Chính tôi được nghe một thời
kia đức Phật ở Ca-Lan-Đà trúc-lâm (Kàranda- venùvana) tinh-xá thuộc
thành Vương-xá, cùng với năm trăm chúng Bật-Sô (Tỳ Khưu). Các vị Bật-Sô
này đều là bậc A-La-Hán, mọi lậu-nghiệp đã hết (2) chỗ tạo-tác đã xong
(3), trừ được mọi gánh nặng (4), việc lợi mình đã được, hết mọi sự ràng
buộc trong các cõi (5), tâm thiện giải-thoát. Duy có một vị Bật-Sô hiện
ở Học-vị (6), đã được đức Thế-Tôn thụ-ký (7), thấy pháp đắc pháp sẽ
chứng quả-vị viên-mãn.
Bấy giờ, đức Thế-Tôn an-cư đã đủ, đương
thời giải Hạ, ngày rằm (15) Ngài cùng chúng Bật-Sô trải tòa mà ngồi
Hội-chúng ngồi rồi, lúc ấy đức Thế-Tôn mới bảo chúng Bật-Sô rằng: "Ta
nay đã được Phạm-hạnh (8) tịch-tĩnh, thân tối-hậu (9) này, dùng thuốc
Vô-thượng, để dứt trừ mọi bệnh, những đệ-tử ta, hiểu biết mọi pháp đều
thông-đạt rồi, cho nên ta nay nói pháp giải Hạ. Các chúng Bật-Sô! Ta ở
trong Hạ, có chi về nghiệp thân, nghiệp khẩu, nghiệp ý, các vị
khả-nhẫn(10)."
Khi ấy, Tôn-giả: Xá-Lỵ-Phất nghe đức Phật
nói rồi từ tòa ngồi của mình đứng dậy, chễ áo vai hữu, gối hữu để xuống
đất, chắp tay hướng lên Phật, mà bạch Phật rằng: "Lạy đức Thế-Tôn, như
Ngài vừa nói: Ta nay đã được Phạm-hạnh tịch-tĩnh, cho đến nghiệp thân,
nghiệp khẩu, nghiệp ý..., khả nhẫn, riêng chúng con biết nghiệp thân,
nghiệp khẩu, nghiệp ý của đức Phật không có những lỗi-lầm, hàng Bật-Sô
chúng con nay không dám khả-nhẫn. Với ý ấy là sao? Đối với đức Phật
Thế-Tôn của chúng con: những người khó điều phục, Ngài điều-phục được,
những người không ngăn cấm được, Ngài khéo ngăn cấm được, những người
không được an-ổn, Ngài khéo an-ủi họ, những người chưa được tịch-tĩnh,
Ngài làm cho họ được tịch-tĩnh. Đức Như-Lai tỏ rõ chính-đạo, nói rõ
chính-đạo, khai-thị chính-đạo, cho đến chúng con những người ưa đạo
Bồ-đề của Thanh-văn, đức Phật cũng vì chúng con mà nói rõ, khiến những
Thanh-văn chúng con như lý tu-hành, chứng được Thánh-quả. Thế nên, chúng
con đối với thân, khẩu, ý-pháp của đức Phật Thế-Tôn, chúng con không dám
"khả-nhẫn".
Bấy giờ Tôn-giả Xá-Lỵ-Phất bạch Phật rằng:
"Lạy đức Thế-Tôn, con nay đối trước Phật, nghiệp thân, nghiệp khẩu,
nghiệp ý của con, có gì bất-thiện, cầu Phật khả nhẫn cho".
