đến đi
sinh diệt… là duyên
không có thể thức. Nếu chấp nhận có thể không
chứng minh được duyên
chẳng có. Hỏi: hư không chẳng có ngã… cộng tướng này có thể hay không có thể trạng?
Có người đáp: có thể trạng, vì
sắc… này chẳng phải
ngã ngã sở, gọi hư không vô ngã… vì chẳng phải
cảnh không có.
Theo Thành Duy Thức luận thì chẳng khác chẳng phải
không khác như tánh vô
thường… Nếu không có thể trạng tại sao không
khác nhau với hạnh? Nay
cho rằng không như vậy nếu nói sắc… này
chẳng phải ngã ngã sở
gọi hư không vô ngã nên nói chẳng phải không có, lẽ ra cùng
sắc… là đồng mà chẳng khác tại
sao chẳng phải đồng - dị
(2
3
9). Lại trái với năm cách giải chứng minh duyên không có thức:

Duyên quán trí vô ngã.

Duyên ẩm thức, ẩm thực tức là hương… lìa
sắc hương…
đều không có sở hữu.

Tà kiến duyên không có.

Trong các hành vô thường không thường hằng không thật có
cộng tướng quán thức chẳng phải không có duyên này.

Duyên đến đi
sinh diệt… đã dẫn chứng duyên không có, biết rõ
không có thể trạng này, vả lại dừng bên luận.

Về hiện lượng nay sẽ hiện thể có hai: Ban đầu biện thể của
hiện lượng sau biện thể
của tỉ lượng. Trong hiện lượng văn chia ra bốn:
Lựa chọn trình bày, chánh phân biệt, giải thích nghóa và hiển danh.
Nói trong đây là lựa
chọn nghóa, đoạn trước nêu hai lượng, vả lại chọn
tỉ lượng là giữ gìn
hiển bày lượng, nên gọi là trong đây. Nói hiện
lượng đùng là giữ gìn
muốn rõ lập lượng. Theo luận gọi là vô phân biệt chính phân biệt thứ hai, hiện lượng nghóa là vô
phân biệt. Hỏi: Thế nào là
trí, thế nào là lìa
cảnh, thế nào là phân biệt, nếu có nghóa chánh trí đối
với sắc… sẽ giải thích
nghóa thứ ba, văn lại chia làm ba: Lựa tà, định cảnh và
sở ly. Nếu có chánh trí lựa bỏ tà trí kia gọi là bịnh nhậm mắt thấy
sợi lông là mặt trăng thứ hai… tuy lìa danh chủng mà có phân biệt thì
chẳng phải hiện lượng.
Theo Tạp Tập thì hiện lượng nghóa là bản thân
mình đúng rõ ràng không
mê loạn. Chánh trí trong này tức kia nói không mê loạn, lìa vòng lửa quay… đối với
sắc… đây nói định cảnh.
Nói sắc…
đồng thủ
chấp hương… chữ nghóa cho là nghóa cảnh lìa các ánh
chướng tức tạp tập
minh liễu. Mặc dù văn không hiển rõ nghóa chắc chắn như vậy, nếu không làm như thế lượt bỏ lỗi lầm không hết. Giống như trí thì chẳng phải tà, cũng không phân biệt duyên cảnh
chướng kia, vì lẽ
ra gọi là hiện lượng.
Lìa danh chủng… phân biệt
sở hữu, đây nói chỗ lìa nghóa là
có cảnh đối với tiền
sắc… tuy không ánh chướng. Hoặc có các môn
phân biệt danh chủng…
cũng chẳng phải hiện lượng, nên cần phải lìa phân
biệt danh ngôn này, phân biệt chủng loại, đồng lấy
các môn phân
biệt. Theo Lý Môn luận
thì xa lìa tất cả chủng loại danh ngôn giả lập không
phân biệt các môn khác. Nói chủng loại tức đại
hữu đồng dị của
Thắng luận sư và
sở lập ba đức… của
Số luận sư. Danh ngôn tức hoặc ngắn
hoặc dài, đều chẳng
xứng tên thật gọi là giả lập, đồng y cộng tướng chuyển gọi là vô dị
(không khác), các môn
sáu câu là thường
vô thường…,
hoặc lìa tất cả chủng
loại danh ngôn. Danh ngôn chẳng phải có một nên
gọi chủng loại, y danh
ngôn này giả lập một pháp thông suốt các pháp gọi là không
sai khác khắp tôn định hữu, dị biến vô… gọi là các môn.
Hoặc có thể nói các môn tức các nhà ngoại đạo??? An lập các pháp gọi
là các môn, vì tính ra
chẳng phải một, đây là lựa bỏ điều trái. Nếu chỉ
lựa bỏ ngoại đạo và
giả danh ngôn, không lựa bỏ sở duyên tâm tỉ lượng lỗi cũng không kể xiết, nên phải lìa
sự phân biệt
sở hữu này mới
thành hiện lượng. Hoặc
một lần chỉ nói không hai hoặc ba sở hữu phân biệt có lỗi rất rộng, chẳng phải hai ba lỗi kia hoàn toàn không phải
hiện lượng, căn cứ
vào ba thuộc bảy, ý địa chỉ trừ vô phân biệt trí, vì các vị khác tùy ứng thường có lỗi kia. Nhưng lìa phân biệt lược có bốn
loại: Ngũ căn thân, ngũ
câu ý, các tự chứng, và tu định, ở đây nói nghóa đối với
sắc… là năm thức.
Lý Môn luận dẫn bài tụng. Hữu pháp chẳng
phải một tướng, căn chẳng phải tất cả hạnh, chỉ nội chứng lìa ngôn ngữ
là cảnh giới sắc căn.
Ý địa cũng
có lìa các phân biệt, chỉ chứng hạnh chuyển,, còn đối với tham… những người tu định các tự chứng phần lìa giáo phân biệt đều là
hiện lượng. Hỏi: Đây nhập chánh lý là đồng với kia nói đối với
sắc… chỉ là năm thức
cũng có ba loại kia? Đáp: Có hai cách giải:

