KINH PHẬT TỲ BÀ THI[1]
Hán Dịch:
Tống Pháp Thiên
Việt dịch:
Thích Tâm Hạnh
Hiệu-chú:
Tuệ Sỹ
– Đức Thắng
--- o0o ---
Lúc bấy giờ, Phật bảo các Bí-sô:
Thời quá
khứ có đại quốc vương tên Mãn-độ-ma. Vua có một Thái tử tên Tỳ-bà-thi.
Sống lâu ngày trong thâm cung, Thái tử muốn đi dạo xem công viên,
nên bảo Du-nga,
người đánh xe:
“Hãy bố
trí xe ngựa đàng hoàng để ta đi du ngoạn.”
Du-nga
vâng lệnh đến chuồng ngựa, xếp đặt xe ngựa đem tới trước Thái tử. Thái
tử lên xe, ra ngoài, thấy một người bệnh, bèn hỏi:
“Tại sao
người này hình dáng tiều tụy, sức lực bạc nhược như vậy?”
Du-nga
đáp:
“Đây là
người bệnh.”
Thái tử
hỏi:
“Bệnh là
gì? “
Du-nga
trả lời:
“Bốn đại
giả hợp, hư huyễn không thật, chống trái nghịch nhau, liền sinh khổ não,
đó gọi là bệnh.”
Thái tử
hỏi:
“Ta có
thoát khỏi bệnh không?”
Du-nga
đáp:
“Thân thể
huyễn hóa của Ngài cũng là tứ đại không khác. Nếu không tự bảo hòa cũng
không thoát bệnh.”
Thái tử
nghe nói, lòng cảm thấy không vui, liền bảo quay xe trở về hoàng cung,
ngồi trầm tư về cái khổ của bệnh là thật, không hư dối, tâm không an
ổn.”
Thế Tôn
nói kệ:
Thái tử Tỳ-bà-thi,
Dạo
xem quanh vườn rừng;
Bỗng thấy người bệnh hoạn,
Hình sắc rất tiều tụy.
Liền hỏi người đánh xe.
Biết mình không thoát bệnh,
Ngồi yên tự trầm tư:
Khổ
bệnh, là thật có.
Thế Tôn
nói kệ xong, bảo các Bí-sô:
Vua
Mãn-độ-ma hỏi Du-nga:
“Thái tử
đi ra ngoài trở về, tại sao không vui?’
“Du-nga
đáp:
“Thái tử
ra ngoài dạo xem phong cảnh, thấy một người bệnh hình sắc tiều tụy. Thái
tử không biết, hỏi ‘Người ấy là người gì?’ Du-nga trả lời: ‘Đó là người
bệnh.’ Thái tử hỏi: ‘Ta có thoát khỏi bệnh không?’ Du-nga đáp: ‘Thân thể
của Ngài cũng đồng bốn đại huyễn hóa không khác; nếu không tự bảo hòa
cũng không thoát khỏi bệnh.’ Thái tử liền bảo quay xe trở về cung; suy
nghĩ về sự khổ của bệnh nên không vui.”
Vua Mãn
Độ Ma nghe việc này, nhớ lại lời của thầy tướng ngày trước: ‘Nếu tại gia
thì thọ phép Quán đảnh
nối ngôi vua Chuyển luân. Nếu xuất gia thì dốc chí tu hành thì chứng đắc
quả Phật.’ Nghĩ vậy, nên trong cung cho bày các loại ngũ dục tuyệt vời
để mua vui Thái tử, làm Ngài say đắm, bỏ chí xuất gia.
Thế Tôn
nói kệ:
Phụ
vương Mãn-độ-ma
Biết con dạo chơi về,
Thân tâm không được vui.
Sợ
Thái tử xuất gia;
Dùng thú vui tuyệt diệu,
Sắc, thanh, hương, vị, xúc;
Làm
thỏa lòng Thái tử,
Để
sau kế nghiệp vua.
Thế Tôn
nói kệ xong, bảo các Bí-sô:
Sau đó,
Thái tử Tỳ-bà-thi bảo Du-nga:
“Hãy bố
trí xe ngựa đàng hoàng để ta đi du ngoạn.”
Du-nga
vâng lệnh, đến chuồng ngựa, xếp đặt xe ngựa đem tới trước Thái tử. Ra
khỏi thành, Thái tử thấy một người già, tóc râu đều bạc, thân tâm suy
nhược, run rẩy, hơi thở phều phào, chống gậy đi về phía trước. Thái tử
hỏi:
“Đây là
người gì?”
Du-nga
đáp:
“Đây là
người già.”
Thái tử
hỏi:
“Sao gọi
là người già?”
Du-nga
đáp:
“Thân ngũ
uẩn huyễn hóa, bốn tướng biến đổi, bắt đầu từ đứa bé, không bao lâu
trưởng thành rồi già lão, mắt mờ, tai điếc, thân tâm suy tàn, gọi là
già.”
Thái tử
hỏi:
“Ta có
thoát khỏi già không?”
Du-nga
thưa:
“Sang hèn
tuy khác nhưng thân hư giả này không khác; ngày qua tháng lại cũng phải
già suy.”
Thái tử
nghe nói không vui, trở về cung, ngồi yên trầm tư về sự đau khổ của già,
không thể nào thoát được.
Thế Tôn
nói kệ:
Thái tử Tỳ-bà-thi,
Bỗng thấy một người già;
Tóc
râu đều bạc phơ,
Sức
suy tàn, chống gậy.
Ngài nhập định tư duy:
Tất
cả pháp hữu vi;
Thay đổi từng sát na,
Không ai thoát khỏi già.