Đức Phật bảo ông Xá-Lỵ-Phất: Ông nay có gì
về nghiệp thân, nghiệp khẩu, nghiệp ý, ta sẽ nhẫn-khả cho. Với ý ấy là
sao? - Ông Xá-Lỵ-Phất! Ông là người giữ giới đầy-đủ, nghe nhiều, ít
muốn, biết đủ, dứt mọi phiền-não phát tâm tinh-tiến nhiều, an-trụ
chính-niệm và đủ những trí-tuệ, trí-tuệ bình-đẳng tiếp-dẫn, trí-tuệ nghe
hiểu, trí-tuệ mẫn-tiệp, trí-tuệ lợi-ích, trí-tuệ xuất-ly, trí-tuệ hiểu
suốt, trí-tuệ thanh-tịnh rộng lớn, trí-tuệ sâu-xa, trí-tuệ không gì bằng
cùng đầy-đủ trí-tuệ lớn-lao quý-báu; ai chưa thấy khiến họ thấy, ai chưa
điều-phục khiến họ được điều-phục, ai chưa nghe pháp, ông liền vì họ
thuyết pháp, ai đầy lòng giận tức, ông liền làm cho họ hoan-hỷ và ông
nay vì bốn chúng thuyết pháp không chán. Ví như con vua Kim-Luân, chịu
phép quán-đỉnh (11), nối dõi ngôi vua, y pháp mà trị. Ông Xá-Lỵ-Phất
cũng lại như thế. Ông là đệ-tử ta, chịu pháp quán đỉnh, nối ngôi
Pháp-vương, và cũng như ta chuyển vô-thượng pháp-luân, cũng như ta
lậu-nghiệp hết chứng được giải thoát. Thế nên, ông Xá-Lỵ-Phất! ông có ba
nghiệp, đã tự bày tỏ, nay ta nhẫn-khả cho.
Khi ấy, ông Xá-Lỵ-Phất, nghe Phật nhẫn-khả
cho rồi, đầu thành lễ tạ, lại bạch Phật rằng: Lạy đức Thế-Tôn, con cùng
năm trăm chúng Bật-Sô, có gì về ba nghiệp đức Phật đã nhẫn-khả cho rồi,
nhưng con nay còn có chút ngờ-vực, nên lại khải-thỉnh, kính mong đức
Thế-Tôn vì con mà phân-biệt cho. Lạy đức Thế-Tôn, trong năm trăm vị
Bật-Sô này, bao nhiêu vị Bật-Sô được ba phép minh (12) bao nhiêu vị
Bật-Sô được Câu-giải-thoát (13), bao nhiêu vị Bật-Sô được
Tuệ-giải-thoát(14)?
Đức Phật bảo ông Xá-Lỵ-Phất:
Trong năm trăm vị Bật-Sô này, chín mươi vị Bật-Sô được ba phép minh,
chín mươi vị Bật-Sô được Câu-giải-thoát và ngoài ra các vị Bật-Sô kia
đều được Tuệ-giải-thoát. Ông Xá-Lỵ-Phất! Như thế các vị Bật-Sô, hết mọi
phiền-não, đều trụ vào nơi chân-thực.
Khi ấy, trong hội có một vị Tôn-giả tên là
Phạ-Nghi-Xá, khởi lên mối nghĩ thế này: "Ta nay đối trước đức Phật cùng
chúng Bật-Sô nên làm bài kệ giải Hạ bày tỏ sự tán-thán của ta". Tôn-giả
Phạ-Nghi-Xá, sau khi nghĩ thế rồi, liền từ tòa ngồi của mình đứng dậy,
chễ áo vai hữu, gối hữu quỳ xuống đất, chắp tay cung-kính, nghiêm-chỉnh,
nói bài kệ rằng:
Ngày rằm, ngày giải Hạ,
Thanh-tịnh hành luật-nghi;
Năm trăm chúng Bật-Sô,
Dứt sạch dây phiền-não.
Đều hết mọi lậu-pháp,
Mà chứng Thánh-quả-vị;
Trong lặng, ngoài khéo trị.
Giải-thoát mà ly "hữu".
Hết bờ cõi sinh-tử,
Chỗ tạo-tác đã xong;
Vô-minh, ngã-mạn, kết...
Dứt sạch không còn nữa.
Ngã Phật: tối thượng-tôn,
Dứt mọi pháp tà-niệm;
Cùng dứt pháp hữu-lậu
Khéo trừ ái bệnh khổ.