Giống luận kia đối với cảnh như
sắc… vả lại rõ năm thức và
tướng hiển, ở đây riêng bói, luận kia đầy đủ
rõ ràng nên gọi cho đủ có bốn.

Nhiếp đầy đủ nói các nghóa sắc… không chỉ năm cảnh, ba loại, kia cũng lìa
danh chủng,
sở hữu phân biệt, ở đây lược tổng hợp, luận

kia phân biệt
đầy đủ. Hỏi: Phân biệt rõ năm căn chẳng phải một đều hiện thủ cảnh có thể gọi là hiện hiện biệt chuyển còn ba loại kia
tại sao gọi hiện biệt
chuyển? Đáp: Đều phụ thuộc duyên thể không
thông suốt nhiều pháp
gọi là biệt chuyển văn đồng Lý Môn về nghóa nào có ngăn
ngại nhau. Hỏi: Tu định lìa giáo phân biệt, chẳng lẽ trong các
định không nhờ giáo sao?
Đáp: Tuy nhờ vào Thánh giáo không giống tâm tâm gọi danh
thuộc nghóa, hoặc nghóa thuộc danh cả hai đều duyên khác nhau gọi là lìa phân biệt, chẳng phải hoàn toàn không duyên mới gọi
là hiện lượng. Nếu
không như vậy thì tâm vô lậu lẽ ra đều không duyên giáo pháp.