Thế Tôn
nói kệ xong, bảo các Bí-sô:
“Vua
Mãn-độ-ma thấy Thái tử không vui, hỏi Du-nga:
“Tại sao
tâm tình con ta không vui?
Du-nga
đáp:
“Thái tử
ra ngoài thấy một người già. Ngài hỏi: ‘Đây là người gì?’ Du-nga đáp:
‘Đây là người già.’ Thái tử lại hỏi: ‘Già là gì?’ Du-nga đáp: ‘Thân năm
uẩn huyễn hóa, bốn tướng biến đổi, bắt đầu từ đứa bé, không bao lâu
trưởng thành rồi già lão, mắt mờ, tai điếc, thân tâm suy tàn, gọi đó là
già.’ Thái tử hỏi: ‘Ta có thoát khỏi già không?’ Du-nga thưa: ‘Sang hèn
tuy khác nhưng thân giả hợp này không khác. Ngày qua tháng lại, cũng
phải già suy.’ Thái tử nghe nói không vui, trở về, ngồi yên lặng trầm
tư, thật không sao thoát khỏi già. Do đó Ngài không vui.”
Vua cha
nghe việc này, nhớ đến lời của thầy tướng ngày trước: ‘Nếu tại gia làm
vua Chuyển luân. Nếu xuất gia chắc chắn chứng quả Phật.’ Vua Mãn-độ-ma
nghĩ vậy, nên dùng năm dục tuyệt vời mua vui Thái tử làm Ngài ưa thích
bỏ chí xuất gia.
Thế Tôn
nói kệ:
Phụ
vương Mãn-độ-ma,
Thấy con lòng không vui;
Nhớ
lời thầy tướng nói,
Sợ
Thái tử xuất gia.
Liền dùng vui năm dục,
Thỏa lòng cho Thái tử;
Như
vua trời Đế Thích,
Vui
trong vườn hoan hỷ.
Thế Tôn
nói kệ xong, bảo các Bí-sô:
Sau đó,
Thái tử Tỳ-bà-thi bảo Du-nga:
“Hãy bố
trí xe ngựa đàng hoàng, ta muốn đi du ngoạn.”
Du-nga
đến chuồng ngựa, xếp đặt xe cộ đem tới trước Thái tử. Thái tử đi ra
ngoài, thấy có nhiều người vây quanh một chiếc xe tang, khóc lóc thảm
thiết. Thái tử hỏi:
“Đây là
người gì?”
Du-nga
đáp:
“Đây là
người chết.”
Thái tử
hỏi:
“Người
chết là gì?”
Du-nga
đáp:
“Con
người sống trong thế giới trôi nổi này, tuổi thọ có dài ngắn. Ngày nào
đó, hơi thở dứt thì thần thức lìa khỏi xác, vĩnh biệt thân quyến ra ở
luôn nơi gò hoang, thân thuộc buồn khóc, đây là chết.”
Thái tử
hỏi:
“Ta có
thoát khỏi chết không?”
Du-nga
đáp:
“Ba cõi
không an, làm sao thoát khỏi sinh tử? Cho nên, không ai thoát khỏi chết
cả.”
Thái tử
nghe nói, thân tâm buồn rầu, bảo quay xe trở về cung, ngồi yên lặng suy
nghĩ về pháp vô thường, chẳng thể ưa thích, làm sao ta thoát được khổ
này.
Thế Tôn
nói kệ:
Thái tử Tỳ-bà-thi,
Thấy người chết nên hỏi.
Người đánh xe trả lời,
Không ai thoát chết được.
Ngồi yên tự suy nghĩ,
Thật đúng không nghi ngờ;
Ta
phải làm thế nào,
Để
thoát khỏi vô thường.
Thế Tôn
nói kệ xong, bảo các Bí-sô:
Vua
Mãn-độ-ma hỏi Du-nga:
“Tại sao
Thái tử không vui?”
Du-nga
đáp:
“Thái tử
đi ra khỏi thành thấy một người chết, hỏi: ‘Đó là người gì? Du Nga đáp:
‘Đó là thây chết.’ Thái tử hỏi: ‘Chết là gì?’ Du-nga đáp: ‘Con người
sống trong thế giới trôi nổi này, tuổi thọ có dài ngắn. Ngày nào đó, đứt
hơi thở, thần thức lìa khỏi xác, vĩnh biệt thân quyến ra ở luôn nơi gò
hoang, thân quyến buồn khóc, đó gọi là chết.’ Thái tử hỏi: ‘Ta có thoát
khỏi chết không?’ Du-nga đáp: ‘Ba cõi không yên, làm sao thoát được sinh
tử? Cho nên không ai thoát khỏi chết cả.’ Thái tử nghe nói, bảo quay xe
trở về cung, yên lặng trầm tư, thật không thể thoát chết, do đó không
vui.”
Nhà vua
nghe lời này nhớ đến lời thầy tướng ngày trước: ‘Nếu tại gia làm Luân
vương, nếu xuất gia chứng quả Phật.’ Nhà vua đem năm loại dục để mua vui
cho Thái tử làm người say đắm bỏ chí xuất gia.
Thế Tôn
nói kệ:
Quốc vương Mãn-độ-ma,
Biết Thái tử Tỳ-thi,
Nhìn thấy người qua đời,
Than thở lòng không vui.
Vua
dùng cảnh vui thú,
Sắc
thanh hương vị xúc;
Làm
Thái tử ưa thích,
Bỏ
chí nguyện xuất gia.
Thế Tôn
nói kệ xong, bảo các Bí-sô:
Sau đó,
Thái tử Tỳ-bà-thi bảo Du-nga:
“Hãy bố
trí xe ngựa đàng hoàng, ta muốn đi du ngoạn.”