Ái diệt không phục-sinh,
Lìa "thủ" (chấp): bậc (đại) Sư-tử;
Hết mọi sự sợ hãi,
Duy, Phật Thế-Tôn ta.
Ví như vua Kim-Luân,
Nghìn con thường vây-quanh;
Khéo trị bốn thiên-hạ,
Điều-phục khắp bốn bể.
Lại như đánh thắng trận,
Là tối thượng Điều-ngự;
Thanh-văn được Tam-minh
Pháp giải-thoát... cũng thế.
Phật-tử đều như thế.
Chứng, diệt không phục-sinh;
Ta nay lễ Pháp-vương,
Vô-thượng Đại-nhật-tôn.
Sau khi Bật-Sô: Phạ-Nghi-Xá nói bài kệ rồi,
trở về bản-tọa.
Bấy giờ, Tôn-giả Xá-Lỵ-Phất
cùng các vị Bật-Sô, nghe đức Phật tuyên-thuyết pháp giải Hạ, lòng sinh
sung-sướng vui mừng hớn-hở, tín thụ phụng-hành.
Chú thích:
(1) Kinh này là cuốn kinh số 63 trong
Đại-Tạng-kinh. Giải Hạ có nghĩa là trong 3 tháng an-cư thuộc mùa Hạ đã
được viên-mãn làm lễ tự-tứ rồi giải-tán.
(2) Lậu-nghiệp đã hết: Nghĩa là đã hết
những hành-động mê-vọng làm lọt mất những công-đức lành.
(3) Đã được ba nghiệp thanh-tịnh, không còn
tạo-tác gì nữa.
(4) Giũ sạch phiền-não.
(5) Không còn bị sinh-tử luân-hồi trong cõi
Dục, cõi Sắc và cõi Vô-sắc nữa.
(6) Học-vị: Học có hai: Hữu-học và vô-học.
Người mà chân-lý cứu-cánh, vọng-hoặc diệt hết, không phải tu học gì nữa
gọi là "vô học". Người còn đang ở địa-vị nghiên-cứu chân-lý để dứt hẳn
vọng-hoặc, gọi là "hữu-học". Tiểu-thừa: từ quả thứ nhất đến quả thứ ba
là "hữu-học": A-La-Hán là "Vô học". Đại-thừa: Thập-địa Bồ-Tát là
"Hữu-học", Phật là "vô-học".
(7) Thụ-ký: Đức Phật đối với chúng-sinh
phát tâm. Ngài trao cho sự ghi nhớ riêng biệt về việc thành Phật trong
đời mai sau của chúng-sinh ấy.
(8) Phạm-hạnh: Hạnh thanh-tịnh.
(9) Tối hậu-thân: Sinh trong Dục-giới, do
thân này thành đạo. Thân này là thân sau cùng của Bồ-Tát trụ nơi
sinh-tử.
(10) Khả nhẫn: có nghĩa là nhận xét, sửa
chữa và vui lòng xóa-bỏ.
(11) Quán-đỉnh (Abhisecani) Theo phong-tục
Ấn-độ, mỗi khi ngôi Quốc-vương tức vị lấy nước bốn bể lớn về rưới lên
đầu, biểu ý chúc tụng.
(12) Ba phép minh: 1- Túc-mệnh. 2-
Thiên-Nhãn. 3- Lậu-tận.
(13) Câu-giải-thoát: Đây là một pháp vô học
trong 9 pháp vô học của bậc La-Hán. Vị La-Hán lìa phiền-não-chướng cùng
lìa các chướng của Thiền-định đến chỗ chí cực: Diệt-tận-định gọi là
Câu-giải-thoát.
(14) Tuệ-giải-thoát: Vị La-Hán có tính-phận
ham-ngộ đạo-lý, không ham sự-dụng, chỉ giải-thoát được chướng-ngại của
trí-tuệ mà thôi, nên gọi là Tuệ-giải-thoát.
---o0o---
Nguồn: www.anlac.ca
Trình bày: Nhị Tường
Cập nhật: 1-7-2007