Luận về hiện
hiện biệt chuyển nên gọi là hiện lượng, nói rõ
tên gọi. Bốn loại tâm
này hoặc chỉ có năm thức, hiện thể chẳng phải
một gọi là hiện hiện
đều phụ thuộc vào cảnh thể lìa Thiện Sinh duyên
gọi là biệt chuyển. Do
đây hiện hiện mỗi mỗi riêng duyên nên gọi là hiện lượng, chữ “cố” kết lý do trên gọi là
hiện lượng, hiển rõ tên kia mặc dù không có chữ “thị”. Căn cứ vào cách giải hiện lượng có đầy đủ
hợp, vì căn kia không có
thiếu nguyên nhân kết vì Tây Vức rõ ràng có đều thành văn xen nhau, nghóa đó tương tợ.
Theo Lý Môn luận do
không cùng duyên hiện
hiện biệt chuyển nên gọi là hiện lượng, năm căn mỗi mỗi chiếu
sáng tự cảnh gọi đó là hiện, thức y đây gọi là hiện
hiện, đều riêng thủ
cảnh gọi là biệt chuyển vì cảnh đều sai biệt gọi
bất cộng duyên. Nếu như vậy xen dùng há cũng là
biệt duyên sao? Đáp:
Nương nhưng chưa được
tự tại vả lại cho rằng nếu y cách giải trước liền
không ngăn ngại với
đây. Hoặc lượng của hiện, năm căn chẳng phải một
gọi là hiện hiện, thức
gọi là lượng, hiện chỉ thuộc căn. Theo Lý Môn giải thích, hiện thời
chẳng trái, hoặc thông
suốt cả bốn căn, ý căn
chẳng phải hiện. Lại thiếu tên hiện tự thể của thức kia, chỉ tùy
sở ứng,
dựa vào giữ gìn nghiệp
giải thích hai loại. Tỉ lượng theo văn phân làm bốn:
Trình bày tên, nêu ra thể, giải thích nghóa và kết tên. Nương nhờ
các tướng mà quán
nghóa, ở đây nêu ra thể của tỉ lượng, cho rằng nếu có
trí nhân nhờ ba tướng,
nhân tướng có ba nên gọi là chúng (các), mới quán nghóa cảnh.
Tướng có ba loại như trước đã nói, do kia làm nhân để
so sánh nghóa,
sẽ giải thích nghóa có ba: ban đầu giải thích văn ở đoạn
trước kế lược bỏ
nhân lẫn lộn, sau nêu quả hiển trí. Nói tướng có ba giải
các tướng trước, lìa lỗi nói trùng lặp nên chỉ như trước, do kia làm nhân, đoạn trước giải thích nhờ nghóa, do tức
nguyên nhân, nghóa nhờ
cậy nghóa so sánh. Đây
giải thích đoạn trược quán nghóa. Trên đây bàn khả
năng chiếu cảnh gọi là quán dưới xét công dụng trù tính gọi là tỉ, vì
trình bày kết luận so
sánh. Có sinh chánh trí đây lựa bỏ nhân sai lộn, nghóa là mặc dù có trí nhờ nhân của ba tướng mà quán cảnh. Do dự khởi
tri giải là lỗi của
nhân, như nhân quyết định trái nhau ở đoạn trước.
Hoặc có thể giải thích nghi đoạn trước chỉ lược ba tướng
(1
4
0). Có người nghi rằng như Thanh luận sư và Thắng luận sư lập nhân đều có ba tướng, há duyên với trí kia thành chánh? Bèn giải thích mặc dù đủ ba tướng
có sinh chánh trí mới là
chân tỉ lượng, còn trí đó có lúc sinh nghi ngờ
nên không phải chánh.
Biết rõ có lửa hoặc vô thường… đoạn văn này nêu quả để hiển trí rõ chánh tỉ lượng, trí là liễu nhân, lửa vô thường… là liễu quả,
do nhân kia có hiện lượng
tỉ lượng không đồng. Quả cũng có hai loại
lửa vô thường khác
nhau, rõ lửa từ nhân khói hiện lượng phát khởi, rõ
vô thường từ nhân tạo
tác tỉ lượng sinh. Hai loại này nhờ trí đều làm nhân xa, nương hai nhân này nghó đến duyên nhân làm trì gần nhân.
Nhớ gốc trước tiên biết tất cả chỗ có khói quyết định có lửa, nhớ bình tạo tác
mà thành vô thường, vì
vây hay sinh trí rõ hai quả kia. Theo Lý Môn thì so sánh quán
sát kỹ trí từ hiện lượng
sinh hoặc từ tỉ
lượng sinh, và nhờ nhân này cùng chỗ lập tôn niệm niệm không lìa nhau, do đó thành lực đã
nêu đoạn trước. Vì niệm nhân đồng phẩm nhất định có, mức độ
so
sánh
nhân gần hay xa đều gọi là tỉ lượng. Hỏi:
Hiện lượng là cảnh hay tâm? Đáp: Cả hai đều đúng,
cảnh hiện sở duyên theo
tâm gọi là hiện lượng, hoặc thể hiển hiện là tâm
sở duyên gọi là
hiện lượng. Hỏi: Tỉ lượng là tỉ lượng trí hay nhân
sở quán? Đáp: Là nhân
sở quán và biết nhân trí tạo tác âm thanh này, chưa có
thể sinh trí quả tỉ lượng, biết có chỗ tạo tác thì cùng tôn vô thường không
lìa nhau. Hay sinh trí này vì
nhờ sức của niệm nhân. Hỏi: Nếu như vậy
thì hiện lượng tỉ lượng
và niệm, đều chẳng phải chánh thể của trí tỉ
lượng sao gọi là tỉ
lượng? Đáp: Ba loại này có thể làm trí tỉ lượng nhân
gần xa, nhân từ quả
được tên gọi. Theo Lý Môn vì nhân tỉ lượng là gần hay xa đều gọi là tỉ lượng. Lại nói dựa vào dụng cụ và tác giả giống
như đốn cây, cái rìu là
dụng cụ, người là tác giả, cây kia ngã được thì
con người là nhân gần
và cái rìu là nhân xa. Có người giải thích chính
thân cái rìu trực tiếp
chặt cây là nhân gần, người cầm rìu là gián tiếp chẳng phải nhân gần,
hiện tỉ lượng này làm dụng cụ, niệm nhớ nhân là tác giả, hoặc ngược lại với cách giải này. Trách hai cách giải thích trước
nên gọi là tỉ lượng.