Du-nga
nghe xong, liền đến chuồng ngựa, xếp đặt xe cộ đem tới cho Thái tử. Thái
tử lên xe ra ngoài, thấy một Bí-sô,
cạo bỏ râu tóc, mặc ca sa. Thái tử hỏi:
“Đây là
người gì?”
Du-nga
đáp:
“Đây là
người xuất gia.”
Thái tử
hỏi:
“Người
xuất gia là gì?”
Du-nga
đáp:
“Người
giác ngộ lão bệnh tử, vào cửa giải thoát, thực hành nhẫn nhục từ bi, cầu
an lạc Niết-bàn, vĩnh viễn cắt đứt sự ân ái của thân quyến, chí nguyện
làm Sa-môn; gọi là người xuất gia.”
Thái tử
nghe xong vui mừng đến trước vị Bí-sô, tán thán:
“Lành
thay! Lành thay! Thực hành các pháp thiện từ bi, nhẫn nhục, bình đẳng
thì có thể dứt bỏ phiền não hướng đến an lạc. Ta cũng mong muốn làm như
vậy. Thái tử nói xong trở về cung, phát lòng tin, hành pháp xuất gia,
tác thành tướng mạo Sa-môn.”
Thế Tôn
nói kệ:
Thái tử ra khỏi thành,
Dạo
xem các phong cảnh.
Chợt thấy người già bệnh,
Hiện tượng vô thường kia.
Tâm
tư suy nghĩ mãi,
Đau
khổ vấn vương lòng.
Lại
thấy người xuất gia,
Cạo
bỏ sạch râu tóc;
Mặc
ca sa hoại sắc,
Điềm đạm dáng trang nghiêm;
Hành từ bi bình đẳng,
Nhẫn nhục các pháp thiện.
Nên
ngài xin xuất gia,
Từ
bỏ năm dục lạc,
Cha
mẹ cùng quyến thuộc,
Quốc thành cùng vật quý.
Mang hình tướng Sa-môn,
Nhẫn nhục, tự điều phục;
Trừ
hẳn tâm tham ái,
Siêng năng cầu giải thoát.
Thế Tôn
nói kệ xong, bảo các Bí-sô:
Tại thành
Mãn-độ-ma có tám vạn người thấy Tỳ-bà-thi từ bỏ ngôi của phụ vương, xuất
gia cạo tóc mang hình tướng Sa-môn, nên họ suy nghĩ:
“Thái tử
thuộc dòng họ cao thượng lại từ bỏ năm dục để tu phạm hạnh. Chúng ta nên
xuất gia theo. Họ nghĩ như thế rồi, liền xuất gia làm Sa-môn.”
Thế Tôn
nói kệ:
Người đại trí tối thượng,
Số
này có tám vạn;
Tùy
thuận Tỳ-bà-thi,
Xuất gia tu phạm hạnh.
Thế Tôn
nói kệ xong, bảo các Bí sô:
Sau khi
Bồ-tát Tỳ-bà-thi đã xuất gia rồi, cùng với tám vạn người kia, rời khỏi
thành phố của mình, du hành các nơi, đến một làng nọ kết hạ an cư. Sau
khi mãn hạ, Ngài suy nghĩ: ‘Tại sao Ta lại như người say mê du hành các
nơi vậy?’ Nghĩ như vậy tâm Ngài thanh tịnh đi đến chỗ ở cũ. Nửa đêm,
Ngài lại suy nghĩ: ‘Tại sao ta sử dụng sự phú quý của thế gian?’ Chúng
sanh do tham ái nên luân hồi sanh tử, bị khổ ràng buộc liên tục không
chấm dứt.’ Ngài lại suy nghĩ: ‘Nguyên nhân của khổ là già chết. Già chết
do nhân duyên gì phát sinh?’ Ngài nhập chánh định
quán sát kỹ về pháp này, thấy có già chết là do có sự sinh. Ngài lại suy
nghĩ: Khổ của sinh do nhân duyên gì phát sinh? Ngài nhập chánh định quán
sát về pháp này, thấy từ hữu mà có. Ngài lại suy nghĩ: Khổ của hữu do
nhân duyên gì sinh? Ngài nhập chánh định quán sát kỹ về pháp này, do thủ
sinh ra hữu. Ngài lại suy nghĩ: Khổ của thủ do nhân duyên gì sinh? Ngài
nhập chánh định quán sát kỹ về pháp này, do ái sinh ra thủ. Ngài lại suy
nghĩ: Khổ của ái do nhân duyên gì sinh? Ngài nhập chánh định quán sát kỹ
về pháp này, do thọ sinh ra ái. Ngài lại suy nghĩ: Khổ của thọ do nhân
duyên gì sinh? Ngài nhập chánh định quán sát kỹ về pháp này, do xúc sinh
ra thọ. Ngài lại suy nghĩ: Khổ của xúc do nhân duyên gì sinh? Ngài nhập
chánh định quán sát kỹ về pháp này, do lục nhập sinh xúc. Ngài lại suy
nghĩ: Khổ của lục nhập do nhân duyên gì sinh? Ngài nhập chánh định quán
sát kỹ về pháp này, do danh sắc sinh lục nhập. Ngài lại suy nghĩ: Khổ
của danh sắc do nhân duyên gì sinh? Ngài nhập chánh định quán sát kỹ về
pháp này, do thức sanh danh sắc. Ngài lại suy nghĩ: Khổ của thức do nhân
duyên gì sinh? Ngài nhập chánh định quán sát kỹ về pháp này, do hành
sinh ra thức. Ngài lại suy nghĩ: Khổ của hành do nhân duyên gì sinh?
Ngài nhập chánh định quán sát pháp này, do vô minh sanh hành. Như vậy,
vô minh duyên hành, hành duyên thức, thức duyên danh sắc, danh sắc duyên
lục nhập, lục nhập duyên xúc, xúc duyên thọ, thọ duyên ái, ái duyên thủ,
thủ duyên hữu, hữu duyên sanh, sanh duyên lão tử ưu bi khổ não. Như vậy
là sự tập hợp thành một khối khổ lớn.
Bấy giờ
Bồ tát Tỳ-bà-thi lại suy nghĩ: Làm sao diệt trừ nhân của khổ lão tử?
Ngài nhập chánh định quán sát về pháp này: sinh bị diệt thì lão tử diệt.
Ngài lại suy nghĩ: Làm sao diệt trừ nhân của khổ về sinh? Ngài nhập
chánh định quán sát về pháp này, do hữu diệt thì sinh diệt. Ngài lại suy
nghĩ: Làm sao diệt trừ nhân của khổ về hữu? Ngài nhập chánh định quán
sát về pháp này, do thủ diệt thì hữu diệt. Ngài lại suy nghĩ: Làm sao
diệt trừ nhân của khổ về thủ? Ngài nhập chánh định quán sát về pháp này,
do ái diệt thì thủ diệt. Ngài lại suy nghĩ: Làm sao diệt trừ nhân của
khổ về ái? Ngài nhập chánh định quán sát về pháp này, do thọ diệt thì ái
diệt. Ngài lại suy nghĩ: Làm sao diệt trừ nhân của khổ về thọ này? Ngài
nhập chánh định quán sát về pháp này, do xúc diệt thời thọ diệt. Ngài
lại suy nghĩ: Làm sao diệt trừ nhân của khổ về xúc này? Ngài nhập chánh
định quán sát về pháp này, do lục nhập diệt thì xúc diệt. Ngài lại suy
nghĩ: Làm sao diệt trừ nhân của khổ về lục nhập? Ngài nhập chánh định
quán sát về pháp này, do danh sắc diệt thì lục nhập diệt. Ngài suy nghĩ:
Làm sao diệt trừ nhân của khổ về danh sắc? Ngài nhập chánh định quán sát
về pháp này, do thức diệt thời danh sắc diệt. Ngài suy nghĩ: Làm sao
diệt trừ nhân của khổ về thức? Ngài nhập chánh định quán sát về pháp
này, do hành diệt thì thức diệt. Ngài lại suy nghĩ: Làm sao diệt trừ
nhân của khổ về hành? Ngài nhập chánh định quán sát về pháp này, do vô
minh diệt thì hành diệt. Như vậy, vô minh diệt thì hành diệt, hành diệt
thì thức diệt, thức diệt thì danh sắc diệt, danh sắc diệt thì lục nhập
diệt, lục nhập diệt thì xúc diệt, xúc diệt thì thọ diệt, thọ diệt thì
hữu diệt, hữu diệt thì sanh diệt, sanh diệt thì lão tử ưu bi khổ não
diệt.”
Như vậy,
một khối khổ lớn, tự nó không sanh nữa.
Thế Tôn
nói kệ:
Bồ
tát Tỳ-bà-thi,
Trầm tư khổ già chết,
Dùng trí tìm nhân khổ,
Duyên gì sanh pháp gì?
Nhập định quán sát kỹ,
Biết rõ khổ do sinh;
Cho
đến nhân của hành,
Biết từ vô minh khởi.
Lại
quán diệt từ đâu,
Vô
minh diệt hành diệt;
Cho
đến hết lão tử,
Thì
khổ uẩn không còn.
Thế Tôn
nói kệ xong, bảo các Bí-sô:
Khi ấy,
Bồ-tát Tỳ-bà-thi lại quán về sắc, thọ, tưởng, hành, thức sanh diệt không
ngừng, như huyễn như hóa không chân thật. Khi ngài quán như vậy, trí
quán hiện tiền, tất cả nghiệp tập phiền não không còn sinh khởi, đắc đại
giải thoát, thành Chánh đẳng giác. Thế Tôn nói kệ:
Bồ tát Tỳ-bà-thi,
Lại
quán các pháp uẩn;
Nhập vào Tam-ma-địa[9],
Khi
trí quán hiện tiền.
Tập
khí khổ hoặc nghiệp,
Tất
cả đều không sanh;
Như
lụa bị gió cuốn,
Không sát na nào ngừng.
Thành tựu Phật Bồ Đề,
Quả
Niết-bàn an lạc;
Như
trăng tròn sáng chiếu,
Rạng rỡ khắp mười phương.
Thế Tôn
nói kệ xong, bảo các Bí-sô:
“Bồ tát
Tỳ-bà-thi khi chưa giác ngộ, thứ nhất nghi ngờ về sự mê loạn của tự
thân. Thứ hai nghi ngờ về các phiền não tham sân cứ phát triển mãi. Ngài
quán sát về các pháp duyên sanh như vậy, đắc đại giải thoát.”
Thế Tôn
nói kệ:
Thân Phật Như Lai kia,
Ngài chứng pháp khó chứng;
Quán sát pháp duyên sinh,
Đoạn trừ tham, sân, si.
Tận
cùng đến bờ giác,
Thành tựu đại giải thoát;
Như
mặt trời trên núi,
Chiếu sáng khắp nơi nơi[10].