Trong Lý Môn
luận cảnh hiện tỉ lượng và niệm duyên nhân tùy

theo sự thích
ứng đó đều gọi là hiện tỉ, tại sao ở đây đều chỉ nói là trí, làm
sao biết được hiện cảnh kia cũng gọi là
hiện lượng, nhân của
tỉ lượng cũng gọi là
tỉ lượng? Đáp: Theo Lý Môn luận sao ở đây và hiện lượng ở trước kiến lập khác nhau, câu hỏi này thành hai môn hiện.
Chỗ này lẽ ra cũng đối với việc
so
sánh quả gọi là tỉ lượng, chỗ kia gọi hiện nhân cũng là
hiện lượng, đều không ngăn dứt. Câu trả lời này trước
sau rất rõ ràng, đoạn
này chỉ nêu ra lượng thể, lược về tác giả và
dụng cụ đó.
Luận về danh từ tỉ lượng, kết danh từ có bốn nhờ ba tướng của nhân
so
sánh biết có lửa vô thường… nên gọi là tỉ lượng, hai chữ
“tỉ lượng” như trước
nên biết. Trong hai lượng tức trí gọi là quả vì
chứng tướng như có tác dụng mà hiển hiện cũng gọi là lượng. Thứ tư nói
rõ về quả lượng, hoặc
trừ phục vấn nạn. Nghóa là có người vấn nạn;
Như thước đo là
năng lượng, tấm vải là
sở lượng, trí ghi
số là quả lượng. Hai lượng của ông thì lửa chương Vô trụ trong Lịch đại pháp bảo
ký là sở lượng, hiện
tỉ lượng trí là năng lượng, thế nào là quả lượng.
Theo Tát-bà-đa vấn nạn
thì ngã đối với cảnh là sở lượng, căn là năng lượng dùng căn kiến không chấp nhận thức kiến nên căn là
năng lượng.
Y căn phát khởi tâm và
tâm sở làm quả lượng. Theo Đại thừa của ông thì trí là
năng lượng, còn thế nào là quả lượng, hoặc các ngoại đạo
chấp cảnh là sở lượng,
các thức là năng lượng, thần ngã là quả lượng, vì
họ chấp thần ngã là
người hay nhân hay biết. Trong Phật pháp của ông đã không lập ngã lấy gì làm quả lượng, vì trí tức
năng lượng. Luận chủ đáp với hai lượng này tức trí gọi quả là nghóa không rời nhau, tức dụng
là trí lượng ngược
lại là năng lượng quả. Họ lại hỏi tại sao ngay nơi trí lại gọi là quả? Đáp: Bàn về quả lượng khả năng của trí có thể biết
được điều đó tức
là lượng trí này, vì năng quán năng chứng hai cảnh
tướng đó cho nên gọi
là quả, cảnh tướng đó hiện nơi tâm gọi là có hiển
hiện. Giả nói một phần
của tâm gọi là năng lượng, vì như đã có tác
dụng với nhất tâm dùng nghóa chia năng
sở thì quả lượng lại gọi là lượng
hoặc sở lượng liền
hiện nơi tâm vì không rời tâm cũng gọi là lượng.
Do cảnh cũng là tâm, dựa
vào hai cách phân giải, hoặc ý trong đây xét cả ba rõ ràng năng lượng là kiến phần, quả lượng là tự chứng phần thể không
rời dụng ngay nơi trí gọi
là quả, vì năng chứng là tướng kiến phần.
Tướng nghóa là hạnh
tướng thể tướng chẳng phải tướng phần gọi là tướng, như có tác dụng mà hiển hiện, lựa bỏ dị
chánh lượng. Tâm đó chấp cảnh
như mặt trời chiếu sáng,
như vẫt được kiềm chặt, vì chính nhân chiếu cảnh. Nay bên Đại thừa y tự chứng phần khởi công năng kiến phần chấp cảnh
và tướng
phần đó làm cảnh sinh thức, là duyên hòa hợp
giả như có tác dụng. Tự chứng phần hay khởi nên gọi là hiển hiện, vì vậy không giống cách chấp trực tiếp thật thủ chứng đó, tự chứng phần này cũng gọi
là lượng, cũng là kiến
phần kia hoặc tướng phần này cũng gọi là lượng
vì không lìa năng lượng.
Như sắc giới là Duy thức, ở đây hiểu nghóa
của ba phần thuận theo ngài Trần Na.
Luận về có phân biệt trí đối với nghóa di chuyển gọi là tợ
hiện lượng, đoạn văn
thứ tư sẽ nói rõ hai tợ lượng, hình tướng của chân tợ, ban đầu nói tợ hiện,
sau là tợ tỉ. Trong tợ lượng có nêu tên và giải
thích. Nêu tợ hiện thể,
nêu lý do và nêu định danh, có phân biệt trí nghóa
là có như doạn trước
gồm danh chủng… trí khởi các phân biệt chẳng
xứng thật cảnh, phân biệt
sinh hiểu lầm, dung nhiếp đối với nghóa
chuyển khác gọi tợ hiện
lượng, đây nêu tợ danh. Luận các cõi trí liễu bình y… phân biệt
mà sinh, văn giải thích cũng có ba, cho rằng các cõi
duyên bình y… trí, chẳng
xứng thật cảnh vọng sinh phân biệt gọi là phân
biệt trí. Theo Lý Môn có
năm loại trí đều gọi là tợ hiện;

Tán tâm duyên quá khứ.

Độc
đầu ý thức duyên hiện tại.

Tán vị ý thức duyên vị lai.