HẾT
QUYỂN THƯỢNG
KINH PHẬT TỲ BÀ THI
Bấy giờ,
đức Thế Tôn nói kệ xong, bảo các Bí-sô:
Sau khi
thành đạo, Phật Tỳ-bà-thi suy nghĩ:
“Nên thuyết
pháp nơi nào trước để đem lại lợi lạc cho hữu tình? Ngài nghĩ kỹ, thấy
thành lớn chỗ ngự của vua Mãn-độ-ma, nhân dân phồn thịnh, cơ duyên thuần
thục. Suy nghĩ như vậy rồi, liền từ chỗ ngồi đứng dậy, sửa lại y phục tay
cầm bát, lần lượt đi khất thực, đến thành Mãn-độ-ma, vào vườn An lạc Lộc
dã, tạm trú ở đây với tâm tự tại, không sợ hãi.
Thế Tôn nói
kệ:
Bậc nhị túc,
chánh biến,
Tự
tại hành trì bát;
An
trú vườn Lộc dã,
Không
sợ, như sư tử.
Thế Tôn nói
kệ xong, bảo các Bí-sô:
Phật
Tỳ-bà-thi bảo người giữ cửa:
“Ta muốn
gặp Thái tử Khiếm-noa và cận thần Đế-tô-rô. Ta đang ở vườn An lạc Lộc dã,
muốn gặp hai vị đó.”
Người giữ
cửa nghe nói, đến chỗ Thái tử Khiếm-noa và cận thần Đế-tô-rô, trình bày sự
việc:
“Phật
Tỳ-bà-thi thành đạo chánh giác, đến thành Mãn-độ-ma, ở trong vườn An lạc
Lộc dã, muốn gặp các ngài.”
“Thái tử
Khiếm-noa nghe tâu, cùng Đế-tô-rô lên xe ra khỏi thành Mãn-độ-ma, vào vườn
An lạc Lộc dã, đến trước Phật Tỳ-bà-thi, cúi đầu đảnh lễ sát chân Phật,
mắt chăm chú chiêm ngưỡng tôn nhan của Phật không rời.
Bấy giờ,
Phật Tỳ-bà-thi muốn cho Khiếm-noa vui vẻ phát lòng tin nên khai thị diệu
pháp. Phật dạy:
“Như Phật
quá khứ giảng dạy, nếu bố thí, trì giới, tinh tấn tu hành, xa lìa dục sắc
phiền não lỗi lầm, sẽ được sinh nơi cõi trời thanh tịnh.”
Thái tử
Khiếm-noa cùng Đế-tô-rô nghe lời dạy, tâm được thanh tịnh, như tâm của
Phật Tỳ-bà-thi Chánh đẳng giác, sinh tâm hiểu biết chân chính, tâm không
nghi ngờ, tâm thiện, tâm nhu hòa, tâm quảng đại, tâm vô ngại, tâm vô biên,
tâm thanh tịnh. Đức Phật lại giảng nói, khai thị các pháp hành của Tứ đế
là khổ, tập, diệt, đạo.
Bấy giờ,
Thái tử Khiếm-noa và Đế-tô-rô thông đạt Tứ đế, thấy pháp, biết pháp, đắc
pháp, được pháp kiên cố, nương nơi pháp, trụ nơi pháp, bất động nơi pháp,
không xả pháp, không luống không nơi pháp.
Như tấm vải trắng không có các vết bẩn, tâm giác ngộ pháp cũng như vậy.
Lúc này,
Thái tử Khiếm-noa và Đế-tô-rô bạch Phật Tỳ-bà-thi:
“Kính bạch
Như Lai, Ứng cúng, Chánh đẳng giác, con mong được xuất gia thọ giới của
Thiện Thệ.”
Phật dạy:
“Lành thay!
Nay đã đến lúc.”
“Đức Phật
cho cạo tóc và truyền giới cụ túc cho hai người. Sau đó, Ngài vì hai người
này hiện ba loại thần thông,
làm cho họ phát tâm tinh tấn hướng đến Phật tuệ. Một, hiện biến hóa thần
thông. Hai, hiện thuyết pháp thần thông. Ba, hiện điều phục thần thông.
Thấy sự thị hiện như vậy, Thái tử Khiếm-noa và Đế-tô-rô càng dũng mãnh
tinh tấn, không bao lâu tương ưng với chân trí, đoạn sạch các lậu, thành
A-la-hán. Thế Tôn nói kệ:
Thế
Tôn Tỳ-bà-thi,
Thuyết pháp vườn Lộc dã;
Khiếm-noa, Đế-tô-rô,
Đều
đến nơi Phật ở.
Cúi
đầu sát đảnh lễ,
Nhất
tâm chiêm ngưỡng Ngài.
Phật
dạy thí, trì giới,
Pháp
khổ, tập, diệt, đạo.
Nghe
xong càng tin nhận,
Hiểu
pháp không sanh diệt;
Đều
cầu xin xuất gia,
Thọ
giới của Thiện Thệ.
Lại
thấy sức thần thông,
Liền
phát tâm tinh tấn;
Không
lâu, đoạn hết lậu,
Chứng
quả A-la-hán.
Thế Tôn nói
kệ xong, bảo các Bí-sô:
“Các Thầy
hãy lắng nghe! Nhân dân thành Mãn-độ-ma phồn thịnh, có tám vạn người gieo
trồng gốc thiện đời trước, nghe Thái tử Khiếm-noa và Đế-tô-rô vì lòng tin
chân chính xuất gia; đức Phật thuyết pháp, hiện thần thông, cả hai đều
chứng thánh quả. Họ đều suy nghĩ: ‘Thật sự có xuất gia như vậy, có phạm
hạnh như vậy, có thuyết pháp như vậy, có điều phục như vậy. Đây là sự việc
hiếm có trên thế gian, được nghe việc chưa từng nghe, chúng ta nên nguyện
xuất gia.’ Sau khi nghĩ như thế, tám vạn người đều xả bỏ gia đình duyên
sự, ra khỏi thành Mãn-độ-ma, vào vườn An lạc Lộc dã, đến nơi Phật
Tỳ-bà-thi, cúi đầu đảnh lễ sát chân Phật, đứng qua một bên, chắp tay chăm
chú chiêm ngưỡng Phật. Để cho họ phát sinh lòng tin, Phật nói:
“Diệu pháp
mà chư Phật quá khứ đã dạy: người bố thí, trì giới, tinh tấn, tu hành,
thoát ly dục sắc, phiền não, các lỗi lầm, thì sinh về cõi trời thanh
tịnh.”
Tám vạn
người nghe lời dạy, tâm được thanh tịnh, như tâm Phật Tỳ-bà-thi Chánh đẳng
giác, sinh tâm hiểu biết chân chính, tâm không nghi ngờ, tâm thiện, tâm
nhu hòa, tâm quảng đại, tâm vô ngại, tâm vô biên, tâm thanh tịnh. Phật lại
giảng dạy, khai thị các pháp hành của Tứ đế là khổ, tập, diệt, đạo. Tám
vạn người kia thông đạt Tứ đế, thấy pháp, biết pháp, đắc pháp, kiên cố nơi
pháp, nương dựa nơi pháp, bất hoại nơi pháp, trụ nơi pháp, không dao động
nơi pháp, không xả pháp, không luống không nơi pháp. Như tấm vải trắng
không bị vết nhớp; tâm họ cũng như vậy.
Tám vạn
người đồng bạch Phật:
“Cầu xin
đức Như Lai, Ứng cúng, Chánh đẳng giác thu nhận chúng con, cho phép chúng
con được xuất gia thọ trì giới của Thiện Thệ.”
Phật cho
phép họ cạo tóc thọ giới. Ngài lại hiện ba loại thần thông làm cho họ phát
khởi tinh tấn. Một, biến hóa thần thông. Hai, thuyết pháp thần thông. Ba,
điều phục thần thông. Sau khi Phật thị hiện như thế, tám vạn người dũng
mãnh tinh tấn, không bao lâu đoạn tận phiền não, tâm ý giải thoát, chứng
A-la-hán.
Thế Tôn nói
kệ:
Trong
thành Mãn-độ-ma,
Tám
vạn người nghe được;
Khiếm-noa và Đế-tô-rô,
Xuất
gia chứng thánh đạo.
Đều
phát tâm thanh tịnh,
Đi
đến nơi đức Phật;
Nghe
pháp tâm hoan hỷ,
Liền
phát lòng dũng mãnh.
Chắp
tay bạch Thế Tôn,
Cho
con xin xuất gia;
Thọ
trì đối giới luật,
Đã
đúng lúc nhận họ.
Cạo
tóc cho thọ giới,
Rồi
lại hiện thần thông;
Đoạn
sạch các trói buộc,
Như
diệt rừng Thi Lợi.
Cháy
sạch không còn sinh,
Thành
tựu giải thoát lớn;
Các
khổ nương như vậy,
Diệt
hết không còn nữa.
Thế Tôn nói
kệ xong, bảo các Bí-sô:
Phật
Tỳ-bà-thi độ đại chúng kia rồi, ra khỏi vườn An lạc Lộc dã đến thành
Mãn-độ-ma. Tám vạn Bí-sô cũng đến thành Mãn-độ-ma, tới trước Thế Tôn, cúi
đầu đảnh lễ sát chân Phật, ngồi qua một bên. Phật giảng dạy đầy đủ nhân
duyên đắc đạo, làm cho họ thêm kiên cố.
Thế Tôn nói
kệ:
Làm
việc rất khó làm,
Luân
hồi dứt luân hồi;
Tám
vạn người như vậy,
Đoạn
sạch các trói buộc.
Cũng
như Đế-tô-rô,
Và
Thái tử Khiếm-noa;
Tinh
tấn cầu xuất gia,
Đều
được quả giải thoát.
Thế Tôn nói
kệ xong, bảo các Bí-sô:
Phật
Tỳ-bà-thi suy nghĩ: ‘Nên giảm bớt số đông Bí-sô đang ở nơi thành
Mãn-độ-ma; bảo sáu vạn hai ngàn Bí-sô đi khắp nơi, du hóa đến các thôn
xóm, tùy ý tu tập. Sau sáu năm lại trở về thành Mãn-độ-ma, thọ trì
Ba-la-đề-mục-xoa’.
Khi Phật suy nghĩ, trên hư không có một vị thiên tử, biết tâm niệm của
Phật, bạch rằng:
“Lành thay!
Nay đúng lúc bảo sáu vạn hai ngàn Bí-sô du hóa các thôn xóm, tùy ý tu
hành, sau sáu năm lại trở về nước cũ,
thọ trì Ba-la-đề-mục-xoa.”
Đức Phật
dạy:
“Này các
Bí-sô, nên sai sáu vạn hai ngàn người du hóa tới các thôn xóm, tùy ý tu
hành, sau sáu năm lại trở về nước cũ, thọ trì Ba-la-đề-mục-xoa.”
Khi ấy, sáu
vạn hai ngàn người nghe dạy, đi ra khỏi thành Mãn-độ-ma, du hóa các
phương.
Thế Tôn nói
kệ:
Vô
lậu, Đẳng chánh giác,
Điều
ngự, Đại trượng phu;
Hướng
dẫn chúng quần sinh,
Đi
đến đạo tịch tĩnh.
Sai
đại chúng Bí-sô,
Chúng
Thanh văn tối thượng;
Sáu
vạn hai ngàn người,
Ra
khỏi thành Mãn-độ.