Duyên nghi trí không quyết định trí trong ba đời.

Duyên các hoặc loạn trí nơi hiện tại.

Nghóa là thấy ghế cho là người, thấy ánh nắng mặt trời cho
là nước và bình y…
gọi là hoặc loạn trí, đều chẳng phải hiện lượng
thuộc tợ hiện. Hoặc các
nhà ngoại đạo và tình loại khác cho là vì được hiện lượng, theo
Lý Môn phân biệt rõ cảnh khác không gọi là hiện lượng, do vậy gọi là ức niệm.
Suy lường, mạng căn, nghi trí, hoặc loạn trí… đối với khát ái đều chẳng phải
hiện lượng, vì trước tiên tùy
sở thọ
phân biệt chuyển. Năm trí
như thứ lớp có thể phối hợp với ức niệm… chữ
trí sắp xuống là hướng nỗi, lìa đây vì ngoài ra không có thể đối với
thỏ khát ái
(1
4
1) ở Tây Vức cùng gọi dương diệm (ánh nắng mặt trời chiếu trên đường nhựa) là thỏ khát ái, do vì thỏ nóng khát thấy gợn nắng
trên đường cái tưởng
là nước mà sinh ra sự khát khao. Cảnh này đồng
như kia thấy ghế cho là
con người, như người nhậm mắt thấy hoa đốm
trên hư không, sụ lông
là mặt trăng thứ hai, bình y… Do đó họ lại nói những cái có ở thế tục như
vậy bình, số, cử, hữu tánh, bình tánh đều tợ hiện lượng là giả lập chẳng phải chân thật, gọi là thế tục hữu.
Nêu bình… ngoại đạo chấp
ngũ duy lượng thật cú nghóa…, số là Thắng luận
chấp đức cú. Nói đẳng đẳng chấp thủ lượng hợp ly kia, cử tức nghiệp cú. Lấy bỏ co duỗi thực hành, cử là lấy đó, hoặc hành đó, dùng chữ đẳng là
còn nữa, hữu tánh tức
đại hữu, bình tánh là tánh đồng dị của bình,
đồng lấy hòa hợp cú… Trí tức trí duyên này đều tợ
hiện lượng, đồng đều với
năm trần thật cảnh.
Ngoài ra còn các nghóa hành tướng giả hợp vì phân biệt chuyển. Hỏi:
Duyên bình đồng trí này gọi tợ hiện trong ba lượng
hiện lượng tỉ lượng,
phi lượng thuộc lượng nào? Đáp: Thuộc phi lượng.
Hỏi: Như đệ thất thức duyên đệ bát chấp ngã, có thể gọi là phi lượng,
duyên khắp y bình thì
chẳng phải tâm chấp sao gọi là phi lượng? Đáp: Lẽ ra biết phi lượng không cần chấp tâm. Chỉ không xứng cảnh, khởi hiểu biết
sai khác gọi là phi lượng. Dùng tâm duyên bình tuy không cần
chấp và chỉ có hoặc
loạn cho là bình thật thành phi lượng.

Hỏi: Đã có bình y nhờ đó trí sinh khởi lẽ ra gọi là sở tri
sao gọi là phân biệt? Theo luận do vì nghóa đó không dùng tự tướng làm cảnh giới, đây giải thích lý do. Do các trí đó đối với bốn cảnh trần, không
dùng tự tướng làm
cảnh sở quán, trên đó tăng thêm sự phân biệt thật có vật mà thành
sở duyên gọi là dị chuyển. Ý cho rằng thể của bình y… là
bốn trần, nương bốn trần
chỉ có cộng tướng không có tự thể, thì biết bình y là giả danh, chẳng dùng bốn tự tướng, bốn trần làm
sở duyên.
Nhưng đối với đây cộng
tướng bình y giả pháp chuyển cho là thật có, nên
gọi là phân biệt.

Luận về danh
tợ hiện lượng, giải thích định danh do bình y nương
bốn giả hợp, nhưng ý thức duyên cộng tướng mà
chuyển, thật ra chẳng phải nhãn thức được
hiện lượng. Tự là mắt thấy bình y… gọi tợ hiện lượng lại chỉ phân biệt chấp cho là thật có nghóa là tự thức hiện
đắc cũng gọi tợ hiện,
chẳng những tợ nhãn hiện lượng mà được gọi
tợ hiện lượng, đây giải thích tột lý vì đoạn trước giải còn hạn cuộc.
Nếu tợ nhân trí trước tiên phát khởi các tợ nghóa trí gọi là tợ tỉ lượng, thú hai giải thích tợ tỉ, theo văn có hai phần nêu tên và
giải thích. Lại chia thành
ba nêu tợ nhân, tợ thể
và tợ danh, tợ nhân và trí duyên tợ nhân được
sinh khởi trước, sau trí
liễu tợ gọi là tợ tỉ lượng. Hỏi: Thế nào là tợ hiện đầu tiên nêu tợ thể
sau nêu tợ nhân. Tợ tỉ trước nhân
sau quả? Đáp:
Tợ hiện kia theo sự gặp chạm
liền chấp sự hiểu biết cho là thật có chẳng
phải suy lường nên nêu
quả trước. Chủ yếu nhân trước sau mới so đo tà
sau đó khởi trí, vì vậy nêu
nhân trước. Hoặc lại hiểu biết ba cú ba văn,
phối hợp giải thích như thứ lớp.

Nhiều loại tợ nhân như trước đã nói dụng đó làm nhân, đoạn trước đã nói bốn món bất thành,
sáu món bất định, bốn pháp tương vi và tợ dụ

đều sinh tợ
trí và gọi là tợ nhân, đã trình bày đầy đủ.
Sợ phiền chỉ nêu có trí và nhân, nay giải thích cũng có nhân
sở tri và trí năng tri vì chẳng đúng đều gọi là tợ nhân,
song văn giải thích không có. Tức nêu nhân
để hiển dụng, nhân trí
đó làm nhân đầu tiên. Theo lý cũng hợp lại hoặc trí tợ nhân và tà ức, thành lập tôn nhân không rời nhau niệm là tiên
phong, văn lược như vậy,
nêu ra theo văn giải thích cũng lược không nói.
Với tợ
so
sánh có
trí sinh, giải thích các tợ nghóa trí đã
khởi ở trước, khởi và
sinh nghóa giống nhưng văn khúc như
sương mù vọng
cho là khói.
So sánh gần giống tà chứng có lửa trong đó khởi trí nói có
trí sinh. Không thể giải
đúng gọi tợ tỉ lượng, giải thích tên, do tà nhân koa vọng khởi tà trí. Không thể hiểu chính xác lửa đó có hay không có
là chân hay chẳng phải
chân gọi là tợ tỉ lượng. Theo luận hiển bày đúng lỗi năng lập gọi là năng phá, đoạn văn thứ năm giải chân năng phá,
văn phân thành ba đầu nêu chung năng phá, kế biện cảnh năng phá,
sau gồm hiển bày ngộ tha
tổng kết tên năng phá. Hoặc chia thành bốn:
Hai cách giống đoạn
trước, thứ ba đưa ra thể năng phá, thứ tư kết tên
năng phá. Tha lập có lỗi
như thật có thể biết hiển bày khiến cho ngộ gọi
là hiển rõ lỗi năng
lập đúng, lỗi đó như thế nào? Ban đầu năng lập
thiếu tánh lỗi, lỗi tánh lập tôn,
nhân tánh bất thành, nhân tánh bất định,
nhân tánh tương vi và lỗi tánh dụ. Biện cảnh năng phá,
lỗi tha lập có hai biện thiếu chi và nói rõ lỗi của chi nghóa là năng lập thiếu tánh lỗi.
Biện thiếu chi, gọi chung
không có ngôn từ, hoặc lời nói không có ý
nghóa, trước tiên rõ
lỗi trùng lặp nên nói ban đầu. Thiếu giảm ở đây theo
Cổ sư xét tôn nhân dụ
hoặc có sáu, bảy câu, từ ngài Trần Na về sau xét ba tướng của nhân cũng có
sáu hoặc bảy đều như trước đã biện rõ.
Theo ba tướng nhân của ngài
Trần Na có bảy câu thiếu một có ba, như Sở
luận sư đối
Thanh luận
sư lập âm thanh là vô thường vì mắt thấy. Lập tôn
âm thanh là vô thường,
bình bồn… là đồng phẩm, hư không… là dị phẩm,
ở đây thiếu cái ban
đầu mà có ba cái sau. Thanh luận đối Tát-bà-đa
lập âm thanh là thường
vì tánh bị nghe, hư không là cộng đồng phận,
bình, bồn… là dị thiếu
tướng thứ hai, nhân sở lượng tánh thiếu tướng thứ ba.
Thiếu hai có ba như lập âm thanh chẳng phải cần phát vì mắt
thấy hư không… là đồng,
bình, bốn… là dị thiếu hai tướng ban đầu. Như lập ngã là thường, đối Phật pháp nhân chẳng phải cần phát, hư không
là đồng, điển… là dị,
nhân thiếu sở y nên không có tướng ban đầu,
điển… có thiếu tướng
thứ ba bốn tướng trái nhân thiếu hai tướng sau.
Như lập âm thanh thường vì mắt thấy, hư không là đồng, bồn là dị, ba tướng đều thiếu lỗi tánh lập tôn… phân biệt rõ chi lỗi. Các tướng này đối với năng