Du
hành các thôn xóm,
Như
rồng uy thế lớn;
Tùy ý
tự tu hành,
Sáu
năm về chỗ cũ.
Thế Tôn nói
kệ xong bảo các Bí-sô:
“Sáu vạn
hai ngàn Bí-sô kia ra khỏi thành, đi đến các làng xóm tùy ý tu hành. Trải
qua một năm, hai năm, cho đến sáu năm, các Bí-sô ấy bảo nhau:
“Đã hết sáu
năm, nên trở về nước cũ.”
“Khi họ nói
như vậy, Thiên nhân ở không trung lên tiếng:
“Nay đã
đúng lúc trở về thành Mãn-độ-ma, thọ trì Ba-la-đề-mục- xoa. Sáu vạn hai
ngàn Bí-sô dùng thần lực của mình và uy đức của chư thiên, trong chốc lát
đã về thành Mãn-độ-ma.
Thế Tôn nói
kệ:
Đại
Bí-sô của Phật,
Sáu
vạn hai ngàn người;
Du
hóa khắp làng xóm,
Thời
gian đủ sáu năm.
Tự
nhớ trở về nước,
Thiên
nhân lên tiếng nói;
Nên
về thành Mãn-độ,
Thọ
trì giới thanh tịnh.
Nghe
vậy rất vui mừng,
Cảm
giác cả toàn thân;
Liền
dùng sức thần thông,
Như
cỡi voi quý lớn.
Nhanh
chóng về thành cũ,
Tự
tại không trở ngại;
Vô
thượng nhị túc tôn[18],
Xuất
hiện ở thế gian.
Khéo
giảng các luật nghi,
Độ
thoát chúng quần sinh;
Nay
Phật sẽ giảng dạy,
Ba-la-đề-mục-xoa.
Thế Tôn nói
kệ xong, bảo các Bí-sô:
Sáu vạn hai
ngàn Bí-sô kia vào thành Mãn-độ-ma, đến trước Phật Tỳ-bà-thi cúi đầu đảnh
lễ sát chân Phật, ngồi qua một bên. Phật dạy:
“Hãy lắng
nghe! Ta sẽ giảng giải về Ba-la-đề-mục-xoa:
Nhẫn
nhục là tối thượng,
Nhẫn
được chứng Niết-bàn;
Phật
quá khứ đã dạy:
Xuất
gia làm Sa-môn,
Từ bỏ
sự sát hại,
Bảy
chi tội thân, miệng;
Giữ
giới cụ túc này,
Phát
sinh đại trí tuệ.
Được
thân Phật thanh tịnh,
Bậc
tối thượng thế gian;
Xuất
sinh trí vô lậu,
Chấm
dứt khổ sinh tử.
Khi Thế Tôn
nêu giảng về giới luật này, có chư thiên, thiên tử, dùng uy lực chư thiên,
rời khỏi thiên cung, đến trước Phật Tỳ-bà-thi, đảnh lễ chắp tay, lắng nghe
Ba-la-đề-mục-xoa.
Thế
Tôn nói kệ:
Vô
lậu, không nghĩ bàn,
Phá
tối, đến bờ giác;
Tất
cả trời Thích, Phạm,
Đều
nghe giới Đại Tiên.
Thế Tôn nói
kệ xong, bảo các Bí-sô:
“Một hôm,
trong tịnh thất, cạnh hang Thất diệp ở thành Vương xá, Ta ngồi suy nghĩ:
‘Khi Phật quá khứ Tỳ-bà-thi tuyên bố tạng Tỳ-nại-da,
e rằng có chư thiên không đến nghe giới của Đại Tiên. Nay Ta đến cõi trời
để hỏi chúng Phạm thiên.’ Nghĩ như thế rồi, Ta nhập chánh định đến trời
Thiện hiện
nhanh như người lực sĩ co duỗi cánh tay. Thiên tử nơi ấy, cúi đầu đảnh lễ
sát chân Phật, bạch: ‘Lành thay Thế Tôn! Đã lâu Ngài không đến đây, con là
đệ tử Thanh văn của Phật Tỳ-bà-thi Chánh đẳng Chánh giác. Ngài thuộc giòng
Sát-đế-lợi, họ Kiều-trần, xuất gia vì lòng tin, sống tám vạn tuổi. Phụ
vương tên Mãn-độ-ma, mẫu hậu tên Mãn-độ-ma-đế. Thái tử Khiếm-noa,
Đế-tô-rô, xuất gia thọ giới, chứng A-la-hán. Vị thị giả hiền thiện đệ nhất
tên A-du-ca. Phật thuyết pháp ba hội, độ nhiều Thanh văn. Đại hội thứ nhất
có sáu vạn hai ngàn người đắc quả A-la-hán. Đại hội thứ hai mười vạn người
đắc quả A-la-hán. Đại hội thứ ba có tám vạn người đắc quả A-la-hán. Đức
Phật Tỳ-bà-thi có sự tối thượng như vậy, xuất gia như vậy, chứng Bồ-đề như
vậy, thuyết pháp như vậy, điều phục như vậy, làm cho các đệ tử mặc y mang
bát như vậy, tu hành Phạm hạnh, xa lìa năm dục, đoạn phiền não đắc giải
thoát, chứng pháp Vô sanh, chứng A-na-hàm... cũng như vậy.
Sau đó, là
Phật Thi-khí, Phật Ty-xá-phù, Phật Câu-lưu-tôn, Phật Câu-na-hàm Mâu-ni,
Phật Ca-diếp thuyết giảng pháp điều phục, mặc y mang bát, tu các phạm
hạnh, xa lìa năm dục, đoạn phiền não chứng pháp vô sanh, chứng A-na-hàm...
cũng như vậy.