phá lập tên
sở phá, theo Lý Môn thì năng lập thiếu năng phá, tánh
lỗi năng phá của lập
tôn… Tại sao năng lập thiếu… gọi là năng phá, theo lý năng phá đưa ra lỗi kia? Đáp: Ở đây đối với năng phá nói tên
sở
phá, cứ thật năng phá
tại lời nói. Hoặc đối với sở tác đặt tên năng tác, năng lập thiếu… làm nhân hay phát khởi lời nói năng phá này gọi
là năng tác, tức năng phá phát khởi từ lời nói gọi là
sở tác. Phá thật ra tại lời
nói thiếu năng phá, do
đó sở tác lập
(1
4
2) tên năng tác, cũng như với quả lập nhân kia. Có khi chỉ xét về cảnh sau sẽ hiển bày lời nói này, nếu trước đã nói thì sau đâu cần nói lại.
Luận chỉ rõ lời nói này khai mở cho người hỏi hiểu nên gọi năng phá, gồm hiển ngộ tha kết tên năng
phá người lập sinh lỗi,
địch luận trách lỗi của ông, lập - chứng đều hỏi
lỗi gì gọi là người
hỏi, dịch luận có thể hiển chính xác thiếu giảm…
chẳng phải, rõ nơi lời
nói gọi là hiển bày.

Nhân năng phá hiểu ngộ được câu hỏi đó khiến cho đối
phương biết lỗi xả vọng quy nhân đây tức ngộ tha gọi là năng phá lựa bỏ
cái quấy. Gồm ngộ tha để
giải thích tên năng phá, mặc dù lựa bỏ phá
tha mà không làm cho họ
ngộ cũng chẳng phải năng phá. Hoặc chẳng
thật hiển lỗi năng lập
nói tên tợ năng phá, đoạn thứ sáu nói rõ tợ
năng phá. Văn phân thành ba ban đầu nêu tợ năng
phá, kế đưa ra thể tợ phá,
sau kết tên tợ phá. Phân biệt giải thích lý do, cho rằng với vô minh
năng lập hiển bày thiếu
tánh với tôn không lỗi tôn có lỗi, với thành tựu
nhân không thành tựu
nhân, với quyết định nhân không quyết định nhân,
với bất tương vi nhân
tương vi nhân, với dụ không lỗi dụ có lỗi. Đoạn
này đưa ra thể tợ năng
phá, ban đầu rõ vọng nói thiếu, sau biện chánh nói tà. Người lập luận lượng đầy đủ lầm nói có thiếu, nhân dụ không
có lỗi, lỗi của lời
nói hư dối, không hiễu rõ chân thật đó, phá ra lời nói
tự trách, do đối chân
lập gọi tợ năng phá, căn cứ vào chân năng phá
suy nghó có thể biết.

Lời nói như vậy gọi là tợ năng phá, dưới sẽ kết tên tợ năng phá, phân biệt giải thích lý do, trong đó chia làm hai phần kết tên và
giải thích. Chữ “như
thị” chỉ cho lời nói ở trước tức nói viên mãn năng
lập thiếu giảm những
lời nói như vậy gọi là tợ phá. Hỏi: Tại sao viên
mãn năng lập, hiển bày
thiếu giảm là tợ năng phá. Vì không thể hiển rõ
lỗi của tôn khác nên
họ không có lỗi, giải thích lý do năng phá là kia
lập luận có lỗi như
thật đưa ra lỗi đó. Hiển bày lập luận chứng minh
địch luận khiến cho biết
lỗi đó, hay sinh trí đây có công năng ngộ tha có
thể gọi là năng phá,
họ thật ra không phạm, vọng khởi lời nói sai lầm, do không thể chỉ rõ lỗi của tôn khác.
Tại sao không thể hiển rõ vì họ không
có lỗi do
lập tên này là tợ năng phá.