Bấy giờ, có
vô số trăm ngàn thiên tử, cung kính vây quanh Thế Tôn cùng đi đến trời
Thiện kiến.
Chư thiên ở trời Thiện kiến thấy Phật, đầu mặt lạy sát chân Phật, rồi cùng
vô số trăm ngàn thiên tử cung kính vây quanh Phật, đi đến trời Sắc cứu
cánh.
Thiên vương kia từ xa thấy Thế Tôn, đảnh lễ sát chân Thế Tôn, bạch:
“Lành thay
Thế Tôn! Đã lâu Ngài không đến đây, con là đệ tử Thanh văn của Phật
Tỳ-bà-thi Chánh đẳng Chánh giác. Ngài thuộc dòng Sát-đế-lợi, họ Kiều-trần
sống tám vạn tuổi. Phụ vương tên Mãn-độ-ma, mẹ tên Mãn-độ-ma-đế. Đô thành
cũng tên Mãn-độ-ma. Thái tử Khiếm-noa, Đế-tô-rô, xuất gia thọ giới, chứng
A-la-hán. Vị thị giả hiền thiện đệ nhất tên A-du-ca. Phật thuyết pháp ba
hội, độ nhiều chúng Thanh văn. Đại hội thứ nhất độ sáu vạn hai ngàn người
đắc quả A-la-hán. Đại hội thứ hai độ mười vạn người đắc quả A-la-hán. Đại
hội thứ ba độ tám vạn người đắc quả A-la-hán. Phật Tỳ-bà-thi có sự tối
thượng như vậy, xuất gia như vậy, phạm hạnh như vậy, chứng Bồ-đề như vậy,
thuyết pháp như vậy, điều phục như vậy, quy định các đệ tử mặc y mang bát,
tu các phạm hạnh, xa lìa năm dục, đoạn phiền não, chứng pháp Vô sanh,
chứng A-na-hàm...
“Sau đó là
Phật Thi-khí, Phật Ty-xá-phù, Phật Câu-lưu-tôn, Phật Câu-na-hàm Mâu-ni,
Phật Ca-diếp, mặc y mang bát thuyết pháp điều phục, tu các phạm hạnh, xa
lìa năm dục, chứng pháp vô sanh, chứng A-na-hàm...
“Nay, bậc
Đại Mâu-ni thuyết pháp phạm hạnh điều phục chúng sanh cũng như vậy.”
Thiên tử
nói kệ:
Vô
thượng Nhị túc tôn,
Nhập
vào tam-ma-địa;
Dùng
sức thần thông lớn,
Ra
khỏi cõi Diêm-phù.
Đến
cõi trời Thiện hiện,
Chỉ
trong một chớp nhoáng;
Như
lực sĩ duỗi tay,
Sát-na đến cõi ấy.
Thế
Tôn rất hy hữu,
Vô
lậu, không chướng ngại;
Thân
thanh tịnh giải thoát,
Như
sen không dính nước.
Trong
trăm ngàn thế giới,
Không
ai sánh bằng Phật;
Hàng
phục đại ma vương,
Như
sông cuốn cỏ rác.
Các
vị trời Thiện hiện,
Đều
đến cúi đầu lạy;
Quy y
bậc Tối thượng,
Chánh
giác Đại từ tôn.
Điều
phục các chúng sanh,
Sáu
căn đều thanh tịnh;
Phát
sinh tuệ vô thượng,
Y
pháp tu tinh tấn.
Quá
khứ Tỳ-bà-thi,
Bậc
Chánh đẳng chánh giác;
Thuyết diệu pháp ba hội,
Hóa
độ chúng Thanh văn.
Luật
nghi và phạm hạnh,
Giữ
gìn không khuyết phạm;
Thanh
tịnh và viên mãn,
Như
trăng trong đêm rằm.
Phật
Thi-khí Thế Tôn,
Như
Lai Tỳ-xá-phù;
Hiền
kiếp Câu-lưu-tôn,
Câu-na-hàm Nâu-ni.
Cùng
với Phật Ca-diếp,
Các
Như Lai như vậy;
Chúng
Thanh văn được độ,
Đều
chứng đắc, lậu hết.
Không
có các phiền não,
Thường tu bảy giác chi;
Hành
trì Bát chính đạo,
Xa
lìa lỗi năm dục.
Thông
đạt trí tuệ lớn,
Đều
là bậc tri thức;
Như
vua Tỳ-sa-môn,
Thường uống vị cam lồ.
Như
ánh sáng mặt trời,
Tất
cả Phật, Thế Tôn.
Uy
nghi và pháp hành,
Lợi
ích chúng quần sanh;
Mở
bày các phương tiện,
Hướng
dẫn đều giống nhau.
Thế Tôn nói
kệ xong, bảo các Bí-sô:
“Ta đến chỗ
chư thiên kia, nghe sự việc này, biết các thiên nhân, đối với pháp hội của
chư Phật, đều tùy hỷ, có người ưa thích thọ trì, đi đứng nằm ngồi, tư duy
đọc tụng, không có các mê hoặc, đoạn trừ hẳn luân hồi, giải thoát an lạc.
Phật thuyết
kinh này xong, mọi người đều hoan hỷ, tin thọ phụng hành.
HẾT QUYỂN HẠ
.
Hán: phục hoàn bổn quốc,
復
還
本
國.
no. 1(1): hoàn thử thành,
還
此
城.
--- o0o ---
Mục Lục Kinh Trường A Hàm
--- o0o ---
Trình bày: Nhị Tường
Cập nhật:
7-2003