Luận vả lại dừng tại việc này, đại văn thứ ba phân biệt lược
chỉ bày, văn rõ ràng
dứt sự phiền phức, luận này có tám nghóa chân
tợ thật hệ thuộc, lược phân biệt lý do cho đầy đủ. Chỉ bày đầy đủ e dần
dần không tiến tới nên
nay chỉ nói sơ lược. Lược đã nói thiếu cú nghóa
mới lập phương góc trong
đó biện chỗ mầu nhiệm về lý và chẳng phải lý. Trình bày trong một bộ văn chia thành hai, đoạn thứ hai rõ lược chỉ
rộng, hai câu trên hiển
lược, hai câu dưới chỉ rộng. Lược nói như trước
thiếu nghóa cú văn, muốn cho người mới học xác lập được phương
hướng. Trong tám nghóa lý cùng phi lý như
Lý Môn kia, Nhân Môn Tập Lượng biện đầy đủ sự
mầu nhiệm về Nhân Minh Nhập Chính Lý Luận.
Theo bổn này viết Đạo Bổn Áo bảo rằng đem trí kiến nhỏ
bé kém cỏi xem xong lời
sớ nhằm tháng 12 năm thự sáu niên hiệu Thiên Trường. Mùa thu năm thứ hai tôi muốn đem tập hợp các bản
sớ
văn, may mắn được sáng
rõ lời dạy tự tay Đạo Bổn viết dặn dò quen lờn
ưa đùa giỡn nhưng sự
thật là tinh yếu. Chỉ những hạt sương nhỏ tích tụ
lâu ngày văn đó, đem tiêu ý muốn mô tá từ mầm
mống sinh ra lá bèn bắt đầu
sửa đổi kế đó ghi chép toàn bộ,
sau đó xem xét lại đầy đủ
từ quyển thượng. Mùa hạ bị bệnh nên việc chép đành phải phế bỏ lại đến mùa
hạ năm thứ ba chép xong
quyển trung, đồng thời bốn đại không điều hòa phân nửa chưa xong. Đến mùa thu năm thứ tư công trình này mới
xong, nhiều ngày góp nhặt chọn lựa mỏi mắt
kiệt sức, mặc dù
sợ
sửa đổi có
sự sai lầm nhưng cũng vui
lòng viết chép. Quả nhiên ngọn đèn pháp được
lưu truyền để mở mắt trí tuệ cho người đời sau
mà thôi. Bấy giờ nhằm ngày mùng 10 tháng 8 mùa thu năm thứ tư niên hiệu.
Vónh Cửu, ngài Tuệ Hiểu ghi lại tại viện Quán Đảnh chùa
Hưng Phước. Có bổn ghi bản chất từ ngày 25 tháng 03 đến ngày mùng 2 tháng 5 niên hiệu
Nhân Bình thứ tư mới sửa bản xong.

Thích Thị Tạng Tuấn vào ngày 29 tháng 12 niên hiệu
Cửu Thọ thứ hai nhờ sư Tạng
Công đọc bản đến mùng 9 tháng giêng niên
hiệuThỉ Đồng thứ ba thì
xong những chữ, chỗ sai lầm liền sửa ngay.

Sư Tạng Tuần
may mắn vào thất Tiên Sư mặc dù được bẩm thọ lời dạy bảo biết cách thức của môn
Chánh Lý nhưng đủ để truyền
đăng. Huống chi thường đem ba quyển đại
sớ bị mất những đoạn
văn trước sau, chợt hỏi các nhà ở hai triều đại y nhiên mê chấp vào
nghóa cạn sâu.

Trưởng giả điện hạ ngưỡng mong nhận lời của Minh Tuyên
giữ gìn lời nói của
bậc Tiên sư siêng năng hầu hạ đọc cẩn thận. Cuối cùng

lầm trao cho
Đại sớ Nhân Minh rõ ràng vào ngày tháng năm ấy -
Kính ghi. Niên hiệu Cửu
Thọ đọc lại xong lần thứ hai, thứ ba, lần thứ mười bảy không có
sư đối ứng. Cách mười một năm bản chất vào ngày 13
sao chép lại ba mươi ba
lỗi thì văn mới xong.

Gặp những điểm, hoặc nghóa trong lời
sớ không xem kỹ
không thiếu ý thú, chỗ
chưa rõ ràng bèn tìm hỏi sư Tạng Công để quyết
đoán. Điểm không xem kỹ
tự mình chịu tránh nhiệm quyết đoạn từ mùng
hai đến mùng tám tháng
năm thứ nhất. Còn nghóa không xét kỹ từ mùng
8 đến 18 cùng tháng cùng
năm thì giải quyết xong, trong bốn ngày 9, 10, 11, 17 tùy chỗ quyết đoán bảo
Tạng Công ghi lại, rất thú vị tôi hỏi ngài Tạng Công trả lời để đầy đủ cho người
sau xem xét. Viết xong
ngày mùng 3 tháng 11 niên
hiệu Kiến Võ thứ hai năm Ất hợi.

Giữ gìn mắt bệnh tám, chín năm cuối cùng xong ba quyển, công bình nhỏ bé này nguyện làm nhân duyên là cây trúc nhỏ trong hội
Long Hoa Thố Hào, xem xong
vào ngày 25 tháng giêng năm thứ ba.
Quyền luận sư tôn kinh.

Theo người khác giảo chánh thì trong
chín quyển, quyển trung
hạ, hạ trung, hạ hạ ghi
chép bên phải của ba quyển.

Nước trong bình
Xá-na thơm tho lưu chảy muôn nơi chỉ cạn hết, bỏ văn này xưa bị mai mọt bên bụi trần nơi
đã sáng. Đã nhiều năm Đức
Từ Tôn truyền trao ngọn
đèn ánh sáng dư thừa còn soi chiếu nơi yếu văn. Nay lại trở về chùa
Hưng Phước mà ghi chép lại toàn bộ. Mỗi người
bỏ tiền của vào phụ giúp.

Bấy giờ vào thời văn hóa tháng 9 năm Canh ngọ.



LINH SƠN PHÁP BẢO ĐẠI TẠNG KINH TẬP 159